575-25.07.2012

среда. 25 јули 2012 сре. max. 350 C min. 210 C

чет. max. 330 C min. 170 C

пет. max. 320 C min. 170 C

МБИ 10

1.833,91

+0,17%

Извор: Македонска Берза

МБИД 1.764,15

+0,94%

ОМБ

118,84

-0,08%

Македонија не влегува во втората фаза од Сподобата за стабилизација и асоцијација! }6 ГруеВСКИ И НИМИц Од август за 30% паѓаат ручекот јавен, царините за извоз на разговорите тајна! }7 рускиот пазар }11 Критиките од Виена нема да ја спречат експропријацијата во Македонија }2-3 www.kapital.mk

член на групацијата KAPITAL MEDIA GROUP

за

за

Грла

ГГрла рла

€

61,57

САД

$

50,86

Граѓаните не знаат како да менаџираат со својот буџет }10-11

Ќе дозволи ли Владата поголем бизнис со струја од сонце?! }9

5.000 15.000 5 4,5

апСурд

број 575 | година 3 | цена 20 ден. | тел. 3 298 110 | факс. 3 298 111

...само идејата е капитал, с$ друго е пари...

ЕМУ

Курсна листа на Народна банка на Македонија

МИлИОНИ деНарИ МИ МИлИОНИ деНарИ!

СуБВеНцИИ

стр.

4-5

В.Британија

£

КАПИТАЛ средА 25.07.2012

ИЗЈАВА НА ДЕНОТ

“

> коментар > анализа > победник и губитник > бројка > лидери > не им беше денот

www.kapital.mk

КАРОлОс ПАПуљАс

претседател на Грција

среда 25/07/2012

КОМЕНТАР

Петре Димитров petre.dimitrov@kapital.mk

Во туризмот нема место за политика

С

ериозен развој на туризмот подразбира вложување во инфраструктура. Тоа значи добри патишта, солидни сместувачи капацитети, обезбедување пристап до местата кои сакаме да му ги покажеме на светот. За реализација на сето тоа се потребни многу пари и добра стратегија. Пари немаме доволно, но затоа сме познати по „штанцањето“ стратегии. Секоја нова владејачка гарнитура има нова стратегија. Наместо да правиме пари (што нели, ни е слабата точка) од тоа што веќе можеме да го продадеме, кои добро ќе ни дојдат за нови инвестиции, ние секоја година ја повторуваме истата приказна. Секоја сезона наместо да ги пречекаме туристите како што треба, ние ги пречекуваме со нашите локални проблеми. И потоа за пропаѓањето на сезоната на охриѓани им се криви скопјани, а за зимската сезона крив ни е снегот. Виновниците не треба да ги бараме во другите. И локалната власт во Охрид и централната, која во секоја пригода сака да се пофали колку се залага за развој на туризмот, ако сакаат навистина да го развиваат туризмот и да печалат од тоа, можат и да го направат тоа, а не само да зборуваат. Многу е едноставно. Само треба да комуницираат и да се разберат. На крајот на краиштата, тоа им е и работа. За тоа ги плаќаме. Убаво да се договорат кој за што е надлежен, а не секоја година за пропустите градоначалникот да го клевети министерот за транспорт, а тој пак, за своите пропусти да го обвинува градоначалникот. Нивниот дијалог на глуви станува навистина досаден и погубен за туризмот. И с$ е поради тоа што двајцата доаѓаат од спротивставени политички партии. Па нели, граѓаните и нашата благостојоба се на прво место? Колку е важна соработката на локалната и на централната власт зборува и податокот дека нашиот најголем туристички центар, Охрид, годишно губи по дури 700 илјади евра зашто општината, МВР и централната власт не сакале да соработуваат. Да не треба медијатор да им најдеме?

Kapital Akademija... член на групацијата KAPITAL MEDIA GROUP ул. Вељко Влаховиќ бр 11, телефон: ++ 389 3 298 110 факс: 3 298 111 mail: akademija@kapital.commk

> БРОЈКА

Годишнината од воспоставувањето на демократијата ни дава можност да застанеме за момент и да се прашаме како завршивме тука, зошто метаполитефси (постдиктаторската ера н.з.) завршува на ваков трауматичен начин и како можеме да излеземе од овој ќорсокак.

“

2 НАВИГАТОР

WWW.KAPITAL.MK

7%

најмалку ќе падне економијата на Грција годинава со што рецесијата ќе биде подлабока од очекувањата и земјата пред 2014 година нема да се врати на патот кон економски раст, изјави грчкиот премиер Андонис Самарас.

стипендии за пет македонски студенти на универзитетот Бостон

Ф

акултетот за информатички науки и компјутерско инженерство (ФИНКИ) и Универзитетот Бостон потпишаа договор за соработка со кој се обезбедуваат пет стипендии за македонски студенти. Соработката почнува од пролетниот семестар в година, а студентите ќе одат во Бостон еден семестар за прв и втор циклус студии. Министерот без ресор Бил Павлески вели дека станува збор за доста значаен договор за привлекување странски инвестиции во информатичкиот сектор. „Ваков договор ќе помогне за странските компании да видат дека Македонија е дестинација способна да квалификува соодветни образовни структури“, истакна Павлески. Професорот од Универзитетот Бостон, Димитар Читкушев, информира дека студенти од ФИНКИ ќе може да доаѓаат во Бостон на специјализација, а во иднина ќе има и двојни магистратури, што ќе отвори мост за соработка и меѓу професори.

Критиките од Виена нема да ја спречат експропријацијата во Македонија

Европската енергетска заедница препозна лош сигнал кон инвеститорите ако пратениците го изгласаат Законот за експропријација. За директорот на Секретаријатот на енергетската заедница, Славчо Нејков, овој Закон е проблематичен и негативно влијае врз инвестициите Катерина Попоска katerina.poposka@kapital.mk

Марија севриева

О

слАВчО НЕЈКОВ

marija.sevrieva@kapital.mk

директор на Секретаријатот за енергетската заедница

стрите забелешки од Европската енергетска заедница не ги поколебаа мнозинството пратеници да ги остават измените на Законот за експропријација во собраниска процедура. И покрај острите забелешки од директорот на Секретаријатот на европската енергетска задница, Славчо Нејков, според кој Законот за експропријација е проблематичен и испраќа лош сигнал за постоечките и потенцијалните инвеститори, пратениците деновиве ќе го гласаат постоечкиот текст на Законот. Пратеникот од СДСМ, Јани Макрадули, кој го обелодени писмото од енегретската заедница, вели дека предлогот да се повлече законот им е одбиен и повеќе немаат никаков механизам за да го спречат изгласувањето. Претходно,

Макрадули го обвини претседателот на Собранието, Трајко Вељановски, дека го крие писмото, по што побара точката да се симне од дневниот ред. „Бидејќи ни беа одбиени сите амандмани, останува кога точката ќе дојде на дневен ред законот да биде изгласан од мнозинството, како и секогаш“, вели Макрадули.

Европската енергетска заедница препозна лош сигнал кон инвеститорите

„Ова е спротивност со членот 2 од Договорот на економската заедница (Energy Community Treaty), кој вашата земја го потпиша и го ратификуваше. Членот 2 експлицитно поставува задача на енергетската заедница да создава стабилна регулаторна и пазарна

За нас постоечкиот законски текст е проблематичен. Искажавме принципиелни забелешки за Законот за експропријација, кој создава несигурност за постоечките и потенцијалните инвеститори без оглед дали се инвеститори во секторот за електрична, топлинска енергија, природен гас или кај обновливите извори на енергија. Следиме што се случува во Македонија и во зависност од тоа каква ќе биде реакцијата, ќе одлучиме дали и како понатаму ќе постапи Секретаријатот на енергетската заедница. рамка, способна за привлекување инвестици во гасната мрежа и во мрежите за генерирање пренос на електрична енергија и во мрежите за дистрибуција. Дури и доколку ова не била намерата на нацрт-законот за експропријација,

РЕГИОНАЛНИ ПАРТНЕРИ НА КАПИТАЛ

Првиот број на дневниот весник Капитал се појави на 17 март 2010 телефон: ++ 389 3 298 110 факс: 3 298 111 e-mail: kontakt@kapital.com.mk Издава: KAPITAL MEDIA GROUP доо Скопје, компанијата е формирана во 1999 година, кога е издаден првиот број на магазинот Капитал ул. Димитрие Туцовиќ бр 20, 1000 Скопје, п.фах: 503, Република Македонија

ПРЕТПЛАТА НА ДНЕВНИОТ ВЕСНИК КАПИТАЛ И НА МАГАЗИНОТ КАПИТАЛ Сања Савовска: ++ 389 2 3298 110/ лок:104 pretplata@kapital.com.mk

ДИРЕКТОР И ГЛАВЕН УРЕДНИК: Љупчо Зиков

РЕКЛАМА И ОГЛАСИ: Александра Стојменова: ++389 2 3298 110/ лок:103; marketing@kapital.com.mk; aleksandra@kapital.com.mk

ИЗВРШЕН ДИРЕКТОР (МАРКЕТИНГ И ФИНАНСИИ) Гордана Михајловска ГРАФИЧКИ И ИТ ДИРЕКТОР Николај Томашевски OFFICE MANAGER И ФИНАНСИИ Александра Николова: ++389 2 3298 110/ лок:101 nikolova@kapital.com.mk

СПЕЦИЈАЛНИ ПРИЛОЗИ: Гордана Михајловска ++389 2 3298 110/ лок:202; prilozi@kapital.com.mk

ОДГОВОРЕН УРЕДНИК Спасијка Јованова

ОВЛАСТЕН ПРАВЕН ЗАСТАПНИК: “Адвокатско друштво ДЕ ЛЕГЕ”

ПОМОШНИЦИ НА ОДГОВОРНИОТ УРЕДНИК Катерина Синадиновска (политика) Катерина Попоска (економија)

Печати: Графички Центар Скопје Според мислењето на Министерството за култура за дневниот весник “Капитал” се плаќа повластена даночна стапка. Текстовите и фотографиите не се враќаат. Сите објавени текстови, фотографии и друга графичка опрема се авторски заштитетни и можат да бидат преобјавени, или на друг начин користени само со дозвола на издавачот. Даночен број: МК 4030999366644; Жиро сметки: Еуростандард банка: 370011100019555

УРЕДНИЦИ Александар Јанев, Петре Димитров Александра Спасевска ОДГОВОРЕН УРЕДНИК НА СПЕЦИЈАЛНИ ДОДАТОЦИ Верица Јорданова ОДГОВОРЕН УРЕДНИК НА WWW.KAPITAL.MK Александар Јанчески

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ средА 25.07.2012

3 > БРОЈКА

80%

собранието усвои автентично толкување за да се откочи кредитирањето

до 90% се оштетени замјоделските култури по вчерашното невреме во Кумановско, проследено со град и дожд. Според Регионалниот центар за управување со кризи, уништени се градинарски насади, житни посеви, лозови насади и површини со тутун. „Од првичниот увид е констатирано дека во атарот на селата Оризаре, Слупчане, Опае и во кумановските села Лопате и Режановце се паднати поголеми количини град и дожд. Оштетени се 80% до 90% од замјоделските култури“, изјави Горан Стојановски од Регионалниот центар за управување со кризи. Двете локални самоуправи треба да формираат комисии кои ќе излезат на терен за да се изврши проценка.

Виена остро го критикува Законот за експропријација

С

екретаријатот на енергетската заедница ви се обраќа со загриженост во однос на Законот за експропријација, што тековно е во процес на усвојување од страна на Собранието. Секретаријатот е загрижен околу членот 6, во кој е утврдено дека во случаи од јавен интерес, енергетските објекти и линии (водови) за производство, пренос и дистрибуција на електрична енергија и природен гас може да бидат експроприрани. Со оглед на тоа што терминот јавен интерес не е подетално дефиниран во предложениот Закон, овој член дозволува речиси неограничена дискреција на Владата да експроприра објекти за енергетска активност. И да ги оставиме сите правни забелешки настрана, Секретаријатот е многу загрижен дека штом ќе биде усвоен Законот, ќе има негативно влијание врз инвестициите. Сигналот што го испраќа кон постојните и потенцијалните инвеститори во енергетскиот сектор е несигурен и со зголемен регулаторен ризик.

неговите последици (резултати) ќе ја загрозат оваа задача. Секретаријатот е подготвен да дискутира за загриженоста и за можните решенија со сите релевантни авторитети, вклучувајќи ги и Собранието и Владата“, пишува во писмото Нејков, кое на 20 јули го испратил до претседателот на Собранието, Трајко Вељановски, вицепремиерот за економски прашања, Владимир Пешевски, и до заменик-генералниот директор за енергетика при Европска комисија, Фабрицио Барбасо. Нејков за „Капитал“ вели дека ќе почекаат да видат што ќе одлучат македонските пратеници и Владата за да знаат дали и како ќе реагираат. „За нас постоечкиот законски текст е проблематичен. Искажавме принципиелни забелешки за Законот за експропријација, кој создава несигурност за постоечките и потенцијалните инвеститори без оглед дали се инвеститори во секторот за електрична, топлинска енергија, природен гас или кај обновливите извори на енергија. Нашите забелешки се однесуваат за сите системи и енергенси. Следиме што се случува во Македонија и

во зависност од тоа каква ќе биде реакцијата, односно решението од македонска страна, поточно од Собранието, ќе одлучиме дали и како понатаму ќе постапи Секретаријатот на енергетската заедница. Какви дискуси и решенија ќе се донесат е право на Парламентот, ние немаме што тука да се мешаме. За сево ова знаат во Парламентот, Владата и во Европската комисија. Од вашата Влада засега немаме никаков одговор или рекација“, вели Нејков. За позициите на постоечките и потенцијалните инвеститори во енергетскиот сектор во земјава во однос на Законот за експропријација засега немаат коментар од Советот на странски инвеститори.

Какви измени бараа пратениците?!

На комисиската расправа не поминаа амандманите на опозицијата кои се однесуваа на три члена од Законот за експропријација. Опозицијата бараше бришење на алинеата градење секундарна гасоводна мрежа од членот со кој се уредува што е јавен интерес од значење за Република Македонија. Според

П

ратениците во Собранието го усвоија мислењето од Владата за начинот на примена на спорните одредби од Законот за договорениот залог поради кои околу еден месец е блокирано кредитирањето. Со автентичното толкување потпишано од министерот за финансии, Зоран Ставрески, а доставено до Собранието од пратеничките Владанка Авировиќ и Надица ТанчеваТулиева, стана јасно дека во договорите за залог само описно да се определува максималниот износ на побарувањата, но не и апсолутен износ. Со тоа, министерот оцени дека повторно ќе се постигне целта на измените на Законот, а тоа е да се заштитат кредитобарателите, така што ќе знаат во колкав дел вредноста на хипотеката го покрива побарувањето кон банките. Од Здружението на банкари велат дека се прифатени

нив, на овој начин Владата директно ќе се вмеша во надлежност, која досега им припаѓаше на единиците на локалната самоуправа. Пратениците од СДСМ бараа и измена на членот со кој се определува поништување на решението за експропријација ако планираното не се реализира во рок од 10 години за објекти од државно значење и шест години за објекти од локално значење. Опозицијата побара овие рокови да се скратат, бидејќи широката рамка остава простор за манипулација со земјиштето и намената за кое тоа е експроприрано. Според Законот, надоместокот за експроприраната недвижност ќе бидат на товар на предлагачот, а висината не може да биде пониска од пазарната вредност на недвижноста. Проценката ќе се врши според Законот за проценка. По извршената експропријација и засновањето право на сопственост на државата и на единиците на локална самоуправа недвижноста може да се дава на концесија, долготраен закуп и користење. Државата и локалната самоуправа нема да предлагаат експропријација само за своите потреби, туку и за реализација на јавен интерес кој ќе се врши од други субјекти, пишува во Законот. Од јавен интерес за државата се сметаат објекти од енергетиката (нуклеарни електрани, термо и хидроцентрали, далновод, нафтоводи, гасоводи), депонии, објекти за потребите на одбраната, државните органи, дипломатскоконзуларните претставништва, гранични премини и слично. Јавен интерес за општините, според Законот, се утврдува заради градење на објекти и изведување работи за потребите на општинските јавни служби во областа на образованието, воспитанието, науката, културата, здравството и социјалата, потоа градење трамвајски пруги, објекти за противпожарна заштита, стадиони, катни гаражи, паркови и гробишта. Со измените на Законот за експропријација се предвидува доколку фирма што произведува, дистрибуира и снабдува топлинска енергија не ја извршува дејноста од јавен интерес, треба да & се одземе лиценцата за работа и да & се даде на друга фирма. Експропријацијата на постројките и системите за производство, дистрибуција и снабдување со топлинска енергија би се извршила ако фирмата на која & се дава лиценцата нема вакви системи. „Моментот на експропријација настанува кога фирмата на која & е дадена лиценцата нема систем за производство и дистрибуција на топлинска енергија. Тогаш настанува експропријацијата за да нема прекин во снабдувањето со топлинска енергија“, објаснуваше неодамна заменик-министерот за финансии, Недим Рамизи. Опозицијата ги квалификува измените како избрзано законско решение со кое им се дава лоша порака на потенцијалните инвеститори и & штети на државата.

сите нивни предлози и очекуваат да породолжат нормално да даваат кредити. „Тоа што го баравме во разговорите со претставниците од Министерството за финансии, тоа и го постигнавме. Ова решение е преодно, с$ до септември кога добивме најава дека ќе се направат нови измени на Законот за договорен залог“, изјави претседателот на Здружението на банкари, Ѓорѓи Јанчевски. Банките пред еден месец запреа да даваат кредити обезбедени со залог поради законски измени кои предвидуваат во договорот што го склучуваат со клиентите, да биде наведен вкупниот износ на побарувањето. Според нив, технички неизводливо е да се пресмета точниот износ на побарувањето, бидејќи не може однапред да се знае како ќе се движат каматите, дали клиентот ќе го враќа навреме кредитот или пак ќе треба да плаќа затезна камата.

лидери

победник и губитник ПОБЕДНИК

+

ВАљОН сАРАќИНИ

Р

удникот Иловица доби свој инвеститор, кој ќе вложи 500 до 700 милиони евра, а виза за тоа е договорот со фирмата EurOmax Resources Ltd што го потпиша министерот за економија

ХЕРИ ЏЕНКИНс

А

встралија да ја признае Македонија под уставното име побара пратеникот и поранешен спикер на австралискиот парламент и покрај негодувањето од грчката дијаспора

не им беше денот

НИКИТАс сИОИс

П

ратеникот на крајнодесничарската партија Златна зора во Грција, иако стана пратеник му ја ковертираше својата оставка на претседателот на парламентот без да наведе причина

Пет најдобри студенти од Факултетот за информатички науки и компјутерско инженерство (ФИНКИ) ќе имаат можност да студираат на Универзитетот Бостон и да ги усовршат своите знаењa. Двата факултети денеска потпишаа договор за соработка со ДИМИТАР кој се овозможува еден ТРАЈАНОВ семестар македонските студенти да го слушаат во Америка. Ова е уште еден доказ за посветеноста на ФИНКИ и на деканот Димитар Трајанов на подобрување на знаењето и искуствата на студентите. Иако ќе посетуваат само еден семестар, можностите коишто ќе им се отворат и искуството што ќе го стекнат ќе биде огромен плус во нивното образование. Иницијативата е почната во 2008 година, а има можност за континуитет на овој договор, којшто ќе овозможи студентите да продолжат редовно да одат во Бостон, но и обратно. За идниот период е предвидена и можност за специјализација на македонски студенти, како и двојни магистратури, што ќе отвори и мост за соработка.

_

ГуБИТНИК Пратеникот на владејачката ВМРО-ДПМНЕ, Александар Николовски, во прерано започнатата предизборна трка не бира начин и средства како да добие на публицитет и да постигне ефект кај некоја замислена непостоечка целна група. Изјавата дека илјадниците изградени станови во АлЕКсАНДАР Охрид значат илјадници НИКОлОВсКИ помалку туристи, ако не беше крајно нелогична, сигурно ќе беше смешна. Ако веќе не знае дека тие илјадници луѓе, кои подолго од три месеци во годината трошат и плаќаат данок во Охрид, а не живеат од воздух, нека знае дека тие се само еден голем плус. А, хотелите повторно се тука за некој да ги наполни. Нека знае дека апсолутно никој не му брани како пратеник и член на раководството на ВМРО-ДПМНЕ да иницира поделотворна стратегија која Охрид од слепо црево ќе го направи туристичка Мека со автопат, железница, болница...

мисла на денот

ЗОРАН МИлАНОВИќ

Н

а хрватскиот премиер воопшто не му е сеедно што на една година до влезот на Хрватска во ЕУ, Словенија се закани со блокада ако не се реши проблемот со заштедите во Љубљанска банка

Дисциплината е мост меѓу целите и остварувањето.

Џим Рон

американски претприемач

КАПИТАЛ средА 25.07.2012

4

WWW.KAPITAL.MK

навигатор график на денот...

европска и меѓународна финансиска помош за грција до 2014 година (во милијарди евра) 300 250

фото на денот... Извор: Европска комисија

240

200 150 100

100

40

50 0

Г

прва и втора транша од земјите од Еврозоната и ММФ

приватен сектор

ЕУ фондови (структурни и земјоделски)

П

едесетгодишниот вработен на Шумско стопанство повреден во пожарот што избувна во близина на Струмица почина попладнево на Клиниката за хирушки болести Св. Наум Охридски во Скопје. Во пожарот сериозно се повредени уште две лица, а полесно се повредени и седум деца.

рафикот покажува дека вкупната финансиска помош за Грција од земјите од еврозоната и од Меѓународниот монетарен фонд до 2014 година ќе изнесува 380 милијарди евра, што претставува 177% од грчкиот БдП, односно 33.000 евра по жител.

светот низ медиумите... Капитал

доларот се враќа на голема врата според бугарскиот бизнисвесник. После речиси 10-годишна инфериорност и пад на вредноста во однос на еврото, весникот анализира дека најраспространетата светска валута повторно го зазема своето место како најсигурна противвредност за чување на светското богатство.

lll

The Times

Светот е во неизвесност дали последната одлука на преостанатите сириски генерали ќе биде да се искористи хемиското оружје. С$ понезавидната состојба во која се наоѓаат остатоците на сирискиот режим ги прави црните сценарија с$ поблиски и переални.

lll

The Washington Post

„тинејџер деликвент“ така американските медиуми го отсликуваат новото лице на Џејмс Холмс првоосомничен за масакрот на премиерата на филмот „Бетмен“. Првичната слика дека се работи за личност со психичка болест, но истовремено со челични идеали по примерот на Брејвик се сруши уште на првото вчерашно сослушување кога пред поротата излезе типично „збунето“ американско момче.

АПСурд:

За 5.000 грла 5 милиони денари субвенции, за 15.000 грла 4,5 милиони денари! Со овие апсурди е закитена политиката на субвенционирање на замјоделството во Македонија. Менаџерите на големите комбинати и земјоделски фирми бараат субвенциите да се насочат повеќе кон извозниците, односно кон големите производители, кои се профитабилни и пазарно ориентирани Земјоделска површина по категории на користење (хектари)

lll

Вкупно

The Australian

Слободата на медиумите деновиве е главна тема во австралија. измените на оддрени подзаконски акти ја мобилизираа фелата и им дадоа тема на политичарите за неколкунеделни препукувања, во и надвор, од австралискиот законодавен дом.

lll

Земјоделска површина 1.120.584

Вкупно обработлива површина 508.697

ораници и бавчи 415.008

овоштарници 13.932

лозја 20.669

ливади 59.088

Земјоделски претпријатија

495.556

43.061

36.609

1.029

4.391

1.032

Индивидуални земјоделци

624.929

465.636

378.399

12.903

16.278

58.058

Извор- Државен завод за статистика

Структура на засеана површина во 2010 година

Структура на обработлива површина во 2010 година

Фуражни растенија Градинарски растенија

13% 18%

Ливади Лозја

12% 4%

Индустриски растенија

10%

Овоштарници

3%

Житни растенија

59%

Ораници и бавчи

81%

Извор-Државен завод за статистика

www.kapital.mk НАЈЧИТАНО НА WEB...

1

Изборната регулатива пак се менува во последен момент!?

2

Охрид губи 700.000 евра туристичка такса годишно

3 4

Откриена најголемата тајна Цените на суровините голем удар за прехранбената индустрија

Ф

александра Спасевска aleksandra.spasevska@kapital.mk

армер што има 5.000 грла д о б и в а 5 м илиони денари за субвенции, а фармер со 15.000 грла добиток добива помалку - 4,5 милиони денари! Во 2006 година, кога субвенциите изнесуваа околу 17 милиони евра, фирмата Еко Оаза Самандов добила 70.000 денари, а годинава кога се одвоени 130 милиони евра за субвенции, добила 90.000 денари! Со овие апсурди е закитена политиката на субвенционирање на замјоделството во Македонија.

Веле Ристовски, директор на свињарската фарма ЗЗ ЕдинствоЧелопек вели дека распределбата на субвенциите е неправилна, односно не е логично малите производители да добиваат над 50% повеќе субвенции од големите комбинати. „Треба да се изедначи висината на субвенцијата по број на грла. Сега субвенциите се скалести кај свињарството, односно тој што има помалку грла добива повеќе субвенции“, вели Ристовски. Од 2008 до 2012 година субвенциите за свињарство се исти, односно 1.000 денари по грло. „Фармите до 5.000 грла добиваат 100% од субвенцијата, односно 1.000 денари по грло. Фарми од 5.000 до 10.000 грла добиваат 80%, или 800 денари по грло.

Тие што одгледуваат од 10.000 до 15.000 грла, добиваат 50% или 500 денари по грло, а тие над 15.000 грла само 300 денари по грло“, вели Ристовски. Тоа значи дека помалите производители добиваат дури за 60% повеќе пари од големите фарми, што е нелогично и економски неисплатливо. „На ниво на групација побар а в м е н е ко л к у п ат и д а се изедначат субвенциите и да се дава поголема поддршка за извозниците, но не како директни субвенции за извоз, туку поголема п од д р ш ка з а з гол ему в а њ е на домашното производство наменето за извоз. Само на тој начин можеме да очекуваме раст и позитивни резултати од субвенционирањето. Треба ист

третман да имаат помалите и големите производители“, вели Ристовски. Наместо за индивидуални мали земјоделци, субвенциите треба да се насочат кон големите комбинати и производители. Тоа е единствен начин да се зголеми производството и извозот на земјоделски производи. Фактотот што од 2006 година до 2011 година се исплатени 368 милиони евра за субвенции, а увозот на храна се зголеми за 310 милиони долари покажува дека парите дадени за развој на аграрот не ги даваат посакуваните ефекти. Здруженијата на земјоделци и стопанските комори досега неколку пати алармираа дека е неопходно да се промени моделот на субвенционирање,

МБИ10

3.000

WWW.KAPITAL.MK

2.800 2.600

60 Секунди Брифинг

2.400

ПроЦенки...

3 факти за...

134 24 34,7

милиони евра за субвенции се исплатени за шест години

310

милиони евра пораснал увозот на храна за шест години

425

милиони евра за субвенции ќе добијат земјоделците во наредните три години односно финансиската поддршка да се насочи повеќе кон извозниците и наместо по засеана површина, да се субвенционира по готов производ. Но, Владата само ја зголеми висината на субвенциите во одредени сектори, но не го промени начинот на субвенционирање. Сопствениците на големите производствени капацитети и комбинати во државата се согласни дека субвенциите имаат социјална, а не развојна компонента и наместо на индивидуалните производители, кои во голем дел садат за сопствени потреби, финансиската поддршка повеќе треба да се насочи кон извозниците, односно кон големите производители, кои се профитабилни и пазарно ориентирани. На тој начин не само што ќе се зголеми извозот на храна, туку ќе се зголемат вработеноста во овој сектор и приходите на државата од даноци. Ѓорѓи Самандов, сопственик на оранжерии Еко Оаза Самандов, вели дека ако субвенциите се насочат кон поголемите производители и комбинати, тие ќе растат, ќе вработуваат повеќе луѓе, ќе го зголемуваат производството и ќе го подобруваат квалитетот. „Субвенциите се воведоа во 2006 година и тогаш изнесуваа околу 17 милиони евра. Ние тогаш како оранжерии добивме 70.000 денари.

3.000

Денес субвенциите се 130 милиони евра, а ние добиваме 90.000 денари. Со оваа политика сами си ја сечеме гранката на која седиме“, вели Самандов. И Блажо Витанов, генерален директор на откупниот центар Агрофруктус, вели дека аграрната политика на државата треба повеќе да се насочи кон извозниците. „Се даваат субвенции за жито, грозје, пченица, јачмен за да се стимулира поголемо производство. Но, каде е тука извозникот кој наоѓа пазар за пласман на тие производи и кој го пробива македонскиот бренд на странските пазари“, прашува Витанов. Тој вели дека Македонија извезува 400.000 тони овошје и зеленчук г о д и ш н о. А ко и з в о з н и ц и т е с е с т и мул и р а ат со д в а д е н а р и з а килограм, тоа се 13 милиони евра, односно 10% од 130 милиони евра субвенции. Овие пари може да се искористат за инвестиции во нови капацитети и повисоки стандарди, со што ќе се зголеми извозот. Уште еден апс урд е што секоја година расте износот на субвенции, земјоделците пријавуваат исти засадени површини, а земјоделското производство се намалува. Земјоделците признаваат дека не знаат по кој основ им се исплаќаат субвенциите и за што. „Е ден з емјодел ец о в аа год ина аплицирал и за домати и за жито и за краставици. На крај има прилив на сметка кој гласи субвенции, а не знае ниту колку ниту за што му се исплатени. Оваа година во Струмичко за 20% се намалени засадените површини, но тоа никој на терен не доаѓа да го провери“, вели Ристо Велков, земјоделец од Струмичко и пр етсед ател на з д ру жението Агросојуз. Тој истакнува и дека има примери кога еден земјоделец две години по ред пријавува исти земјоделски површини и земјоделско производство, но лани добил 50.000 денари, а оваа година 20.000 денари за субвенции. Стојче Камбуровски, производител на јаболка од Преспанскиот регион, сопственик на фирмата Преспа продукт, смета дека е нелогично што еден индивидуален производител на јаболка, кој не е ни регистриран како земјоделец, добива за 20% повеќе субвенции од голем производител, кој има поголеми приноси.

ФИНАНСИСКА ПОДДРШКА ВО ЗЕМЈОДЕЛСТВОТО (ИЗНОС НА СУБВЕНЦИИ ВО ЕВРА)

2005

2006

2007

2008

70.000.000

2004

21.638.827

2003

45.000.000

0

7.705.727

20.000.000

7.237.127

40.000.000

7.014.682

60.000.000

17.303.474

80.000.000

2009

100.000.000

100.000.000

2010

115.000.000

120.000.000

2011

130.000.000

140.000.000

грција губи влијание со блокирањето на интегративните процеси

мБи 10 2.800

С

милиони евра, односно 92.798 хектолитри од македонскиот извоз во овој период отпаѓа на вино

1.800 06/10 10/10 02/11 05/11 09/11 12/11 04/12

Берза

о блокирањето на перспективата за евроатлантските интеграции Грција ја губи својата можност за влијание врз земјите-кандидати. Ова го изјави Патрик Терос, поранешен американски амбасадор во Катар, висок американски контратерористички функционер. На прашањето дали Грција греши што во случајот со Македонија и Турција ја попречува европската интегративна перспектива на овие две земји, амбасадорот Терос оцени дека Грција губи можност за влијание, особено во случајот на Турција. Сепак, Терос додаде дека Македонија мора да исполни услови за членство во ЕУ доколку сака да стане членка.

милиони евра, односно 6.303 тони од извезените земјоделски производи се тутун

2.000

Патрик тероС

поранешен американски амбасадор во Катар

милиони евра изнесува извозот на земјоделски производи во привите четири месеци годинава и бележи годишен раст од 4,3%

368

тоП веСти...

2.200

2012

36,36% порасна цената на акцијата на Тутунски комбинат од Прилеп во првата половина од годинава и со тоа претставува акција со најголема ценовна промена на Македонската берза во овој период. На листата акции со најголем пораст се и акциите на Тиквеш, РЖ Институт, Македонија турист и Реплек. Најголем ценовен пад имаше акцијата на Хотели Метропол од 35,29%.

1,7

милиони денари ќе одвојат од своите буџети општините Кочани и Пробиштип за преку проектот „Форумот од заедниците“ да го развијат туризмот на Спортско рекреатривниот центар Пониква на Осоговските Планини. Швајцарската агенција за соработка и развој ќе учествува со 3,4 милиони денари. Процесот треба да заврши до јануари идната година..

2.600 2.400 2.200 2.000 1.800

07/10

МБИ 10

рејтингот на германија отиде во негатива

09/11

01/12

Max. Min.

2.827,62 1.847,52

НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК

канадски еуромакс ќе инвестира 500 милиони долари во иловица

К

анадскиот инвестициски фонд Еуромакс ќе инвестира 500 милиони долари до 2017 година и ќе вработи околу 500 луѓе. На ова се обврзаа канадските инвеститори кои со министерот за економија, Ваљон Сараќини, го потпишаа договорот за екплоатација на бакарот и златото кај месноста Иловица, Струмичко. Истражувањата на Еуромакс во изминатите осум години покажаа дека Иловица лежи на најмалку 790.000 тони бакар и дури 130 тони злато. Согласно со презентираните резерви на бакар и злато во Иловица, се работи за само 30% од вкупното концесиско поле за кој Еуромакс потпишаа договор за експлоатација на бакарот и златото. „Еуромакс треба да направи дополнителни визибилити студии за проектот и план за изградба на рудник кај Иловица. Ако Еуромакс продлжат со деталните геолошки истражувања во останатиот дел од концесиското поле, значи дека во иднина може да имаме дополнителни податоци за рудни потенцијали. Ако се утврдат дополнителни резерви на злато и бакар кај Иловица, ќе потпишеме нов договор за експлоатација“, изјави министерот за економија, Ваљон Сараќини. Главниот извршен директор на Еуромакс, Марк Шар, пак, најави дека откако ќе го отворат рудникот кај Иловица, планираат да го обработуваат бакарот и златото и бакарниот концентрат да го извезуваат. „Нашите планови се да почнеме да произведуваме до 2017 година. Во однос на тоа како ќе го пренесуваме концентратот, железницата е најдобар начин. Но, начинот како ќе го пренесеме концентратот од рудник до железница е дел од физибилити студијата која ќе ја направиме“, изјави Шар. Главниот оперативен директор на Еуромакс пак, Марк Густавсон рече дека го истражуваат и јужниот и западниот дел од земјава, без да прецизираат за што точно се работи.

етар Велкаврх е новиот заменикпретседател на Управниот одбор на Акционерското друштво за управување со задолжителни и доброволни пензиски фондови НЛБ Нов пензиски фонд. Според објавата од Централниот регистар, Велкаврх доаѓа на местото на Максимилијан Жвеглич, кој досега ја извршуваше функцијата заменик на претседалелот на управата на словенечката компанија во Македонија. Воедно, Жвеглич е избришан и од позицијата член на Управниот одбот на НЛБ Нов пензиски фонд и на негово место е назначен Велкаврх.

А

генцијата Мудис ги намали изгледите за врвен Ааа кредитен рејтинг на Германија, Холандија и на Луксембург од „стабилни“ на „негативни“, бидејќи должничката криза во еврозоната им се заканува и на најстабилните земји. Причината за намалувањето на рејтингот е с$ поголемата веројатност Грција да ја напушти еврозоната. „Се наоѓаме во преоден период, кој може да потрае повеќе години. Во текот на овој преоден период очекуваме дополнителен притисок врз билансот на најсилните држави, што го зголемува притисокот на нивната кредитна способност“, изјави Сара Карлсон, кредитен аналитичар во Мудис.

05/11

1.833,91

П

кредитен аналитичар во Мудис

02/11

2010/2012 2010/2012

Петар велкаврх нов заменикпретседател на управниот одбор на нЛБ нов пензиски фонд

Сара карЛСон

10/10

На Македонската берза Кјуби е остварен промет од 88.832 МБИ 10 евра. Прометот 992,00 од редовното тргување е+81,00 намален за 11,14%, а од+8,99% 1.833,91 тргувањето со обврзници за 2010/2012 260,14%. Најголемо Max. учество2.827,62 НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК МБИ 10 2010/2012 во дневниот прометMin. има 1.847,52 Бетон Скопје тргувањето со акции на Алкалоид, со промет од НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК 1.833,91 4.000,00 1.870.341 денари. Max. 2.827,62 Кјуби 2010/2012 МБИ 10 -1000,00 -20,00%

992,00 1.833,91 1.833,91 1.833,91 1.833,91 992,00

2010/2012 Min. МБИ 10 МБИ 10 МБИ 10 +81,00 НАЈГОЛЕМ DOW JONES ДОБИТНИК 2010/2012 Max. Кјуби Min. 2010/2012 Max. 2010/2012 НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИКMax. Min. 2010/2012 Max. 2010/2012 Min. Бетон Скопје 2010/2012 ДОБИТНИКMin. НАЈГОЛЕМ

1.847,52

+8,99%

2.827,62 1.847,52 2.827,62 2.827,62 1.847,52 2.827,62 1.847,52 1.847,52

+81,00

4.000,00 992,00 992,00 992,00 992,00 +81,00 4.000,00 DOW JONES +81,00 +81,00

НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Кјуби НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Кјуби 13.000 Кјуби -1000,00 НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК Кјуби 12.500 Бетон Скопје +81,00

+8,99%

НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК 13.500

-20,00% +8,99% +8,99% +8,99% +8,99% -20,00%

12.000 11.500 11.000

НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК -1000,00 НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК 07/07 21/08 05/10 19/11 НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК Бетон Скопје Бетон Скопје Бетон Скопје DOW JONES

10.500

Бетон Скопје 10.000 НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК

03/01

4.000,00 4.000,00 -1000,00 4.000,00 4.000,00 -1000,00

17/02

-20,00% -20,00% -20,00% -20,00%

13.500 13.000

-1000,00 12.500 -1000,00

DOW JONES

12.000

DOW JONES

11.500 DOW JONES 13.500 11.000 DOW JONES

12.721,50 DOW JONES

13.000 10.500 12.500 10.000

-0,79%

12.00007/07 21/08 05/10 19/11 03/01 17/02

11.500 13.500 ДРУГИ ПАЗАРИ 11.000 13.000 13.500 13.500 10.500 12.500 FTSE 100 13.000 13.500 13.000 10.000 12.000 Nikkei225 12.500 13.000 12.500 07/07 21/08 11.500 S&P 500 12.000 12.500 12.000 11.000 Nasdaq 11.500 12.000 11.500 10.500 DAX 11.000 11.500 11.000 10.000 10.500 TOPIX 11.000 10.50007/07 21/08 10.000 10.500 10.00007/07 21/08 10.00007/07 21/08

5.531,48 8.848,09 19/11 1.350,52 2.890,15 6.416,32 717,67

05/10

-0,04% -0,24% 17/02 -0,89% -1,20% -0,05% -0,41% -0,79%

03/01

12.721,50

05/10

19/11

03/01

17/02

05/10 19/11 03/01 17/02 На Волстрит паѓаат на 17/02 05/10 цените 19/11 03/01 07/07 21/08 05/10 19/11 03/01 17/02 ВАЛУТИ акциите два дена по ред, бидејќи ДРУГИ ПАЗАРИ 12.721,50 станува с$ поизвесно дека Шпанија FTSE 100евро -0,04% евро -0,79% долар ќе мора да побара5.531,48 целокупен Фунта Nikkei225 -0,24% пакет меѓународна8.848,09 финансиска СТАПКА СТАПКА S&P 500 Дополнителна 1.350,52 помош. причина-0,89% е 12.721,50 Nasdaq 2.890,15 -1,20% ДРУГИ ПАЗАРИ на 1,2113 и1,2846 разочараноста инвеститорите 12.721,50 DAX 6.416,32 -0,05% ПРОМЕНА ПРОМЕНА -0,79% од слабите квартални резултати на 12.721,50 FTSE 100 5.531,48 -0,04% TOPIX 717,67 -0,79% -0,41% 12.721,50 компаниите. +0,38% Nikkei225 8.848,09 -0,02% -0,24% -0,79%

-0,79% -0,89% Nasdaq 2.890,15 -1,20% ВАЛУТИ ДРУГИ ПАЗАРИ DAX 6.416,32 -0,05% ДРУГИ ПАЗАРИ ФЈУЧЕРСИ FTSE 100 5.531,48 -0,04% ДРУГИ ПАЗАРИ TOPIX 717,67 -0,41% Nikkei225 8.848,09 -0,24% FTSE 100евро 5.531,48 -0,04% евро долар Фунта FTSE 100 5.531,48 -0,04% S&P 500 1.350,52 -0,89% Nikkei225 8.848,09 -0,24% FTSE 100 5.531,48 -0,04% ЗЛАТО Nikkei225 8.848,09 -0,24% СТАПКА Nasdaq 2.890,15 СТАПКА -1,20% S&P 500 1.350,52 -0,89% Nikkei225 8.848,09 -0,24% S&P 500 1.350,52 -0,89% ВАЛУТИ DAX 6.416,32 1,2113 -0,05% Nasdaq 2.890,15 -1,20% S&P 500 1.350,52 -0,89% 1,2846 Nasdaq 2.890,15 -1,20% TOPIX 717,67 ПРОМЕНА -0,41% DAX 6.416,32 -0,05% Nasdaq 2.890,15 -1,20% ПРОМЕНА DAX 6.416,32 -0,23% -0,05% евро долар TOPIX 717,67 -0,41% Фунта евро 6.416,32 DAX -0,05% TOPIX 717,67 -0,41% +0,38% ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.11 -0,02% TOPIX 717,67 СТАПКА -0,41% СТАПКА ВАЛУТИ ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.10 Нафта Брент 1,2113 1,2846 ВАЛУТИ ВАЛУТИ ФЈУЧЕРСИ ПРОМЕНАевро ПРОМЕНА ВАЛУТИ евро долар Фунта S&P 500 1.350,52 ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.10 ДРУГИ ПАЗАРИ

други Пазари

1.573,70

VALUTI 103,26

£ €

Фунта евро +0,38% евро ЗЛАТО Фунта евро

СТАПКА Фунта

1,2846

€ $

евро долар -0,02% +0,00% СТАПКА евро долар евро долар

1,2113 1,2113 1,2113 1,2113 -0,02% -0,02% -0,02% -0,02%

ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.10 СТАПКА СТАПКА СТАПКА СТАПКА СТАПКА СТАПКА ПРОМЕНА ПРОМЕНА

1,2846 1.573,70 ФЈУЧЕРСИ 1,2846 1,2846 +0,38% +0,38% +0,38% +0,38%

ПРОМЕНА ПРОМЕНА ПРОМЕНА ПРОМЕНА -0,23% ПРОМЕНА ПРОМЕНА СТР.10 ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.11 ЗЛАТО ПОВЕЌЕ СТР.10 НафтаИНФОРМАЦИИ Брент НА ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.10 ФЈУЧЕРСИ ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.10

1.573,70 ФЈУЧЕРСИ 103,26 FJU^ERSI ФЈУЧЕРСИ ФЈУЧЕРСИ ЗЛАТО

ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.11

ЗЛАТО ZLATO ЗЛАТО Нафта Брент ЗЛАТО

1.573,70 1.573,70 103,26 1.573,70 1.573,70

ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.11 ПОВЕЌЕ СТР.11 НафтаИНФОРМАЦИИ Брент НА ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА СТР.11 ПОВЕЌЕ НафтаИНФОРМАЦИИ Брент НА СТР.11

103,26 103,26 103,26 103,26

-0,23% +0,00%

-0,23% -0,23% +0,00% -0,23% -0,23%

Нафта БрентBRENT NAFTA Нафта Брент +0,00% +0,00% +0,00% +0,00%

ПодатоЦите Се од ПретХодниот ден до 15Ч

Kapital Akademija... член на групацијата KAPITAL MEDIA GROUP ул. Димитрие Туцовиќ бр 20, телефон: ++ 389 3 298 110 факс: 3 298 111 mail: akademija@kapital.com.mk

ана MариJа канЧеЛиери

министер за внатрешни работи на Италија

“

Не постои ризик од банкрот на Сицилија, иако економската ситуација на островот е многу сериозна.

3.300 3.100 2.900 2.700 2.500 2.300 2.100 1.900 1.700 0

КАПИТАЛ средА 25.07.2012

WWW.KAPITAL.MK

6 политика СМк бара Македонија да го продолжи членството во ооН под уставното име

С

ветскиот македонски конгрес бара Собранието на Република Македонија да донесе декларација за воспоставување на државното име Македонија во Обединетите нации со поднесување резолуција до Генералното собрание на ОН, која ќе биде нејзин дел. „Резолуцијата гласи: „Државата со привремено обраќање за сите цели во рамките на ОН како ПЈРМ во согласност со Резолуцијата 47/225 на Генералното собрание на ОН го продолжува своето членство во Обединетите нации со нејзиното уставно име, Република Македонија“, рече на денешната прес-конференција претседателот на СМК, Тодор Петров.

поддршка од Велика Британија за реформскиот процес во земјава

> БРоЈка

9

лица се приведени во врска со убиството на Марјан Тушевски и Киро Јанев, меѓу кои и шефот на обезбедувањето на Љубе Бошкоски, Зоран Трајковски, информираат од МВР. Убиството беше извршено во 2001 година во кафуле во Капиштец. Тушевски беше убиен со 11 куршуми, а Јанев со еден проектил. Осомничени за убиството се четворица Срби и единаесет Македонци. Деветмината уапсени се македонски државјани. За директни сторители на убиството се товарат тројца од осомничените Срби кои во моментов се во бегство. Приведените во време на извршувањето на кривичното дело биле вработени во Министерството за внатрешни работи. Тие се изведени пред истражен судија.

В

елика Британија ги поздравува реформите во Македонија и дава голема поддршка да се одржува таа динамика и во иднина. На македонскиот министер за надворешни работи, Никола Попоски, ова му го пренесе британскиот министер за Европа, Дејвид Лигингтон, на средбата во Брисел. Шефот на македонската дипломатија го сподели очекувањето од земјитечленки на Унијата да ги препознаат напорите што суштински водат во правец на зацртаните приоритети во пристапниот дијалог на високо ниво. „Сметаме дека таква искрена поддршка е неопходна и за задржување на кредибилитетот на процесот. Република Македонија ја вреднува ваквата политика кон сите земји од регионот што се стремат да станат дел од европското семејство“, изјави министерот Попоски по средбата. Билатералните односи со Обединетото Кралство, како што посочи, се исклучително пријателски и отворени. Попоски истакна дека македонската страна во континуитет работи на своја промоција како конструктивен чинител во европскиот простор, но и како привлечна дестинација за водење бизнис и развој на културно-економска соработка.

Македонија не влегува во втората фаза од Сподобата за стабилизација и асоцијација! Габриела Делова

М

попоски за капитал: Македонија дејствува како дел од ЕУ семјеството

gabriela.delova@kapital.mk

акедонија не влегува во втората фаза од Спогодбата за стабилизација и асоцијација. Спорот околу името со Грција и понатаму останува единствената пречка за отворање на оваа фаза. Ова е заклучокот од денешниот состанок на Комитетот за стабилизација и асоцијација. Македонија веќе единаесет години ја има потпишано Спогодбата за стабилизација и асоцијација. Во пракса, најчесто потребно е да изминат четири години од потпишувањето, за државата да продолжи со отворање на втората фаза. Но, поради противењето на Грција, Македонија веќе седум години се наоѓа во “статус кво” ситуација. Министерот за надворешни работи Никола Попоски рече дека и покрај тоа што Македонија не ја има започнато втората фаза, сепак и понатаму одржува безпрекорно досие. “Македонија одржува беспрекорно досие во односите со Европската унија. Од аспект на политичките критериуми значајно е што изготвивме Извештај за имплементацијата на Охридскиот рамковен договор. Македонија напреднува и во делот на медиумите, изборната реформа, администрација што не прави уште повеќе подготвени за започнување на преговорите со Унијата”, рече Попоски. Вицепремиерката Теута Арифи рече дека Високиот дијалог и понатаму останува стратегиска ориентација на земјата. “За прв пат разгопваравме продлабочено за одредени прашања кои произлегуваат од Високиот дијалог. Вистина е дека дијалогот е мост кон побрза интеграција на Македонија во Европската унија кој останува стратегиска

“Изјавите на еврокомесарот Филе се одраз на реалниот напредок на Македонија. Значајно е што нашите напори за континуирано унапредување кон членство во ЕУ се препознаени од нашите европски пријатели како во Европската комисија, така и кај земјите членки. Секогаш имаме отворен дијалог за сите можности да направиме чекор повеќе кон исполнување на сите значајни мерки за Македонија да стане дел од ЕУ. Ваквите разговори се и одраз на зрелоста на Македонија да придонесува во семејство базирано на владеење на право и демократија. А ние веќе дејствуваме како дел од тоа семејство”. Ова го изјави министерот за надворешни работи, Никола Попоски коментирајќи ги позитивните сигнали кои ги испрати еврокомесаорт за проширување Штефан Филе по средбата со министерот.

ориентација не само на Владата на Македонија туку на целото општество”, рече Арифи по состанокот.

Што добиваме од втората фаза ?

Со отворање на втората фаза од Спогодбата за стабилизација и асоцијација се добиваат

економски и политички бенефиции. Од економски аспект земјава ќе стане дел од внатрешниот пазар на ЕУ, додека од политички тоа значи дека Македонија е чекор поблиску до Унијата. Од политички аспект, велат познавчите, оваа фаза се дефинира како „преговори

пред преговорите за членство”. Што се однесува пак до економскиот апсект, нашата земја ќе стане дел од внатрешниот пазар на ЕУ, а економијата не е подготвена за тоа, брифираат тие. Европските производи во земјава, предупредуваат познавачите, ќе станат поевтини и поконкурентни од домашните производи. Во вакви услови, велат дел од експертите, добро е што Македонија го има Високиот дијалог. На тој начин велат тие се одржува динамиката на реформите, но и се продлабочуваат односите со Унијата.

СРД ги враќа дозволите - телевизиите Откако регулаторното тело за неполни четири месеци одзеде петнаесетина дозволи за работа на радиодифузери, сега мора да ги поништува своите одлуки, зашто медиумите ги платиле долговите откако сфатиле дека заврши периодот на толеранција Максим Ристески

Н

maksim.risteski@kapital.mk

амерата на Советот за радиодифузија да стави ред на пазарот на електронски медиуми, пред с$ во делот на парите, односно на плаќањето на обврските кон регулаторното тело почнува да дава резултати. Серијата одземања на дозволи (која трае четврти месец) Советот ја почна во последните денови од

мандатот на поранешниот претседател, Зоран Стефановски, со телевизиите Џангл ТВ и Скај нет плус, санкционирани поради несервисирани долгови кон регулаторот и неемитување на програмата преку сателит. Наследникот на Стефановски, актуелниот претседател Зоран Трајчевски, набрзо по стапувањето на функцијата продолжи со уште посилно темпо, па Советот во мај им

ги одзеде лиценците на уште две телевизии (едната е Пинк 15) и на четири радиостаници. Иако не припаѓа во оваа група, мора да се спомене дека во јуни & беше одземена дозволата и на телевизијата А2 поради непочитување на програмскиот формат, во што опозицијата и меѓународните организации што ја следат ситуацијата со медиумите во Македонија видоа политичка заднина. Советот за радиодифузија на почетокот од овој месец ги одзеде дозволите на уште две телевизии и пет радиостаници поради неплаќање за дозволата за работа. Во вакви околности, радиодифузерите с$ поретко се осмелуваат да ги игнорираат своите финансиски обврски кон Советот. Од тие причини, регулаторното тело на последната седница врати неколку претходно одземени дозволи на медиуми кои одлучиле да си ја исполнат обврската кон него дури откако беа најстрого санкционирани. Станува збор за телевизиите КРТ (Скопје) и

Нова (Куманово) и за радиостаниците Класик ФМ (Скопје), Пехчево, Беса (Долнени) и МХ (Охрид). На дел од овие радиодифузери Советот им ги одзеде дозволите на 29 мај, а на останатите на 9 јули, поради неплаќање за дозволите за работа. Тие како да не очекувале дека регулаторот ќе се одлучи за најстрогата мерка, па долгот кон СРД го исплатиле дури по губењето на дозволите, во законскиот рок од 15 дена, кога имаат право да се жалат до Управен суд (во однос на одлуката на Советот). „Покрај тоа што овие трговски радиодифузни друштва во потполност ја исполниле обврската кон Советот, ќе треба да ги платат и судските трошоци (пред Управниот суд), како и средствата потрошени за објавување на одлуката за одземање на дозволата во „Службен весник“ и на новата одлука за враќање на дозволата. Плус, ќе треба да ја повлечат тужбата против Советот за радиодифузија“, истакна претседателот на

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ средА 25.07.2012

политика 7 кривичниот законик ќе се гласа во понеделник

С

обранието не успеа да собере двотретинско мнозинство за да го изгласа дополнетиот предлог-закон за изменување и дополнување на Законот за кривична постапка. Со него се предвидува одложување на примената на Законот за кривична постапка за една година на целата територија. Законот за кривична постапка требаше да почне да се применува од 10 ноември 2012 година, иако беше донесен во 2010 година. Периодот од две години кој беше оставен за спроведување на потребните реформи и обуки за јавните обвинители, како и за создавање кадровски и просторни услови дополнително наместо на две, по барање на опозицијата, ќе биде одложен на една година. Радмила Шеќеринска од СДСМ се изјасни дека ќе го поддржи дополнетиот предлог-закон, но побара од Министерството за правда за шест месеци да изготват информација за тоа како течат подготовките за да не се случи идната година да се бара повторно одложување. Законот е ставен на гласање на седницата во понеделник.

СДСМ: Јавноста да се пази од интернет-лустрацијата

С

ДСМ ја предупреди јавноста дека започна процесот на таканаречена интернет-лустрација, кој наместо да расчисти со соработниците на службите од минатото, ќе се претвори во најголемото реално шоу во Македонија. „Сакаме да потенцираме, дека се работи за примена на законски одредби, кои Уставниот суд веќе ги укина како неуставни, а власта со упорно носење на истите одредби во Собранието, сака да го спроведе најголемото реално шоу во Македонија“, изјави потпретседателката на СДСМ, Ана Павловска-Данева. Пример за тоа, потенцира Данева е веќе започнатото јавно жигосување на поединци, а најатрактивното, пикантериите и деталите од досиејата на службите следуваат во наредниот период. Таа предупредува дека не само соработниците, туку и илјадини граѓани кои на еден или на друг начин се нашле во извештаите на службите, иако најверојатно никогаш не соработувале со истите, ниту претпоставуваат дека се во нечии извештаи, ќе бидат предмет на јавно жигосување.

прилеп ќе добие нов споменик на Ченто

С

вечена академија и нов споменик на Методија Андонов Ченто ќе добие Прилеп, најави градоначалникот Марјан Ристески. Повод за подновувањето на плоштадот во Прилеп кој го носи неговото име е 110-годишнината од неговото раѓање, која ќе биде одбележана во август. „Прилеп и Македонија се горди што имаат таков великан, непоколеблив борец за идеите за независна и самостојна Македонија, идеали кои ги следат новите генерации Македонци со новите приоритети: Македонија да биде дел од евроатланските интеграции“, изјави градоначалникот Ристески. По повод 55-годишнината од смртта на првиот претседател на президиумот на АСНОМ, Методија Андонов Ченто, делегации од локалната самоуправа, од политичките партии и граѓани положија цвеќе пред неговиот споменик во центарот на Прилеп.

ГРУЕВСКИ И НИМИц – ручекот јавен, разговорите тајна! Медијаторот Нимиц во Македонија ќе престојува следните два дена, во рамките на посетата која неговиот шеф, генералниот секретар на ООН, Бан Ки-мун, ја има во регионот. Веднаш по ручекот Нимиц заминува во Охрид, каде што ќе има тет-а-тет средба со претседателот Ѓорге Иванов во вилата Билјана катерина Синадиновска

Н

katerina.sinadinovska@kapital.mk

а работен ручек во ресторанот Тренд премиерот Никола Груевски го отвори прашањето за спорот за името со Грција со специјалниот претставник на Обединетите нации, медијаторот Метју Нимиц,

кој од денеска претпладне е во официјална посета на Скопје. На ручекот присуствуваа и шефот на кабинетот на премиерот Груевски, Мартин Протоѓер и преговарачот и амбасадор во САД, Зоран Јолевски. Од Владата пратија кусо соопштение преку

државната агенција МИА, во која се споменува ручекот, но не се откриваат детали од разговорите кои ги имал премиерот со медијаторот. Нимиц во Македонија ќе престојува следните два дена, во рамките на посетата која неговиот шеф, генералниот секретар на ООН, Бан Ки-мун, ја има во регионот. Веднаш по ручекот Нимиц заминува во Охрид, каде што попладнево ќе има тет-а-тет средба со претседателот Ѓорге Иванов во вилата Билјана, па јасно е дека и на денешниот ручек спорот за името и воопшто, разговорите кои ќе ги има македонскиот државен врв со генералниот секретар биле топ-тема. Од МНР велат дека посетата на медијаторот е потврда на важноста што ја придава генералниот секретар на ОН кон што побрзо разрешување на ова прашање и наоѓање начин за интензивирање на процесот. „На генералниот секретар и на посредникот Нимиц ќе им биде

COVER STORY

www.kapital.mk

MAKEDONSKITE PROIZVODI GI NEMA NA POLICITE

повторен нашиот конструктивен приод и решителност за што побрзо наоѓање заеднички прифатливо решение во врска со спорот за името“, се вели во соопштението од МНР по повод посетата. Бан Ки-мун пак, денеска е во официјална посета на Косово, од каде што прати пораки дека очекува стабилизација на односите меѓу Белград и Приштина. Тој вечерва треба да допатува во Охрид, каде што ќе се сретне со шефот на државата, Иванов. Утре Бан Ки-мун, веднаш по заедничката прес-конференција со Иванов, ќе дојде во Скопје, каде што ќе има говор во македонскиот Парламент. Тој ќе оствари средба и со премиерот Никола Груевски, а потоа е предвиден работен ручек организиран од министерот за надворешни работи, Никола Попоски. Македонскиот државен врв пред доаѓањето на Бан Ки-мун, што е прва официјална посета на генерален секретар на ООН, барем јавно, не одржа никаква заедничка консултација или координативна средба.

V OVOJ BROJ VO S SPECIJALEN PRILOG P

MEDIA & M A ADVERTISING

INTERVJU: ILIJA NASOV

SON^EVATA ENERGIJA MO@E DA I ZA[TEDI NA MAKEDONIJA 30 MILIONI EVRA GODI[NO

biznis magazin

~len na grupacijata KAPITAL MEDIA GROUP

е почнаа да плаќаат! Во тВ Шутел се погрижиле да не завршат како а2 Телевизијата Шутел ја усогласила програмата со форматот од дозволата за работа, констатираа стручните служби на Советот за радиодифузија, по што советниците едногласно донесоа одлука за запирање на постапката за одземање на дозволата на овој медиум иницирана на 9 јули. По две направени анализи на форматот на програмскиот сервис на ТВ Шутел (првата од 23 до 29 април, а втората од 25 јуни до 1 јули), регулаторот констатираше сериозни Советот, Зоран Трајчевски, кој информираше дека во моментов телевизијата Пинк е единствената што не ги платила своите обврски. Промената во доживувањето на регулаторното тело од страна на радиодифузерите ја нотираше

отстапувања, но одземањето на дозволата на А2 поради непочиување на форматот, очигледно, влијаело на мониторингот спроведен во периодот од 16 до 22 јули, телевизијата да покаже целосна усогласеност на програмата со условите од дозволата за вршење радиодифузна дејност. Констатиран е следниов размер: 35,37% - програми со информативна функција, 33,12% - програми со забавна функција и 31,51% - програми што исполнуваат образовна функција. и членот на Советот, Борче Арсов. „Радиодифузерите конечно почнуваат да сфаќаат дека СРД е сериозно регулаторно тело и дека мора да ги исполнуваат обврските кон него“, рече Арсов.

KI PROIZVODI

LS HAOS VO OTKUPOT NA ZEMJODE

ZELENATA MAFIJA GO UNI[TUVA ZEMJODELSKOTO PROIZVODSTVO

...samo samo idejata e kapital kapital, sè drugo e pari... pari

BROJ 665/666 CENA 100 DEN.|25 JULI, 2012, SREDA|GODINA 13

КАПИТАЛ СРЕДА 25.07.2012

WWW.KAPITAL.MK

8 КОМПАНИИ ПАЗАРИ

Охрид губи 700.000 евра туристичка такса годишно 20

милиони денари има собрано општина Охрид од туристичка такса за годинава

Сумата која општината Охрид ја собира од туристичка такса континуирано се зголемува, но од општината велат дека таа би стигнала и до еден милион евра доколку постои комуникација меѓу надлежните институции petre.dimitrov@kapital.com.mk

Р

УЈП ќе наплаќа туристичка такса во Дојран

У

правата за јавни приходи ќе ја наплаќа туристичката такса во Дојран. На овој начин, според градоначалникот Глигор Чабулев, би требало значително да се покачи процентот на наплата, кој во изминатите неколку години бил за околу 50% понизок во однос на реалната бројка. Минатата година по основ на туристичка такса во Дојран биле собрани околу 1,7 милиони денари. Проценките на општината се дека реалната сума е околу четири милиони денари.

к

о

м

е

р

ц

и

од тие што издаваат какво било сместување во Охрид, неофицијално, го избегнуваат плаќањето такса

колку гости се регистрирани, бидејќи од МВР не ги споделуваат информациите со нас. Во согласност со законот, издавачите на станови и хотелите од мал обем се задолжени гостите да ги пријавуваат во полиција и да водат книга на гости. Но, не е задолжително гостите да се пријавуваат во општината и токму тука се појавуваат несогласувањата со МВР на оваа тема. Има и случаи кога доаѓа цела фамилија, а се пријавува само еден член. Ние не сме полиција и не можеме да ги натераме тие што се регистрирале да плаќаат такса или тие што не се регистрирале да го направат тоа“, објаснува Симоноски. Тој се жали дека локалната власт нема соработка ни со Министерството за финансии, односно со целата централна власт, која ги „игнорирала“. „Не сфаќаат дека и тие губат од тоа што нема контрола. Колку помалку регистрирани издавачи има или колку помалку од регистрираните плаќаат, толку помалку пари ќе се слеват во буџетот по основ на персонален данок, кој го плаќаат издавачите“, истакнува Симоноски. Според него, парите што сега ги собираат од таксата најчесто ги користат за печатење промотивен материјал и за учество на туристички саеми. За регулирање на бројот на гости од неодамна

Петре Димитров асте бројот на приватни издавачи на станови и на помали хотелски капацитети кои ја плаќаат туристичката такса. Од Секторот за туризам и локален економски развој (СТЛЕР) во Охрид се задоволни од приливот на пари кои во изминатите неколку години ги прибира општината по оваа основа. Во 2007 година, кога се воведе оваа практика, приливот на општината беше два милиони денари, а денес е 20 милиони денари (327.000 евра). Но, според раководителот на СТЛЕР, Гоце Симоноски, оваа сума би можела да достигне и 60 милиони денари доколку надлежните институции и општината соработуваат и разменуваат информации. „Гостите се пријавуваат во МВР, а ние ја собираме таксата. Реално, немаме претстава

70%

ј

а

л

е

н

о

г л

а

2.000 регистрирани издавачи на станови од мал обем има во Охрид

во општината е инсталиран и посебен софтвер, но тој не ја дава целосната слика без податоците на МВР. „Иако општината одамна побарува, МВР не дозволува поврзување на локалната власт со нивниот софтвер“, вели Симоноски. Токму поради неусогласеноста на институциите и несоработката во главниот туристички центар во земјава, неофицијално, туристичка такса не плаќаат околу 70% од тие што нудат сместување, без разлика дали се регистрирани како издавачи или не, информираат од општинскиот инспекторат. „Разни финти за да се избегне плаќањето такса имаме дури и од големи хотелски капацитети кои работеле со полна пареа, а прикажуваат нереални податоци. Сериозен проблем имаме во руралните средини, како што се селата Трпејца и Пештани, каде што наплатата е многу ниска“, велат од инспекторатот. Оттаму објаснуваат дека проблемот може да се реши со зголемување на бројот на инспектори (моментално ги има само тројца), а од општината Охрид пак, сметаат дека идеално решение на проблемот е формирање туристичка полиција. Казните за затајување туристичка такса се високи, се движат од 800 евра за физички до 2.000 евра за правни субјекти.

с

Дали искуството може да се купи?

Дали добриот совет ќе ме чини скапо? Имате контрола и безбедни сте или имате доверба и жалите поради тоа?

Глобални предизвици – светски решенија Одлуки е потребно да се донесуваат секојдневно. ЕОЅ ви помага да ги донесете вистинските. Ние обезбедуваме финансиски услуги во полето на маркетинг, информации за ризици, раководење со побарувања и платежни услуги, и нудиме поддршка за сите прашања кои се однесуваат на профитабилни клиентски односи – со фокус и разбирање, а користејќи ја мрежата ширум светот. Повеќе детали можете да најдете на www.eos-matrix.mk.

With head and heart in finance

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ СРЕДА 25.07.2012

9

Ќе дозволи ли Владата поголем бизнис со струја од сонце?! Заинтересирани бизнисмени бараат Владата да ја зголеми квотата за производство на струја од фотоволтаични централи по повластена тарифа, бидејќи постоечката од 10 мегавати е речиси исполнета Катерина Попоска katerina.poposka@kapital.mk

В

о Македонија речиси не може да влезе нов инвеститор во бизнисот со производство на струја од фотоволтаични централи по повластена тарифа. Предвидената квота од 10 мегавати инсталиран капацитет на електраните, за кој Владата предвиде повластена тарифа, речиси е исполнета. Инвеститорите бараат Владата да ја зголеми квотата за повластено производство на електрична енергија од овој бесплатен извор на енергија за уште најмалку 10 мегавати, со што ќе покаже дека навистина сака да го стимулира производството на зелена енергија и ќе дозволи влез на нови инвеститори во бизнисот со струја. И од Агенцијата за енергетика имаат идентичен став со потенцијалните инвеститори. Во насока на стимулирање на изградбата на фотоволтаични централи, директорот на Агенцијата, Лазар Гечевски, предлага Владата што поскоро да ја зголеми квотата за производство на струја од фотоволтаични централи по повластена тарифа,

бидејќи странски компании се интересирале да влезат во бизнисот, градејќи централи и до 10 мегавати, дури и ако струјата ја продаваат по пазарни цени, наместо по субвенционирани. „Во делот на фотоволтаиците, Македонија има прекрасна местоположба, која мора повеќе да се користи. Македонија нема многу ветер и биомаса, хидропотенцијалот е ограничен, но затоа, сонцето навистина го имаме во изобилие. Бараме од градоначалниците да укажат на местоположбата на неквалитетно земјиште кое не може да се обработува за тоа да се понуди за поставување фотонапонски панели од кои ќе може да се произведува струја“, вели Гечевски. Најновите податоци од Регулаторната комисија за енергетика покажуваат дека повластената тарифа за производство на струја од фотоволтаични централи е 30 евроценти за електрана со моќност до 50 киловати и 26 евроценти за електрани од 51 киловат до еден мегават. Заклучно со јули, во земјава има шест инвеститори во електрани до 50 киловати, кои произведуваат струја со субвенција

од државата, чиј вкупен капацитет е 220,8 киловати. Соларна централа над 51 киловат досега изградиле само три компании, Мавис и Такома од Штип, чиј вкупен капацитет е 1.027 мегавати и Мега Солар од 996,7 киловати. Во фаза на градба, а без статус на привремено решение за стекнување статус на повластена тарифа за електрани до 50 киловати се 33 фирми, чија моќност се проценува на 1.580 киловати. Од Министерството за економија нема најави дека наскоро Владата ќе донесе одлука каква што бараат инвеститорите. „Во однос на зголемувањето на моќноста на повластените производители за фотонапонски електроцентрали, информираме дека е потребно да се направат дополнителни технички и финансиски анализи, како и меѓуресорски консултации и во зависност од истите ќе се преземат соодветни понатамошни активности“, велат за „Капитал“ од Министерството. Струјата добиена од фотоволтаични системи е нај-малку двојно поскапа од таа произведена од традиционалните извори, што го објаснува и големиот интерес за инвестиции во овој сектор. Директорот на МФЦ-93, прва македонска компанија која произведува соларни фотонапонски панели, Звонко Димески, вели дека сегашната повластена стапка на откупената струја од 0,3 евра од киловатчас за соларни централи до 50 киловати е доволно стимулативна, а вложувањата се враќаат за 7-9 години. Ограничувачки фактор се бирократските

NA 12 SEPTEMVRI VO “KAPITAL” ^ITAJTE

SPECIJALEN PRILOG

“NOVI TEHNOLOGII ZA SOVREMENO @IVEEWE” “Kapital” vo ovoj specijalen dodatok Vi gi pretstavuva najnovite tehnolo{ki usovr{eni aparati koi sovremenoto `iveewe go podignaa na nivo na sovr{enstvo!

Analiza na pazarot - {to se nudi i {to se bara na makedonskiot pazar? Koi tehnolo{ki aparati, neophodni vo sovremenoto `iveewe, se najbarani od makedonskite potro{uva~i?

Koi se kriteriumite na makedonskiot potro{uva~ pri izborot na sovremeni tehnolo{ki aparati funkcionalnosta, energetskata efikasnost ili pak dizajnot i `elbata na kupuva~ite?

Kolkavo e vlijanieto na ve}e doka`anite brendovi so inovativni tehnologii vrz odlukata za kupuvawe?

Kolku se barani energetski efikasnite aparati na na{iot pazar i kakva e informiranosta na potro{uva~ite za “A” oznakata koja ja sodr`at ovie aparati?

ZA POVE]E INFORMACII VO VRSKA SO PRILOGOT I ZA KOMERCIJALNO PRETSTAVUVAWE VO ISTIOT OBRATETE SE NA DO MARKETING SEKTOROT NA E-MAIL prilozi@kapital.com.mk TELEFON 02 3298 110 LICA ZA KONTAKT: GORDANA MIHAJLOVSKA I BOBAN \ORGIEVSKI

пречки, давачките за лиценци и предолгото траење на процедурите. Димески предлага државата да ги зголеми квотите, но и законски да овозможи фирмите, без многу бирократија, да можат на својот покрив да постават фотоволтаици и да произведуваат струја за сопствени потреби. „Препорачувам тој закон да се донесе што побрзо и по примерот на Германија и Словенија, секој покрив од куќите и од фирмите да се искористи за поставување фотонапонски панели. Само така нема да бидеме зависни од увезената струја“, предлага Димески. Влез на повеќе субјекти во овој бизнис предлага и професорот од Електротехничкиот факултет, Димитар Димитров. Основен предуслов за стимулирање помали централи на покривите од куќите е да се премости законската пречка – во урбани зони каде што има ДУП да е предвидена намена „производство на електрична енергија“. Академиците на МАНУ во Стратегијата за развој на енергетиката до 2020 година констатираат дека поради фактот што „Македонија нема сопствено производство на оваа технологија и цената за повластените тарифи е во потполност на товар на потрошувачите на електрична енергија без индиректна корист за стопанството, не се планира висок продор на фотонапонските системи, и покрај високата заинтересираност за нивна изградба“. Оттука и големата неизвесност колку во иднина ќе се користи македонското сонце за производство на струја.

КАПИТАЛ средА 25.07.2012

WWW.KAPITAL.MK

10 компании пазари Фадил Бајрами именуван за вицегувернер на нБрм

С

обранието му го продолжи за уште седум години мандатот на вицегувернерот на Народната банка на Македонија, Фадил Бајрами. Но, пратеникот Изет Зеќири од НДП смета дека предлогот Бајрами да ја извршува функцијата во секторот трезорски работи и информатичка технологија е понижувачки и потценувачки зашто со тоа „практично тој нема никаква улога во клучните функции на НБРМ“. „Очекував Бајрами како доктор по економски науки да биде унапреден и, наместо периферни должности, да добие друга позиција, во некој од клучните сектори, утврдување на

монетарната политика, регулирање на ликвидноста, плаќањата во странство, девизниот курс на денарот, девизните резерви, издавањето дозволи за основање банки и штедилници“, рече Зеќири. Според пратениците на ДПА, кои гласаа против, Бајрами како вицегувернер не сторил ништо за Албанците. „Разочарувачка беше работата на Бајрами во изминатите седум години. Тој беше целосно маргинализиран, без конкретна улога во НБРМ. Немаше никакво влијание во монетарната политика на државата“, истакна Беким Фазлиу.

> БроЈка

Бирото за метрологија ќе соработува со Дирекцијата за мерки и скапоцени метали на Србија

5.277

Д

транскации се извршија на официјалниот пазар на Македонската берза во првата половина од годината, при што најтргувани беа акциите на Комерцијална банка, со просечна цена од 2.790 денари и со остварен промет од 3,4 милиони евра. Во периодот од јануари до јуни со акциите на Комерцијална банка се остварени 1.234 трансакции.

иректорот на Бирото за метрологија, Димитар Парнарџиев, и директорката на Дирекцијата за мерки и скапоцени метали на Србија, Вида Живковиќ, потпишаа Меморандум КАМАТНИ СТАПКИ НАиДЕНАРСКИ ДЕПОЗИТИ КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ за разбирање соработка. Двете институции се носители на Банка 3м 24м ниво, која 36ме клучна метролошката инфраструктура на6мнационално за изградба на инфраструктурата за квалитет. Комерцијална банка 3,10% 4,00% 6,80% 7,00% „Потпишувањето на овој претставува НЛБ Тутунска банка 3,20%меморандум 4,05% за разбирање 6,50% 6,90% поттик за продлабочување меѓу Стопанска банка 3,20% на сооработка 4,00% 6,65%институциите, 6,85% отвора можности и перспективи, пред с$ од аспект на6,00% размена Шпаркасе банка 3,00% 4,00% 5,50% на информации и искуства од областа на науката и законската Охридска банка 4,30% 4,80% 5,50% метрологија преку организација на меѓусебни посети 6,00% на Прокредит банка 6,80%во насока 6,90%на експерти, учество на 3,00% семинари и3,80% работилници ТТК банка на капацитетите 3,20%на институциите“, 4,10% 6,70% јакнење соопштија7,20% од Бирото Алфа банка 3,30% 4,20% 7,40% 7,60% за метрологија. Уни банка Еуростандард банка Халкбанк АД Скопје

3,20% 4,30% 4,00%

4,20% 5,30% 5,00%

5,70% 8,20% 8,00%

6,00% 8,60% 8,40%

Стопанска б. Битола Капитал банка

3,80% 3,75%

4,80% 4,75%

7,40% 6,75%

7,60% 7,75%

Граѓаните не знаат како да м КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕПОЗИТИ ВО ЕВРА КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

Банка

Комерцијална банка НЛБ Тутунска банка Стопанска банка Шпаркасе банка

3м

6м

24м

36м

2,00% 1,80% 1,85% 1,70%

2,50% 2,40% 2,35% 2,10%

3,60% 3,30% 3,45% 3,40%

4,00% 3,80% 3,75% 3,90%

,86% Поголем дел од граѓаните сметаат дека за да си постават некакви финансиски цели треба да имаат многу пари. Забораваат банка 2,50% 3,00% 4,00% 4,50% дека и кога немаат доволно пари, треба да знаат како да менаџираат со својот буџет. Охридска Во Македонија, недостасува секаква Прокредит банка 2,20% 2,90% 3,60% 3,80% едукација на тема водење лични финансии ТТК банка 2,00% 2,50% 3,65% 4,05%

,33% Силвана Жежова

,92%

С

silvana.zezova@kapital.mk

амо 6% од македонските граѓани ги планираат своите финансии за период подолг од една година, покажа истражувањето за управување со лични финансии во а NASDAQ кое беа вклучени 369 испитаници. Го спроведе Фондацијата oтворено општество - Македонија (ФООМ) за потребите на пилот-проектот за мудро зата во Сао менаџирање со личните финансии од страна на Фондацијата Евро Центар. Ова е поразителен податок за македонските граѓани, кој покажува дека тие не водат сметка за своите пари, ни кога ги немаат, ни кога ги имаат. мпании Според професорката на Економскиот институт, Климентина Попоска, најголем дел од граѓаните, односно 44% планираат на месечна основа, што најверојатно се должи компании од на изедначување на месечните приходи со плаќањето на месечните режиски трошоци. „Резултатите покажуваат дека 7% од граѓаните планираат за шест месеци, а 6% планираат за

,20%

,14%

,04%

,05%

,79%

период до една година. Во развиените економии, финансиската писменост и личните финансии се дел од формалното образование, што значително помага врз градењето на свесноста и вештините за мудро управување со парите“, вели Попоска, која е сертифициран сениортренер на два модули за управување со лични финансии – „Планирај ја својата иднина“ и „Управување со долгови“. Според неа, за ваквата состојба постојат две причини. „Прво, нема доволна свесност дека мудрото управување со личните финансии има големо влијание врз сите аспекти на економскиот живот, водење на семејниот буџет, задолжување, штедење, инвестирање, осигурување, а со тоа и ефект врз економијата во целост. Второ, развојот на комплексните инструменти во современи услови наметнува потреба од перманентна финансиска едукација на граѓаните, не само во економиите слични на нашите, туку и во развиените“, вели Попоска.

+

и на берзата

,24%

рани на

24.07.2012

Кјуби Топлификација РМДЕН 04 Макстил Комерцијална банка

+8,89% +2,59% +0,77% +0,28% +0,14%

24.07.2012

Бетон Скопје Македонски телеком Македонија Турист РМДЕН 11 Окта

-

пад

-20,00% -0,85% -0,68% -0,54% -0,50%

нова цена

992,00 2.550,00 95,20 105,00 2.400,00

нова цена

4.000 480,00 2.780,00 88,50 1.195,00

24м 6,80% 6,50% 6,65%

36м 7,00% 6,90% 6,85%

Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка Алфа банка Уни банка Еуростандард банка Халкбанк АД Скопје Стопанска б. Битола

3,00% 4,30% 3,00% 3,20% 3,30% 3,20% 4,30% 4,00% 3,80%

4,00% 4,80% 3,80% 4,10% 4,20% 4,20% 5,30% 5,00% 4,80%

5,50% 5,50% 6,80% 6,70% 7,40% 5,70% 8,20% 8,00% 7,40%

6,00% 6,00% 6,90% 7,20% 7,60% 6,00% 8,60% 8,40% 7,60%

Капитал банка

3,75%

4,75%

6,75%

7,75%

3м

6м

24м

36м

Комерцијална банка НЛБ Тутунска банка Стопанска банка Шпаркасе банка Охридска банка Прокредит банка ТТК банка

2,00% 1,80% 1,85% 1,70% 2,50% 2,20% 2,00%

2,50% 2,40% 2,35% 2,10% 3,00% 2,90% 2,50%

3,60% 3,30% 3,45% 3,40% 4,00% 3,60% 3,65%

4,00% 3,80% 3,75% 3,90% 4,50% 3,80% 4,05%

Алфа банка

3,20%

4,10%

3,70%

4,00%

Уни банка

1,90%

2,40%

3,00%

3,20%

Еуростандард банка Халкбанк АД Скопје

3,50% 2,20%

4,80% 2,80%

7,50% 4,10%

8,00% 4,50%

Стопанска б. Битола Капитал банка

2,10% 2,20%

2,60% 3,00%

4,40% 3,75%

4,60% 4,50%

ЕВРОПСКИ КАМАТНИ СТАПКИ

1м 3м 6м ПРИНОС НА ОТВОРЕН ИНВЕСТИЦИСКИ ФОНД Euribor (EUR) 0,18% 0,46% 0,74% Отворен инвестициски фонд Libor (EUR) 0,13% 0,34% Нето вредност 0,65%

7,50% 4,10% 4,40% 3,75%

8,00% 4,50% 4,60% 4,50%

44%

планираат на месечна основа,12м 1м 3м 6м што најверојатно се должи на изедначувањето 0,18% 0,46% 0,74% 1,02% на месечните приходи со плаќањето 0,13% 0,34% 0,65% 0,99% на режиските трошоци

0,25% 0,03%

0,45% 0,07%

0,73% 0,17%

1,07% 0,38%

6,00%

3,60% 2,20%

0,45% 23.373.270,85 0,73% 0,07% 37.667.244,10 0,17%

12м 1,02% 0,99% 1M 1,07%2,40% 0,38%5,11%

13.119.637,13

-3,61%

1 недела 46.045.961,86 1м 3,02% 20.044.427,83 4,03%

3м 4,17%

Инструмент

камата

Благајнички записи Ломбарден кредит

3,75% 5,50%

СТАПКИ НА ЗАДОЛЖИТЕЛНА РЕЗЕРВА НА БАНКИ

Домашна валута Домашна валута со валутна клаузула Странска валута

10% 20% 13%

КУРСНА ЛИСТА

Држава ЕМУ

Валута евро

Среден курс во 61,5690

САД В.Британија Швајцарија

долар фунта франк

50,8625 78,9549 51,2648

Канада Австралија

долар долар

49,9992 52,2480

Извор: НБРМ

ДВИЖЕЊЕ НА ИНФЛАЦИЈАТА ВО МАКЕДОНИЈА ПЕРИОДОТ 2010/2011 4% 3% 3% 2% 2% 1% 1% 0% -1%

-1% 01/10

04/10

06/10

09/10

12/10

03/11

06/11

09/11

12/11

Извор: Државен завод за статистика

3M

6M

1Y

YTD

ДАТУМ

0,14%

-2,82%

-22,90%

-1,66%

23.07.2012

2,00%

-5,88%

-14,96%

-2,85%

23.07.2012

-7,55%

-7,97%

-20,00%

-9,71%

22.07.2012

-2,08%

-4,36%

-7,55%

2,89%

22.07.2012

-0,99% 4,51% -0,23%

-6,94%

-6,20%

-30,07%

-7,47%

22.07.2012

25.011.559,24

-1,61%

-0,81%

-14,63%

0,43%

22.07.2012

49.773.153,34

0,35%

0,99%

3,00%

4,04%

3,32%

22.07.2012

53.354.811,06 0,23% Основна кам. стапка Стапка на инфлација

0,72%

1,56%

3,19%

1,75%

22.07.2012

КБ Публикум - Обврзници

ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ ВО ОДДЕЛНИ ЗЕМЈИ

КБ Публикум Паричен

4,80% 2,80% 2,60% 3,00%

ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ НА НБМ

6м 4,00% 4,05% 4,00%

преку ноќ 2,05% КБ Публикум - Балансиран 2,10% МКДОНИА

3,50% 2,20% 2,10% 2,20%

Народна банка на Хрватска Централна банка на Црна Гора Централна банка на Словенија

3м 3,10% 3,20% 3,20%

МЕЃУБАНКАРСКИ КАМАТНИ СТАПКИ

Еуростандард банка Халкбанк АД Скопје Стопанска б. Битола Капитал банка

приходи од основните за задоволување нив и одбираат одредени услуги кои ги нуди финансискиот пазар во земјата“, на животните трошоци.МЕЃУБАНКАРСКИ Другиот дел КАМАТНИ СТАПКИ објаснува Петрушева-Андонова. немаат доверба во финансиските Рочност преку ноќ 1 недела 1м 3м институции, сметајќи дека нивните пари 2,05% СКИБОР 3,02% 4,03%не гаталец 4,51% Прашај паталец, ќе бидат злоупотребени, проневерени, Според Коста Мицковски, генерален МКДОНИА 2,10% украдени. Но, по обуката, најголем дел менеџер на Синергија плус, агенција од нив почнуваат да сеОСНОВНИ распаршуваат КАМАТНИ СТАПКИ ВОза ОДДЕЛНИ ЗЕМЈИ финансиска писменост, има повеќе за начините како да ги намалат Основна кам. стапка Стапка нана инфлација индикатори за недостигот лична долговите и за можностите за поголема писменост на граѓаните.

5,20% Народна банка на Македонијафинансиска 4,00% пензија, животно осигурување, Меѓу поважните што Народна банка на Србија 12,00% причини е тоа 13,40% инвестициски фондови. Голем дел од нема едукација на темата водење 2,50%

Банка Комерцијална банка НЛБ Тутунска банка Стопанска банка

КД БРИК Рочност КД Нова ЕУ СКИБОР

4,00% 3,20%

Libor (USD) Libor (CHF)

понеделник- 23.07.2012

Иново Статус Акции

3,70% 3,00%

ЕВРОПСКИ КАМАТНИ СТАПКИ

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕНАРСКИ ДЕПОЗИТИ КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

Libor (USD) Илирика Југоисточна Европа 0,25% Libor (CHF) 0,03% Илирика Глобал-Растечки пазари

4,10% 2,40%

од македонските граѓани ги планираат своите финансии за период подолг одEuribor една година покажа (EUR) истражувањето за управување со лични финансии Libor (EUR) во кое беа вклучени 369 испитаници

КАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕПОЗИТИ ВО ЕВРА КАЈ ДЕЛОВНИТЕ БАНКИ

раст

3,20% 1,90%

6%

Финансиската писменост подразбира да се има повеќе знаење и информации кои ќе помогнат мудро да се носат вистински финансиски одлуки во вистинско време. Според Даниела Петрушева-Андонова, директор на Фондацијата Евро Центар, постои огромна заинтересираност кај граѓаните за едукација за управување со личниот буџет. Оваа едукација се изведува во рамките на проектот „Финансиска писменост за возрасни и млади“, које е во тек и е финансирана од ФООМ, а ја имплементира Фондацијата Евро Центар од Свети Николе. Во овие два месеци обуките ги посетиле 204 лица во осум урбани и рурални општини во земјата. С$ поголема е заинтересираноста и на финансиските институции за учество во едукацијата на граѓаните на оваа тема. „Поголем дел од граѓаните сметаат дека за да се штеди за поставени цели се потребни многу поголеми

Банка

Алфа банка Уни банка

Народна банка на Македонија Народна банка на Србија Народна банка на Хрватска Централна банка на Црна Гора Централна банка на Словенија

4,00% 12,00% 6,00%

5,20% 13,40% 2,50% 3,60% 2,20%

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ средА 25.07.2012

11 од август за 30% паѓаат царините за извоз на рускиот пазар

> БроЈка

ткако Русија на 23 јули му го предаде на Секретаријатот на Светската трговска организација (СТО) документот за ратификацијата на протоколот за влез во таа организација, за 30 дена, поточно на 23 август земјата правно ќе стане 156-тата членка на СТО. Тоа ќе значи пониски царини за сите земји-членки на СТО, односно намалување на царините за извоз на рускиот пазар за просечно 30%. Со тоа, Русија веќе на 23 август ќе мора да намали серија увозни царини кои биле зголемени во текот на кризата од 2009 година, вклучувајќи ја царината за увоз на нови автомобили од 30% на 25%, со предвидено постепено понатамошно намалување во текот на седум години на 15%. Според објавените податоци од СТО, крајната обврзувачка царинска стапка на Русија за сите производи (земјоделски и индустриски) ќе изнесува 7,8% во просек, во споредба со просечната во 2011 година од 10%. Ова значи дека намалувањето на просечната стапка ќе изнесува 26% во транзитивен период. За земјоделските производи просечната обврзувачка стапка ќе изнесува 10,8% и ќе биде пониска од сегашната, која изнесува 13,2%, додека за индустриските производи ќе биде 7,3%, во споредба со просечната од 9,5%, колку што изнесува

29,9

О

сега. Претседателот на Русија, Владимир Путин, во саботата го потпиша федералниот закон за ратификација на Протоколот за влез на Русија во СТО, што беше последниот неопходен чекор во низата мерки за усвојување на тој протокол. Владата на Русија тој документ го одобри на 7 јуни, државната Дума даде согласност на 10 јули, а Советот на федерацијата на 18 јули. Преодниот период за либерализација на пристапот на рускиот пазар е две до три години, а за најчувствителните производи пет до седум години. Меѓу чувствителните сектори, каде што домашните произведувачи би можеле да се соочат со финансиски проблеми поради зголемената конкуренција на увозната стока, спаѓаат автомобилската индустрија, земјоделството, производството на земјоделска механизација, лесната индустрија. Најочигледна корист од влезот во СТО ќе извлечат потрошувачите, чии животни трошоци ќе бидат намалени поради ублажената царинска бариера. Како резултат на влезот, ќе поевтинат не само готовите увозни производи и услуги, туку и домашното производство во кое се користат увозни компоненти.

милиони евра изнесува прометот од класичното тргување на Македонската берза за првата половина од годината. Според полугодишниот статистички билтен, прометот од акции изнесува 18 милиони евра, додека 11,7 милиони евра изнесува прометот од тргување со обврзници.

менаџираат со својот буџет лични финансии во системот на формалното образование. „Не се учи буџетирање, правилно препознавање и водење на обврските, имотот, трошоците и приходите во ниту едно училиште во Македонија. Нема активни изворни проекти (од наши луѓе за наши луѓе) за зголемување на финансиската писменост, а препишувањето странски методологии во практика не дава никаков позначаен резултат. Ни треба проект чија основна поента ќе биде „прашај паталец, а не гаталец“. Личните финансии може многу помудро и попрактично да се водат доколку секој граѓанин одвои време да се едуцира на темата. Алтернативата е пливање во долгови, трки по жиранти и с$ посиромашно секојдневие“, објаснува Мицковски. Нашиот соговорник вели дека „како со парите“ е незгодна тема во Македонија. Делумно поради МАКЕДОНСКА БЕРЗА претходниот МБИ 10 систем, кој активно н$ учел да „не размислуваме“ за 1.833,91 имотот и финансиските одлуки туку МБИД да гледаме кон државата за решение на овие важни прашања.

1.764,15 Во друг ОМБдел поради ставот „дека

118,84

+0,17% +0,94% -0,08%

сам најдобро знам“, со кој нема никогаш да се дознаат туѓите грешки, а со тоа и нема ништо ново да се научи. „Фактор е и тоа што недоволно се разговара во јавноста на темата финансиска писменост, нема дебати за корисноста и намената на различните финансиски продукти, нема размена на искуства, од кои граѓаните би можеле да учат“, додава Мицковски. Според него, отсуството на финансиска писменост на терен значи тишина и глави кои климаат зачудено. Недостасува прилагодување на личните вредности кон обрасци за добар менаџмент на паричниот тек. „Граѓаните често погрешно си ги дефинираат ставките и не ретко сметаат дека обврските претставуваат имот. Генерално, граѓаните купуваат обврски и имаат заборавено дека создавањето имот е единствениот пат до трајна благосостојба во овој ЛЕСНА СУРОВА систем. Живееме во време кога европски држави банкротираат 87,94 поради недостиг од финансиска писменост“, објаснува тој. BRENT 103,26

ФЈУЧЕРСИ НАФТА

+0,23% -0,67% Личните финансии може многу помудро и попрактично да се водат доколку секој граѓанин одвои време да се-0,40% едуцира на оваа тема. +0,00% ПРИРОДЕН ГАС 3,10

ЗА ЗАТОПЛ.

281

Извор: Македонска Берза

Вредностите кои ги гледате денеска, се од последниот ден на тргување, понеделник- 23.07.2012

МАКЕДОНСКА БЕРЗА МБИ10 МБИ10 ИНДЕКСИ РЕГИОН 3.000 3.000 3.000МБИ10

МБИ 10 BELEX15 1.833,91 427,44 Главен индекс на Белградска берза МБИД CROBEX 1.764,15 1.674,49 ОМБ Главен индекс на Загребската берза 118,84

SASX 10 +0,17% -0,70% 681,33

+0,94% SOFIX 300,25 -0,08% ATHEX

-0,25%

591,43

Главен индекс на Љубљанската берза

15.645,00

26,92$/унца

1.787,50

-0,70% -0,79%

NASDAQ 2.890.15

Извор: Македонска Берза официјалниот пазар на Македонска берза

берзата, без финансиски компании

2.600 2.600 2.600 берза Главен индекс на Софиската берза Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао Паоло, Бразил

-0,25%

SBITOP 515,67

2.400 2.400 2.400

ATHEX 2.200 2.200 2.200 591,43 ЕВРОПА ИНДЕКСИ

Главен индекс на Љубљанската берза

-0,03%

FTSE 100 5.531,48

-0,04%

1.800 1.800 1.800

-0,79% -0,05% SWISS

DOW JONES

6.183,59

+0,92%

1.59,25$/бушел

S&P 500 1.350,52

Главен индекс на Љубљанската берза

DOW ГошаJONES Фом 320,00 12.721,50

Аеродром +14,29% NASDAQ -0,79% 2.890.15 408,00

Заеднички индекс 30 големи американски компании котирани на Њујоршка берза

Импол Севал

600,00

BRAZIL BOVESPA -0,89% -2,14% 53.033,96 АЗИЈА ИНДЕКСИ 25,00

Валидус

Заеднички индекс на 500 котирани компании на

-0,24%

Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао 1,10

-0,79%

Индекс на најголемите јапонски компании котирани на Токиска берза

TOPIX CAC 40 717,67

3.100,45

Индекс на најголеми компании котирани на берзата во Хонг Конг

ЕВРОПА ИНДЕКСИ BSE 30

-0,41%

-0,03%

Индекс на компании котирани на примарен пазар на Токиска берза

5.531,48

Индекс на 30 најголеми компании котирани на берзата во Бомбај

Индекс на 40 најголеми компании котирани на париската Еуронекст берза

Извор: Блумберг

DAX 6.416,32

-0,24%

16.918,08 FTSE 100

-0,05%

Индекс на 30 најголеми герм. компании котирани на Франкфуртска берза

87,94

BRENT 103,26

CAC 40 3.100,45

-0,89% 53.033,96 ЗАГРЕБСКА БЕРЗА 491,00

.

DAX Сава 6.416,32 12,50

-0,04%

-5,21%

-2,14%

9,50

-0,03% 5.531,48БЕРЗА -0,04% ЉУБЉАНСКА .

Индекс на 100 најголеми британски компании котирани Лондонска берза КДнаГроуп

5.100,00

SWISS Меркатор -0,05% -4,09% 6.183,59 421,00

+2,00%

+0,05% -2,99%

Индекс на 30 најголеми герм. компании Индекс на 20 најголеми и најликвидни компании од Податоците за акции со најголема промена во регионот, се земаат од веб страниците на котирани на Франкфуртска берза швајцарскиот пазар на капитал

24.07.2012

раст нова цена АЗИЈА ИНДЕКСИ +8,89% 992,00

Кјуби NIKKEI 225 Топлификација +2,59% 8.848,09 РМДЕН 04Индекс +0,77% на најголемите јапонски компании Индекс на 20 најголеми и најликвидни одТокиска берза Макстилкомпании +0,28% котирани на швајцарскиот пазар на капитал Комерцијална банка +0,14%

+0,05%

-0,24%

112112 112 108108 108 104104 104 07/10 07/10 07/10 10/10 10/10 10/10 02/11 02/11 02/11 05/11 05/11 05/11 09/11 09/11 09/11 01/12 01/12 01/12 04/12 04/12 04/12

ОМБ е составен од најликвидните обврзници котирани на Македонска берза

1573,70,$/унца

СРЕБРО 26,92$/унца

БАКАР 7.402,50

+0,23% +0,00%

ПРИРОДЕН ГАС 3,10

ЗА ЗАТОПЛ.

281

МЕТАЛИ

-0,01% -0,47% +1,50%

НИКЕЛ

15.645,00

АЛУМИНИУМ 1.787,50

ЧЕЛИК 410,00.$/унца

-0,67% -0,40%

+0,3% +3,9% /

+11,76%

65,00

+33,67%

116116 116

Индекс на најликвидните акции на Берзата во Сао Паоло, Бразил Лагуна

Х.Брела ЕВРОПА ИНДЕКСИ -13,39% -12,16% FTSE 100

Индекс на 40 најголеми компании котирани на париската Еуронекст берза Истрабенз

401,00

+3,82% -1,20%

Индекс на 100 светски компании котирани на NASDAQ берзата, без финансиски компании

Соја прот.

-9,77% BRAZIL BOVESPA

+12,01%

ЗЛАТО

Белградска, Загрепска и Љубљанска берза Индекс на 100 најголеми британски компании ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч. котирани на Лондонска берза

SWISS 6.183,59

ЛЕСНА СУРОВА

Главен индекс на Атинската берза

АМЕРИКА ИНДЕКСИ БЕЛГРАДСКА БЕРЗА

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

NIKKEI HANG SENGПаоло, Бразил двете225 најголеми американски берзи 8.848,09 ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ 18.903,20 ДЕН ДО 15Ч.

ATHEX 591,43

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

големи американски Индекс на 100 светски компании котирани на NASDAQ компании котирани на Њујоршка берзата, без финансиски компании Индекс на 30 најголеми герм. компании берза Индекс на 20 најголеми и најликвидни компании од Заеднички индекс на 500 котирани компании на двете најголеми американски берзи котирани на Франкфуртска берза швајцарскиот пазар на капитал Квешчн

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

Главен индекс на Сараевската берза 23,68

120120 120

ФЈУЧЕРСИ НАФТА

+0,92%АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМА ПРОМЕНА

-1,20% S&P 500 +0,05% 1.350,52

NASDAQ 2.890.15

SASX 10 ШЕЌЕР 681,33

Главен индекс Загребската берза метали и суровини Главен индекс на Софиската берза на Податоците зана фјучерсите на нафта, се земаат од веб страната американската финансиска агеција Блумберг

07/10 07/10 07/1010/10 10/10 10/1002/11 02/11 02/1105/11 05/11 05/1109/11 09/11 09/1101/12 01/12 01/12

Индекс на 100 најголеми британски компании котирани на Лондонска берза

DAX12.721,50 Заеднички индекс 30 6.416,32

-0,25%

2.251,00$/бушел

Главен индекс на Белградска берза 897,75$/бушел

2.000 2.000 2.000 Главен индекс на Атинската берза

АМЕРИКА ИНДЕКСИ

Индекс на 40 најголеми компании котирани на париската Еуронекст берза

SBITOP 515,67

BELEX15 ПЧЕНИЦА 427,44

-2,14% +0,33%

SOFIX BRAZIL BOVESPA 2.800 2.800 2.800 53.033,96 300,25

ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

CROBEX КАФЕ 1.674,49 1,88/бушел

807,00$/бушел

3.000 3.000 3.000

СУРОВИНИ КАКАО ИНДЕКСИ -2,12% РЕГИОН

-0,70% -4,82% SOFIX СОЈА -0,13% +0,00% 300,25

-1,20% -0,86%

SASX 10 681,33

на пазарот на јавно поседувани друштва

+0,58% -0,86% -0,88% +0,33% -1,69%

ПЧЕНКА

Индекс на 100 светски компаниииндекс котирани на на NASDAQ берза Главен Сараевската берза

-0,13% -0,89%

410,00.$/унца

7.402,50

ИНДЕКСИ АМЕРИКА ИНДЕКСИРЕГИОН

Главен на Загребската Заеднички индексиндекс на 500 котирани компании на двете најголеми американски берзи

CAC 40 3.100,45

1573,70,$/унца

Главен индекс на Атинската берза

Заеднички индексиндекс 30 големи Главен наамерикански Белградска компании котирани на Њујоршка берза

CROBEX S&P 500 1.674,49 1.350,52

ЗЛАТО

2.600 2.600 2.600

Главен индекс на Софиската берза

SBITOP Извор: Македонска Берза 515,67

427,44 12.721,50

3.100 3.100 3.100

124124 124

НИКЕЛ 2.900 2.900 -0,01%2.900 +0,3% 2.700 2.700 МАКЕДОНСКА БЕРЗА 2.700 АЛУМИНИУМ 2.400 2.400 2.400 2.500 2.500 2.500 СРЕБРО МБИ 10 -0,47% +3,9% 2.300 2.300 2.300 2.200 2.200 2.200 +0,17% 1.833,91 2.100 2.100 2.100 +0,33% 2.000 2.000 2.000 БАКАР ЧЕЛИК МБИД 1.900 1.900 +1,50%1.900 / +0,94% 1.800 1.800 1.800 1.700 1.700 1.700 1.764,15 06/10 06/10 06/10 10/10 10/10 10/10 02/11 02/11 02/11 05/11 05/11 05/11 09/11 09/11 09/11 12/11 12/11 12/11 04/12 04/12 04/12 07/10 07/10 07/10 10/10 10/10 10/10 02/11 02/11 02/11 05/11 05/11 05/11 09/11 09/11 09/11 01/12 01/12 01/12 04/12 04/12 04/12 ОМБ +0,92% -0,08% 118,84 МБИ 10 е составен од 10 најликвидни акции на компании котирани на МБИД е составен од 15 најликвидни акции на компании котирани

-0,86%

2.800 2.800 2.800

-0,08%

ОМБ ОМБ ОМБ

+0,94%

Главен индекс на Сараевската берза

-0,13%

BELEX15 DOW JONES

МБИД МБИД 3.300 3.300 3.300МБИД МЕТАЛИ

+0,17%

HANG SENG 2.550,00 18.903,20 95,20

807,00$/бушел

ПЧЕНИЦА 897,75$/бушел

КАФЕ 1,88/бушел

СУРОВИНИ

-2,12% -4,82% +0,00%

КАКАО

2.251,00$/бушел

ШЕЌЕР 23,68

СОЈА 1.59,25$/бушел

+0,58% -0,88% -1,69%

Податоците за фјучерсите на нафта, метали и суровини се земаат од веб страната на американската финансиска агеција Блумберг ПОДАТОЦИТЕ СЕ ОД ПРЕТХОДНИОТ ДЕН ДО 15Ч.

АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМА ПРОМЕНА БЕЛГРАДСКА БЕРЗА

-0,79%

Индекс на најголеми компании котирани на берзата во Хонг Конг

105,00 2.400,00

ПЧЕНКА

Гоша Фом 320,00

+14,29%

Аеродром 408,00

+3,82%

к

о

м е

р

ц

и

ј

а

л

е

н

о

г л

а

с

и

РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА

МИНИСТЕРСТВО ЗА ЕКОНОМИЈА Врз основа на дел II точките 1 и 2 од Програмата за имплементација на индустриската политика во Република Македонија за 2012 година („Службен весник на Република Македонија“ бр. 12/12 и 85/12), Министерството за економија и Проектот за УСАИД за унапредување на инвестирањето и извозот објавуваат: ЈАВЕН ПОВИК за користење средства согласно Програмата за имплементација на Индустриската политика во Република Македонија за 2012 година 1. Предмет на Јавниот повик е доделување финансиски средства за надоместување на дел од трошоците на деловните субјекти согласно Програмата за имплементација на индустриската политика во Република Македонија за 2012 година. Доделените средства се неповратни. Средствата за реализација на Програмата за 2012 година во износ од 1.914.000,00 денари се обезбедени од страна на Проектот на УСАИД за унапредување на инвестирањето и извозот.

2. Право на учество на овој јавен повик имаат деловните субјекти опфатени со индустриските сектори: рударство и вадење камен и преработувачка индустрија, согласно НКД рев. 2 (Национална класификација на дејности рев. 2).

3. Во текот на 2012 година, деловните субјекти ќе можат да аплицираат за надомест на дел од трошоците направени за имплементација на следните мерки предвидени во дел II од Програмата за имплементација на индустриската политика: II.1 Зајакнување на капацитетите на човечки ресурси и за развој и имплементација на проекти за создавање на конкурентни производи: II.1.1. зголемување на продуктивност, ефективност и ефикасност; II.1.2. комерцијализација на нови производи (административни трошоци за ставање на производот во промет-регистрација, пријавување на производ, лаборатории, етикетирање, лого и сл; промотивни материјали и активности, освен учество на саемски манифестации); II.1.3. воведување на CE ознака; II.1.4. воведување на еколошко производство (зајакнување на капацитетите на човечки ресурси и еколoшко означување); и II.1.5. комерцијализација на патентирани иновации (истражување на пазарот; промотивни активности и учество на домашни и меѓународни настани за иновации).

II.2 Развој на пазарот: II.2.1. истражување на пазари; II.2.2. развој на бренд; II.2.3.

маркетинг стратегија; и

II.2.4. прилагодување на барањата на внатрешниот ЕУ пазар и други меѓународни пазари (сертификат, етикета, пакување).

4. Еднократниот надоместок може да изнесува најмногу 75% од вкупниот докажан трошок на деловниот субјект, но не повеќе од 180.000,00 денари. Еден деловен субјект има право да поднесе само по едно барање за точките II.1 и II.2 од Програмата за имплементација на Индустриската политика за 2012 година 5. За да аплицираат за надомест на дел од трошоците, деловните субјекти треба да ја поднесат следната документација: За надомест на трошоците согласно дел II, точка 1, потточки 1.1, 1.2, 1.3 и 1.4 и точка 2 од Програмата: - Пријава и барање - достапно во архивата на Министерството за економија и на веб страниците http://economy.gov.mk/javni_konkursi/oglasi/3393.html и www.ideas.org.mk; - Тековна состојба на деловниот субјект издадена од Централен Регистар на РМ; - Информација за економско-финасиската состојба на деловниот субјект издадена од Централен регистар на РМ; - Договор помеѓу деловниот субјект и изготвувачот на проектот, пуштен во промет во текот на 2012 година; - Фактура од изготвувачот на проектот пуштенa во промет во текот на 2012 година; - Извод од банка како доказ дека деловниот субјект целосно ја подмирил обврската кон изготвувачот, согласно Договорот; - Извештај на деловниот субјект за реализираниот проект со индикатори за успешност. Извештајот треба да биде изготвен согласно Упатството за изготвување извештај за реализиран проект достапно заедно со Пријавата и барањето; - Уплатници за административни такси на износ од 50,00 денари и на износ 250,00 денари. Средствата да бидат уплатени согласно насоките дадени во Пријавата и барањето. За надомест на трошоците согласно дел II, точка 1, потточка 1.5 од Програмата: - Пријава и барање - достапно во архивата на Министерството за економија и на веб страниците http://economy.gov.mk/javni_konkursi/oglasi/3393.html и www.ideas.org.mk; - Документ за регистрирана дејност (ДРД образец, издаден од Централен регистар на РМ); - Доказ за регистриран патент издаден од Државниот завод за индустриска сопственост; - Тековна состојба на деловниот субјект издадена од Централен регистар на РМ; - Информација за економско-финансиската состојба на деловниот субјект издадена од Централен регистар на РМ; - Договор помеѓу деловниот субјект и изготвувачот на проектот, за истражување на пазарот и промотивни активности, пуштен во промет во текот на 2012 година; - Фактура од изготвувачот на проектот, за истражување на пазарот и промотивни активности, пуштенa во промет во текот на 2012 година; - Извод од банката депонент, како доказ дека деловниот субјект целосно ја подмирил обврската кон изготвувачот, согласно Договорот за истражување на пазарот и промотивни активности, пуштен во промет во текот на 2012 година; - Доказ за платени трошоци за учество на домашни и меѓународни настани за иновации.

- Уплатници за административни такси на износ од 50,00 денари и на износ 250,00 денари. Средствата да бидат уплатени согласно насоките дадени во Пријавата и барањето.

6. Документацијата се доставува во оригинал или копии заверени од нотар, а доколку е на странски јазик, во копија и превод заверен од овластен судски преведувач. Документацијата се доставува во Архивата на Министерството за економија, ул. Јуриј Гагарин 15, 1000 Скопје.

7. Јавниот повик е отворен во текот на 2012 година. Барањата ќе се разгледуваат и по нив ќе се одлучува според редоследот на нивното доставување, до искористување на средствата.

8. Министерството за економија го задржува правото за следење на реализацијата на проектите, како и контрола на наменското трошење на средствата.

9. Јавниот повик е достапен на веб страницата на Министерството за економија http://economy.gov.mk/javni_konkursi/oglasi/3393.html и веб страницата на УСАИД Проектот за унапредување на инвестирањето и извозот www.ideas.org.mk. Контакт:

Министерство за економија, тел. 02/3093-492 и 02/3093-466. Проект на УСАИД за унапредување на инвестирањето и извозот, тел. 02/3231-250 лок. 109.

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ средА 25.07.2012

балкан 13

До декември, 15,5% секоја четврта 25,5% компанија во Хрватска ќе биде 3/4 неликвидна?!

ќе изнесуваат лошите кредити во Хрватска до крајот на годинава

ќе изнесуваат проблематичните кредити на компаниите до декември 2012 година

од компаниите во Хрватска не се кредитоспособни

Доколку хрватската економија забележи пад од 1,6%, сите проблематични кредити до крајот на годината ќе достигнат 15,5%. Најлоша е ситуацијата во корпоративниот сектор, бидејќи лошите кредити на компаниите ќе достигнат 25,5%, што значи дека секоја четврта задолжена компанија не ќе може да го враќа кредитот

Д

олготрајната рецесија, под која потклекнаа голем број компании и граѓани во Хрватска, ќе го зголеми обемот на лоши кредити, од сегашните 12,7% на 15,5% до крајот на годината, а тоа ќе донесе дополнителен притисок врз банките. Но, постоечките заштитни амортизери, резервите и висината на капиталот на банките беа доволни да се одржи финансискиот систем стабилен и во случај на шок-сценарија во Хрватска, пишува во последната анализа на Хрватската народна банка (ХНБ). Централната банка преку неколку шок-сценарија ја тестираше стабилноста на финансискиот сеткор во земјата. Во основното сценарио, во кое хрватската економија има пад од 1,6% годинава, к

о

м е

р

ц

и

ј

аналитичарите на ХНБ велат дека вредноста на домашната валута, куната, нема да се намали. Во таков случај, во кој сите проблематични кредити до крајот на годината ќе достигнат 15,5%, најлоша е ситуацијата во корпоративниот сектор, бидејќи проблематичните кредити на компаниите ќе достигнат 25,5%, што значи дека секоја четврта задолжена компанија не ќе може да го враќа кредитот. Аналитичарите велат дека ваквото сценарио во Хрватска станува с$ поверојатно поради растечкиот број лоши кредити во финансискиот сектор. Според последните податоци на ХНБ, вкупните лоши кредити во земјата до крајот на март се искачија на 12,74%. Најголем придонес во овој раст, очекувано, даваат проблематичните кредити на компаниите, кои достигнаа 20,8%, што а

л

е

н

о

г л

а

с

ɂɫɬɪɚɠɭɜɚʃɟɬɨ ɝɨ ɨɛɥɢɤɭɜɚ ɫɨɧɨɬ

˄̨̛̛̦̖̬̯̖̯̯̏̚ ʤ̡̛̥̖̬̦̌ ʶ̷̨̣̖ – ˁ̡̨̪̠̖͕ ̡̡̨̌ ̨̨̛̬̦̯̬̐̌̌̚ ̦̌ ʫ̨̡̬̪̭̯̏̌̌ ̴̶̛̛̥̦̖̭̯̠̌̌̌ ͣʻ̨̢ ̦̌ ̸̛̛̭̯̬̙̱̌̏̌ ϮϬϭϮ͞ ̨̏ ʺ̡̨̛̖̦̠͕̌̔̌ ̛̬̭̪̹̱̌̏̌ ʶʽʻʶ˄ˀˁ ʯʤ ʫˁʫʵ ʯ̌ ̸̶̛̛̱̖̦ ̨̔ ϭϭ ̨̔ ϭϴ-̨̛̹̦̐̔̌ ̨̬̭̯̏̌̚

ʻ̌ ̯̖̥̌ ͣʪ̌ ̭̖ ̛̖̍̔ ̨̡̛̖̬̪̭̏ ̸̡̛̦̱̦̌ ̖ ̡̱̣͞ ϭ͘ ʿ̨̬̌̏ ̦̌ ̸̨̱̖̭̯̏ ̦̌ ̡̨̡̨̦̱̬̭̯ ̛̥̌​̯̌ ̛̭̯̖ ̸̶̛̛̱̖̦ ̨̔ ϱ-̨̯͕ ϲ-̨̯͕ ϳ-̨̥ ̛ ϴ-̨̥ ̨̔​̛̖̣̖̦̖̔ ̨̏ ̨̨̨̨̭̦̦̯̏ ̨̨̛̬̦̖̍̌̏̌̚ ̛ ̛̭̯̖ ̸̶̛̛̱̖̦ ̨̏ ̨̨̭̬̖̦̯̔ ̨̨̛̬̦̖͕̍̌̏̌̚ ̛̛̪̹̦̌̌̚ ̨̏ ̨̨̛̭̦̦̯̖̏ ̛ ̛̭̬̖̦̯̖̔ ̸̛̛̱̣̹̯̌ ̦̌ ̨̛̛̯̖̬̯̬̠̯̌̌ ̦̌ ˀ̡̛̖̪̱̣̍̌ ʺ̡̨̛̖̦̠̌̔̌͘ Ϯ͘ ʫ̨̭̖̠̯ ̯̬̖̍̌ ̔̌ ̛̖̍̔ ̨̛̛̬̦̣̖̦͕̐̌ ̨̭ ̛̭̣̖̦ ̛̬̌̚̚ ̛ ̨̪̖̦̯̌ ̡̨̠̌ ̠̌ ̨̡̛̯̭̣̱̏̌ ̨̬̖̦̖̖̦̯̐̌̏̔̌̌ ̯̖̥̌ ̦̌ ̨̦̯̪̬̖̬̯̌̏̌͘ ϯ͘ ʪ̨̛̣̙̦̯̌̌ ̦̌ ̨̖̭̖̠̯ ̯̬̖̍̌ ̔̌ ̛̖̍̔ ̨̡̨̣̱ ϱϬϬ ̨̬̍̌̚͘ ϰ͘ ʫ̛̭̖̯̖ ̯̬̖̍̌ ̔̌ ̭̖ ̨̪̦̖̭̯̔̌ ̨̏ WORD ̴̨̬̥̯͕̌ ̦̌ ̡̨̡̛̥̖̦̭̌̔ ̡̛̠͕̌̚ ̶̨̦̠̦̌̔̌ ̨̔ ϱ ˁ̛̖̪̯̖̥̬̏ ϮϬϭϮ ̨̛̦͕̐̔̌ ̸̡̨̛̛̭̣̱̏ ̦̌ e-mail: ƌĞƐĞĂƌĐŚĞƌƐ͘ŶŝŐŚƚΛƵĂĐƐ͘ĞĚƵ͘ŵŬ͘ ϱ͘ ʯ̨̖̦̌̔ ̨̭ ̨̖̭̖̠̯͕ ̸̡̨̛̱̖̭̦̯ ̯̬̖̍̌ ̔̌ ̨̛̭̯̔̌̏ ̛ ̡̨̛̪̠̌ ̨̔ ̨̨̪̭̣̖̦̔ ̨̨̛̖̦̯̔̌̔̚ ̨̛̭̖̯̖̣̭̯͕̏̔̏ ̡̡̨̌ ̛ ̴̨̯̖̣̖̦ ̌̚ ̨̨̪̦̯̥̹̖̦̌̌ ̡̨̡̦̯̯̌͘ ϲ͘ ʿ̛̛̛̬̭̯̦̯̯̖̐̌ ̛̖̭̖ ̢̖ ̛̯̍̔̌ ̛̬̣̖̦̌̐̔̌̚ ̨̔ ̸̛̯̬̣̖̦̌ ̡̨̛̛̥̭̠̌ ̨̔ ˄̨̛̛̦̖̬̯̖̯̯̏̚͘ ϳ͘ ʫ̛̭̖̯̖ ̡̨̛ ̦̖ ̛̐ ̨̛̭̪̣̦̱̏̌​̯̌ ̨̛̖̏ ̛̪̬̣̌̏̌ ̢̖ ̛̯̍̔̌ ̴̡̡̛̛̛̛̭̣̱̦̔̏̌̏̌͘ ϴ͘ ˄̨̛̛̦̖̬̯̖̯̯̏̚ ̢̖ ̨̛̖̣̔̔ ̛̯̬ ̛̦̬̌̐̌̔͗ ϮϬ͘ϬϬϬ͕ ϭϱ͘ϬϬϬ ̛ ϭϬ͘ϬϬϬ ̛̖̦̬̔̌ ̦̌ ̛̪̬̯̖̏ ̛̯̬ ̛̖̭̖͕ ̡̡̨̌ ̛ ̴̶̨̛̛̪̣̦̌ ̦̌ ̱̹̯̖ ̨̦̠̥̦̱̌̐ ̖̭̖̯̔ ̨̛̦̠̬̌̔̍ ̛̖̭̖͘ ʻ̛̬̯̖̌̐̌̔ ̢̖ ̛̯̍̔̌ ̨̛̖̣̖̦̔̔ ̦̌ ̨̛̣̦̯̐̌̏ ̦̭̯̦̌̌ ̦̌ Ϯϴ ˁ̛̖̪̯̖̥̬̏ ϮϬϭϮ ̨̛̦̐̔̌͘ ϵ͘ ʿ̶̨̛̛̖̦̯̖̍̔ ̢̖ ̛̯̍̔̌ ̛̛̬̦̍̌̚ ̶̨̦̠̦̌̔̌ ̨̔ ϮϬ ˁ̛̖̪̯̖̥̬̏ ϮϬϭϮ ̛ ̢̖ ̛̯̍̔̌ ̨̭​̨̨̖̯̦̔̏ ̴̨̛̛̛̦̬̥̬̦̌͘ ʽ̡̬̭̍̏̌ ̦̌ ̛̭̯̖ ̛̦̬̖̦̌̐̌̔ ̖ ̸̨̛̣̦ ̔̌ ̠̌ ̛̪̬̥̯̌ ̦̬̯̌̐̌̔̌̌ ̦̌ ̨̛̣̦̯̐̌̏ ̦̭̯̦̌̌ ̦̌ Ϯϴ ˁ̛̖̪̯̖̥̬̏ ϮϬϭϮ ̨̛̦̐̔̌͘ ǁǁǁ͘ŶŽŬ-ŶĂ-ŝƐƚƌĂnjƵǀĂĐŝ͘ŵŬ ƌĞƐĞĂƌĐŚĞƌƐ͘ŶŝŐŚƚΛƵĂĐƐ͘ĞĚƵ͘ŵŬ

ʻʽʷ ʻʤ ʰˁ˃ˀʤʮ˄ʦʤˋʰ - ʺʤʶʫʪʽʻʰʵʤ

ResearchNightMK

значи дека до крајот на март секоја петта компанија имала проблеми при враќањето на своите обврски. Растечкиот тренд јасно илустрира зошто хрватските банкари се толку нерасположени да им позајмуваат пари на компаниите. Според проценките на кредиторите, дури три четвртини од компаниите кои работат во Хрватска не се кредитоспособни.

19,9%“, е смирувачката порака на аналитичарите на ХНБ. Доколку Хрватска влезе во уште подлабока рецесија, проценката на ХНБ е дека растот на лошите кредити ќе ги потресе банките до таа мера што осум банки во земјата, кои држат 7% од активата, капитално би паднале под регулаторниот минимум, а некои од нив би морале да прават докапитализација. Само три од помалите банки, со актива од 0,8%, би паднале под границата на адекватноста на капиталот од 8%. Очигледно е дека рецесијата ги топи резервите на банките, кои пак поради целата ситуација немаат изгледи за понатамошен раст. Затоа е јасна нервозата на многу банкари. Малите банки се соочуваат со поголеми тешкотии во случајов, кои без капитална поддршка на силните сопственици повеќе го чувствуваат товарот од лошите кредити. Но, не се мали проблемите и на поголемите банки, бидејќи по повеќегодишното кратење на трошоците, просторот за заштеди останува минимален.

Рецесијата ги топи резервите на банките

Банките од сите потрошувачки кредити оваа година за ненаплатливи ќе прогласат најмалку 13,5%, односно 15% доколку хрватската економија влезе во подлабока рецесија. Кај станбените кредити, с$ уште е мал растот, па уделот на лоши кредити од мартовските 5,3% ќе порасне на 6,5%. Доколку хрватската економија на крајот од годината зебележи пад од 1,6%, лошите станбени кредити ќе достигнат 10%. „Проценетиот благ раст на нето-приходите на банките треба да биде доволен за амортизација на целокупниот трошок. Под претпоставка тоа да се случи, стапката на адекватност на капиталот би пораснала за нешто повеќе од два процентни поени во однос на март оваа година и би изнесувала к

о

м е

р

ц

и

ј

а

л

е

н

о

г л

а

с

КАПИТАЛ средА 25.07.2012

WWW.KAPITAL.MK

14 свЕт

Сирија е темпирана бомба за Блискиот Исток

Бран сиријски бегалци кон Европа, преку Кипар

П

од притисок на постојаните тешки борби во Сирија, Европа се подготвува за бегалски бран од оваа земја. За околу 200.000 Европејци и Американци кои работат во кризните региони во Сирија веќе постои план за спасување, соопшти дипломат на средбата на министрите за внатрешни работи на земјите од ЕУ на Кипар. Владата на Кипар, кој од Сирија е оддалечен само 150 километри, соопшти дека бегалците би можеле да бидат згрижени на островот најмалку два дена. Европскиот комесар за внатрешни работи, Сесилија Малстром, ситуацијата во Сирија ја оцени како драматична, изјавувајќи дека фактите се менуваат секој час и дека ЕУ се обидува да управува со процесите на што е можно подобар начин во соработка со други европски и меѓународни организации. Малстром подвлече дека главниот проблем е да се укаже помош на соседните земји, кои ги прифаќаат повеќето бегалци, како Турција, Јордан и Ирак.

Мислењето на аналитичарите е дека ако ситуацијата во Сирија експлодира уште повеќе, ќе го „запали“ целиот Блиски Исток. Ваквото сценарио подразбира и продлабочување на судирот меѓу сунитите и шиитите, односно вплеткување на сојузникот на Асад, Иран и на Саудиска Арабија

соборување на претседателот на Сирија, Башар ал Асад, како и потрагата по дипломатски консензус во Советот за безбедност на ОН, се чини дека САД преминуваат на „план Б“, односно контролирано рушење на режимот во Сирија. Последните анализи на „Њујорк тајмс“ и на „Волстрит журнал“ изнесуваат слични тези, повикувајќи се на неименувани високи функционери дека новата стратегија на САД се состои од примена на „други методи“, кои ќе доведат до ист резултат - промена на режимот во Сирија. Тоа значи дека САД ќе ја зголеми помошта за бунтовниците и ќе ја зајакне регионалната коалиција, во чиј центар се Турција и Саудиска Арабија. Важен актер во случајов е и Израел, каде што следните денови треба да отпатува секретарот за одбрана, Леон Панета. Главна улога во симнувањето на режимот на Асад ќе има и Ирак, од кого се очекува да го затвори својот воздушен простор за карго транспорт од Иран, од каде што Асад го добива оружјето. Дел од планот е затворање и на Суецкиот канал за иранските бродови, чија крајна цел се сириските пристаништа. На југот на Турција, пак, САД имаат улога на координатор за достава на оружје до бунтовниците, кое е финансирано од Турција, Саудиска Арабија и од Катар. Ново е дека опонентите на Асад ќе добијат пософистицирана комуникациска опрема, која ќе ја обезбеди САД.

васе Целеска

С

vase.celeska@kapital.mk

тарата блискоисточна изрека, која вели дека „нема мир без Египет, ниту војна без Сирија“, прецизно ја дефинира сложеноста во која се наоѓа сириската криза. Таа од ден на ден дополнително се продлабочува и на терен и на меѓународната сцена. Одговорот на прашањето зошто баш оваа земја е поразлична од сите останати кои ги зафати „арапската пролет“ и зошто толку долго трае рушењето на режимот на Башар ал Асад треба да се бара во неговите силни врски со Иран. Не долго по почетокот на немирите во Сирија, желбата за нејзина демократизација од страна на западните сили падна во вода кога стана јасно дека со пукањето во Дамаск всушност се нишани на Техеран, што е и една од причините зошто долго време не може да се донесе Резолуцијата за Сирија во Советот за безбедност на Обединетите нации (ОН) и зошто се противат Русија и Кина на рушењето на режимот во Сирија. Во меѓувреме, во Сирија продолжуваат жестоките борби за контролата врз главниот град Дамаск и економската метропола Алепо. Арапската лига бара од сирискиот претседател Башар ал Асад к

о

м е

р

ц

и

ј

Одговорот на прашањето зошто толку долго трае рушењето на режимот на Башар ал Асад треба да се бара во неговите силни врски со Иран. да се повлече од власт, но тој ги игнорира сите повици за предавство. Притоа војската, како што тврдат активисти, повторно употребува борбени хеликоптери и тенкови, а почна да се закнува и со употреба на хемиско оружје. Илјадници луѓе бегаат во соседните држави. Според Комесаријатот на ОН за бегалци, УНЦХР, во последните 48 часа Дамаск го напуштиле повеќе од 30.000 луѓе. Иако Арапската лига вчера го повика Асад мирно да се повлече од власта и му гарантираше безбедно напуштање на земјата, с$ погласни стануваат мислењата дека Башар ал Асад и неговата фамилија нема да поминат неказнети. а

л

е

н

о

г л

а

с

„На крајот Асад нема да остане неказнет, како што предложи Арапската лига, бидејќи сите диктатори треба да платат за своите злосторства“, изјави денеска шефот на француската дипломатија Лоран Фабиус. Мислењето на аналитичарите е дека ако ситуацијата во Сирија експлодира уште повеќе, ќе го „запали“ целиот Блиски Исток. Ваквото сценарио подразбира и продлабочување на судирот меѓу сунитите и шиитите, односно вплеткување на сојузникот на Асад, Иран, на страната на шиитите, и Саудиска Арабија на страна на сунитите. По серијата неуспешни обиди за „политичка транзиција“, што претставува еуфемизам за к

о

м е

р

ц

и

ј

а

л

е

н

о

г л

а

с

WWW.KAPITAL.MK

КАПИТАЛ средА 25.07.2012

15

ФЕЉТОН

32

Почитувани читатели, Капитал Медиа Гроуп ви го претставува апсолутниот светски бестселер на Џим Колинс, „Од добри кон одлични“ (Good to great), во издание на Pub Publisher од Скопје. Со својот истражувачки тим, Колинс подредил список од речиси 1.500 глобални компании во потрага по оние што покажале исклучителни резултати со текот на времето. Конечно, списокот го свел на 11, меѓу кои Кимберли Кларк, Филип Морис, Жилет, откривајќи ги нивните заеднички карактеристики за корпоративен успех. Прочитајте зошто некои компании се вивнуваат до врвот, а други не.

Џ

им Колинс (роден 1958 година во Колорадо, САД) е американски бизнис-советник, автор и професор на Универзитетот Стенфорд, каде што предава Одржливост и раст на компаниите. Тој е редовен колумнист и советник на „Харвард бизнис ривју“, „Бизнис вик“, „Форчн“, „Инк. Магазин“, СНН други реномирани бизнис-магазини. Автор е на повеќе бестселери, како „Изградено да трае“ (1994), „Постпретприемништво: претворете го вашиот бизнис во истрајна голема компанија“ (1995), „Од добри до одлични“ (2001), „Од добри до одлични и социјалниот сектор“ (2005), „Како големите паѓаат“ (2009), „Големи по избор“ (2011).

шЕСТО ПОГлавјЕ: КУлТУРа На ДИСЦИПлИНаТа

Потребна ви е култура, а не тиранија

Додека одличните компании имале лидери од „Петтото ниво“, кои изградиле трајна култура на дисциплината, споредбените компании со неодржлив пораст имале лидери од „четвртото ниво“, кои лично ја дисциплинирале организацијата со примена на чиста сила

С

етете се само каков бил Реј Мекдоналд, кој дошол на чело на компанијата Бароус во 1964 година. Брилијантен, но агресивен, Мекдоналд секогаш го имал главниот збор, ја контролирал конверзацијата, единствен раскажувал шеги и ги критикувал сите кои ги сметал за помалку паметни од себе (што горе–долу ги вклучувало сите луѓе околу него). Тој ги завршувал работите со чистата сила на личноста, употребувајќи облик на притисок кој станал познат како „мудроста на Мекдоналд“. Оставил исклучителни резултати во текот на својот мандат. Секој долар вложен во компанијата во 1964 година, кога тој станал претседател, до крајот на 1977 година, кога се повлекол, вредел 6,6 пати повеќе. Меѓутоа компанијата не поседувала култура на дисциплината која би останала зад него. Кога се повлекол од позицијата, неговите минијатурни соработници биле смрзнати од неодлучност, оставајќи ја компанијата, според пишувањето на списанието „Бизнисвик“, без способност за да направи што било. Тогаш компанијата Бароус го започнала својот долг пат надолу, при што вредноста на нејзините акции од моментот на заминувањето на Мекдоналд до 2000 година опаднала за 93%. Слична приказна се одвивала и во компанијата Рабермејд во времето кога ја водел Стенли Голт. Сетете се како Голт одговорил на обвинувањата дека е тиранин: „Да, но јас не го кријам тоа“. Голт завел невидена дисциплина во Рабермејд – строго планирање

и сериозни анализи, систематско истражување на пазарот, анализа на профитот, тврдокорна контрола на трошоците итн. „Ова е неверојатно дисциплинирана организација“, пишувал еден аналитичар. „Постои неверојатна темелност во пристапот на животот кај луѓето кои ја водат компанијата Рабермејд.“ Прецизен и методичен каков што бил, Голт стигнувал на работа во 06.30 часот и одработувал осумдесет работни часови неделно, очекувајќи го истото тоа од своите менаџери. Со оглед на тоа што лично ја спроведувал дисциплината, Голт функционирал како најдобар контролен механизам што го имала компанијата. Еднаш шетајќи се низ Менхетен забележал еден вратар како мрморел и пцуел чистејќи го правот, при што користел лопатка за ѓубре од Рабермејд. „Стен се вратил до него и започнал да навалува и да инсистира за да слушне зошто е незадоволен човекот“, раскажувал подоцна за оваа случка Ричард Гејтс за списанието „Форбс“. Бидејќи се уверил дека гумата на работ е предебела, Голт им наредил на инженерите да го редизајнираат производот. „Кога станува збор за квалитет, вистински мачител сум“, си зборувал за себе. Главниот оперативен службеник се согласувал со тоа: „Знае да позелени од бес“. Подемот на Рабермејд под водство на овој единствен дисциплиниран лидер бил драматичен, но исто така бил драматичен и нејзиниот пад по заминувањето на Голт. Во негово време биле подобри речиси четирипати од пазарниот просек, за потоа компанијата да загуби 59% до својата вредност и на

крајот да биде откупена од страна на компанијата Невел.

„Диктаторот“ на Крајслер

Посебно фасцинантен пример на дисциплиниран синдром имаме во компанијата Крајслер во периодот кога извршен директор бил ли Иакока, кого списанието „Бизнисвик“ го опишало со зборовите: „Тој е единствен. Диктатор. Ли“. Иакока станал претседател на Крајслер во 1979 година и ја наметнал својата колосална личност со цел да ја дисциплинира организацијата и да ја доведе во ред. Веднаш забележав дека во внатрешноста на компанијата владее анархија и дека им е потребна доза ред и дисциплина – и тоа брзо, пишувал самиот Иакока за своите први работни денови на местото претседател на компанијата. Во текот на првите години на таа позиција тој целосно ја изменил менаџерската структура, вовел строги финансиски контроли, ги унапредил мерките за контрола на квалитетот, го рационализирал производствениот распоред и спровел масовни отпуштања за да ги намали трошоците. „Се чувствував како хирург во војска... Моравме да вршиме радикални зафати, спасувајќи го она што можеше да се спаси.“ Во разговор со претставниците на синдикатот го рекол следново: „Ако не ми помогнете, ќе ве растурам. Ќе прогласам банкрот утре изутрина и ќе останете без работа“. Иакока постигнал одлични резултати и случајот Крајслер станал еден од најславните пресврти во историјата на индустријата. Меѓутоа на средина на мандатот Иакока како да ги загубил конците и компанијата повторно почнала да се тркала низбрдо. По тој повод

списанието „Волстрит журнал“ го пишувало следново: „Господинот Иакока се ангажираше на реновирањето на Статуата на слободата, стана член на Конгресната комисија за одлучување на буџетот и ја напиша својата втора книга. Започна да пишува како колумнист за еден весник, купи вила во Италија во која започна да одгледува винова лоза и да произведува сопствено вино и маслиново масло... Аналитичарите сметаат дека сите наведени активности само му го свртеа вниманието од работата и дека претставуваат клучна причина за проблемите со кои Крајслер моментално се бори... Како и да е, јасно е дека улогата на национален херој бара полно работно време“. Она што било полошо од активностите од страна е неговиот недостиг од дисциплина да ја задржи компанијата во дејностите во кои можела да биде најдобра во светот; тој недостиг бил причина за голем број недисциплинирани скршнувања од патот. Во 1985 година, без очигледна причина, Иакока решил да се фрли во авиобизнисот. Голем број директори би биле задоволни да купат еден авион за потребите на фирмата, но тој решил да ја купи целата авиокомпанија! Исто така, во средината на осумдесеттите годни имал еден скап и неверојатно неуспешен заеднички деловен потфат со италијанскиот производител на автомобили Масерати. „Италијанците му беа слаба точка“, изјавил еден од поранешните директори на Крајслер, сега во пензија. „Иакока, кој и самиот има мал имот во Тоскана, толку е загреан за деловниот сојуз со Италијанците што во целост ги игнорира реалните околности на кои го предупредуваат соработниците“, пишувало списанието „Бизнис вик“. Според некои проценки, компанијата во таа пригода загубила 200 милиони долари, што според пишувањето на списанието „Форбс“, „било огромна загуба за проектот за скап спортски автомобил; на крајот на краиштата, тој не се ни изработува во серија поголема од неколку илјади“. Во текот на првата половина од својот мандат Иакока постигнал исклучителни резултати, водејќи ја компанијата од самиот банкрот до одличен успех, кој меѓу останатото, значел дека го надминале пазарниот просек за трипати. Во втората половина од неговиот мандат компанијата се лизнала наназад и се нашла (со 30% заостанување во однос на пазарниот просек) пред можноста за нов банкрот. „Како најголем број срцеви болни“, пишувал еден од директорите, „откако ја преживеавме операцијата која ни го спаси животот, повторно се вративме на нездравиот начин на живот и на лошите навики“. Случаите што ги наведовме го покажуваат образецот што го пронајдовме кај секоја споредбена компанија со неодржлив пораст: спектакуларниот подем под водство на дисциплинираните тирани, по што следува исто така спектакуларен пад кога тиранинот ќе се тргне од сцената, не оставајќи ја зад себе трајната култура на дисциплината; или кога тиранинот и самиот ќе стане недисциплиниран и ќе заталка кон некои од бројните споредни патишта вон трите круга. Вистина е дека дисциплината е неопходна за постигнување одлични резултати, но дисциплинираното работење без дисциплинирано разбирање на трите круга не може да произведе траен неодржлив успех.

(Продолжува) Во утрешниот број: Може ли да се каже „Не, благодарам“ на добрите прилики? Книгата „Од добри до одлични“, во издание на Publisher, може да ја купите во книжарница Три во ГТЦ, Скопје.

к о

м

е

р

ц

и

ј

а

л

е

н

о

г л

а с