620-kapital magazin

ANALIZA

COVER STORY

REPORTA@A

JAZOT ME\U PONUDATA I POBARUVA^KATA NA RABOTNICI GO KO^I EKONOMSKIOT RAST

VLADATA I BIZNISMENITE “[TIMAAT” MERKI ZA POGOLEM EKONOMSKI RAST

SOLUNSKOTO PRISTANI[TE @IVEE OD MAKEDONSKITE KOMPANII

www.kapital.mk

biznis magazin

~len na grupacijata KAPITAL MEDIA GROUP

BROJ 620|CENA 100 DEN.|16 SEPTEMVRI, 2011|GODINA 12

...samo idejata e kapital, sè drugo e pari...

INTERVIEW

@IVKO MUKAETOV PRETSEDATEL NA UPRAVNIOT ODBOR I GENERALEN DIREKTOR NA ALKALOID AD SKOPJE

USPEHOT NA ALKALOID E USPEH I NA MAKEDONIJA

VO OVOJ BROJ SPECIJALEN PR RIL ILOG OG PRILOG

www.kapital.mk

ANALIZA

COVER STORY

REPORTA@A

JAZOT ME\U PONUDATA I POBARUVA^KATA NA RABOTNICI GO KO^I EKONOMSKIOT RAST

VLADATA I BIZNISMENITE “[TIMAAT” MERKI ZA POGOLEM EKONOMSKI RAST

SOLUNSKOTO PRISTANI[TE @IVEE OD MAKEDONSKITE KOMPANII

4

biznis magazin

SODR@INA SODR@INA

IZDVOJUVAME

~len na grupacijata KAPITAL MEDIA GROUP

BROJ 620|CENA 100 DEN.|16 SEPTEMVRI, 2011|GODINA 12

...samo idejata e kapital, sè drugo e pari...

INTERVIEW

@IVKO MUKAETOV PRETSEDATEL NA UPRAVNIOT ODBOR I GENERALEN DIREKTOR NA ALKALOID AD SKOPJE

USPEHOT NA ALKALOID E USPEH I NA MAKEDONIJA

VO OVOJ BROJ SPECIJALEN PR RIL ILOG OG PRILOG

Prviot broj na Kapital se pojavi na 24 septemvri 1999 godina.

Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje, ul. Veqko Vlahovi} br 11, Skopje (delovna zgrada na Tehnometal Vardar AD, 2 kat), p.fah: 503, Republika Makedonija; telefon: ++ 389 2 3298 110 faks: ++ 389 2 3298 111 direktor i glaven urednik: Qup~o Zikov izvr{en direktor (marketing i finansii): Gordana Mihajlovska grafi~ki i IT direktor: Nikolaj Toma{evski odgovoren urednik: Biqana Zdravkovska Stoj~evska pomo{nik na odgovorniot urednik: Igor Petrovski odgovoren urednik na specijalni dodatoci: Verica Jordanova odgovoren urednik na www.kapital.mk: Aleksandar Jan~evski grafi~ki prelom: Nade Toma{evska Igor Toma{evski Office manager i finansii: Aleksandra Nikolova; ++389 2 3298 110/ lok:101 nikolova@kapital.com.mk Pretplata na dnevniot vesnik Kapital i na magazinot Kapital: Sawa Savovska ++ 389 2 3298 110/ lok.104 pretplati@kapital.com.mk Reklama: Aleksandra Stojmenova ++389 2 3298 110/ lok.103 marketing@kapital.com.mk aleksandra@kapital.com.mk Oglasi: Dijana Gulakova ++389 2 3298 110/ lok.105 gulakova@kapital.com.mk Specijalni prilozi: Jasmina Savovska Tro{anovski jasmina@kapital.com.mk Sorabotnici: kolumnisti po dogovor Fotografija: Aleksandar Ivanovski Spored misleweto na Ministerstvoto za kultura za nedelnikot “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka.

06 PORTFOLIO

POGOLEM RAST. KAKO?

10 COVER STORY Vladata i biznismenite “{timaat” merki za pogolem ekonomski rast

I biznismenite i vlasta sakaat pogolem ekonomski rast. Makedonija 20 godini go posakuva toa. No, patot kako da se stigne do celta ne go gledame. Ne gi znaeme merkite i politikite koi se neophodni za Makedonija da po~ne da gi ostvaruva posakuvanite stapki na ekonomski rast od 5%, 6% ili 7%. Makedonskite biznismeni 20 godii baraat merki za pogolem rast, a vlasta gi ubeduvaat deka podobro ni e vaka stabilni. Investicii, izvoz i rabotni mesta treba da bidat novite celi na site ekonomski politiki.

16 INTERVJU @ivko Mukaetov, pretsedatel na upravniot odbor i generalen direktor na Alkaloid AD Skopje Uspehot na Alkaloid e uspeh i na Makedonija 22 ANALIZA Osum pri~ini za nekonkurentnosta na makedonskata ekonomija (3) Jazot me|u ponudata i pobaruva~kata na rabotnici go ko~i ekonomskiot rast

Str. 10

Cover story

26 REPORTA@A “Kapital” reporta`a od Solunskoto pristani{te Solunskoto pristani{te `ivee od makedonskite kompanii 32 COMPANY PROFILE Serta kompani, kompanija za prerabotka i izvoz na jagne{ko meso Vinovnici za plasmanot na makedonskoto jagne vo Evropa i po{iroko 35 SPECIJALEN PRILOG Konzervna industija 44 AVTOMOBILIZAM Novoto “Ferari FF 2012” Bolid za semejni patuvawa 46 GADGETS Sony pretstavi dva novi tablet-kompjuteri

10 MAKEDONSKITE FIRMI MU TREBAAT NA SOLUN Vo denovite koga Solun, vtoroto po golemina pristani{te vo Grcija najverojatno gi pre`ivuva najte{kite denovi od svoeto postoewe, osobeno otkako finansiskata kriza silno ja pogodi Grcija, makedonskite uvoznici i izvoznici se klu~ni za ovoj transporten centar.

Statistikata poka`uva deka spored obemot na tovar, po severna Grcija, kade {to odi najgolem del od stokata, najgolem broj klienti ima od Makedonija, a potoa sleduvaat Srbija i Bugarija.

Str. 26

Reporta`a

26

6 PORTFOLIO BUSINESSBRIEF

ZA POLOVINA GODINA DOGOVORI OD 12 MILIONI EVRA

LIZING-INDUSTRIJATA ZAGLAVENA VO KRIZATA izing-industrijata vo Makedonija s$ u{te e dlaboko zaglavena vo krizata. Iako se o~ekuva{e deka godinava }e bide po~etok na brzo zakrepnuvawe na lizing-pazarot, podatocite za sklu~eni dogovori za lizing i ponatamu poka`uvaat nadolen trend. Za polovina godina, preku lizing nabaveni se avtomobili i oprema vo vrednost od samo 12 milioni evra, so {to se procenuva deka do krajot na 2011 godina ovoj biznis nema da gi dostigne nitu rezultatite od minatata godina koga celata industrija ostvari 30 milioni evra. Glavnite pri~ini {to ovaa finansiska usluga tone vo zemjava se zgolemeniot uvoz na polovni vozila so {to se namali proda`bata na novi, kako i nelikvidnosta na kompaniite koi ne investiraat vo nova oprema.

L

Delnicata od 7,7 kilometri od Tabanovce do Kumanovo ja grade{e avstriskata firma Alpine, a obikolnicata vo Skopje gr~kata Terna.

OTKAKO SE OBJAVI TENDEROT ZA D DEMIR KAPIJA-SMOKVIC

MAKEDONSKITE GRADE@N PAK ]E BIDAT SAMO PODI tkako pred dve nedeli Evropskata komisija go objavi tenderot za izgradba na poslednata delnica od Koridorot 10, avtopatot Demir Kapija-Smokvica, ne stivnuvaat reakciite od makedonskite grade`nici.

Poradi slo`enite uslovi i kriteriumi na ovoj infrastrukturen proekt, vreden 250 milioni evra, koj{to grade`nite kompanii go ~ekaa so godini, nema da mo`e da u~estvuva nitu edna od niv.

O

Iako Stopanskata komora na Makedonija dostavi i oficijalno barawe do Vladata da gi preispita uslovite na tenderot za da mo`at da u~estvuvaat i doma{nite kompanii, s$ pove}e e izvesno deka toa nema da se slu~i. “Vo tenderot e naglaseno deka kompanijata treba da ima obrt na kapital pogolem od 150 milioni evra i eden izveden proekt vo vrednost od 250 milioni evra, {to nie kako zemja i vo dogledna idnina nema da go imame.

GRAFIK NA NEDELATA

MAKEDONECOT RABOTI 3,5 DENA ZA EDNI SPORTSKI PATIKI pored podatocite od Dr`avniot zavod za statistika, ako za bazna godina se zeme 1992, prose~nata plata vo Makedonija nominalno porasnala 5,5 pati do 2010 godina, a realno za 49%. Visinata na platite i cenite vlijae na potrebnoto vreme za da se zaraboti za nekoj proizvod ili da se plati nekoja usluga. Vo 2010 godina, vo sporedba so 1992 godina, vremeto potrebno za da se kupat odredeni grupi proizvodi zna~itelno opadna. Pa taka, ako prose~niot Makedonec pred dvaesetina godini trebalo da raboti 44 minuti za eden kilogram leb, denes toa vreme e dvojno pomalo, ili 20 minuti. Vo tabelata e daden pregled na potrebnoto vreme za da se zaraboti za edinica od nekolku proizvodi od potro{uva~kata ko{ni~ka.

S

POTREBNO RABOTNO VREME ZA KUPUVAWE NA EDINICA PROIZVOD 1992

2010

Jabolko, 1kg

32 minuti

17 minuti

Portokali, 1kg

1~ 34 min

22 minuti

Sve`a pastrmka, 1kg

6~ 48 min

2~ 4 min

Leb od bra{no tip 500, 1 kg

44 minuti

22 minuti

June{ko meso bez koski, 1 kg

6~ 31 min

2~ 36 min

Maslo za jadewe (rafinirano), 1l

2~asa

37 minuti

Kafe pr`eno, 1kg

1 den i 2 ~asa

2~ 42 min

Sportski patiki

8 dena i 5 ~asa

3 dena i 5 ~asa

Dneven vesnik

24 minuti

7 minuti

Pretplatna karta za prevoz vo grad

3 dena

1 den i 6 ~asa

Izvor: Dr`aven zavod za statistika

BROJ 620

16/09/2011

7

www.kapital.mk

BUSINESSBRIEF

BERI]ETNO LETO

PRODA@BATA NA ZEMJODELSKI PROIZVODI POGOLEMA ZA 60% VO JULI

CA

NICI IZVEDUVA^I!?

Barame tamu kade {to investira i finansira dr`avata da mo`at na{ite grade`ni kompanii da imaat uslovi da vlezat vo proektot”, velat pretstavnici na makedonskite grade`ni kompanii.

So ogled na toa {to tenderot ve}e e objaven, a uslovite gi postavuvaat kreditorite, odnosno Evropskata komisija, Evropskata banka za obnova i razvoj (EBRD) i Evropskata investiciska banka (EIB), na grade`nicite ve}e im e jasno deka sega ne mo`e mnogu da se promeni.

Baraat, ako e mo`no, tenderot da bide podelen na pove}e delovi i na toj na~in da mo`e del da zemat doma{nite grade`nici. Vo sprotivno, }e mo`at da u~estvuvaat samo kako podizveduva~i, bidej}i stranskata kompanija ne }e mo`e celosno da ja zavr{i rabotata bez poddr{ka od makedonskata grade`na operativa.

Taka be{e i dosega. Gr~ka Terna go dobi tenderot za del od obikolnicata vo Skopje, a potoa za nea rabote{e Beton. Isto i za delnicata TabanovceKumanovo - tenderot go dobi Alpine, a ja grade{e operativata na Mavrovo in`enering.

“Na toj na~in kajmakot go sobiraat strancite, a nie propa|ame”, velat makedonskite grade`nici.

a 55,9% porasna otkupot i proda`bata na zemjodelskite proizvodi vo juli godinava, vo sporedba so istiot period lani.

Poslednite podatoci od Dr`avniot zavod za statistika poka`uvaat deka samo vo juli godinava vrednosta na vkupniot otkup i proda`ba na zemjodelski proizvodi iznesuva 18,8 milioni evra. Vrednosta na otkupenite zemjodelski proizvodi od individualnite zemjodelski proizvoditeli e zgolemena za 62,1%, a proda`bata od sopstvenoto proizvodstvo na pretprijatijata za 49,5%. Zgolemuvawe na vrednosta na vkupniot otkup i na proda`bata ima kaj `itata, industriskite i fura`nite rastenija, alkoholnite pijalaci i mlekoto, dodeka namaluvawe ima kaj zelen~ukot, ovo{jeto, dobitokot, `ivinata i jajcata, mle~nite proizvodi i ribata.

Z

KADE SE PIE NAJMNOGU PIVO VO EVROPA? pored statistikata na Business Insider, bazirana vrz podatoci na asocijacijata na pivarnici vo Evropa, nie, Makedoncite, ne sme me|u 20-te najgolemi “pivopijski” nacii vo Evropa. Od na{eto okru`uvawe, Hrvatska e na 12-

S

ЧE[KA

Potro{uva~ka po glava na `itel: 157 litri Potro{uva~ka na pivo kako procent od vkupna potro{uva~ka na alkohol: 57% Broj na pivarnici: 128 Prihodi od danoci od proda`ba na pivo: 676 milioni evra

IRSKA

Potro{uva~ka po glava na `itel: 131,1 litri Potro{uva~ka na pivo kako procent od vkupna potro{uva~ka na alkohol: 53% Broj na pivarnici: 26 Prihodi od danoci od proda`ba na pivo: 1,48 milijardi evra

to, a Bugarija na 17-to mesto spored godi{nata potro{uva~ka na pivo. Najmnogu pivarnici ima vo Germanija, 1319, najmnogu dano~ni prihodi pivoto nosi vo Britanija, no najmnogu pivo pijat Чesite.

GERMANIJA

Potro{uva~ka po glava na `itel: 115,8 litri Potro{uva~ka na pivo kako procent od vkupna potro{uva~ka na alkohol: 53% Broj na pivarnici: 1319 Prihodi od danoci od proda`ba na pivo: 12,4 milijardi evra

AVSTRIJA

Potro{uva~ka po glava na `itel: 108,3 litri Potro{uva~ka na pivo kako procent od vkupna potro{uva~ka na alkohol: 53% Broj na pivarnici: 173 Prihodi od danoci od proda`ba na pivo: 1,4 milijardi evra

8 PORTFOLIO VO FOKUS

BROJKI:

Ovoj plan za kreirawe novi rabotni mesta e zasnovan na idei od demokratite i od republikancite i e predlog {to Kongresot mora da go prifati – bez igri, bez politika, bez odlo`uvawe!

2385 stanovi pove}e se izgradeni vo 1991 godina vo Makedonija vo sporedba so lani

60.577 avtomobili pove}e imalo vo zemjava lani vo sporedba so 1991 godina

93%

e zgolemen brojot na hoteli vo Makedonija od osamostojuvaweto navamu

BARAK OBAMA PRETSEDATEL NA SAD

TRENDOVI

OECD PREDUPREDUVA

SVETSKATA EKONOMIJA USPORUVA lavnite svetski ekonomii se nao|aat vo faza na op{to usporuvawe na rastot, soop{ti Organizacijata za sorabotka i razvoj vrz osnova na svojot kompoziten indeks na vode~kite stopanski indeksi. Organizacijata OECD, koja minatata nedela ve}e predupredi na mo`no nastanuvawe “xebovi� na recesijata, navede deka indeksot uka`uva na usporuvawe na ekonomskiot rast vo juli vo okolu 34 dr`avi-~lenki na taa grupacija.

G

POBARUVA^KATA ZA NAFTA ]E SE NAMALUVA

RECESIJATA ]E JA POEVTINI NAFTATA rganizacijata na zemjite izvozni~ki na nafta ja namali prognozata na svetskata pobaruva~ka na nafta vo 2011 i 2012 godina, naveduvaj}i ja kako pri~ina nepovolnata ekonomska klima, no isto taka ja pozdravi najavata na Libija za povtorno pokrenuvawe na proizvodstvoto na nafta. Toj kartel od 12 ~lenovi ovaa godina o~ekuva svetska pobaruva~ka na nafta od 87,99 bareli na den, {to e 1,06 milioni bareli pove}e od 2010 godina, no pomalku od prethodnata prognoza, 88,14 milioni bareli na den.

O

o izminatiov period za~estija sredbite pome|u biznismenite i vladinite nositeli na ekonomskite politiki. Dobro e da se vidi koga onie koi treba da gi nosat i realiziraat ekonomskite merki i politiki debatiraat i komuniciraat so biznis zaednicata. O~igledno deka ovaa staro- nova vlast po~nuva period na ekonomska ofanziva. Ne deka ekonomijata ne be{e prioritet na ovaa vlast i vo izminatite pet godini, no rezultatite i celite koi gi poka`a i vetija ne se realiziraa. O~igledno i vlasta po~nuva da sfa}a deka za pobrz i pogolem ekonomski rast se potrebni merki i politiki celosno razli~ni od onie koi se vodea vo izminatite 20 godini. Bidej}i posle 20 godini ekonomska nezavisnost Makedonija mo`e porazitelno da zaklu~i deka industriskoto proizvodstvo denes se u{te e na nivo od 60% od ona vo 1991 godina , a ekonomskiot rast za celiot period e zacementiran okolu nulata. O~igledno ovie ekonomski politiki ne donesoa, nitu }e donesat pogolem rast. Donesoa edinstveno stabilnost. No, denes posle 20 godini edinstveno mo`e da konstatirame deka sme tolku stabilni {to podolu od ova ne mo`e da padneme.

Celite na site ekonomski politiki treba da se promenat. Pogolemi investicii, pogolem izvoz i pove}e rabotni mesta. Ova treba da bidat novite celi, a spored niv treba da se postavat i novite merki i politiki.

Sekoj biznismen i menaxer koj uspe{no raboti, investira i izvezuva, koj otvara novi rabotni mesta e svesen deka bez rizik ne mo`e da ima rast i razvoj. Deka momentot koga se }e stane stabilno i ni{to nema da se menuva e momentot koga po~nuva krajot i ekonomskata propast na kompanijata, za koja najgolemata odgovornost na krajot ja imaat menaxerte, odnosno onie onie koi gi nosele i sproveduvale merkite. Vreme e nositelite na ekonomskite politiki vo Makedonija da stanat svesni i da priznaat deka odgovornosta za ekonomskiot neuspeh na dr`avata e i nivna, a ne samo na biznismenite. Oti za sive ovie godini biznismenite baraa drugi i razli~ni merki od onie koi gi nosea site dosega{ni ekonomski ministri i guverneri na koi edinstveno im be{e va`no kako da ja zadr`at stabilnosta. Biznismenite sega poglasno od bilo koga baraat nov ekonomski model i novi merki predupreduvaj} i deka ako se prodol`i so ovaa prividna stabilnost Makedonija mo`e so sigurnost da o~ekuva samo ekonomska propast, a nikako pogolem ekonomski rast.

V

Biljana Zdravkovska-Stoj~evska odgovoren urednik

10 COVER STORY: VLADATA I BIZNISMENITE “[TI

ZA EKONOMSKI RAS OD 7% POTREBEN E NOV EKONOMSKI M

IMAAT” MERKI ZA POGOLEM EKONOMSKI RAST 11

ST

MODEL

Vo posledno vreme se zasiluva dijalogot me|u biznismenite i vlasta. I ednite i drugite se svesni deka mora da se najde zaedni~ki jazik za da se postigne celta koja e zaedni~ka - pogolem ekonomski rast. Toa za {to ne se soglasuvaat do kraj se merkite i politikite koi se neophodni za Makedonija da po~ne da gi ostvaruva posakuvanite stapki na ekonomski rast od 5%, 6% ili 7%. Makedonskite biznismeni baraat od Vladata itno osiguruvawe na izvozot, stabilna politika na niski danoci i pomali kazni, efikasna javna administracija i pogolemi investicii vo infrastrukturata za pogolemo doma{no proizvodstvo i pokonkurenten izvoz KATERINA POPOSKA poposka@kapital.com.mk

iznismenite baraat Vladata slednite ~etiri godini da vovede osiguruvawe na izvozot, da vodi stabilna politika na niski danoci i pomali kazni. Zabrzan ekonomski rast, efikasna javna administracija, navremeno pla}awe na dolgovite, izgradba na patnite i `elezni~kite koridori i energetskite kapaciteti se merkite za koi i Vladata i biznis sektorot se ednoglasni deka treba da bidat prioritet vo ovoj ~etirigodi{en mandat.

Na sredbata vo Stopanskata komora vicepremierot za ekonomski pra{awa, Vladimir Pe{evski, i biznismenite se soglasija deka za da se ispolnat ovie merki programata na Vladata za 2011-2015 godina mora da se realizira dokraj taka kako {to e napi{ana na hartija.

Pretsedatelot na Stopanskata komora na Makedonija, Branko Azeski, veli deka klu~nite barawa koi gi imaat biznismenite od Vladata, kako investiciite, infrastrukturata, izvozot, pra{aweto za okrupnuvawe na zemjodelskite posevi, se del od ovaa vladina ekonomska programa i se nadeva deka tie nema da ostanat samo proekti na hartija.

“Izminatite dva meseci napravivme analiza vo Stopanskata komora na Makedonija, koja poka`a visok stepen na inkorporiranost na stavovite na

B

Stopanskata komora, kako najgolema i najbrojna biznis-zaednica vo zemjava, vo vladinata programa 2011-2015 godina. Posebno sakam da go istaknam faktot deka na{iot proekt od po~etokot na godinata 3I - razvoj na investiciite, infrastrukturata i izvozot - celosno e inkorporiran vo novata vladina progrma, {to zna~i deka po dolgo vreme Vladata i Komorata imaat zaedni~ka cel i vozat na ist kolosek, a toa e zgolemuvawe na ekonomskiot rast na dr`avata, koj }e ima benefit za kompaniite i gra|anite, kako i za celata dr`ava po podolg period.

Na{ite sugestii i predlozi mora da dobijat visok prioritet vo raboteweto na Vladata”, veli Azeski.

I vicepremierot Pe{evski potvrduva deka celite na Vladata i bizniszaednicata se kompatibilni. “Pogolem ekonomski razvoj e apsoluten prioritet. Site sakame rast od 4%, 5%, pa i 7%, no glavniot mo`en rizik {to go gledam e svetskata ekonomija i svetskata kriza, odnosno dali taa }e se prodlabo~i i reflektira i na makedonskata ekonomija. Toa {to e `elba na site e stapkite na ekonomski rast da bidat mnogu pogolemi. Biznis-klimata {to se obiduvame da ja napravime e naso~ena kon site investitori, iako doma{nite investitori ~esto velat deka se zapostaveni vo odnos na stranskite”, smeta vicepremierot Pe{evski.

Makedonskite izvozni-

VLADIMIR PE[EVSKI VICEPREMIER ZA EKONOMSKI PRA[AWA

elite na Vladata i biznis-zaednicata se isti.

Pobrz i pogolem ekonomski rast e zaedni~ki prioritet na site. Site sakame rast od 4%, 5%, pa i 7%, no glavniot mo`en rizik {to go gledam e svetskata ekonomska kriza, koja ako se prodlabo~i }e se reflektira i vrz makedonskata ekonomija.

C

12 COVER STORY VLADATA I BIZNISMENITE “[TIMAAT” MERKI ZA POGOLEM EKONOMSKI RAST

BROJ 620

www.kapital.mk

16/09/2011

ci kone~no javno pobaraa Vladata da se anga`ira i kone~no da se vovede osiguruvaweto na izvozot. Ovaa merka koja, spored niv, bi pridonela za zgolemuvawe na izvozot i pogolem ekonomski rast, treba da se realizira preku Makedonskata banka za poddr{ka na razvojot (MBPR). Biznismenite velat deka MBPR prifa}a da go osiguruva izvozot samo vo sigurnite zemji, kade {to na izvoznicite ne im treba dopolnitelna sigurnost osven zabrzuvawe na naplatata, a tie koi {to za niv se navistina rizi~ni zemji od MBPR ne prifa}aat da im go osiguraat izvozot. Tie apeliraat do Vladata da se pro{iri dejnosta na MBPR i vo idnina da & se dozvoli da prezeme pogolem rizik vo raboteweto, bidej}i, vo su{tina, taa treba da bide razvojna banka.

“Barame kone~no vo Makedonija da se vovede i da za`ivee osiguruvaweto na izvozot. Sekoja kompanija koja kako i nie izvezuva nad 80% od proizvodstvoto znae deka bez osiguruvawe na izvozot ne mo`e da se zboruva za rast i razvoj. Osiguran izvoz zna~i siguren plasman i postabilno proizvodstvo, za {to mora da

ANTONI PE[EV PRETSEDATEL NA SOBRANIETO NA SKM

akedonija ne mo`e da se potpre na sopstveniot obrten kapital, pa mora da smeta na partnerskiot odnos na bankite, od koi imame mnogu slaba poddr{ka. Zatoa, ima potreba od privlekuvawe, pa duri i aktiven anga`man na privatni investiciski fondovi, koi finansiski bi go poddr`ale razvojot na kompaniite.

M

imame poddr{ka od Vladata”, veli Ace Antevski, direktor na Rade Kon~ar.

Biznismenite poso~uvaat deka nelikvidnosta e najzeriozniot problem koj momentalno go ima celiot biznis-sektor vo Makedonija.

Pogolem del od kompaniite nemaat pari da gi servisiraat nitu tekovnite finansiski obvrski, poradi {to baraat poddr{ka od bankite.

Dopolnitelen problem im pretstavuva i docneweto na pla}awata od strana na dr`avata, kako glaven preduslov za za`ivuvawe na ekonomskata aktivnost.

“Pod pritisok na me|unarodnata konkurencija, tokmu poradi ekonomskata kriza, izlo`eni sme na seriozni pritisoci od kompanii koi ni ja zemaat raboata na doma{niot pazar i po koja bilo cena, {to za makedonskite kompanii e isklu~itelno te{ko, zatoa {to imame slaba poddr{ka od bankite. Makedonija ne mo`e da se potpre na sopstveniot obrten kapital, pa mora da smeta na partnerskiot odnos na bankite, so koi imame golemi problemi.

BRANKO AZESKI

PRETSEDATEL NA STOPANSKATA KOMORA NA MAKEDONIJA

zminatite dva meseci napravivme analiza vo Stopanskata komora na Makedonija, koja poka`a visok stepen na inkorporiranost na stavovite na Stopanskata komora, kako najgolema i najbrojna biznis-zaednica vo zemjava, vo vladinata programa 2011-2015 godina.

Na{iot proekt 3I - investicii, infrastruktura i izvoz - celosno e inkorporiran vo novata vladina progrma, {to zna~i deka po dolgo vreme Vladata i Komorata imaat zaedni~ka cel i vozat na ist kolosek, a toa e zgolemuvawe na ekonomskiot rast na dr`avata, od {to korist }e imaat kompaniite, gra|anite i dr`avata.

I

Zatoa, imame potreba od privlekuvawe, pa duri i aktiven anga`man na Vladata vo delot na privlekuvawe investiciski fondovi koi finansiski bi go pomognale razvojot na kompaniite”, smeta Antoni Pe{ev, pretsedatel na Sobranieto na Stopanskata komora na Makedonija.

Iako biznismenite se svesni deka vo vladinata programa ima i nerealni proekti, tie od Vladata o~ekuvaat realna poddr{ka preku subvencii za otvorawe novi kompanii, stimulirawe na izvozot, kako glaven stolb na doma{nata ekonomija.

Na Vladata & pora~uvaat deka mora u{te pove}e da gi skrati birokratskite proceduri za vadewe dozvoli i licenci, {to e golema pre~ka za doma{nite i za stranskite investitori.

“I pokraj site napori i olesnuvawa od Vladata, u`asni se makite pri realizacijata na investicija vo Makedonija.

Vo zemjava treba da se vovede vistinski edno{alterski sistem za investirawe vo Makedonija,

so koj investiraweto kako proces mora maksimalno da se poednostavi, bidej}i s$ u{te ima ogromni problemi koga se vo pra{awe vadeweto i dobivaweto na grade`nite dozvoli, ureduvaweto na grade`noto zemji{te, katastarskite proceduri...“, veli Nikolaj~o Nikolov, zamenik-generalen direktor na Bu~im.

Biznismenite se soglasuvaat deka ako ne se pottikne i olesni investiraweto, nema da se re{at nitu ostanatite ekonomski problemi, nitu da se namali nevrabotenosta, koja so godini e najgolem ekonomski problem so koj se soo~uva Makedonija.

Tie o~ekuvaat vo idnina pogolem del od buxetot da se investira vo izgradba na moderni avtopati{ta i `eleznica, kako i vo izgradba na klu~nite energetski proekti, bez koi Makedonija zaostanuva zad zemjite vo regionot.

Osven dijalogot so biznismenite, neodamna se formira{e i ekonomski sovet, vo koj ekonomskite problemi i politiki }e se razgleduvaat i }e se re{avaat vo po{irok sostav.

O~igledno e deka vo sledniot period aktivnostite na Vladata maksimalno }e se fokusiraat kon ekonomijata. Toa {to go o~ekuvaat kompaniite i gra|anite se konkretni merki i rezultati. Bidej}i i dosega ekonomijata be{e glaven prioritet vo vladinite programi i govori, a na teren malku se menuva{e i se deluva{e.

NIKOLAJ^O NIKOLOV ZAMENIK-GENERALEN DIREKTOR NA BU~IM

`asni se makite za realizacija na investicija vo Makedonija, i pokraj site napori i olesnuvawa od Vladata. Treba da se vovede vistinski edno{alterski sistem za investirawe, bidej}i s$ u{te ima ogromni problemi koga se vo pra{awe grade`nite dozvoli, ureduvaweto na grade`noto zemji{te, katastarskite proceduri. Vladata se obiduva da gi olesni barierite, no za `al, toa kako da ne se ~uvstvuva vo administracijata.”

U

14

BIZNISOT BARA PROMENI VO MONETARNATA POLITIKA

POGOLEM EKONOMSKI RAST E MO@EN SAMO SO POEVTINI PARI ALEKSANDAR EKSANDAR JANEV janev@kapital.com.mk ev@kapital com mk

iznismenite, ekonomistite i guvernerot na Narodnata banka na Makedonija po prv pat vo izminatite 20 godini sednaa na zaedni~ka masa da razgovaraat kako monetarnata politika mo`e i treba da pomogne za zabrzuvawe i zgolemuvawe na ekonomskiot rast. Krajnata cel koja treba da se postigne e preku pogolema finansiska poddr{ka od bankite za kompaniite i poniski kamati da se zgolemat investiciite, izvozot i vrabotenosta.

“Eden od najte{kite problemi za biznis-sektorot e nedostigot od pari. Firmite obvinuvaat deka bankite kreiraat kreditna politika so visoki kamati za pogolema profitabilnost, bankite pak, obvinuvawata gi prefrlaat kaj Narodnata banka, deka vodi restriktivna kreditna politika i go ograni~uva nivoto na pari za kreditirawe.

Spored NBM, restriktivnosta e vo funkcija na odr`uvawe na makroekonomskata stabilnost i stabilnosta na denarot.

Taka se vrtime vo vol{eben triagolnik, no kako da go unapredime proizvodstvoto i izvozot bez povolni krediti”, istakna Branko Azeski, pretse-

B

Biznismenite, ekonomistite i guvernerot na Narodnata banka na Makedonija po prv pat vo izminatite 20 godini sednaa na zaedni~ka masa da razgovaraat kako monetarnata politika mo`e i treba da pomogne za zabrzuvawe i zgolemuvawe na ekonomskiot rast. Krajnata cel koja treba da se postigne e preku pogolema finansiska poddr{ka od bankite za kompaniite i poniski kamati da se zgolemat investiciite, izvozot i vrabotenosta. datel na Stopanskata komora, koja zaedno so Kapital Media Grup ja organizira{e debatata za “Monetarnata politika vo funkcija na zabrzan ekonomski rast”.

Spored analizata na Stopanskata komora, dosega{nata monetarna politika, koja be{e uslovena od fiksniot devizen re`im so cel namaluvawe na visokata inflacija, odamna ja postigna celta. No, i vo uslovi na niska inflacija kamatnite stapki ne se namalija. Podatocite poka`uvaat deka nivoto na pari vo optek poslednite {est godini se odr`uva isto, dodeka parite {to se izvlekuvaat od ekonomijata kako blagajni~ki zapisi, zadol`itelna rezerva i depoziti na bankite postojano se zgolemuvaat. Analizata poka`uva deka realnite kamatni stapki na pazarot na pari, poradi poddr{kata na fiksniot

devizen kurs, se odr`uvale na isklu~itelno visoko nivo, a kursot od intermedijarna cel na monetarnata politika se transformiral vo krajna cel na monetarnata politika. Fiksniot devizen kurs na dolg rok mo`e da stane kontraproduktiven - zemjata ja gubi konkurentnosta kon stranstvo, realnite kamatni stapki ostanuvaat visoki, profitabilnosta opa|a, prilivot na stranski kapital se namaluva, ekonomskiot rast e pod potencijalniot ili vo ekstremni slu~ai, da se soo~i so prodol`ena stagnacija.

Site rezultati {to gi poka`uva studijata se realnost so koja se soo~uva doma{nata ekonomija.

“Ovaa monetarna strategija e odbranbena i ne e vo funkcija na zabrzuvawe na rastot na doma{nata ekonomija. Kursot na denarot ne mo`e da bide edinstvena cel sama za sebe,

osobeno ne koga imame totalno nekonkurentna ekonomija so mali i slabi kompanii, slab izvoz, dezinvesticii, ogromna nevrabotenost i neadekvatna javna potro{uva~ka”, oceni eden od panelistite na debatata, direktorot na Kapital Media Grup, Qup~o Zikov.

Dodeka golemite izvoznici sugeriraat deka promena na re`imot na devizniot kurs i eventualna depresijacija na denarot }e gi napravi mnogu pokonkurentni na stranskite pazari, so {to biznisot dopolnitelno }e se razviva preku novi investicii i otvorawe novi rabotni mesta, guvernerot na Narodnata banka na Makedonija e deciden deka stabilnosta na denarot }e prodol`i da se odr`uva po sekoja cena.

Guvernerot Dimitar Bogov na biznismenite im pora~a deka “diktatorski” }e prodol`i da ja primenuva ovaa monetarna strategija, iako mislewata za efektite od odr`uvaweto na fiksniot devizen re`im vrz ekonomskiot rast se podeleni.

Del od niv smetaat deka vrednosta na denarot e preceneta i sugeriraat promena na fiksniot kurs vo fluktira~ki, {to prakti~ki }e dovede do devalvacija na doma{nata valuta, dodeka pak, del od niv komentiraat deka pri devalvacija doma{nata ekonomija

pove}e }e izgubi otkolku {to }e dobie.

Generalniot direktor na farmacevtskata kompanija Alkaloid, @ivko Mukaetov, izjavi deka devizniot kurs na doma{nata valuta, kako i vo sekoja druga zemja, treba da bide alatka za pottiknuvawe pogolem ekonomski rast.

“Na{ata kompanija pove}e od 50% od surovinite koi gi koristi se od doma{no proizvodstvo.

Eventualnata devalvacija na nacionalnata valuta zna~itelno }e ja zgolemi konkurentnosta na na{ite proizvodi vo stranstvo, izvozot }e porasne, a parite {to }e ostanat kako ekstra prihod }e mo`e da se investiraat vo novi kapaciteti koi } e otvorat novi rabotni mesta”, potencira Mukaetov.

Spored presmetkata na Stopanskata komora, ako Makedonija napravela devalvacija na denarot za 5% vo 2008 godina, doma{nata ekonomija bi zagubila okolu 250 milioni evra. Izvoznicite na stoki bi dobile 135 milioni evra pove}e, dodeka pak, kompaniite {to uvezuvaat bi zagubile 222 milioni evra. Tie {to {tedat vo devizi ili vo denari so devizna klauzula bi dobile 89

milioni evra, dodeka pak, tie {to imaat krediti bi platile 80 milioni evra pove}e za nivnata otplata. Stranskiot dolg na dr`avata i kompaniite bi se zgolemil za 165 milioni evra.

Na stranata protiv promena na ovoj devizen re`im guvernerot i del od ekonomistite navedoa nekolku kontraargumenti, so koi se obidoa da gi potkrepat svoite cvrsti stavovi deka fiksniot kurs na denarot ne & {teti na ekonomijata.

“Fiksniot kurs na denarot ne e slaba strana na doma{nata ekonomija, tuku prednost. Toj bara pogolema disciplina od fiskalnata politika, bidej}i vo takva situacija taa e mnogu pomo}na vo korigiraweto na neramnote`ite vo ekonomijata. Pogre{no e da se vrzuva ekonomskiot rast so politikata na kursot. Na rastot vlijaat mnogu drugi pozna~ajni faktori.

Vo mala, otvorena ekonomija so visoka evroizacija na bilansite na site ekonomski subjekti – naselenieto, pretprijatijata i bankite - kako {to e Makedonija, samata najava za napu{tawe na politikata na stabilen kurs bi predizvikala nestabilnost. Ne se soglasuvam

deka fluktuira~kiot kurs na denarot i mnogu verojatnata depresijacija koja bi sledela bi go pottiknale izvozot.

Vpro~em, toa go potvrdi i devalvacijata od 16% vo 1997 godina. Vo makedonskiot izvoz dominiraat metalite i tekstilot, so u~estvo od 50%, a vo nivniot finalen proizvod uvoznite inputi u~estvuvaat so 80% do 90%”, izjavi guvernerot na NBM, Dimitar Bogov, potenciraj}i zo{to ne planira da ja menuva postojnata monetarna strategija.

Bogov dodade deka spored analizite na NBM, kursot na denarot poslednite osum godini realno depresiral za 10% ako se meri spored inflacijata, bidej}i na{ite najgolemi trgovski partneri imale za tolku povisoka inflacija otkolku vo Makeodnija. Spored nego, toa zna~i deka konkurentnosta na ekonomijate e podobrena.

Generalniot direktor na Stopanska banka, Gligor Bi{ev, pak, komentira deka kursot na nacionalnata valuta e irelevanten za ekonomskiot rast. Spored nego, novata ekonomska slika na svetot po golemata kriza i zakanata za povtoruvawe na recesijata sozdava totalna neiz-

vesnost vo koja nikoj ne mo`e da predvidi so sigurnost {to }e se slu~uva nitu narednata godina. Toa zna~i deka duri i tie strategii koi vo minatoto se poka`ale kako uspe{ni vo novite opkru`uvawa mo`e da bidat nesoodvetni.

“Bez ogled dali devizniot re`im e fiksen ili fleksibilen, najdobro e da e rakovoden od pazarnite sili i da gi odrazuva ekonomskite fundamenti. Jas mislam deka dokolku sega se smeni kursot vo fleksibilen, najprvin bi se soo~ile so apresijacija. No, najbitno za na{ata ekonomija e da se zgolemi konkurentnosta, da se obideme da privle~eme stranski kapital i pove}e investicii, so {to }e raste izvozot i vrabotenosta. Za da se namali cenata na kapitalot klu~no e da se namalat marginite”, izjavi Bi{ev.

Profesorot Tome Nenovski pak, pora~a deka sega makedonskata ekonomija s$ u{te silno gi ~uvstvuva posledicite od krizata i zatoa, spored nego, ne e moment da se razmisluva za promena na kursot na denarot, {to }e sozdade u{te pove}e problemi namesto pozitivni efekti.

15

INTERVIEW 16 INTERVIEW

INTERVIEW

@IVKO MUKAETOV PRETSEDATEL NA UPRAVNIOT ODBOR I GENERALEN DIREKTOR NA ALKALOID AD SKOPJE

USPEHOT NA ALKALOID E USPEH I NA MAKEDONIJA Godinata koga Makedonija slavi 20 godini nezavisnost makedonskata farmacevtska kompanija Alkaloid slavi 75 godini od osnovaweto. Za prviot ~ovek na Alkaloid, @ivko Mukaetov, dolgogodi{noto uspe{no rabotewe i razvoj na kompanijata se dokaz deka i vo Makedonija ima kompanii i potencijal so ~ii rezultati mo`at site da se gordeat. “Uspehot vo raboteweto na Alkaloid pred s$ se dol`i na kvalitetot na proizvodite, na kvalitetot na kadrite koi rabotat vo kompanijata, na brendot Alkaloid i poedine~nite brendovi koi gi imame, a gi gradele generaciite pred nas godini nanazad”, veli Mukaetov vo intervjuto za “Kapital”, vo koe toj zboruva za uspehot na kompanijata, za vizijata i za ulogata na Alkaloid vo op{testvoto

17

18 INTERVIEW BIQANA ZDRAVKOVSKA-STOJ^EVSKA zdravkovska@kapital.com.mk

Alkaloid godinava slavi 75 godini postoewe. Od mala fabrika so petnaesetina vraboteni denes Vie ste na ~elo na kompanija koja ima pove}e od 1.000 vraboteni, raboti vo pove}e zemji vo svetot i za razlika od mnogu drugi makedonski kompanii od toa vreme, uspea da se razvie vo uspe{na kompanija. Spored Vas, koj e najgolemiot uspeh na Alkaloid za ovie 75 godini i {to be{e klu~no za toa {to Alkaloid denes e edna od retkite uspe{ni prikazni vo Makedonija?

Prikaznata za Alkaloid e nedelliv del od mozaikot na sevkupniot ekonomski imix na dr`avata. Alkaloid e uspe{na makedonska prikazna, koja vo tekot na svoite 75 godini rast i razvoj zad sebe ostavila svedo{tva koi govorat sami za sebe. Alkaloid e kompanija koja uspe{no go ima prebrodeno tranziciskiot period, a von toa go ima zadr`ano kontinuiraniot trend na rast i razvoj i pokraj site turbulencii so koi se ima soo~eno. Raboteweto na kompanijata e dokaz deka i vo Makedonija ima kompanii i potencijal so ~ii rezultati mo`at da se gordeat na{ite gra|ani.

Po~etocite na kompanijata datiraat od 15 avgust 1936 godina. Osnovnata dejnost na toga{nata jugoslovenska fabrika za alkaloidi bila ekstrakcija na morfin baza i nejzino sintetizirawe vo kodein so samo 15 vraboteni. So pu{taweto vo rabota na galenskiot pogon vo 1957 godina, kade {to na baza na alkaloidnite surovini

po~nuva proizvodstvoto na gotovi lekovi vo vid na tableti i te~nosti, a podocna i masti i ampuli, me|u koi “kodein”, “kafetin”, “kodafen” i “noskapin”, Alkaloid po~nuva da se razviva vo vistinska farmacevtska industrija. Toga{ po~nuva i sorabotkata so svetski poznatite imiwa vo toa vreme, kako Terapliks od Pariz, Francija, a potoa i so renomiranite Fajzer od Wujork, [ering AG od Berlin, Specia od Pariz, Laboratorija Delagran` od Pariz, Hemi od Linc, Solko AG i Hof-

eden od najhrabrite potfati, koj }e pretstavuva vleznica na Alkaloid vo svetot na golemite farmacevtski imiwa.

“Zdravjeto pred s$” e sloganot koj denes e prepoznatliv za Alkaloid, isto kako {to se prepoznatlivi i brendovite koi kompanijata gi izgradi vo izminatite godini na uspe{no rabotewe...Koja e su{tinata i porakata koja kako kompanija ja ispra}ate so ovoj slogan?

Brendot Alkaloid e prepoznatliv i potvrden kako {to e prei negovoto Alkaloid e kompanija koja uspe{no go ima poznatlivo moto – “Zdravjeto pred sè”... Slogan koj e na{ prebrodeno tranziciskiot period, a von pri ostvaruvawetoa go ima zadr`ano kontinuiraniot trend motiv to na na{ata misija na rast i razvoj i pokraj site turbulencii za pozdrav svet i superioren kvalitet na so koi se ima soo~eno. Raboteweto na i uslugite. kompanijata e dokaz deka i vo Makedonija proizvodite Na{a cvrsta opredelba ima kompanii i potencijal so ~ii rezul- e gri`a za zdravjeto na poedinec, kvalitetati mo`at da se gordeat na{ite gra|ani. sekoj tot na `ivotot na sekoj ~ovek, zdravstveniot man la Ro{ od Bazel, Merk[arpDom od sistem i `ivotnata sredina.

SAD i drugi.

Uspehot vo raboteweto na Alkaloid pred Na po~etokot na osumdesettite godini s$ se dol`i na kvalitetot na proizvodite, proizvodite od portfolioto na Alka- na kvalitetot na kadrite koi rabotat loid bile dobro poznati na toga{niot vo kompanijata, na brendot Alkaloid i jugoslovenski pazar, a izvoznite plasmani poedine~nite brendovi koi gi imame, koi bile navistina golemi. Na po~etokot na gi gradele generaciite pred nas godini devedesettite godini od minatiot vek nanazad. po~nat e najkrupniot investiciski ciklus vo istorijata na Alkaloid: izgradbata na Vo ovie 75 godini Alkaloid uspea da izgradi navistina silni brennovite fabriki za cvrsti dozni formi dovi, kako Kafetin, Bekutan, *Good i polusintetski cefalosporini. Veruvam

ALKALOID STANUVA SÈ POATRAKTIVEN NA GLOBALEN PLAN Koja e Va{ata vizija za Alkaloid? Kako kompanijata }e prodol`i da raboti i da se razviva vo slednite godini?

Vo presret na 75-godi{niot jubilej Alkaloid e {esta farmacevtska industrija vo Jugoisto~na Evropa. Ovaa 2011 godina o~ekuvame da ja zavr{ime so vkupen konsolidiran obrt od nad 105 milioni evra, {to pretstavuva dvojno zgolemuvawe na proda`bite vo sporedba so nivoto koe go imavme pred to~no pet godini.

Na globalen plan Alkaloid kako farmacevtska kompanija stanuva s$ poatraktiven. Kompanijata ima nekolku prednosti, kako {to e prisutnost i etabliranost na pove}e pazari vo regionot, s$ pomo}no i moderno produkt-portfolio, profesionalen i obu~en kadar i standardi na rabotewe koi se kompatibilni so najstrogite svetski regulativi.

Nie sme brza i fleksibilna kompanija ~ija proaktivnost e konkurentska prednost. Namerata na menaxerskiot

tim na Alkaloid e da se zadr`i taa pozicija na nezavisnost barem vo narednite tri do pet godini.

Preku jaknewe na na{ite pozicii vo regionot, podobro pozicionirawe na pazarite na zemjite~lenki na Evropskata unija, ZND i SAD nie sme postojano otvoreni za gradewe novi sinergii i partnerstva, specijalizirawe vo odredeni grupi proizvodi i generalno, jaknewe na brendot Alkaloid nadvor od granicite na Makedonija.

Globalizacijata e neminoven proces. Alkaloid i Makedonija se del od toj globalen sistem na funkcionirawe. Na dolgoro~en plan menaxmentot na kompanijata go gleda Alkaloid kako del od nekoj golem farmacevtski sistem, preku koj so na{eto ime }e osvojuvame novi pazari.

Odbele`uvaweto na dijamantskiot jubilej, 75 godini od osnovaweto na Alkaloid, ni dava isklu~itelen pottik za nadgraduvawe na postignatite rezultati.

Ispraveni pred vakvite te{ki predizvici, nie mora da gi vlo`ime site napori za da go zadr`ime kontinuiraniot trend na rast na kompanijata.

Vlo`ivme mnogu znaewe i iskustvo. Imame ambicija i `elba za soo~uvawe so sekoj predizvik i mo`eme da bideme sigurni deka na{ite ~ekori se vistinskite, optimalnite.

BROJ 620

16/09/2011

INTERVIEW

www.kapital.mk

Nature, koi se prepoznatlivi i nadvor od granicite na Makedonija. [to stoi zad uspehot na ovie brendovi i kako planirate da gi razvivate vo idnina?

Dolgoro~no gledano, potro{uva~ite ne komuniciraat so anonimni proizvodi, tuku gradat odnos so brendot, identifikuvaj} i gi vo nego svoite sopstveni vrednosti.

Za eden brend da opstoi na pazarot toj mora kontinuirano da gi ispolnuva svoite vetuvawa za da ja osvoi doverbata kaj kupuva~ite, koja pak, mo`e da se zadr`i edinstveno ako proizvodot garantira konstantno visok kvalitet.

Brendot Kafetin, koj vo 2007 godina odbele`a 50 godini od svoeto postoewe, spored mnogu kriteriumi e eden od vode~kite izvozni makedonski brendovi.

So pove}e od 10 milijardi prodadeni tableti, Kafetin prerasna vo sinonim za borba protiv bolkata. Svesta na potro{uva~ite za ovoj brend e pri~inata poradi koja Alkaloid re{i da razvie negovi ekstenzii vo pravec na novi indikacii. Prv vo redot be{e “kafetin kold”, sleduva{e “kafetin menstrual”, pa “kafetin kold” so priroden vitamin C i poslednata netabletarna ekstenzija nameneta za indikaciite na nastinka i grip, na ~ij razvoj se rabote{e tri godini vo sorabotka so stranski partner, “kafetin kold maks” vre}i~kite pra{ok.

Doverbata vo brendot Bekutan 33 godini se prenesuva od generacija na generacija. Toa e na{iot najcvrst temel za dolgogodi{na tradicija. Na po~etokot so samo pet proizvodi za higiena na detska ko`a, denes portfolioto na Bekutan sodr`i 20 osnovni tipovi proizvodi so vkupno 35 formi, site klini~ki i dermatolo{ki testirani.

Na pragot na 75-godi{ninata, tradicijata i kvalitetot dobija novo pakuvawe. Kako izgraden brend vo me|unarodni ramki, so pove}e od 100 milioni prodadeni par~iwa proizvodi, Bekutan e sinonim za tradicija, postojan kvalitet, doverba, lojalnost... vsu{nost, s$ za {to Alkaloid postojano vodi gri`a.

Spakuvani soglasno najstrogite svetski regulativi za ovoj tip proizvodi, Good Nature proizvodite, koi postojat ve}e 45 godini, se dobitnici na brojni priznanija. Brendot Good Nature e lider na makedonskiot pazar, {to pred s$ se dol`i na kvalitetot na proizvodite, na prepoznatlivosta i tradicijata. Dokaz za uspe{nosta na ovaa programa e sorabotkata so renomiranata Aveda, ~lenka na amerikanskata grupacija Este Lauder, trasirana vo 2004 godina. Od juni 2011 godina po~na i sorabotkata i so kompanijata Arbon od SAD, za koja Alkaloid go proizveduva ~ajot za detoksikacija namenet za nivnite pazari vo Amerika, Kanada, Obedinetoto Kralstvo i Avstralija. ^aevite na Alkaloid pod brendot Good Nature se prisutni i na pazarot vo Soedinetite Amerikanski Dr`avi, a dostapni se i na www.amazon.com .

Potvrda za tradicijata, kvalitetot i do-

MAKSIMALNO SUM POSVETEN NA USPEHOT NA ALKALOID

Va`ite za menaxer koj celosno se posvetuva na rabotata i na uspehot na kompanijata, a poznato e deka za uspehot na koj bilo proekt, pa i kompanija presudna e energijata i pottikot koj doa|a od prviot ~ovek. Kolku uspevate taa energija da ja nametnete i kaj vrabotenite i menaxerski tim okolu Vas? Se trudam maksimalno da bidam fokusiran na raboteweto i na vodeweto na kompanijata. Verojatno toa e rezultat i na toa {to sum go gledal doma u{te vo detstvoto koga mojot prethodnik i moj tatko, Traj~e Mukaetov, so ista posvetenost ja vode{e kompanijata. Denot po~nuva{e i zavr{uva{e so Alkaloid. Po istiot terk se trudam maksimalno da odgovoram na mo`nosta koja ja imam da ja vodam kompanijata i celosno da se vgradam i da se posvetam na uspehot na kompanijata. Normalno, se obiduvam da najdam optimalen balans me|u rabotata i semejstvoto i mislam deka sega-zasega uspevam da najdam vreme za s$.

Celata taa fokusiranost i posvetenost na gradeweto na eden Alkaloid koj }e bide konkurenten i koj }e mo`e uspe{no da se razviva i vo slednite godini ja baram i od vrabotenite. Ako jas se vnesuvam maksimalno vo raboteweto i vo uspehot na Alkaloid, istoto toa go baram i od site {to se okolu mene. Samo zaedno mo`eme da ja gradime uspe{nata prikazna.

Mora da ka`am deka za mene e vistinsko zadovolstvo i satisfakcija koga }e vidam deka i lu|eto okolu mene so istiot `ar i energija vleguvaat vo prikaznata i se trudat da go dadat svojot maksimum so cel kompanijata da bide u{te podobra.

19

20 INTERVIEW FONDACIJATA TRAJ^E MUKAETOV IMA 144 STIPENDISTI PO FARMACIJA I MEDICINA

Alkaloid dolgi godini ja rakovode{e Traj~e Mukaetov, a od 2007 godini vo negova ~est e osnovana i fondacijata Traj~e Mukaetov. Koi se vrednostite koi gi poddr`uva i gi pottiknuva ovaa fondacija, koi potsetuvaat na likot i deloto na Mukaetov? Ne{to pove}e za dosega{nite rezultati na fondacijata...

Vo ~est na golemiot strateg i vizioner, Traj~e Mukaetov, dolgogodi{en generalen direktor i pretsedatel na upravniot odbor na Alkaloid AD Skopje, ~ij mandat e odbele`an so intenzivirawe na rastot i razvojot na kompanijata vo vode~ka farmacevtska kompanija vo regionot, vo maj 2007 godina kompanijata ja formira{e fondacijata Traj~e Mukaetov, koja stipendira mladi, talentirani i ambiciozni studenti koi svojata kariera ja posvetile na makedonskoto zdravstvo i farmacija. Vo kontekst na posvetenosta na permanentniot razvoj, ovoj golem strateg i vizioner smeta{e deka va`en parametar e zgolemenoto nivo na investirawe vo nau~ni, istra`uva~ki i razvojni aktivnosti, vlo`uvawa koi se neophodni za posakuvaniot prosperitet.

Za vrabotenite na Alkaloid toj be{e primer na po`rtvuvanost, delotvornost, sovesnost i ~esnost, }e ostane vo se}avawata kako li~nost so visok profesionalizam i podgotvenost za nesebi~na poddr{ka za svoite kolegi i za site vraboteni vo Alkaloid.

Po~nuvaj}i od u~ebnata 2007/08 godina do denes fondacijata Traj~e Mukaetov ima{e vkupno 144 stipendisti po farmacija i medicina od Univerzitetot Sveti Kiril i Metodij. Stipendiite iznesuvaat po 6.500 denari (105,7 evra) mese~no vo tekot na celata kalendarska godina i se ostvaruvaat po strogo utvrdena postapka vo site fazi na selekcija. 30 od stipendiranite studenti, site od Fakultetot za farmacija pri Univerzitetot Sveti Kiril i Metodij se ve}e diplomirani, a 11 od niv ja po~naa svojata kariera vo Oddelite za istra`uvawe i razvoj i kontrola na kvalitet na lekovi vo segmentot farmacija, politika na kompanijata koja } e prodol`i i vo idnina.

Po~nuvaj}i od 2010 godina, fondacijata vovede dodeluvawe ednokratna pari~na nagrada vo visina od 1.000 evra za prvencite na generacijata na Fakultetot za medicina i Fakultetot za farmacija pri Univerzitetot Sveti Kiril i Metodij.

Nie sfativme deka fokusiranosta na izvozot e patot kon na{iot rast i razvoj.

Za ostvaruvawe na ovaa cel Alkaloid kontinuirano investira vo zajaknuvawe na proda`nite timovi i kapaciteti na pazarite kade {to sme prisutni.

Alkaloid ima ~etirinaeset kancelarii nadvor od Makedonija, a na{ite proizvodi se prisutni na pazarite vo triesetina zemji vo svetot. Samo vo poslednite pet godini otvorivme tri novi pretstavni{tva i eden proizvoden pogon nadvor od Makedonija. verbata koja ovie brendovi ja imaat kaj kupuva~ite se i nagradite od presti`nata me|unarodna organizacija Superbrends.

Kafetin ja dobi nagradata za zlaten superbrend najprvin vo Srbija, potoa i vo Makedonija. Bekutan ova priznanie go dobi za pazarot vo Makedonija, potoa vo Bosna i Hercegovina i vo Hrvatska.

Poslednava decenija Alkaloid bele`i silno probivawe na stranskite pazari, no i brojni partnerstva so mnogu uspe{ni i svetski poznati farmacevtski kompanii.

Kakva e korporativnata strategija na menaxerskiot tim na Alkaloid vo odnos na ponatamo{noto probivawe na stranskite pazari?

Alkaloid ima ~etirinaeset kancelarii nadvor od Makedonija, a na{ite proizvodi se prisutni na pazarite vo triesetina zemji vo svetot.

Nie sfativme deka fokusiranosta na izvozot e patot kon na{iot rast i razvoj.

Za ostvaruvawe na ovaa cel Alkaloid kontinuirano investira vo zajaknuvawe na proda`nite timovi i kapaciteti na pazarite kade {to sme prisutni. Taka, samo vo poslednite pet godini otvorivme tri novi pretstavni{tva i eden proizvoden pogon nadvor od Makedonija.

So cel da se zajaknat na{ite pozicii na tradicionalnite izvozni pazari vo regionot, vo 2007 godina Alkaloid ja otvori svojata podru`nica vo Podgorica, Crna Gora. Kon krajot na 2010 godina, po intenzivni 10 meseci rabota na proektot i vlo`eni 750.000 evra, Alkaloid go otvori svojot prv kapacitet nadvor od Makedonija, vo Belgrad, R. Srbija, kade {to se proizveduvaat 34 farmacevtski formi soglasno strogite standardi za

BROJ 620

16/09/2011

INTERVIEW

www.kapital.mk

dobra proizvodna praktika (GMP).

Za intenzivirawe na izvoznite operacii na kompanijata kon zemjite-~lenki na Evropskata unija kon krajot na 2010 godina otvorivme u{te edno pretstavni{tvo vo Republika Slovenija, Alkaloid farm, so sedi{te vo Qubqana. So ovaa investicija Alkaloid obezbedi poefikasni lokalni operacii na slovene~kiot pazar i soodvetna distribucija na alkaloidovite proizvodi na EU-pazarite.

Tret, isto taka va`en segment koj koj se naso~eni na{ite napori se zemjite na porane{niot Sovetski Sojuz. Vo 2009 godina po~na da funkcionira i na{ata kancelarija vo Kiev, Ukraina. [to se odnesuva do partnerstvata, vo momentov Alkaloid zastapuva impozantna lista so svetski poznati imiwa koi n$ odbraa za proveren i siguren partner. Bi gi spomenal samo PFIZER H.C.P. CORPORATION od SAD, F.HOFFMANN LA-ROCHE od [vajcarija, francuskiot SANOFI-AVENTIS, NOVARTIS PHARMA SERVICES INC. od [vajcarija, GlaxoSmithKline Export Ltd. od Obedinetoto Kralstvo, islandskiot ACTAVIS i mnogu drugi.

Osven vo delot na licencno proizvodstvo na farmacevtski proizvodi, Alkaloid razviva partnerstva i vo drugite proizvodni segmenti, od koi bi gi istaknal dogovorot so NIPRO od Japonija za rastvorite za hemodijaliza, dogovorot za rentgen-filmovi, koj kompanijata od 1981 godina go ima so japonskiot Fuxi, dogovorot so Merk od Germanija za srebrenite soli.

Od re~isi 1.330 vraboteni vo Kompanijata, okolu 290 rabotat vo funkcija na na{ite 14 podru`nici niz svetot i stranski zastapstva, segmenti vo koi Alkaloid alocira zna~ajni investiciski fondovi.

Samo vo poslednive osum meseci kompanijata realizira{e 74 novi vrabotuvawa vo Makedonija.

Na{ata cvrsta opredelba za vrven kvalitet i sovr{enstvo vo sekoj segment e toa {to ni dava pravec i cel vo rabotata vo ova vreme na predizvici, golema dinamika i brzi promeni. Kontinuiraniot deloven uspeh i odr`liv razvoj na kompanijata e direkten rezultat na pridonesot na celiot tim vraboteni,

koi te`neat kon postojano podobruvawe i neumorno gi promoviraat vrednostite na na{ata kompanija, integritet, profesionalen pristap i gri`a za zdravjeto i kvalitetot na `ivotot na sekoj ~ovek Alkaloid vo izminatite nekolku godini posebno se istaknuva vo poddr{kata na mnogu sportski i kulturno-op{testveni nastani, kako i vo pomo{ta koja ja dava za podobruvawe na makedonskoto zdravstvo.

Kolku op{testvenata odgovornost na kompanijata e va`na za uspehot na Alkaloid? (podetalno za poddr{kata i realizacijata na nekoi va`ni proekti).

Op{testvenata odgovornost e del od tradicijata na Alkaloid. Nie veruvame deka preku na{ata op{testvena odgovornost mo`eme da pridoneseme vo podobruvaweto, unapreduvaweto i razvojot na

21

so godini e na vrvot vo Makedonija, a vo 2009 godina se najde me|u najdobrite 10 vo Evropa. Ednostavno, stoime i }e zastaneme zad najdobroto od Makedonija, bilo da se proekti od oblasta na sportot, naukata, kulturata ili umetnosta.

Za vrabotenite na Alkaloid e prili~no va`na posvetenosta na op{testvenata odgovornost. Humanosta e odlika na sekoj vraboten vo Alkaloid. Vo taa nasoka be{e i humanitarniot hepening koj go organiziravme na 3. Septemvri, so koj prakti~ki po~na odbele`uvaweto na godinata na dijamantskiot jubilej. Piknikot be{e organiziran za vrabotenite na Alkaloid, ~lenovite na nivnite semejstva i/ ili nivni prijateli za koi zadol`itelen dres-kod be{e mai~ka specijalno dizajnirana po povod jubilejot od strana na poznatiot makedonski kreator Aleksandar No{pal. Sredstvata vo iznos od 200 denari po mai~ka vrabotenite gi vo fondacijata Traj~e Globalizacijata e neminoven proces. doniraa Mukaetov, ~ij osnova~ e Alkaloid Alkaloid i Makedonija se del od toj AD, i istite }e bidat nameneti opremuvawe na Oddelot za globalen sistem na funkcionirawe. za detska onkologija pri Klinikata Na dolgoro~en plan, menaxmentot na za detski bolesti vo Klini~kiot kompanijata go gleda Alkaloid kako centar vo Skopje. Za samo den i polovina bea podeleni okolu del od nekoj golem farmacevtski 2.300 mai~ki. ^uvstvoto da se sistem, preku koj so na{eto ime }e bide na ~elo na edno takvo golemo humano semejstvo be{e osvojuvame novi pazari. navistina izvonredno. Iako zaednicata vo koja deluvame. Za taa cel, mo`ebi se raboti za simboli~na suma, vo 2010 godina gi promoviravme dvata za samata pomisla deka }e pomogneme na nanas strate{ki bitni dokumenti: “Politika jbolnata grupa na pacienti vo figurativna na op{testvena odgovornost na Alkaloid smisla na zborot isto taka vleva pottik AD” i na{iot “Kod na eti~ko i biznis- za ponatamo{ni anga`mani od ovoj tip. Vo nasoka na pomagawe na ovaa specifi~na odnesuvawe”.

Kako proveren i siguren partner na grupa pacienti }e bide i vrzuvaweto makedonskoto zdravstvo i farmacija, Al- na novoto pakuvawe na stariot i dobar kaloid aktivno participira i pomaga vo “bekutan” so humanitarna akcija. Imeno, realizacijata na doma{ni i me|unarodni vo podgotovka e proektot nasloven kako stru~ni manifestacii, u~estvuva so “Bidi mi prijatel”, koj se planira da donacii vo oprema i infrastrukuni startuva vo tekot na oktomvri, p r e k u proekti za ambulantite i bolnicite niz koj so sekoj kupen proizvod na Bekutan, Alkaloid Makedonija.

Logoto na Alkaloid i negovoto moto }e donira odredena “Zdravjeto pred s$” ~esto se prisutni i suma za opremuvawe na dresovite na makedonskite sportski na Oddelot za detska reprezentacii. [ahovskiot klub Alkaloid onkologija.

KAKO ALKALOID ]E GO ODBELE@I JUBILEJOT 75 GODINI RABOTEWE? Godinite minat trud i postoewe ne se samo zasluga na menaxmentot, na vrabotenite, na na{ite partneri, tuku na site stakeholders i zaednicata vo koja `iveeme i deluvame. Godinata na jubilejot }e ja odbele`at niza nastani, sekoj naso~en kon specifi~na grupa. Prviot vo redot be{e denot na vrabotenite, naskoro }e se slu~i promocijata na dokumentarniot film za Alkaloid, nasloven “75 godini uspe{na makedonska prikazna”, vo koj e spakuvana celata istorija na Alkaloid od samite po~etoci do denes. Vo znak na jubilejot i na{ite zalo`bi za gri`a za zdravjeto na celata zaednica }e bide i promoviraweto na novoto pakuvawe na “bekutan” i startot na kampawata “Bidi mi prijatel”. Na eden, za mene li~no simboli~en, den, 20 septemvri 2011 godina, }e se slu~i centralnata proslava na jubilejot planirana za bliskite ceneti sorabotnici i prijateli na Alkaloid.

22 OSUM PRI^INI ZA NEKONKURENTNOSTA NA MAKEDONSK

JAZOT ME\U PONUDATA I POBARUVA^KATA NA RABOTNICI GO KO^I EKONOMSKIOT RAST “Kapital” prodol`uva so detektiraweto na nekolkute glavni pri~ini poradi koi makedonskata ekonomija ostana so niska konkurentnost i po 20 godini od gradeweto pazarni odnosi. Minatiot broj go analiziravme otsustvoto na inovacii i razvoj i istra`uvawa vo nova tehnologija kako faktori - ko~ni~ari na rastot na konkurentnosta na makedonskite proizvodi na nadvore{nite pazari. Prodol`uvame so ograni~enosta na menaxerskite sposobnosti i znaewa kako u{te edna golema pre~ka na patot kon postignuvawe na celta: pogolema konkurentnost.

VERICA JORDANOVA jordanova@kapital.com.mk

a se najdat vistinskite lu|e za odredena rabotna pozicija, koi stru~no, posveteno i so energija }e si ja rabotat svojata rabota e re~isi isto kako da si dobil sedumka na loto. Vaka otprilika menaxerite gi objasnuvaat sostojbite na makedonskiot pazar na trud, na koj golemiot jaz me|u pobaruva~kata i ponudata na rabotna sila i kvalifikacii e seriozna ko~nica za idniot razvoj na kompaniite. Ako vo minatiot broj na “Kapital” detektiravme i obrazlo`ivme zo{to ograni~enite menaxerski sposobnosti, ve{tini i alatki go ko~at rastot na kompaniite, vo ovaa prigoda del od pri~inite za slabiot razvoj na makedonskata ekonomija gi ba-

D

rame vo nedovolnata ponuda na soodvetni rabotnici koi so znaewata i kvalifikaciite }e odgovaraat na potrebite i barawata na kompaniite.

I tuka doa|ame do eden od najgolemite apsurdi vo makedonskata ekonomija. Od edna strana, so stapka na nevrabotenost od 31% Makedonija e lider vo regionot pa i vo Evropa, a od druga strana se javuva nezadovolstvo od toa {to se nudi na pazarot. Ako del od kompaniite, prete`no stranski, moraat da popolnuvaat odredeni rabotni pozicii so lu|e od stranstvo, koi ~inat daleku poskapo, toga{ se doveduva vo pra{awe fleksibilnosta i kvalitetot na samiot obrazoven proces i negovata spremnost da gi sledi pazarnite potrebi, kako i motiviranosta i ambicioznosta na

23

KATA EKONOMIJA (3) Apsurdnata situacija na makedonskiot pazar na rabotna sila, na koj ima armija od nad 300 iljadi nevraboteni i kompanii koi maka ma~at da najdat soodvetni rabotnici - e edna od serioznite pre~ki za podobruvawe na konkurentnosta na makedonskata ekonomija. Za otstranuvawe na ovoj problem vo idnina, najgolema }e bide ulogata na obrazovanieto!

Vo momentov makedonskite kompanii imaat najgolema potreba od menaxeri na sredno nivo, vo sektorite marketing i proda`ba. Agenciite za posreduvawe pri vrabotuvawe za svoite klienti te{ko nao|aat menaxeri za rakovodewe so tehni~kiot kadar vo kompanijata, kako i finansiski menaxeri

Makedoncite da gi nadgraduvaat svoite znaewa i ve{tini.

Vo edna vakva situacija, 307 iljadi lu|e vo Makedonija se del od dolgata lista na Agencijata za vrabotuvawe, a kompaniite maka ma~at da najdat in`eneri, rabotnici vo proizvodstvo, kasapi, finansiski analiti~ari i/ili programeri?!

JAGMA ZA IN@ENERSKI I TEHNI^KI KADAR Denovive ponudata na stru~en kadar na pazarot na rabotna sila e povtorno aktuelen, posebno otkako del od stranskite investitori, koi neodamna vlegoa na makedonskiot pazar, gi raspi{aa prvite oglasi za vrabotuvawe, koi prete`no baraat programeri, in`eneri i rabotnici vo proizvodstvo.

Direktorot na Agencijata za stranski investicii, Viktor Mizo, vo izjava za dnevniot vesnik “Kapital” veli deka za kratko vreme stranskite investitori }e baraat u{te pove}e in`eneri i tehni~ki kadri. Poradi o~ekuvaweto i ponatamu da raste interesot na stranskite investitori za Makedonija, Ministerstvoto za obrazovanie planira pove}e aktivnosti za naso~uvawe na sredno{kolcite kon tehni~kite fakulteti, zatoa {to tamu le`i nivnata perspektiva.

I agenciite za posreduvawe pri vrabotuvawe potvrduvaat deka pobaruva~kata za in`enerski kadar vo momentov e enormna.

Irina Tulevska-Jovanovska od agencijata Dekra tvrdi deka na kratok i sreden rok }e se sozdade seriozen nedostig od nisko kvalifikuvana ili kvalifikuvana rabotna sila.

“Najte{ko se selektiraat i regrutiraat lu|e koi se na najdolnata linija na proizvodstvo, bukvalno kvalifikuvani ili nekvalifikuvani rabotnici. Istoriski gledano golemite kapaciteti vo Makedonija se zatvorija, golema masa na kvalifikuvani rabotnici ja zagubija rabotata poradi {to mladite prestanaa da gi izbiraat takvite profili na zanimawa. Zatoa vo daden moment mislam deka }e se sozdade vakuum na pazarot na trud”, analizira taa i se nadeva deka pozitivnite primeri na doma{nite i stranski kompanii od oblasta na proizvodstvoto }e go promenat ovoj trend.

Nejzinoto iskustvo poka`uva deka za koja bilo industrija, za pozicii na sreden ili visok menaxment, vo Makedonija mo`e da se pronajdat kvalitetni kadri i da se zadovoli pobaruva~kata.

Momentalniot interes za studirawe na tehni~ki fakulteti, osven za tie od IT-sektorot, e mnogu mala. Dekanite na ovie fakulteti se nadevaat deka

ALEKSANDRA ARGIR PIVARA AD SKOPJE:

Obrazovnite programi vo golema mera ne se prilagodeni na potrebite na biznis-sektorot, posebno na potrebite na kompaniite od biznis-sektorot koi rabotat po internacionalni standardi, vo koi se vbrojuva i Pivara Skopje. Nie vo odredena mera uspevame da se zdobieme so vraboteni soglasno so potrebite, no neretko se soo~uvame so problem da pronajdeme kadri koi celosno }e odgovaraat na barawata na kompanijata vo odnos na iskustvoto, ve{tinite, znaewata i kvalifikaciite.

NENAD DIMITRIJEVI] VIP OPERATOR

Pazarot na trud na specifi~ni kadri vo Makedonija e ograni~en vo izvesna smisla, no generalno dovolno i kvalitetni kandidati koi se prijavuvaat za rabotnite mesta vo Vip operator. Stanuva zbor za mladi profesionalci koi ne samo {to poseduvaat znaewa, tuku imaat i odli~ni dopolnitelni kvalifikacii. Se razbira, vo opredelni segmenti i delovi od raboteweto potrebna e i izvesna doobuka.

SA[O NAUMOSKI VITAMINKA

“Imame problem koj proizleguva od makedonskata tradicija lu|eto premnogu da se vrzuvaat za gradot vo koj{to `iveat, pa zatoa mnogu e te{ko da se anga`ira kvaliteten kadar nadvor od Prilep. Duri ni od sosedniot grad Bitola. Чesto se slu~uva i tie {to }e dojdat da imaat opstrukcii od sredinata.

Taa fluktuacija na rabotnata sila doprva treba da za`ivee. Godinava po~nuvme so stipendirawe studenti, posebno tehnolozi.”

2 24 KARAKTERISTIKI NA MAKEDONSKIOT PAZAR NA RABOTNA SILA visoka i dolgoro~na stapka na nevrabotenost; nefleksibilna, nemobilna i lo{o strukturirana ponuda; nesoodvetna anga`iranost na mladite za dopolnitelno, neformalno obrazovanie. aktuelnite trendovi na pazarot na rabotna sila naskoro }e ja promenat ovaa slika, no deka ne treba da se zanemari ni ulogata na dr`avata vo naso~uvawe na studentite, odnosno kreirawe nova ponuda na pazarot na rabotna sila.

DA KUPI[ ILI DA SOZDADE[ KADAR? Ne se nepoznati i retki izjavite na direktori koi velat deka najte{kata rabota im e da najdat i potoa da gi zadr`at rabotnicite od koi zavisi delovniot proces. Problemot e takov kakov {to e i kon nego site razli~no pristapuvaat. Edni zemaat studentipraktikanti od koi potoa gi biraat najsoodvetnite i im nudat vrabotuvawe po diplomiraweto, pri {to za vreme na prakti~nata rabota gi “oblikuvaat” spored sopstveni potrebi. Drugi, pak, rabotnite pozicii gi popolnuvaat klasi~no so raspi{uvawe oglasi i anga`irawe profesionalna agencija koja vo nivno ime }e go napravi najsoodvetniot izbor.

Ovaa dilema e mnogu seriozna od pri~ina {to pove}e od polovina od evidentiranite nevraboteni vo Makedonija ili nemaat osnovno obrazovanie ili ne go zavr{ile ni srednoto u~ili{te.

Za kompaniite koi se i bi trebalo da bidat nositeli na idniot ekonomski rast i dvigatel na konkurentnosta na makedonskata ekonomija, ovie lu|e se re~isi neupotreblivi. Ona {to vredi na pazarot, a {to nim im e pove}e od neophodno, tie moraat ili da go prezemat, odnosno kupat za pogolema plata od nekoja druga, naj~esto konkurentska kompanija ili da go sozdadat za sebe u{te vo procesot na studirawe.

Vakviot pristap go praktikuvaat mnogu kompanii. Na primer, IT-kompanijata Nekst sens sekoja godina vo sorabotka so fakultetot FEIT i so Prirodnomatemati~kiot fakultet zema praktikanti, pri {to dosega 25 od niv ve}e se vraboteni vo kompanijata i se del od timot na ovaa uspe{na kompanija.

Za ova da funkcionira, objasnuva Iskra Trajkovska, menaxer za ~ove~ki resursi vo kompanijata, potrebno e

i samata kompanija da im posveti vnimanie na praktikantite so cel da im prenese i znaewe, no i rabotna navika.

Drug uspe{en primer na sorabotka na obrazovanieto so industrijata e praktikata na Makstil da zema studenti-praktikanti od Tehnolo{kometalur{kiot fakultet, koi osven {to se vklu~eni vo procesot na proizvodstvo, prisustvuvaat i na sostanocite za kvalitet i tro{oci. Jugohrom stipendira {est studenti, a Feni dvajca studenti od ovoj fakultet, koj proizveduva in`enerski kadar za nivnite specifi~ni potrebi. Od samiot vlez na makedonskiot pazar, kompanijata Xonson Meti sorabotuva so fakultetot i sega se pregovara za vospostavuvawe prakti~na nastava i stipendirawe na studenti.

Deka interesot na kompaniite za navremeno i organizirano obezbeduvawe stru~en kadar raste, potvrduva i dekanot na FEIT, Mile Stankovski, koj ima okolu 40 memorandumi za sorabotka so kompanii, koi imaat potreba za kadar od ovoj fakultet.

Lidija Dam~eska, sovetnik za kariera i operativen menaxer na aktivnostite na “Moja kariera” prepora~uva kariernoto naso~uvawe, kako edna od alatkite za nadminuvawe na jazot me|u soodvetna ponuda i pobaruva~ka na rabotna sila na pazarot na trud, da po~ne u{te vo periodot na osnovnoto obrazovanie. Toa bi im se oovozmo`ilo na mladite navreme da gi spoznaat svoite ve{tini i sposobnosti so {to bi se podgotvile i pravilno naso~ile pri izborot na idnata profesijata. Na toj na~in }e se namali pojavata na nekompatibilnost na ve{tini na pazarot na trudot i }e se izbegnat dopolnitelni tro{oci za prekvalifikacija na rabotnata sila.

26 REPORTA@A

“KAPITAL” REPORTA@A OD SOLUNSKOTO PRISTANI[TE

SOLUNSKOTO PRISTANI[TE @IVEE OD MAKEDONSKITE KOMPANII SOWA JOVANOVA s.jovanova@kapital.com j @ p

ko nekoga{ va`e{e za glavna krstosnica niz koja se uvezuvaa stotici toni stoka od Kina, Indija Koreja, JJaponija, j I j i K j a se izvezuvaa od Makedonija, Srbija, Kosovo i Severna Grcija, deneska, vtoroto po golemina pristani{te vo Grcija najverojatno gi pre`ivuva najte{kite denovi od svoeto postoewe, osobeno otkako finansiskata kriza silno ja pogodi Grcija, po {to gr~kata vlast, pritisnata od Evropskata unija, najavi proda`ba na 23% od pristani{teto.

“Kapital” be{e vo poseta na pristani{teto po povod prisustvoto i prezentacijata na menaxmentot na Solunskoto pristani{te na Saemot za transport i logistika, koj sledniot mesec }e se odr`i na Skopski saem vo Skopje. Doma}in ni be{e rakovodniot tim na Tessaloniki port authority SA, dr`avnata kompanija koja upravuva so pristani{teto.

Inaku, Solunskoto pristani{te e edinstven primer vo Evropa kade {to dr`avna kompanija e koncesioner na dr`avno pristani{te. Idejata na menaxmentot be{e da ni go prezentiraat kargo-terminalot i da gi najavat investiciite od 250 milioni

A

evra, koi treba da ponudat podobri uslugi za kompaniite koi go koristat pristani{teto.

No, koga pristignavme vpe~atokot be{e neo~ekuvan. Ako nekoga{ voobi~aena slika za Solunskoto pristani{te bila golema frekvencija na kamioni, rasposlani kontejneri koi ~ekaat za tovarewe ili istovar i 30-ina zakotveni tovarni prekuokeanski brodovi na den, deneska slikata e porazitelna. Na terminalot za kontejneri ima{e

zakotven samo eden brod, a na dokot mo`ea da se zabele`at edvaj desetina rabotnici, od koi samo dvajca bea anga`irani na ma{ini-digalki so ~ija pomo{ se tovarat kontejnerite. Slikata pak, na 50-ina kamioni so skopski, bitolski, {tipski i registarski tabli~ki na drugi makedonski gradovi samo ni ja potvrdi tezata na menaxmentot na pristani{teto - deka makedonskite kompanii se

EMANUEL MIHALIDIS

ZAMENIK-DIREKTOR NA SOLUNSKOTO PRISTANI[TE

“Spored poslednata analiza za rabotata na pristani{teto, izrabotena u{te pred dve godini, a revidirana minatata godina, o~ekuvawata se deka pobaruva~kata za uslugite na pristani{teto narednive godini kontinuirano }e raste i deka sleduva zna~itelen porast na pobaruva~kata za obi~niot, odnosno konvencionalniot tovar, koj do 2012 godina bi trebalo da ja dostigne brojkata od pet milioni toni, kolku {to be{e vo 2007 godina, no i da se zgolemi na devet milioni toni do 2020 godina. Ako go analizirame finansiskiot obrt } e vidime deka sme podobri od lani, posebno vo delot na konvencionalniot tovar, kade {to minatata godina imavme obrt od 25,5 milioni evra. Brojkite zboruvaat za rast i uvereni sme deka }e ja dostigneme 2007 godina.”

BROJ 620

16/09/2011

REPORTA@A

www.kapital.mk

43,4%

od tovarot koj tranzitira na pristani{teto e od makedonski kompanii

mnogu va`en i vtor po golemina klient na pristani{teto.

Deka makedonskite uvoznici i izvoznici se klu~ni za ovoj transporten centar potvrduva i statistikata na rakovodstvoto, koja poka`uva deka spored obemot na tovar, po severna Grcija, kade {to odi najgolem del od stokata, najgolem broj klienti ima od Makedonija, a potoa sleduvaat i Srbija i Bugarija. Minatata godina od vkupno 4,4 milioni toni obi~en tovar {to tranzitiral na pristani{teto duri 43,4% e od ili za Makedonija. Ovoj procent kontinuirano se zgolemuva od 2008 godina, koga iznesuval 32,4%. [to se odnesuva do kontejnerskiot transport, samo minatata godina vkupno 18.584 kontejneri bile nameneti za kompaniite od Makedonija, {to e 6,8% od vkupniot broj kontejneri. No, tuka mora da se napomene deka toj procent e pomal od 2009 godina, osobeno od 2008 godina, koga re~isi 10% od kontejnerite bile nameneti za Makedonija, {to, sepak, poka`uva deka ekonomskite trendovi vo sosednite zemji se reflektirale vrz rabotata na pristani{teto.

BLOKADITE NA GR^KATA ADMINISTRACIJA GO BLOKIRAA MAKEDONSKIOT IZVOZ Vo obid u{te pove}e da ja intenzivira sorabotkata so makedonskite kompanii, menaxmentot na Solunskoto pristani{te, odnosno dr`avnata kompanija koja u{te od 2001 godina dobi koncesija od Vladata da menaxira so pristani{teto, do 2014 godina najavuva podobruvawe na infrastrukturata, nov magacinski prostor za le`arina na stokata i olesnuvawe na uslovite za transport, no i nabavka na nova oprema.

Sepak, spored informaciite od firmite koi sorabotuvaat so pristani{teto, site tie investicii zavisele od obemot na rabotata {to }e ja ima pristani{teto do idnata godina, a spored tvrdewata na kompaniite, najavite i ne se tolku zadovolitelni. Tokmu zatoa menaxmentot se obiduva da privle~e {to pogolem broj klienti, me|u koi i makedonski kompanii, preku namaluvawe na cenite na uslugite i najava za podobruvawe na istite. No, konstantnite {trajkovi od strana na gr~kata administracija, bilo da se zemjodelcite, `elezni~arite ili carinicite, s$ u{te se ko~nica za pogolema trgovska sorabotka. [tetite {to vo period na protest gi pretrpuvaat makedonskite kompanii se pove}ekratni. Zastoj na stokite i kamionite na granica ili vo magacin, penali poradi docnewe na odredeni isporaki, terminalni tro{oci na grani~nite premini, o{tetuvawe na proizvodite poradi pretransportirawe, gubewe na kvalitet na osetlivite proizvodi, izgubena dobivka, neostvaren prihod, zagubi na den, zastoj na procesot

Ako nekoga{ voobi~aena slika za solunskoto pristani{te bila golema frekvencija na kamioni, rasposlani kontejneri koi ~ekaat za tovarewe i istovar i najmalku 30-ina tovarni prekuokeanski brodovi na den, deneska slikata e porazitelna. Na terminalot za kontejneri edvaj e ukotven eden brod, a na dokot se zabele`uvaat edvaj desetina rabotnici.

Iako menaxmentot na Solunskoto pristani{te pompezno najavuva investicii vo infrastruktura, pove}e od jasno e deka pristani{teto gi pre`ivuva najte{kite denovi na proizvodstvo kako i zgolemeni tro{oci blizinata i poniskite ceni, no osven konporadi preupatuvawe na isporakite preku stantnite protesti i ~ekaweto po 24 ~asa alternativni prevozni pravci. Ako se na carina, dopolnitelni glavobolki im zeme predvid i deka site {est dokovi na zadava neefikasnosta na vrabotenite na pristani{teto se povrzani so `elezni~ki pristani{teto. Iskustvata na doma{nite prugi, a mnogu ~esto raboti samo edna, kompanii koi kontinuirano rabotat so toga{ pove}e od jasno e deka makedonskite Solunskoto pristani{te poka`uvaat deka kompanii trpat vistinski glavobolki vo nitu edno obi~no istovaruvawe ili tovarewe na pristani{teto ne se odviva bez sorabotkata so pristani{teto. “Ima problemi i od va{a strana, osobeno podmituvawe na vrabotenite. Takvo iskustvo vo delot na brzinata na vozovite, no mora neodamna imal i na{iot sogovornik, koj od opravdnani pri~ini saka{e da priznaam deka pogolemi se da ostane anonimen, no za problemite od gr~ka strana. da go dolovi momentot ni Fakt e deka gr~kata `eleznica raska`a edna takva slu~ka na mora da se rekonstruira i potkupuvawe na rabotnicite toa e vo procedura, a se milioni evra investicii za navremeno zavr{uvawe o~ekuva finalizacija idnata najavuva menaxmentot na pristani{teto do 2014 godina odredena rabota. godina. Spored evropskata “Tarifata na kranistite im e regulativa, gr~kata `eleznica e obvrzana da go liberalizira `elezni~kiot pedesetina evra i e krajno voznemiruva~ki soobra}aj. Mislam deka i vo va{ata dr`ava koga go znaete ova i koga treba da platite e sli~no, {to zna~i deka mo`nostite za za obi~en tovar za koj treba eden den da sorabotka }e bidat pogolemi dokolku se se istovari, a vie mora da platite dopolslu~i toa. Koga imate privaten investitor nitelno dokolku ne sakate za istovaruvawe blokadite od strana na vrabotenite se na istiot da ~ekate dopolnitelni dva dena. svedeni na minimum. Od zaemen interes e Bukvalno nemate izbor - ili }e platite ili rizikuvate da docnite so isporakata da se slu~i toa�, izjavi Mihalidis.

249

NEMA ZAMENA ZA SOLUNSKOTO PRISTANI[TE Za najgolem del od makedonskite prevoznici Solunskoto pristani{te e najdobra varijanta poradi

27

28 REPORTA@A na stokata, zatoa {to tie vraboteni se podgotveni i namerno da go dovedat voziloto vo defekt samo za da dobijat ekstra pari�, objasnuva na{iot sogovornik.

Na Solunskoto pristani{te e dozvoleno i privatna firma da vr{i istovaruvawe i tovarewe na kontejnerite, opcija koja iako e poskapa, vo golem broj slu~ai ja koristat i na{ite kompanii. Vo momentov na pristani{teto rabotat 450 lu|e zaedno so administracijata i rabotnicite na dokovite, {to e dvojno pomalku od 2000 godina, koga vraboteni bile vkupno 850 lu|e.

Menaxmentot komentira deka iako imalo potreba, vo ovoj moment re~isi nevozmo`ni bile novi vrabotuvawa poradi restrikciite od Vladata. Nedostigot od rabotna sila go kompenzirale so kratewe na smeni, osobeno na patni~kiot terminal, koj i ne se smeta za tolku atraktiven i profitabilen. Ako pred nekolku godini od pristani{teto sekoj den isplovuvale po tri brodovi, sega istata brojka va`i za edna nedela.

Koga }e se soberat lo{ite iskustva na makedonskite kompanii i koga na toa }e se dodadat iljadnicite toni stoka koja izminatiot period vo stotici kontejneri stoe{e blokirana vo pristani{teto vo Solun,

SOLUN NAJMNOGU SE KORISTI ZA TRGOVIJA SO ^ELIK I FERONIKEL So brodski transport najmnogu patuva makedonskiot ~elik, feronikel i kontejneri so razna stoka, a so brodski transport vo Makedonija najmnogu pristignuva stoka od Kina, Brazil, Indija, Japonija i od drugi dale~ni zemji.

Makstil, Mitalstil, Feni i cementarnica Usje se kompaniite koi najmnogu uvezuvaat i izvezuvaat preku Solunskoto pristani{te. [peditorski kompanii pak, koi operiraat kako kontejnerski prevoznici se Fer{ed, Mediterejnian {iping kompani, Kontrast, Deni internacional, For{ped logistika, Fortrans, Blu vel, Translog... opravdano e pra{aweto ima li alternativa za Solunskoto pristani{te. Iako u{te od minatata godina za makedonskite kompanii na Solunskoto pristani{te ima posebni popusti, sepak, poznava~ite komentiraat deka toa ne e dovolno za privlekuvawe pogolem broj kompanii, posebno vo uslovi koi zabrzano se razvivaat pristani{tata vo Bar, Dra~ i Burgas, so {to konkurencijata se zgolemuva. Ovie pristani{tata

se blisku, no patnata infrastruktura e vo lo{a sostojba, {to gi pravi poskapi i ponedostapni za makedonskite kompanii.

Menaxmentot na Solunskoto pristani{te e svesen za rapidniot razvoj na pristani{tata vo sosednite zemji na Balkanot, no zasega ne ~uvstvuvaat ostra konkurencija. “Ako zboruvate za pristani{tata vo Dra~ i vo Burgas, smetam deka se razvivaat, no nemaat napraveno poseriozni ~ekori vo

30 REPORTA@A TRANZIT NA MAKEDONSKA STOKA Niz pristani{teto vo Solun vo 2010 godina tranzitirale 18.584 kontejneri so makedonska stoka, koja ili se izvezuvala ili bila uvezena od prekumorskite zemji.

Spored podatocite na transporterite i {pediterskite kompanii, pove}e od 90% od makedonskite stoki koi se izvezuvaat ili uvezuvaat preku brodski transport odat preku pristani{teto vo Solun.

delot na kontejnerskiot prevoz. Mo`ebi vo idnina }e treba da gi pro{irat pristani{tata, da napravat novi objekti kade {to }e se ~uvaat kontejnerite i kojznae, mo`ebi }e mo`eme i nie kako pristani{te da sorabotuvame so niv. Ne mora sekoga{ da se gledame kako konkurencija, mora da ima i sorabotka, kako na primer vo delot na kargo-prevozot. Mo`e odreden tovar i nie da pratime na tie pristani{ta vo uslovi na prebukiranost na na{a strana, zatoa {to na kraj, glavna cel na pristani{teto e komercijata,

stokata da stigne do krajnite korisnici�, izjavi Mihalidis.

I MAKEDONIJA MO@E DA U^ESTVUVA VO PRIVATIZACIJATA NA SOLUNSKOTO PRISTANI[TE Uslovi za zacvrstuvawe na trgovskite pozicii na Makedonija vo Grcija ve}e se pojavija so najavenata privatizacija na Solunskoto pristani{te, no zasega nitu dr`avata, nitu privatnite kompanii ne izrazija osoben interes za koncesionerstvo ili kupuvawe na del od pristani{teto.

Vo momentov Grcija poseduva 75% od pristani{teto vo Solun. Poradi ekonomskata kriza, koja silno ja zafati Grcija, dr`avata re{i da prodade u{te 23% od svojot del na privatni investitori do krajot na godinava. Spored pretpostavkite na menaxmentot, poverojatno e narednata godina da se slu~i proda`bata, po {to dr`avata }e ostane so 51% udel vo pristani{teto, a privatnite investitori so 49%. Vo momentov privatni investitori se pomali akcioneri, bidej}i pristani{teto kotira na berza i sekoj mo`e da si kupi akcii, no pretpostavkite se deka ostanatiot del, koj najverojatno }e bide kargo-terminalot, poradi negovata atraktivnost }e se prodade na nekoj poseriozen i pogolem investitor. Vo momentov 5% se vo sopstvenost na investiciski fond od Velika Britanija, a 20% vo racete na pomali akcioneri.

Inaku, pristani{teto e so dlabo~ina od 12 metri, no menaxmentot najavuva deka so investiciskiot ciklus dlabo~inata }e dostigne i do 16 metri. Planirana e i ekspanzija na {estiot dok, ~ija povr{ina }e se zgolemi za 500 metri i }e bide dolg vkupno 1.000 metri. Vo momentov pristani{teto raspolaga so 620.000 metri kvadratni prostor, mehani~ka oprema za tovarewe i istovaruvawe stoka i poseben del za kontejneri. Nudi uslugi za tovarni brodovi, krajbre`en prevoz i krstosuvawa, zakotvuvawe na brodovite, kako i parking za avtomobili i povrzuvawe so patna i `elezni~ka mre`a. Pristani{teto e opremeno so samodvi`e~ki kranovi, digalki i traktori. Menaxmentot planira realizacija na investiciite u{te od sledniot mesec, najprvin so ekspanzija na {estiot priod za tovarni brodovi, vo delot na infrastruktura i vo delot na zgolemuvawe na kapacitetite za ~uvawe na stokata.

Parite ve}e se obezbedeni od strana na gr~kata Vlada i Evropskata investiciska banka. Stanuva zbor za 250 milioni evra, koi }e po~nat da se tro{at u{te od idniot mesec. Se o~ekuva rekonstrukcijata na {estiot priod da bide zavr{ena do 2014 godina, a pridobivkite od toa }e bidat za 500 metri zgolemena povr{ina, dlabo~ina od 16 metri, kapacitet za 1,2 milioni kontejneri, bidej}i vo momentov ima kapacitet za samo 300 iljadi kontejneri.

Pristani{teto ima izraboteno investiciski plan za narednite pet godini, koj vklu~uva i razvoj na zonata kade {to }e se vr{i popravka na brodovite, a }e se razvie i avtomobilskiot terminal.

32 COMPANY PROFILE

SERTA KOMPANI KOMPANIJA ZA PRERABOTKA I IZVOZ NA JAGNE[KO MESO

VINOVNICI ZA PLASMANOT NA MAKEDONSKOTO JAGNE VO EVROPA I PO[IROKO

KOLEVA IVANA koleva@kapital.com.mk kolev

a po~nete so uvoz na smrznato meso i potoa da se pretvorite vo najgolem izvoznik na jagne{ko meso od Makedonija e jagn biznis-prikazna koja definitivno biz zaslu`uva da bide zemena za primer vo u~ebnicite u~ebnic po ekonomija. Nam od prva raka ovaa o prikazna ni ja raska`a Risto Mihajlov, Mihaj sopstvenik i generalen menaxer na n kompanijata za uvoz na smrznato me meso i izvoz na sve`o jagne{ko meso, Serta Kompani. Interesno e toa {to Serta kompa kompani po~nala da raboti vo 1993 godina, so zzaemi od samo 23.000 marki i generalno bila naso~ea kon uvozot na smrznati vn vnatre{ni organi, kako i pokategorii na meso. Denes, re~isi evtini kateg dve decenii podocna, taa se nao|a na 43 Top 100 najgolemi makedonski mesto od To izvoznici, so ostvaren izvoz od nad 6 evra. Od izvozot na jagne{ko milioni ev Serta kompani re~isi 95% odat za meso na Ser pazarite vo Evropa, a samo 5% za potrebite doma{niot pazar, so {to kompanijata na doma{ni 40%-45% od celokupnoto izvezuva okolu ok makedonsko jagne{ko meso.

Tajnata na uspehot vo sekoj biznis, spored Mihajlov, ne se krie sekoga{ vo parite i vo poddr{kata od bankite, iako i tie se zna~ajni faktori.

“Mnogu pova`no e znaeweto so koe raspolagate, no i sposobnostite na lu|eto koi go vodat biznisot”, ni otkriva toj. Se}avaj}i se na po~etocite koga go napu{til rabotnoto mesto vo OHIS za da se obide kako privatnik, Mihajlov raska`uva deka po tri godini rabota re{il da se prenaso~i kon kolewe jagniwa za potrebite na doma{niot pazar. Vakvata odluka bila logi~na, bidej} i vo toj period na{ata zemja se soo~i so zabrana za izvoz na jagne{ko meso na evropskiot pazar poradi problemite so {ap i ligavka. Nabrzo po ukinuvaweto na zabranata Serta kompani go ispra} a prviot kontingent na jagne{ko meso za italijanskiot pazar, a potoa poleka, no sigurno gi osvojuva i hrvatskiot, gr~kiot, bosanskiot i srpskiot pazar.

Poradi brziot rast i napredok na kompanijata, sopstvenicite investiraat i vo nova klanica vo Kavadarci. Od celosno ruinirana zgrada i kompanija koja rabotela pod ste~aj i promena na nekolku sopstvenici, denes klanicata vo Kavadarci so investicijata na Serta Kompani se preobrazuva vo ubav moderen objekt so visoka tehnologija, rasposlan na 10.000 m2 povr{ina. Pokraj izvozot na odli~no vino, Kavadarci sega mo`e da se gordee i so izvozot na jagne{ko meso. Lokalnata vlast poradi toa godinava nagradata “7 Septemvri” & ja dodeli na Serta kompani kako najuspe{na kompanija vo delot na stopanskite aktivnosti. Poradi zgolemeniot obem na rabota, Serta Kompani prodol`uva

D

COMPANY PROFILE so investiciite. Godinava Mihajlov ja kupuva i klanicata vo Prilep, za potrebite na svoeto zgolemeno rabotewe i se nadeva deka naskoro kompanijata u{te pove}e }e gi zgolemi izvoznite kapaciteti.

ITNO DA SE ZBOGATI STO^NIOT FOND! Od Sicilija s$ do Venecija na sever vo Italija, no i vo u{te nekolku zapadnoevropski zemji makedonskoto jagne stanuva vistinski brend. Za toa e “vinovno” makedonskoto podnebje i ridsko-planinskite predeli, koi pravat makedonskoto jagne da bide prepoznaeno po visokiot kvalitet.

“Dobro jagne e sekoe dobro odgleduvano jagne”, veli sopstvenikot na Serta kompani.

No, toj bi sakal da ja vidi Makedonija povtorno so 2-3 milioni ovci, koi }e bidat so osve`ena krv i so nova genetika. Spored negovite procenki, denes vo zemjava raspolagame samo so 700800.000 ovci. Toa glavno se izme{ani rasi koi ne se visokomle~ni i s$ u{te na primitiven na~in ra~no se molzat, {to pridonesuva za zgolemeno nivo na bakterii vo mlekoto.

“Kaj nas imame me{avina od pove}e sorti ovci i toa naj~esto merini, vinderbek, pramenka, cigaja, avasi... Nie vo eden kamion tovarime me{avina od rasi. Toa e isto kako na eden dekar lozje da posadite 20-ina razli~ni loznici grozje so 20-ina razli~ni rodovi. Od toa na krajot ne se dobiva dobro sortno vino. Istoto e i kaj ovcite”, veli Mihajlov. Spored nego, potrebno e vo Makedonija da se donese dolgoro~na strategija za obnovuvawe na

Firmata {to po~na so uvoz na smrznato meso, so pozajmeni 23.000 marki, denes e najgolemiot izvoznik na jagne{ko meso od Makedonija, so ostvaren izvoz od nad 6 milioni evra. sto~niot fond i vo kvalitet i vo koli~ina, za da gi iskoristime potencijalite {to ni gi dava podnebjeto.

“Sekade vo Evropa e prisuten trend na namaluvawe na sto~niot fond kaj ovcite. [panija od 25 milioni ovci stigna do 19, Romanija od 19 na 10, Bugarija od sedum milioni ostana samo na eden milion ovci. Ova zna~i deka cenata na mesoto }e raste, so {to }e se zgolemi i pobaruva~kata za jagne{ko meso. Makedonija so nejzinite geografski potencijali treba da go iskoristi toj moment. Ovcata ne bara uvozni surovini za da mo`e da se izvezuva. Potrebna e samo treva ili p~enica, ja~men i drugi koncentrati koi Makedonija sekako gi ima, a vo zamena za toa }e dobieme zgolemen devizen priliv”, poso~uva Mihajlov i veli deka osobeno e zgolemena pobaruva~kata za uvoz na meso od zemjite kako Jordan, Izrael, Palestina, Saudiska Arabija, Emirati, Turcija i drugi. Na ovoj problem Grcija postojano raboti. Vo izminative desetina godini taa go zgolemila sto~niot fond na sedum milioni ovci i pet milioni kozi, so {to sigurno go trasira patot za osvojuvawe na evropskite pazari vo idnina.

SO BREND I AMBALA@A DO POGOLEM PROFIT Golem nedostatok na makedonskiot izvoz na jagne{ko meso e negovoto prodavawe kako

surovina. Iako e navistina kvalitetno, stranskite kupuva~i mo`at pote{ko da go prepoznaat, bidej}i toa se prodava s$ u{te kako surovina, koja ponatamu podle`i na obrabotka. Osven po pe~atot, ne postoi soodvetna ambala`a ili pakuvawe po koe makedonskoto jagne brendovski } e gi zacvrsti poziciite na evropskiot pazar.

“Pakuvaweto na mesoto e mnogu va`no zatoa {to vo supermarketite vo ista prostorija se ~uvaat razli~ni vidovi meso i site tie zaedno se me{aat, a toa ne e dobro”, veli Mihajlov. “Vo Makedonija odamna nedostiga pogon za konfekcionirawe i brendirawe na jagneto. Na{eto jagne e prepoznatlivo, a nebrendirano ne se razlikuva po ni{to drugo, osven po pe~atot. Potro{uva~ite malku vnimavaat na pe~atite, tuku samo na brojkite i kilogramite. So takov pogon za konfekcionirawe na{ite jagniwa }e dobijat i podolgi rokovi na traewe. Na primer, vo Italija jagneto se pakuva so gas i mo`e da izdr`i i 60 dena rok na traewe. Kaj nas pak, rokot na traewe e samo edna nedela. So ova }e dobieme i povisoki ceni, a mesoto mo`e da se deli vo kategorii: kotleti, ple{ka, but, rebra... Sega nie go izvezuvame samo kako surovina, a ne i kako finalen proizvod”, poentira Mihajlov.

VO MAKEDONIJA NASKORO ]E NEMA MESARI?! a uspehot na Serta kompani najmnogu pridonesuva timot od vraboteni, koj se sostoi od okolu 60-ina lu|e. Vo eden biznis koj raboti so `iva materija koja podle`i na brojni inspekcii, kontroli i proverki potreben e stru~en tim so ekspertski znaewa. Poradi toa, Serta kompani e edinstvena kompanija vo industrijata koja vo timot ima sopstven veterinar i trojca veterinarni tehni~ari koi vr{at dopolnitelna kontrola na mesoto i garantiraat za pravilno sproveduvawe na HASAP standardite. Pokraj stru~niot tim odgovoren za klanicata, raspolagaat i so agronom odgovoren za priem na stokata i tehnolog kako upravitel na klanicata. No, Mihajlov apelira deka naskoro Makedonija }e se sudri so nedostig od mesari.

“Poslednive 15-ina godini Makedonija nema {kola za mesari. Nekolku pati ve}e signalizirav i kaj lokalnata samouoprava vo Kavadarci i na brojni sredbi i sostanoci deka mora itno da se formiraat paralelki za da se oformi kadar. Site vraboteni niz klanicite vo zemjava ve}e se od postarite generacii i

Z

nabrzo }e se sudrime so golem problem”, veli toj. Spored nego, so bezvizniot re`im mnogu mesari zaminaa da rabotat vo EU za pogolema plata.

Sega ve}e po~nuva da se ~uvstvuva nedostig od ovoj kadar, a mnogu mesarnici i razni prerabotuva~ki kapaciteti ve}e po pet pati objavuvaat isti oglasi i ne mo`at da najdat takvi kadri.

“Ova e mnogu zna~aen kadar, bidej}i toj treba poleka da se prilagoduva na sistem na rabota po odredeni evropski standardi i regulativi koi se mnogu strogi.

Nevnimatelnoto rabotewe i propustot na samo edna bakterija niz proizvodstvoto mo`e da napravi vistinski haos”, veli Mihajlov.

RISTO MIHAJLOV, sopstvenik na Serta kompani, bi sakal da ja vidi Makedonija povtorno so 2-3 milioni ovci, koi }e bidat so osve`ena krv i so nova genetika

33

44 AVTOMOBILIZAM NOVOTO “FERARI FF 2012”

BOLID ZA SEMEJNI

Problemi so identitetot e naj~estiot komentar povrzan so novoto “ferari FF 2012”, osobeno za tie koi za prv pat }e go zdogledaat negoviot unikaten dizajn. Dali ova e navistina “ferari”, bi prodol`ile zlobnicite, no po prvoto test-vozewe odgovorot }e si dojde sam po sebe. “FF 2012” e “ferari” po slika i prilika, po du{a i srce duri mnogu pove}e od negovite prethodnici PODGOTVIL: DEJAN AZESKI

nogu polesen, poekonomi~en i sekako, pobrz od prethodnite modeli, “ferari FF 2012” so prose~na cena od 300.000 dolari narednata godina }e se obide da go napadne pazarot na luksuzni sportski vozila. Vmetnat vo konkurencija so “aston martin rapid” i “panamera 4”, o~igledno nema da ima lesna zada~a. Vo prilog, sekako, mu odat tokmu novitetite vo odnos na identitetot na edno “ferari”. Pogonot na site ~etiri trkala, vo ~ija oblast e pioner od negovata familija Ferari, sekako }e pretstavuva zna~ajna prednost pred site ostanati vozila, bidej}i da se ima “ferari” koe bez nikakvi prepreki }e ve odnese do skija~kite tereni na Sent Moris ili na sosednite vo Madona de Kampiqo sekako e nesekojdnevno ~uvstvo i iskustvo, no i nesekojdnevna pojava i gletka za visokata xet-set klasa koja }e ve pre~eka tamu. So prose~na potro{uva~ka pomala od 15 litri na 100 km, odr`uvaweto na “ferari FF 2012” i ne izgleda tolku skapo gledano od perspektivata na biznismenite koi se podgotveni da izdvojat nekolku stotini iljadarki samo za da mo`at da go kombiniraat zadovolstvoto so prakti~nosta

M

Ferari pravel samo sportski bolidi, kaj {to nema mesto nitu za edna pomala torba?! Poglednete go baga`nikot na “FF”

na pionerot na ovaa prva semejnotrka~ka klasa na avtomobili, koja o~igledno se ra|a na svetskiot pazar.

KOMOTEN ZA ^ETIRI PATNICI So dol`ina od re~isi pet metri (490 sm) i {irina od 1.995 sm, “FF 2012” kako da ima mesto za s$ {to & e potrebno na eden futuristi~ki avtomobil.

Prednicata, na koja dominiraat izdol`eni farovi, inspirirani od starata “458 italia” odzema zna~aen del od volumenot na voziloto, no ostava dovolen prostor za vo patni~kiot del udobno da se smestat ~etvorica vozrazni patnici, {to ne e slu~aj so drugite modeli na Ferari. So vakvi dimenzii “FF 2012” sigurno e dosta pogolem od “skarlieti 612”, oficijalniot negov prethodnik.

Isto kako i “tretata vrata”, koja e novitet, barem od prizmata na poslednive decenija i pove}e za ovaa klasa vozila, konkretno vo gamata na Ferari, pod koja mo`e da se smesti dovolno baga` za da se istera eden prose~en familijaren odmor na pla`ite na Azurniot breg ili edno luksuzno zimuvawe na vrvovite na

{vajcarskite Alpi.

STANDARDIZIRAN POGON ZA “AVION” NA ^ETIRI TRKALA Ve}e dosadnite za Ferari, “skromni” 6.300 kubni santimetri zafatnina na motorot, koi proizveduvaat sila od 651 kowski sili niz 12 cilindri, mo`at da se najdat pod haubata na ovaa “mutacija” od Ferari. No, ako podetalno se razgledaat specifikaciite, }e se zaklu~i deka motor koj ima dve transmisii (po edna na sekoja strana od motorot) ne e ne{to {to izleguva sekoj den od proiz-

Pod haubata na “FF” “spijat” 650 kowi, podgotveni da ve povedat do brzina od 100 km/~ za samo 3,7 sekundi

AVTOMOBILIZAM

I PATUVAWA

Ferari }e vi napravi i “vagon” samo ako imate pari da platite za toa.

I navistina, italijanskiot proizvoditel na avtomobili ne go {tedi svojot trud koga se raboti za onie ekstradare`livi kupci koi ne gi `alat sredstvata samo da dojdat do unikanten i edinstven model koj treba da gi napravi prepoznatlivi. Dolga e listata so specijalni nara~ki koi gi primila kompanijata niz nejzinata bogata istorija. Nekolku sultani i kralevi, brojni muzi~ki i filmski yvezdi i sekako, markerite od svetskata biznis-elita se samo del od sre}nicite koi ja imale privilegijata da se vozat vo specijalno napraven model na slavniot Ferari. pretstaven kako op{ta toga{na senzacija.

Nizata prodol`uva preku stilskata izvedba na “aston martin DB5” na Harold Radford, “lan~ia HPE” i “reliant {miter” na GTE. Sporeden so negoviot prethodnik “612 Skaglieti”, noviot “FF” ima prednosti kolku {to ima i vkupno izmeni.

PRVI^NA PREZENTACIJA NA MODELOT NA SNEG

vodnite pogoni vo Maranelo.

Za razlika od ve} e “zastarenata” tehnologija koja koristi eden vid dopolnitelen silen {ok za da go prefrli pogonot na vtoro skalilo, ve} e spomenatiot nov sistem na zabrzuvawe nudi u{te pomek prenos i ja zgolemuva eksplozivnosta na momentot, koj u{te od pred mnogu godini ne se meri vo sekundi, tuku vo stotinki. Zabrzuvaweto od nula do sto kilometri, koe katalo{ki se procenuva na samo 3,7 sekundi, za mnogum kriti~ari e preoptimisti~no, no kako i da e, mnogu pobrzo od toa {to go do-

bivate so ostanatite SUV vozila so koi ste planirale da go pominete godi{niot odmor. Glavata sigurno boli i od 334 kilometri na ~as, koi pretstavuvaat gorna granica koja sigurno e sposobno da ja dostigne ova vozilo, iako terenot za koj prvenstveno e nameneto, odnosno tesnite planinski krivini te{ko deka koga bilo bi mu go dozvolile toa.

TRETATA VRATA NIZ ISTORIJATA NA SPORTSKITE AVTOMOBILI Minatoto na ovoj tip sekoga{ osporuvana nadvore{nost za eden avtomobil od ovoj tip se navra}a u{te vo 1962 godina, koga “drogo/bizarini ferari 250SVB” be{e

Dokolku koj bilo vizioner od avtomobilskata industrija pred deset godini gi povrze{e Ferari i snegot na Alpite, verojatno vedna{ }e be{e proglasen na lud. No, tokmu na vrvot na italijanskite dolomiti javnosta za prv pat oficijalno gi vide mo`nostite na noviot “FF 2012”, koj, raka na srce, se poka`a odli~en.

Snegot ne e ne{to novo, tuku ne{to nevideno za negovite postari bra}a i sestri od slavnata “aristokratska” familija Ferari, no toa o~igledno ne pretstavuvalo prepreka za smeliot menaxment i in`enerski tim na Ferari da osmislat i da izvedat takov model na superbrzo vosilo za koe nema prepreka nitu od vremenski tip (godi{no vreme) nitu od klimatski (nepogodni uslovi) na patot. S$ na s$, bravo za idejata, a u{te pove}e za realizacijata.

Na udobnite ko`ni sedi{ta ima dovolno mesto za ~etvorica vozrasni patnici

45

46 GADGETS NOKIA JA PRETSTAVI C3-01 GOLD EDITION

N

okia go lansira{e C3-01 Gold Edition, koj e baziran na originalniot C3-01, no vo “naxixano” izdanie koe e pozlateno so 18 karatno zlato.

Telefonot osven pozlateno ku}i{te dobi i pobrz procesor so raboten takt od 1GHz. Uredot e namenet za pazarite vo Isto~na Evropa (najverojatno zatoa {to tuka `iveat najmnogu fanovi na ki~ot) i Sredniot Istok, a }e ~ini okolu 220 evra (pred danoci i ostanati dava~ki). Zna~i, za ne tolku mnogu pari }e mo`ete da bidete {izik so pozlaten telefon.

Inaku, od ostanatite tehnikalii, uredot e baziran na Series 40 verzijata na Symbian, ima rezistiven (rezistivniot e “tapa”, treba da stisnete ma{ki, kapacitativen e toj na koj rabotite se odvivaat mazno) displej na dopir so golemina na dijagonala od 2,4 in~i, Wi-Fi konektivnost, kamera so rezolucija od 5 megapikseli i LED blic.

DO KRAJOT NA GODINATA STIGNUVA I SONNY ERICSSON XPERIA ARC S

SONY PRETSTAVI DVA NOVI TABLET-KOMPJUTERI

rikson na IAF konferencijata vo Berlin go pretstavi noviot Xperia smart-telefon, Xperia Arc S. Od kompanijata potvrdija deka uredot }e bide dostapen na globalno nivo (na odbrani pazari) do krajot na 2011 godina.

Se raboti za ured koj raboti na procesor od 1,4 GHz i }e ima instalirana aplikacija 3D sweep panorama. Ovaa aplikacija obi~nite 2D fotografii gi pretvora vo 3D. Xperia Arc S }e poddr`uva Android 2.3 Gingerbrad i e dostapna vo slednive boi: Pure White, Midnight Blue, Misty Silver, Gloss Black i Sakura Pink.

Xperia Arc S gi ima slednive karakteristiki: super brz 1.4 GHz procesor, 3D i 2D sweet panorama fotografii, 8.1 MR kamera, najnovata platforma na Android Ginderbread 2.3 i 512 MB RAM.

E

S

ony oficijalno gi pretstavi svoite novi tablet-kompjuteri koi se bazirani na Android 3.1, nare~eni Sony S i Sony R. Pogolemiot tablet-kompjuter ima ekran so dijagonala od 9,4 in~i i go nosi imeto Sony S, dodeka pomaliot model, koj se sostoi od dva ekrani na preklopuvawe so dijagonala od 5,5 in~i, se vika Sony P tablet. I dvata modeli delat golem del od specifikaciite, vklu~uvaj}i go procesorot NVIDIA Tegra 2, prednata VGA kamera i kamerata od pet megapikseli na zadnata strana, otvor za SD memoriska karti~ka, Micro-USB, Bluetooth 2.1+EDR, kako i 802.11 b/g/n WiFi. Sony S bi trebalo da bide dostapen od sredinata na septemvri po cena od 499 dolari vo Amerika, za verzija so 16 GB memorija, odnosno 599 za model so 32 GB. Ovie dva modeli imaat mo`nost za povrzuvawe na Internet samo preku WiFi, no verzijata koja }e se prodava nadvor od Amerika }e ima i mo`nost za povrzuvawe preku mobilni mre`i.

Cenata na Sony P s$ u{te ne e objavena, no so ogled na toa deka vo Amerika }e go prodava samo mobilniot operator AT&T, odlukata za negovata cena, kako i za toa koga }e izleze na pazarot zavisi od samiot operator.

OSVE@ETE GI VA[ITE INFORMACII I ZA[TEDETE! NAJPOVOLNA CENA ZA PRETPLATA NA NEDELNIKOT I DNEVENIOT VESNIK KAPITAL ZA SAMO 8.000 DENARI SO VKLU^ENO DDV, PLATENA PO[TARINA ZA 12 MESECI... ZA[TEDETE DURI 35%

+

-35% SO

POVE]E INFORMACII NA 02/3298 110 ILI

pretplata@kapital.com.mk

ZEMETE POVE]E!