617-Kapital Magazin

COVER STORY MODELI ZA RAZVOJ VO SLEDNATA DECENIJA

PORASNI ILI IS^EZNI!

GLOBALNA PRES-KONFERENCIJA NA IFA - ALIKANTE

ANALIZA: \OR\I PETRU[EV

UVERTIRA VO NAJGOLEMIOT SAEM ZA POTRO[UVA^KA ELEKTRONIKA

PREDVIDUVAWA ZA VINSKATA INDUSTRIJA

generalen direktor na Tikve{

www.kapital.mk

biznis magazin

~len na grupacijata KAPITAL MEDIA GROUP

BROJ 617|CENA 100 DEN.|26 AVGUST, 2011|GODINA 12

...samo idejata e kapital, sè drugo e pari...

^OVEK NA GODINATA KOCE TRAJANOVSKI DOKA@AV DEKA SKOPJE MO@E DA STANE MODEREN GRAD GRADONA^ALNIK NA GRAD SKOPJE

COVER STORY MODELI ZA RAZVOJ VO SLEDNATA DECENIJA

www.kapital.mk

PORASNI ILI IS^EZNI!

4

GLOBALNA PRES-KONFERENCIJA NA IFA - ALIKANTE

ANALIZA: \OR\I PETRU[EV

UVERTIRA VO NAJGOLEMIOT SAEM ZA POTRO[UVA^KA ELEKTRONIKA

PREDVIDUVAWA ZA VINSKATA INDUSTRIJA

generalen direktor na Tikve{

biznis magazin

SODR@INA SODR@INA

IZDVOJUVAME

~len na grupacijata KAPITAL MEDIA GROUP

BROJ 617|CENA 100 DEN.|26 AVGUST, 2011|GODINA 12

...samo idejata e kapital, sè drugo e pari...

06 PORTFOLIO 10 COVER STORY Modeli za razvoj vo slednata decenija Porasni ili is~ezni! Kolku makedonskite kompanii go sledat ova moto?

^OVEK NA GODINATA KOCE TRAJANOVSKI DOKA@AV DEKA SKOPJE MO@E DA STANE MODEREN GRAD GRADONA^ALNIK NA GRAD SKOPJE

Prviot broj na Kapital se pojavi na 24 septemvri 1999 godina.

Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje, ul. Veqko Vlahovi} br 11, Skopje (delovna zgrada na Tehnometal Vardar AD, 2 kat), p.fah: 503, Republika Makedonija; telefon: ++ 389 2 3298 110 faks: ++ 389 2 3298 111 direktor i glaven urednik: Qup~o Zikov izvr{en direktor (marketing i finansii): Gordana Mihajlovska grafi~ki i IT direktor: Nikolaj Toma{evski odgovoren urednik: Biqana Zdravkovska Stoj~evska pomo{nik na odgovorniot urednik: Igor Petrovski odgovoren urednik na specijalni dodatoci: Verica Jordanova odgovoren urednik na www.kapital.mk: Aleksandar Jan~evski grafi~ki prelom: Nade Toma{evska Igor Toma{evski Office manager i finansii: Aleksandra Nikolova; ++389 2 3298 110/ lok:101 nikolova@kapital.com.mk Pretplata na dnevniot vesnik Kapital i na magazinot Kapital: Sawa Savovska ++ 389 2 3298 110/ lok.104 pretplati@kapital.com.mk Reklama: Aleksandra Stojmenova ++389 2 3298 110/ lok.103 marketing@kapital.com.mk aleksandra@kapital.com.mk Oglasi: Dijana Gulakova ++389 2 3298 110/ lok.105 gulakova@kapital.com.mk Specijalni prilozi: Jasmina Savovska Tro{anovski jasmina@kapital.com.mk Sorabotnici: kolumnisti po dogovor Fotografija: Aleksandar Ivanovski Spored misleweto na Ministerstvoto za kultura za nedelnikot “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka.

16 INTERVJU Koce Trajanovski, gradona~alnik na grad Skopje Doka`av deka Skopje mo`e da stane moderen grad 24 COMPANY PROFILE Sintek, pretprijatie za izvedba na specifi~ni raboti vo grade`ni{tvoto Lideri vo odr`uvawe i sanacija na grade`ni objekti

PORASNI ILI IS^EZNI! Ako ne mo`at da porasnat so sopstveni sili, makedonskite kompanii treba da razmisluvaat za spojuvawa so kompanii od svojata dejnost ili pak za prezemawa od pogolemi igra~i. Vo momentov, doma{nite menaxeri retko razmisluvaat za takvi varijanti, a stagnacijata mo`e da e pogubna, predupreduvaat ekspertite za strate{ki menaxment. Kolku makedonskite kompanii se spremni da rastat? Probavme da najdeme odgovor so pomo{ na ekspertite za strate{ki menaxment.

Str. 10

Cover story

28 ANALIZA Sostojbi i predviduvawa za svetskata vinska industrija S$ u{te vo recesija, a Makedonija ne e izolirana 30 GLOBALNA PRES-KONFERENCIJA NA IFA - ALIKANTE Uvertira vo najgolemiot svetski saem za potro{uva~ka elektronika Doma{nite aparati dlaboko vlegoa vo internet-erata

10

36 DELOVNO ZNAEWE ^ove~ki resursi Imate konflikt vo timot?

Toa i ne e taka lo{o...

GLOBALNA PRES KONFERENCIJA NA IFA - ALIKANTE

38 REPORTA@A Singapur Novata Meka na svetskite finansii 42 AVTOMOBILIZAM Volkswagen Passat CC 2012 Mo}niot vitez na asfaltniot lavirint 44 TEHNOLOGII I BIZNIS Za „zdrava i dolgotrajna” vrska so va{iot kompjuter-na rabota, doma i na pat

Potro{uva~kata elektronika i aparatite za doma}instvo dlaboko vlegoa vo internet erata. Televizorite, blu-rej pleerite, igrite, audio i ku} nite aparati, site vo idnina }e bidat povrzani - be{e edna od glavnite poenti na Globalnata Pres Konferencija odr`ana kako prethodnica na golemiot Saem za potro{uva~ka elektronika i bela tehnika (IFA) {to }e se odr`i od 2-7 septemvri vo Berlin.

Str. 30

Alikante

30

6 PORTFOLIO BUSINESSBRIEF MENAXERSKA SMENA

JOHANES RAINDL, NOV GLAVEN IZVR[EN DIREKTOR NA EVN MAKEDONIJA ohanes Raindl e noviot glaven izvr{en direktor na EVN Makedonija holding. Doa|a na mestoto na Ginter Ofner koj zaminuva od ovaa funkcija. Ofner, ~ij mandat po pove}e od pet godini istekuva vo septemvri godinava, e nazna~en za glaven finansov direktor na Me|unarodniot aerodrom Viena.

“Blagodarni sme deka so svoeto iskustvo i posvetenost na Makedonija i nejzinite gra|ani Ginter Ofner dade pridones kon uspe{nata transformacija na EVN Makedonija i kon pozitivnite odnosi koi EVN kako avstriska kompanija bi mo`ela da gi izgradi so makedonskoto op{testvo. Duri i vo najte{kite situacii toj nikoga{ ne go izgubi optimizmot i posvetenosta da ja napravi EVN Makedonija uspe{na prikazna kako za EVN, taka i za Makedonija”, izjavi [tefan [i{kovic, ~len na Upravniot odbor na EVN AG. [i{kovic e ubeden deka Raindl, koj ima dolgogodi{no iskustvo vo energetikata i menaxmentot so distributivni mre`i za energija, uspe{no }e ja prodol`i negovata rabota.

J

NOVI 1.500 VRABOTUVAWA VO AMERIKANSKATA KOMPAN

XONSON KONTROLS GRADI FABRIKA VO vetskiot avtomobilski gigant Xonson kontrols, vo oktomvri }e po~ne so izgradba na nova ffabrika b k za proizvodstvo na sedi{ta i navlaki za sedi{ta

S

GRAFIK NA NEDELATA

[TO NAJMNOGU IZVEZE MAKEDONIJA VO PRVITE [EST MESECI?

KATALIZATORITE NA METI LIDERI VO IZVOZOT

VREDNOST NA IZVOZ (dolari) Rudi na bakar i koncentrati

21.251.065

Fero-silicium

22.391.744

Drugi zavareni {to ne se so kru`en napre~en presek

23.198.896

Rudi na olovo i koncentrati

26.126.290

Fero-siliko-mangan

28.406.639

Ma{ini i aparati za filtrirawe ili pre~istuvawe na drugi gasovi

28.482.352

Gasni masla Toplo valani plosnati proizvodi od `elezo ili nelegiran ~elik Fero-nikel Katalizatori na podloga so blagoroden metal

za vozila. Kako {to doznava “Kapital”, odlukata ve}e e donesena samo se ~eka da se preciziraat u{te nekolku tehni~ki k detali za VVladata da jja objavi bj vtorata investicija na ovaa amerikan-

kupniot izvoz na Makedonija vo prvite {est meseci godinava dostigna 2,01 milijardi dolari, {to e za 45% pove}e vo sporedba so vkupniot izvoz ostvaren za prvoto polugodie minatata godina. Uvozot, pak, za istiot period porasnal za 38% na 3,39 milijardi dolari, {to zna~i deka uvozot na Makedonija e za 1,3 milijardi pogolem od izvozot.

Analizata na izvozot po proizvodi poka`uva deka na vrvot na listata se katalizatorite koi gi proizveduva Xonson Meti, koi vo prvite {est meseci imale proda`ba vo stranstvo od 207 milioni dolari. Vtor najmnogu izvezuvan proizvod od Makedonija za prvoto polugodie e feronikelot na Feni industri, ~ij izvoz iznesuva 120,5 milioni dolari. Sledat toplovalanite ~eli~ni limovi koj vo prvite {est meseci imale izvoz od 46 milioni dolari.

V

37.029.757 46.145.959 120.548.639 207.411.887

BROJ 617

26/08/2011

7

www.kapital.mk

IJA

S ]E O [TIP skata kompanija vo Makedonija.

Spored izvori na “Kapital”, pretstavnici na Xonson kontrols minatata nedela se sretnale so pretstavnici na Vladata i gi precizirale detalite za izgradbata

na novata fabrika. Menaxerite ja posetile i industriskata zona vo [tip, kade {to na samoto mesto imale sredbi so nekolku arhitektonski i grade`ni kompanii, so koi se konsultirale za grade`nite aktivnosti koi }e sledat.

Kako {to doznavame, vtorata fabrika na Xonson kontrols }e se gradi vo industriskata zona vo [tip, a pogonite treba da se izgradat za edna godina. Se najavuvaat i 1.500 novi vrabotuvawa. Novata fabrika }e se prostira na 12.000 metri povr{ina.

Novata fabrika na Xonson kontrols vo [tip ja najavi i premierot Nikola Gruevski na postavuvaweto na kamen-temelnikot na farmacevtskata fabrika Prodis vo Bunarxik.

Toj najavi deka investicii se o~ekuvaat i vo slobodnite ekonomski zoni vo [tip i vo Tetovo, no ne gi ka`a imiwata na kompaniite.

“Za [tip se zainteresirani dve krupni kompanii i ve}e se pred odluka za investirawe”, izjavi Gruevski. i Xonson kontrols ~etiri godini raboti X vo v Makedonija. So fabrika locirana vo v industriskata zona Bunarxik e prvata pogolema stranska investicija p vo v zemjava. Za da gi privle~e vo Makedonija, toga{ Vladata se obvrza M da d go finansira Xonson kontrols so s 4,5 milioni evra za izgradba na fabrikata i za trening na vrabotenf ite. i Novata fabrika koja treba da se gradi vo [tip }e bide prviot kapacg itet {to }e se izgradi vo {tipskata ekonomska zona.

BUSINESSBRIEF RUSKI PROTEK INVESTIRA 5 MILIONI EVRA VO BUNARXIK uskata farmacevtska kompanija Protek }e investira pet milioni evra vo fabrika vo Bunarxik vo koja }e se proizveduva homeopatski lekovi, vitamini i minerali, kako i organski i neorganski proizvodi.

Fabrikata }e se protega na 7.500 metri kvadratni i }e obezbedi vkupno 300 novi vrabotuvawa.

Izgradbata na fabrikata }e po~ne vo septemvri, a proizvodstvoto }e startuva od juli 2012 godina, so {to }e bide zaokru`ena prvata faza. Vo vtorata faza sledi pro{iruvawe na proizvodstvoto i treba da fini{ira vo 2015 godina. Vadim Sergeevi~ Jakunin, pretsedatel na bordot na direktori na Protek grup izjavi deka pregorovite traele dve godini i deka e zadovolen {to tie zavr{ile so konkretna investicija.

“Jas sum golem qubitel na istorijata. Prvpat vo Makedonija dojdov pred 12 godini i ottoga{ imav mo`nost i `elba da posetam mnogu kulturni i istoriski spomenici vo zemjava. Zadovolstvo mi e {to }e investiram vo zemja so bogata istorija”, izjavi Jakunin.

R

NAJDOBRITE GRADOVI ZA BIZNIS oslednite nekolku godini se zabele`uva pomestuvawe na biznis-aktivnostite od Zapad kon novite pazari vo razvoj. Vo Azija, Bliskiot Istok i Ju`na Afrika se zabele`uva silen ekonomski rast, se podobruva

P

HONG KONG

SINGAPUR

infrastrukturata i se olesnuva birokratijata, poradi {to mnogu golemi kompanii gi pomestuvaat svoite fabriki vo ovie regioni. Eve koi se 10-te najpopularni gradovi za pravewe biznis: TOKIO

LONDON

Prose~na cena za naem na deloven prostor 2.297 dolari/m2

Prose~na cena za naem na deloven prostor 850 dolari/m2

Prose~na cena za naem na deloven prostor 20.469 dolari/m2

Prose~na cena za naem na deloven prostor 1.683 dolari/m2

Vo gradot nema finansiski restrikcii, a kompaniite se raduvaat na kvalifikuvanite evtini rabotnici. Vo Hong Kong imaat kancelarii Morgan Stanley, Deutsche Bank, Credit Suisse i drugi.

Va`en faktor na uspehot na Singapur vo svetot na biznisot e toa {to se nao|a vo ista ~asovna zona so Kina, Hong Kong, Malezija i Indonezija. Ima mnogu dobra infrastruktura, efikasna administracija i niski danoci.

Vo Tokio kancelarii imaat 47 japonski kompanii od Fortune 500, kako Honda, Sony i Mitsubishi, kako i mnogu od najpoznatite investiciski banki i osiguritelni kompanii.

Tokio e na listata so gradovi so najskap deloven prostor.

Poslednite godini London po~nuva da go gubi primatot na finansiski centar. Vo London najmnogu stranski kompanii imaat kancelarii, a duri 480 se stranski banki.

8 PORTFOLIO VO FOKUS

BROJKI:

Da gi otvorime o~ite - evroto i Evropa se na rabot na propasta. Za da ne se urnat, ishodot e ednostaven - ili zemjite~lenki }e se soglasat na pobliska ekonomska sorabotka ili da gi prenesat dopolnitelnite ovlastuvawa na EU. Vtorata verzija ve}e be{e otfrlena od mnozinstvoto od 27-te zemji, taka {to ostanuva prvata.

milioni evra }e investira ruskata firma Protekt grup vo Bunarxik

1.900 dolari za unca dostigna cenata na zlatoto

311

milioni evra dostignaa problemati~nite krediti

@AK DELOR PORANE[EN PRETSEDATEL NA EVROPSKATA KOMISIJA

TRENDOVI

5

ZA SAMO EDNA GODINA

HRANATA POSKAPA ZA 33% enite na hranata vo svetot vo juli godinava se povisoki za prose~no 33% vo sporedba so istiot period lani, poka`uva posledniot izve{taj za indeksot na cenite na prehranbenite proizvodi na Svetskata banka.

Cenite na hranata, spored Svetskata banka, se nao|aat pribli`no na isto nivo kako i vo 2008 godina, a nekoi vidovi prehranbeni proizvodi samo za edna godina poskapele i nad 50%. Taka, p~enkata vo juli godinava e poskapa za duri 84% vo sporedba so lani, {e}erot e poskap za 62%, p~enicata za 55%, a kafeto za 45%.

C

PORADI PESIMISTI^KITE EKONOMSKI PROGNOZI

CENATA NA NAFTATA PADNA NA 87 DOLARI aftata na berzata vo Wujork poevtini na okolu 87 dolari za barel po zagri`enosta deka rastot na amerikanskoto stopanstvo bi mo`el da se zabavi i so toa negativno da se vlijae vrz pobaruva~kata na ovoj energens vo SAD. Najva`nata energetska surovina poevtini i sledej}i gi i dvi`ewata na indeksite na aziskite berzi. Konsultantskata firma Riterbu{ end asou{iejts soop{ti deka cenata na naftata verojatno }e bide nepredvidliva poradi lo{ite vesti za brojot na nevrabotenite, indeksot na potro{uva~kite ceni i proda`bata na stanbenite nedvi`nosti.

N

o vreme koga celiot svet se pla{i od povtorna recesija, namesto za recesijata i za mo`nite posledici za Makedonija, “Kapital� odbra da pi{uva za novite modeli za rast i razvoj na kompaniite po svetskata ekonomska kriza.

Ima bezbroj na~ini na koi{to eden biznismen mo`e da ja upropasti kompanijata {to ja vodi. No, mnogu pomal e brojot na na~inite i modelite so koi kompanijata mo`e da se razviva uspe{no na dolg rok, so rast na prihodite i dobivkata. Vo nedostig od vol{ebni formuli, ekonomistite od godina vo godina se obiduvaat da gi identifikuvaat realnite modeli za rast vrz koi{to se temelat uspe{nite prikazni na kompaniite od svetot i od regionot.

Ekonomskata kriza go zgolemi pritisokot vrz kompaniite i vo pove}eto sektori po~na nov bran od akvizicii. Dodeka nekoi menaxeri gi boli glavata od samoto spomenuvawe na krizata, mudrite menaxeri koi gledaat podaleku se raduvaat na ovie te{ki vremiwa. Tie gledaat i baraat {ansi evtino da kupat nekoja firma koja padnala vo problemi, baraat na~in kako da go pro{irat svojot biznis i da porasnat. Mototo na pobednicite e ili porasni ili umri.

Idnite pobednici ne se samo najgolemite kompanii koi pravat najgolemi profiti.

Pobednici se kompaniite koi imaat dobra strategija. Koi znaat kade odat i kako da stignat dotamu. Ekspertite velat deka ne e stra{no duri i da se pravat mnogu gre{ki po patot. Podobro e s$ od toa da ne se odi nikade. Kompaniite koi ~ekaat da se slu~at promenite za potoa tie da po~nat da im se prilagoduvaat za osudeni na propast.

Kolku makedonskite kompanii imaat kondicija i znaewe da gi fatat vo let {ansite za razvoj? Kolku imaat mo} da rasnat preku {irewe vo regionot, da gradat novi ili da kupuvaat kompanii koi se vo lo{a faza? Za `al, mnogu e mal brojot na kompaniite vo Makedonija koi sfatile deka bez izleguvawe nadvor od granicite i bez rast na biznisot nema {ansi za opstanok. Zatoa, vo Makedonija e mal i brojot na kompanii koi se na ni{an za prezemawe od strana na nekoi pogolemi regionalni i stranski kompanii. Ednostavno, nemaat {to da prezemat. No, toa ne e poradi toa {to Makedonija e mal pazar i makedonskite kompanii se mnogu mali.

Toa e zatoa {to ima malku kompanii koi biznisot go vodat so strategija i imaat nagon da porasnat pogolemi.

V

Biljana Zdravkovska-Stoj~evska odgovoren urednik

10 COVER STORY: MODELI ZA RAZVOJ VO SLEDNA

PORASNI ILI IS^

KOLKU MAKEDONSKITE KOMPANII GO SLEDAT OVA Ako ne mo`at da porasnat r so sopstveni sili, makedonskite kompanii treba da razmisluvaat za spojuvawa so kompanii od svojata dejnost ili pak za prezemawa od pogolemi igra~i.

Vo momentov, doma{nite menaxeri retko razmisluvaat za takvi varijanti, a stagnacijata mo`e da e pogubna, predupreduvaat ekspertite za strate{ki menaxment

IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

ma bezbroj na~ini na koi{to biznismen mo`e da ja upropasti kompanijata {to ja vodi. Na~ini, pak, na koi{to kompanijata mo`e da se razviva uspe{no na dolg rok, so rast na prihodite i dobivkata, ima mnogu pomalku. Vo nedostig na vol{ebni formuli, ekonomistite od godina vo godina se obiduvaat da gi identifikuvaat realnite modeli za rast, vrz koi{to se temelat uspe{nite prikazni na kompanii od svetot i regionot. Eden od tie eksperti e i Slovenecot Andrej Vizjak, konsultant vo Prajsvoterhaus kupers, ~ovek na visoka pozicija vo oddelot na

I

ovaa revizorsko-konsultantska ku}a za jugoisto~na Evropa, pi{uva zagrepski “Lider pres”. Vo svojata kniga “Formuli za uspeh vo novata decenija” objavena minatata godina, Vizjak iznese ~etiri na~ini do uspehot, koi{to za brojni kompanii se poka`aa kvalitetni.

Knigata na Vizjak nastanala vrz osnova na analiza na 600 me|unarodni kompanii so razli~na golemina, me|u koi{to se birani tie {to uspeaja vo krizata, i preku nivnata analiza avtorot razvil nov model na rabotewe. Ova leto knigata treba da se pojavi i vo Hrvatska so kompaniski primeri od nivnata ekonomija.

Deka modelot se temeli na navistina kvalitetni kompanii potvrduva faktot {to tie 600 analizirani se odbrani od

11

ATA DECENIJA Slovene~kiot ekspert Andrej Vizjak analiziral 600 kompanii od cel svet koi se poka`ale otporni na dve krizi poslednive 10 godini. Zaklu~il deka postojat ~etiri osnovni modeli na uspeh koi mo`e da gi sledi sekoja kompanija. Osnovnata poenta e deka koj ne raste e osuden na propast. Kolku makedonskite kompanii se podgotveni za rast?

^EZNI!

A MOTO? ANDREJ VIZJAK Svetskata ekonomska kriza go zgolemi pritisokot vrz kompaniite i vo pove} eto sektori po~na nov bran akvizicii.

Idnite pobednici ne se samo najgolemite, tuku site kompanii {to za svoe biznispodra~je }e razvijat eden od ~etirite profili.

8.000 najuspe{ni vo svetot, odnosno so selekcija na kompanii {to se poka`aa otporni na krizata.

Spored modelot na Vizjak, postojat ~etiri pobedni~ki tipovi kompanii.

“Osobena vrednost na ovaa analiza e {to raspolagav so podatoci za kompanii za period {to opfa}a dve ekonomski krizi: krizata koja po~na vo 2002 godina i od poslednava kriza, {to po~na vo 2008 godina. Primerokot od 600 kompanii, ~ii{to formuli za uspeh gi opi{av vo knigata i dvete krizi uspe{no gi prebrodile.

Ottamu zaklu~uvam deka so tie formuli za uspeh }e se nadminat i mo`nite idni ekonomski krizi {to ni gi nosi novata decenija”, objasnuva Vizjak. Чetirite formuli za uspeh, {to bi mo`ele da gi sledat i drugi kompanii se na kompanii {to stanuvaat: lokalen specijalist, regionalen heroj, me|unaroden pobednik i sektorski globalist. Okolu 50% od analiziranite kompanii na Vizjak se me|unarodni pobednici, sledat lokalnite specijalisti, regionalnite heroi i na krajot, sektorskite globalisti. gl Vo 600 pobednici nna decenijata, 37 se 415 sredno golemi i golemi kompanii, 41 najpogodna sposobnost 148 pomali. Kako naj za rast se poka`al proizvodniot i/ili regionalniot fokus, fokus a kako najdobar oblik za rast se ppoka`al organskiot rast, a potoa sledat pomali akvizicii i sorabotka.

Osnovnata misla, {to { vredi za site kompanii, e mnogu eednostavna i glasi: “Rasti ili is~ezni”.

Za kompaniite {to spa|aat vo kategorijata lokalni speci specijalisti, odnosno ja koristat prednosta nna doma{niot pazar so pomo{ na proizv proizvoden i regionalen fokus, specifi~en e izborot {to mora da go napravat ako sakaat s da prodol`at so rastot. Tie se vo moment m koga mora da donesat te{ka strate{ka strate{ odluka okolu toa kkako k }e odat ponatamu. Mo`at da izlezat na me|unarodniot pazar i da prodol`at so osvojuvawe na sektorot, ili mo`e da se prodadat, odnosno kako {to toa poblago se ka`uva, da mu se pridru`at na vode~kiot igra~ na pazarot.

SPOJUVAWA KOI NOSAT SINERGIJA, A NE PROBLEMI Verica Haxi Vasileva-Markovska, partner vo makedonskata konsultanska ku}a AAG, se soglasuva deka rastot e nesomneno neophoden uslov za opstojuvawe.

“Ako ne mo`at sami, kompaniite treba da se spojat so drugi od sli~na dejnost,

treba da se slu~i konsolidacija. ]e treba da pomislat deka vo doma{nite konkurentite mo`ebi mo`at da vidat potencijalen partner. Vo makedonskata ekonomija toa osobeno se odnesuva na ITfirmite. Gi ima mnogu, nekoi se podobri, nekoi se pomalku dobri. Nekoi imaat specijalizacija vo eden pazaren segment, drugi vo malku poinakov ili, pak, vo istiot. Imaat dobar ~ove~ki kapacitet (a vo taa dejnost toa e najva`no!). Toa {to im treba e dimenzija. Taa mo`e da se sozdade so spojuvawe. Se razbira vnimatelno obmisleno i vnimatelno sprovedeno: so dobri dlabinski analizi od strategiski, komercijalen, finansiski, praven i od aspekt na ~ove~ki resursi.

Potrebni se spojuvawa koi nosat sinergija, a ne spojuvawa koi nosat problemi poradi neusoglaseni kulturi”, smeta Haxi Vasileva-Markovska.

So dimenzijata }e bidat povidlivi, }e mo`at da “poletaat” podaleku, veli taa.

Taka opremeni }e mo`at da odat na “{oping” na firmi vo regionot ili duri i da bidat cel na pogolmi igra~i, }e bidat pointeresni i poskapo }e se prodadat.

“Inaku da se bide prezemen i ne e taka lo{o, posebno ne za osnova~ot, a ponekoga{ i za firmata i vrabotenite zatoa {to vleguvaat vo pogolem i porazvien sistem (barem taka e praviloto!). No, nekoi firmi se tolku nezabele`livi, {to duri ne mo`at da bidat ni cel za prezemawe”, veli na{ata sogovorni~ka. ЧEKAWETO MO@E DA SE UDRI OD GLAVA Jasno e deka proda`bata na nitu eden pretpriema~ ne mu e draga opcija, pa mnogumina vo takva situacija odlu~uvaat da ~ekaat. No, spored ekspertite, tokmu kolebaweto vo donesuvaweto odluka mo`e da bide kobno za kompanijata i da & gi upropasti izgledite za uspeh.

“Za `al, malku makedonski firmi posvetuvaat dovolno vnimanie na strategisko razmisluvawe i na razvoj na strategijata.

Tipi~nite izgovori se: “Nemame vreme” (bez da se svesni deka vsu{nost posvetuvaweto malku vreme na razmisluvaweto mo`e da za{tedi mnogu vreme od bescelnite tr~awa levo-desno!); “Nemame lu|e” (kako lu|eto da se faktor koj ne zavisi od tie {to ja vodat firmata!?); “I taka e bespredmetno – mnogu sme mali i toa e maksimum {to mo`eme, a rabotime i se trudime mnogu” (vo osnova pogre{no i demotivira~ki za akcija); ili “Kaj nas ni{to ne e kako vo drugite zemji.

12 COVER STORY MODELI ZA RAZVOJ VO SLEDNATA DECENIJA

BROJ 617

www.kapital.mk

26/08/2011

Ne mo`at da se primenat nitu teoretskite nitu soznanijata od praktikata” (ako imame zatvoreni o~i za razli~nostite nema ni{to ni da vidime, vklu~itelno i mo`nostite!)”, veli Haxi VasilevaMarkovska.

Zna~i, stagnacijata ne e opcija na koja mo`e da se smeta. Vo sekoj slu~aj, taa ne e formula za uspeh. Odluka mora da se donese i kompaniite {to vo odreden moment }e porasnat do odredena granica moraat ili da rastat ponatamu vo nekoj drug pravec ili da se prodadat.

Vtorata kategorija na doka`ano uspe{ni kompanii se “regionalnite heroi”. Ako niv treba da gi opi{eme so eden zbor, toga{ toa e sinergija. Regionalnite heroi se pogolemi kompanii koi{to svojata dejnost ja razgranile na nekolku podra~ja {to me|usebno se nadopolnuvaat. Preku sinergija i nadopolnuvawe takvite kompanii ostvaruvaat konkurentska prednost.

Od nam poznatite firmi vo regionot, Agrokor e dobar primer za regionalen heroj. “Se zanimava so trgovija, proizvodstvo i niza drugi dejnosti i gi koristi pazarnite sinergii me|u niv”, veli Vizjak. Takva kompanija e i Atlantik, koja se zanimava so razli~ni granki od biznisot {to & pomagaat da bide vistinski xin na pazarot vo svoite segmenti.

Slednata kategorija uspe{ni kompani se “me|unarodnite pobednici”. Se raboti za golemi kompanii so kriti~na masa od pribli`no edna milijarda evra, a koi{to najlesno }e gi prepoznaeme po toa {to u~estvuvaat vo eden ili pove}e segmenti na pazarite vo nekolku dr`avi od svetot.

Me|u makedonskite kompanii s$ u{te nema od vakov kalibar, no hrvatska Podravka, na primer, ima potencijal za ovaa formula za uspeh, dokolku bide finansiski stabilna za dolgoro~en razvoj.

“So svojata Vegeta navistina najde me|unaroden pazaren segment, vo koj{to e dominanten proizvod {to lesno se prodava na pove}e

^ETIRI MODELI NA USPE[NI KOMPANII LOKALEN SPECIJALIST Profil: Kompanija premala za da stane lider vo sektorite {to brzo se koncentriraat, pa zatoa & ostanuvaat samo dve mo`nosti za traen rast: da mu se pridru`i na sektorskiot predvodnik, me|unarodniot {ampion ili regionalniot heroj ili pak, da dostigne kriti~na masa vo procesot na koncentracija i da pre`ivee kako lokalen specijalist. Rastot na dobivkata & e pova`en od rastot na prihodite. Specijaliziran e za odreden proizvod ili za grupa proizvodi vo odredena zemja.

Rast: go zasnova na regionalnite proizvodni segmenti vo koi so tekot na vremeto mora da prezeme vodstvo; ”top performer” so naglasuvawe na rastot na dobivkata; se koncentrira na odreden proizvod vo odreden region; vo pove}eto slu~ai raste organski.

Organizacija: centralizirana, vertikalna hierarhija

ME\UNARODEN POBEDNIK Profil: Kompanija {to ima kriti~na masa od okolu edna milijarda evra. Toj prihod go ostvaruva vo eden ili pove}e segmenti na pazarite vo pove}e dr`avi.

Rastot na prihodite za nea e pova`en od rastot na dobivkata, a ~esto pogolem del od prihodot ostvaruva nadvor od mati~nata dr`ava.

Ako raboti vo pomal pazaren segment mo`e i sto milioni evra godi{en prihod da mu e dovolen za vodstvo vo ramkite na toj segment.

Rast: go zasnova na me|unarodnite proizvodni segmenti; sposobnost za inovacii na proizvodite i tehnologiite, kako i inovativni biznis-modeli; organski i rast preku sorabotka.

Organizacija: avtonomni profitni centri ras~leneti po regionalni diviziski strukturi

REGIONALEN HEROJ Profil: Kompanija {to dostignala kriti~na golemina koja & ovozmo`uva sinergija na pazarot, a toa pak, konkurentska prednost.

Raboti na razli~ni biznis-podra~ja vo regionot, no i nejzinite razli~ni dejnosti me|usebno se dopolnuvaat i kompletiraat.

Regionalniot heroj so pomo{ na sinergiite {to gi postignuva go za{tituva regionot kako svoj segment. Rastot na dobivkata mu e pova`en od rastot na prihodite. Poimot region mo`e da se odnesuva i na zemjata vo koja raboti.

Rast: go zasnova na liderstvo vo regionalnite pove}eproizvodni segmenti; se naso~uva kon mati~nata dr`ava i sosedstvoto, kako i na isto ili sli~no govorno podra~je; razviva silni trgovski marki; vo pove}eto slu~ai raste organski, no i so pomali prezemawa.

Organizacija: decentralizirana poradi s$ pogolemata proizvodna diverzifikacija

SEKTORSKI GLOBALIST Profil: Multinacionalna kompanija so pove}e od 20 milijardi evra prihodi, koi i ponatamu srazmerno brzo rastat. So akviziciite vo svetot postojano se namaluva brojot na globalistite. Mo`e da se prepoznaat spored globalnata zastapenost, golemite finansiski mo`nosti i silnite brendovi. Vo regionov nema nitu edna kompanija {to vo rok od pet ili 10 godini bi mo`ela da stigne do ovaa kategorija.

Rast: rezultati postignuva na svetskiot pazar; najgolemata konkurentska prednost mu e goleminata; rastot e nadvore{en, se temeli na prezemawa; ja iskoristuva prednosta na ekonomiite na obem.

Organizacija: se deli na poedine~ni avtonomni edinici

stranski pazari”, veli Vizjak.

Poslednata kategorija {to Vizjak ja izdvojuva kako model za uspeh se sektorskite globalisti ili “industriskite ajkuli”, mnogu golemi kompanii, {to zna~i so nekolku desetici milijardi evra godi{en prihod, kakvi {to nema vo cela Jugoisto~na Evropa, odnosno na Balkanot, nitu pak ima izgledi vo slednite 5 ili 10 godini nekoja da izrasne do ovie razmeri.

MAKEDONSKITE MENAXERI IMAAT OTPOR KON SPOJUVAWA I AKVIZICII Kolku makedonskite kompanii mo`e da se prepoznaat vo profilite {to gi definiral Vizjak? Imame li nie igra~ {to mo`e da prerasne vo “regionalen heroj”, ako ve} e nemame golemi kompanii za da bidat “me|unarodni pobednici”?

“Vo Makedonija golema kompanija e taa so prihodi od sto milioni evra, pa nagore, no vo regionot toa e na nivo na sredna kompanija. Makedonskite kompanii, prvo, se premali za da bidat posilni regionalni igra~i, a vtoro, ne mo`at nitu mnogu da porasnat preku akvizicii i spojuvawa, zatoa {to, generalno, kaj nivnite menaxeri postoi otpor od vakvite akcii”, veli Rubin Zareski od Trast konsalting, kompanija specijalizirana za uslugi vo domenot na strate{ki menaxment.

Zareski go naveduva primerot na grade`nata industrija, kade {to mo`elo da se napravi edno okrupnuvawe na glavnite igra~i vo toj sektor, so toa {to

13

Od nam pobliskite firmi od regionot Agrokor e dobar primer za regionalen heroj. “Se zaminava so trgovija, proizvodstvo i niza drugi dejnosti i gi koristi pazarnite sinergii me|u niv”, veli Vizjak. Takva kompanija e i Atlantik, koja se zanimava so razli~ni granki od biznisot {to & pomagaat da bide vistinski xin na pazarot vo svoite segmenti.

novata golema kompanija bi bila mnogu pokonkurentna na me|unarodnite tenderi, polesno bi obezbeduvala bankarski garancii i sl.

“Me|utoa, ne mo`e da se sozdadat silni regionalni igra~i ako dr`avata vo kontinuitet ne zastanuva zad niv. Toa mo`e da se pravi preku razli~ni formi: obezbeduvawe evtini krediti, osiguruvawe na plasmanot, lobirawe. Vo makedonskiot slu~aj, dr`avata niz godinite favorizira{e edna grupa kompanii, pa druga, pa treta, za razlika od edna Hrvatska ili Slovenija, kade {to dr`avata sekoga{ stoe{e silno zad eden Agrokor ili Merkator, i ne e ni ~udo {to tie prerasnaa vo vistinski regionalni giganti”, objasnuva Zareski.

Verica Haxi Vasileva-Markovska, smeta deka goleminata na kompanijata i pazarot od koj{to poteknuva ne mora da e presuden faktor za nejziniot me|unaroden probiv.

“Zo{to da nemame i sektorski globalist?”, veli taa. “Toa ne e nevozmo`no za mala zemja. Sete se samo na Skype! Toa e pretpriema~ki potfat od Estonija, barem softverot. A zarem }e se naprave{e ~udoto na *Skype, ako ne be{e softverot?

Firmata e formirana vo april 2003 godina, a ve}e vo oktomvri 2005 godina se prodade za 2,6 milijardi dolari.

Vakvite primeri se vistinski motivatori i n$ u~at deka goleminata nesomneno e va`na, no najva`na e idejata, znaeweto i rezultatot na toa – inovacijata! Golemite

14 COVER STORY

VERICA HAXIVASILEVAMARKOVSKA

MODELI ZA RAZVOJ VO SLEDNATA DECENIJA

BROJ 617

www.kapital.mk

KONSULTANTSKA KU]A AAG

o{to da nemame i sektorski globalist?

Toa ne e nevozmo`no za mala zemja. Sete se samo na Skype! Toa e pretpriema~ki potfat od Estonija, barem softverot, a Estonija e zemja od 1,3 milioni lu|e. A zarem } e se naprave{e ~udoto na Skype, ako ne be{e softverot? Firmata e formirana vo april 2003 godina, a ve}e vo oktomvri 2005 godina

Z

26/08/2011

Alkaloid, Sivus, Makprogres, Vitalija, se nekoi od malkute makedonski firmi koi poleka prerasnuvaat vo solidni regionalni igra~i, smetaat ekspertite {to gi konsultiravme. Tie site imaat edna zaedni~ka rabota: dobra strategija! Znaat kade odat i znaat kako da stignat tamu. Patot sekako deka ne e bez gre{ki, no toa ne e tolku stra{no. Najstra{no e nepatuvaweto!

broevi se va`ni, taka {to za o~ekuvawe e deka verojatnosta da se pojavat vredni idei i inovacii e pogolema kaj golemite narodi, no statistikata na golemite inovacii ne poka`uva apsolutna korelacija

so goleminata! Naprotiv, drugi faktori vlijaat, me|u koi kultot kon u~eweto, znaeweto, razvivaweto na pretpriema~kiot duh!”, istaknuva Haxi VasilevaMarkovska.

KOI SE NA[ITE

“KOWI ZA TRKA”?

Tokmu inovativnosta e poslabata to~ka kaj makedonskite kompanii, smetaat na{ite sogovornici. Tie se zadovoluvaat so edno postojno nivo i ako probate da izdvoite nekoj makedonski proizvod, nov na pazarot, koj{to napravil bum na regionalno ili pak makar na lokalno nivo, te{ko deka }e se setite na takov.

“Na primer, golema doma{na konditorska fabrika investira{e vo nova tehnolo{ka linija za keksi, a takov tip keksi proizveduva najmalku u{te edna doma{na kompanija, i u{te edna golema regionalna.

Kade e tuka inovativnosta?”, komentira Zareski.

Kako slabost pri razvojot na makedonskite kompanii vo regionalni igra~i, spored Zareski, e i toa {to tie ne go iskoristija prisustvoto {to nekoga{ go imaa vo regionot.

“Poradi preokupiranosta so vnatre{nite problemi i prestruktruiraweto, gi zagubija pazarite {to gi imaa nekoga{, a kompaniite od Slovenija, Srbija i Hrvatska, koi{to ovde imaa kancelarii, magacini i sl., ne gi napu{tija svoite biznis-operacii, tuku naprotiv, gi zasilija i zemaa dobar del od pazarniot kola~. I tie isto taka imaa problemi vo tranzicijata, no ne izbegaa od pazarite kade {to bea prisutni vo vremeto na Jugoslavija. Ako odi{ od

po~etok da go razrabotuva{ pazarot, mnogu e pote{ko”, veli Zareski.

Verica Haxi Vasileva-Markovska ima dolgogodi{no iskustvo vo sovetuvaweto kompanii vo vrska so modelite na rast, i ja zamolivme da izdvoi nekolku na{i firmi {to go sledat mototo “rasti ili is~ezni”, zna~i se vklopuvaat vo osnovniot model {to go naveduva Vizjak vo svojata kniga.

“Alkaloid e definitivno firma so koja{to mo`eme da se pofalime i da ja sporeduvame so pogolemite firmi od nejzinata dejnost. Jas ja koristam kako studija na slu~aj na moite predavawa na postdiplomci na delovna adminsitracija. Taa e me|u pomalite vo nejzinata grupa firmi vo regionot, no od aspekt na karakteristiki, finansiski indikatori, taa poka`uva pozdrav rezultat i pogolema stabilnost od najgolemite “yvezdi” vo regionot.

I u{te pove}e, bidej}i ja sledam pove}e godini, taa po~nuva da gi pretrkuva nekoi od sosednite sli~ni dru{tva, duri i od aspekt na goleminata.

Stegnata, so o~igledno jasna strategija, smelo nastapuva na stranskite pazari, postignuva uspeh – i raste! Krizata ne ja ni dopre!

Makprogres e isto mnogu uspe{en primer na firma od najtradicionalniot sektor.

Taa gi pretrka makedonskite firmi koi se na pazarot pove}

se prodade za 2,6 milijardi dolari. Vakvite primeri se vistinski motivatori, i n$ u~at deka goleminata nesomneno e va`na, no najva`na e idejata, znaeweto i rezultatot na toa – inovacijata!

e od 100 godini. O~igledno ima dobar proizvod, se ima pozicionirano na opredelen segment na pazarot i go sledi nego. I raste!

Sli~na na nea e i Vitalija. Vitalija e vo istata dejnost, no vo drug pazaren segment i so nego osvojuva mnogu pazari.

Mnogu e prisutna vo regionot, no sega “poletuva” i nadvor od nego – [vedska, Finska, Avstralija, Rusija, Turcija...

I raste!

Sivus e tipi~na firma od novite dejnosti. Regionalno i me|unarodno e ve} e prepoznatliv. Firmite kako Sivus se mnogu zna~ajni i od drug aspekt. Tie se rasadnik na kadri. Tie poseduvaat inovativen ambient koj{to vlijae stimulativno za razvoj na novi idei i vo nivnite pazuvi mo`no e ne{to u{te poubavo da se “ispili”. I Sivus raste!

Site firmi koi gi spomnuvame se solidni regionalni igra~i. Site tie o~igledno imaat edna zaedni~ka rabota: dobra strategija! Znaat kade odat i znaat kako da stignat tamu. Pretpostavuvam deka toj pat ne e bez povremeni obidi i gre{ki.

No, toa ne e stra{no, postra{no e nepatuvaweto!”, veli Haxi VasilevaMarkovska.

Me|u ~etirite formuli za uspeh na Vizjak, firmite ne mo`at ednostavno da izberat edna, zatoa {to sekoj pretpriema~ bi izbral da bide me|unaroden pobednik ili u{te podobro sektorski globalist.

Formulata treba da se izbere vo soglasnost so momentalnite mo`nosti na kompanijata. Zaklu~okot e ednostaven: pravilata na igra se promenija so krizata i edinstveno }e uspeat tie {to znaat da se prilagodat.

“Denes za uspe{no upravuvawe vo procesot na koncentracija ne e dovolen samo organskiot rast. Svetskata ekonomska kriza go zgolemi pritisokot vrz kompaniite i vo pove}eto sektori po~na nov bran od akvizicii. Idnite pobednici ne se samo najgolemite, tuku site kompanii {to za svoe biznis-podra~je }e razvijat eden od ~etirite profili. Gubitnici } e bidat site drugi kompanii {to vo ramki na svojot sektor nema da razvijat jasen profil na eden od spomenatite pobedni~ki modeli”, zaklu~uva Vizjak vo svojata kniga za modelite na uspeh.

RUBIN ZARESKI TRAST KONSALTING

akedonskite kompanii, prvo, se premali za da bidat posilni regionalni igra~i, a vtoro, ne mo`at nitu mnogu da porasnat preku akvizicii i spojuvawa, zatoa {to, generalno, kaj nivnite menaxeri postoi otpor od vakvite akcii.

Me|utoa, ne mo`e da se sozdadat silni regionalni igra~i ako dr`avata vo kontinuitet ne zastanuva zad niv. Toa mo`e da se pravi preku razli~ni formi: obezbeduvawe evtini krediti, osiguruvawe na plasmanot, lobirawe.

M

15

INTERVIEW 16 INTERVIEW

^OVEK NA GODINATA

KOCE TRAJANOVSKI GRADONA^ALNIK NA GRAD SKOPJE

DOKA@AV DEKA SKOPJE MO@E DA STANE MODEREN GRAD

INTERVIEW Kapital Media Grup godinava za prvpat voveduva nagrada za ~ovek na godinata.

Iako nagradata redovno }e se dodeluva kon krajot na godinata, godinava ~ovekot na godinata go odbirame mnogu porano. Za nas nema dilemi deka ~ovekot koj ja odbele`a ovaa godina bez nikakvi dilemi i somnevawa definitivno e gradona~alnikot na gradot Skopje, Koce Trajanovski Vo period od nekolku godini toj vo Skopje realizira{e mnogu golemi i zna~ajni proekti za gradot, za koi so godini site n$ ubeduvaat deka se nevozmo`ni, neostvarlvi, deka za niv nema dovolno pari... Koce Trajanovski doka`a deka, sepak, mo`elo. Toj za vreme na svojot gradona~alni~ki mandat se nametna kako tatko na gradot Skopje. Duri i tie {to ne go sakaat mu gi priznavaat golemite dela koi gi napravi. Toj e gradona~alnik vo ~ij mandat Skopje pred na{ite o~i do`ivuva vistinska prerodba i transformacija. Gradot za kratok period bukvalno go smeni likot na centralnoto gradsko podra~je. Se gradat bulevari, trotoari, parkovi, pla`i, spomenici.

Koce Trajanovski e likot koj na celata ovaa graditelska ofanziva & dava edna ~ove~ka dimenzija. ^ovek koj so svojata trudoqubivost go pottiknuva graditelskiot duh kaj Makedoncite i ja vra} a doverbata deka rabotite, sepak, mo`at da se sredat ako so niv se zafati ~ovek koj saka, znae i umee kako.

Na krajot toj e dokaz deka za da postignete uspeh vo nekoja rabota ne e dovolno samo da gi izvr{uvate slu`benite zada~i, tuku treba da se vlo`ite i sebesi i da imate li~en predizvik da go ostavite svojot li~en beleg na toa {to go rabotite.

Vo intervjuto za “Kapital� toj zboruva za site golemi i zna~ajni proekti koi se realizirani vo negoviot mandat, za proektite koi doprva }e po~nat da se gradat, za na~inot na koj toj upravuva so gradot, za negovata vizija za Skopje...

Bi sakal Skopje navistina da dolikuva na vistinska metrolopola na dr`avata. Da prerasne vo grad so efikasno re{en soobra}aj, koj }e ima dobra komunalna higiena, mnogu parkovi i zelenilo, dobar kulturen i zabaven `ivot i grad koj }e go posetuvaat mnogu turisti. Za Skopje da bide interesen za turistite treba sive ovie problemi da bidat re{eni i gradot da bide privle~en za stranski turisti, da ima svoja specifika, da si ja poka`e svojata istorija... Skopje sakam da go vidam kako organiziran grad, kako grad na koj }e vnimavaat i za koj }e se gri`at ne samo op{tinata, tuku i samite gra|ani koi `iveat vo nego B BIQANA ZDRAVKOVSKA-STOJ^EVSKA zzdravkovska@kapital.com.mk

Na ~elo na gradot Skopje ste nekolku godini i za vreme na va{iot mandat se realiziraa mnogu proekti koi vo minatoto se smetaa za nezamislivi ili nevozmo`ni. Doka`avte deka tie, sepak, mo`e da se realiziraat? [to be{e presudno - hrabrosta, finansiskata poddr{ka od vlasta ili...?

M Moeto doa|awe na gradona~alni~kata ffunkcija na grad Skopje se slu~i sosema prirodno. Za prv pat vo Makedonija nekoj gradona~alnik na op{tina stanuva gradona~alnik na gradot Skopje. Zna~i, imav prethodno iskustvo, znaewe i rezzultati.

M Mora da ka`am deka za uspeh se potrebni mnogu rabota i posvetenost na rabotata, m dda go saka{ svojot grad, no spored mene, presudna e `elbata da se sozdade i da sse izgradi ne{to. Jas imam studirano oorganizacija na rabota vo sklop na Ma{inskiot fakultet, a podocna dolgo M vreme rabotev na organizacija na rabotteweto vo porane{niot Metalski zavod TTito. So grado~alni~kata funkcija mi se ddade {ansa i mo`nost da menaxiram so mnogu proekti i da go primenam znaeweto m zza organizacija i upravuvawe. Mnogu zzna~ajni i golemi proekti vo gradot Skopje sse realiziraa i blagodarenie na dobrata investiciska klima koja se sozdade vo Republika Makedonija.

Go realiziravme bulevarot Srbija, potoa bbulevarot Ilindenska, katnite gara`i, novite kamioni za komunalna higiena...

Rabotime na toa da go realizirame sseto toa {to sme go vetile vo izbornite programi. Za da se realizira nekoja rabota mora da se saka taa rabota, da bbidete posveteni na rabotata i pokraj sslu`benata obvrska, da imate i li~na ` `elba i predizvik da ja zavr{ite rabotata i da u`ivate vo rezultatite koi }e gi postignete.

ZZa razlika od drugi dr`avi, vo Makedonijja e neophodno i mnogu pogolemo u~estvo i anga`irawe i na povisokite organi ood centralnata vlast za da se zavr{at nekoi proekti. Za `al, s$ u{te nemame ttakva organizacija, disciplina, tradicija

vo raboteweto i vo upravuvaweto na zada~ite za da mo`e proektite od lokalno nivo da se zavr{at uspe{no. Site proekti koi bea realizirani ili sega se vo tek jas li~no gi koordiniram, u~estvuvam vo nivnata realizacija, gi kontroliram zaedno so slu`bite i vrabotenite vo gradot Skopje. Vo ovaa prigoda posebno sakam da potenciram deka vo realizacijata na sive ovie proekti i administracijata koja raboti vo gradot Skopje poka`aa deka mo`e da sraboti i mnogu zna~ajni i krupni proekti za svojot grad.

Od prethodnite gradona~alnici mnogu ~esto slu{avme deka parite se najgolem problem zo{to nekoi soobra}ajnici ne se gradat ili renoviraat... Kolku realen problem se parite vo obnovata na gradot? Vo kakva finansiska sostojba e gradot Skopje i od kade bea obezbedeni pari~nite sredstva za site zafati i novi sobra}ajnici?

Sigurno deka finansiskite sredstva se mnogu va`en faktor pri realiziraweto na proektite. No, ne sekoga{. Praktikata poka`uva deka nekoi gradona~alnici so ist obem na finansiski sredstva mo`e da napravat mnogu pove}e od nekoj drug.

Toa {to mo`am da go potvrdam e deka vo gradot Skopje se sozdade pozitivna investiciska klima blagodareni na toa {to go pravea Vladata i Ministerstvoto za vrski, po~nuvaj}i od proda`bata na grade`noto neizgradeno zemji{te i povikuvawe na investitorite da investiraat. Gradot Skopje isto taka aktivno se vklu~i vo procesot na privlekuvawe na investitorite i dobli`uvawe kon investitorite so cel tie da dobijat doverba deka nie kako lokalna samouprava postoime za niv, a ne tie za nas. Imavme i nekolku sostanoci so biznismenite i stopanskite komori vo Makedonija na koi ima bea prezentirani detalnite urbanisti~ki planovi na gradot Skopje i drugite op{tini so akcent na mo`nostite i uslovite za investirawe i se prati mnogu jasna poraka do investitorite deka treba da bidat sigurni deka koga gradona~alnikot doa|a da gi povikuva da investiraat, koga tie }e dojdat da go baraat gradona~alnikot toj }e bide na

17

18 INTERVIEW nivno raspolagawe. Investitorot e toj koj treba da gradi, da finansira, da pridonese so pari vo buxetot na op{tinata i zatoa treba da go ima potrebniot respekt i tretman. Jas sum zadovolen zatoa {to procesot na decentralizacija poka`a deka gradona~alnicite mo`at da bidat podobri menaxeri i deka stepenot na razvoj na edna zemja navistina mnogu zavisi i od lokalnata decentralizacija.

Toa {to isto taka e klu~no koga se raboti za parite e da postoi dobra finansiska disciplina i dobro planirawe.

Uspe{nata realizacija na mnogu proekti vo gradot Skopje isto taka se dol`i na edno dobro i sistematsko planirawe.

Koga stanav gradona~alnik na grad Skopje, pokraj zakonskata obvrska edna{ mese~no da imame koordinativno telo vo koe u~estvuvaat site gradona~anici, koe go pravam redovno bez isklu~oci site ovie godini, vospostaviv praktika gradot Skopje so direktorite na javnite pretprijatija i so rakovoditelite na sektorite dva pati godi{no da gi posetuva site op{tini.

Na tie sredbi go prezentirame predlogbuxetot za slednata godina i razgovarame za novi i zna~ajni proekti. Pokraj toa, redovno kontaktirame i so nevladinite organizacii koi se zainteresirani za definiraweto na buxetot na gradot Skopje.

Vospostavivme praktika site sovetnici

da diskutirame za noviot buxet nadvor od Skopje vo edna porelaksirana atmosfera vo koja razgovarame za buxetot za slednata godina i site proekti koi }e bidat opfateni vo sledniot buxet. Buxetot e najva`niot dokument za edna op{tina, za{to vo nego treba da se isplanira s$ {to treba da rabotime slednata godina, kade i kako }e se tro{at parite, koi proekti }e se realiziraat... Ako ne{to dobro se isplanira i se kontrolira, toga{ i rezultatite neizbe`no }e dojdat.

Toa {to sakam da go potenciram e deka otkako sum gradona~alnik na gradot Skopje vidlivo e zgolemena finansiskata disciplina i pove}e i poredovno se pla}aat dava~kite kon gradot. Buxetot na gradot Skopje glavno se polni od komunalii, danoci na imot, od firmarina i gra|anite mora da znaat deka treba redovno da gi pla}aat dava~kite za op{tinata da mo`e normalno da funkcionira. Sekoja op{tina {to saka da bide serozna mora da najde na~in kako da si gi naplati svoite danoci. Za toa treba da postojat dobri slu`bi, dobra organizacija, upornost...

Tie danoci dodeka bea pod nadle`nost na centralnata vlast bea celosno zapostaveni i ne se pla}aa. No, mnogu zna~aen uslov za gra|anite da po~nat da pla}aat pove}e danoci e tie da po~uvstvuvaat fidbek i rezultati od danocite koi gi

pla}aat. Gra|anite mora da znaat kade i za {to se tro{i sekoj denar {to go pla}aat vo op{tinite. No, ako gra|anite gledaat deka im e napravena ulicata, deka e popraveno uli~noto osvetluvawe, deka vodovot e renoviran, toga{ i tie {to ne pla}ale }e se motiviraat da pla}aat. Vo sprotivno, ako uporno pla}aat danoci, a gledaat deka ni{to ne se gradi vo nivnata naselba, toga{ sigurno }e bidat revoltirani kako se tro{at nivnite pari. Zatoa, sekoj gradona~alnik i sekoja op{tina mora da imaat interaktiven odnos so gra|anite i da gi slu{aat i re{avaat nivnite predlozi i problemi.

Neodamna bevte povtorno reizbran na funkcijata pretsedatel na ZELS, koga i javno pobaravte da se zgolemat parite koi gi dobivaat op{tinite i da se zgolemi delot od danocite koi gi dobivaat op{tinite. Kolku ima {ansi toa da se realizira?

Stavot na ZELS vo odnos na finansiite e mnogu ~ist i jasen i toj ne e promenet od 2005 godina dosega, nezavisno dali e na vlast VMRO-DPMNE ili SDSM. Site gradona~alnici imaat isti potrebi i gledi{ta vo odnos na potrebnite izvori na finansirawe, nezavisno od koja politi~ka partija doa|aat. Barawata na ZELS do Vladata se op{tinite namesto 3% da dobivaat 6% od sobranite pari

SO SKOPJE MO@E DA UPRAVUVA SAMO DOBAR MENAXER Na gradona~alni~kata funkcija & pristapuvate menaxerski. Spored Vas, {to e presudno za uspe{no menaxirawe so gradot? Koi se Va{ite principi na upravuvawe?

Povtorno }e go povtoram kako najva`en faktor za uspeh da bidete posveten na rabotata i da go sakate toa {to go rabotite. No, se razbira, mora da imate i predznaewe i iskustvo vo menaxiraweto,

bidej}i gradot Skopje e mnogu kompleksen sistem. Potoa, mora da imate i poznavawe za toa kako funkcionira gradot i lokalnata samouprava. Mnogu zna~aen faktor za dobroto menaxirawe e da imate i dobar tim, odnosno ako nemate toga{ da znaete da si go napravite timot, bidej}i rezultatite nikoga{ ne se samo na eden ~ovek. Potoa, treba da se znae kako obvrskite i zada~ite da se delegiraat na soodvetni lu|e, da se koordiniraat i da se kontroliraat so cel tie da se zavr{at brzo, efikasno i uspe{no.

Normalno, za dobro upravuvawe e potrebno da se bide komunikativen, bidej}i zavr{uvaweto na edna zada~a bara komunikacija so mnogu lu|e i mora da imate sposobnost kako da kominicirate so razli~ni lu|e i od niv da go dobiete toa {to vi e potrebno. Vovedov sistem za rabota po proekt, a ne po slu`ba ili funkcija. Se poka`a deka ovoj sistem na rabota funkcionira odli~no. Koga }e bide zavr{en sekoj proekt gi nagraduvam lu|eto koi rabotele na toj proekt so po edna plata. Na primer, vo zimskata

slu`ba otkako }e zavr{i zimskata sezona site dobivaat edna plata nagrada. Site {to u~estvuvaat na proektot za sreduvawe na sostojbite vo taksiprevozot isto taka bea nagradeni po uspe{noto zavr{uvawe na proektot.

Mora da potenciram deka za uspe{noto realizirawe na site proekti vo gradot Skopje mnogu zna~ajna e komunikacijata so site op{tini. Ne mo`e ni{to da se zavr{i ako gradot Skopje nema dobra sorabotka so op{tina Centar, so op{tina Kisela Voda, pa i so op{tina Karpo{, nezavisno {to gradona~alnicite pripa|aat na razli~ni politi~ki partii. Na krajot, za prvpat vo istorijata na Makedonija gradona~alnikot na gradot Skopje i premierot na Vladata se od ista politi~ka partija i dvajcata imaat volja da se napravi mnogu pove}e za gradot Skopje. Sepak, glavnite gradovi ne mo`at da realiziraat nekoi golemi proekti bez pogolema poddr{ka od vladite, a toa e posebno slu~aj vo Makedonija, kade {to s$ u{te nema vistinska decentralizacija.

BROJ 617

26/08/2011

www.kapital.mk

od DDV, a kaj personalniot danok pak, delot koj go dobivaat op{tinite namesto dosega{nite 3% da bide zgolemen na 30%.

Vladata po~na da go zgolemuva delot od DDV koj go dobivaat op{tinite, no toa s$ u{te e nedovolno i nie kako op{tini stoime na stavot deka treba {to pobrzo danocite da se zgolemat so cel da se zgolemat finansiskite sredstva koi im se na raspolagawe na op{tinite, zatoa {to op{tinite poka`aa i doka`aa deka mo`at da menaxiraat i da bidat vistinski kreatori na razvojot. So pogolema decentralizacija i vo delot na finansiite }e dobijat site - i gra|anite i op{tinite i dr`avata - zatoa {to lokalnata decentralizacija e eden od faktorite so koi zapadnite zemji do`iveaja zna~itelno pogolem razvoj.

Koga realno mo`e da se o~ekuva op{tinite samo da upravuvaat so grade`noto neizgradeno zemji{te?

Iako procesot treba{e da po~ne od 1. juli, toj s$ u{te se odlo`uva.

Edno od barawata na ZELS be{e i op{tinite samostojno da upravuvaat so neizgradenoto grade`no zemji{te. Mislam deka toa }e se slu~i kon krajot na septemvri ili oktomvri. Zaedno so Ministerstvoto za transport i vrski, ZELS napravi brojni aktivnosti i obuki za celiot toj proces da mo`e da se realizira. Sekoja op{tina mora da donese soodvetna programa za zemji{teto koe saka da go prodava. Dosega samo edna do dve op{tini imaat dostaveno takvi programi, ostanatite doprva treba da gi dostavat. Jas se nadevam deka vo septemvri op{tinite }e gi dobijat potrebnite sertifikati za da mo`at samostojno da upravuvaat i da go prodavaat neizgradenoto dr`avno zemji{te. Toa na {to nie kako ZELS sme posebno gordi e {to se napravi edinstven softver koj }e mo`e da go koristi sekoja op{tina vo Republika Makedonija pri proda`bata na grade`noto zemji{te. So ovoj proekt ZELS poka`a deka mo`e da funkcionira kako vistinska zaednica, odnosno prakti~no, pragmati~no i poekonomi~no.

Koi pozna~ajni proekti gi realizira{e gradot Skopje otkako ste na gradona~alni~kata funkcija i na koi proekti posebno se gordeete?

Toa {to sakam da potenciram deka jas pobediv na ovie izbori so predizborna programa so konkretni proekti koi bea podgotveni od konsultaciite so gra|anite za toa koi se nivnite najgolemi problemi. Jasno e deka gradot Skopje ima dva klu~ni problemi koi treba prioritetno da se re{avaat, a toa se soobra}ajot i komunalnata higiena. Trgnuvaj}i od ovie dva problemi, ja napravivme izbornata programa i nejzinata realizacija po~nuva so poseben osvrt na re{avaweto na ovie dva problemi. Koga sme kaj re{avaweto na problemot so soobra}ajot,

INTERVIEW

SKOPJE ]E BIDE VISTINSKA METROPOLA

Koja e Va{ata vizija za Skopje?

Bi sakal Skopje navistina da nalikuva na vistinska metropola na dr`avata.

Da prerasne vo grad so efikasno re{en soobra}aj, koj }e ima dobra komunalna higiena, mnogu parkovi i zelenilo, dobar kulturen i zabaven `ivot i grad koj }e go posetuvaat mnogu turisti. Za Skopje da bide interesen za turistite treba sive ovie problemi da bidat re{eni i gradot da bide privle~en za stranski turisti, da ima svoja specifika, da si ja poka`e svojata istorija... Sekoj turist koj }e zamine od Skopje treba da zamine so odredeni vpe~atoci. Skopje nema svoj simbol po koj }e bide prepoznaen. Skopje sakam da go vidam kako organiziran grad, kako grad na koj }e vnimavaat i za koj }e se gri`at ne samo op{tinata, tuku i samite gra|ani koi `iveat vo Skopje.

Toa {to bi sakal da go vidam vo Skopje e pove}e krstosnici na pove}e nivoa, na primer kaj Sudska palata, kaj kompleksot banki, kaj Nova Makedonija, kaj Crven Krst... so cel da mo`e soobra}ajot vo Skopje da “di{e�. Isto taka, jas bi sakal {to poskoro da go vidam po~nuvaweto i zavr{uvaweto na bulevarot Makedonija ili sega{niot Ju`en bulevar. Toa mo`ebi e najglavniot bulevar za gradot Skopje, koj treba od kaj Nova Makedonija podzemno da prodol`i s$ do naselbata Karpo{. Za `al, na negovata trasa ima mnogu izgradeni objekti, no jas se nadevam deka toj mo`e da bide izgraden do domot Goce Del~ev. Toa se sobra}ajnici koi se definirani u{te so Generalniot urbanisti~ki plan, me|utoa, negri`ata za nivnata realizicija dovede do situacija predvidenata trasa za izgradbata na ovoj bulevar poleka da se uzurpira. Koga bi se realiziral ovoj bulevar site koi `iveat vo Kisela Voda i Dra~evo bi mo`ele za mnogu kratko vreme da odat do Karpo{. A ako Kisela Voda se povrze so podzemen ili nadvozen premin, kako {to planirame da se probie kaj Rade Kon~ar, toga{ i gra|anite na Aerodrom bi mo`ele da go koristat ovoj bulevar za da stignat pobrzo do Karpo{, a so toa }e se rastovarat ostanatite centralni ulici.

19

20 INTERVIEW ILINDENSKA

Pred

Potoa

BULEVAR SRBIJA

Pred

Potoa

MOST NA REVOLUCIJA

Pred

Potoa

POZNA^AJNI PROEKTI REALIZIRANI VO SKOPJE VO PERIODOT 2009-2011

Pro{iren bulevarot Ilinden, od Vlada do Voena bolnica vo Karpo{ 3; Pro{iren bulevarot Srbija od krstosnicata so bulevarot Vidoe Smilevski Bato do ulicata Prvomajska; Celosno rekonstruiran Mostot na revolucijata i postavena nova ograda; Rekonstruiran bul. Partizanski odredi, od Tifani do ul.

Frenklin Ruzvelt Rekonstruirani ulicite Blagoja Stefkovski, ]emal Sejfula, Ivan Kozarov, Ferid Bajram, Mito Haxivasilev – Jasmin, Kuzman Josifovski – Pitu, Belgradska, Vasil

\orgov, 4-ti Juli, patot od Sredno Vodno do manastirot Sveti Pantelejmon; Asfaltirani ulicite 17, 19, 30 i 33 vo [uto Orizari, ulica Salvador Aqende vo naselbata Vodno, krstosnicata na bulevarot Goce Del~ev, pred zgradata na Makedonskata radio-televizija, lokalen pat vo Vizbegovo; Izgraden kru`en tek me|u ulicite \or~e Petrov, Voin Dra{koci i Radu{ka; Otvorena za soobra}aj klu~kata Detelinka na Bit-pazar; Pu{ten za soobra}aj pristapniot pat vo Volkovo do severnata obikolnica;

BROJ 617

26/08/2011

INTERVIEW

www.kapital.mk

po~navme so pravewe infrastruktura, toa se bulevarite. Jas sum sre}en i se gordeam {to vo vreme na mojot mandat se napravi bulavarot Srbija, koj e edna od glavnite arterii me|u op{tinite Aerodorom i Kisela Voda, koj ja povrzuva i op{tinata Gazi Baba. Vtoriot bulevar koj se realizira{e, na koj sum isto mnogu gord e bulevarot Ilindenska.

Iako pri realizacijata na ovoj bulevar imavme mnogu pre~ki i problemi, denes po negovata izgradba Ilindenska e edna od najposakuvanite sobra}ajnici vo Skopje, posebno poradi toa {to se napravi i zelen bran {to ja zabrzuva negovata funkcionalnost i soobra}ajot. Pokraj ovie zna~ajni soobra}ajnici, gradot Skopje raboti na podgotovkata na eden mnogu va`en proekt. Toa e Centarot za upravuvawe i kontrola na soobra}ajot preku koj site raskrsnici }e bidat upravuvani od edno mesto. Site raskrsnici }e bidat sledeni, avtomatski }e se brojat vozilata koi prio|aat kon raskrsnicite i }e ima inteligenten softver koj vo zavisnost od toa od koj pravec doa|aat pove}e avtomobili od toj pravec }e pu{ta pove}e zeleni svetla. Vo idnina, koga patuvaat delegaciite, a policijata gi isklu~uva semaforite i go regulira soobra}ajot na raskrsnicite, toa nema da se pravi na toj na~in, tuku }e se prijavat vo centarot

i voziloto na ekran }e bide sledeno, semaforite }e se otvoraat i zatvoraat vo zavisnost od pravecot na dvi`eweto na delegacijata. Spored na{ite procenki, toj centar treba da bide gotov do krajot na slednata godina. Tretiot proekt e podobruvaweto na javniot prevoz preku nabavkata na avtobusite, so koi }e se ovozmo`i lu|eto namesto so avtomobil pove}e da patuvaat so avtobus, so {to isto taka }e se rastovari soobra}ajot.

Isto taka, izgradbata na katni gara`i vo centralnoto podra~je }e pridonese za pomal mete` vo soobra}ajot. Sledniot golem problem koj }e rabotime da go re{ime e podobruvawe na komunalnata higiena vo gradot Skopje. Koga dojdov na gradona~alnni~kata funkcija vo gradot Skopje zateknav situacija vo koja na 600.000 `iteli ima{e {est kamioni za sobirawe na smetot i toa site bea postari od 20 godini. Zna~i, na 100 iljadi `iteli eden kamion za sobirawe smet.

Veruvam deka te{ko mo`e da se najde takov slu~aj nekade. U{te slednata godina bea nabaveni novi {est kamioni, a zaklu~no so juli godinava gradot Skopje ima nabavenno vkupno 38 novi kamioni za smet.

Isto taka, nabaveni se i okolu 60 iljadi kanti, koi besplatno im bea dodeleni na doma}instvata. Dopolnitelno se nabaveni i dva kamioni za miewe na ulicite.

Gradska ku}a

PROEKTI KOI TEKOVNO SE REALIZIRAAT

Rekonstrukcija i pro{iruvawe na bul. Kliment Ohridski; Rekonstrukcija i pro{iruvawe na bul. Mitropolit Teodosij Gologanov; Celosna rekonstrukcija na trotoarite vo centralnoto gradsko podra~je; Po~etok na izgradba na Gradska ku}a (administrativen objekt); Po~nata e izgradbata na dve katni gara`i.

21

2 22 INTERVIEW

Najva`en faktor za uspehot e da bidete posveten na rabotata i da go sakate toa {to go rabotite. No, se razbira, mora da imate i predznaewe i iskustvo vo menaxiraweto, bidej}i gradot Skopje e mnogu kompleksen sistem.

Planirame ovoj trend da go prodol`ime so cel vo bliska idnina sekoja op{ina da ima barem po eden kamion za posovremeno miewe na ulicite. Isto taka, so op{tina Centar i Komunalna higiena pravime proekt za izgradba na podzemni kontejneri, koi }e bidat locirani tamu kade ima pogolemi stanbeni kompleksi i tamu kade {to ima mnogu kontejneri na edno mesto. Ovie podzemni kontejneri } e bidat izgradeni do krajot na godinava ili eventualno, na po~etokot na slednata godina. Veruvam deka so ovie i so nekoi drugi merki i proekti zna~itelno }e se podobri komunalnata higiena vo gradot Skopje.

Koi se slednite proekti koi gradot Skopje planira da gi realizira za da se olesni soobra}ajniot haos vo Skopje?

Nie i ponatamu prodol`uvame so realizacija na toa {to sme go vetile i zacrtale. Po~nuvame od Maliot i Golemiot ring. Moj predizvik e kone~no da gi zatvorime Maliot i Golemiot ring.

Maliot ring ne e zatvoren bidej}i ima edna zgrada na porane~en Mako{ped na bulevarot Dame Gruev koja onevozmo`uva bulevarsko re{enie od Paloma Bjanka do Gradska bolnica. Koga tuka bi imale bulevarsko re{enie so ~etiri lenti mnogu bi se olesnil soobra}ajot niz centralnoto gradsko podra~je. Za Golemiot ring da se dovr{i treba da se realizira proektot koj predviduva izgradba na soobra} ajnica koja od Vladata preku most preku Vardar i tunel pod Kaleto da izleze na Plasti~arskata ulica. Sega, za `al, imame Mal i Golem ring koi ne se dovr{eni i toa mnogu se ~uvstvuva vo soobra}ajot.

Klu~en proekt za slednata godina e izgradbata na zna~ajniot i dolgoo~ekuvan

bulevar Prvomajska, koj po~nuva od Rampa s$ do po~etokot na OHIS. Parite se obezbedni preku EBRD, tenderot ve}e e objaven, a vo Vladata se podgotvuva zakonot za zadol`uvawe na gradot Skopje, koj treba da bide izglasan i vo Parlamentot.

Pri kraj sme so podgotovkite, sega gi ras~istuvame imotno-pravnite odnosi, koi se nadevam deka }e gi zavr{ime za mesec i polovina. Celata trasa se ras~istuva i se planira negovata izgradba da startuva vo fevruari ili vo mart i }e bide izgraden za okolu osum meseci. Zna~i, slednata godina vo septemvri Skopje }e go ima i noviot bulevar Prvomajska. Za mene }e bide navistina golema gordost da se izgradi ovoj bulevar, bidej}i sega gra|anite na Kisela Voda se kazneti da mora do centralnoto gradsko podra~je da pominuvaat niz edna obi~na ulica, {to mnogu go ote`nuva i zabavuva soobra} ajot vo ovoj del od gradot.

Sleden zna~aen soobra}aen proekt koj }e se realizira slednata godina e prodol`uvaweto na bulevarot Teodosij Gologanov. Negovata izgradba do Ruzveltova ulica ne go re{ava celosno problemot so soobra}ajot vo ovoj del od gradot. Go rastovaruva, no ne go re{ava.

Zatoa, sega se raboti na proektot so koj bulevarot Gologanov }e bide prodol`en do ulica Moskovska ili do studentskiot dom Goce Del~ev. Ne mo`am sega to~no da vetam kolku od toa }e se napravi slednata godina bidej}i zavisi od finansiskite sredstva, no so sigurnost }e se pomine Alumina. A koga }e ja pomineme Alumina, rastovarenosta ve}e }e bide daleku pomala. Znaete {to, o~igledno ne trebalo mnogu da se napravi za da se olesni soobra}ajot vo Skopje.

24 COMPANY PROFILE

SINTEK PRETPRIJATIE ZA IZVEDBA NA SPECIFI^NI RABOTI VO GRADE@NI[TVOTO

“Osnova~ite na Sintek, Dragan Manailov i Dobre Tasevski, pred noviot objekt na kompanijata vo Momin potok, so pove}e od 8.000 metri kvadratni povr{ina, koj naskoro }e bide pu{ten vo upotreba.”

LIDERI VO ODR@UVAWE I SANACIJA NA GRADE@NI OBJEKTI IVANA KOLEVA koleva@kapital.com.mk @ p

ako mo`ebi e retkost, sepak, vo Makedonija s$ u{te mo`eme da se pofalime so kompanii koi uspe{no go pre`iveaja raspadot na nekoga{na Jugoslavija i stanaa vistinski lideri na pazarot.

Takov primer e i kompanijata za izvedba na specifi~ni raboti vo grade`ni{tvoto Sintek, pod upravuva~kata palka na dvajcata bra}a, Dragan Manailov i Dobre Tasevski. Sopstvenicite, dobro potkovani so tehni~ko obrazovanie, predvodeni od svojata vizija, vo dale~nata 1987

I

godina re{ija da investiraat okolu 70.000 70 000 marki vo izdignuvaweto na edna nova kompanija, {to 25 godini podocna se doka`uva kako vistinski brend na pazarot koga stanuva zbor za izveduvaweto nekoi specifi~ni potfati od oblasta na grade`ni{tvoto.

“Kako model na privatna firma vo vremeto na Jugoslavija be{e te{ko da se prezemaat novi proekti so koi }e se probieme na pazarot za da dojdeme do kvalitetni proekti.

No, oplemenuvaweto na kapitalot ode{e raka pod raka so razvojot vo opremata, zgolemuvaweto na brojot na vrabotenite, osvojuvaweto na pazarot

i prezemaweto novi proekti, pa nabrzo potoa rabotevme na golemi kapitalni proekti vo Srbija i vo Hrvatska”, se se} ava na po~etocite Manailov i dodava deka kompanijata koja na po~etokot imala samo sedum vraboteni dve decenii podocna ima visokokvalifikuvan kadar od vkupno 120 vraboteni.

Po desetgodi{nata rabota, ispolneta so proekti vrzani za kompletnata rekonstrukcija na istoriskite objekti vo Dubrovnik, izveduvaweto protivpo`arna za{tita na srpskata hidrocentrala \erdap ili Aluminiumskiot kombinat, kako i mnogu drugi, Sintek nosi odluka da vovede

i sopstveno proizvodstvo za specifi~ni grade`ni materijali. “Na pazarot se nudea materijali, no nie moravme da gi prilagoduvame soglasno na{ite potrebi, za sanacija i odr`uvawe na objektite. Se javi silna potreba za takvi modificirani materijali, koi se nedostapni za {irokata potro{uva~ka na pazarot, a nameneti za specifi~nite slu~ai vo grade`ni{tvoto.

Zatoa, odlu~ivme da vovedeme sopstveno proizvodstvo, so {to stanavme i mnogu pokonkurentni od ekonomska gledna to~ka”, velat bra}ata, ~ie proizvodi, i pokraj toa {to se prisutni na doma{niot i na stran-

SAMO KVALITETOT NOSI DOBRI REFERENCI Organizacijata vo raboteweto, tehni~kite znaewa na kadarot i profesionalnosta vo raboteweto na kompanijata Sintek & donesoa brojni proekti, od koi dobija odli~ni referenci. Pred nekolku godini tie po~naa so mostovska sanacija vo Makedonija i uspeaja da saniraat i zacvrstat to~no 49 mostovi niz zemjata, na relaciite od Demir Kapija do Gevgelija i od Blace s$ do Veles. Za del od ovie potfati tie gi dobija i priznanijata za “Zajaknuvawe, sanacija i za{tita na 49 mostovi vo Makedonija”, dodeleni na 12-ot i 13-ot Me|unaroden simpozium na grade`nite konstruktori, odr`an vo 2007 i 2009 godina vo Ohrid i Struga, kade {to u~estvuvaa nad 300 u~esnici od Balkanot i po{iroko. No, Sintek dosega ima sanirano

pove}e od 80 mostovi vo Ukraina, 11 vo Crna Gora i Kosovo, a kako podizveduva~i u~estvuvaat i vo proektot “Skopje 2014”.

26 COMPANY PROFILE skite pazari, 90% se koristat za potrebite na kompanijata Sintek.

USPE[NA SORABOTKA SO GRADE@NIOT FAKULTET Kompanijata Sintek e odli~en primer za toa kako biznis-zaednicata treba da sorabotuva so obrazovnite i nau~nite instutucii vo zemjava, od koi na krajot bimaat korist i dvete strani. Od po~etocite na raboteweto na kompanijata menaxerskiot tim ja prepoznala va`nosta na obrazovanieto i po~nuva aktivna sorabotka so Grade`niot fakultet od Skopje, od kade {to postojano crpi novi znaewa, konsultacii i nau~na pomo{, koja ja primenuva vo praktika.

Od druga strana pak, studentite dobivaat odli~na mo`nost, pokraj teoretskoto znaewe, da slu{nat primeri od praktikata vo Makedonija, prenesena preku iskustvoto na Sintek, a najdobrite od niv da dobijat mo`nost i za stipendii. “Kadarot ne se nao|a, toj se sozdava vnatre vo kompanijata. Mladite in`eneri so zavr{enite fakultetski studii imaat samo teoretsko obrazovanie, a ponatamu treba dopolnitelno da se naso~at vo sovladuvawe na oddelni

Formulata za uspeh na kompanijata Sintek se krie vo kontinuiranite vlo`uvawa vo vrabotenite, crpeweto novi znaewa od sorabotkata so akademskata zaednica i golemoto iskustvo vo delot na izveduvaweto specifi~ni raboti vo grade`ni{tvoto.

problematiki od teren. Samo toj {to ja saka rabotata mo`e brzo da napreduva vo ovaa oblast”, poso~uva Dobre Tasevski. Spored nego, mladite novodiplomirani studenti vedna{ sakaat rabota vo proektantskite biroa i go odbegnuvaat raboteweto na teren, gledaj}i go kako “krpeni~ka” rabota. A toa e sosema sprotivno od na~inot na koj{to se educirale in`enerite porano, koga najprvin morale na teren da se sovladaat problemite, pa potoa da se trasira patot i karierata na

ZNAЧITELNO E ZGOLEMEN BROJOT NA GOSTI OD TURCIJA, SLOVENIJA I HRVATSKA VO MAKEDONIJA VO PERIODOT OD 2003 DO 2010 GODINA.

eden dobar proektant. Sepak, Tasevski veruva deka trendot na primenuvawe inovativni praktiki, koj kaj nas go ko~i grade`ni{tvoto, bidej}i bavno se primenuva, }e stane dominantna karakteristika poradi fleksibilnosta na mladinata vo prifa}aweto na promenite i inovaciite.

Kompanijata Sintek sorabotuva so site katedri na Fakultetot, a toa e sosema razbirlivo ako se zeme predvid faktot deka dejstvuva vo mnogu disperzirani oblasti, kako hidro i kiselootporna za{tita, za{tita od korozija, sanacija i zajaknuvawe na objekti, obrabotka na fugi, izgradba na sp eci fi~ni podovi, tehni~ko-tehnolo{ki dokumentacii i mnogu drugi.

SANACIJATA NA GRADE@NITE OBJEKTI E FILIGRANSKA RABOTA Od Sintek velat deka sanacijata na grade`nite objekti e filigranska rabota, bidej}i stanuva zbor za problematika koja bara golemo iskustvo i precizno rabotewe, pa ottuka, ne mo`e da se regrutira kakov bilo kadar, kako {to be{e slu~aj so mnogu makedonski firmi koi propadnaa. Isto taka, za da ima dobar ritam vo raboteweto potrebna e i pravilna dinamika kaj

naplatite na pobaruvawata, {to povlekuva i uspe{nost vo gradeweto i navreme sanirani grade`ni objekti.

“Krizata re~isi seko ga{ e prisutna koga se vo pra{awe parite”,veli Dragan Manailov, poso~uvaj}i deka tie rabotat i kako podizveduva~i, no i so brojni kooperanti, poradi {to nepla}aweto go ko~i vo celost grade`ni{tvoto, koe funkcionira povrzano kako sinxir. Od druga strana pak, Manailov veli i deka problemite naj~esto se prisutni kaj novite investicii, vo delot za investicisko odr`uvawe na objektite, bidej}i tie kako firma pove}e se orientirani kon redovnoto odr`uvawe na objektite.

“Porano postoeja i godi{ni investiciski planovi za redovno odr`uvawe, a ne samo investiciski planovi za izgradba i razvoj. Nie vleguvame vo prviot del vo investiciskoto odr`uvawe na industriski kapaciteti, koncentrirani pove}e na patnata infrastruktura i mostovskata konstrukcija.

No, sega ve}e re~isi ne postojat takvi godi{ni investiciski planovi za redovno odr`uvawe”, poso~uvaat od Sintek, koja sega pak, pove}e se koncentrira na raboteweto vo stranstvo. Za probivot na nadvore{nite pazari sopstvenicite velat deka krizata i ostrata konkurencija gi ote`naa sostojbite, poradi {to tie se odlu~uvaat na sorabotka so lokalni firmi za da lovat stranski proekti.

NA 30-ti SEPTEMVRI N

BBANKAR

RO! O K NAS

e mese~nik!

no proizvod na KAPITAL nov TAL MEDIA GROUP KOGA IZLEGUVA? Prviot broj na bankar }e izleze na 30 septemvri (petok), a ponatamu sekoj prv petok vo mesecot (12 pati vo godinata) BROJ NA STRANICI: 100 SODR@INA: Istra`uvawa na finansiski pazari (makedonija/balkan/evropa/svet, slu~ai, analizi, komentari, kolumni, intervjua, strategii, finansirawe na investiciite, finansirawe na izvozot… psihologijata na pobednicite i gubitnicite (makedonski slu~ai)…

CELNA GRUPA: Za bankari, finansiski eksperti, konsultanti, investitori i pretpriema~i, advokati, profesori i studenti… i idni bankari, investitori i pretpriema~i…

SPECIJALNO INTERNET IZDANIE: Golemi popusti i gratisi za pretplatnici na KAPITAL MEDIA GROUP

RO! O K NAS

NA 15 15-ti 5-ti i OKTOMVRI OKTOM MVRI

MENAXER

e mese~nik!

nov proizvod na KAPITAL MEDIA GROUP KOGA IZLEGUVA? Prviot broj na Menaxer ke izleze na 15 oktomvri (sabota), a ponatamu sekoj 15-ti voo mesecot (12 pati vo godinata) BROJ NA STRANICI: 100 SODR@INA: Istra`uvawa na pazari investirawee i izvoz (Makedonija/Balkan/Evropa/Svet, vet, slu~ai (Makedonija i Svetot), analizi, i, komentari, kolumni, intervjua, delovni strategii, ategii, svetski umovi, planetarni pobednici,, modeli na upravuvanwe, dobri odluki za investiestiu rawe, izvoz – kako? business modeli… edukaciiva-~ite ja i obrazovanie na menaxerite i osniva-~ite na kompanii, na~ini na nao|awe finansii ansii za va{ite proekti, {to e dobar proekt, inovacii, start-up business proekti, koj vii pomaga? nicite psihologijata na pobednicite i gubitnicite (make-donski slu~ai)…

CELNA GRUPA: Za pretpriema~i, izvr{ni direktori, osniva~i i investitori, investiciski eksperti i okati, sovetnici eksperti, konsultanti, advokati, profesori i studenti... i idni pretpriema~i, iema~i, investitori i bankari...

SPECIJALNO INTERNET IZDANIE: Golemi popusti i gratisi za pretplatnici nici na KAPITAL MEDIA GROUP

kontakt: zikov@kapital.com.mk kontakt@kapital.com.mk akt@kapital.com.mk marketing@kapital.com.mk lice za kontakt: Qup~o Zikov, direktor na KAPITAL MEDIA GROUP

28 ANALIZA

SOSTOJBI I PREDVIDUVAWA ZA SVETSKATA V

SÈ U[TE VO REC A MAKEDONIJA

o svetlo na pretstojnata berba 2011 godina i verojatnoto povtoruvawe na problemite i slu~uvawata od minatite godini, posakav da pretstavam odredeni generalni viduvawa za sostojbite na me|unarodniot pazar za vino, promenite vo trendovite i o~ekuvawata za dvi`ewata na ovoj pazar na kratok i dolg rok. Se obidov statisti~kite pokazateli, numeri~ki podatoci, grafikoni i sli~no da gi svedam na minimum, pretpostavuvaj}i deka tie bi im zna~ele ne{to pove}e samo na lu|eto koi se direktno vklu~eni vo biznisot so vino, a po{irokata javnost samo bi ja zamoruvale i mo`ebi bi ja odvlekle od su{tinata i zaklu~ocite.

Isto taka, se nadevam deka namerata na ovoj tekst }e bide pravilno razbrana, ne kako obid da se odbrani pozicijata na vinarnicite nasprema lozarite, tuku da dade edno objektivno viduvawe na sostojbite na me|unarodniot pazar na koj nie kako proizvoditeli sme upateni, imaj}i predvid deka doma{nata potro{uva~ka na vino e minimalna vo odnos na proizvodstvoto. Ne `iveeme vo nekoj virtuelen i izoliran svet, pa da mislime deka site problemi }e se re{at ako dojdeme do stepen na dekret za ceni ili beskone~ni subvencii koi motiviraat kvantitet ili deka svetskite konsumenti }e imaat razbirawe za na{ite {trajkovi pred vinarnicite i blokadi na pati{tata.

V \OR\I PETRU[EV GENERALEN DIREKTOR NA VINARSKATA VIZBA TIKVE[

Ne `iveeme vo nekoj virtuelen i izoliran svet, pa da mislime deka site problemi }e se re{at ako dojdeme do stepen na dekret za ceni ili beskone~ni subvencii koi motiviraat kvantitet ili deka svetskite konsumenti }e imaat razbirawe za na{ite {trajkovi pred vinarnicite i blokadi na pati{tata

SOSTOJBITE NA ME\UNARODNIOT PAZAR ZA VINO Svetskiot pazar za vino s$ u{te e prezasiten, a konkurencijata me|u zemjite-izvozni~ki s$ pove}e se zaostruva. Vo svetski ramki, vo izminatite desetina godini, potro{uva~kata bele`e{e porast vo proporcija so porastot na svetskoto naselenie, {to zna~i potro{uva~kata po glava `itel ostana ista. Vo dogledna

idnina, ne se ni o~ekuva porast na prose~nata potro{uva~ka vo svetski ramki, tuku edinstveno prenaso~uvawe na prosekot od “stariot svet” (kade {to }e se namaluva potro{uva~kata per kapita) kon “noviot svet” (kade {to }e se zgolemuva potro{uva~kata per kapita).

Istovremeno, vo uslovi na vakva stagnacija na potro{uva~kata, se javi zgolemenoto proizvodstvo vo zemjite od noviot svet i zadr`uvawe na nivoto na proizvodstvo vo zemjite tradicionalni proizvoditeli, {to rezultira{e so pazarni vi{oci, pad na cenite na vinoto i pritisok vrz celata dejnost.

Mo`e da se o~ekuva skromen porast na svetskoto proizvodstvo i potro{uva~ka na vino vo slednata dekada, {to }e bide pottiknato od zgolemenata potro{uva~ka vo zemjite od “noviot svet” i osobeno Kina, no glavna pre~ka za toj rast }e bidat niskite ceni i profiti, nasproti ogromnite investicii za otpo~uvawe i razvoj na proizvodstvo na vino.

Sevo ova rezultira i so konsekventen pad na cenite na vinskoto grozje. Ako se zeme za primer Avstralija, po~nuvaj}i od 2000 godina navamu, realnite ceni na grozjeto bele`at pad od 37% (belite vinski sorti) do 67% (crvenite vinski sorti).

Vakvite trendovi se javuvaat osobeno vo zemjite na EU (Francija, Italija, [panija), kade {to tradicionalno merkite na Evropskata komisija vklu~uvaat subvenicii za kopa~ewe na postojnite lozovi nasadi (samo vo Francija se potro{eni desetici milioni evra za namaluvawe za 7.000 ha na povr{inite pod lozovi nasadi). Kako rezultat na ovie merki, vo periodot od 2006 do 2009 godina, proizvodstvoto na vino opadna so povisoki stapki od padot na proda`bata (10% pad na proizvodstvoto, nasproti 6% pad na proda`bata).

Me|utoa i pokraj ovie merki, ne mo`e da se o~ekuva brzo postignuvawe na potrebniot

ekvilibrium me|u ponudata i pobaruva~kata.

Dominantni uvoznici na vino }e bidat zemjite koi od relativno skoro vreme razvija kultura za piewe vino, odnosno zemji vo koi do neodamna prvenstveno se piele drugi vidovi alkoholni pijalaci, kako i zemji koi do skoro voop{to ne konsumirale alkoholni pijalaci. Germanija s$ u{te e svetski uvozinik broj 1, {to vo poslednite godini be{e osobeno pottiknato so zamenata na pivoto so vino. Sli~no na toa e i vo Velika Britanija kade {to s$ pove}e vinoto mu zema mesto na pivoto. SAD stanuvaat s$ pogolem uvoznik so zna~itelna godi{na stapka na rast na uvozot od 7%.

No, vo poslednite desetina godini, Kina i Rusija se izdvojuvat kako zemji so najvisoki stapki na porast na uvozot na vino. Rusija zabele`a stapki na porast od 12.5%, a Kina od neverojatni 20% vo kontinuitet (godi{en porast od 140.000 toni). Iako vkupnite koli~ini s$ u{te se mali, a potro{uva~kata per kapita nezna~itelna, sepak trendot na vesternizacija na Kinezite i zgolemeniot apetit za vino se o~ekuva da prodol`i da raste, {to pretstavuva izvor na golem optimizam za izvoznicite na vino vo svetot. Pritoa, doma{nite proizvoditeli se fokusiraat kon trpeznite vina vo niskiot cenoven segment, dodeka premium segmentot e rezerviran za uvoznite vina.

Sledstveno, golem broj vinski kompanii gi preorientiraa svoite strategii so cel da go iskoristat ogromniot potencijal na Kina. Torres od [panija i Lafite od Francija ve}e podigaat svoi nasadi vo Kina, a golem broj drugi vospostavuvaat cvrsti partnerstva so lokalni kompanii, so cel polesen pristap do pazarot. Sepak, se raboti za dolgoro~na perspektiva, dodeka na kratok rok proizvodstvoto na vino s$ u{te }e se soo~uva so golemi i brojni predizvici, osobeno vo pogled na padot na

ANALIZA

VINSKA INDUSTRIJA

CESIJA, A NE E IZOLIRANA prose~nite proda`ni ceni po litar vino.

segmentot, namesto da preminat kon poevtinite vina.

POSLEDICI OD SVETSKATA FINANSISKA KRIZA

PROMENI VO MODELITE I PRAKTIKATA NA DISTRIBUCIJA

Edna od posledicite na krizata be{e i promenata kon poniskite cenovni i kvalitativni segmenti, segment kade {to do najgolem izraz doa|a konkurentskata borba na brojni proizvoditeli, privatni trgovski marki, nebrendirani proizvodi. Toa dovede do zna~itelen pad na profitnite mar`i duri i kaj najgolemite svetski proizvoditeli na vino (Diageo, Pernod Ricard, Constellation Brands, Bacardi)…

Kako rezultat na ovie trendovi, najgolemite vinski kompanii gi prodadoa delovite i kompaniite koi proizveduvaa vino za niskiot cenoven segment i se fokusiraa kon zna~itelno pomali koli~ini na otkupeno grozje i proizvedeno vino, no vo segmentot na premium proizvodi.

Druga posledica e promena na navikite kon zgolemena potro{uva~ka vo doma{ni uslovi (off-trade), za smetka na potro{uva~kata vo restorani, hoteli, barovi (on-trade) {to se odrazi na potro{uva~kata na premium vinata. Toa im ode{e vo prilog na kompaniite od tipot na E&J Gallo koi se dlaboko navlezeni vo segmentot na privatni trgovski marki. Konsumacijata na vino vo doma{ni uslovi e povrzana so pragmati~nost i nivo na ceni koi potro{uva~ite realno mo`at da si go dozvolat, bez “pritisokot” na okolinata, odnosno gostite vo nekoj restoran, na primer. Odgovorot na vinskata industrija be{e poednostaveni etiketi, alternativni formi na pakuvawe (plasti~ni {i{iwa, Bag in Box i sli~no), cenovni beneficii, kontinuirani proda`ni akcii i sli~no. Vo premium segmentot, pak, nekoi proizvoditeli se pojavija so {i{iwa so pomala zafatnina, so cel da gi napravat nivnite vina popristapni na potro{uva~ite i da gi motiviraat da ostanat vo premium

Dvi`ewata na pazarot za vino vo izminatata decenija dovedoa i do golemi promeni vo modelite i praktikata na distribucija. Vo me|unarodni ramki, se zabele`a zabrzuvawe na konsolidacijata na strana na distribucijata, poradi cenovniot pritisok, no i poradi opa|a~kite mar`i kako rezultat na golemite vlo`uvawa vo vozila i moderna logisti~ka tehnologija. Za da se spravat so ova, s$ pogolem broj distributeri ja napu{taa strategijata da bidat ekskluzivno povrzani i posveteni samo na eden proizvoditel ili brend i se naso~uvaa kon zgolemuvawe kako na opfatot na nivnata distributivna mre`a, taka i na brojot na brendovi ili proizvodni edinici (t.n. SKU) koi gi distribuiraat, naj~esto preku akvizicii. Ovoj trend osobeno se zabele`uva vo SAD i dovede do izdvojuvawe na tri najgolemi distributeri na vino i alkoholni pijalaci, koi otskoknuvaat daleku nad slednite po niv (Southern Wine and Spirits, Republic National Distributing Company, Glazer’s). Sli~ni trendovi se zabele`uvaat i vo Evropa.

Posledicite po proizvoditelite na vino se odrazuvaa vo zasilenata pregovara~ka pozicija na distributerite, kako i pomalata posvetenost kon nivnite brendovi, koi od ekskluzivni kaj odredeni distributeri stanaa samo edni od deseticite ili stotici brendovi koi gi distribuira odreden distributer. Vo takov slu~aj, distributerot ne mo`e da se fokusira kon toa kako na najdobar na~in da razviva odreden brend, tuku se fokusira kon toa kako da postigne maksimalna efikasnost i rentabilnost na distribucijata. Na toj na~in distributerite im ja prepu{tija na proizvoditelite odgovornosta za proda`bata, marketingot i tehnikata na

nivnite proizvodi, {to zna~e{e zgolemuvawe na tro{ocite pad na profitabilnosta na vinarnicite. Pomalite proizvoditeli reagiraa na toj na~in {to se obidoa da napravat sopstveni mali distribucii, dodeka pogolemite gi prezemaa i razvija aktivnostite za unapreduvawe na proda`bata i marketingot.

Najgolemite svetski kompanii za vino po~naa so akvizicii na distributeri, postignuvaj} i na toj na~in visok stepen na vertikalna integracija, osobeno na nivnite klu~ni pazari.

[TO NÈ O^EKUVA? Po udarot predizvikan od svetskata kriza i zabele`aniot pad vo proda`bata za prvpat po nekolku decenii, vinskata industrija poleka }e po~ne da zazdravuva, iako so skromni stapki na porast na proda`bata i potro{uva~kata na vino. Za `al, ekvilibriumot me|u ponudata i pobaruva~kata nema da se postigne preku zgolemena proda`ba, tuku preku namaluvawe na proizvodstvoto i povr{inite pod lozovi nasadi, pad na cenite na vinskoto grozje i vinoto. So drugi zborovi, rastot na potro{uva~kata na vino vo nekoi zemji vo razvoj (Kina, Rusija, Indija), samo }e go kompenzira padot vo potro{uva~kata vo zemjite tradicionalni proizvoditeli i konsumenti.

Gledano na kratok rok, golema zagri`enost sozdava krizata so javniot dolg vo zemjite od EU i SAD, pri {to mo`nite bankrotirawa, potresite vo evrozonata neminovno bi imale golem negativen odraz vrz potro{uva~kata generalno, a vo tie ramki i na vinoto. Nezavisno od toa, se o~ekuva da prodol`i procesot na prestrukturiraweto kaj golemite proizvoditeli, pogodeni od padot na potro{uva~kata i preminot na potro{uva~ite kon segmentot so poniski ceni i profitni mar`i. Realno e da se o~ekuva deka golemite kompanii }e se osloboduvaat od nesu{tinskite delovi i }e

napravat kompresija na aktivnostite osloboduvaj}i se od ekonomskiot segment na evtini vina i fokusiraj}i se kon premium brendovi. Ako ova ne bide soodvetno prateno i od strana na proizvoditelite na vinsko grozje preku nivna orientacija kon kvalitet namesto kvantitet, ne & se pi{uva dobro na dejnosta od koja `iveat iljadnici semejstva.

Na toa se nadodavaat i postojanite promeni vo vkusovite na potro{uva~ite, {to ne mo`e da bide soodvetno prateno, poradi dolgoro~nosta na nasadite. Vo poslednite desetina godini potro{uva~ite baraat lesni i pitki vina, nasproti tradicionalnite krepki vina so polno telo i silna struktura.

Predizvicite se u{te pogolemi za zemji kako Makedonija koi se percepiraat kako izvor na standardizirano, nalivno vino, nasproti zemjite koi u`ivaat percepcija na proizvoditeli na premium proizvodi so visoka vrednost.

Vo ramkite na svetskata vinska industrija, {ansite na Makedonija kako vinska zemja }e zavisat od toa kolku }e bide vo mo`nost da proizvede vina spored vkusovite na potro{uva~ite na prebirlivite svetski pazari i kolku efikasno }e mo`e da go napravi toa od aspekt na tro{oci i ceni. Kone~no, kolku }e uspee da izleze od postojniot imix i percepcija i da izvr{i uspe{en marketing i promocija i da go zazeme svoeto mesto kako relevanten igra~ na me|unarodnite pazari. Imaj}i go predvid okru`uvaweto {to go karakterizira prezasitenost na pazarot so zalihi i ponuda, zasilenata konkurencija od zemjite od noviot svet, bi rekle deka ovaa zada~a so sigurnost }e se poka`e mnogu te{ka, a site ~initeli vo sinxirot (proizvoditeli na grozje, na vino, trgovci, pa i dr`avata) }e se soo~at so golemi predizvici, koi }e baraat i kreativnost i napor i `rtvi.

29

30 GLOBALNA PRES-KONFERENCIJA NA IFA - ALIKANTE

UVERTIRA VO NAJGOLEMIOT SVETSKI SAEM ZA POTRO[UVA^KA ELEKTRONIKA

DOMA[NITE APARATI DLABOKO VLEGOA VO INTERNET-ERATA

QUP^O ZIKOV zikov@kapital.com.mk kov@kapital.com.mk @ p

a prisustvuvate na nastani {to gi organiziraat golemi svetski kompanii i institucii sekoga{ e golema sre}a, privilegija i ~est, a koga nastanot e organiziran vo prekrasno primorsko mesto, kako Alikante, [panija, toga{ do`ivuvate sovr{ena kombinacija na biznis pome{an so zadovol-

D

Potro{uva~kata elektronika i aparatite za doma}instvo dlaboko vlegoa vo internet-erata. Televizorite, blu-rej pleerite, igrite, audio i ku}nite aparati, site vo idnina }e bidat povrzani - be{e edna od glavnite poenti na Globalnata pres- konferencija odr`ana kako prethodnica na golemiot saem za potro{uva~ka elektronika i bela tehnika IFA, {to }e se odr`i od 2. do 7. septemvri vo Berlin stvo. Tokmu na takov nastan, kako edinstven pretstavnik na medium od Makedonija, imav prigoda da prisustvuvam vo april godinava, koga Berlinskiot saem (Berlin Messe) ja organizira{e svojata Globalna preskonferencija kako uvertira na golemiot nastan, IFA

(IFA), me|unarodniot saem za potro{uva~ka elektronika i bela tehnika, {to }e se slu~uva od 2-7 septemvri vo Berlin. Organizatorot na saemot, koj{to ima tradicija od 87 godini, prvo gi sobira novinarite od cel svet da gi zapoznae so toa {to }e se slu~uva na samiot saem

“IFA e festival na svetskite brendovi. Brojot na rezervacii za {tandovi ve}e go nadmina kapacitetot {to go ima IFA�, istakna Kristijan Geke, glaven operativen direktor na Berlinskiot saem

po nekolku meseci. Vo ramkite na nastanot ima{e i prezentacija na najnovite tehnologii i inovacii vo potro{uva~kata elektronika od strana na golemite svetski proizvoditeli Samsung, Filips, Bo{, Panasonik, Simens, To{iba i u{te nekolku brendovi, site partneri i sponzori na nastanot.

Organizatorot pokani vo Alikante pretstavnici na nad 300 mediumi od cel svet, od site kategorii,

BROJ 617

26/08/2011

31

www.kapital.mk

U~esnicite na Globalnata pres-konferencija na IFA, na sve~eniot priem

pi{ani, elektronski i onlajn, po~nuvaj}i od vesnicite od op{t format s$ do specijaliziranite ~asopisi za elektronika, bela tehnika, lifestyle i ostanatite. Deka ovoj sobir be{e “Obedineti nacii vo malo” svedo~i toa {to, pokraj pretstavnicite od velesilite, koga stanuva zbor za proizvodstvoto i potro{uva~kata na doma{na elektronika i bela tehnika, kako Germanija, SAD ili Japonija, na GPK prisustvuvaa novinari i od Al`ir, Gana, Senegal, pa duri i od Vietnam.

Doma}inite, kako {to vobi~aeno se slu~uva na nastani od ovoj kalibar, se trudea maksimalno da n$ razgalat, po~nuvaj}i od smestuvaweto vo superluksuzniot resort Asia Gardens, dizajniran da di{e vo duhot na rajskite predeli na Jugoisto~na Azija, vo koj{to prestojuvale teniskite yvezdi Novak \okovi} i Jelena Jankovi}, ~lenovite na rok bendot AC-DC i mnogu drugi svetski selebriti.

Za toa {to go nudi hotelot nema potreba da tro{ime zborovi, ednostavno }e ka`eme – “perverzen” komfor koj prosto “vreska” na sekoj ~ekor okolu vas, po~nuvaj}i od bazenite koi pove}e li~at na nekoi laguni vo Bali, s$ do tajlandskata masa`a {to }e vi ja opu{ti i poslednata

ganglija vo va{eto telo. Ne se zaborava nitu ekskurzijata vo bliskiot turisti~ki centar Benidorm, koj{to poradi svoite hotelski i stanbeni oblakoderi go narekuvaat {panski Menheten.

No, dosta be{e “ple`er”, da se fatime malku za rabota.

Vo oficijalniot del od programata do prisutnite novinari se obrati d-r Kristijan Geke, glavniot operativen direktor na Berlinskiot saem, koj{to prognozira{e svetski rast vo proda`bite na site segmenti od potro{uva~kata elektronika koja se prezentira na IFA. “IFA e festival na svetskite brendovi. Brojot na rezervacii za {tandovi ve}e go nadmina kapacitetot {to go ima IFA. Povtorno }e postavime privremena hala za da gi smestime site izlo`uva~i, a vo slednite tri godini }e izgradime dve postojani hali za da se zadovoli zgolemenata pobaruva~ka”, istakna Geke.

Isto taka, toj se pofali i deka brojot na posetiteli na IFA koi doa|aat nadvor od Germanija raste od godina vo godina, pa taka, lani iznesuval 29.000, za razlika od 23.000 vo 2009 godina i 22.000 edna godina porano.

“Zo{to IFA e tolku uspe{en? Odgovorot e ednostaven. Evropa e najgolemiot pazar za potro{uva~ka

IFA E...

Najgolemiot svetski saem za potro{uva~ka elektronika i bela tehnika; Broj eden mesto za pravewe biznis vo ramkite na ovaa industrija. Nara~kite {to se pravat na IFA nadminuvaat 3,5 milijardi evra; [ou napraveno da bide interesno za tie {to doa|aat slu`beno, no i za javnosta, voop{to. Za taa cel se organiziraat isklu~itelni nastani i {arenolika programa za u`ivawe na celoto semejstvo; Svetski saemski nastan so najgolemo prisustvo na mediumi: 6.084 akreditirani novinari od 75 zemji, od koi 4.207 pretstavnici na nacionalni mediumi i 1.877 stranski novinari (brojki za 2010 godina).

Organizator na IFA: GfU-Gesellschaft fur Unterhaultungs und Kommunikationselektronik mbh (Zdru`enie za promocija na potro{uva~ka i komunikaciska elektronika) – Frankfurt, Germanija Nositel na organizacijata: Messe Berlin gmbH (Berlinski saem) Oficijalen naziv na nastanot: IFA 2011 – Consumer Electronics Unlimited Vreme na odr`uvawe: 2–7 septemvri 2011

32 GLOBALNA PRES-KONFERENCIJA NA IFA - ALIKANTE elektronika i bela tehnika.

Mo`nosta da se ostvarat kontakti e klu~nata prednost na ovoj saem.

Na proizvoditelite {to doa|aat nadvor od Evropa im e te{ko da se spravat so site razli~ni jazici i kulturi na kontinentot.

IFA gi sobira pretstavnicite od site zoni na EU, so {to zna~itelno se zabrzuva i olesnuva biznisot”, poentira{e Geke.

MESTO KADE [TO SVETOT SE ZAPOZNAVA SO REVOLUCIITE VO ELEKTRONIKATA Organizatorite n$ podu~ija i malku istorija za IFA.

S$ po~nalo na 4 dekemvri 1924 godina so Grosse Deutsche Funk-Ausstellung (Germanski radiosaem), koj privlekol okolu 242 izlo`uva~i i 180.000 posetiteli na izlo`beniot prostor so golemina od 7.000 kvadratni metri. Posetitelite na ovoj nastan bile fascinirani od detektorite i prvite priemnici na radiobranovi na saemot. Toa bil prv od serijata godi{ni nastani, poznati kako Grosse Deutsche Funkausstellung, koi glavno bile koncentrirani na radio, a od 1928 godina i na televiziski prezentacii.

Berlin stanal glavno mesto za vakvi trgovski saemi, s$ do po~nuvaweto na Vtorata svetska vojna. Nastanot bil organiziran od industriskata asocijacija Verband der Radio-Industrie (vo 1924 godina), ottoga{ pa do 1933 godina od Verband der Funkindustrie, a vo 1930 godina dopolnitelno i od Reichsverband des Deutschen Sprechmaschinen-und Schallplatten-Handels.

Me|u 1933 i 1939 godina

“Svetskiot pazar za potro{uva~ka tehni~ka stoka porasnal za 19% vo 2010 godina, na 623 milijardi evra, daleku pove}e od o~ekuvawata, a do krajot na godinava se o~ekuva da porasne na 668 milijardi evra”, objasni pretstavnikot na GfK, Jirgen Bojni

TRENDOVI VO SVETOT NA ELEKTRONSKITE UREDI lagodarenie na brzoto tempo na inovaciite, industrijata na elektronski uredi za {iroka potro{uva~ka postojano postavuva novi standardi.

Spojuvaweto na televizijata i Internetot, mediumite i uredite so 3D i HD opcii, ogromniot porast na proda`bata na tablet-kompjuteri, aplikacii i smartfoni, kako i vmre`uvawata na lu|eto i na domot gi diktiraat trendovite vo 2011 godina. Najva`niot svetski trgovski saem za elektronski uredi za {iroka potro{uva~ka, IFA (IFA 2011 – Consumer Electronics Unlimited), koj se odr`uva vo Berlin, prezentira cel spektar na inovacii od sekoja granka na industrijata.

B

FOTOAPARATI I VIDEOKAMERI: HD, 3D I POVRZANOST SO INTERNET a dene{nite videokameri high definition opcijata e re~isi standardna, a s$ pove}e se raboti na modeli koi }e ovozmo`uvaat tridimenzionalni snimki. Koga stanuva zbor za fotoaparatite, s$ pogolem del od niv ima opcija za visokokvalitetni snimki, a ve}e postojat modeli za izrabotka na tridimenzionalni fotografii.

Isto taka, postojat brojni dodatni funkcii, kako na primer vgradeniot GPS priemnik, koj avtomatski ja snima lokacijata na koja e napravena fotografijata, potoa WLAN konekcijata, vgradeniot softver za procesirawe na fotografiite i ekranite na dopir – sevo ova u{te pove}e go olesnuva rakuvaweto so ovie uredi.

Z

3D – SO I BEZ O^ILA, VOZBUDLIV I RAZNOVIDEN SPEKTAR NA NOVI VIZUELNI IZVORI ndustrijata raboti na sozdavawe op{ti standardi okolu le}ite so infracrvena navlaka. Ova }e pridonese proizvodite na razli~ni kompanii da bidat kompatibilni, a konkurentnosta }e pomogne vo namaluvaweto na cenite. Vo soglasnost so predlo`enite novi standardi, sega{nata infracrvena tehnologija }e bide zameneta so radiosignali koi }e im ovozmo`at na gleda~ite pogolema sloboda na dvi`ewe. Na podolg rok 3D televizijata bez o~ila }e ima osobeno va`na uloga.

Do odr`uvaweto na IFA vo 2011 godina na pazarot }e se pojavat prvite televizori so ekrani od 40 in~i.

I

APLIKACII I TABLET-KOMPJUTERI – ALKATA KOJA NEDOSTIGA[E ablet-kompjuterite postavuvaat novi standardi vo odnos na ergonomijata, a zaedno so aplikaciite pretstavuvaat alkata koja dosega nedostiga{e vo ovoj sektor.

Aplikaciite sega ovozmo`uvaat kontrola duri i na najkompleksnite funkcii na elektronskite uredi na precizen, organiziran i vizuelen na~in.

T

BROJ 617

26/08/2011

33

www.kapital.mk

BENIDORM – [PANSKI MENHETEN enidorm e krajbre`en grad i op{tina locirana vo oblasta Marina Baiksa vo provincijata Alikante, vo Valensija, [panija, kraj zapadniot del na Sredozemnoto More. Pred 60-tite godini Benidorm be{e malo selo. Denes se istaknuva po svojata hotelska industrija, pla`ite i oblakoderite, izgradeni kako rezultat na turisti~ki orientiranata ekonomija. Spored popisot od 2010 godina, Benidorm ima postojana populacija od 71.198 `iteli, so {to pretstavuva petti najnaselen grad vo provincijata Alikante. Ova e edno od najva`nite odmorali{ta vo [panija, a poradi svoite unikatni oblakoderi, od koi pove}eto se hoteli i stanbeni zgradi, ponekoga{ go narekuvaat Menheten vo [panija ili Benijork i voop{to ne nalikuva na koj bilo drug grad na Kosta Blanka. Spored nekoi statistiki, Benidorm ima najgolem broj oblakoderi po `itel vo svetot.

Benidorm e najpopularen kaj turistite od Britanija, Germanija, Belgija i Holandija. Rastot na popularnosta na Benidorm mo`e da se pripi{e na ekspanzijata na paket-ponudite za odmor. Zabavata prodol`uva vo tekot na celata godina, a no}niot `ivot prete`no se odviva vo mno{tvoto barovi i klubovi, koncentrirani vo centralniot del od gradot.

B

ZA [IROKA POTRO[UVA^KA ZA 2011 GODINA BEZ@I^NO I LESNO ZA UPOTREBA – SLIKI I ZVUK VO DOMA[NATA MRE@A otografiite i muzi~kite sodr`ini koi se ~uvaat vo digitalen oblik na kompjuter mo`at so pomo{ na doma{nata mre`a da bidat dostapni od koj bilo vid digitalen ured, bez razlika dali stanuva zbor za pameten telefon, vmre`en televiziski aparat ili tablet-kompjuter.

Voveduvaweto standardi kako UPnP i DLNA u{te pove}e go olesnuva koristeweto na ovie sodr`ini vo ramkite na doma{nata mre`a.

F

TV I INTERNET – NAJDOBROTO OD DVATA SVETA NA EDEN EKRAN odr`inite od Internet mo`at da se najdat na televiziskiot ekran preku aplikaciski ikoni, sli~ni na tie na pametnite telefoni i tablet-kompjuterite. Nekoi televiziski aparati }e imaat i internet-prebaruva~i. Hybrid Broadband TV }e prodol`i da bide s$ poprisutna, ovozmo`uvaj}i direktna vrska me|u televiziskata programa i internet-sodr`inite. So ova televiziskite stanici }e mo`at da prenesuvaat i podatoci za televiziskata programa koja ja emituvaat vo oblik na veb linkovi.

S

34 GLOBALNA PRES-KONFERENCIJA NA IFA - ALIKANTE

Hotelot Asia Gardens vo Alikante, oficijalniot partner na Berlinskiot saem koj{to gi smesti gostite na GPK IFA 2011, ne se opi{uva so zborovi

Ministerstvoto za narodno prosvetluvawe i propaganda prezelo odgovornost za saemot i prvoto poglavje od istorijata na saemot zavr{i so negovoto 16-to odr`uvawe vo 1939 godina.

Po vojnata saemot se odr`uval vo razli~ni gradovi i se selel me|u Dizeldorf, Frankfurt, [tutgart i Berlin, za vo 1971 godina kone~no da se vrati vo Berlin. Vo ovoj period saemot ve}e se zdobil so me|unarodno renome i na nego u~estvuvale kompanii od Danska, Finska, Japonija, Rusija i SAD. Na ovoj saem, od minatoto s$ do denes, se prezentiraat najgolemite dostignuvawa vo svetot na elektronskite uredi za {iroka potro{uva~ka. Tuka za prvpat bile pretstaveni: televizijata vo boja (vo 1967 godina), kvadrofoni~niot zvuk (vo 1973 godina), teletekst-sistemot

(vo 1977 godina), kompakt-diskot (1979 godina), televizorot so ekran 16:9 (1989 godina), MP3 (1991 godina), digitalnoto radio i televizija i plazma-ekranite (site vo 1995 godina), MP3-pleerite i mobilnite telefoni so mo`nost za Internet (1999 godina) itn.

IFA ’95 vleze vo istorijata kako prviot vistinski multimedijalen trgovski saem. Me|u najspektakularnite prezentacii na ova {ou bea Flat TV (flat television) i HDTV (high definition television). Ogromniot uspeh na IFA ’95 gi ohrabri organizatorite da go razvivaat konceptot na saemot i toj da po~ne da se odr`uva na godi{no nivo.

Vo 2008 godina na saemot za prvpat bea izlo`eni i aparati na doma} instvoto. Ovaa kombinacija pomina prili~no uspe{no i ottoga{ sektorot

za aparati za doma}instvo stana sostaven del na IFA. Germanskiot kancelar, Angela Merkel, go opi{uva ovoj nastan kako dvi`e~ka sila za celata germanska ekonomija.

Vo 2010 godina se odr`a i 50-toto izdanie na IFA, na koe prisustvuvaa okolu 235.000 posetiteli, a IFA u{te edna{ se doka`a kako najgolem i najva`en svetski saem za elektronski uredi za {iroka potro{uva~ka i aparati za doma}instvoto. Na saemot be{e ostvarena trgovija vo vrednost od nad 3,5 milijardi evra.

SITE APARATI DOMA ]E BIDAT POVRZANI ME\USEBE Na Globalnata pres-konferencija vo Alikante be{e istaknato i deka proizvoditelite na potro{uva~kata elektronika i aparati za doma}instvo

BROJ 617

26/08/2011

35

www.kapital.mk

gi lansiraat svoite proizvodi na pazarot so pogolema brzina od bilo koga. D-r Rajner Heker, pretsedatel na nadzorniot odbor na Zdru`enieto za potro{uva~ka elektronika od Germanija, inaku organizatori na IFA, re~e deka po kusiot pad na proda`bata kako rezultat na globalnata kriza pazarite zakrepnuvaat.

“Potro{uva~kata elektronika i aparatite za doma}instvo dlaboko vlegoa vo internet-erata. Televizorite, blu-rej pleerite, igrite, audio i ku}nite aparati, site vo idnina }e bidat povrzani”, istakna Heker.

Pretstavnikot od GfK, golemata germanska kompanija {to se zanimava so istra`uvawa na pazarot, re~e deka svetskiot pazar za potro{uva~ka tehni~ka stoka porasnal za 19% vo 2010 godina, na 623 miljardi evra, daleku pove}e od o~ekuvawata, a vo 2011 se o~ekuva da porasne na 668 milijardi evra. Zasega najva`en region vo ekonomska smisla e Evropa, koja vo 2010 godina so~inuvala 29% od svetskiot pazar za potro{uva~ka elektronika i bela tehnika.

“Tablet-kompjuterite pristignaa”, re~e Jirgen Bojni od GfK, istaknuvaj}i deka ovie uredi zabrzano po~nuvaat da gi osvojuvaat potro{uva~ite, pa se procenuva deka do krajot na 2011 godina }e zazemat 3% od vkupniot pazar na potro{uva~ka elektronika.

Severna Amerika zasega vodi spored proda`bata na tablet-kompjuterite, so 10 milioni prodadeni vo 2010 godina, nasproti dva milioni vo ostatokot od svetot.

Bojni istakna deka pazarot na TVuredi vo momentov se nao|a vo faza na konsolidacija, so procenka deka }e bidat prodadeni okolu 250 milioni vo 2011 godina, nasproti 252 milioni vo 2010 godina. Me|utoa, vo 2012 godina se o~ekuva proda`ba na 262 milioni televizori. Ova }e se dol`i na zgolemeniot broj aplikacii bazirani na Internet {to }e se koristat preku TV-aparatite.

“Internetot stigna vo dnevnata soba”, re~e Bojni, potenciraj}i deka vo momentov lu|eto naj~esto pristapuvaat na Internet preku svoite laptop-kompjuteri vo dnevnata soba, no nabrzo noviot interfejs }e bide TV-uredot, prvenstveno za aplikacii kako Jutjub ili Fejsbuk.

Na krajot Bojni istakna deka va`en predizvik za prodava~ite e faktot {to s$ pogolem broj potro{uva~i kupuvaat onlajn. Vo Evropa procentot na kupeni uredi preku Internet iznesuva 14%, dodeka vo SAD me|u 17% i 19%.

“Internetot e noviot trgovski kanal”, re~e Bojni.

ALIKANTE – EDNA OD NAJBRZORASTE^KITE EKONOMII VO [PANIJA likante (ili Alakant) e glaven grad na provincijata Alikante i na okrugot Alakanti, vo ju`niot del na pokrainata Valensija. Isto taka, pretstavuva istorisko pristani{te na Sredozemnoto More. Gradot ima 334.418 `iteli, spored podatocite od 2010 godina i e vtoriot najgolem grad vo Valensija. Zaedno so bliskite op{tini Alikante ima 458.843 `iteli. Populacijata vo metropolitskata oblast (zaedno so El~e i satelitskite gradovi) vo 2010 godina iznesuva{e 769.284 `iteli, so {to se nao|a na osmoto mesto od najgolemite gradski oblasti vo [panija.

Alikante e eden od najbrzoraste~kite gradovi vo [panija. Lokalnata ekonomija se zasnova na turizmot naso~en kon pla`ite na Kosta Blanka i osobeno na vtoriot grade`en “bum” na stanbeni objekti, koj po~na vo 60-tite godini i povtorno `ivna kon krajot na 90-tite godini. Industrijata na uslugi i javnata administracija isto taka igraat zna~ajna uloga vo ekonomijata na gradot. Grade`niot “bum” predizviika zagri`enost vo odnos na `ivotnata sredina, a lokalnata samouprava i gradskiot sovet se nadzor na Evropskata unija.

Od 2005 godina Alikante e doma}in na Ciudad de la Luz, edno od najgolemite filmski studija vo Evropa. Tamu se snimeni golem broj {panski i me|unarodni filmovi, kako {to se Asterix at the Olympic Games na Frederik Forestie i Tomas Langman i Manolete na Meno Mejes.

Aerodromot Alikante e me|u najprometnite aerodromi vo [panija, vedna{ zad Madrid, Barselona, Palma de Majorka i Malaga. So Madrid i Barselona se povrzuva preku ~estite letovi na Iberia i Spanair, kako i so golem broj zapadnoevropski gradovi preku avioprevoznici kako {to se Ryanair, Easyjet, Air Berlin, Monarch Airlines i Jet2.com.

A

36 DELOVNO ZNAEWE

^OVE^KI RESURSI

IMATE KONFLIKT VO T TOA I NE E TOLKU LO[ ali mora da se pojavi konflikt vo timot? Timskiot konflikt e voobi~aena pojava vo timskata rabota. Toj ne mora da se pojavi, no ~esto se pojavuva. Negovata pojava ne mo`e da se spre~i, a ~esto pati ne e ni po`elno da se spre~uva.

Vo nekoi situacii duri e po`elno da se pojavi. Zatoa, interpersonalnite procesi vo timot, a so toa i rezultatite od rabotata na timot vo golema mera zavisat od konfliktot me|u timskite ~lenovi, vo smisla na toa dali konfliktot }e se pojavi i kako }e se menaxira.

Zo{to se pojavuva timskiot konflit? Site timski ~lenovi imaat svoi li~ni celi.

Celite na nekoi ~lenovi mo`at da se ispolnat samo po cena na neispolnuvawe na celite na drugi ~lenovi ili neispolnuvawe na timskite celi. Na toj na~in pri realizacijata na celite koi se isklu~uvaat me|usebe doa|a do sudir na interesi. Nesposobnosta na nekoi timski ~lenovi da preminat preku svoite razliki i da pronajdat kreativni re{enija rezultira so konflikt.

Dali timskata rabota vlijae vrz nivoto na konflikti vo organizacijata? Raboteweto vo timovi nu`no go zgolemuva nivoto na zaemnoto vlijanie me|u vrabotenite vo edna organizacija vo odnos na indivualnoto rabotewe. Od ova proizleguva deka vo organizaciite koi vo svojata rabota se timski orientirani rizikot od konflikt e pogolem vo odnos na tie {to ne se.

Kako mo`e da se objasni pojavata na konflikt vo timskata rabota? Pojavata na konflikt vo timskata rabota, generalno, mo`e da se objasni na dva na~ini.

Spored edniot na~in, do konflikt doa|a poradi toa {to timskite ~lenovi kako

D

DALI MORA DA SE POJAVI KONFLIKT VO TIMOT? TIMSKIOT KONIFLIKT E VOOBI^AENA POJAVA VO TIMSKATA RABOTA. TOJ NE MORA DA SE POJAVI, NO ^ESTO SE POJAVUVA. NEGOVATA POJAVA NE MO@E DA SE SPRE^I, A ^ESTO PATI NE E NI PO@ELNO DA SE SPRE^UVA. VO NEKOI SITUACII DURI E PO@ELNO DA SE POJAVI. KLU^NOTO E DOBRO DA SE MENAXIRA li~nosti se nekompatibilni. Ovoj tip konflikt voobi~aeno e preoptovaren so emocii i retko povolen. Spored drugiot na~in, do konflikt doa|a poradi toa {to li~nite celi na timskite ~lenovi se razlikuvaat me|usebe, no i vo odnos na timskite celi.

IZVORI NA TIMSKIOT KONFLIKT Od kade proizleguva timskiot konflikt? Vo sekoe razgleduvawe na timskiot konflikt va`na etapa se izvorite na timskiot konflikt. Kon niv vo ova razgleduvawe se pristapuva od aspekt na celite, li~nite i timskite. Se razgleduva dali tie se razli~ni i dali se kompatibilni me|usebe.

Koga li~nite celi na timskite ~lenovi se razli~ni i kompatibilni dali se pojavuva konflikt? Zna~i, timskite ~lenovi imaat razli~ni interesi, no tie ne se sprotivstaveni me|usebe. Na primer, eden timski ~len ima za cel da dobie nagrada, a drug timski ~len ima za cel da sozdade integrativna sredina. Toa {to ovie dva timski ~lena rabotat vo ist tim nema da im popre~i vo postignuvaweto na nivnite celi. Tie mo`at da postignat i nagrada i integracija.

Vo vakvi slu~ai timskata rabota mo`e da im ovozmo`i na timskite ~lenovi zaedni~ko postignuvawe na raznovidnite li~ni celi. Rizikot od konflikt poradi raznovidnosta na li~nite celi e minimalen.

RAZLI^NI I NEKOMPATIBILNI LI^NI CELI A dali se pojavuva konflikt koga li~nite celi na timskite ~lenovi se razli~ni, no ne se nekompatibilni? I vo ovoj slu~aj timskite ~lenovi imaat razli~ni interesi, no tie sega se sprotivstaveni me|usebe. Na primer, bezbedno rabotno mesto za eden timski ~len e primarna cel, a za drug primarna cel e pro{iruvawe na timskiot raboten opfat. Vo ovoj slu~aj e va`no toa {to pro{iruvaweto samo po sebe nosi rizik za raboteweto, a so toa i rizik za opstanokot, na timot i na organizacijata.

Na ovoj na~in bezbednosta na rabotnite mesta se namaluva.

Na vakov na~in mo`e da se sozdade situacija vo koja interesite na dvata ~lena se direktno sprotivstaveni. Sprotivstavenite li~ni celi ~esto doveduvaat do nesoglasuvawe me|u timskite ~lenovi i do pojava na konflikt vo timot.

BROJ 617

26/08/2011

DELOVNO ZNAEWE

www.kapital.mk

tivnost. Vakviot odnos me|u li~nite i timskite celi ~esto doveduva do pojava na konflikt vo timot.

TIMSKITE CELI JA NAMALUVAAT LI^NATA AVTONOMIJA

TIMOT? [O...

Najnepovolna situacija vo ovoj slu~aj se sozdava koga li~nite celi na edni ~lenovi mo`at da se ispolnat samo po cena na neispolnuvawe na li~nite celi na drugi ~lenovi. Vo takva situacija konfliktot e neizbe`en.

LI^NITE PRED TIMSKITE CELI [to se slu~uva koga eden timski ~len saka da gi postigne svoite li~ni celi za smetka na necelosno postignuvawe na timskite celi? So drugi zborovi, koga toj saka preku timot da gi realizira svoite li~ni celi, zatoa {to tie mo`e najdobro da se postignat za smetka na timskite celi.

Na primer, eden timski ~len posakuva unapreduvawe. Za da go dobie toa unapreduvawe toj smeta deka treba da se istakne i da poka`e podobro izvr{uvawe od ostanatite timski ~lenovi. Vakviot stav go naveduva da se fokusira na pridonesi koi se samo negovi, a toa vodi kon namaluvawe na sorabotkata so ostanatite timski ~lenovi. Ova namaluvawe na sorabotkata mo`e da mu ovozmo`i podobro izvr{uvawe na nekoi specifi~ni zada~i, a so toa duri i da go dobie unapreduvaweto. No, nedostigot od sorabotka ima negativen efekt vrz timskata rabota, zatoa {to sorabotkata e neophoden uslov za timot da dostigne maksimalen rezultat.

Vo ovoj slu~aj, toj timski ~len mo`e da ja postigne svojata li~na cel, unapreduvawe, samo ako go zgolemi svojot individualen pridones za smetka na celokupnata timska produk-

Mo`no e timskata rabota da stane ograni~uva~ki faktor za pogolema li~na avtonomnost na timskite ~lenovi. Kako doa|a do toa? Od edna strana, timskata rabota bara koordinacija na poedine~nite napori na timskite ~lenovi.

Od druga strana, nekoj timski ~len mo`e da ima potreba od pogolema sloboda vo rabotniot vremenski raspored. Pogolemata sloboda na eden timski ~len vo vremenskiot raspored na rabotnite obvrski zna~i ote`nata ili onevozmo`ena koordinacija na rabotnite aktivnosti vo timot.

Na primer, na eden ~len na tim za kompjutersko programirawe mu odgovara da zema prodol`eni odmori, a potoa da raboti prekuvremeno pred istekuvaweto na vremenskiot rok za zavr{uvawe na nekoj proekt. Vakviot pristap kon rasporedot na vremeto mo`e da bide mnogu efektiven koga toj raboti sam, no istiot mo`e da sozdade golemi koordinaciski problemi koga e ~len na tim.

Potrebata za koordinirawe so drugite timski ~lenovi ja namaluva negovata avtonomija vo odnos na vremenskiot raspored na negovite aktivnosti. Na ovoj na~in mo`no e negovite li~ni interesi da dojdat vo konflikt so timskite interesi i so toa da se pojavi konflikt vo timot.

VIDOVI KONFLIKTI Osnoven kriterium pri razgleduvaweto na timskite konflikti od aspekt na uspe{na timska rabota e nivnata orientiranost. Nakoi timski konflikti se orientirani kon odnosite vo timot, pa mo`eme da gi nare~eme konflikti na odnosite, a drugi kon zada~ite na timot i tie mo`eme da gi nare~eme konflikti na zada~ite.

Konflikt na odnosite se pojavuva vo timovi vo koi postoi interpersonalna nekompatibilnost. Do konflikt na zada~ite doa|a koga me|u timskite ~lenovi se pojavuva razlika vo mislewata za toa koi zada~i treba da se izvr{at i kako da se izvr{at istite.

Vakviot pristap vo razgleduvaweto na timskite konflikti e va`en za timot, zatoa {to na ovoj na~in timskite konflikiti se ocenuvaat od aspekt na korisnost za timskata

rabota. Toa zna~i deka nekoi timski konflikti mo`e da bidat korisni za timskata rabota, a nekoi {tetni za nea.

KONFLIKT NA ODNOSITE Odnosite me|u timskite ~lenovi se posebno va`ni za timskata rabota. Zatoa, na niv treba postojano da se vnimava u{te od samiot po~etok na rabotata na timot so cel da se preveniraat potencijalni konflikti ili da se spre~at drugite vo nivnata pojavna faza. Posebno treba da se vnimava na konfliktite koi deluvaat naivno, zatoa {to tie mo`e da bidat po{tetni za timskata rabota od konfliktite koi u{te vo samiot po~etok deluvaat ozbilno.

Na primer, razlikata me|u timskite ~lenovi vo sposobnosta za komunikacija i socijalna integracija mo`e da dovede do pojava na konflikt. Ovoj konflikt voobi~aeno se pojavuva koga postojat razliki vo karakterite me|u timskite ~lenovi. Toj vo po~etokot voobi~aeno deluva neseriozno i naivno, zatoa {to timskite ~lenovi po~nuvaat da se prepiraat za ne{to {to e od malo ili nikakvo zna~ewe za timskata rabota, kako na primer za na~inot na oblekuvawe, za nekoj manir, za nekoj `argonski izraz. Navidum nezna~ajnite razliki eskaliraat vo edna negativna spirala, koja se karakterizira so toa {to negativnite komentari na eden timski ~len iznuduvaat ednakvo negativni odgovori od drug timski ~len. Prekinuvaweto na ciklusot od negativen reciprocitet e te{ko i timot mo`e da bide paraliziran od raste~kiot konflikt.

Se smeta deka, op{to gledano, konfliktot na odnosite e {teten za timskata rabota zatoa {to gi vlo{uva odnosite me|u timskite ~lenovi, a so toa ja namaluva efektivnosta na timot.

37

38 REPORTA@A REPORTA@A Fontanata “Lavovska glava� e edna od najposetenite turisti~ki atrakcii vo Singapur

SINGAPUR

NOVATA MEKA NA SVETSKITE FINANS

IVANA KOLEVA koleva@kapital.com.mk

ekoj koj edna{ go posetil Singapur sigurno }e posaka da se vrati u{te nekolku pati vo aziskata zemja koja nudi za sekoj po ne{to. I ne samo zatoa {to analiti~arite predviduvaat deka Singapur }e se izdigne kako najgolem finansiski centar vo svetot, tuku pove}e zatoa {to cvrsto ja zazema pozicijata na edna vistinska turisti~ka Meka za posetitelite. Nekoi toa go pripi{uvaat na mirot, redot i disciplinata na lu|eto koi `iveat tamu, {to pridonese mnogu svetski biznis-konferencii i seminari da se organiziraat tuka, dodeka drugi na Singapur mu ja zalepija etiketata unikatno mesto za poseta i odmor poradi brojnite originalni atrakcii, koi vo celost go odzemaat zdivot.

No, site zaedno se ednoglasni deka zemjata na ~etirite nacii ima mo} da napravi

S

da se ~uvstvuvate kako da ste doma, iako se nao|ate nekolku stotici kilometri oddale~eni od domot.

Smestena vo jugoisto~niot del na Azija, dr`avata Singapur se nao|a na istoimeniot ostrov, no i na 54 pomali ostrov~iwa, od koi polovinata s$ u{te nenaseleni. [etaj}i se niz glavniot grad Singapur sfa}ate deka gradot e interesna kombinacija od sovremeni kvartovi so ogromni visokokatnici `ivopisno isprepleteni so starite etni~ki oboeni kvartovi, kako {to se najpoznatite dva, Kineskiot i Indiskiot kvart. Duhot i bogatata aziska kultura najdobro se otslikuvaat preku brojnite budisti~ki i hinduisti~ki hramovi, restoranite i kafuliwata so bogata vegetarijanska hrana, {oping-centrite prepolni svetski poznati brendovi, no i `ivopisnite pazari, trgovskite ulici, zelenite bogati gradini...

Se ~ini deka Singapur na golema vrata

se natprevaruva so gradovite kako Tokio, Hong-Kong i [angaj vo trkata da privle~e {to pove}e stranski turisti. No, prednosta na ovaa rasko{na destinacija e toa {to pogolemiot del od naselenieto zboruva angliski jazik, {to mnogu ja olesnuva komunikacijata so turistite, a zaedno so kineskiot, malajskiot i tamilskiot, vleguva i vo grupata ~etiri oficijalni jazici na Singapur. Koga se {etate niz uli~niot mete` vo gradot ve presretnuvaat lu|e od razli~ni kulturi. Najbrojni se Kinezite, Malajcite i Indijcite, a vo posledno vreme rapidno se zgolemuva brojot i na drugite malcinstva, posebno na Evropejcite, bidej}i brziot ekonomski rast i razvoj na Singapur mu donese i nedostig od rabotna sila.

Interesno e {to Vladata na Singapur vlo`uva mnogu vo turizmot, a nekolku godini nanazad taa po~na i so izgradba na komercijalni gradbi i mesta za turisti za da go

REPORTA@A

Ostrovot Sentosa. Vistinski tropski raj za idili~en odmor so kilometarski beli peso~ni pla`i i brojni ladovini pod palmovi i kokosovi drvja

Ne samo zatoa {to e potencijalen lider vo svetot na finansiite, vtor najgolem pazar na kockaweto, eden od trite najgolemi centri so rafinerii za nafta ili pak, zatoa {to e dom na najmnogu amerikanski milionerski semejstva po `itel, Singapur treba da se do`ivee i poradi unikatnata {arenolika kultura, ostrovite, brojnite budisti~ki hramovi, peso~nite pla`i, no i luksuzot skrien vo poznatite {oping-centri, kazina i popularni hoteli privle~e vnimanieto na svetskata javnost.

Seto toa go za~inuva i so brojnite organizirani festivali i nacionalni proslavi, kako poznatiot julski Festival na hranata, so {to Singapur se vbrojuva me|u najdobrite turisti~ki destinacii vo svetot.

NA KOCKA I [OPING VO SINGAPUR

SII PRVOTO NO]NO SAFARI VO SVETOT

Singapur odli~no znae kako da go isprazni va{iot xeb. Naj~esta gre{ka na site turisti e {to najprvin gi posetuvaat brojnite {oping-centri ili poznatite kazino-resorti, pa potoa ostanuvaat so prazni pari~nici za da mo`at da gi posetat ostanatite turisti~ki atrakcii koi mo`at da se sretnat samo na aziskite ostrovi. Sepak, ne se ni posetitelite vinovni {to Singapur nudi vistinsko u`ivawe za “{opingoholi~arite”, bidej}i raspolaga so brojni takvi centri prepolni svetski poznati brendovi i marki.

Takov e najpopularniot Or~ard roud {oping distrikt (Orchard Road Shopping District), kade {to potro{uva~ite mo`at da najdat bukvalno s$ {to }e zamislat. Turistite pak, koi baraat opu{tawe i luksuz, a sakaat i da si ja stavat na test sopstvenata sre} a, mo`at da u`ivaat vo dvata najpoznati kazino-resorti Sentosa (Sentosa) i Marina

Dali nekoga{ ste bile na safari-atrakcija?

No, {to ako namesto denski, srede no} ve opkru`uvaat unikatni `ivotni od sto razli~ni vidovi? Na resort rasposlan na 40 hektari zemji{te, dom na preku 1.000 `ivotni uvezeni od razli~ni delovi na svetot, ova e mo`ebi edinstvenata mo`nost da do`iveete kakvo e ~uvstvoto da se nao|ate nekade srede do`dovnite {umi na Malezija, bujnite indiski xungli ili nepovtorlivata afrikanska Sahara. No}noto safari definitivno e atrakcija koja se isplatuva do posledniot cent. Iako mo`ebi }e bidete prepla{eni od zvucite na tigrite, lavovite i slonovite, sepak, xipovite vo koi ve smestuvaat iskusnite turisti~ki vodi~i vi davaat ~uvstvo na sigurnost koe vi dozvoluva da se prepu{tite celosno vo svetot na `ivotnite.

saut (Marina South), kade {to kockaweto prakti~ki e legalno. I koga sme ve}e kaj luksuzot, ne mo`eme da go preskokneme najgolemiot hotel vo svetot, Marina Bej sends, ~ija izgradba vo celost ~ine{e neverojatni ~etiri milijardi evra. Hotelot e gigantska konstrukcija koja ima oblik na brod, so tri visoki visokokatnici, nad koi e izgraden poznatiot Nebesen park, rasposlan na povr{ina od 12.000 metri kvadratni. Na sredinata vo re~isi tri pati pogolem od svetskiot olimpiski bazen. Tie so “dlabok xeb”, koi mo`at da si dozvolat prestoj vo hotelot, dodeka plivaat vo bazenot na taa ogromna visina kolku pove}e se pribli`uvaat do rabovite na bazenot tolku pove}e imaat ~uvstvo deka } e propadnat vo provalija. Vo Marina Bej sends, koj minatata godina so spektakularen koncert go otvori Dajana Ros, rezervaciite se pravat mnogu vreme odnapred, a toa ne treba da n$ iznenaduva ako znaeme deka hotelot nudi teatri so originalni brodvejski pretstavi, ludi `urki po no} nite klubovi, besprekorna usluga i vkusni specijaliteti vo restoranite i klubovite, no i cela potrebna infrastruktura za, kako {to opi{uvaat lokalnite mediumi, potpolno do`ivuvawe na Singapur.

39

40

REPORTA@A

KINESKITE I JAPONSKITE GRADINI ZA MEDITACIJA

aqubenicite vo prirodata koi go posetuvaat Singapur nikoga{ ne gi propu{taat kineskite i japonskite gradini, smesteni vo blizinata na Juan ^ing patot, koi go dopolnuvaat Jurong parkot na pticite. Dodeka kineskata gradina e vizuelno poistaknata, japonskata pak, e nameneta pove}e za da gi pottiknuva ~uvstvata i emociite na posetitelite. Vo gradinite posetitelite se dvi`at po mermerni pateki i mo`at da gi slu{nat sopstvenite ~ekori, a tuka naj~esto i meditiraat na zvucite od gradinite. Patekite se namerno izgradeni na toj na~in od arhitektite za da se dvi`ite bavno i ednovremeno da zabele`ite pove}e raboti vo gradinata. Vo toa rasko{no zelenilo, prepolno orhidei i ostanati avtenti~ni aziski cvetovi, za pet dolari mo`ete da go posetite i muzejot na golemite `elki i da go vidite svetski poznatiot dvoglav primerok na `elka.

Z

Za poklonicite na budizmot, no i za qubopitnite turisti, Hramot na iljada svetla e so posebno zna~ewe. Vo nego statuata na Buda visoka 15 metri, opkru`ena so mnogu sijali~ki e pri~ina zo{to popularno se narekuva Hram na iljada svetla

OD NERAZVIENA KOLONIJA DO NEZAVISNA EKONOMSKI SILNA DR@AVA Spletot od razli~ni kulturi i narodi, kako i {irokiot spektar na razli~ni religiski opredelbi i gledi{ta kon svetot e posledica na bogatata istorija na singapurskiot narod.

Daleku vo minatoto ostrovot Singapur bil del od indonezisko-malajskata dr`ava [rivijaja, no i va`no trgovsko sredi{te me|u Indija, Kina i dr`avata ^ola, ~ija vojska vo eden del od istorijata ja razurnala ovaa pozicija, so {to ostrovot stanal pribe`i{te na piratite.

Singapur dolgo vreme bil britanska kolonija, a va`en udel za negoviot razvoj imala i poznatata britanska Isto~noevropska kompanija, no i otvoraweto na Sueckiot Kanal vo 1869 godina. Za vreme na Vtorata svetska vojna ostrovot bil okupiran od Japoncite, no nabrzo se vratile britanskite voeni sili, a ve}e vo 50-tite godini na minatiot vek Singapur za prv pat dobiva vnatre{na avtonomija. Denes Singapur e nezavisna republika, a nejziniot brz stopanski napredok, koj ja smesti vo poznatite ~etiri aziski tigri, najmnogu e posledica na povolnata geografska polo`ba, politi~kata stabilnost, visokokvalifikuvanata rabotna sila i isklu~itelno pragmati~nata stopanska politika.

42 AVTOMOBILIZAM VOLKSWAGEN PASSAT CC 2012

MO]NIOT VITEZ NA ASFALTNIOT LAVIRINT

Volkswagen Passat e celosno sporedliv so Brus Vejn, od edna strana, i Betmen, od druga, kako karakteri od filmskoto platno. Koga go gledame niz prizmata na Vejn, toj e smiren, seriozen i po malku zdodeven, dodeka primesite na osobinite od Betmen mu davaat na Volkswagen Passat agresivna, silna, vozbudliva i neverojatno interesna linija.

BORO MIR^ESKI mirceski@kapital.com.mk

ali ima poubavo ~uvstvo od toa koga nekoj prijatno }e ve iznenadi?! Tokmu vakvo ~uvstvo na prijatna iznenadenost kaj vas }e predizvika noviot minimalno revidiran model na germanskiot “{armer”, “folksvagen pasat CC 2012” (Volkswagen Passat CC 2012). Za kriti~arite, “folksvagen pasat CC 2012” e celosno sporedliv so Brus Vejn, od edna strana, i Betmen, od druga, kako karakteri od filmskoto platno. Koga go gledame niz prizmata na Vejn, toj e smiren, seriozen i po malku zdodeven, dodeka primesite na osobinite od Betmen mu davaat agresivna, silna, vozbudliva i neverojatno interesna linija.

Na prvata sredba so “mo}niot vitez”, kako {to go narekuvaat golem del od kriti~arite, site o~ekuvaat “filmska yvezda”, no naprotiv, naiduvaat na

D

sosema prijatna i zabavna “li~nost”.

Glavnite vinovnici za sozdavaweto tolku zabaven avtomobil se odli~niot {estventilski motor so zafatnina od 3,6 litri, so direktno vbrizguvawe benzin, kako i najnovata revolucija vo avtomobilskata industrija, DSG menuva~ot. Tie {to sednale zad volanot na “vitezot” velat deka e sosema ednostaven za upravuvawe i sekojdnevna eksploatacija i pokraj faktot deka pod haubata “luduvaat” 300 kowski sili.

Vo slu~aj nekoj od pone`niot pol da se odlu~i da sedne zad volanot na “folksvagen pasat CC 2012” mo`e da bide sosema siguren poradi bezbednosnata i tehnolo{kata oprema, koi go pravat vozeweto pomalku stresno. Tuka spa|a sistemot Auto hold, koj go spre~uva avtomobilot parkiran na nagornira da po~ne da se vra}a nanazad, duri i koga ne e prisnat pedalot za ko~ewe. Potrebno e samo blago dodavawe gas i avtomobilot

Vo slu~aj nekoj od pone`niot pol da se odlu~i da sedne zad volanot na Volkswagen Passat CC 2012 mo`e da bide sosema siguren poradi bezbednosnata i tehnolo{kata oprema, koi go pravat vozeweto pomalku stresno.

po~nuva da se dvi`i. Tuka e i kamerata za vozewe vo rikverc, koja doa|a vo paket so sistem za parkirawe, taka {to avtomobilot mo`e sam da si go pronajde soodvetnoto parking-mesto samo so pritiskawe na edno kop~e.

SO “FOLKSVAGEN PASAT CC 2012” SAMI SI GO IZBIRATE STILOT Dokolku spa|ate vo kategorijata lu|e na koi im e va`en vpe~atokot pred drugite lu|e, so ovoj avtomobil definitivno }e bidete vo centarot na vnimanieto i }e ostavite vpe~atok na boem so stil.

Dokolku ste hedonist, odnosno malku posebi~ni i vi e va`no li~noto zadovolstvo, toga{ samo pritisnete go kop~eto “sport” i naglo pritisnete na pedalot za gas do kraj. Vo ovaa situacija odli~noto zabrzuvawe od nula do 100 kilometri za samo 5,6 sekundi }e vi go zgolemi nivoto na adrenalin vo krvta. Vozbudata raste i od fantasti~niot zvuk na {estventil-

AVTOMOBILIZAM [TO VELAT SVETSKITE KRITI^ARI ZA “FOLKSVAGEN PASAT CC 2012”?!

skiot motor i izduvniot sistem, od koj vi se ~ini deka vo baga`nikot imate smesteno ultramo}en “vufer”. Koga sme kaj “vuferot”, treba da se potencira deka audiosistemot kaj Passat CC 2012 e na vrvno nivo i deka so zgolemuvawe na brzinata postoi mo`nost da se zgolemuva i ja~inata na zvukot na muzi~kiot paket instaliran vo avtomobilot. Ni{to pomalku fascinantni ne se ni ko~nicite. Vo nitu eden moment ne davaat prostor da se po~uvstvuvate nesigurni. Koga vo celata prikazna }e se vklu~i i four motion sistemot na pogon na site ~etiri trkala, ve} e stanuva jasno deka ova e ma{ina za zabava 24/7.

Sepak, od na~inot na vozewe zavisi i prose~nata potro{uva~ka. Prosekot naveden od proizvoditelot iznesuva 14 litri na 100 kilometri. No, sepak, testvozewata poka`aa pogolem prosek na potro{uva~kata na gorivo za eden litar.

Bez razlika na toa, kriti~arite na {ega velat deka dokolku mo`ete sebesi da si dozvolite vakov avtomobil, parite potro{eni za gorivo se bezna~ajni vo sporedba so zadovolstvoto koe vi go nudi ovoj “vitez”.

“Folksvagen pasat CC 2012” }e se ispora~uva vo tri benziski i dva dizelagregati. Spisokot so standardna oprema }e bide dolg re~isi dve stranici, dodeka dopolnitelnata Glavni vinovnici za sozdavaweto vakov zabaven avtomobil se odli~niot {estventilski motor so zafatnina od 3,6 litri, so direktno vbrizguvawe benzin, kako i najnovata revolucija vo avtomobilskata industrija, DSG menuva~ot.

oprema zafa}a u{te edna stranica.

NADVORE[NOST KOJA MA\EPSUVA Nadvore{niot dizajn e prijaten za oko.

Spored kriti~arite, potsetuva na stilot na “mercedes CLS” samo poradi faktot deka stanuva zbor za sedan-kupe so ~etiri vrati. Toj e karakteristi~en po dolgite zaobleni linii, koi ja istaknuvaat ne`nata strana na asfaltniot mo} nik. Ostrata prava linija koja se protega dol` strani~niot del od karoserijata ja potencira lutinata na dizajnot na “folksvagen pasat CC 2012”. Toa po {to se razlikuva od negoviot prethodnik e predniot i zadniot del, dodeka gledano strani~no, toa ne e taka.

Prednite svetla se izraboteni od kombinacija od ostri i pravi linii koi izgledaat kako “o~ite na vitezot” koi se nayiraat od oklopot (vo na{iot slu~aj karoserijata). Zadnite svetla se sli~ni so prednite, so cel da se postigne simetrija i kompatibilnost na aksesoarite na modelot, koi ja istaknuvaat negovata unikatnost.

Svetskite kriti~ari na avtomobili istaknaa nekolku pozitivni karakteristiki na “mo}niot vitez”, epitet koj samite tie mu go zalepija na noviot avtomobil: modernisti~ki dizajn so razli~ni, no kompatibilni linii; golem broj standardni opcii vklu~eni vo cenata; komforno sedewe; odli~na pozicioniranost na motorot; ekonomi~no vozewe; dobar sistem na sopirawe; zabaven za vozewe; dobra preglednost; aktiven i brz ekran na dopir.

Sepak, bea skromni i ne uspeaja da najdat negativni karakteristiki kaj ovoj model, ama najdoa samo pomalku pozitivni karakteristiki: kompliciran mehanizm za Start/stop na “folksvagen pasat CC 2012”; strani~nata plastika na prozorcite i retrovizorite izgleda evtino; nedostig od dovolen prostor na zadnata klupa za povisoki patnici i patnici so pogolema telesna te`ina; analogen ~asovnik koj e te{ko vidliv poradi negovata pozicioniranost; golemiot “B-stolb” ja opstruira vidlivosta kon levo; te{kotii pri vleguvawe vo avtomobilot na povisoki patnici.

43

44 TEHNOLOGII I BIZNIS

ZA „ZDRAVA I DOLGOTRA VRSKA SO VA[IOT KOM NA RABOTA, DOMA I NA oga, pred nekolku dekadi, za prv pat se pojavija personalnite kompjuteri se se vrte{e okolu hardverot. Proizvodstvoto na samite delovi na personalniot kompjuter, kako i na pridru`nite elementi i monitorite ja definiraa cenata i konkurentnosta na celiot sistem. Softverot be{e tuka samo za da mo`e korisnikot da gi koristi site tie „mo}ni kilobajti i herci” koi toga{ se ~inea sosema dovolni za normalna rabota na sekoj, kako doma, taka i na rabota.

K

No, kako {to pominuvaa godinite, rabotite se menuvaa. Se usovr{uva{e i poednostavuva{e izrabotkata na procesori, mati~ni plo~i, edinici za skladirawe na podatoci i pridru`ni elementi, se zgolemuva{e nivnata mo}nost i kapacitet, a paralelno so toa opa|a{e i nivnata cena. Na scena stapi softverot, kako glaven element vo eden kompjuterski sistem. Operativnite sistemi, kancelariskiot i drug vid na namenski softver, kako i se poprisutniot internet i servisite i aplikaciite za pristap do nego go pr-

ezemaa primatot i poleka go potisnaa hardverot kako „sirova sila” koja tuka postoi samo da im slu`i nim. So isklu~ok na specijaliziranite mediumi za hardver, vo ostanatite se pove}e i pove}e mo`e{e da se pro~ita samo za nova tehnologija i za nova verzija, na ovoj i ovoj softver, za ovaa i onaa aplikacija. Tuka-tamu nekoja informacija za prenosen kompjuter, server ili doma{en PC, a za pridru`nite vlezni edinici kako kompjuterska tastatura, gluv~e, veb kamera i sli~no skoro i da ne stanuva zbor. So toa

BROJ 617

26/08/2011

TEHNOLOGII I BIZNIS

www.kapital.mk

AJNA” MPJUTERPAT nepravedno se dava pomalku vnimanie na ovoj tip uredi koi sekoja godina se usovr{uvaat, posebno vo oblasta na ergonomijata, kvalitetot na izrabotka i mo}nosta koja {to sega e vo se pomalo i pomalo pakuvawe.

MAJKROSOFT HARDVER – TRI DEKADI TUKA ZA VAS I VA[IOT BIZNIS Iako Majkrosoft svojata slava i popularnost ja stekna so svojot operativen sistem Windows i kancelariskiot paket Office, sepak treba da se spomene deka vo ramkite na ovaa kompanija postoi i

divizija za dizajn na hardver, pred se na pridru`ni vlezni uredi kako tastaturi, gluv~iwa, veb kameri i sistemi za komunikacija. Isto taka mora da se spomene deka ne samo {to postoi taa devizija, tuku vo ovie 30-tina godina se promovira{e i kako lider vo ovaa oblast. In`enerite i dizajnerite na Majkrosft se trudat pred se da kreiraat dolgove~ni i kvaliteno izraboteni uredi koi {to se dizjnirani taka {to ovozmo`uvaat dolgotrajno koristewe bez zamor i dopolnitelno opteretuvawwe na racete. Idealni se za kancelarija, doma, no i na pat. Kompatibilni se so site Majkrosoft sistemi, so {to ja namaluvaatg potrebata od dopolnitelni drajveri i drugi programi za iskoristuvawe na nivnite funkcii, a kombinacijata od komunikaciski re{enija na Majkrosoft i nivnite veb kameri sozdava unikatna okolina so koja Vie i Va{ite vraboteni }e mo`ete brzo i lesno da komunicirate preku zvuk ili video so visoka rezolucija, so sekoj i sekade.

Vo prodol`enie }e spomeneme del od proizvodite koi {to se ve}e na pazarot i koi {to perfektno }e se vklopat vo Va{ite kancelarii.

Microsoft Comfort Curve Keyboard 2000 for Business pretstavuva moderna i ergonomska tastatura koja {to nema da vi odzeme premnogu mesto na rabotnata povr{ina. Nejzinata forma i dizajn ne samo {to privlekuvaat pogledi na sebe, tuku se i dolgotrajno rabotewe bez idealni za dol pritoa da se ppo~ustvuva zamor na zglobovite. Instalacija dlankite i zglo prakti~no i da nema, ednostavno se i spremna e vklu~uva vo kompjuter ko Istoto se odnesuva i na za rabota. Ist komandi za navigacija specijalnite ko na internet i drugite specijalni isto taka rabotat beskop~iwa ki is vedna{ po vklu~uvaweto. prekorno vedna postoi i softver dokolku Se razbira, po sakate da gi nnagodite ovie specijalni kop~iwa da go rabotatvba{ ona {to vi treba Vam. Koga e dizajnirana ovaa tastatura, tastatura kreatorite imale na `ivotot ne zastanuva samo um i deka `iv zatoa {to ste na rabota. Svesni deka mnogumina od nas na rabotnoto mesto konzumiraat kafe, sok i drug vid na pijaloci, a svesni i deka nesre}i od tipot prolevawe na ovie te~nosti vrz tastaturata se slu~uvaat postojano, vo Microsoft Comfort Curve Keyboard 2000 for Business vgradile re{enie i za toa. Ovaa tastatura e kreirana taka da kop~iwata se povisoko postaveni i fizi~ki se odvoeni od vnatre{niot del kade {to e elektronikata, pa taka {to te~nosta nema da dopre i da ja uni{ti, istovreme-

no ostavaj}i i ~etiri mali dup~iwa preku koi samata te~nost mo`e da izleze i bez pritoa da ja uni{ti samata tastatura.

Microsoft Comfort Mouse 6000 For Business e ergonomsko gluv~e nameneto za korisnici koi rabotat so desna raka. Unikatnata forma ovozmo`uva prstite i dlanklata „da le`at” prirodno na nego, {to zaedno so rasporedot na 5-te programabilni kop~iwa dava pobedni~ka kombinacija, od aspekt na ergonomija i korisni~ko iskustvo. No, ova gluv~e ne e samo ubavo za oko i na raka.

Glavna tehnologija koja {to vredi tuka da ja spomeneme e BlueTrack tehnologiijata koja {to na ova opti~no gluv~e mu dava preciznost na laser, a ovozmo`uva i normalno rabotewe na skoro sekakva povr{ina, bez strav deka na mazni povr{ini mo`e da dojde do refleksija, {to vo drug slu~aj bi ja namalilo ~uvstvitelnosta i preciznosta na samoto gluv~e. Doa|a spakuvano vo ambala`a izrabotena spored najvisokite ekolo{ki standardi, a instalacijata na ponovite Windows sistemi se sostoi od ednostavno vklu~uvawe vo USB portata na kompjuterot. Dopolnitelnite softveri se nameneti za programabilnite kop~iwa ili dokolku koristite nekoj postar operativen sistem.

Microsoft LifeCam Studio for Business e seto ona {to vi treba za da ostvarite video vrska so Va{ite partneri ili klienti bez razlika kade se nao|aat. Ovoj sistem koj se sostoi od opti~ki del koj snima video vo visoka rezolucija i visoko~kuvstvitelen mikrofon }e vi ovozmo`i „lice v lice” da se sretnete i dogovorite so va{iot potencijalen kupuva~ ili partner.

Nejziniot HD senzor i opti~ki sistem ovozmo`uva kreirawe na kristalno jasna slika koja vo kombinacija so TrueColor i ClearFrame tehnologiite ovozmo`uva kreirawe na realna i detalna slika vo prirodni boi, spremna za ispra}awe preku internet ili pak snimawe lokalno na kompjuter. Za instalacija i rabotewe potreben e razli~en hardverski potencijal (vo zavisnost od toa dali sakate da snimate vo normalna ili visoka rezolucija), internet konekcija i operativen sistem Windows XP ili ponov.

Ova e samo del od asortimanot na hardver divizijata na Majkrosoft.

Kompletniot asortman, specifikacii i mo`nosti na site produkti se nao|aat na http://www.microsoft.com/hardware/enus/business.g

45

46 GADGETS STIGA NOVIOT IPHONE 5

MOTOROLA GO PRETSTAVI DEFY+ abrzo otkako vo javnosta dopre vesta deka Google ja kupi mobilnata divizija na Motorola, kompanijata najde vreme da go objavi i najnoviot Android baziran ured vo nivnoto portfolio - Motorola Defy+.

Motorola Defy+ e pameten telefon koj raboti na najnovata 2.3 verzija na Android koja e “oble~ena” vo MOTOBLUR korisni~ki interfejs, ima procesor so raboten takt od 1GHz, displej na dopir so golemina na dijagonala od 3,7 in~i, kamera so rezolucija od 5 megapikseli i blic, vnatre{na memorija so kapacitet od 2GB (plus microSD karti~ka od 2GB koja doa|a vo originalnoto pakuvawe), internet-prelistuva~ so poddr{ka za Adobe Flash, i baterija so kapacitet od 1.700mAh. Uredot ima IP67 sertificirano ku}i{te, {to zna~i deka e otporen na voda, pra{ina, grebnatinki i ispolnuva standardi za otpornost na pa|awe.

Motorola Defy+ najprvo }e se pojavi na germanskiot pazar u{te vo septemvri, po cena od 269 evra.

pored prvi~no objavenite fotografii, noviot iPhone bi trebalo da ima pogolemo, odnosno po{iroko Home kop~e, no mo`no e istoto da go zadr`i svojot dosega{en oblik, a da bide dodaden prostor od stranite za da se ovozmo`i dvi`ewe na prstite levo i desno so {to }e se olesni multitaskingot, odnosno dvi`eweto me|u otvorenite aplikacii.

Toa {to s$ u{te ne e poznato e goleminata na ekranot i iako se pretpostavuva deka toj }e bide pogolem, to~nite dimenzii sega za sega ostanuvaat neobjaveni.

Osven toa, mo`eme da o~ekuvame i mali promeni vo dimenziite na samiot ured koj navodno }e bide malku po{irok i potenok.

Na mnogu sli~en na~in noviot iPhone be{e prika`an na edno video na YouTube koe se poka`a kako la`no, no faktot deka i vo nego telefonot be{e prika`an so pogolem ekran gi zgolemi {pekulaciite za dimenziite.

Vo la`noto video be{e spomnato deka ekranot }e bide 4-in~en Retina, dodeka me|u opciite bea navedeni dvojadreniot A5 procesor, 8MP Full HD kamera i 64GB prostor za ~uvawe na podatocite.

Iako se pretpostavuva{e deka noviot iPhone }e bide pu{ten vo proda`ba vo oktomvri, mnogu e verojatno deka Stiv Xobs }e re{i da go pretstavi uredot u{te sledniot mesec i so toa da gi prekine {pekulaciite i razli~nite glasini za ovoj telefon.

S

N

SAMSUNG GALAXY R – TENOK, UBAV I PAMETEN

S

amsung Electronics go lansira{e Samsung Galaxy R, najnoviot pameten telefon so Android 2.3 operativniot sistem. Tenok i lesen, ovoj model ovozmo`uva odli~ni performansi blagodarenie na Dual Core procesorot.

Tenkoto ku}i{te so debelina od 9,55 milimetri so sofisticirani delovi od metal, ja podobruva estetikata na uredot koj ima samo 131 gram. Baterijata e 1.650mAh, koja ovozmo`uva 580 minuti razgovor i 550 ~asa standby. Korisnicite mo`at da pravat fotografii so visok kvalitet kako i HD snimki. Vkupnata konekcija na ovoj ured e podobrena so vgradeniot Bluetooth 3.0 HS i USB 2.0 {to ovozmo`uva povrzuvawe so drugi USB uredi bez koristewe na kompjuter.

Dual Channel Wi-Fi e vklu~en kako standardna opcija {to ovozmo`uva precizna i brza konekcija, a Kies 2.0 i Kies Air ovozmo`uvaat podobar bez`i~en Internet. Samsung vovel i {irok spektar na karakteristiki, kako {to se Voice Command, koja ovozmo`uva hands-free upotreba na telefonot, a Live panel opcijata ovozmo`uva iskustvo na doma{no video i go podobruva vizuelnoto u`ivawe so 3D efektite.

Find My Phone opcijata im ovozmo`uva na korisnicite da go sledat, da go povikaat ili dale~inski da go zaklu~at telefonot vo slu~aj nivniot pameten telefon da e izguben ili ukraden.

OSVE@ETE GI VA[ITE INFORMACII I ZA[TEDETE! NAJPOVOLNA CENA ZA PRETPLATA NA NEDELNIKOT I DNEVENIOT VESNIK KAPITAL ZA SAMO 8.000 DENARI SO VKLU^ENO DDV, PLATENA PO[TARINA ZA 12 MESECI... ZA[TEDETE DURI 35%

+

-35% SO

POVE]E INFORMACII NA 02/3298 110 ILI

pretplata@kapital.com.mk

ZEMETE POVE]E!