645-Kapital magazin

COVER STORY: DR@AVATA DA ZASTANE ZAD IZVOZNICITE biznis magazin

foto: FILIP POPOVSKI

M

~len na grupacijata KAPITAL MEDIA GROUP

VO OVOJ BROJ SPECIJALEN PRILOG P IL PR LOG O

INTERVIEW

GORAN ANTEVSKI UPRAVITEL NA RADE KON^AR TEP

VREME E DA SE PODDR@I I INDUSTRIJATA ...samo samo idejata e kapital, sè drugo e pari...

BROJ 645 CENA 100 DEN.|7 MART, 2012, SREDA|GODINA 13

WWW.KAPITAL.MK

COVER STORY: DR@AVATA DA ZASTANE ZAD IZVOZNICITE biznis magazin

foto: FILIP POPOVSKI

4M

~len na grupacijata KAPITAL MEDIA GROUP

VO OVOJ BROJ SPECIJALEN P PR IL LOG O PRILOG

SODR@INA SODR@INA

IZDVOJUVAME

06 PORTFOLIO

PODDR[KA ZA IZVOZNICITE

12 COVER STORY Prva rabotna konferencija za izvoz na Kapital Akademija Potrebni se reformi za pogolem i konkurenten izvoz.

Dr`avata mora da zastane zad izvoznicite!

INTERVIEW

GORAN ANTEVSKI UPRAVITEL NA RADE KON^AR TEP

VREME E DA SE PODDR@I I INDUSTRIJATA ...samo samo idejata e kapital, sè drugo e pari...

BROJ 645 CENA 100 DEN.|7 MART, 2012, SREDA|GODINA 13

WWW.KAPITAL.MK

Prviot broj na Kapital se pojavi na 24 septemvri 1999 godina.

Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje, ul. Dimitrie Tucovi} br 20, Skopje, p.fah: 503, Republika Makedonija; telefon: ++ 389 2 3298 110 faks: ++ 389 2 3298 111 direktor i glaven urednik: Qup~o Zikov izvr{en direktor (marketing i finansii): Gordana Mihajlovska grafi~ki i IT direktor: Nikolaj Toma{evski odgovoren urednik: Biqana Zdravkovska Stoj~evska pomo{nik na odgovorniot urednik: Igor Petrovski odgovoren urednik na specijalni dodatoci: Verica Jordanova odgovoren urednik na www.kapital.mk: Aleksandar Jan~evski grafi~ki prelom: Nade Toma{evska Igor Toma{evski Office manager i finansii: Aleksandra Nikolova; ++389 2 3298 110/ lok:101 nikolova@kapital.com.mk Pretplata na dnevniot vesnik Kapital i na magazinot Kapital: Sawa Savovska ++ 389 2 3298 110/ lok.104 pretplati@kapital.com.mk Reklama: Aleksandra Stojmenova ++389 2 3298 110/ lok.103 marketing@kapital.com.mk aleksandra@kapital.com.mk Oglasi: Dijana Gulakova ++389 2 3298 110/ lok.105 gulakova@kapital.com.mk Specijalni prilozi: Jasmina Savovska Tro{anovski jasmina@kapital.com.mk Sorabotnici: kolumnisti po dogovor Fotografija: Aleksandar Ivanovski Spored misleweto na Ministerstvoto za kultura za nedelnikot “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka.

20 INTERVJU Goran Antevski, upravitel na Rade Kon~ar TEP Vreme e da se poddr`i i industrijata 24 ANALIZA Нovata hrvatska vlada prezema politiчka odgovornost Pusto{ot od ХДЗ ќe se rasчistuva so ДДВ od 25%

Podatokot deka samo 5% od firmite vo zemjava izvezuvaat, a duri 23% od vkupniot izvoz go pravat `elezoto i ~elikot, go vklu~i alarmot kaj kompaniite i kaj dr`avnite institucii da baraat novi pazari i da sozdadat novi proizvodi za izvoz. No, za pokonkurentni proizvodi treba da se obezbedat uslovi preku potrebnata infrastruktura, poevtini energensi i krediti i preku stimulirawe na izvozot od strana na dr`avata. Ova be{e istaknato na rabotna konferencija “Kako i kade pove}e i podobro da izvezuvame?”, organizirana od Kapital Akademija.

Str. 12

Cover story

28 MENAXER Menaxirawe so ~ove~ki resursi Zo{to Gugl e najposakuvan rabotodavec?

Lari Pejx: Gugl treba da bide kako semejstvo 32 MEDIUMI Koj e koj vo PR-biznisot (1) “Advokati” na svoite klienti vo svetot na komunikaciite 36 COMPANY PROFILE Propoint Pe~atnica Skopje Na{ata cel e da bideme lideri vo grafi^kata industrija 38 NA RU^EK SO...

Teuta Arifi, vicepremier za evropski integracii Sekoj mo`e da gi promeni rabotite na podobro 42 EXCLUSIVE ”Kapital” ekskluzivno na Saemot za telekomunikacii vo Barselona Tablet-kompjuterite otvoraat nova era 62 TEHNOLOGII I BIZNIS Svetot e vo nivnite race

12 “MOBILNA” BARSELONA Ovaa godina nad 200 komapnii od isto tolku zemji vo svetot, okolu 800 operatori, pretstavnici na regulatornite tela i na vladinite institucii dojdoa vo Barselona, ne samo za da navestat kakvi telekomunikaciski ~uda mo`e da o~ekuva svetskata populacija, tuku i za da gi re{at pazarnite problemi i zakonskite pre~ki koi im stojat na patot na telekomunikaciskite kompanii vo Evropa i vo svetot. Godinava na Svetskiot kongres vo Barselona bea prisutni i pretstavnici na makedonskite kompanii Vip, Makedonski Telekom, T-Mobile i Sivus, a Kapital ima{e specijalen izvestuva~.

Str. 42

Exclusive

42

6 PORTFOLIO BUSINESS SBRIEF AGROKOR ]E GRADI OTKUPEN CENTAR I VO VASILEVO? rvatskiot gigant Akrokor }e gradi u{te eden otkupno-distributiven centar vo zemjava.

Pretstavnici na kompanijata ve} e razgledale parcela vo tretata industriska zona vo op{tinata Vasilevo, Strumi~ko, doznava “Kapital”.

Prethodno kompanijata ve}e kupi u{te edna parcela do otkupniot centar koj go otvori vo Strumica i spored najavite ottamu, planira{e tamu da otvori u{te eden otkupen centar. Spored informacii od terenot, tie pove}e ja bendisale parcelata vo Vasilevo. Investicijata na Agrokor za otkupnodistributivniot centar vo Strumica ~ine{e okolu 20 milioni evra, a centarot se protega na 8.000 metri kvadratni.

Od kompanijata najavija godi{en izvoz na 50 iljadi toni zelen~uk i ovo{je.

H

PA\A PROIZVODSTV VO INDUSTRIJATA gromen pad vo tekstilnata industrija od 20,6% vo januari ja razni{a celata industrija.

Osven tekstilnata, namaleno e i proizvodstvo vo industrija-

O

IVICA TODORI]

ta za proizvodstvo na nafteni derivati, rudarskata industrija, proizvodstvoto na mebel. Toa rezultira{e so petti posledovatelen pad na industriskoto proizvodstvo od 8%, koj upatuva na

GRAFIK NA NEDELATA NАЈГОЛЕМ ИZVOZ VO ZEMJI VO RAZVOJ 127,46

140,00

Rusija 120,00

Turcija

100,00

Kina

87,89 73,34

80,00

53,78 60,00 40,00

32,68 31,55

23,60

39,64

26,74

22,54 3,24

1,61

0,58

20,00

50,91

40,79

IZVOR: 0,00 DR@AVEN ZAVOD ZA STATISTIKA

2007

2008

2009

2010

2011

MAKEDONSKITE IZVOZNICI GI OTKRIVAAT ZEMJITE VO RAZVOJ zvozot vo zemjite vo razvoj vo izminatite pet godini e zgolemen za 330%, poka`uvaat podatocite od Dr`avniot zavod za statistika. Iako zemjite vo razvoj u~estvuvaat so samo 8% vo vkupniot izvoz na zemjata, trendot poka`uva deka vo poslednite godini izvozot vo ovie zemji bele`i kontinuiran rast. Glavnata pri~ina za pogolemiot izvoz vo zemjite vo razvoj e ekonomskoto zabavuvawe vo zemjite od EU i regionot, koi tradicionalno se najgolemi izvozni pazari vo Makedonija. Najgolem porast na izvozot od Makedonija ima vo Kina, Turcija i vo Rusija, koi va`at za edni od najbrzoraste~kite ekonomii. Taka, izvozot vo Rusija minatata godina e pogolem za okolu 70% vo sporedba so 2007 godina, dodeka vo istiot period izvozot vo Turcija e zgolemen za 36%, a izvozot vo Kina e zgolemen od 580 iljadi dolari vo 2007 godina na 127 milioni dolari vo 2011 godina.

I

BROJ 645

07/03/2012

7

www.kapital.mk

VOTO mo`en voved vo nova ekonomska recesija.

Statistikata samo gi potvrdi realnite problemi so koi{to se soo~uvaat doma{nite kompanii – namaleni nara~ki od stranstvo i pomal obem na rabota.

Narodnata banka vo svojata posledna analiza predvide deka pobaruva~kata za makedonski proizvodi vo stranstvo godinava dramati~no }e opadne i toa }e go zabavi porastot na ekonomijata do 2,4%. Kako rezultat na prodlabo~uvaweto na krizata kaj najgolemite trgovski partneri na Makedonija, neto-izvozot od zemjata godinava }e padne, a edinstven dvigatel na ekonomijata se o~ekuva da bide doma{nata pobaruva~ka. Narodnata banka predupredi deka neizvesnosta vo Evropa sozdava opasni rizici za u{te pogolemo zabavuvawe na ekonomijata.

Toa zna~i deka makedonskite kompanii, koi o~ekuvaa zgolemuvawe na proizvodstvoto i nara~kite od stranstvo, }e bidat prinudeni da go zabavat raboteweto i da otpu{tat del od vrabotenite. Najgolemiot udar se o~ekuva vo metalnata, tekstilnata i vo rudarskata industrija.

Iako guvernerot ja prepolovi vladinata proekcija za rast od 4,5%, zasega VVladata ostanuva na sopstvenite prognnozi.

Statistikata pak poka`uva deka S bbrojot na vraboteni lica vo industrijata vo januari e namalen za 1,2%. tr VVo prerabotuva~kata industrija koja sozdava 85% od makedonskiot BDP so bbrojot na vraboteni e namalen za 11,6%. Najgolemo namaluvawe na brojot nna nevraboteni vo januari ima vo industrijata za vadewe na drugi rudi i metali, industrijata za proizvodstvo na pijaloci od 6,6% i vo industrijata za prerabotka na drvo od 4,5%.

BUSINESSBRIEF KAPITALNA INVESTICIJA

VO APRIL VO STRUMICA ]E PROTE^E GAS rocesot na virtuelna gasifikacija vo op{tina Strumica se finalizira. Od april gas }e mo`at da koristat obrazovnite institucii, lokalnite institucii i stopanstvoto. Od po~etokot na grejnata sezona, vo oktomvri, gasot }e bide dostapen i za doma}instvata.

Pred nekolku meseci novoto pretprijatie Strumica gas, formirano od lokalnata samouprava, uspe{no ja sprovede prvata i najobemna faza na gradewe na primarnata mre`a za te~niot gas, koj }e se nosi so cisterni od Bugarija. Ve}e nagolemo se podgotvuvaat vtorata i tretata faza, vo koi pretstoi povrzuvawe na instituciite, stopanstvoto i na doma} instvata so glavnata mre`a.

Proektot za gasifikacija na Strumica ne zadira vo nacionalnata strategija za gasifikacija. Finansiskiot benefit, spored presmetkite, e zna~itelni za{tedi vo tro{ocite za greewe i proizvodstvo kaj doma}instvata i stopanstvoto.

P

ZORAN ZAEV

NAJBOGATITE POLITI^ARI VO SVETOT ermanskiot vesnik Die Welt objavi rangirawe na najbogatite politi~ari vo svetot. Najgolem broj od bogatite politi~ari doa|aat od Bliskiot Istok i od Jugoisto~na Azija, no me|u

G

ABDULA BIN ABDUL AZIS

Bogatstvo: 21 milijardi $ Zemja: Saudiska Arabija Funkcija: kral Kralot Abdula ja upravuva zemjata koja kontrolira 20% od svetskite rezervi na nafta. Toj stana kral na Saudiska Arabija vo 2005 godina i otkako e na funkcijata e fokusiran na lokalniot ekonomski razvoj na zemjata.

HASANAL BOLKIJA

Bogatstvo: 20 milijardi $ Zemja: Brunei Funkcija: sultan Sultanot Bolkija e na ~elo na Brunei od 1967 godina.

Negovoto bogatstvo se dol`i na naftenata i na gasnata industrija. Toj ima ogromna kolekcija od okolu 7.000 avtomobili, a negovata oficijalna rezidencija e edna od najgolemite palati vo svetot.

niv se nao|a i gradona~alnikot na Wujork, Majkl Blumberg, koj e osnova~ i sopstvenik na svetskiot mediumski gigant Bloomberg. Eve koi se najbogatite politi~ari vo svetot.

MAJKL BLUMBERG

Bogatstvo: 18,1 18 1 milijardi $ Zemja: SAD Funkcija: gradona~alnik na Wujork Blumberg e osnova~ i sopstvenik na mediumskata imperija Bloomberg, koja ima nad 300 iljadi pretplatnici vo celiot svet. Vo momentov mu te~e tretiot mandat na gradona~alni~kata funkcija.

HALIF BIN ZAED AL NAHAN

Bogatstvo: 18 milijardi $ Zemja: Obedineti Arapski Emirati Funkcija: emir na Abu Dabi [eikot Halif Bin Zaed kako emir na Abu Dabi go upravuva najgolemiot suveren investiciski fond vo svetot, Abu Dabi investment autoriti, a spored Forbes, toj kontrolira nad 97,8 milijardi bareli rezervi na nafta.

PORTFOLIO VO FOKUS

BROJKI:

10,7%

“So ekspanzionisti~kata monetarna politika i politikata na evtini pari bogatite nacii vodat valutna vojna protiv siroma{nite zemji, sozdavaj}i neednakvi uslovi za konkurentnost.”

dostigna nevrabotenosta vo evrozonata

7,5%

}e porasne kineskata ekonomija vo 2012 godina

800

milioni dolari }e vlo`i Srbija vo modernizacija na `eleznicata

DILMA RUSEF PRETSEDATEL NA BRAZIL

TRENDOVI

EVROPSKITE DIREKTORI NE SE “POTRESENI” OD KRIZATA

enaxerite vo Evropa i vo svetot ne se pod stres, bez ogled na faktot {to Evropa tone vo finansiska i ekonomska kriza, a svetskata ekonomija zabavuva, poka`uva studijata na konsultantskata firma Grant Tornton.

Vrz osnova na anketata na nad 6.000 firmi od svetot, studijata poka`uva deka {efovite vo Evropa najdobro se sprotivstavuvaat na predizvicite na krizata.

Vo zaklu~okot se veli deka pod najgolem udar se menaxerite od Jugoisto~na Azija, bidej}i 44% od niv izjavile deka ~uvstvuvaat posledici od stres, dodeka vo 2010 godina taa cifra bila 58%. Najbezgri`ni se {efovite vo Danska, koi poka`ale znaci na stres vo samo 5% od slu~aite, po koi sleduvaat finskite {efovi, od koi samo 8% izjavile deka krizata im sozdava stres.

M

PAZARNATA VREDNOST NA EPL NADMINA 500 MILIJARDI DOLARI merikanskiot informati~ki gigant Epl dostigna vkupna pazarna vrednost od 508 milijardi dolari. Posledniot rast na vrednosta na akciite na Epl se dol`i na o~ekuvawata deka kompanijata naskoro }e donese odluka za isplata na dividenda na svoite akcioneri, kako i na najavite deka slednata nedela }e pretstavi nov model na Ajpad. Epl ve}e podolgo vreme e kompanija so najgolema pazarna vrednost vo svetot, a daleku zad nea na vtoroto mesto e nafteniot gigant Ekson Mobil, ~ija pazarna vrednost iznesuva 411 milijardi dolari.

Dosega samo nekolku kompanii uspeale da dostignat pazarna vrednost pogolema od 500 milijardi dolari, no toa be{e na kratok rok, po {to nivnata vkupna vrednost se namaluva{e pod ovaa suma.

A

10 VOVEDNIK

Izvozot po~na da pa|a mora da se deluva vedna{! Биљана Здравковска Стојчевска zdravkovska@kapital.com.mk

I dodeka zgolemuvaweto na izvozot s$ u{te e misija za koja samo se debatira, podatocite poka`uvaat deka izvozot po~nuva nezapirlivo da pa|a. Poslednite statisti~ki podatoci poka`uvaat deka izvozot vo januari e namalen za 17% vo sporedba so istiot period minatata godina. Vo sporedba pak, so prethodniot mesec, dekemvri, januarskiot izvoz e pomal za duri 32%.

Mese~nite padovi na izvozot zapo~naa u{te vo septemvri, no poslednive nekolku meseci padot na izvozot e rekordno golem. Mo`ebi ova }e go zapali crvenoto svetlo kaj kreatorite na ekonomskite politiki deka e vreme za akcija koga stanuva zbor za izvozot

rvata rabotna izvozna konferencija koja ja odr`a Kapital Akademija u{te edna{ na povr{ina izvadi mnogu vistini, predrasudi i zabludi za makedonskiot izvoz.

U{te edna{ poka`a deka interesite i potrebite na izvoznicite se raziduvaat so merkite i politikite koi vlasta gi pravi za da im pomogne. I deka Makedonija ima navistina uspe{ni kompanii, koi i bez nikakva pomo{ na dr`avata za nastap na stranski pazari i bez nikakva za{tita na doma{niot pazar uspevaat da proizvedat kvalitetni proizvodi koi se izvezuvaat i na najkonkurentnite pazari. Problemot e vo toa {to brojot na takvi kompanii e mnogu mal. I {to nikoj, vo su{tina, ne pravi ni{to za toj broj da stane pogolem.

Mo`ebi zatoa {to izvoznicite i dr`avata ne se na ista strana. Toa be{e pove}e od o~igledno na ovaa konferencija.

Kompaniite zboruvaa za stimulacii i subvencii za investirawe, poevtini pari, povolni krediti za vlo`uvawe vo tehnologii, pove}e dogovori za slobodna trovija, pomali carini za surovini, oprema i repromaterijali, popovolno osiguruvawe na izvozot i bankarski garancii, pove}e investicii vo infrastruktura, pomali tro{oci vo raboteweto... So edinstvena cel - nivnite proizvodi da bidat pokonkurentni na stranskite pazari, kade {to konkurencijata e nemilosrdna.

Dr`avata i instituciite koi treba da go poddr`uvaat izvozot im ponudija promocija na toa {to ve}e go izvezuvaat. Dobro e {to ovie institucii za prv pat otvoreno sfa}aat i priznavaat deka pogolemiot izvoz mo`e da dojde od golemite kompanii koi ve}e izvezuvaat.

Pa ako postoi iskrena volja da se zgolemi izvozot na Makedonija, mo`ebi e vistinsko vreme za da se pra{aat tie izvoznici koi merki i politiki }e im pomognat za da go zgolemat izvozot.

Za `al, nivnite dosega{ni iskustva samo ja potvrduvaat bolnata vistina deka Makedonija e raj za uvoznicite i za dol`nicite, a mnogu te{ko mesto za biznis na izvoznicite i na proizvoditelite.

P

Ako ovaa situacija prodol`i i ponatamu, pove}e od sigurno e deka po linija na pomal otpor, brojot na firmi koi izvezuvaat }e bide s$ pomal. Toga{ dr`avnite promotori }e nema {to da promoviraat. Vistinskite heroi vo Makedonija se izvoznicite. Oti da se bide izvoznik od Makedonija e navistina golem predizvik, rizik, tro{ok.

Zatoa, dr`avata i izvoznicite mora da se na ista strana.

Kompaniite-izvozni~ki koi imaa izlagawe na izvoznata konferencija se samo dokaz za toa deka Makedonija ima navistina uspe{ni izvozni kompanii, koi imaat potencijal da stanat u{te pouspe{ni i u{te pogolemi izvoznici, zatoa {to imaat vizija, dobra izvozna strategija, imaat kvaliteten proizvod koj uspevaat da go prodadat na stranskite pazari, kade {to konkurencijata e mnogu golema i nemilosrdna... Ona {to im nedostiga e konkurentni uslovi za natprevar i pove}e kapital, za da mo`at nivnata vizija da ja realiziraat pobrzo.

Vo ovoj broj imame u{te edno intervju so edna doma{na kompanija, izvoznik, koj mo`ebi ne e me|u najgolemite, no ima potencijal da bide pogolem. Site izvoznici go ka`uvaat istoto. Deka najprvin Makedonija kako dr`ava mora da ja pottikne industrijata i proizvodstvoto na proizvodi koi nosat pogolema dopolnitelna vrednost, bidej}i samo industrijata mo`e da go donese i da go zadr`i posakuvaniot ekonomski rast i razvoj i da go zgolemi tolku potrebniot izvoz.

I dodeka zgolemuvaweto na izvozot s$ u{te e misija za koja samo se debatira, podatocite poka`uvaat deka izvozot po~nuva nezapirlivo da pa|a. Poslednite statisti~ki podatoci poka`uvaat deka izvozot vo januari e namalen za 17% vo sporedba so istiot period minatata godina. Vo sporedba pak, so prethodniot mesec, dekemvri, januarskiot izvoz e pomal za duri 32%.

Mese~nite padovi na izvozot zapo~naa u{te vo septemvri, no poslednive nekolku mesceci padot na izvozot e rekordno golem. Mo`ebi ova }e go zapali crvenoto svetlo kaj kreatorite na ekonomskite politiki deka e vreme za akcija koga stanuva zbor za izvozot.

28 MART SPECIJALNA EDICIJA

KAPITAL TOP 100 IZVOZNICI

KAPITAL MEDIA GROUP vo sorabotka so doma{ni analiti~ari i eksperti ja podgotvuva ~etvrtata godi{na edicija TOP 100 IZVOZNICI za 2012.

ko od ekonomskata kriza mo`e da izlve~e nekoja pouka ili lekcija toa e deka samo kompaniite i dr`avite koi izvezuvaat mnogu pobrzo izleguvaat i ja prebroduvaat ekonomskata kriza.

Tokmu zatoa sega koga na Evropa i se zakanuva ekonomska recesija zgolemuvaweto na izvozot i nao|aweto na novi izvozni pazari stanuvo pova`no od sekoga{.

Zemjite ve}e i otvoreno lobiraat i vodat valutni vojni so cel da go zgolemat izvozot na kompaniite. Kade e Makedonija vo ovaa vojna za izvozno osvojuvawe na svetot?

Ova e vreme koga Makedonija kako dr`ava so site raspolo`ivi kapaciteti mora otvoreno i organizirano da zastane zad izvoznicite i pogolemiot izvoz da go stavi vo funkcija na pogolemiot ekonomski rast i otvaraweto na novi rabotni mesta.

Vo edicijata TOP 100 IZVOZNICI za 2012 godina }e bidat vklu~eni glavnite poenti od izlagawata na u~esnicite na Prvata rabotna konferencija za izvoz “Kako i kade pove}e i podobro da izvezuvame.

Perspektivi za 2012 godina�, koja se odr`a na 29 fevruari vo organizacija na Kapital Akademija.

Vo godine{nata edicija TOP 100 IZVOZNICI }e bidat vklu~eni pove}e rangirawa spored razli~ni pokazateli: Top 100 najgolemi izvoznici Top 50 najizvezuvani proizvodi Top 10 izvozni pazari Top 10 neto izvozni industrii Top 10 najbrzoraste~ki izvozni pazari Site rangirawa }e bidat izraboteni vrz osnova na oficijalni i revidirani podatoci obezbzedeni od oficijalni institucii.

Pokraj rangirawata i analizite na rabotewteto na kompaniite vo izminatata 2011 godina, vo edicijata }e bidat objaveni pove}e tekstovi, analizi i kolumni koi treba da dadat odgovori i re{enija za polesno kreirawe na ekonomskata politika:

A

Izvoznite aduti i perspektivi na Makedonija vo 2012 godina Kako da se zgolemi izvozot na hrana od Makedonija?

Analiza na izvozot na vino od Makedonija Izvozot na uslugi od Makedonija Tajnata na uspe{nite izvozni strategii Veruvame deka edicijata Kapital 100 }e im bide korisna i na kompaniite, na bankite, na marketing agenciite, na mediumite i na doma{nite, kako i na stranskite kompanii zaintersirani za vlez na makedonskiot pazar, da nosat mnogu podobri biznis odluki.

Za site informacii i pra{awa okolu oglasuvaweto obratete se do marketing sektorot na e-mail: prilozi@kapital.com.mk tel: 02 3298 110 lice za kontakt: Jasmina Savovska Tro{anovski

12 COVER STORY:

PRVA RABOTNA KONFERENCIJA ZA IZVOZ NA

POTREBNI SE REFOR I KONKURENTEN IZV MORA DA ZASTANE Z

Biznismenite pora~aa deka za pokonkurenten izvoz treba da se obezbedat uslovi, kako {to e infrastruktura, poevtini energensi i krediti, kako i stimulacii od strana na dr`avata

113

RMI ZA POGOLEM VOZ. DR@AVATA ZAD IZVOZNICITE!

foto: FILIP POPOVSKI

A KAPITAL AKADEMIJA

14

Podobri uslovi za kreditirawe, pove}e dogovori za slobodna trgovija, pogolema vklu~enost na ekonomskite promotori i poddr{ka za izvoznicite, otvorawe konzularni pretstavni{tva, posebno vo arapskite zemji. Ova se glavnite barawa na biznis-zaednicata izneseni na konferencijata za izvoz koja ja organizira{e Kapital Akademija, del od Kapital Media Group. Izvoznicite pobaraa pogolema poddr{ka od dr`avata preku razli~ni stimulacii i subvencii, kako klu~ni merki za zgolemuvawe na izvozot i osvojuvawe novi pazari

VAQON SARA]INI

MIN^O JORDANOV

MINISTER ZA EKONOMIJA

PRETSEDATEL NA BORDOT NA DIREKTORI NA MAKSTIL

Do 2015 godina Vladata }e prezeme niza aktivnosti za pottiknuvawe na izvozot. Se stremime kon podobruvawe na izvozot, bidej}i visok rast na nadvore{nata trgovija zna~i visok ekonomski rast.

Makedonskata ekonomija e raj za uvoznicite, a pekol za izvoznicite. Osven merki na mikroplan, neophodni se promeni vo monetarnata politika.

Fiksniot kurs vo izminatata dekada ne pridonese za rast na ekonomijata.

ALEKSANDRA SPASEVSKA spasevska@kapital.com.mk

odatokot deka samo 5% od firmite vo zemjava izvezuvaat, a duri 23% od vkupniot izvoz go pravat `elezoto i ~elikot, go vklu~i alarmot kaj kompaniite i kaj dr`avnite institucii da baraat novi pazari i da sozdadat novi proizvodi za izvoz. No, za pokonkurentni proizvodi treba da se obezbedat uslovi preku potrebnata infrastruktura, poevtini energensi i krediti i preku stimulirawe na izvozot od strana na dr`avata. Ova be{e istaknato na rabotna konferencija “Kako i kade pove} e i podobro da izvezuvame! Perspektivi za 2012 godina”, organizirana od Kapital Akademija.

Spored biznismenite, za pogolem izvoz od Makedonija se potrebni podobri uslovi za kreditirawe, pove}e dogovori za slobodna trgovija, pogolema vklu~enost na ekonomskite promotori i poddr{ka za izvoznicite. Iako dr`avata ve}e ima izgotveno strategija za poddr{ka i promocija na izvozot, kompaniite-izvozni~ki pobaraa konkretni strukturni promeni za da se ostvari pogolem rast na izvozot, a so toa i na ekonomijata.

Ministerot za ekonomija, Vaqon Sara}ini, istakna deka do 2015 godina Vladata }e prezeme niza aktivnosti za pottiknuvawe na izvozot.

“Se stremime kon podobruvawe na izvozot, bidej}i visok rast na nadvore{nata trgovija zna~i visok ekonomski rast”, istakna Sara}ini.

Strategijata za promocija na izvozot, koja ja izgotvi Ministerstvoto za ekonomija, predviduva za tri godini izvozot da se zgolemi za 30%.

P

Biljana Stojanovska, dr`aven sekretar ekonomskata dipolomatija. Site kompanii za evropski integracii i me|unarodna koi{to imaat potreba od informacii za sorabotka vo ova ministerstvo, objasni deka odreden pazar }e mo`at da se obratat vo }e se poddr`at ~etiri klu~ni sektori koi site konzularni pretstavni{ta na dr`avata imaat potencijal za pogolem izvoz, me|u koi za poddr{ka na izvozot”, izjavi Efremov.

Toj gi povika kompaniite vo se tekstilnata, prehranbenata, uslovi na kriza da se naso~at avtomobilskata i metalnata inkon osvojuvawe novi pazari i dustrija i IKT-sektorot. kon novi proizvodi.

“Od implementacijata na strategijata o~ekuvame deka izvozot PROMOTORITE SO generiran od makedonski kom- od vkupniot izvoz KLU^NA ULOGA ZA POTprehranbeni panii }e se zgolemi za 30%, se TIKNUVAWE NA IZVOZOT proizvodi }e se smeni strukturata na Visar Fida, direktor na Agenizvezuvanite proizvodi, kako i cijata za stranski investicii, zgolemuvawe na proizvodstvoto koja godinava ima klu~na uloga i otvorawe novi rabotni mesta”, vo pottiknuvaweto na izvozot, izjavi Stojanovska. potencira{e deka postojat 26 milioni evra e Prviot ~ekor za realizacija ekonomski promotori niz celiot iznosot na osigurena strategijata e formirawe ni izvozni zdelki svet, koi imaat zada~a da go prointernet-portal so informacii za preku MBPR vo moviraat makedonskiot izvoz.

2011 godina site makedonski izvoznici.

“Nie gi imame kontaktite i inKrum Efremov, direktor na Direkformaciite za stranskite pazari. toratot za ekonomska diplomatija Neophodna e pogolema sorabotka vo Ministerstvoto za nadvore{ni raboti so doma{nite izvoznici”, istakna Fida.

(MNR), ja potencira{e dopolnitelnata uloga No, analizata na USAID za unapreduvawe koja od ovaa godina ja imaat ambasadite na izvozot poka`uva deka dr`avnite insti- da im pomagaat na kompaniite. tucii mnogu malku pomagaat za razvoj na “Izvoznata promocija e zastapena i vo biznisite i za finansirawe na izvozot.

8,4% 30

[EFKI IDRIZI

GLIGOR CVETANOV

SOPSTVENIK NA RENOVA, XEP^I[TA

IZVR[EN DIREKTOR NA MAKPROGRES VINICA

Barame ist tretman za doma{nite i za stranskite kompanii, a izvoznicite treba da imaat posebni beneficii za da bidat pokonkurentni. Dr`avata treba da gi pottikne izvoznicite preku grantovi, koi bi pokrile del od tro{ocite.

Potrebno e sklu~uvawe dogovori za slobodna trgovija i poaktivno vklu~uvawe na ekonomskite promotori vo zemjite od Bliskiot Istok. Vo nitu edna od arapskite zemji nema ambasadi, nitu konzulati. infrastrukturata kako klu~en segment za osvojuvawe novi pazari.

“Kako da ja osvoime Rusija, dali preku Solun so ~estite blokadi ili preku Bugarija, do koja nema nitu avtopat?”, pra{a Jordanov.

Te{kotiite za osvojuvawe novi pazari gi potencira{e i \or|i Petru{ev od grupacijata M6. Toj pobara od dr`avnite institucii pove}e dogovori za slobodna trgovija, pred s$ so Rusija. [efki Idrizi, sopstvenik na Renova od Xep~i{te, pobara od Vladata da gi zgolemi stimulaciite i subvenciite za investicii vo novi tehnologii i proizvodstveni kapaciteti, a pobara i poniski kamatni stapki za krediti i stimulativen dano~en sisitem.

“Dr`avata treba da gi pottikne izvoznicite preku grantovi, koi bi pokrile do 50% od tro{ocite za sertificirawe. Barame ist tretman za doma{nite i stranskite kompanii, a izvoznicite treba da imaat posebni beneficii za da bidat pokonkurentni vo stranstvo”, istakna Idrizi.

IZVOZNICITE BARAAT POVE]E POVOLNI KREDITI Biznismenite pove}e pati dosega uka`uvaa deka MBPR treba da se dokapitalizira za da mo`e pove}e da kreditira od sopstveni sredstva

“Treba da se dade pogolema poddr{ka za unapreduvawe na izvozot, odnosno fokusot da ne se stavi na potencijalni izvoznici”, izjavi Kiril Minoski od Proektot za investicii i unapreduvawe na izvozot pri USAID.

POTREBNI SE REFORMI, SEGA! Dodeka instituciite se falea so reformite {to doprva }e gi sproveduvaat, izvoznicite ja pretstavija realnata slika zo{to Makedonija 20 godini ne mo`e da postigne zna~itelni stapki na izvoz. Spored niv, osven institucionalnite, Makedonija mora da gi re{i strukturnite problemi, koi trgovskiot deficit go zgolemija za pet pati.

“Makedonskata ekonomija e raj za uvoznicite, a pekol za izvoznicite. Osven merki na mikroplan, neophodni se promeni vo monetarnata politika. Fiksniot kurs vo izminatata dekada ne pridonesuva za rast na ekonomijata”, istakna Min~o Jordanov, pretsedatel na bordot na direktori na Makstil.

Spored nego, kompaniite se nelikvidni najmnogu poradi lo{ite uslovi za kreditirawe i vo takvi uslovi ne mo`e da go zgolemat izvozot. Toj ja potencira{e

Faktot deka otidoa kako alva 150 milioni evra {to kako kreditna linija dojdoa vo zemjava od Evropskata investiciska banka (EIB) preku Makedonskata banka za poddr{ka na razvojot (MBPR) ka`uva deka doma{nite kompanii se gladni za evtini krediti i deka nivnata ponuda vo momentov ne mo`e da go zadovoli apetitot na biznisot zagrozen od tekovnata nelikvidnost. MBPR vo momentov gi fini{ira pregovorite i za vtora kreditna linija od EIB, vo iznos od 100 milioni evra. No, i pokraj toa, kapacitetot na MBPR e premal za da mo`e da gi zadovoli potrebite na kompaniite za evtini krediti vo uslovi koga komercijalnite banki do maksimum gi zaostrija uslovite za kreditirawe na biznisot, a nivnite kamatni stapki se povisoki od onie na liniite {to doa|aat od MBPR. Ova be{e edno od pra{awata diskutirani na vtoriot panel na konferencijata, nare~en “Kako da dojdete do pari za finansirawe na izvozni proekti?”.

“Parite od EIB, konkretno ve}e iskoristenata kreditna linija, koja{to e so subvencionirana kamatna stapka od 5,5%, se samo 1,5%-2% od vkupnoto kreditno portfolio na bankite vo Makedonija”, istakna Aleksandar Stanojkovski, direktor na Sektorot za kreditirawe vo MBPR. Biznismenite pove}e pati dosega uka`uvaa deka MBPR treba da se dokapitalizira za da mo`e pove}e da kreditira od sopstveni sredstva, potenciraj}i go primerot na Hrvatska, kade {to tamo{nata banka

ALEKSANDAR STANOJKOVSKI DIREKTOR NA KREDITIRAWE I GARANCII VO MBPR

Iako kapitalot na MBPR e mal vo momentov, so pomo{ na dr`avnite garancii dosega ne sme imale problem vo kreditiraweto na kompaniite.

Sekako deka sme zainteresirani za dokapitalizacija. za poddr{ka na razvojot samo vo 2011 godina finansirala proekti so pove}e od milijarda evra.

POTREBNA E DOKAPITALIZACIJA NA MBPR “Sekako deka bi bilo dobro MBPR da mo`e sekoja godina da go zgolemuva kapitalot, koj{to e 24 milioni evra. Iako sme zainteresirani za dokapitalizacija, sepak, dosega so postojniot kapital, iako izgleda mal, so pomo{ na dr`avnite garancii, ne sme imale problem vo obezbeduvaweto sredstva za kreditirawe. Vo idnina se nadevame deka }e ima dokapitalizacija. Se diskutira za toa, no vo momentov ne mo`am da ka`am ne{to pove}e”, re~e Stanojkovski.

Za vreme na izvoznata konferencija toj detalno gi pretstavi site proizvodi i uslugi na MBPR, odnosno pokraj kreditnite linii, go objasni i osiguruvaweto na izvoznite zdelki {to go nudi bankata, kako i faktoringot, koj{to prakti~ki zna~i otkupuvawe na pobaruvawata i im pomaga na izvoznite kompanii da gi podobrat gotovinskiot tek i likvidnosta.

MBPR ima posebna kreditna linija nameneta za izvoznite kompanii, koja{to finansira obrtni sredstva za podgotovka na proizvodstvo nameneto za izvoz ili za premostuvawe na periodot od napraveniot izvoz do momentot koga }e plati stranskiot kupuva~.

Ako firmite apliciraat direktno preku MBPR, maksimalniot iznos na ovie krediti e eden milion evra, a preku komercijalnite banki {to gi servisiraat kreditnite linii na MBPR ovoj limit e dvojno pogolem.

Kamatnata stapka e 6% godi{no.

Stanojkovski istakna deka prioritetni korisnici na ovaa kreditna linija se firmi {to imaat obezbedeno izvozni zdelki i onie {to vr{at osiguruvawe na svojot izvoz.

“Gi povikuvame kompaniite vo pogolem broj da gi osiguruvaat svoite izvozni zdelki.

MBPR lani osigura izvoz na kompanii vo iznos od 30 milioni evra, {to e porast vo odnos na prethodnite godini. No, {to da ka`eme za toa deka vo Slovenija se osiguruva 20% od celiot izvoz? Dali makedonskite kompanii imaat pomal rizik pri izvozot?”, istakna Stanojkovski.

RASTE INTERESOT ZA NEKREDITNITE INSTRUMENTI ZA PODDR[KA NA IZVOZOT Na vtoriot panel na izvoznata konferencija prisustvuvaa i pretstavnici na tri delovni banki, koi{to isto taka gi prezentiraa sopstvenite ponudi nameneti za izvoznite kompanii.

Aleksandar [apkarov od Direkcijata za devizni krediti vo Komercijalna banka zboruva{e za instrumentot forfeting,

15

16

Mo`nostite za izvoz na ruskiot pazar i vo zemjite od arapskiot svet bea prezentirani na tretata paneldiskusija, na koja biznismenite gi iznesoa sopstvenite iskustva vo osvojuvaweto novi pazari

koj{to edinstveno ovaa banka go nudi zasega vo Makedonija. So forfetingot bankata, vsu{nost, im ovozmo`uva na kompaniite da izvezuvaat na odlo`eno pla}awe, koe{to e 100% finansirano od bankata, so toa {to taa go otkupuva pobaruvaweto so izvesen diskont. Na ovoj na~in proizvodot na kompanijata stanuva pokonkurenten na svetskiot pazar, a taa dobiva priliv na pari za kontinuirano proizvodstvo, so {to ne & se zagrozuva likvidnosta. [apkarov re~e deka interesot za forfetirawe raste od godina vo godina i deka lani imale napraveno forfeting na dvojno pove}e transakcii vo odnos na 2010 godina, no potencijalot za koristewe na ovaa usluga s$ u{te e golem. Risto Haximi{ev, glaven ekonomist vo Stopanska banka-Skopje, istakna deka bankata napravila nadgradba na sistemot za elektronsko bankarstvo vo delot na uslugite nameneti za izvoznite kompanii, a od neodamna vovela i novi instrumenti za podobruvawe na likvidnosta na izvoznite kompanii, kako {to e diskontiraweto na izvozen akreditiv i predvremena isplata na uvozen akreditiv.

Od [parkase banka pak, gi pretstavija svoite kreditni linii za kompanii, voedno istaknuvaj}i deka vo 2011 godina imale rast na korporativnoto kreditirawe za 31%, odobruvaj}i 100 milioni evra.

Janko Losev, direktor na Delovniot centar za pravni lica vo [parkase, kako posebno zna~ajna za izvoznite kompanii ja istakna kreditnata linija od Evropskata

banka za obnova i razvoj, skap. Ova bea glavnite zaklu~oci EBRD, t.n. krediti za poddr{ka na tretiot panel od konferencina konkurentnosta, vo iznos do jata za izvoz, nasloven “Rusija i eden milion evra, so kamata vo arapskite pazari-novi mo`nosti”. visina na {estmese~en EURIBOR od izvozot otpa|a na Kompaniite i instituciite diskutiplus 6,3%. raa za uslovite koi treba da se `elezo i na ~elik “EBRD vo svoite analizi utispolnat za vlez na ruskiot i na vrdi deka kaj makedonskite arapskite pazari. kompanii, osobeno malite i “Rusija na 15 juni godinava }e go srednite, nedostiga poznavawe ratifikuva dogovorot za ~lenstvo na va`e~kite propisi i uso- od vkupniot broj vo STO. Toa }e zna~i i pogolem glasuvaweto so standardite makedonski komprostap na ruskiot pazar na makena Evropskata unija, so {to se panii se izvozno donskite proizvodi. ]e se namalat orientirani namaluva nivnata konkurentnost carinite za izvoz na site proizna evropskite pazari. Isto taka, vodi”, istakna Biljana Stojanovska tie imaat i ote`nat pristap od Ministerstvoto za ekonomija. do srednoro~ni i dolgoro~ni Spored nea, toa }e zna~i namalukrediti so povolni uslovi, pa vawe na carinite za makedonski tokmu zatoa e formirana ovaa }e se namalat proizvodi vo prosek za 30%. kreditna linija, za poddr{ka na carinskite stapki “Kaj zemjodelskite proizvo vlezot na Rusija sproveduvaweto na standardite po di carinite se namaluvaat od vo STO na EU vo oblasta na za{tita na prose~nite 13,2% na 10,8%, a kaj `ivotnata sredina, bezbednosta prerabotuva~kata industrija od pri rabota i kvalitetot na proizvodite i 9,5% na 7,3%. ]e se ukinat dozvolite za uslugite”, re~e Losev. uvoz na proizvodi, kako {to se alkohol, farmacevtski proizvodi, a eliminirani TE[KO I SKAPO se i koli~inskite restrikcii koi postoeja SE IZVEZUVA NA NOVI PAZARI Sklu~uvawe dogovori za slobodna trgovija, prethodno. Se namaluvaat i procedurite poddr{ka od dr`avata za marketing i saemi, za dobivawe uvozna dozvola, koja sega }e pogolema vklu~enost na ekonomskite promo- se dobiva so prilo`uvawe deklaracija”, tori i otvorawe konzularni pretstavni{ta, istakna Stojanovska. posebno vo arapskite zemji. Na ovoj na~in Spored Krum Efremov, direktor na Direkmo`e da se sozdadat povolni uslovi i toratot za ekonomska diplomatija vo MNR, pazari so najgolem potencijal za izvoz se mo`nosti za osvojuvawe novi pazari.

Iako Makedonija ima sklu~eno pove}e dogo- zemjite od EU i isto~nite pazari, kade {to vori koi ja olesnuvaat se plasira 90% od makedonskiot izvoz. me|unarodnata trgovija, ZA OSVOJUVAWE NA kako {to se so CEFTA, RUSKIOT PAZAR SE POTREBNI STO, za Stabilizacija GOLEMI INVESTICII i asocijacija so EU, bi- Osvojuvaweto nov pazar e skap proces i znismenite velat deka treba mnogu vreme. Ima golemi barieri za postojat golemi bari- koi e potrebna poddr{ka od dr`avata, a eri za osvojuvawe novi kompanijata, ako e seriozna vo namerata, pazari i deka celiot potrebno e da ima kvalitetna strategija proces e mnogu te`ok i i trpenie.

23% 5%

30%

e skapa zemja za vlez. Ima ogromna konsumentska mo}, no potrebna e golema 18 “Rusija po~etna investicija”, istakna Dimitar Stojmenovski, menaxer za medicinski marketing vo Alkaloid. Glavni pre~ki na ruskiot pazar, spored nego, se obezbeduvaweto kvaliteten personal i mora da se znaat ruskiot jazik i kultura.

“Rusija ne e zemja kade {to se kupuva evtino, bidej}i smetaat deka evtinoto ne e kvalitetno i treba da se vodi dobra cenovna politika. Treba da se ima mnogu trpenie, a za da ima odr`livost i plasman na proizvodi, potreben e vrven kvalitet na proizvodot”, istakna Stojmenovski.

Dejan Be{liev, direktor na Makedonskoruskata stopanska komora, istakna deka za da izvezuvaat makedonskite kompanii, prvo treba da trgnat od nivniot kvalitet, kapacitet i ponuda.

“Za Rusija kompanijata treba da ima tim koj }e raboti i }e odbere nekolku regioni koi planira da gi osvoi. Makedonija ima prednost na proizvodstvo na zemjodelski proizvodi i vino i vo soglasnost so toa, treba da se targetira pazarot. Potrebno e golemo marketing-pretstavuvawe i prisustvo na saemi”, istakna Be{liev. Spored nego, za ruskiot pazar e neophodno kompanijata da vlo`uva 5-7 godini za potoa da ima efekti.

Eden od pazarite kade {to makedonskite kompanii ne se dovolno prisutni, a kade {to ima potencijal za zgolemuvawe na izvozot e Ukraina. Makedonija na ovoj pazar najmnogu izvezuva feroleguri, tutun, vino, kabli i zelen~uk.

“Mora da se zgolemi ponudata na makedonski proizvodi, pred s$ na zemjodelski, a prostor za zgolemuvawe na sorabotkata ima vo delot na gasifikacijata, energetskiot sektor, prehranbenata industrija i vo sozdavaweto me{oviti kompanii za izvoz na treti pazari”, istakna Valerij Kokot, rakovoditel na Oddelenieto za ekonomski pra{awa na Ambasadata na Ukraina vo Makedonija.

VO ARAPSKIOT SVET IMA GOLEM POTENCIJAL Vo zemjite od arapskiot svet ima golem potencijal za izvoz na makedonski proizvodi.

Edna od najgolemite pre~ki za pogolemo prisustvo e rigorozniot vizen re`im i nemaweto direktna transportna linija.

Gligor Cvetanov, izvr{en direktor na konditorskata kompanija Makprogres, veli deka ve}e nekolku godini izvezuva vo Libija, no ima pre~ki za odr`uvawe na izvozot.

“Nema direktna brodska linija preku Solunskoto pristani{te, a pre~ka e i toa {to nema direktna avionska linija. Pre~ka koja gi zgolemuva tro{ocite e visokata vrednost na evroto vo odnos na dolarot. Silnata konkurencija od turskite kompanii isto taka e golem problem”, smeta Cvetanov. Spored nego, za da se olesni pristapot na ovoj pazar, neophodna e poddr{ka od dr`avata, preku pokrivawe na tro{ocite za marketing i brendirawe na kvalitetot.

I vo Kazahstan i vo Iran ne e lesno za makedonskite kompanii. Iako Ading proizveduva grade`ni materijali koi se barani na ovie prostori, sepak, te{kotiite gi spre~uvaat kompaniite da izvezuvaat vo

KOMPANIITE PRA[UVAA KAKO DA STAPAT VO KONTAKT SO PROMOTORITE ajpostavuvani pra{awa kaj kompaniite-izvozni~ki do instituciite bea za ulogata na promotorite i kako da se stapi vo kontakt so niv. Se interesiraa za toa kako i koga }e po~ne da se implementira Strategijata za promocija na izvozot.

Direktorot na Agencijata za stranski investicii i promocija na izvozot, Visar Fida, gi povika site zainteresirani kompanii so informaciite za nivnata ponuda na proizvodi i kapacitetot da dojdat vo agencijata, kade {to direktno }e im se ponudi poddr{ka i }e im bidat prezentirani mo`nostite i poddr{kata na dr`avata na odreden pazar. Pobaraa izvozni subvencii i direktna poddr{ka od dr`avata za zgolemuvawe na uvozot.

N

ovie regioni.

Goran Jovanovski, direktor vo Ading Persija, veli deka vo Kazahstan i vo Iran ima potencijal za makedonskite kompanii, no potrebni se golemi napori za osvojuvawe. Ading dosega investiral eden milion evra vo fabrika vo Iran, no embargoto, blokadata na platniot promet kon stranstvo, visokite carinski stapki i danokot na dobivka, slo`enite proceduri za carinewe i golemata korupcija se pogubni za biznisot vo ovaa zemja.

INTERVIEW 20 INTERVIEW

GORAN ANTEVSKI

VREME E DA SE PODDR@I I INDUSTRIJATA

foto:: FI foto FILIP ILI ILI LIP P POPOVS PO POPOVSKI POVSKI POVS KI I

UPRAVITEL NA RADE KON^AR TEP

BROJ 645

07/03/2012

INTERVIEW

www.kapital.mk

Za najgolem del od makedonskata javnost imeto Rade Kon~ar potsetuva na edno drugo i uspe{no minato, vo koe ova ime be{e sinonim za uspeh i golemina vo elektroindustrijata. Iako porane{nata golema fabrika Rade Kon~ar, koja be{e del od zagrepskata Rade Kon~ar, ja nasledija nekolku firmi vo Makedonija, Rade Kon~ar TEP prodol`i so proizvodstvoto na transformatori. Denes ovaa firma vo doma{na sopstvenost, koja ja rakovodi Goran Antevski, se obiduva da izgradi eden sosema nov brend za kvalitet, so cel da se vrati na pazarite kade {to nekoga{ se izvezuvale proizvodite na Kon~ar.

Vo intervjuto za “Kapital�, Antevski zboruva za izvoznite proekti na kompanijata, za ekonomskata situacija vo koja rabotat i za idnite planovi za razvoj na Rade Kon~ar TEP BIQANA ZDRAVKOVSKA-STOJ^EVSKA zdravkovska@kapital.com.mk

foto: FILIP POPOVSKI

Rade Kon~ar TEP e ime koe dolgo vreme & e poznato na makedonskata javnost. [to pretstavuva i {to raboti denes kompanijata?

Periodot na tranzicija ostavi dlaboki tragi vo metalniot i vo elektro-sektorot, a i vo na{ata kompanija, no poslednive pet godini Rade Kon~ar TEP sigurno i cvrsto ja gradi novata nov istorija na ovoj brend. @alno e { {to eden vakov golem brend ne uspea da d se iskoristi podobro od kompaniite koi bea vo sklopot na Rade Kon~ar i da d se nametnat na doma{niot pazar i na pazarite kade {to prethodno se izvezuvalo. izvezuva Zatoa, na{ata cel e so kvalitet, fleksibilnost fl i inovativnost da go vratime vratim imeto na mestoto kade {to pripa|a, a istovremeno i da sozdademe eden nov brend. br Denes Rade Kon~ar TEP e kompanija koja proizveduva elektrooprema od nizok i sreden napon napo i toa trafostanici, transformatori, niskonaponski n i merni ormari, komandni pu pultovi i druga niskonaponska

Nelikvidnosta ve}e podolg period se ~uvstvuva vo tekovnoto rabotewe i doveduva do nemo`nost za planirawe na aktivnostite i na investiciite.

Rezervite od kompaniite se iscrpeni i ovaa godina za mnogu kompanii }e bide godina na pre`ivuvawe.

MAKEDONIJA MORA DA GO STIMULIRA INDUSTRISKOTO PROIZVODSTVO! Fakt e deka vo site izminati godini malku se vlo`i vo stimulirawe na industriskoto proizvodstvo. Dokolku sakame da go zgolemuvame izvozot, potrebno e finansirawe i poddr{ka na proizvodi koi se konkurentni i nosat dopolnitelna vrednost. Isto taka, potrebna e pogolema finansiska poddr{ka na izvoznite kompanii za prezentacija na saemski manifestacii vo stranstvo, kako {to pravat Turcija, Italija, Kina i drugite zemji. Re~isi na site saemi {to gi posetuvame ovie zemji imaat iznajmeno golem broj {tandovi i organizirano nastapuvaat. Kofinansiraweto na vakvite manifestacii }e pretstavuva odli~en stimul za site izvozni kompanii. Dokolku ova se pravi za zemjodelstvoto, grade`ni{tvoto, turizmot i gledame deka nosi pozitivni rezultati, zo{to da ne go napravime i za industrijata? oprema. Nie sme prva i edinstvena makedonska kompanija koja ima sertificirano trafostanica so koja mo`e da nastapuva kako na evropskite, taka i na svetskite pazari.

Vo tek e i postapka na za{tita na patenti za del od novite proizvodi, koi }e bidat idninata na na{ata kompanija i so koi planirame posigurno da napadneme na pazarot.

Rade Kon~ar TEP denes e me|u malkute firmi-izvozni~ki od Makedonija vo doma{na sopstvenoŃ t. Kako se razviva izvozot i na koi pazari izvezuvate?

Prethodnite godini bevme koncentrirani na doma{niot pazar, bidej}i za da uspee{ na ostanite pazari, sekako mora da si dobro pozicioniran na sopstveniot. Momentalno najmnogu izvezuvame na sosednite pazari, koi ni se najpoznati i na koi sme konkurentni. Tro{ocite za nastap na ovie pazari se najmali, transportot najevtin, a sekako, i proizvodite i potrebite se sli~ni.

Imate li planovi za nastap na nekoi novi pazari?

Izvozot go zgolemuvame sekoja godina, a planot ni e vo narednite dve godini proda`bata na stranskite pazari da ni bide pogolema od proda`bata na doma{niot pazar. No, sekako, na krajot toa zavisi od finansiskite sredstva.

Za nastap na ostanatite pazari potrebni se proizvodi koi }e ve odvojat od konkurencijata i zatoa, site vraboteni vo TEP se stremat da pridonesat so inovativnost vo kompanijata.

Inovaciite i novite proizvodi planirame da ni gi otvorat vratite na novite pazari.

Celta ni e da se pro{irime posilno na Bliskiot Istok i na pazarite na porane{nite ruski dr`avi.

Dali i kako gi ~uvstvuvate efektite od ekonomskata kriza? Dali imate pad na pobaruva~kata od stranstvo?

Sekako deka ne mo`e samo da se ka`e deka tie efekti nemaat vlijanie na nas, proizvodnite kompanii, bidej}i celata svetska ekonomija se odnesuva po principot na vrzani sadovi. Problemi se javuvaat ne samo pri proda`ba na proizvodite, tuku i pri nabavka na materijalite, {to

21

22 INTERVIEW

POVE]E SME CENETI NADVOR OTKOLKU DOMA

Kakva e va{ata sorabotka so ostanatite makedonski kompanii i voop{to, raboteweto na doma{niot pazar?

Kako celosno doma{na kompanija, pove}e sme ceneti nadvor od makedonskiot pazar, poradi visokiot kvalitet i uslugite koi gi nudime. Na na{iot pazar sekoj mo`e da prodava bez nikakva prepreka, no ne e isto na drugite pazari. Tamu najprvin se kupuva od doma{niot proizvoditel, zatoa {to sredstvata se vra}aat povtorno vo samata dr`ava. Nie sekoga{ se trudime da go zamenime uvozniot materijal ili proizvod so doma{en proizvod so ist ili povisok kvalitet.

Imame ostvareno sorabotka so pove}e doma{ni kompanii koi proizveduvaat proizvodi za na{ite potrebi so na{ za{titen znak. Se stremime ovaa praktika da ja podobrime i da ja razvieme, so cel zgolemuvawe na asortimanot na proizvodite koi se proizveduvaat vo Makedonija so koi planirame da bideme pokonkurentni na ostanatite pazari.

No, imam `elba i pogolemite makedonski kompanii, kako ELEM, EVN, Mepso, Okta, Titan, Telekom, kaj koi mo`e da se plasiraat na{ite proizvodi, da go cenat makedonskiot proizvod i da veruvaat vo negoviot visok kvalitet, kako {to nie veruvame vo nivnite proizvodi i uslugi.

u{te pove}e go poskapuva proizvodstvoto i na{ata konkurentnost. Isto taka, del od nara~kite ne se realiziraat poradi nelikvidnosta i na evropskite kompanii i slabata proda`ba.

Kakvi se Va{ite o~ekuvawa za godinava? Mnogu biznismeni velat deka ova }e bide edna od najte{kite godini.

Nie sme svesni deka sekoja naredna godina }e bide pote{ka od prethodnata poradi s$ pogolemiot broj konkurentski kompanii so koi se borime na pazarite. Evropskite i kineskite kompanii se stimulirani so povolni krediti, grantovi za kupuvawe novi ma{ini i oprema, zaedni~ki nastap na saemi i pazari, finansirawe za istra`uvawe novi proizvodi i dr.

Zatoa e golem uspeh koga }e uspee{ da si konkurenten na ovie svetski kompanii, a doa|a{ od edna mala zemja so slabo razviena industrija.

Sekako, potrebno e nie kako menaxeri da planirame i da barame novi pazari i novi mo`nosti. [to zna~i da se bide izvoznik i investitor vo Makedonija?

Mnogu e te{ko da izvezuva{, a vo isto vreme i da investira{ vo razvoj. Vo prethodnite godini najdovme eden balans me|u ovie dve raboti i se trudime da go zadr`ime visokoto nivo na investicii, koi vo ovie izminati pet godini ja nadminaa vrednosta od 4.000.000 evra.

Kolku i da e te{ko, sepak, jasno e deka samo investiciite mo`e da donesat novi pazari i novi mo`nosti za zgolemuvawe na proizvodstvoto i izvozot.

Koi vi se najgolemite pre~ki vo izvozot? Koi merki smetate deka mo`e najmnogu da vi pomognat vo raboteweto i da go zgolemite izvozot?

Golemite transportni tro{oci i raznite taksi za nas pretstavuvaat eden od najgolemite problemi za zgolemuvawe na izvozot. Drug golem problem e maliot broj makedonski kompanii so potencijal za izvoz i proizvodi koi se konkurentni na pazarot. Ova doveduva do nemo`nost za zaedni~ki nastap na ostanatite pazari, saemi, prezentacii i proekti.

Fakt e deka vo site izminati godini malku se vlo`i vo stimulirawe na industriskoto proizvodstvo. Dokolku sakame da go zgolemuvame izvozot, potrebno e finansirawe i poddr{ka na proizvodi koi se konkurentni i koi nosat dopolnitena vrednost. Isto taka, potrebna e pogolema finansiska p poddr{ka na izvoznite kompanii za p prezentacija na saemski manifestacii v stranstvo, kako {to pravat Turcija, vo I Italija, Kina i drugite zemji. Re~isi na s saemi {to gi posetuvame ovie zemji site i imaat iznajmeno golem broj {tandovi i org ganizirano nastapuvaat. Kofinansiraweto n vakvite manifestacii }e pretstavuva na o odli~en stimul na site izvozni kompanii.

BROJ 645

07/03/2012

INTERVIEW

www.kapital.mk

Golemite transportni tro{oci i raznite taksi se me|u najgolemite problemi za nas za zgolemuvawe na izvozot.

Drug golem problem e maliot broj makedonski kompanii so potencijal za izvoz i proizvodi koi se konkurentni na pazarot. Ova doveduva do nemo`nost za zaedni~ki nastap na ostanatite pazari, saemi, prezentacii i proekti.

Dokolku ova se pravi za zemjodelstvoto, grade`ni{tvoto, turizmot i gledame deka nosi pozitivni rezultati, zo{to da ne go napravime i za industrijata?

Kompaniite se `alat deka tokmu nelikvidnosta }e im bide najgolem problem godinava. Koi se glavnite problemi poradi koi nelikvidnosta sega tolku seriozno gi pogoduva kompaniite?

Da, nelikvidnosta ve}e podolg period se ~uvstvuva vo tekovnoto rabotewe i doveduva do nemo`nost za planirawe na aktivnostite i na investiciite. Rezervite od kompaniite se iscrpeni i ovaa godina za mnogu kompanii }e bide godina na pre`ivuvawe.

S$ pogolem e brojot na firmi koi imaat problemi so otpla}awe na kreditite kon bankite, koi pak, vo ova vreme na kriza otvoreno zboruvaat deka ne

sakaat da rizikuvaat i da kreditiraat firmi koi imaat problemi so likvidnosta. Kakva e situacijata vo Rade Kon~ar? Kako gledate na odnosot i na raboteweto na bankite i nivniot odnos kon izvoznite doma{ni kompanii?

Dosega{noto rabotewe so bankite mo`eme da go karakterizirame kako pozitivno, bidej}i evidenten e napredokot na kompanijata i redovnoto servisirawe na obvrskite, ne samo kon bankite, tuku i kon dostavuva~ite. Seto toa pridonesuva za pogolema verba vo raboteweto na Rade Kon~ar TEP i ni gi otvora vratite za kreditirawe na proizvodstvoto i na investiciite. Nie bevme i prvata kompanija koja go podigna kreditot od kreditnata linija na EIB koja se odobruvawe preku MBPR, so koj zaokru`ivme investicija od 750.000 evra.

Koi se celite koi sakate da gi

postignete vo biznisot? Kako go gledate Va{iot biznis po 5-10 godini?

Planovite koi gi postavuvame sekoga{ se stremime da gi dostigneme i da gi nadmineme. Del od planovite ve}e se vo realizacija, iako mo`am da ka`am deka za nekogo mo`e da se preambiciozni, no za nas pretstavuvaat samo eden pottik za doka`uvawe. Zgolemuvawe na asortimanot so novi proizvodi i brendirawe na ve} e doka`anite proizvodi e samo eden segment od celata slika za idninata na Rade Kon~ar TEP. Minatata nedela sklu~ivme dogovor za brendirawe na proizvodite na eden renomiran proizvoditel na elektrooprema od Polska, so mo`nost vo bliska idnina da vr{ime monta`a i nivno proizvodstvo vo Makedonija. Isto taka, se vodat pregovori i so ostanati evropski proizvoditeli i se nadevame deka do krajot na godinava }e imame drugi realizirani dogovori za izvoz. [to smetate deka e klu~no za da se uspee vo biznisot?

Rabota, inovativnost, investicii, rabota, inovativost, investicii... No, sekako, ne smee da se zaboravi na vlo`uvaweto vo kadarot i odr`uvaweto na visokiot moral kaj vrabotenite, kako edna va`na karika vo celiot sistem.

23

24 ANALIZA ZORAN MILANOVI] PREMIER NA HRVATSKA

Stapkata na DDV od 25% pretstavuva garancija za bezbedno polnewe na buxetot. Mora da gi pottikneme investiciite ili potro{uva~kata } e stagnira. Dr`avata mora da go vrati dolgot i da pottikne investiciski ciklus.

NOVATA HRVATSKA VLADA PREZEMA POLITI^KA ODGOVORNOST

PUSTO[OT OD HDZ ]E SE RAS^ISTUVA SO DDV OD 25% VASE CELESKA celeska@kapital.com.mk

oga se soo~uvate so dupka vo buxetskata kasa, normalno e da barate soodvetni na~ini za da izlezete od nea, kolku i da e golema. Na nekoi im treba nadvore{na finansiska pomo{, a drugi se trudat da gi re{at sami svoite problemi, kako {to napravi noviot hrvatski premier, Zoran Milanovi}. Toj prezede mnogu hrabar ~ekor i politi~ka odgovornost na po~etokot od negoviot mandat, pa od minatata nedela vo Hrvatska se primenuva povisoka stapka na danok na dodadena vrednost (DDV) od 25%.

Neodgovornoto rabotewe na prethodnata vlada vo Hrvatska, predvodena od Hrvatskata demokratska zaednica (HDZ), na ~elo so Ivo Sanader i so Jadranka Kosor, kako i natrupanite dolgovi vo kombinacija so vlijanieto na ekonomskata kriza se del od pri~inite za ovoj poteg

K

na novata hrvatska vlada.

Zgolemuvaweto na stapkata na DDV e samo edna od mnogute merki koi gi planira vladata na Milanovi} so cel povtorno da ja vrati stabilnosta vo finansiite na zemjata i da obezbedi uslovi za povisok ekonomski rast. “Stapkata na DDV od 25% pretstavuva garancija za bezbedno polnewe na buxetot.

Mora da gi pottikneme investiciite ili potro{uva~kata }e stagnira. Od druga strana, onie koi }e bidat pogodeni od novata stapka za DDV, a toa se gra|anite so pomala plate`na mo}, }e imaat pogolemi olesnuvawa. Osloboduvawe od pridonesi za novovraboteni, pomali stapki na danok na ~uvstvitelnite proizvodi, kako detskata hrana... Sevo ova ne e nekoja golema magija, no nie mora da se obideme da napravime ne{to�, objasni Milanovi}.

Ovoj poteg na vladata na Milanovi} be{e o~ekuvan za mnogumina koi bea vo

5 PRI^INI ZA POVISOK DDV

1 2

Nasle Nasledeni javni dolgovi od nesov nesovesnoto tro{ewe na vladata na HDZ; vlada Ogromna dupka vo buxetot; Ogrom

3

Minimalen ekonomski rast Mini od 0,25% 0,2 po dve godini recesija; reces

4

Pad na n industriskoto proizvodstvo i stagnacija proiz na iz izvozot;

5

Namaluvawe na platite i Nama nedostig nedos od pari za penzii.

BROJ 645

07/03/2012

ANALIZA

www.kapital.mk

tek so slu~uvawata vo Hrvatska, bidej}i samo na toj na{in mo`e da se zatvori dupkata vo javnata potro{uva~ka.

Zgolemuvaweto na DDV na 25% e del i od paketot-merki na koalicijata Kukuriku, koi treba da dovedat do ostvaruvawe na dve najva`ni celi - ekonomski rast i namaluvawe na nevrabotenosta.

Novata stapka na DDV vo Hrvatska e vtora po golemina vo Evropa, a hrvatskiot Sabor pred re~isi dve nedeli go odobri predlogot za zgolemuvawe na DDV od 23% na 25%. Osnovnata stapka va`i za site stoki i uslugi, so isklu~ok na masloto, mastite, detskata hrana i vodata, koi }e imaat DDV od 10%. So izmenite na Zakonot za DDV, me|u drugoto, se predviduva od po~etokot na idnata godina poniskata stapka na danokot od 10% da se primenuva i za hranata, bezalkoholnite pijalaci, vinoto i pivoto vo ugostitelskite objekti.

“Nikogo nema da ubedime deka imame dobri rezultati samo ako re~eme deka }e {tedime. [tedeweto mora da dade rezultati, a toa e vozmo`no samo so rast. Dr`avata mora da go vrati dolgot.

Dr`avata ne otvora rabotni mesta, tuku pokrenuva investiciski ciklus.

Energetikata, `eleznicite... Tuka go gledame toj prostor, bidej}i tokmu vo ovie sektori ima{e stra{en pad”, istakna Milanovi}.

LO[ATA EKONOMSKA POLITIKA PRI^INA ZA RAST NA DDV Dosega{nata ekonomska politika, posebno vo poslednite 7-8 godini, ja dovede hrvatskata ekonomija vo kriza kako nikoga{ dosega. Ve}e tri godini po red pa|a bruto-doma{niot proizvod (BDP). Ekonomskiot rast vo Hrvatska, po dve godini recesija, lani iznesuva{e samo 0,25%.

Vladata na Zoran Milanovi} smeta na

Zgolemuvaweto na stapkata na DDV od strana na noviot hrvatski premier, Zoran Milanovi}, be{e o~ekuvano, bidej} i samo na toj na~in mo`e da se zatvori dupkata vo buxetot na zemjata koja ja ostavi prethodnata vladeja~ka partija, HDZ. Povisokiot DDV e samo del od paketot-merki na koalicijata Kukuriku, koi treba da dovedat do ostvaruvawe na dve najva`ni celi - ekonomski rast i namaluvawe na nevrabotenosta ekonomski rast od 0,8% godinava. Slabeeweto na privatniot sektor i visokata nevrabotenost prodol`ija da ja optovaruvaat doma{nata pobaruva:ka, dodeka izvozot be{e prigu{en poradi slabata konkurentnost i maliot izvoz.

Hrvatska prakti~ki e vo ekonomska depresija. Posakuvaniot rast i vrabotuvaweto, {to avtomatski bi zna~elo i rast na standardot, mo`e da se postignat samo ako hrvatskite kompanii i proizvodi bidat konkurentni, osobeno vo izvozot na stoki i uslugi, ako nacionalnoto {tedewe bide tesno povrzano so investiciite i ako bidat aktivni i usoglaseni site segmenti na ekonomskata politika.

“Tro{eweto na javnite finansii vo poslednite godini stana nekontrolirano.

Prvpat od 90-tite godini navamu buxetot e pomal vo sporedba so lanskiot, i nominalno i realno, bez razlika na stapkata na inflacija”, istakna ministerot za finansii na Hrvatska, Slavko Lini}.

460

milioni evra dopolnitelno }e se zgolemi buxetot na Hrvatska so novata stapka na DDV

Analiti~arite ocenuvaat deka zgolemuvaweto na DDV, koj u{te se narekuva i danok na potro{uva~kata, kako i zgolemuvaweto na indirektnite danoci zna~itelno mo`e da gi saniraat i da gi konsolidiraat javnite finansii.

“Mora da gi vratime dolgovite, bez ogled na toa koj gi napravil. Nie sme vlada i ne mo`eme da se zanimavame so dol`nici i so kreditori. Mora da poka`eme deka sme {tedlivi i racionalni, no i deka rasteme”, pora~a noviot hrvatski premier,

SLAVKO LINI] MINISTER ZA FINANSII NA HRVATSKA

Tro{eweto na javnite finansii vo poslednite godini izleze od kontrola. Prvpat od 90-tite godini navamu buxetot e pomal vo sporedba so minatogodi{niot, i toa i nominalno i realno.

25

26 ANALIZA Milanovi}.

KONE^NO REFORMI VO BUXETOT Procenkite se deka od zgolemuvaweto na stapkata na DDV hrvatskiot buxet mo`e dopolnitelno da se zgolemi za okolu 3,5 milijardi kuni ili za okolu 460 milioni evra.

No, paralelno so zgolemuvaweto na DDV, novata hrvatska vlada napravi i nova preraspredelba na buxetot, so cel da se ovozmo`at pove}e pari za novi investicii vo zemjata, osobeno vo dr`avnite kompanii.

Buxetot na Hrvatska za 2012 godina “te`i” 117,6 milijardi kuni (okolu 15,5 milijardi evra). Rashodite se namaluvaat za 4,6 milijardi kuni (610 milioni evra), dodeka vkupnite prihodi treba da bidat zgolemeni za 600 milioni kuni (79 milioni evra).

“Buxetot e realen i ambiciozen”, naglasi premierot Milanovi}. Ovaa godina novata hrvatska vlada planira ambiciozen ekonomski rast od 0,8%, ako se zeme predvid deka minatata godina ekonomijata na zemjata porasna samo 0,25%.

Vo programata na hrvatskata vlada pi{uva deka ako se implementiraat pravilno site merki, ekonomskiot rast na Hrvatska vo 2013 godina }e iznesuva 1,5%, a vo 2014 godina 2,5%.

1,5%-2% }e porasnat cenite na pogolem broj stoki i uslugi vo Hrvatska poradi novata stapka na DDV

So ovie merki i so preraspredelbata na finansiite vo buxetot dr`avniot deficit na Hrvatska treba da se namali za pet milijardi kuni (660 milioni evra) i da iznesuva 2,8% od bruto-doma{niot proizvod (BDP).

SPECIJALNI MERKI ZA BORBA SO NELIKVIDNOSTA Zaedno so buxetot za 2012 godina, hrvatskite pratenici izglasaa i niza specijalni merki za naplata na dano~niot dolg predizvikan od ekonomskata kriza. Spored noviot model za naplata na dano~niot dolg, se ovozmo`uva i otpis na kamatata na site pravni lica koi minatata godina docnele so pla}awe, a se vo mo`nost da go platat svojot dolg, ako toa go napravat vo rok od 30 dena od startuvaweto na merkata.

So nov zakon }e se ureduva i rabotata na Dano~nata uprava, a istovremeno se zgolemuva i nadle`nosta na finansiskata policija vo zemjata. Vo proces se i izmenite na zakonot, koj }e ovozmo`i javno prika`uvawe na fizi~kite i na pravnite

KOI SE EFEKTITE OD 25% DDV?

Polnewe na buxetot i vra}awe na dolgovite na dr`avata; Otvorawe nov investiciski ciklus i unapreduvawe na izvozot; Namaluvawe na pridonesite za vrabotenite i pottiknuvawe na vrabotuvaweto; Rast na dr`avnite kapitalni investicii vo infrastruktura i energetika; Polnewe na penziskite fondovi; Pottiknuvawe na pazarnata konkurencija. lica koi izbegnuvaat da & pla}aat danok na dr`avata.

Novata hrvatska vlada formira{e i centar za sledewe na investiciite i rabotata na energetskiot sektor, koj }e gi monitorira kompaniite od energetikata vo mnozinska i vo delumna dr`avna sopstvenost. Do krajot na godinata vo Hrvatska }e bide usvoen i zakon za danok na imot koj, pokraj danokot na dohod i dobivka, }e bide tret izvoren prihod za dr`avnata kasa, no i za lokalnata samouprava.

28

Pretpriema~ &...

MENAXIRAWE SO ^OVE^KI RESURSI

ZO[TO GUGL E NAJPOSAKUVAN RABOTODAVEC? POKRAJ TOA [TO ZABELE@A USPEH NA SEKOE POLE VO 2011 GODINA – RAST NA PRIHODI, DOBIVKA, PAZAREN UDEL – KOMPANIJATA SI JA VRATI I TITULATA NAJPOSAKUVAN RABOTODAVEC SPORED RANG-LISTATA “100 KOMPANII KADE [TO E NAJDOBRO DA SE RABOTI”, PODGOTVUVANA OD “FOR^N” (FORTUNE)

BROJ 645

07/03/2012

Podgotvil: IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

olku e va`no besplatnoto potstri-0`uvawe za podobro da rabotite? A kolku vi zna~i besplatnata hrana?

Ili pak, oblikuvawe na ve|ite na samo nekolku ~ekori od va{ata kancelarija?

Gugl (Google), kompanijata koja{to va`i za kral na kompaniskite povlastici, profitira i toa kako od ovie, a i od ostanatite beneficii {to im gi nudi na svoite vraboteni, nezamislivi za ostatokot od korporativniot svet vo Amerika i vo svetot. So toa gi privlekuva i gi zadr`uva najtalentiranite in`eneri i ostanatite kadri {to & se potrebni vo svojata centrala vo Mauntin Vju, Kalifornija, kako i vo kancelariite niz svetot. Pokraj toa {to zabele`a uspeh na sekoe pole vo 2011 godina – rast na prihodi, dobivka, pazaren udel – kompanijata si ja vrati i titulata najposakuvan rabotodavec spored rang-listata “100 kompanii kade {to e najdobro da se raboti”, podgotvuvana od “For~n” (Fortune) sekoja godina.

Kampusot na Gugl, rasprostranet na 10 hektari, nare~en Guglpleks (Googleplex), nudi re~isi s$ {to mo`e da posaka i najprebirliviot vraboten. Kako {to edna{ ka`a izvr{niot pretsedatel na kompanijata, Erik [mit: “Celta e da se otstrani seto toa {to na vrabotenite mo`e da im go odvlekuva vnimanieto. Da bideme na ~isto: programerite sakaat da programiraat, a ne da mislat deka doma im ostanal eden kup neisprana obleka {to treba da ja odnesat vo peralnicite.

Pa zatoa nie im gi ovozmo`uvame i dvete raboti tuka, vo Gugl”.

Nekoi mo`ebi }e re~at deka edinstvenata “povlastica” {to treba da ja dobiete na rabota e va{ata plata, no ne gri`ete se, vo Gugl i toa go sredile. Vsu{nost, tie verojatno zarabotuvaat mnogu pove}e od pove}eto lu|e vo Amerika. Spored istra`uvawata na Dajs holdings (Dice Holdings), specijalizirana agencija za problematikata na ~ove~kite resursi, prose~nata plata na in`enerite vo Silikonskata Dolina e pove}e od 100 iljadi dolari godi{no. Kolku za sporedba, spored Rojters, polovina od Amerikancite zarabotile pomalku od 27 iljadi dolari vo 2010 godina.

Ekstravagancijata vo koja zabeguvaat nekoi od pogodnostite vo Gugl gi natera kompaniskite lideri duri i da napravat nekoi kratewa na beneficiite, so cel da ja “resetiraat kompaniskata kultura” i da spre~at vrabotenite da se ~uvstvuvaat pretplateni na siot toj komfor.

No, sepak, Sergej Brin, eden od osnova~ite na Gugl, re~e deka nekoi udobnosti, kako besplatnata hrana, nema {ansi da se ukinat.

“Oh, pa na{ite vraboteni zaslu`uvaat da imaat zdrava i vkusna hrana kakva {to }e posakaat, vo sekoe vreme”. Da vidime koi se najinteresnite beneficii {to gi imaat “guglovcite” i koi se ostanatite klu~ni pri~ini za toa {to Gugl e edna od najuspe{nite kompanii vo svetot i voedno, najposakuvan rabotodavec.

K

MENAXER

www.kapital.mk

SPISOKOT SO POVLASTICI VO GUGL Golem broj pogodnosti imaat vrabotenite na Gugl, pa od sledniov spisok mo`e da se vidi kolku kolku daleku odi kompanijata za da gi privle~e i da gi zadr`i najdobrite talenti.

6

Gugl ima unikaten sistem za dopo dopolnitelno penzisko osiguruawe na vrabotenite; vawe

1

Gugl na sekoj vrab vraboten beplatno mu m obezsplatno beduva “sexvej” (Segway) vozilo, kako i ostanati prevozni sredstva;

N Za No}ta na ve{terkite, Gugl na go nagraduva onoj in`ener {to ajuspe{n }e se maskira vo svojot najuspe{no omilen kod;

7

2

s Za site novope~eni in`eneri {to po~nuvaat da rabotat vo firmata se organiziraat popularni socijalni nastani i dru`ewa;

v Na vrabotenite im e ovozmo`eno li~n sovetuvawe kaj osnova~ili~no kom tee na kompanijata, Sergej Brin i Lari Pejx;

8

3

s Na site idni rodilki Gugl im obez obezbeduva 12-nedelno plateno porodiln otsustvo; porodilno

d se razviva me|usebnata da 4 Za sora sorabotka, hodnicite vo Gugl poplo~ se poplo~eni so tabli za crtawe na koi{to vrabotenite mo`e da gi skiciraat svoite idei;

5

o Za opu{tawe od stresot i od napn napnatosta na vrabotenite im obezbed e obezbedena besplatna masa`a vo ramkite na kompanijata;

Site in`eneri imaat 20% slobodn vreme za razmisluvawe bodno svoit idei – taka nastanale Xi za svoite mejl (Gmail), Gugl wuz (Google News)...;

9

10

Na vrabotenite {to se inter teresiraat za finansisko lo`uvaw im e obezbedeno sovetuvlo`uvawe vawe vo ramkite na kompanijata.

29

30 MENAXER INTERVJU

LEKCII OD TEHNOLO[KIOT GIGANT

PET RABOTI NA KOI[TO NÈ NAU^I GUGL [to go pravi Gugl tolku revolucioneren?

Auleta, avtor na knigata “Gugl: Krajot Ken Auleta na svetot kakov {to go znaeme”, gi spodeluva svoite sogleduvawa za toa zo{to ovaa kompanija e tolku posebna vo svojot uspeh i {to zna~i toa za svetot na mediumite.

Za vreme na istra`uvawata za knigata na Auleta mu bil dozvolen {irok uvid vo na~inot na rabota na firmata i vo nejzinata sekojdnevna rutina. Ekskluzivno za “For~n” (Fortune) toj izdvoi deset lekcii {to gi nau~il od patuvaweto niz unikatniot uspeh na Gugl.

STRASTA POBEDUVA Lari Pejx i Sergej Brin, osnova~ite na Gugl, uspeaja vo toa da gi inspiriraat site vraboteni da “im slu`at” na korisnicite, da prezemaat pogolem rizik i radikalno da gi podobruvaat istra`uvawata vo nasoka na {to poinovativni uslugi.

Ili kako {to vo edna prigoda rekol porane{niot izvr{en direktor Erik [mit, a sega{en izvr{en pretsedatel na kompanijata: “Po~uvstvuvav deka Gugl }e stane va`na kompanija”, a osnova~ite pak, smetale deka Gugl }e bide kompanija {to }e postavi novi standardi vo mnogu poliwa.

Vedna{ otkako finansierot Majkl Mortiz go opi{a Gugl kako “retka” kompanija, Auleta go pra{al, kako investitor vo po~etnata faza i vo Jahu (Yahoo) i vo Gugl, dvata golemi konkurenti, dali koga investiral istiot entuzijazam go po~uvstvuval i za Jahu. Dvoumej}i se, toj kone~no rekol: “Jahu e kompanija so koja dolgo vreme bev blizok i kon istata ~uvstvuvav golema qubov i lojalnost. No, vo prvite 18 meseci otkako se povrzav so Gugl sfativ deka stanuva zbor za mnogu poinakva kompanija od Jahu.

Gugl e izgradena vrz temelite na Lari i Sergej, odnosno vrz nivnite intelektualni blesoci, dodeka Jahu e izgradena vrz temelite na Xeri i Dejvid, odnosno vrz nivnite interesi. Toa e mnogu razli~no i istoto sozdava golema bezdna me|u dvete kompanii”. Deficitot na strast e pri~inata poradi koja Xeri Jang i Dejvid Filo ne bea celosno posveteni vrz kompanijata koja{to tie ja sozdadoa.

TIMSKATA KULTURA E VITALNA Mo`nosta vrabotenite da raspre-

1.

2.

delat 20% od rabotnoto vreme na proekti po svoj izbor kaj niv sozdade ~uvstvo na posebna pripadnost i sopstvenost vo kompanijata. So toa kompanijata sozdade vmre`en menaxment, {to funkcionira ednakvo dobro od dnoto kon vrvot i obratno.

I vo dvete nasoki se stimuliraat idei.

TRETIRAJTE GI IN@ENERITE KAKO KRALEVI Vo najgolem del od kompaniite vo Silikonskata Dolina in`enerite se ekvivalent na televiziskite scenaristi, filmskite re`iseri ili na avtorite na knigi. Tie se kreatori. Tie 20% od vremeto {to im go “podaruva” Gugl na in`enerite im davaat ~uvstvo na sloboda za prezemawe rizici i se vo mo`nost da ja sledat svojata pasija. Voop{to ne e slu~ajno toa {to Pejx i Brin golem del od svoeto rabotno vreme go tro{at na sredbi so in`enerite.

Z a najgol em d el od t r a dicional nite tehnolo{ko-mediumski kompanii in`enerite ne se vo tolku centralna pozicija.

TRETIRAJTE GI I VA[ITE KORISNICI KAKO KRALEVI Glavnata pri~ina poradi koja Gugl sekoga{ e na vrvot na listite so brendovi na koi najmnogu im se veruva e ~uvstvoto koe kompanijata go nudi deka klientot sekoga{ e na prvo mesto. Reklamiraweto mo`e da so~inuva 97% od prihodite na kompanijata, no i pokraj toj fakt, korisnicite ne go ~uvstvuvaat toa. Najgolem del od servisite na Gugl se besplatni i istite se prijatelski nastroeni kon svoite korisnici.

NE GO IGNORIRAJTE ^OVE^KIOT FAKTOR Gugl be{e mudar da ja dobie doverbata na svoite korisnici vo kreiraweto na timskata kultura i vo razmisluvaweto na dolg rok. No, koga po~nuvate od ni{to, pretpostavkata deka starite na~ini na pravewe na ne{tata najverojatno se pogre{ni mo`e da ve natera da napravite i nekoi gre{ki.

Pejx zgre{i vo pretpostavkata deka Gugl mo`e vedna{ da gi digitalizira site knigi. Gugl ne bil sekoga{ tolku mudar vo izbegnuvaweto na naru{uvaweto na pravata na privatnost, kr{eweto avtorski prava i drugi problemi od praven aspekt.

3.

4.

5.

LARI P DA BID

e~isi od denot koga napravi prodavnica vo gara`a, Gugl (Google) e poznat kako edno od najdobrite mesta za rabota vo svetot – ako uspeete da vlezete vo nego. Neverojatnite besplatni beneficii bea nagrada za diplomcite koi zavr{ile so visok prosek na nekoj eliten univerzitet i koi uspeale da go izdr`at iscrpuva~kiot proces na intervjuirawe na kompanijata.

Beneficiite ostanuvaat, no Gugl, rastej} i, stana porealen pri regrutiraweto – i potoleranten kon onie koi potfrlile. Od minatata godina, kompanijata po~na da regrutira i kandidati od obrazovni institucii „bez pedigre”, kako {to se Teksas A&M (Texas A&M) i Dr`avniot univerzitet na Wujork (State University of New York) vo Bafalo; intervju-sesiite, koi se sostoeja i od po 12 sredbi, sega vo prosek se dvi`at me|u ~etiri i pet sredbi. Vo ekskluzivno intervju za „For~n” (Fortune), Lari Pejx, prvi~niot izvr{en direktor na Gugl, koj se vrati na ovaa pozicija pred edna godina, so vidliva gordost zboruva za „semejnata” atmosfera koja Gugl se obiduva da ja pottikne, kako taa se razlikuva od onaa kade {to rabotel dedo mu, i kako besplatnata hrana gi pottiknuva lu|eto da jadat pomalku.

Iako ne ja otfrla mo`nosta tie obroci eden den da se napla}aat, bidete sigurni deka toa nema da se slu~i vo skoro vreme.

Kako se menuva{e polo`bata na vrabotenite vo Gugl so tekot na godinite?

Sekako deka se menuva, bidej}i kompanijata raste. No, ona {to navistina mi ostana vo se}avawe od vremeto dodeka bev na Stenford (Stanford) e toa {to, dodeka ste student, mo`ete da rabotite na {to sakate.

A za proektite koi bea navistina dobri ima{e mnogu lu|e koi navistina sakaa da rabotat na niv. Toa razmisluvawe go prenesovme i vo Gugl, i be{e navistina korisno. Ako go menuvate svetot, rabotite na va`ni ne{ta. Nautro se budite vozbudeni.

Toa e glavnoto ne{to. Sakate da rabotite na zna~ajni vlijatelni proekti, a tokmu toa nedostasuva vo svetot. Mislam deka vo Gugl s$ u{te imame takvi proekti. Otsekoga{ sme go imale toa vo izobilstvo.

Kako ja odr`uvate taa misija vo kompanija koja sega ima iljadnici vraboteni, sporedeno so pred edna decenija, koga ima{e stotici vraboteni?

Duri i koga ja formiravme kompanijata vo 1998 godina, na{ata misija be{e da

R

BROJ 645

07/03/2012

MENAXER

www.kapital.mk

PEJX: GUGL TREBA DE KAKO SEMEJSTVO gi organizirame svetskite informacii.

Se se}avam, na na{ite peto~ni sobiri imavme okolu 100 lu|e. Drugite mi velea: „Imame 100 lu|e – toa e mnogu. Zo{to ni se potrebni u{te lu|e?”. A jas im odgovarav: „Za organizacija na informaciite vo svetot ne se dovolni 100 lu|e; toa e rabota za mnogu pove}e lu|e”. Imavme sre} a {to ne{tata na koi rabotime i ne{tata na koi sakavme da rabotime imaat ogromno vlijanie, i navistina, nivnoto izvr{uvawe bara ogromen trud i napor. Mislam deka nikoga{ nema da ni snema va`ni ne{ta za rabotewe, ako se zemat predvid resursite so koi raspolagame. Postojat mnogu problemi vo svetot koi treba da se re{at.

Kako bi ja opi{ale korporativnata kultura na Gugl?

Mojot dedo be{e avtomehani~ar i go ~uvam oru`jeto koe go ima{e samiot napraveno za da se za{titi od kompanijata, go nose{e so sebe na rabota. Toa e golema `elezna {ipka, so par~e olovo na vrvot.

Razmisluvam kolku sme daleku od toga{nite kompanii, kade {to rabotnicite morale da se {titat od kompanijata. Mojata rabota kako lider e da se osiguram site vraboteni vo kompanijata da imaat odli~ni uslovi za rabota i da ~uvstvuvaat deka imaat zna~ajno vlijanie i pridonesuvaat za dobroto na op{testvoto. Kako svet, denes sme podobri vo odnos na minatoto. Mojata cel e Gugl da bide predvodnik, a ne sledbenik vo sevo ova.

Kolku Vi se va`ni prekrasnite beneficii vo Gugl, kako {to se besplatnata hrana i masa`ite, vo odnos na rabotnata atmosfera koja se obiduvate da ja sozdadete?

Mislam deka niedno od tie ne{ta ne e tolku va`no samo po sebe. Va`no e kompanijata da bide semejstvo, lu|eto da se ~uvstvuvaat kako del od kompanijata i da ja ~uvstvuvaat kompanijata kako svoe semejstvo. Koga se odnesuvate kon lu|eto na toj na~in dobivate pogolema produktivnost.

Namesto da se gri`ite za toa koj kolku ~asovi rabotel, se gri`ite za rezultatot. ]e prodol`ime da pravime inovacii vo na{ata vrska so vrabotenite i da otkrivame {to e najdobroto {to mo`eme da go napravime za niv. Mnogu se gri`ime za zdravjeto na lu|eto i se trudime da im pomogneme da ostanat zdravi i

da se otka`at od pu{eweto. Poradi toa, na{ite zdravstveni tro{oci rastat mnogu pobavno vo sporedba so drugi kompanii. No, na{ite lu|e se posre}ni i poproduktivni, a toa e najva`no.

Pretpostavuvam deka ne e golem brojot na vraboteni vo Gugl koi{to pu{at.

Mo`ete li da mi dadete konkreten primer za ne{to {to svesno go pravite za zdravjeto na vrabotenite?

Naj~esto za da ve`bate odite vo onie golemi sali za ve`bawe, no zabele`avme deka lu|eto mnogu pove}e gi koristat malite ve`balni koi im se poblisku do doma. Se gri`ime da obezbedime navistina zdrava hrana za vrabotenite. Po~navme da stavame zdravi deserti na sekoj agol.

Imame doktori vo samata zgrada. Sakame da prodol`ime vo ovaa nasoka i da ja napravime zdravstvenata za{tita pogodna, lesna i brza, bidej}i smetam deka toa pomaga vo odr`uvaweto na zdravjeto na lu|eto. Ako za da odite na doktor treba da izlezete od rabota, da vozite do nekade, da se parkirate i da ~ekate dolgo vreme, toa nema da promovira zdravje.

Dali besplatnata hrana e neprikosnovena vo Gugl?

Dali sekoga{ }e ima besplatna hrana dodeka postoi Gugl, ne bi znael da ka`am, no zasega, se ~ini deka funkcionira prili~no dobro. Ne se gri`am za tro{ocite. Edinstvenoto ne{to za koe{to se gri`am e da ne predizvikame preterana konsumacija na hrana. Toa navistina pridonesuva za semejnata atmosfera vo kompanijata. A vo nekoja mera, promovirame i zdrava praktika: Ne morate da zemate ogromni porcii so hrana.

VO EKSKLUZIVNO INTERVJU ZA „FOR^N”, KOOSNOVA^OT I IZVR[EN DIREKTOR NA GUGL OBJASNUVA KAKO IZGRADIL NAJDOBRA KOMPANIJA ZA RABOTA I ZO[TO E TOA VA@NO

31

32 MEDIUMI KOJ E KOJ VO PR-BIZNISOT (1)

“ADVOKATI” NA SVOITE KL VO SVETOT NA KOMUNIKA Kako i vo sekoja profesija, taka i vo PR mo`ete da se odnesuvate eti~ki ili neeti~ki. S$ zavisi od toa kako }e se postavite kon svoite klienti i kon svojata javnost. Redovnata i kvalitetna komunikacija so javnosta pravi kompaniite i instituciite da se odnesuvaat doma} inski i odgovorno, velat makedonskite PR-profesionalci.

Kapital vo slednite nekolku izdanija gi pretstavuva PR profesionalcite koi rabotat vo marketing agenciite.

PETRE DIMITROV dimitrov@kapital.com.mk

apital” i vo ovoj broj prodol`uva da gi pretstavuva timovite na kompaniite od komunikaciskiot biznis. Vo ovoj broj po~nuvame serijal vo koj }e vi gi pretstavime licata koi rabotat vo odnosi so javnosta, profesija koja dobi popularnost poslednive nekolku godini, no zaraboti i ~esti kritiki od javnosta. Za timovite na PR-agenciite postavivme nekolku dilemi: kolkava e linijata me|u spinuvaweto i liferuvaweto na informacijata od PR-agencija, kako da se regira vo vreme na krizen menaxment, lesno li e da se pravi razgrani~uvawe na privatnoto od slu`benoto...

K

IMIX PR VISTINSKIOT PR NIKOGA[ NE SE BAZIRA NA LAGA ajgolem uspeh na sekoj profesionalen PRtim e ako uspee da obezbedi soodveten prostor za nepre~ena komunikacija, zasnovana na razbirawe i doverba, me|u negoviot klient i negovite va`ni celni publiki, vo koi sekako, mnogu va`en prostor zazemaat mediumite i novinarite. Od ovaa komunikacija zavisi (ne)uspehot na subjektot na pazarot, voop{to, objasnuvaat od edna od prvite PR-agencii na makedonskiot pazar, Imix PR. “Odnosite so javnosta ili kako {to popularno se narekuva PR e isklu~itelno delikatna profesija, koja bara seriozni znaewa i iskustvo za da mo`e da se raboti na vistinskiot na~in.

Vo osnova se raboti za multidisciplinarna profesija, za ~ie uspe{no izvr{uvawe, osven komunikaciskite, potrebno e da se ima i mnogu drugi ve{tini, znaewa i poznavawa. Taka na primer, ne mo`e ednostavno da rabotite vo ovaa profesija ako isklu~itelno dobro ne gi poznavate kontekstot i opkru`uvaweto, kulturolo{kite i socijalnite karakteristiki, vlijatelnite op{testveni grupi i poedinci

N

itn. Ova, zaedno so gradeweto doverba i razbirawe na eti~ki osnovi se glavnite preduslovi za kakva bilo komunikacija ponatamu.

Vo osnova, ovaa profesija po nitu eden osnov ne treba da asocira na improvizacija ili la`irawe”, velat od agencijata.

Ottamu potenciraat deka odnosite so javnosta nemaat nikakva vrska so spinuvaweto, mislewe koe ~esto mo`e da se slu{ne koga se zboruva za PR-agenciite.

“Ne e pogre{no ako se ka`e deka PR-profesionalcite se advokati vo svetot na komunikaciite za svoite klienti, a toa zna~i deka nivna zada~a e da ja komuniciraat vistinata i samo vistinata. Od druga strana, spinot e ne{to sosema drugo, nejzino izvrtuvawe. Toa e ve}e manipulacija, a odnosite so javnosta, sekako, ne se manipulacija. Ottamu, linijata me|u PR i spin, vsu{nost, e mnogu debela.

Odnosite so javnosta se profesija koja se bazira na eti~ko rabotewe bazirano na vistinski vrednosti, a ne na fingirawe nekakvi sostojbi za da se opravda nekoja druga cel posakuvana od odredeni krugovi na

BROJ 645

07/03/2012

www.kapital.mk

GENEZIS KOMUNIKACII 33 USPEHOT NA PR-TIMOT E DA GI NAPRAVI VIDLIVI REZULTATITE NA KLIENTOT

KLIENTI ACIITE I mo}. Zna~i, se raboti za dve kompletno razli~ni raboti. Samo komunikacijata postavena na silen i jasen fundament mo`e da donese posakuvani rezultati. Vo toa e i ume{nosta - preku realni sostojbi i vrednosti, vo konkreten kontekst, da sozdadete pozitiven odgovor na publikite i poddr{ka vo uspe{noto sproveduvawe na odredeni odluki vo nasoka na edna odredena cel”, velat od Imix PR. Za vistinskite profesionalci sekoga{ ima rabota i zaslugi, pa zatoa, vo Imix PR ne se zagri`eni za negativniot imix na PR-agenciite.

“Kolku javnosta im veruva na lekarite?

Verojatno, odgovorot e op{to poznat, postojat lekari na koi im se veruva i se barani, respektirani na pazarot.

Pred s$, poradi toa {to se posveteni, profesionalni i odgovorni. No, postojat i lekari koi gi smetaat za {arlatani.

Verojatno e taka vo sekoja profesija, pa i vo na{ata, PR. Mo`ebi ne e lo{a tema za istra`uvawe, samo {to pred toa na javnosta treba da & objasnime {to zna~i PR vo su{tina, za da mo`e da dade legitimen odgovor, a ne odgovor potpren na spinuvani informacii”, komentiraat od Imix PR. Najgolemiot predizvik za edna PR-agencija e vremeto koga nivniot klient se nao|a vo t.n. krizen menaxment. Tokmu toga{ doa|aat do izraz vistinskite sposobnosti na eden PR-tim.

“Dokolku kompanijata ima odredeni problemi vo raboteweto, uspe{niot profesionalec }e znae kako toa da go iskomunicira vo daden kontekst vo interes na site involvirani strani, no nikako ne smee da gi fingira sostojbite ili da gi menuva podatocite. Sekoja komunikaciska kriza e svoja prikazna, bara poseben plan i brza reakcija. Bez ogled kako sakaat da regiraat klientite, na{ite nasoki sekoga{ se isti, a toa e pred s$ brza reakcija, komunicirame poznati fakti, gi pokrivame site zainteresirani strani. S$ ostanato e pra{awe na iskustvo, znaewe i intuicija na dobrite komunikatori”, velat od Imix PR. Odnosite so javnosta se profesija koja mnogu ~esto na PR-profesionalcite im ja pravi mnogu te{ka podelbata na slu`beno i privatno.

“Mnogu e zna~ajno da veruvate vo vrednostite {to gi komunicirate. Ednostavno, vrednostite na va{iot klient stanuvaat i va{i vrednosti. Vo taa podelba nema slu`beno i privatno”, velat od Imix PR.

pokraj {irokoprifatenite zabludi vo javnosta, spinuvaweto na faktite voop{to ne e del od na{eto sekojdnevie. Delovniot uspeh deneska podrazbira vidlivost i konstantno prilagoduvawe na promenite. Uspehot na PR-timot e da gi napravi vidlivi rezultatite na klientot, da odr`uva dobri odnosi so mediumite i kreatorite na javno mislewe. Nakratko, uspehot na eden PR-tim e da gi napravi dobrata strana na raboteweto i pozitivnite rezultati mnogu povidlivi otkolku eventualnite gre{ki na klientot, objasnuvaat od Genezis komunikacii.

Raboteweto vo edna vakva agencija podrazbira iskren pristap i visoka eti~nost. Zatoa, linijata me|u spinuvaweto i PR e mnogu debela, potenciraat vo Genezis komunikacii.

“Kako i vo sekoja profesija, taka i vo PR mo`ete da se odnesuvate eti~ki ili neeti~ki. Tenka li e linijata me|u la`eweto i advokaturata? Lihvarstvoto i bankarstvoto? S$ zavisi od toa kako }e se postavite kon svoite klienti i kon svojata javnost. Smetame deka iskreniot pristap e receptot za uspe{en PR. Redovnata i kvalitetna komunikacija so javnosta pravi kompaniite i instituciite da se odnesuvaat doma}inski i odgovorno. Taka, duri i lo{ite vesti ne se nezamislivi i neprifatlivi za javnosta.

PR imanentno ne e nemoralna profesija.

Da, mo`e da ima zloupotrebi, no vo koja profesija nema? Na{a rabota e transparentnost, a ne manipulacija. PR e vinovnik {to dene{nite kompanii se otvoreni kon svoite klienti, a instituciite ot~etni pred gra|anite. Na svetsko nivo PR gi otvori vratite na nekoga{ zatvorenite kompanii i institucii i gi izlo`i na pritisokot na javnosta, istovremeno nao|aj}i na~ini kako da se ostvaruvaat delovnite celi pred o~ite i u{ite na zasegnatite”, velat od agencijata.

Ne se osvrnuvaat mnogu na “lo{ite muabeti” za PR-agencii. Pova`na im e doverbata na javnosta za nivnite klienti.

“Javnosta pred s$ treba da mu veruva na klientot, za{to nie sekoga{ rabotime vo negov interes. No, tuka sme da ja kreirame i da ja podobrime taa doverba. Zatoa, za nas e bitno kompaniite i instituciite da ja sfatat potrebata od kvalitetna komunikacija. Tie se na{ata javnost. A op{tata javnost mo`e da ja ceni rabotata na klientot za koj{to nie rabotime”, velat vo Genezis komunikacii.

Timot na agencijata, kako {to velat tamu, e podgotven za site situacii {to gi nosi rabotata, so najrazli~ni klienti, koi mo`e da se najdat vo najrazli~ni situacii.

“Krizniot PR e partnerski proces me|u klientot i PR-agencijata. I ne zapo~nuva

vo momentot na krizata, tuku mnogu pred toa. Odgovornata kompanija ne dozvoluva skandal po koj{to }e raboti na sanacija na {tetata. Ako e podgotvena za kriza, toga{ krizniot PR e samo tesnec niz koj{to mora da se pomine. Neprespienite no}i se del od na{ata rabota. Visokite tonovi i panikata se svojstveni za vakvi situacii. Sepak sme lu|e”, objasnuvaat od Genezis komunikacii.

Kako i vo mnogu drugi profesii, vo PR e posebno komplicirano da se napravi stroga podelba me|u profesionalnoto i privatnoto.

“Vo Makedonija mnogu retko se slu~uva PR-konsultantite da bidat liceto na kompanijata pred javnosta. Zatoa i taa podelba ne e te{ka da se napravi. Verojatno e ednakvo komplicirano kako i kaj drugite profesii. Nieden od nas ne prestanuva da e profesionalec po doma ili semeen ~ovek na rabota. Na{ata profesija ~esto bara kontinuirana rabota i vo tekot na 24 ~asa. S$ vo interes na rabotata koja treba da bide zavr{ena. Vrzuvaweto so na{ite klienti i nivnite proizvodi, sepak, e profesionalen anga`man, a ne i li~en. Koristeweto na proizvodite na na{ite klienti e li~en izbor na sekoj PR-profesionalec. Po`elno e da se pravi zaradi podobro razbirawe na klientot/ proizvodot, no i ne smee da se ostane samo na toa bez da se poznava konkurencijata”, velat vo Genezis komunikacii.

34

MEDIUMI

ELEMENT PR KORISTEWETO NEVISTINI SE VRA]A KAKO BUMERANG dli~no srabotena komunikaciska strategija j e edinstveniot uspeh na PR-timot. Za razlika od porano, koga se vele{e i se objasnuva{e deka odnosite so javnosta ne se merliva kategorija, novite trendovi vo profesijata poka`aa deka s$ e merlivo, objasnuvaat vo agencijata Element.

“Vidliva e na{ata rabota, iako nie ne sme vidlivi kako tim, bidej}i na{ata cel e na{ite klienti da uspeat vo svojata

O

strategija – zgolemuvawe na imixot na kompanijata, komunicirawe na nejzinite k j k j vrednosti, zgolemuvawe na proda`bata.

Sekoja alka go pravi sinxirot na komunikacijata so koj na krajot se kiti sekoj PR-tim. Nie sme pove}e od sre}ni {to tokmu Element PR vo kratok vremenski period ja doka`a svojata doverba kaj golem broj makedonski kompanii. Na{ata kreativnost vo komunikacijata gi nadmina potrebite od klasi~ni soop{tenija, pres-

konferencii i navleguvame vo kreativni aktivnosti kako del od strategijata, koi se nadvor od klasi~nite PR-alatki. Tokmu na inventiven i na nesekojdneven na~in se obiduvame da gi dobli`ime vrednostite na kompaniite za koi rabotime do celnite publiki”, velat vo Element.

Kolku e tenka linijata me|u spinot i PR? Vo Element smetaat deka taa linija e pove} e od tenka, zo{to spinot e tehnika na odnosite so javnosta, a ne ne{to od {to treba da se bega.

“Spinot i PR definitivno se mnogu bliski, a linijata e ppove}e od tenka. No, da razjasnime edna rabota. rabot Spinot e del od tehnikite na odnosite sso javnosta, a ne ne{to od {to Nam ni e `al {to mnogu treba da begame. b ne ja razbiraat na{i PR-profesionalci PR-p vistinskata uloga na spinot i ja identifikuvaat so iiskrivuvawe na vistinata. Toa e daleku od ttoa. Spinot, na primer, se koristi plasirawe pozitivna vest koga imate za plasira za kompanijata. A vesta e niza negativni negati ne{to {to se slu~ilo, zna~i ne e laga.

GGlavno ne{to {to treba da n$ vodi pri sekoja PR-strategija e fakti~kata sostojba.

Koristeweto nevistini za da se kreira pozitivna vest se vra}a kako bumerang vo komunikacijata. Kolku i da gradite eden brend, so edna laga mo`e da go zakopate celiot trud. Uspe{nosta na edna kampawa se gleda od reakciite na pazarot, od rezultatite na sekoja kompanija. Dali ste ja preminale taa granica na (ne)vkus povtorno

MARKET VISION PR SE GRI@I ZA REPUTACIJATA! u{tinata na PR e da izgradi odnosi me|u klientot i kupuva~ot. Toj odnos se gradi preku pove}e dimenzii, koi treba da gi spodeluvaat dvete strani, kako doverba, zaedni~ki interes, posvetenost, zadovolstvo od me|usebnata interakcija, no za ovie dimenzii da dobijat vrednost, tie treba uspe{no da se komuniciraat so grupite od interes na klientot, objasnuvaat od Market Vision.

“Ako uspe{no ja preneseme klu~nata poraka na klientot na na~in koj e najsoodveten za celnata publika na koja & e nameneta, mo`eme da smetame deka uspe{no sme ja zavr{ile zada~ata. No, toa ne e ednostavno.

Za da uspeeme vo toa, nie najprvin dobro gi analizirame klientite, industrijata i okolinata, zatoa {to |avolot se krie vo detalite, a detalite ja pravat razlikata.

Nie sme agencija koja po~nuva i zavr{uva so brojki, zatoa {to dobro postavenata i implementirana komunikaciska strategija neizbe`no nosi merlivi rezultati. A obvrska na klientot e da go opravda toa so kvaliteten proizvod ili usluga, gri`a za svoite klienti i op{testvena odgovornost”, velat vo agencijata.

Spinners and/or winners? Negativnost, manipulacija, potreba ili ve{tina na PR? Dilemata e ~esta.

“Poznat e epskiot primer na propagandnite vojni, koga se natprevaruvale dvajca atleti~ari od dve razli~ni zemji. Po natprevarot ednata zemja veli na{iot

S

be{e prv, nivniot posleden. Vtorata veli na{iot be{e vtor, nivniot be{e pretposleden. I dvete strani ja ka`uvaat vistinata, no ja koristat vo konotacija koja nim im odgovara. Zna~i, edna vest mo`e da se prenese na razli~ni na~ini i da predizvika razli~ni efekti. Iako e va`no da se postigne posakuvaniot vpe~atok kaj celnata grupa, na prvo mesto sekoga{ doa|a etikata i moralot. Gradeweto na relaciite na doverba so javnosta i mediumite e proces koj trae so godini, za vreme na celiot `ivoten vek i na firmite i na klientite.

Zatoa, sekoe manipulirawe so vesta bez argumenti nikoga{ ne vodi vo vistinski pravec i nema da pomine bez posledici po onoj koj go pravi toa”, objasnuvaat od Market vision.

Ottamu se decidni deka PR ne mo`e da ja isprevrti vistinata, zabele{ka koja naj~esto ja dobivaat PR-agenciite.

“PR postoi za da se gri`i za edno od najva`nite sredstva za rabota vo mnogu biznisi – reputacijata! Zamislete denes na kolku biznisi s$ im zavisi od nivnata reputacija: bankite, osiguritelnite dru{tva, telekomunikaciite, prehranbenata industrija, farmacevtskata industrija, va{iot lekar, va{iot majstor, advokat, pa duri i va{iot frizer. Razmislete zo{to i kako gi birame site niv. Kupuva~ot e vo postojana dilema na kogo da mu ja dade svojata doverba, a PR treba da mu pomogne da vi ja dade vas, gradej}i ja va{ata reputacija.

Dobro e da se spomene deka reputacijata se sostoi od dva klu~ni elementi: kredibilitet, odnosno od toa zo{to javnosta treba da vi veruva i vizibilitet, odnosno kolku toa poradi koe treba da vi veruva e vidlivo vo mediumite, preku {to mo`ete da ja pridobiete celnata grupa. Prvoto zavisi od samata kompanija, a vtoroto od PR-agencijata”, velat vo agencijata.

Doverbata mnogu te{ko se steknuva, a lesno se gubi. Zatoa, vo rabotata e potreben argumentiran pristap.

“Kako i vo sekoj drug odnos, doverbata e ne{to {to mnogu te{ko se steknuva, a mnogu lesno se gubi. Ottuka i potrebata od argumentiran nastap na PR-licata vo javnosta ili izdr`ana komunikacija postavena od PR-timovite. Klu~en faktor e kredibilitetot na li~nosta koja ja plasira vesta vo javnosta i mediumot preku koj{to se plasira. Vo osnova, denes postojat brojni izvori na informacii, taka {to najzna~ajno e vistinskata informacija da bide navreme prezentirana i zasnovana

se gleda od toa kako ve percipiraat so nas rabotat na re{avawe na krizata, potro{uva~ite”, velat od Element. bidej}i ima mnogu na~ini kako da se Kako i vo drugite PR-agencii, i vo Element “bajpasira” negativna vest ili kako da 07/03/2012 www.kapital.mk BROJ 645 ne dozvoluvaat negativnite zabele{ki za se “presretne” krizata. Koga se raboti imixot na PR-agenciite da im vlijaat postojano na edna problematika, ednosna rabotata. tavno ne mo`ete da ne ja re{ite sekoja “Javnosta i ne treba da im veruva na kriza {to }e izleze pred vas. Najlo{o e timovite, treba im da veruva na porakite klient da ostavite sred kriza. Toa mnogu koi gi ispra}aat na sekoja celna publika, ~esto se slu~uva kaj nas. Za nas toa e isto oddelno na razli~ni na~ini. Uspe{nosta kako da ostavite ~len od semejstvo da gi vo edna rabota e vo istrajnosta, upor- re{ava sam problemite”, objasnuvaaat vo nosta, posvetenosta vo transferirawe na Element PR. porakite. PR nema rezultat za kus vre- Me{aweto na profesionalnoto so privatmenski period, toa e dolgotraen proces. noto vo ovaa profesija e normalno. Ako Vo toj proces za nas sekoj klient e del se nema identifikacija so klientot, zo{to od na{eto sekojdnevie, sekoj klient e del od nas. Nie razmisluvame kako nego, no bidej}i ne sme vklu~eni vo sekojdnevniot proces na funkcionirawe na kompanijata, mo`e da gi gledame rabotite i otstrana i da reagirame navreme. Samo so posvetenost mo`e da ima uspeh. Me|u Element PR i klientot ima znak za ravenstvo. Nie sme edno”, velat vo agencijata.

Ima mnogu na~ini kako da se “bajpasira” negativna vest ili kako da se “presretne” krizata. Zatoa, vo Element velat deka vo tie momenti e mnogu bitna sorabotkata so klientot i toj da ne se ostavi sam.

“Sekoja seriozna PR-kompanija na krizata gleda kako na edna od barierite vo komunikacija. So detalen plan za krizno komunicirawe mo`e mnogu lesno da se prebrodi sekoja kriza. Klientite zaedno

na doverliv izvor. Inaku, vo industrijata na komunikacii e doka`ano deka zna~itelno pove}e se veruva vo PR otkolku vo reklamite”, velat od Market vision.

Vo kriza najdobro e da se deluva preventivno i rabotite da se postavat vo neutralen kontekst.

“Vo slu~aj na kriza postojat razli~ni strategii koi mo`e da se primenat.

Nnajva`no e da deluvate preventivno i da gi postavite rabotite vo neutralen kontekst. Kaj svetskite kompanii od prehranbenata industrija, na primer, koga }e se slu~i odreden incident, kompanijata se povlekuva od toj pazar na pove}e godini, za potoa povtorno da vleze koga ve}e se podzaboraveni rabotite. Sekako, ne go prepora~uvame toa.

Kompaniite treba da go demonstriraat svojot kapacitet za spravuvawe so krizata i informirawe na na~in na koj{to javnosta nema da izgubi doverba vo klientot”, velat vo agencijata.

nekoj drug bi se identifikuval so niv?

“Proizvodite i uslugite na na{ite klienti se na{iot izbor bez isklu~ok. Nie veruvame vo proizvodite i vo uslugite na na{ite klienti. Go sledime nivniot razvoj, razvojot na konkurencijata i znaeme zo{to sme podobri od drugite. Ako nemate identifikacija so klientot, ako pred s$ vie samite ne veruvate vo negovata kompanija, proizvodi, toga{ zo{to voop{to rabotite za taa kompanija?! I u{te ne{to, zo{to bi se zadovolile so ne{to pomalku od najdobroto koga rabotime so najdobrite makedonski kompanii. Timot {to pobeduva nikoga{ ne se menuva”, velat od Element.

35

36

PROPOINT PE^ATNICA SKOPJE

NA[ATA CEL E DA BIDEME LIDERI VO GRAFI^KATA INDUSTRIJA e~atnicata Propoint e osnovana vo 1996 godina od strana na Aleksandar i Filip Hristovi, toga{ studenti na Ma{inskiot ffakultet k vo Sk Skopje, j denes diplomirani ma{inski in`eneri.

Vodeni od silnata `elba i ambicija, so bezuslovna poddr{ka i pomo{ od roditelite, po~nale da rabotat sito pe~atewe, vo gara`na prostorija. Iako uspe{ni i produktivni, sepak po pet godini rabota se prenaso~ile kon ofset pe~ateweto.

Na po~etokot semejna sito pe~atnica, Propoint denes e ofset pe~atnica so dva proizvodstveni pogoni, magacinski i kancelariski prostorii i so vkupno 42 vraboteni.

Glavna dejnost na

P

Politikata na uspehot se temeli na inovaciite i dobrata sorabotka so klientite, so cel zadovoluvawe na nivnite potrebi za kvalitetni proizvodi i s$ pokratki rokovi. Kako dva najva`ni faktori na koi se temeli uspehot na Propoint, Hristovi gi poso~uvaat kvalitetot i brzinata pe~atnicata Propoint e izrabotka na site vidovi pe~ateni materijali: katalozi, bro{uri, prira~nici, knigi, monografii mek i tvrd povez, spisanija, flaeri, kartonski ambala`i, displei, stala`i, papki, plikovi, vizit-karti, kalendari, etiketi, nalepnici, kompletni reprezentativni i reklamni materijali.

Blagodarenie na profesionalniot tim, visokokvalitetnata tehni~ka opremenost i dolgogodi{noto iskustvo, vo Propoint se realiziraat site fazi od procesot na proizvodstvo, od dobien elektronski fajl do finalen proizvod od hartija, so {to klientite dobivaat maksimalna bezbednost na kontrolata na kvalitetot, cenite i rokovite.

Propoint ima i odr`uva pozicija na pazarot so redovno sledewe na tehnolo{kiot razvoj vo grafi~kata industrija i kontinu-

irano investirawe vo novata tehnologija i toa naj~esto od vrvni evropski proizvoditeli kako {to se Hajdelberg (Heidelberg), Miler Martini (Muller Martini), Rilekard (Rilecart)...

Streme`ot kon razvivawe i usovr{uvawe, ovozmo`uva zadovoluvawe na potrebite i o~ekuvawata na klientite. „Uspe{no rabotime i te`neeme so svoeto znaewe, kvalitet, kreativnost, fleksibilnost i postojano investirawe i usovr{uvawe, da gi ispolnime site `elbi i barawa na na{ite klienti.

Na{ata cel pred s$ e kvalitetot, no isto taka i rokot. Odnosno vo dogovorenoto vreme da go imate gotov pe~ateniot materijal - proizvod. Dokolku ni postavite predizvik – nie }e go re{ime�, velat Filip i Aleksandar Hristovi.

Politikata na uspehot se temeli na inovaciite i dobrata sorabotka so klientite, so cel zadovoluvawe na nivnite potrebi za kvalitetni proizvodi i s$ pokratki rokovi.

Kako dva najva`ni faktori na koi se temeli uspehot na Propoint, Hristovi gi

07/03/2012

COMPANY PROFILE

www.kapital.mk

foto: FILIP POPOVSKI

BROJ 645

poso~uv poso~uvaat kvalitetot i brzinata. A kako tret mnogu mn va`en faktor ja potenciraat sigurnosta koja se zasnova na kontrolata sigurno na kvalitetot kval po~nuvaj}i od kontrola na fajlot, fajl proben pe~at, kontrola na osvetluvawe na plo~ite do kone~niot osvetlu pe~aten tabak, a so toa se izbegnuvaat mo`nite gre{ki. „Vremeto na podgotovka za pe~atewe go „Vremet skrativme so voveduvawe na CTP tehskrativ nologija za eksponirawe i razvivawe na ofset ofs plo~i (Kodak Magnus 2 so termalni plo~i) i avtomatskoto podesutermaln vawe na n bojanici preku softver CIP3 za ramnomeren ram i podobar pe~at. Ve}e nekolku k k godini rabotime vo tri smeni - 24 ~asa, 5 dena vo nedelata. I seto toa so cel da gi postigneme rokovite za pe~atewe {to ni gi postavuvaat klientite. Naj~esto, najgolem del od nara~kite gi izrabotuvame i dostavuvame do vrata za 24 ~asa”, objasnuva Aleksandar Pokraj rokot, isto tolku va`en faktor e i cenata. „Na{ite ceni se realni i dostapni. Vsu{nost tie se i niski za kvalitetot i brzinata {to ja nudime nie, a poradi toa privle~ni istovremeno i za mnogu mali firmi i za golemi brendovi”, veli Filip Hristov.

Hristovi potenciraat deka vo nivnata pe~atnica Propoint sekoj klient e „zna~aen” klient. „Ne pravime selekcija na istite spored nivnata golemina i va`nost. Jas li~no sepak sum gord na faktot deka kaj nas pe~atat pove}eto vode~ki marketin{ki agencii vo Makedonija za svetski poznatite brendovi, kako na pr. Koka-Kola, Tikve{, Milka, Orbit...”, naglasuva Aleksandar.

Sopstvenicite na Propoint, u{te od samiot po~etok praktikuvaat da vrabotuvaat lu|e stru~ni vo svojata oblast.

Od vrabotenite o~ekuvaat maksimalna posvetenost, no vo isto vreme se

gri`at za nivnata blagosostojba. Na toj na~in i vrabotenite se motivirani za izvr{uvawe na svoite rabotni zada~i.

Dobro vospostavenata organizacija, timskata rabota i pozitivniot stav, bez stresni situacii, se glavna odlika na rabotnata atmosfera vo ovaa kompanija.

RABOTNICITE MORA DA BIDAT MOTIVIRANI Vo duhot na dobroto raspolo`enie i motiviranost na vrabotenite, sopstvenicite Aleksandar i Filip nekolkupati

godi{no organiziraat kolektivni izleti i planinarewa vo Makedonija, kako i redovni fudbalski natprevari. „Na{ata cel e da bideme lideri vo grafi~kata industrija. So izgradbata na noviot objekt - na{ata tekovna investicija, }e se dobli`ime ~ekor poblisku do celta.”, velat Hristovi.

Filip, pak, sonuva Propoint da se najde na naslovnata stranica na spisanieto Heidelberg News, koe{to proizvoditelot Hajdelberg go izdava za svoite klienti.

Na{ata cel e da bideme lideri vo grafi~kata industrija. So izgradbata na noviot objekt - na{ata tekovna investicija, }e se dobli`ime ~ekor poblisku do celta.

37

38 NA RU^EK SO...

TEUTA ARIFI

VICEPREMIER ZA EVROPSKI INTEGRACII

SEKOJ MO@E DA RABOTITE NA PO

Qubovta kon knigata ja vnesuva vo svetot na op{testvenite i politi~kite debati. @elbata za promeni & go otkriva predizvikot da bide osnovopolo`nik na albanskoto obrazovanie, a vleguvaweto vo politikata & go nosi predizvikot da gi preto~i ideite vo konkretni rezultati PETRE DIMITROV dimitrov@kapital.com.mk

rifi so nasmevka se se}ava na detstvoto, period koj izvr{il golemo vlijanie vrz nejzinata idna `ivotna opredelba i na ~asovite pominati vo ~itawe i debatirawe za svetskite kni`evnici. Blagodarenie na nejziniot tatko, koj bil profesor po kni`evnost, se zaqubila vo knigite, pa toj podocna ne uspeal da ja razubedi da se opredeli za nekoja druga oblast, koja }e & donese finansiski posigurna idnina. Neminovno, izborot padnal na kni`evnost i jazici.

“Toa {to sum denes mu go dol`am na tatko mi, ubavite knigi i smislata za

A

debatirawe, na koja rabotev u{te od mala. Sakav da pi{uvam kako Pablo Neruda, da ja dopram dlabo~inata kako Prust, da ja dolovam lucernosta na Mi{el de Monte...”, raska`uva Arifi.

Osnovno i sredno obrazovanie zavr{uva vo rodnoto Tetovo, a fakultetskoto obrazovanie go prodol`uva na Fakultetot za albanska i francuska kni`evnost vo Pri{tina.

“Se opredeliv za Pri{tina bidej}i vo Makedonija vo toa vreme nema{e visoko obrazovanie na albanski jazik.

Vremeto dodeka bev vo sredno u~ili{te i dodeka studirav be{e ~uvstvitelno i za Albancite na Kosovo i za tie vo Makedonija. U`ivav vo toga{nite debati na intelektualcite, na koi se

NA[ETO MENI

Od bogatoto meni na Arabeska so~ivme Arifi se odlu oto za pasta i ri` so zelen~uk.

debatira{e za liberalni idei i na koi provejuva{e duhot za promeni.”

Politikata indirektno ja zaintrigirala u{te dodeka bila tinejxer.

“Ednostavno, ne mo`ev da ostanam nezainteresirana za toa {to se slu~uva{e okolu mene. Otsekoga{ sakav da bidam del od promeni, da gi smenam rabotite na podobro. Toga{ nema{e seriozni albanski politi~ki subjekti, pa ne bev politi~ki opredelena. Bev golem qubitel na slobodoumnite idei.”

Vo periodot od 1987 do 1991 godina, dodeka prestojuva vo Pri{tina, poaktivno se vklu~uva vo politi~ki aktivizam i e del od mnogubrojnite politi~ki debati i studentski dvi`ewa

16/11/2011

NA RU^EK SO...

www.kapital.mk

GI PROMENI ODOBRO koi sakaat da donesat promeni za Albancite.

Po zavr{uvaweto na fakultetot se zapi{uva na postdiplomski studii po filozofija na dr`avniot univerzitet vo Skopje.

Sk j “Iako mnogu ja sakav politikata, re{iv prvo da zavr{am so dooformuvaweto na moeto obrazovanie. A i nekako s$ u{te ne se gledav vo politika. Smetav deka mi e rano.”

Akademskite godini & nosat i nov interes, volontiraweto vo nevladiniot sektor i `enskite prava.

Prvoto rabotno iskustvo go ima po zavr{uvaweto na fakultetot kako profesor po kni`evnost vo sredno u~ili{te vo Tetovo, kade {to predava dve godini.

“Toa bea mnogu ubavi vremiwa. Golema radost mi donese toa {to gi prezedov u~enicite na tatko mi, koj zamina vo penzija.”

Od dene{na perspektiva, kako ~ovek koj pridonesol mnogu za podignuvawe na obrazovanieto na Albancite vo Makedonija na povisoko nivo, Arifi gleda mnogu pozitivni promeni, no gleda i mnogu

”Site me do`ivu vaat kako front woma da se nosam so ta n, pa na momenti be a uloga” {e te{ko

39

foto: FILIP POPOVSKI f

BROJ 629

40 0

”Politikata e ko romis, no toa ne zn deka treba da semp a~i zboguvate so va{i te principi”

“Ne sum kalkulator i ne vleguvam vo rabotite so prethodni presmetki”

at golemi ka za da se ostvar pi semejstvoto” ”Ne smetam de tr da a eb tr ei id i i plemenit

stari problemi koi go optovaruvaat celokupnoto obrazovanie.

“Na obrazovanieto mu e potrebno podobruvawe vo odnos na kvalitetot. S$ u{te seriozen problem e i infrastrukturata i mobilnosta na u~enicite i studentite. Vo pogled na obrazovanieto za Albancite, me raduva faktot {to dojde vreme studenti od Kosovo i od Albanija da studiraat vo Makedonija.”

Vo 2000 godina, kako {to veli, do`ivuva eden od najubavite momenti vo nejzinata kariera.

Dobiva pokana da bide del od timot koj }e go sozdade [tuloviot univerzitet vo Tetovo.

“Mnogu e ubavo ~uvstvoto koga }e dobiete edna takva pokana.

Se se}avam deka s$ po~na na edna niva so jabolka. Site se pra{uvaa dali }e go bide.

Sre}na sum {to rabotite se odvivaa kako {to treba i deka jabolkata stojat i den-denes.”

Nejzinata zada~a vo osnovaweto na Univerzitetot e da ja formira Katedrata za germanski, angliski i francuski jazik i da pomogne vo obrazuvaweto kadar.

I denes edna{ nedelno na [tuloviot univerzitet s$ u{te predava svetska kni`evnost.

Vo istiot period dobiva u{te eden golem predizvik. Po zavr{uvaweto na voeniot konflikt vo septemvri 2001 godina se formira noviot albanski politi~ki subjekt, Demokratskata unija za integracija (DUI).

“Vo toa vreme bev redoven kolumnist i vo makedonski i vo albanski mediumi, pa izgradiv nekakov status na “opion mejker”. Ne o~ekuvav deka }e me povikaat da bidam del od formirawe na nova partija.

Pokanata da bidam del od incijativniot odbor i da u~estvuvam vo sozdavaweto na programata na partijata so idei ja prifativ so zadovolstvo. Mora da potenciram deka jas ne sum kalkulator i ne vleguvam vo rabotite so prethodni presmetki.

Te{ko e koga se osnova ne{to.

Golem e predizvikot da raboti{ na eden nov look na albanskata politika.”

Po~etekot na aktivnoto vklu~uvawe vo politikata ne be{e lesen, veli taa.

“Site me do`ivuvaat kako front woman, pa na momenti be{e te{ko da se nosam so taa uloga.

Nemav problem da bidam del

od DUI, bidej}i go najdov istoto za koe jas li~no se boram cel `ivot: voljata za promeni i novi idei.”

Vo juli 2002 godina Arifi stanuva ~len na pretsedatelstvoto i potpresedatel na DUI. So svojot argumentiran i otvoren pristap za brzo vreme se probiva na politi~kata scena, a mestoto vo politi~kata elita na zemjava & go obezbeduva i posvetenosta na rabotata preku tri mandati kako pratenik, sedum godini kako pretsedatel na sobraniskata Komisija za nadvore{na politika i dvegodi{noto iskustvo kako predvodnik na Komisijata za kultura. Momentalno e vicepremier za evropski integracii.

“Sre}na sum {to samo za {est meseci otkako sum na ovaa pozicija dobivam seriozen tretman od me|unarodniot faktor poradi mojata inicijativnost.

Ne se vodam od devizata - aj da ne pra{am, bidej}i }e mi ka`at ne.”

Za najserioznite problemi koi Evropskata unija s$ u{te ni ja pravat dale~na e svesna u{te pred da dojde na ovaa funkcija.

Gi znae site na{i nedostatoci, od tie vo sudstvoto i administracijata do sostojbata so mediumite.

“Mora da se podobrime. Nemame druga alternativa. Mnogu sum gorda {to vo mojot mandat rabotite po~naa poleka da se dvi`at i {to zapo~navme pretpristapen dijalog so EU.” Nema planovi za zaminuvawe od politikata. Veli deka }e bide vo nea s$ dodeka ja glasaat gra|anite.

“Ne se potresuvam mnogu okolu toa pra{awe. Ako jas ne sum na taa pozicija, }e bide nekoj drug.”

I pokraj mnogubrojnite obvrski, koi konstantno & se zgolemuvaat, za sebe veli deka ne e workoholic.

“Imam normalno rabotno vreme, koe e orientirano kon konkretni rezultati. Ne smetam deka za da se ostvarat golemi i plemeniti idei treba da trpi semejstvoto.”

Ne e qubitel na ve~erni priemi i gi posetuva samo tie na koi mora da se pojavi. ^itaweto s$ u{te & e najgolemata pasija. Saka da pe{a~i ili da vozi na “orbitrek”, ja saka muzikata i Leonard Koen...

спорт и рекреација по избор

БУЛ: ОКТОМВРИСКА РЕВОЛУЦИЈА БР.15 СКОПЈЕ; TEЛ: +389 2 3092 190 ФAКС: +389 2 3092 152

ФИТНЕС ЦЕНТАРОТ ОПФАЌА:

ПРОФЕСИОНАЛНИ ТРЕНЕРИ СПРАВИ ЗА КАРДИО ВЕЖБИ 4 ЛЕНТИ ЗА ТРЧАЊЕ, СТАТИЧНИ ВЕЛОСИПЕДИ, СТЕПЕРИ, ОРБИТРЕК ПОВЕЌЕНАМЕНСКИ ДИСПЛЕИ ЗА СИТЕ КАРДИОСПРАВИ СВЕТСКИ ПОПУЛАРНА ОПРЕМА CYBEX И TECHNOGYM ПРОГРАМИ ЗА ИСХРАНА И ВЕЖБАЊЕ ДОДАТОЦИ ВО ИСХРАНАТА4 ПРОТЕИНСКИ ШЕЈКОВИ И БАРОВИ КАФEТЕРИЈА САУНА И ЏАКУЗИ МАСАЖА

info@aleksandarpalace.com.mk www.aleksandarpalace.com.mk

42 EXCLUSIVE

SAEMOT ZA TELEKOMUNIKACII BARSELONA

TABLET-KOMPJUTERITE OTVORAAT NOVA ERA KATERINA POPOSKA specijalen izvestuva~ na ““Kapital”” od Barselona poposka@kapital.com.mk

ametni telefoni so ~etirijadreni procesori, 3D telefoni, uredi so golem format, novi aplikaci, kako i novi modeli na tabletkompjuteri, digitalni aparati i mobilni telefoni, kako i razvoj na 4G tehnologijata bea vo fokusot na ovogodine{niot Svetski kongres za telekomunikaciska tehnologija (Mobile World Congress), {to od 27 fevruari do 1 mart se odr`a vo Fira Monthuik (Fira Montjuic) vo Barselona, [panija. Na najgolemiot evropski sobir koga se telekomunikaciite vo pra{awe godinava, vo osum paviljoni u~estvuvaa re~isi site proizvoditeli na mobilni telefoni i tablet-kompjuteri: Samsung, LG,

P

Sony Ericsson, HTC, Huawei, Motorola, ZTE, BlackBerry, Emporia, Asus. Izvestuva~ na “Kapital” be{e prisuten na ovoj vrven nastap od oblasta na telekomunikaciskata tehnologija.

Proizvoditelite na telekomunikaciska oprema novite inovativni re{enija gi pakuvaat vo {to pomala i potenka forma, pritoa nudat pogolema brzina od dosega{nata.

Del od 800-inata prisutni operatori na kongresot vo Barselona tvrdat i deka tablet-kompjuterite }e bidat najbaranata i najupotrebuvanata “ma{ina” najmalku vo slednite tri godini, istisnuvaj}i go i “noutbukot” kako novitet koj }e go osvojuva svetot. Izlo`uva~ite, sakaj}i da potenciraat deka hartijata ve}e stanuva minato i deka idninata e vo elektronskata komunikacija, demonstriraa crtawe portreti na “noutpad”, ne{to {to predizvika golemo vnimanie kaj posetitelite.

NIKOLA QU[EV GLAVEN IZVR[EN DIREKTOR NA VIP

“Vip vnimatelno gi sledi site noviteti i napredni tehnologii i mo`eme da navestime deka }e prodol`ime da gi nosime najnaprednite pametni telefoni za makedonskite korisnici, }e ponudime uslugi koi se prilagodeni na potrebite i na mo`nostite na makedonskite gra|ani, a so uslugata Avtolokator, Vip navleguva i vo delot na M2M biznisot.”

Del od 800-ina prisutni operatori na Svetskiot kongres za telekomunikaciska tehnologija (Mobile World Congress) vo Barselona najavuvaat deka tablet-kompjuterite }e bidat najbaranata i najupotrebuvanata “ma{ina” najmalku vo slednite tri godini, istisnuvaj}i go i “noutbukot” kako novitet koj }e go osvojuva svetot. Najgolemiot evropski telekomunikaciski sobir ponudi novi ~etirijadreni procesori, noviteti vo mobilnata telefonija i Internetot, gaxeti i inovacii. Tehnologijata otide dotamu {to soop{tenijata za mediumi se zamenija so vizit-karti~ka so bar-kod, preku koj se ~ita sodr`inata na soop{tenieto

BROJ 645

07/03/2012

Na najgolemiot evropski nastan vo teleko- na sovremenite korisnici. Be{e postaveno munikaciskiot biznis se nudea i energetski pra{aweto za potreba na regulativni efikasni paketi, odnosno uredi preku koi modeli koi }e obezbeduvaat fer i balanod dale~ina }e mo`e da se kontroliraat sirani uslovi za site kompanii, osobeno site procesi koi se slu~uvaat vo domovite, za onie koi investiraat vo ponatamo{en na primer od rabotnoto mesto da mo`ete razvoj na mre`nata infrastruktura. Akcent da go isklu~ite kompjuterot, bojlerot, be{e staven i na re{enijata ma{ina do elektrikata, s$ so cel da se kontrolira ma{ina, t.n. M2M, kako pole za iden razvoj potro{uva~kata i bezbednosta na aparatite vo elektronskite komunikacii, a vo taa nasoka be{e i prezentacijata na grupacijata vo doma}instvata.

“Laptop-kompjuterite mnogu brzo }e stanat Telekom Avstrija. Vip gi sledi vnimatelno minato. Tablet-kompjuterot otvora nova site noviteti i napredni tehnologii i industrija. Fakt e deka tablet-kompjuterite mo`eme da navestime deka }e prodol`ime i pametnite telefoni doprva }e zemaat da gi nosime najnaprednite pametni telefoni zamav. Na saemot kineskite kompanii os- za makedonskite korisnici, }e ponudime obeno se agresivni vo novitetite, ponudata uslugi koi se prilagodeni na potrebite i i inovativnite re{enija”, komentiraat za mo`nostite na makedonskite gra|ani, a so “Kapital” del od kompaniite prisutni na uslugata Avtolokator, Vip navleguva i vo ovogodine{niot Saem za telekomunikacisika delot na M2M biznisot”, veli za “Kapital” glavniot izvr{en direktor na optehnologija vo Barselona. eratorot Vip, Nikola Qu{ev.

Ovaa godina nad 200 komapnii od Softverskata kompanija Sivus goisto tolku zemji vo svetot, okolu dinava za prv pat u~estvuva{e na 800 operatori, pretstavnici na Saemot so svoj {tand, na koj{to pretregulatornite tela i na vladinite lu|e go stavi del od svoite re{enija i usinstitucii dojdoa vo Barselona, ne iljadi posetija Saemot lugi, me|u koi i novoto re{enie za samo za da navestat kakvi teleko- za telekotelekom-operatori Crystal Qube™. munikaciski ~uda mo`e da o~ekuva munikaciska “U~estvoto na saemot e odli~na svetskata populacija, tuku i za da gi tehnologija vo ramkite mo`nost da im se pretstavime re{at pazarnite problemi i zakon- na Svetskiot direktno na klu~nite igra~i na skite pre~ki koi im stojat na patot kongres za na telekomunikaciskite kompanii telekomunikacii globalniot pazar i ve}e imame {to se odr`a zaka`ani sredbi so golem del od vo Evropa i vo svetot. Godinava vo Barselona niv, od koi o~ekuvame uspe{en na Svetskiot kongres vo Barselona ishod. Centralno mesto vo na{ata bea prisutni i pretstavnici na makedonskite kompanii Vip, Makedonski promocija vo Barselona }e zeme novoto re{enie za telekom-operatori Crystal Qube™, Telekom, T-Mobile i Sivus.

“Svetskiot GSM Kongres vo Barselona e alatka koja na telekom-kompaniite }e im ekskluziven nastan vo oblasta na mobilnata pomogne podobro da gi razberat svoite telefonija, na koj{to se zboruva za prediz- korisnici, so cel da kreiraat ponudi i vicite na ovoj pazar vo svetski ramki i se proizvodi {to najdobro }e im odgovorat na odnesuvaat na srednoro~nite i dolgoro~nite nivnite potrebi”, veli Branka Bugariska, nasoki i strategii vo odnos na tehnologijata, marketing-menaxer vo Sivus. uslugite, aplikaciite, trendot na mobilnite Pokraj Crystal Qube, Sivus go prezentira{e telefoni, mobilnite platformi na opera- i Soc.io™ Mall, prviot trgovski centar za tivnite sistemi, potrebite za regulativna Android-sodr`ini, paket-uslugi i re{enija ramka... Ovaa godina be{e posveteno vni- koi kompanijata gi nudi za telekom-indusmanie na razvojot na mre`nite parametri vo trijata, kako i aplikaciite za mobilnite odnos na brzinite, sigurnosta na podatocite telefoni. i regulativata vo soglasnost so potrebite Del od izlo`uva~ite na saemot vo Barselona

63

KINESKITE PROIZVODITELI NAJAGRESIVNI NA SAEMOT VO BARSELONA ineskite proizvoditeli na mobilni telefoni bea re~isi najprisutni koga se vo pra{awe novitetite, ponudata i inovativnite re{enija na telekomunikaciskite “~uda”. Kompaniite kako ZTE i Huawei zabrzano prodiraat na pazarite preku proda`bata na evtini pametni telefoni. So novite delovi i novite procesori, “smartfonite” denes mo`e da se proizvedat za pomalku od 100 dolari.

Kineskiot vode~ki globalen provajder na telekomunikaciska oprema i mre`ni re{enija, ZTE, lansira{e i nekolku pametni telefoni, kako ZTE Tania, ZTE PF112 i ZTE Era. Novi modeli na telefoni ponudija i Toshiba i Fujitsu.

K

43

www.kapital.mk

HTC ONE PRIVLEKUVA VNIMANIE ajvanskata kompanija HTC na godine{niot Kongres za telekomunikacii vo Barselona ja pretstavi novata verzija na HTc One pametni telefoni so poseben dizajn, podobren kvalitet na kamera i avtenti~en zvuk. Tie }e bidat dostapni na pazarite vo svetot ve}e od april. HTC One X i HTC One S privlekoa golemo vnimanie na saemot poradi nivnite silni procesori, koi pridonesuvaat za jasna grafika, pobrzi aplikacii i podolg vek na traewe na baterijata. HTC One S e najtenok NTS telefon, so debelina od samo 7,9 milimetri, ima mat kerami~ka povr{ina, {to e rezultat na MAO oksidacija, proces koj se koristi za izrabotka na sateliti.

HTC One imaat integriran Android operativen sistem.

T

UMETNICI CRTAA PORTRETI NA SAMSUNG GALAXY NOTE

S

amsung ovaa godina be{e dovolno kreativen vo korist na biznisite, pa na Saemot vo Barselona go pretstavi i svojot model na Galaxy tab, koj istovremeno mo`e da se koristi i kako 50-in~en proektor. Del od 800-inata prisutni operatori na kongresot vo Barselona tvrdat i deka tablet-kompjuterite }e bidat najbaranata i najupotrebuvanata “ma{ina” najmalku vo slednite tri godini, istisnuvaj}i go i “noutbukot” kako novitet koj }e go osvojuva svetot. Izlo`uva~ite, sakaj}i da potenciraat deka hartijata ve}e stanuva minato i deka idninata e vo elektronskata komunikacija, demonstriraa crtawe portreti na “noutpad”, ne{to {to predizvika golemo vnimanie kaj posetitelite.

44 EXCLUSIVE POTREBNO E POVRZUVAWE NA MA[INA SO MA[INA okraj povrzuvaweto na ma{inite so lu|eto, sovremenoto op{testvo i digitalizacijata ja nametnuvaat potrebata od povrzuvawe na “ma{ina so ma{ina”.

Grupacijata Telekom Avstrija ja prezentira{e idejata za kontrola na procesite vo doma}instvoto, transportot, trgovijata, praktika koja ve}e postoi vo Evropa i vo del od zemjite od regionot, no nedovolno i vo Makedonija.

Se raboti za povrzuvawe na dve ma{ini preku dve SIM-karti~ki, pri {to od rabotnoto mesto mo`e da se kontrolira kade vi e voziloto, dali e vo dvi`ewe ili ne, kade se dvi`i, koi aparati za doma}instvo vo momentot se uklu~eni doma... Vakviot sistem ovozmo`uva monitoring i momentalna reakcija preku navigaciite koi gi dava va{iot telefon. Vo Makedonija zasega samo nekoi taksikompanii i Carinskata uprava imaat vospostaveno vakov vid kontrola na procesite na raboteweto.

P

SIVUS PRVPAT NA SAEMOT VO BARSELONA oftverskata kompanija Sivus godinava za prv pat u~estvuva{e na saemot so svoj {tand, na koj{to pretstavi del od svoite re{enija i uslugi, me|u koi i novoto re{enie za telekom-operatori Crystal Qube™.

Pokraj Crystal Qube, Sivus go prezentira{e i Soc.io™ Mall, prviot trgovski centar za Android-sodr`ini, paket-uslugi i re{enija koi kompanijata gi nudi za telekom-industrijata, kako i aplikaciite za mobilnite telefoni.

S

ja potenciraa i potrebata od kako {to velat, redefinirawe na mobilnata telefonija, odnosno pogolema primena na mobilnata tehnologija vo bankarskiot, komercijalniot i vo uslu`niot sektor, kako i da se primenat iskustvata koi naprednite zemji ve}e dolgo vreme gi praktikuvaat.

“SMARTFONITE” ]E BIDAT SÈ POPAMETNI Pametnite telefoni ili popularno nare~eni “smartfoni” nezapirlivo go osvojuvaat pazarot na mobilni komunikacii, najmnogu poradi toa {to zabrzano stanuvaat popametni i ne tolku skapi. Tradicionalno, najnovite trendovi vo ovaa oblast se otkrija minatata nedela na kongresot vo Barselona. Godinava se pojavija i prvite “smartfoni” so ~etirijadreni procesori. Iako nivnite ekrani se s$ pogolemi, novite modeli na pametnite telefoni se s$ potenki i polesni. Na primer, novata NFC tehnologija ovozmo`uva pla}awe bez dopir, preku bez`i~en prenos na podatoci. Godinava kompjuterite se selat vo mobilnite telefoni, trend koj ne mo`e da se sopre.

Koga sme kaj {irokata upotreba na “smartfoni”, laboratorijata na Samsung ovaa godina be{e dovolno kreativna vo korist na biznisite, pa na saemot vo Barselona go pretstavi i svojot model na Galaxy tab, koj istovremeno mo`e da se koristi i kako 50-in~en proektor.

Pazarot na pametni telefoni stanuva s$ pokonkurenten poradi naplivot na novite brzoraste~ki kineski kompanii i nivnata tehnologija.

Kompaniite kako ZTE i Huawei zabrzano prodiraat na pazarite, a toa se kineskite kompanii koi go pokrivaat segmentot na evtini pametni telefoni. So novite delovi i novite procesori “smartfonite” denes mo`e da se proizvedat za pomalku od 100 dolari, a ovie dve kineski firmi soop{tija deka na saemot vo Barselona planiraat da sklopat dogovori so proizvoditelite na ~ipovi kako Qualcomm i Broadcom, a stanuva zbor za dogovori “te{ki” po nekolku milijardi dolari. Zaklu~okot e jasen - Kinezite planiraat ofanziva koja mo`e da go promeni odnosot na silite na pazarot na mobilna telefonija i telekomunikacii.

Ovaa godina i finskiot gigant Nokia go prifati poevtiniot pazaren koncept, najmnogu poradi te{kotiite so koi se soo~uva, ve}e od april na pazarot }e po~ne da go nudi svojot najnov model Lumia 610 za samo 189 evra. Portfolioto na Nokia se pro{iri i so Lumia 900, telefon za pomladite koj go poddr`uva operativniot sistem Windows. Modelite Lumia 610 i 900 nudat nova aplikacija za ~itawe elektronski knigi, spisanija, vesti i mnogu pove}e vakvi sodr`ini. Ovoj telekomunikaciski gigant voveduva i tri novi Asha telefoni za korisnicite koi sakaat da rabotat, u~at i igraat.

LG edvaj go do~eka otvoraweto na saemot vo Barselona za da go promovira “smartfonot” Optimus Vu, odnosno LG Optimus 4X HD P880, koj spored najavite, treba da po~ne da se prodava vo tekot na ~etvrtiot kvartal od godinava vo Evropa. Ovoj proizvoditel, sli~no kako i Huawei i HTC, se odlu~ija svoite novi pametni ~etirijadreni telefoni da gi pretstavat tokmu na ovoj meganastan koga e vo pra{awe telekomunikaciskata tehnologija. Pametnite telefoni so ~etirijadreni procesori treba da obezbedat dvojno pogolema brzina od dosega{nata.

TELEKOMUNIKACISKITE GIGANTI SE TRKAAT I SO NOVITE APLIKACII Tokmu aplikaciite stanuvaat s$ pokreativni i go olesnuvaat sekojdnevniot `ivot i na~inot na vodewe na biznisot. So novite aplikacii se o~ekuva i silen rast na koristewe na mobilniot Internet. Na kongresot vo Barselona kompanijata Mozilla, proizveduva~ na prebaruva~ot Firefox ja promovira{e i svojata prodavnica za aplikacii, vo koja mo`ea da se najdat programi koi ne funkcioniraat samo na eden operativen sistem, tuku na pove} e od niv. Mo`e da se o~ekuva deka ovoj recept }e bide uspe{en, za{to kompanijata pred s$ ima golem ugled na pazarot.

Vo ovaa oblast telekomunikaciskite provajderi imaat s$ pomalo vlijanie, bidej}i ne mo`at da kontroliraat kakov servis koristat nivnite klienti na svoite mobilni telefoni. Korisnicite sami odlu~uvaat {to }e “simnat” od virtuelnite prodavnici na mobilni aplikacii.

Na vakvite aplikacii odli~no zarabotuvaat pred s$ Apple i Google, dodeka provajderite imaat uloga na obi~en “transporter” na podatoci.

Kapital Akademija...

member of KAPITAL MEDIA GROUP m

објавува ј у

АКАДЕМИЈА ЗА ПРОДАЖБА Март - Јуни 2012

Клучен резултат на секоја деловна компанија е обемот на продажбата. Сите компаниски функции на овој или оној начин мораат да ја поддржат оваа витална функција или компанијата може да ја загуби својата позиција на пазарот. Со цел да создадеме основа за долгорочно унапредување на деловните резултати, креиравме програма на обуки кои покриваат повеќе важни аспекти на продажбата.

Академијата за продажба ги опфаќа следните теми: 14 0 16 МАРТ

Подготовка на продажна стратегија и план на продажбата Продажна презентација

4 0 6 АПРИЛ

Организација на продажбата и продажен менаџмент Успешен продажен разговор

24 0 27 АПРИЛ

Финансии во продажбата и управување со клучните клиенти Преговарање и развој на долгорочни односи со клиентите

9 0 11 MAJ

Customer RelaJonship и Customer Experience менаџмент Известување и следење на продажбата

ПРЕДАВАЧ ДАНИЕЛ ТЕВЧИОСКИ е

sovetnik i predava~ so pove}e od 10 godini prakti~no iskustvo vo Republika Srbija i Balkanot, specijaliziran za temi povrzani so marketing i proda`na strategija, upravuvawe so proda`bata i uslugata, unapreduvawe na odnosite so klientite. Del od referentnite kompanii koi gi koristat negovite uslugi se: Tarket, Mercedes, Koka Kola, Soni, Simens, Rajfajzen banka, Sosiete @eneral, Galenika, ITM, Delta, Telekom Srbija.

ШТО ЌЕ ДОБИЕТЕ?

Сите учесници на Академијата за продажба ќе добијат низа менаџерски алатки за управување со продажбата и за унапредување на вештините на продажните тимови. Работните материјали опфаќаат: краток пресек на теоретската основа, студии на успешни случаи од праксата на компании од светот и од регионот, низа препорачани обрасци за изработка на сопствена документација за управување со продажбата, поширок список на препорачана литература за унапредување на стекнатите знаења.

ЗА КОГО Е НАМЕНЕТА ПРОГРАМАТА:

Менаџери за продажба Комерцијалисти Account менаџери Сопственици на мали и средни бизниси Сите останати кои учествуваат во процесот на продажба на производи и услуги Програмата е креирана како основа за развој на сопствена продажна сила на секоја компанија. Пристапот е прилагоден на праксата на компаниите кои работат на околните пазари и ги зема во предвид специфичностите на работата во регионот.

Проектот Kapital Akademija... е формиран на 25.09.2011 лица за контакт: Гордана Михајловска mihajlovska@kapital.com.mk, Дијана Гулакова akademija@kapital.com.mk 02 3298 110

14ti MART SPECIJALEN PRILOG

TRANSPORT I LOGISTIKA OBNOVUVAWE NA VOZNIOT PARK VO TRANSPORTNIOT BIZNIS - POTREBNI LI SE SUBVENCII OD VLADATA ZA NABAVKA NA VOZILA SO VISOKO TEHNOL[KI STANDARDI KAKO [TO TOA GO NAPRAVIJA NEKOI ZEMJI OD REGIONOT? NA KOI DESTINACII VOZAT DOMA[NITE TRANSPORTERI? POSREDNICITE VO TRANSPORTNIOT BIZNIS- NOVA ZAKANA ZA NELOJALNA KONKURENCIJA. SE PRILAGODIJA LI KOMPANIITE NA NOVIOT TREND [TO DOA\A PONUDA NA INTEGRIRANI TRANSPORTNO-LOGISTI^KI USLUGI? ZA OVIE I ZA DRUGI TEMI ^ITAJTE VO SPECIJALNIOT PRILOG TRANSPORT I LOGISTIKA KOJ KE IZLEZE NA 14 MART 2012 VO NEDELNIKOT KAPITAL. ZA SITE INFORMACII I PRA[AWA OKOLU OGLASUVAWETO OBRATETE SE DO MARKETING SEKTOROT NA E-MAIL: prilozi@kapital.com.mk; TEL: 02 3298 110LICE ZA KONTAKT: JASMINA SAVOVSKA TRO[ANOVSKI KAPITAL MEDIA GROUP DOO; P-FAH 503 1000 SKOPJE TEL. 02 3298 110; FAKS. 02 3298 111

62 TEHNOLOGII I BIZNIS

SVETOT E VO NI

ostoi edna izreka „Svetot na mladite ostanuva�. Se koristela vo mnogu vremiwa, za potrebite na mnogu ideologii, vo motivaciski tekstovi i kako uvodna re~enica na mnogu govori (pa vklu~uvaj}i go i ovoj tekst). Toa e taka bidej}i istata e vistinita i univerzalna i logi~no e mladite da ostanat da `iveat i tvorat podolgo od starite i tie da go razvijat, usovr{at ili uni{tat svetot. Se zavisi od toa kako }e se naso~at, koja pateka }e ja zazemat i dali nivna cel }e bide sozdavaweto na novo i podobruvawe na staroto ili koristewe i rasipuvawe na ona {to prethodnicite nivni im ostavile.

Mladite denes, dokolku go prifatat prviot – patot vo koj kreiraat i sozdavaat, re{avaat problemi i go spre~uvaat sozdavaweto na novite, imaat navistina te{ka zada~a. Te{ka i kompleksna, a istovremeno prepoznaena i definirana od Obedinetite nacii i imenuvana kako Mileniumski

P

celi. Vsu{nost toa se zbir od nekolku zada~i i obvrski koi {to 198 zemji od ON gi definiraa pred 10 tina godini i koi se obiduvaat so zdru`eni sili da gi realiziraat i ostvarat i so toa da stavat kraj ili barem zna~itelno da go namalat gladot i siroma{tijata, da gi educiraat decata i da ja za~uvaat prirodata, da ovozmo`at sloboda, pravo na izrazuvawe i ednakvost na site lu|e bez razlika na nivnata boja na ko`a ili geografska pripadnost.

Postojat mnogu na~ini na koi mladite mo`at da se vklu~at vo postignuvaweto na ovie celi, a se razbira eden od niv, e i preku najnovite tehnologii prilagodeni taka da rabotat za kolku {to e mo`no pove}e lu|e na svetot, da go olesnat nivnoto `iveewe, komunikacija i da gi zadovolat barem osnovnite potrebi koga stanuva zbor za u~ewe, razmenuvawe znaewa iskustvo i povrzuvawe so ostanatite.

No, mladite na koi neli rekovme e ostaven ovoj svet, nekoj treba da gi

naso~i i da gi pottikne da se zafatat so ovie raboti, da po~nat da razmisluvaat na ovie temi i da se ~uvstvuvaat deka ona {to eventualno bi se nafatile da go rabotat nema da bide zaludno. Svetski golemite kompanii koi {to imaat resursi i logistika vo cel svet i koi `iveat od kreiraweto i proda`bata na tehnolo{ki bazirani alatki, uslugi i servisi bi trebalo istovremeno da bidat i op{testveno odgovorni i da gi iskoristat svoite potencijali za da gi animiraat mladite i rabotnosposobni umovi i race da kreiraat re{enija za podobar svet za site.

Mikrosoft e tokmu vakva kompanija.

Poslednite godini od tamu se odvojuvaat golemi sredstva i se organiziraat globalni i lokalni nastani preku koi ne samo {to se promoviraat nivnite alatki i re{enija, tuku istite se davaat na koristewe na mladite studenti i profesionalci koi {to od niv kreiraat re{enija i proizvodi so koi pokraj toa {to se gordeat, u{te

BROJ 645 07/03/2012

TEHNOLOGII I BIZNIS

www.kapital.mk

IVNITE RACE bivaat i dobro nagradeni i promovirani a komu mu treba pogolema motivacija od toa.

Za edna takva inicijativa ve} e pi{uvavme na ovie stranici. Go najavivme Windows Phone Camp koj i se odr`a posledniot vikend od mesec fevruari. Spored ona {to go vidovme tamu, mo`eme slobodno da zaklu~ime deka i Makedonija ima svoja mladina koja {to mo`e ramo do ramo da zastane so kolegite od cel svet i da kreira i tvori za podobro utre. 220 u~esnici dva dena slu{aa predavawa, razmisluvaa, kreiraa idei i gi realiziraa istite. Pod budnoto oko na predava~ite koi i samite se iskusni profesionalci, tim lideri i razviva~i na softver, u~esnicite kreiraa aplikacii na prototip uredi koi specijalno bea obezbedeni od organizatorot, a najdobrite dobija i sertifikati za u~estvo. Isto taka, najdobrite kreacii }e bidat del od oficijalniot „pazar” na Mikrosoft za aplikacii za Windows Phone.

Sega se najavuva i vtora inicijativa, isto taka vo organizacija i so poddr{ka na lokalnata kancelarija na Mikrosoft Makedonija. Se raboti za globalniot nastan Imagine Cup koj {to za prv pat se organizira i vo Makedonija. Tokmu najte{kite problemi koi {to se definirani vo Mileniumskite celi se predizvikot, a re{avaweto na istite e so pomo{ na tehnologiite.

Na ovoj nastan u~estvuvaat studenti od cel svet i kreiraat re{enija vo nekolku disciplini koi se definirani od organizatorot – Mikrosoft. Ve}e postoi interes i kaj na{ite mladi studenti i za o~ekuvawe e deka 40-50 od niv, organizirani vo 10-tina timovi }e zemat u~estvo i za prv pat }e se pridru`at na svetskata elita i }e dadat svoj pridones vo re{avaweto na najgolemite problemi so koi se soo~uva dene{niot svet. Ima nominirano i sudii od Makedonija koi bi trebalo da gi ocenuvaat zada~ite, pa so toa Makedonija se vklu~uva vo u{te eden proekt na globalno nivo i

u~estvuva isto kako i drugite daleku porazvieni zemji.

Iako kako {to spomnavme na po~etok postojat nekolku na~ini kako da se pristapi i kako da se re{avaat problemite vo svetot, sepak za mladite kako najinteresna i najprivle~na e sepak novata tehnologija. Taa ve} e odamna ne e samo za onie koi se zanimavaat so nea, ne e za vo laboratorija i za mal krug na lu|e tuku stanuva vistinska alatka za re{avawe na realnite problemi i predizvici.

Zatoa se {to treba e taa u{te pove} e da se promovira i da se dade vo vistinskite race. Ne{to sli~no kako {to Mikrosoft pravi preku gorespomenatite proekti.

Za kraj bi im posakale samo sre} a i uspesi na na{ite mladi na ovaa i site sledni inicijativi i da se poka`at i prika`at vo najdobro svetlo. I povtorno da zavr{ime so edna re~enica od nepoznat avtor, a prifatena na ovie prostori – „I nie imame kowi za trka”.

63