653- Kapital magazin 1

COVER STORY:

INDUSTRIJATA GUBI ZDIV!

biznis magazin

M

~len na grupacijata KAPITAL MEDIA GROUP

VO OVOJ BROJ SPECIJALEN PRILOG

INTERVIEW

VLADIMIR DIMOVSKI DIREKTOR NA MCCANN ERICKSON SKOPJE

NEMAME VTORA [ANSA ZA PRV VPE^ATOK KAJ POTRO[UVA^OT

...samo amo idejata e kapital, sè drugo e pari...

BROJ 653 CENA 100 DEN.|2 MAJ, 2012, SREDA|GODINA 13

WWW.KAPITAL.MK

COVER STORY:

INDUSTRIJATA GUBI ZDIV!

biznis magazin

4 M

~len na grupacijata KAPITAL MEDIA GROUP

VO OVOJ BROJ SPECIJALEN PRILOG

VLADIMIR DIMOVSKI DIREKTOR NA MCCANN ERICKSON SKOPJE

NEMAME VTORA [ANSA ZA PRV VPE^ATOK KAJ POTRO[UVA^OT BROJ 653 CENA 100 DEN.|2 MAJ, 2012, SREDA|GODINA 13

IZDVOJUVAME

06 PORTFOLIO

RECESIJA?!

12 COVER STORY Industrijata gubi zdiv – na Makedonija & se zakanuva recesija!

Proizvodstvoto vo industrijata vo Makedonija ve}e sedmi mesec po red bele`i namaluvawe. Klu~nite industrii, kako proizvodstvoto na metali, proizvodstvoto na tekstil i obleka, drvnata industrija, hemiskata industrija i u{te mnogu drugi granki od prerabotuva~kata industrija se soo~uvaat so namaleno proizvodstvo, koe po~nuva rapidno da se namaluva vo prvite tri meseci od godinava. Biznismenite se molat vlasta da ne im vovede novi danoci za spas na buxetot, koj s$ pote{ko se polni.

18 INTERVJU Vladimir Dimovski, direktor na McCann Erickson Skopje Nemame vtora {ansa za prv vpe~atok kaj potro{uva~ot

INTERVIEW

...samo amo idejata e kapital, sè drugo e pari...

SODR@INA

WWW.KAPITAL.MK

Prviot broj na Kapital se pojavi na 24 septemvri 1999 godina.

Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje, ul. Dimitrie Tucovi} br 20, Skopje, p.fah: 503, Republika Makedonija; telefon: ++ 389 2 3298 110 faks: ++ 389 2 3298 111 direktor i glaven urednik: Qup~o Zikov izvr{en direktor (marketing i finansii): Gordana Mihajlovska grafi~ki i IT direktor: Nikolaj Toma{evski odgovoren urednik: Biqana Zdravkovska Stoj~evska pomo{nik na odgovorniot urednik: Igor Petrovski odgovoren urednik na specijalni dodatoci: Verica Jordanova odgovoren urednik na www.kapital.mk: Aleksandar Jan~evski grafi~ki prelom: Nade Toma{evska Igor Toma{evski Office manager i finansii: Aleksandra Nikolova; ++389 2 3298 110/ lok:101 nikolova@kapital.com.mk Pretplata na dnevniot vesnik Kapital i na magazinot Kapital: Sawa Savovska ++ 389 2 3298 110/ lok.104 pretplati@kapital.com.mk Reklama: Aleksandra Stojmenova ++389 2 3298 110/ lok.103 marketing@kapital.com.mk aleksandra@kapital.com.mk Oglasi: Dijana Gulakova ++389 2 3298 110/ lok.105 gulakova@kapital.com.mk Specijalni prilozi: Jasmina Savovska Tro{anovski jasmina@kapital.com.mk Ovlasten praven zastapnik: “Advokatsko druшtvo DE LEGE” Sorabotnici: kolumnisti po dogovor Fotografija: Filip Popovski Spored misleweto na Ministerstvoto za kultura za nedelnikot “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka.

24 MENAXER Menaxerski maki golemi Koga da se “otka~at” nepla} a~ite i kako da se najdat novi klienti 28 KAPITAL AKADEMIJA Obuka za alternativni izvori na finansirawe Kako do pari za razvoj na biznisot?

Str. 12

Cover story

32 INTERVJU Bla` Kos, menaxer na Mre`ata na biznis-angeli vo Slovenija Biznis-angelite baraat “Supermen pretpriema~i” 34 COMPANY PROFILE Priznanie na svetsko nivo IM.MK – sovr{en partner za razvivawe marketing na Fejsbuk 38 KORPORATIVNA OP[TESTVENA ODGOVORNOST Vtora Konferencija za KOO i filantropija na Bled Op{testvena odgovornost ne se samo donaciite 40 MENAXMENT COTRUGLI i Kapital povtorno dodeluvaat stipendii za MBA Osvojte MBA stipendija!

43 SPECIJALEN PRILOG Konditori 54 NA RU^EK SO.....

Aleksandra Na}eva-Ru`in, generalen direktor na Eurolink Koga ~ovek e racionalen, ima uspeh 58 TEHNOLOGIJA Kick Off Canon Makedonija Kanon prodol`uva da go forsira kvalitetot

12 TOLERANCIJA I RAZBIRAWE Makedonskite kompanii voobi~aeno do krajni granici gi toleriraat klientite nepla}a~i, osobeno koga se raboti za pove}egodi{ni partneri. Ekspertite sovetuvaat nitu edna sorabotka da ne se smeta kako ve~na dokolku ednata strana trpi {teta od toa. Sepak, nao|aweto novi partneri vo vreme na kriza, koga se pojavuvaat s$ pomalku novi uspe{ni kompanii, stanuva s$ pote{ka misija. Vi pomagame so soveti kade mo`e da najdete novi biznis partneri.

Str. 24

Menaxer

58 MENAXMENT SO ^OVE^KI RESURSI Skopski maraton Odli~na mo`nost za kompaniski tim-bilding 60 AVTOMOBILIZAM Go vozevme noviot “mini kuper kupe” Malo vozilo za golemi koli~ini adrenalin

24

6 PORTFOLIO BUSINESS SBRIEF

VIVA VODE^KI BREND, A PIVARA VODE^KA FIRMA ZA PIJALACI

iva e vode~ki brend kaj bezalkoholnite pijalaci vo Makedonija, Sinalko bele`i najbrz rast, a Pivara Skopje e vode~ka kompanija za bezalkoholni pijalaci, se veli vo specijaliziraniot izve{taj za sostojbata so proizvodstvoto i proda`bata na bezalkoholni pijalaci vo zemjava, izraboten od strana na Juromonitor interne{nal.

Sokovite “viva� se vode~ki brend gledano vo odnos na zarabotuva~kata, a Pivara Skopje e vode~ki proizvoditel na bezalkoholni pijalaci, isto taka gledano spored zarabotuva~kata. Za skopskata pivarnica vo izve{tajot se veli deka svoeto ~elno mesto vo najgolema mera go odr`uva poradi distribucijata na proizvodite od brendovite na Koka-Kola, no se dodava deka pivarnicata go gubi tloto pod nozete koga stanuva zbor za volumenot na prodadeni bezalkoholni pijalaci. Sinalko e najbrzoraste~ki brend i vo odnos na volumenot i vo odnos na vrednosta na prodadenite bezalkoholni pijalaci.

V

SE KRATAT KAPITA INVESTICII, SE ZGOLEMUVAAT P

GRAFIK NA NEDELATA

180,00% 160,00%

165,30%

140,00% 120,00%

120,10%

100,00%

108,20%

107,80%

80,00%

98,00%

85,80%

85,70%

60,00%

81,20%

80,60%

Germanija

Ungarija

72,20%

40,00% 20,00% 0,00%

Grcija

Italija

Irska

Portugalija

Belgija

Francija

Velika Britanija

Avstrija

KOI SE NAJZADOL@ENITE EVROPSKI ZEMJI? adol`uvaweto na zemjite od evrozonata dostignaa najvisoko nivo od voveduvaweto na evroto, poka`uvaat podatocite na Evrostat.

Zadol`uvaweto na 17-te zemji ~lenki na evrozonata se zgolemile na 87,2% od BDP vo tekot na 2011 godina, vo

Z

sporedba so zadol`enosta od 85,3% od BDP vo 2010 godina. Zadol`uvaweto, pak, za celata Evropska unija dostigna 82,5% od BDP. Grcija se nao|a na ~elo na zemjite so najgolem dolg koj na krajot na minatata godina dostigna 165,3% od BDP.

BROJ 653

02/05/2012

rateweto na kapitalnite investicii ne e dobra ekonomska politika, posebno vo uslovi na kriza, koga dr`avata preku buxetot treba da ja pottikne ekonomskata aktivnost, ocenuvaat od Me|unarodniot monetaren fond (MMF) otkako Vladata odlu~i da skrati duri 90 milioni evra od stavkata za kapitalni proekti. Sosema sprotivno na toa {to go pravi Vladata, za vreme na proletnite sredbi vo Va{ington monetarcite od Fondot im pora~aa na zemjite vo razvoj, kako Makedonija, da vlo`uvaat {to pove}e pari vo kapitalni investicii, kako izgradba na pati{ta, `eleznici i energetski kapaciteti, za da imaat pogolem potencijal za razvoj na sreden rok.

Od kancelarijata na MMF vo Skopje go poddr`uvaat potegot na Vladata da napravi rebalans, bidej}i tie u{te pred da bide donesen Buxetot predupredija deka prihodite vo dr`avnata kasa godinava }e se namalat zna~itelno poradi prodlabo~uvaweto na krizata vo evrozonata i nejzinite posledici vrz doma{nata ekonomija.

Spored procenkite na MMF, dr`avniot buxet {to go predlo`i Vladata za 2012 godina be{e za okolu 160 milioni evra pogolem i zatoa, kvartal od godinata sugeriraa uu{te vo prviot r buxetskata politika. da se kalibrira kalibr politikata na zgolemuvawe na Me|utoa, pol tro{ocite za z plati i penzii, a za smetka na toa kratewe na kapitalnite investicii, za MMF e nesoodveten nesoodvete poteg. Ottamu velat deka Vladata odlu~uva koi se nejzinite prioriteti, no sama odlu~u da se krati od tekovnite sugeriraat Buxetot B rashodi koi se neproduktivni. Monetarcite predupreduvaat deka eden od glavnite rizici predupreduv ekonomijata godinava }e bide problemot so za ekonomija pla}awata na n dr`avata kon privatniot sektor i navremenoto vra}awe na DDV, bidej}i dr`avnata kasa }e se ppolni te{ko.

K

ALNI

PLATI!

7

www.kapital.mk

BUSINESSBRIEF

DR@AVATA ]E GRADI GASOVOD DO AERODROMOT TAV odeka mnogu kompanii go ~ekaat dolgonajavuvaniot i odlo`uvan proekt za gasifikacija, dr`avata odlu~i da potro{i 1,5 milioni evra za da donese gas do skopskiot aerodrom, koj e pod koncesija na turskiot TAV. So okolu 1,5 milioni evra, Ga-MA i TAV Makedonija }e gradat gasovod od zonata Bunarxik do skopskiot aerodrom. Kolateralna korist od proektot }e bidat nekolkute kapaciteti vo op{tinite Ilinden i Petrovec.

Gasifikacijata na cela dr`ava pak, godinava e `rtva na rebalansot na Buxetot, proekt za koj se skrateni duri dva milioni evra.

Gasovodot }e se pu{ta od tehnolo{kata zona Bunarxik vo dol`ina od sedum kilometri. Dogovorot so Ga-Ma ve}e e potpi{an, nara~ana e opremata za mernite stanici, taka {to se o~ekuva deka od oktomvri TAV }e mo`e da go koristi gasot kako energens.

D

NAJGOL NAJGOLEMITE KOMPANII VO SVETOT merikanskiot merika skio ma magazin azi Forbes ja objavi obja i godi{nata o i lista so najgolemi kompanii vo celiot svet. Za prv pat na ~elo na listata se nao|a amerikanskata naftena komoanija Exxon.

A

EXXON MOBIL

Zemja: SAD Vkupni prihodi: 433,5 milijardi $ Profit: 41,1 milijardi $

Pazarna kapitalizacija: 407,4 milijardi $

JP MORGAN CHASE

Zemja: SAD Vkupni prihodi: 110,8 milijardi $ Profit: 19 milijardi $ Pazarna kapitalizacija: 170,1 milijardi $

Od listata so 2.000 najgolemi kompanii vo celiot svet. najgolem broj ili duri 524 se od SAD, dodeka vtora zemja od kade {to ima najgolem broj kompanii, duri 258, e Japonija GENERAL ELECTRIC

Zemja: SAD Vkupni prihodi: 147,3 milijardi $ Profit: 14,2 milijardi $ Pazarna kapitalizacija: 213,7 milijardi $

ROYAL DUTCH SHELL

Zemja: Holandija Vkupni prihodi: 470,2 milijardi $ Profit: 30,9 milijardi $ Pazarna kapitalizacija: 227,6 milijardi $

PORTFOLIO VO FOKUS

BROJKI:

Evropskata unija e vo seriozna kriza. Prv pat vo istorijata na Evropskata unija raspa|aweto na EU stanuva realno scenario

40% 25,4% od baratelite na rabota vo razvienite ekonomii se bez rabota pove}e od edna godina

e pazarniot udel na Samsung vo proda`bata na mobilni telefoni, 22,5% na Nokia i 9,5% na Epl

12,7

milijardi funti e bogatstvoto na Lak{mi Mital, najbogatiot vo Britanija

MARTIN [ULC PRETSEDATEL NA EVROPSKI PARLAMENT

TRENDOVI

EVROPSKITE ZEMJI TONAT VO ZADOL@ENOST

DOLGOVITE NA EVROZONATA DOSTIGNAA ISTORISKI VRV

inatata godina zadol`uvaweto na zemjite od evrozonata dostigna najvisoko nivo od voveduvaweto na edinstvenata valuta, evroto, poka`uvaat podatocite na Evrostat. Zadol`uvaweto na 17-te zemji-~lenki na evrozonata se zgolemilo na 87,2% od BDP vo tekot na 2011 godina, vo sporedba so zadol`enosta od 85,3% od BDP vo 2010 godina.

Zadol`uvaweto pak, za celata Evropska unija dostigna 82,5% od BDP. Grcija se nao|a na ~elo na zemjite so najgolem dolg, koj na krajot na minatata godina dostigna 165,3% od BDP. Po Grcija sleduvaat Italija, so zadol`uvawe od 120,1% od BDP, Irska, so 108,2% od BDP i Portugalija, so zadol`enost od 107,8% od BDP.

M

GLOBALNITE CENI NA HRANATA POVTORNO RASTAT lobalnite ceni na hranata povtorno se vo porast po poskapuvaweto na naftata, golemata pobaruva~ka vo Azija i lo{ite vremenski uslovi vo delovi od Evropa, Ju`na Amerika i vo SAD, soop{ti Svetskata banka. Najnoviot indeks na cenata na hranata poka`uva deka cenite se zgolemeni za 8% vo periodot me|u dekemvri 2011 i mart 2012 godina.

Vo period od ~etiri meseci, do dekemvri 2011 godina, cenite se namaluvaa, no i po ovoj rast se za 1% poniski od nivoto pred edna godina i za 6% pod istoriskiot maksimum registriran vo fevruari 2011 godina. Po ~etiri meseci posledovatelno namaluvawe, cenata na hranata povtorno raste, zakanuvaj}i se da zagrozi snabduvawe so hrana za milioni lu|e, izjavi Otaviano Kanuto, potpretsedatel na Svetskata banka.

G

10 VOVEDNIK

Ne bran, tuku cunami i se slu~uva na Makedonija Биљана Здравковска Стојчевска zdravkovska@kapital.com.mk

Rebalansot i poslednite zadol`uvawa ja poka`aa vistinskata situacija vo koja se nao|a makedonskata ekonomija.

Odedna{ vrv na site uspesi na ovaa reformska vlast stana redovnata isplata na plati i penzii. Dotuka li dojdovme? Pa sega mora da gi kratime i da gi stopirame site va`ni kapitalni infrastrukturni investicii, da kratime na lekovi, boleduvawa, trudni~ki, da se zadol`uvame vo stranstvo... Odedna{, site stolbovi na portokalovata reformska ideologija, kako slobodnite zoni, obrazovanieto, zdravstvoto, informati~koto op{testvo, stanaa sosema nebitni pred glavnata cel - navreme da se isplatat plati i penzii. Pa ova ne bilo bran, tuku cunami!

tkako stana pove}e od o~igledno deka ekonomijata ni e kolabirana, Vladata kone~no se odlu~i da gi namali onie famozni 4,5% ekonomski rast, koi samo do pred tri meseci ne gi vadea od usta ekonomskite ministri. Demek, }e sme bile najdobri vo Evropa - vo uslovi koga site zemji poka~uvale danoci, nie ostanuvame zemja so najniski danoci, zemja koja uspe{no ja prebroduva krizata blagodarenie na reformite i na antikriznite merki koi ovaa vlast neumorno gi pravi... Odedna{, onie 4,5% stanaa 2%, a Vladata n$ ubeduva{e deka bilo sosema nebitno dali bile 4% ili 2% ili 1%. Bitno }e nemalo pad, a danocite }e ostanele najniski. Rebalansot i poslednite zadol`uvawa ja poka`aa vistinskata situacija vo koja se nao|a makedonskata ekonomija. Odedna{, vrv na site uspesi na ovaa reformska vlast stana redovnata isplata na plati i penzii. Dotuka li dojdovme?

Pa sega mora da gi kratime i da gi stopirame site va`ni kapitalni infrastrukturni investicii, da kratime na lekovi, boleduvawa, trudni~ki...

Odedna{, site stolbovi na portokalovata reformska ideologija, slobodnite zoni, obrazovanieto, zdravstvoto, informati~koto op{testvo, stanaa sosema nebitni pred glavnata celnavreme da se isplatat plati i penzii. Za da mo`eme da si go platime ona {to go jademe, Makedonija mora da se zadol`uva. Oti Buxetot te{ko se polni, a ve}e stignuvaat za naplata nekoi stari dolgovi, koi ve}e sme gi izele. Ako Makedonija mora da se zadol`uva za da `ivee i da vra}a dolgovi, xabe se site ubeduvawa deka Makedonija e niskozadol`ena zemja.

Iako e niskozadol`ena, Makedonija isto taka e i mala ekonomija, koja ve}e nema zdiv da go polni nitu sopstveniot buxet, a ne pak, da otpla}a dolgovi kon stranstvo.

O

Sekoja normalna vlast, koja ima barem malku vistinska gri`a za ekonomijata i za stopanstvoto, vo vakvi krizni uslovi bi se odnesuvala sosema sprotivno. Vlasta na site zemji ~ii ekonomiii se najdoa vo ekonomski i vo buxetski problemi prvo {to napravi e kratewe na platite i na brojot na vraboteni vo javnata administracija i vo socijalnite programi, so cel na stopanstvoto da mu ostavat pove}e pari za investicii.

Eve, na primer, Evropskata unija na samitot vo juni }e objavi golem antikrizen plan so koj }e obezbedi 200 milijardi evra, koi }e bidat vlo`eni vo infrastrukturata, obnovlivata energija i vo visoki tehnologii.

Ve}e se planira i osnovawe na evropskata agencija za infrastruktura, a se planira i golemi zgolemuvawe na Evropskata investiciska banka, so cel da se pottiknat javno-privatnite partnerstva vo izgradba na infrastruktura. Site zemji mora da obezbedat po najmalku 10 milijardi evra za da pridonesat kon ovoj nov investiciki plan za obnovuvawe na Evropa. Site zemji mora da gi skratat tro{ewata na dr`avata i da obezbedat pari za kapitalni investicii.

Vo Makedonija se slu~uva sosema sprotivno. Nemilosrdno se vrabotuvaat lu|e vo javniot sektor, a dodeka kompaniite se molat dr`avnite firmi da im go platat toa {to im go dol`at, ministrite n$ uveruvaat deka }e ima duri i zgolemuvawe na penziite. Vo koj film li se?

I dodeka kompaniite ~ekaat konkretni merki, vlasta, a zaedno so nea i opozicijata, po~naa da se zanimavaat so “golemiot” bran kadrovski osve`uvawa. Vladata mora da izleze so konkretni merki kako da mu pomogne na stopanstvoto koe ve}e se davi, oti vo sprotivno, }e potone so cunamito koe & se zakanuva na makedonskata ekonomija, koe samata go predizvika.

PRVA MARKETING KONFERENCIJA

БРЕНДИРАЊЕ патот до потрошувачот 8 јуни 2012 / хотел ALEKSANDAR PALACE Скопје

1

КАКО БРЕНДОТ ДА “РАБОТИ“ ЗА ВАШИОТ БИЗНИС?

Откријте ја „магијата” на најпознатиот светски бренд, Coca–Cola Како се повторува успехот на еден бренд? Екстензија на брендот Кафетин. Како да ја зголемите продажбата преку менување на имиџот на брендот? Искуството на Шкода Како брендот Т’га за југ им отвори врата на останатите брендови на винарницата Тиквеш? Раѓање на нов бренд. Кој и како го креираше брендот Винчини?

2

МАРКЕТИНГОТ ВО ФУНКЦИЈА НА ВАШИОТ БРЕНД

Како се создава бренд? Како изгледа процесот на брендирање? Кои се техники за брендирање? Која е разликата меѓу производ и бренд? Кој им помага на македонските компании во осмислување на своите бренд-стратегии? Колкава е улогата на маркетинг-агенциите во креирањето нови брендови? Кој во компаниите е задолжен за креирање брендови? Кога е вистинскиот момент да лансирате нов бренд? Можат ли македонските локални брендови да прераснат во глобални?

3

макБРЕНДонија ЕДЕН ПОИНАКОВ ПОГЛЕД

Брендирање на Македонија - идеја или реалност? Како н$ гледа, а како ние би сакале да н$ гледа светот? Кое е лицето на Македонија во светот, кој н$ претставува? Доволни ли се само спортот, културата и уметноста за промоција на една земја или е неопходен посеопфатен пристап? Каква стратегија за брендирање & е потребна на Македонија?

*Во оваа панел-дискусија ќе земат учество првите луѓе на неколку маркетинг и истражувачки агенции и менаџери на домашни и на странски компании.

На крајот на секој панел е предвидена дискусија со учесниците на конференцијата.

ШТО ЌЕ НАУЧИТЕ ОД КОНФЕРЕНЦИЈАТА? Од „прва рака” ќе слушнете како се создавале дел од најпознатите македонски и интернационални брендови Како успешниот бренд отвора врата за нови пазари, поголем извоз, зголемена продажба, подобар имиџ, поголема лојалност од потрошувачите...

Што с$ е потребно за креирање успешен бренд? Која е разликата меѓу производ и бренд? Колку чини процесот на брендирање? Каква стручна помош и поддршка им е потребна на компаниите во овој процес? Како стратешки да размислувате кога носите одлука дали и кога да лансирате нов бренд? Кој во компаниите е задолжен за креирање нови брендови, како изгледа процесот на брендирање, колку време, енергија и средства се потребни за креирање нов бренд? Како размислуваат менаџерските тимови на бренд ориентираните компании? Која е улогата на маркетинг-агенциите

во креирањето брендови?

ЗА КОГО Е НАМЕНЕТА КОНФЕРЕНЦИЈАТА: Генерални менаџери и основачи на компании Бренд-менаџери Маркетинг-директори и менаџери Менаџери за развој и стратешко планирање Маркетинг и истражувачки компании и агенции кои се занимаваат со различни аспекти на брендирањето Професионалци и креативци од маркетинг и од адвертајзингагенции Вработени во сектори за односи со јавноста и човечки ресурси Вработени во секторите за продажба Сите компании кои во своето портфолио имаат брендови и оние кои имаат стратешка цел да ги брендираат своите производи

ГЛАВЕН ГОВОРНИК

JASON ROMEYKO Интернационален креативен директор на агенцијата Sаatchi&Saаtchi за брендот T-Mobile!

ПОВЕЌЕ ИНФОРМАЦИИ НА WWW.KAPITAL.MK

Kapital Akademija...

www.kapital.mk

лица за контакт: Гордана Михајловска, Бобан Ѓоргиевски, Дијана Гулакова akademija@kapital.com.mk 02 3298 110

12 COVER STORY: INDUSTRIJATA GUBI ZDIV

NA MAKEDONIJA ZAKANUVA RECE

8%

Indeks na industrisko proizvodstvo 6% 5,50

4%

-2,30

-3,80

-5,30

-4,80

-8,00

-8,80

-8,50

okt. 11

noem.11

dek. 11

jan.12

fev.12

mart 12

avg. 11

-2%

juli 11

0%

juni 11

-1,80

sept.11

0,90

2%

-4% -6%

-8% -10%

(Izvor: Dr`aven zavod za statistika)

Proizvodstvoto vo industrijata vo Makedonija ve}e sedmi mesec po red bele`i namaluvawe.

Ako razmisluvame po logikata na vlasta, koja smeta deka }e ni trgne na podobro duri vo vtorata polovina od godinata, koga Evropa }e izleze od recesija, toga{ mo`e da se o~ekuva Makedonija prvata polovina od godinava da vleze vo recesija, odnosno da ima dva kvartali pad vo ekonomijata. Biznismenite se molat vlasta da ne im vovede novi danoci za spas na buxetot, koj s$ pote{ko se polni

13

A I SE ESIJA!

roizvodstvoto vo industrijata vo Makedonija ve}e sedmi mesec po red bele`i namaluvawe.

Klu~nite industrii, kako proizvodstvoto na metali, proizvodstvoto na tekstil i obleka, drvnata industrija, hemiskata industrija i u{te mnogu drugi granki od prerabotuva~kata industrija se soo~uvaat so namaleno proizvodstvo.

Indeksot na industrisko proizvodstvo od septemvri minatata godina bele`i negativni stapki, odnosno namaluvawe vo odnos na istiot period minatata godina, a prvite tri meseci od godinava padovite na industriskoto proizvodstvo se nad 8%.

Ve}e e izvesno deka prviot kvartal makedonskata ekonomija }e ima pad.

Stopanstvenicite, no i samata Vlada se uvereni deka najte{koto doprva doa|a.

Mnogumina od kompaniite od metalnata i od tekstilnata industrija velat deka ve}e se soo~eni so pad na izvozot i namaleni nara~ki od stranstvo, a statistikata vo izminatite sedum meseci bele`i i kontinuiran pad i na stranata na izvozot, no i na stranata na uvozot, {to isto taka, e pokazatel koj upatuva deka ekonomskata aktivnost e zamrena.

Od Ministerstvoto za finansii, objasnuvaj}i go rebalansot na Buxetot, koj

P

dojde samo ~etiri meseci po noseweto na Buxetot, so koj Buxetot se skrati za 120 milioni evra i godine{niot ekonomski rast be{e propoloven, priznavaat deka vlijanieto od evropskata dol`ni~ka kriza e pogolemo otkolku {to o~ekuvala vlasta i deka toa neizbe`no }e se odrazelo negativno vrz ekonomskata aktivnost vo zemjata.

“Vladata predvide proekcijata za rast na BDP za 2012 godina da iznesuva 2,5%, pri {to se ima{e predvid realizacijata vo prvite tri meseci od godinata, kade {to industriskoto proizvodstvo ostvari negativen rezultat i verojatno, toa }e predizvika negativna stapka na rast na BDP vo prviot kvartal od godinata”, izjavi ministerot za finansii, Zoran Stavreski, potenciraj}i deka podobruvawe vo evropskata ekonomija se o~ekuva duri vo vtorata polovina od godinava, aludiraj}i na toa deka prvite dva kvartali }e bidat lo{i i za makedonskata ekonomija.

A podatocite za ekonomijata vo Evropskata unija se pove}e od o~ajni.

Podatocite poka`uvaat deka evrozonata so ednata noga ve}e e vo recesija. Spored proekciite na MMF, ekonomiite na zemjite od evrozonata godinava }e imaat pad od 0,3%, a slednata, 2013, godina }e ima blag rast od 0,9%.

Podatocite poka`uvaat deka evropskata dol`ni~ka kriza ne po{tedi nitu edna

РАСТ НА БДП

2011

2012

ГЕРМАНИЈА

3,1%

0,6% %

ИТАЛИЈА

0,4% -1,9% %

ГРЦИЈА

-6,9% -4,7% %

СЛОВЕНИЈА

-0,2% -1,0% %

АЛБАНИЈА

2,0%

0,5% %

БОСНА И ХЕРЦЕГОВИНА

1,7%

0,0% %

БУГАРИЈА

1,7%

0,8% %

ХРВАТСКА

0,0% -0,5% %

КОСОВО

5,0%

3,8% %

МАКЕДОНИЈА

3,0%

2,0% %

ЦРНА ГОРА

2,4%

0,2% %

СРБИЈА

1,8%

0,5% %

Podatocite poka`uvaat deka evrozonata so ednata noga ve}e e vo recesija. Spored proekciite na MMF, ekonomiite na zemjite od evrozonata godinava }e imaat pad od 0,3%, a slednata, 2013, godina }e ima blag rast od 0,9%.

(Izvor: MMF)

foto: FILIP POPOVSKI

BIQANA ZDRAVKOVSKA-STOJ^EVSKA zdravkovska@kapital.com.mk

14

MENDERES KU^I PRETSEDATEL NA STOPANSKA KOMORA NA SEVEROZAPADNA MAKEDONIJA.

Spored podatocite vo rebalansot na Buxetot, na ekonomijata ne & se pi{uva dobro. Mo`e samo da se molime da ne ni nametnat novi dava~ki za da go popolnat Buxetot. Zatoa {to Vladata so rebalansot si ja krati grankata na koja{to sedi. So toa {to re~isi go isekoa grade`ni{tvoto, koe e glavniot dvigatel na sekoja ekonomija, aspsolutno smetam deka }e imame problemi, duri }e ima i docnewe na DDV.

ACE ANTEVSKI

Duri polovina od vkupnoto kratewe na Buxetot od 120 milioni evra so posledniot rebalans otpa|a na kratewe na parite za izgradba na grade`ni objekti, {to pretstavuva direkten udar vrz grade`nata industrija, vo koja rabotat nad 20 iljadi lu|e i koja izminatite dve godini be{e glavnata lokomotiva na makedonskata ekonomija. Biznismenite velat deka na ekonomijata crno & se pi{uva.

DIREKTOR VO RADE KON^AR

Metaloprerabotuva~kata industrija }e bide silno pogodena so rebalansot, bidej}i taa e direktno povrzana so grade`ni{tvoto. U{te pogolem problem e {to mo`e da po~nat da docnat pla}awata kon onie {to ve}e gi zavr{ile proektite. Koga }e se zeme predvid kolku podizveduva~i imaat firmite koi rabotat so dr`avata, voop{to ne odi na dobro rabotata.

VIKTOR PETKOV SOPSTVENIK I DIREKTOR NA VIPRO

Prehranbenata industrija mo`ebi nema direktno da go po~uvstvuva rebalansot, no }e go po~uvstvuva sevkupnata ekonomija.

Spored mene, rebalansot e rezultat na pogre{na procenka od pred mnogu godini, a Vladata se vadi na svetska kriza. @alno e {to prvo se kratat kapitalnite investicii, a platata na administrativcite ne se ~epka. Fakt e deka taka socijalniot mir ne mo`e da se odr`uva na dolg rok.

zemja, pa ni najsilnata evropska ekonomija, Germanija. Germanskata ekonomija minatata godina porasna za 3,1%, a godinava }e ima rast od skromni 0,6%. Ova zna~itelno zabavuvawe na germanskata ekonomija neizbe`no }e go po~uvstvuva i Makedonija, so ogled na faktot {to duri edna tretina od vkupniot makedonski izvoz se plasira vo Germanija.

Vo lo{a ekonomska sostojba e i Italija, koja isto taka, e me|u najgolemite trgovski partneri na Makedonija. Italijanskata ekonomija lani ima{e skromen rast od 0,4%, a godinava }e ima pad od duri 4,7%.

Slovene~kata ekonomija prodol`uva da tone i godinava padot }e bide 1%, za razlika od minatata godina, koja ja zavr{i so pad od 0,2%.

Velika Britanija i [panija i oficijalno objavija deka se vo recesija. A site o~i na investitorite sega se vpereni vo [panija, koja se o~ekuva da bide slednata Grcija. No, ovoj pat site se svesni deka {panskiot bankrot bi ~inel mnogu, mnogu pove}e od gr~kiot, a onie koi se pogolemi pesimisti o~ekuvaat ova da bide finalniot udar na evroto.

No, ne se samo evropskite zemji na udar. Re~isi site zemji od regionot }e imaat pad i zabavuvawe na ekonomijata. Albanija, Kosovo, Bugarija, Srbija, Crna Gora i Bosna, site }e imaat pomal rast na ekonomijata godinava vo sporedba so lani, dodeka Hrvatska edinstvena od regionot }e ima pad na ekonomijata od 0,5%.

BIZNISMENITE SE MOLAT VLASTA DA NE IM VOVEDE NOVI DANOCI Biznismenite & pora~uvaat na Vladata deka Makedonija ne smee samo da sedi i da ~eka Evropa da izleze od recesija, tuku deka mora da prezeme merki so koi }e & pomogne na doma{nata ekonomija da go prebrodi ovoj te`ok period. Za niv, potegot na Vladata so posledniot rebalans da skrati duri 90 milioni evra

od planiranite kapitalni investicii e katastrofalen.

Analizata na predlogot na Ministerstvoto za finansii za kratewe na prvi~niot Buxet poka`uva deka najgolemo namaluvawe, duri 38,5 milioni evra, ima kaj parite koi bea predvideni za izgradba na grade`ni objati. Vo prvi~niot Buxet za 2012 godina za ovaa namena bea predvideni 158 milioni evra, a sega so rebalansot za gradewe grade`ni objekti }e se potro{at 117 milioni evra.

Vtora stavka kade {to ima mnogu golemo kratewe, re~isi 15 milioni evra, a koe{to mnogu silno }e go po~uvstvuvaat kompaniite, e izgradbata i rekonstrukcijata na pati{tata. Prvi~nata suma od 78 milioni evra za izgradba i rekonstrukcija na pati{ta so rebalansot e namalena za 20%, na 64 milioni evra. Pove}e od dvojno se namaleni i parite za rekonstrukcija i dogradba na zdravstveni objekti, koi so rebalansot se namaleni na 500 iljadi evra od prvi~nite 1,3 milioni evra.

Samo na ovie tri stavki Vladata skratila okolu 55 milioni evra, {to e polovina od vkupnoto kratewe na Buxetot od 120 milioni evra, od {to stanuva sosema jasno deka Vladata otstapuva od stavovite koi do neodamna & bea glavna odbrana vo borbata so krizata, a toa e so pari od Buxetot, odnosno so javni grade`ni investicii da ja podiga ekonomijata.

Sosema e jasno deka ovoj rebalans }e ja stavi na kolena makedonskata grade`na industrija, bidej}i site pogolemi grade`ni zafati }e bidat prekinati, zabaveni ili za niv Vladata nema navreme da im pla}a. Vo uslovi koga makedonskite grade`ni kompanii poradi krizata glavno se svrteni kon rabota so Vladata, vakviot rebalans mo`e nekoi od niv da dovede do bankrot, so ogled na faktot {to mnogu od niv se te{ko pogodeni od nelikvidnosta i od nemo`nosta da si go naplatat srabotenoto.

Krateweto na parite za klu~nite

16 COVER STORY kapitalni proekti re~isi }e ja uni{ti grade`nata industrija, no efektite }e gi po~uvstvuvaat site kompanii i industrii, bidej}i zabavuvaweto na ekonomijata }e gi namali prihodite vo Buxetot i sosema izvesno deka }e go zabavi i vra}aweto DDV. Biznismenite velat deka po vakviot rebalans, na ekonomijata ne & se pi{uva dobro i deka im ostanuva edinstveno da se molat Vladata da ne im vovede novi dava~ki za da go napolni Buxetot. Ova se prvite reakcii na biznismenite na rebalansot na Buxetot za 2012 godina, so koi Vladata skrati 120 milioni evra.

“Spored podatocite vo rebalansot na Buxetot, na ekonomijata ne & se pi{uva dobro. Ova ne mo`e poinaku da se nare~e, osven predvremeni izbori.

Site znaeme deka najgolemiot rabotodavec e Vladata i {tom se stimulira taa kategorija, a toa ne go bara realniot sektor, toga{ mo`e samo da se molime da ne ni nametnat novi dava~ki za da go popolnat Buxetot. Zatoa {to Vladata so

rebalansot si ja krati grankata na koja{to sedi. So toa {to skoro go isekoa grade`ni{tvoto, koe be{e glavniot dvigatel na ekonomijata, aspsolutno smetam deka }e imame problemi, duri } e ima i docnewe na DDV”, veli Menderes Ku~i, pretsedatel na Stopanskata komora na Severozapadna Makedonija.

Ako se znae deka so grade`ni{tvoto se povrzani najmalku 20 drugi pomali granki, toga{ mo`e so sigurnost da se predvidi deka krateweto na kapitalnite investicii } e predivika pad i vo celata ekonomija.

“Metaloprerabotuva~kata industrija, isto taka, }e bide silno pogodena, bidej}i taa e direktno povrzana so grade`ni{tvoto.

Be{e mnogu te{ko i koga ne bea predvideni pari za kapitalni proekti, a sega koga se krati i od tie malku proekti, navistina }e se odrazi negativno vrz kompaniite. Me|utoa, u{te pogolem problem e {to mo`e da po~nat da docnat pla}awata kon onie {to ve}e gi zavr{ile proektite.

Nie direktno ne rabotime so

dr`avata, me|utoa onie firmi za koi izvezuvame se dogovorna strana na dr`avata i koga na niv }e im docni pla}aweto, }e ni docni i nam. Koga }e se zeme kolku podizveduva~i imaat tie firmi {to rabotat za dr`avata, voop{to ne odi na dobro rabotata”, veli Ace Antevski, direktor vo Rade Kon~ar, potenciraj}i deka firmite najmnogu gi pla{i povratot na DDV i eventualnite docnewa koi mo`e da se slu~at ako polneweto na Buxetot ne odi kako {to treba.

Viktor Petkov, direktor i sopstvenik na konzervnata fabrika Vipro, smeta deka rebalansot }e go po~uvstvuva celata ekonomija.

“Na{iot sektor nema direktno da go po~uvstvuva rebalansot, no }e po~uvstvuva sevkupnata ekonomija. Spored mene, rebalansot e rezultat na pogre{na procenka od pred mnogu godini, a Vladata se vadi na svetska kriza. @alno e {to prvo se kratat kapitalnite investicii, a platata na administrativcite ne se ~epka. Fakt e deka taka

socijalniot mir ne mo`e da se odr`uva na dolg rok”, veli Petkov.

O~igledno, Vladata e re{ena so ovoj rebalans da im dade prednost na socijalnite programi i proektite koi mo`e da & donesat pove}e glasovi na lokalnite izbori, zaka`ani za slednata prolet, a ne na ekonomijata.

Poslednite zadol`uvawa od okolu 330 milioni evra poka`uvaat deka Vladata e sosema svesna deka Buxetot godinava te{ko }e se polni, no za da ovozmo`i redovna isplata na platite vo javnata administracija i penziite, odlu~i da ja zadol`i zemjata vo stranstvo. Za sporedba, site evropski zemji koi vo izminatiot period se soo~ija so buxetski problemi i moraa da se zadol`at za da mo`at normalno da gi vra}aat dolgovite prvo {to napravija be{e kratewe na platite na administracijata i namaluvawe na brojot na vraboteni vo javnite slu`bi, kako i namaluvawe na socijalnite transferi i na drugite neproduktivni tro{ewa.

INTERVIEW 18 INTERVIEW

VLADIMIR DIMOVSKI DIREKTOR NA MCCANN ERICKSON SKOPJE

NEMAME VTORA [ ZA PRV VPE^ATOK POTRO[UVA^OT

[ANSA KAJ

INTERVIEW

DLABOKO VO FILOZOFIJATA NA MEKKEN E VTKAENO I 110-GODI[NOTO MOTO NA AGENCIJATA “DOBRO KA@ANA VISTINA”, BIDEJ]I SAMO AKO E VISTINITA, KOMUNIKACIJATA E EFEKTIVNA. NIE NE DOBIVAME VTORA [ANSA ZA DA NAPRAVIME PRV VPE^ATOK KAJ POTRO[UVA^OT, SAMO VISTINATA MO@E DA DOPRE DLABOKO I DA BIDE PREPOZNAENA I PRIFATENA IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

Da, ovaa godina odbele`uvame 15 godini od otvoraweto na kancelarijata vo Makedonija. ladimir Dimovski veli deka za Agencijata, kako i vo godinite nanazad, e sebe ~uvstvuva kako celiot `ivot vo odli~na forma. Duri i vo godinite na da e vo agencijata za marketing i ekonomskata kriza sme nemale godina koja komunikacii {to ja vodi ve}e {est bila polo{a na prihodna strana od pregodini – Mekken Erikson Skopje (Mc- thodnata, dodeka pazarniot udel isto taka Cann Erickson Skopje), del od regionalnata raste. Imame dobro portfolio na klienti.

Mekken grupa, odnosno globalnata Mekken Voobi~aeno, toa se kompanii-lideri na pazarot vo nivniot segment na rabota.

Erikson.

“Vkupno 11 godini sum vo agencijata. Rabota- Mora da se potsetam deka na momenti ta celosno preokupira, a vo ovoj biznis e be{e isklu~itelno te{ko, {to poradi te{ko da povle~ete jasna linija me|u pro- situacijata, {to poradi faktot {to na eden na~in, agenciite bea fesionalniot i privatniot tie koi go ponesoa tovarot `ivot”, veli Dimovski. No, i na vospostavuvawe na spored nego, tokmu dinamiosnovnite pravila na igra kata i vozbudata {to ja nudi vo reklamniot, odnosno vo komunikaciskata industrija, komunikaciskiot biznis vo kom razli~nosta na sekoj narezemjata. zem den raboten den se klu~nite Mnogumina smetaat Na{ Na streme` e da bideme raboti {to im vleguvaat pod deka adaptacijata postojano ~ekor ponapred, pos ko`a na lu|eto involvirani pretstavuva prelesno les da se transformirame vo ovoj biznis, pa zatoa i vod na globalnite i dda gi predvidime bate{ko go napu{taat. rawata na pazarot i na raw Dimovski sebesi se opi{uva kampawi na lokalpotro{uva~ite, pa i na pot kako ~ovek {to ne saka ste- niot jazik i pazar. klientite i nivnite brenkli reotipi i postojano nastojuva dovi. dov Na{iot uspeh, sekako, da vnesuva ne{to novo vo Me|utoa, toa ne e e vvrzan i za uspehot na operativnoto funkcionirawe sekoga{ to~no. na{ite na{ klienti. Site na{i na agencijata.

Za da se adaptira pogolemi klienti minatata pog “Mo`ebi mojata vokacija, godina zabele`aa dvocigod informati~ar, ne mi dava edna kampawa, fre rast vo proda`bata da sedam miren, sledej}i go potrebno e dlaboko fren na nivnite proizvodi, toa napredokot na tehnologijata, poznavawe na e najgolem dokaz za uspehot n koj{to neminovno nametna na na{ata rabota. transformacija i vo na~inot lokalniot pazar, na komunicirawe na bren- na mentalitet, Na va{ata internetdovite, {to vsu{nost, e na navikite na stranica pi{uva deka str zada~ata na nas, agenciite”, va{ata misija e da va{ veli Dimovski, koj{to i potro{uva~ite. kreirate pobaruva~ka za kre samiot na vremeto razvil proizvodite i za uslugpro veb-platforma {to pomaga ite {to gi nudat va{ite vo zaedni~koto vodewe na proektite so klienti. Kako go pravite toa, vsu{nost? kolegite od ostanatite regionalni ~lenki Koi se klu~nite vrednosti na Mekken na Mekken grupa.

Erikson na globalno nivo koi{to vie So Dimovski porazgovaravme za toa {to mora da gi sledite kako del od taa zna~i da raboti{ za me|unaroden sistem mre`a? na komunikaciski agencii so 110-godi{na ]e parafraziram eden citat od osnova~ot tradicija i koi se dene{nite predizvici na Mekken, g. Harison Mekken, koj u{te vo za reklamnite agencii, osobeno vo vreme dale~nata 1902 godina ja razbral su{tinata na kriza, koga klientite s$ porigorozno go na ona {to, vsu{nost, pretstavuva rabota na prebrojuvaat sekoj potro{en denar. komunikaciskite agencii, koj veruvam deka s$ u{te e i toa kako aktuelen, a veli: Po decenija ipol prisustvo na Mek“Ako ne gi pridvi`ime lu|eto da gi kupat ken Erikson vo Makedonija, kakva e va{ite proizvodi od prodavnicite, toga{ pozicijata na agencijata vo momentov sme ve izneverile.” Dlaboko vo filozofijata na poedine~nite segmenti od pazarot na Mekken e vtkaeno i 110-godi{noto moto na na marketing-komunikacii?

V

19

20 INTERVIEW agencijata, “Dobro ka`ana vistina”, bidej} i samo ako e vistinita, komunikacijata e efektivna. Nie ne dobivame vtora {ansa za da napravime prv vpe~atok kaj potro{uva~ot, samo vistinata mo`e da dopre dlaboko i da bide prepoznaena i prifatena.

Kreiraweto pobaruva~ka (Demand Chain™), voedno, e i edna od mnogute alatki na Mekken so koja preku odgovarawe na intenziven set pra{awa doa|ame do vistinata za proizvodot i za brendot. Ponatamu istata se preto~uva vo komunikaciska i vo kreativna strategija. Finalniot proizvod treba da bide efektivna poraka koja go doprela, go vozbudila, go informirala, go pottiknala potro{uva~ot na akcija.

Vakviot na~in na komunikacija ne e ekskluziven samo za potro{uva~kite stoki, tuku e ednakvo va`en i pri kreiraweto kampawi za podigawe na svesta, za gradeweto imix, za socijalno odgovornite kampawi.

Pa ottamu, na{ite klu~ni vrednosti se iskrenost, otvorenost, kreativnost na sekoe nivo, imaginacija i inspiracija i najva`no od s$, tim od prekrasni lu|e koi zaedno veruvaat deka znaat, sakaat i mo`at pove}e.

Rekovte deka va{ streme` e da se transformirate vo soglasnost so promenite na pazarot. Kako go pravite toa, kakvi novini vnesuvate vo svoeto rabotewe?

Godinava se fokusiravme na nekolku istra`uva~ki proekti, me|u koi }e istaknam dva. Wave 6 e istra`uvawe koe go mere{e razmerot na upotreba kako i vlijanieto na socijalnite mediumi. Delot od istra`uvaweto koj poka`uva kade e Makedonija vo sporedba so drugite ve}e e dostapen za javnosta i na na{iot profil na Fejsbuk. Rezultatite od istra`uvaweto ni doka`aa deka Makedonija vo niedna smisla ne zaostanuva zad zapadnite zemji vo navikite ili vo kvalitetot na koristewe na socijalnite mre`i ili voop{to, vo digitalniot svet.

Toa ja potvrdi i ja opravda odlukata da formirame digitalno oddelenie vo ramkite na kreativnata agencija koe e zadol`eno za kvalitetna onlajn i brend-komunikacija na socijalnite mediumi. Oddelenieto raboti od po~etokot na godinava i zad nas ve}e imame odli~ni proekti i zadovolni klienti.

Vtoriot proekt za koj sakam da zboruvam e Shopper Habits, istra`uva~ki proekt na koj }e rabotime do krajot do godinata. Od mnogu internacionalni istra`uvawa znaeme deka, na primer, deka eden Amerikanec se zadr`uva prose~no pomalku od pet sekundi ~itajki ja etiketata na pakuvaweto na proizvodot koj go bara. Znaeme deka samo eden od {est kupuva~i vo potpolnost veruva vo toa {to go ~ita, znaeme deka prodava~ite se tretiot po va`nost faktor vo ubeduvaweto na potro{uva~ot koj proizvod }e go kupi i mnogu drugi fakti i faktori koi se mnogu va`ni. Sakame da gi istra`ime site tie naviki na makedonskite kupuva~i. Znaejki gi ovie detali, }e mo`eme mnogu pove}e da mu pomogneme na na{iot klient.

Od po~etokot na minatata godina osnovavme u{te eden praven subjekt – agencija vo

So Sr|an [aper, ~len na legendarniot rok sostav Idoli i osnova~ na MekKen Grupa, vo Kan na dodeluvaweto na Zlatniot Lav

Makedonija. Univerzal media sega ve}e e najgolemata specijalizirana mediska agencija vo dr`avata. Ovaa godina za potrebite na mediskata agencija kupivme i uspe{no vovedovme sistem, na ~ija implementacija rabotevme pove}e od edna godina. Istata ni ovozmo`uva avtomatizacija na procesi koi dosega se vodea ra~no. Ako dosega za analiza na odredeni mediумski simulacii ni trebaa ~asovi i ~asovi rabota, sega so nekolku “klikovi” go odbirame najdobroto, najoptimalnoto i sekako, najisplatlivoto scenario, koe podocna go nara~uvame za na{iot klient.

Rabotite za najskapoceniot brend na svetot spored mnogu merewa, KokaKola. [to zna~i da ja imate za klient ovaa kompanija, najverojatno {ampion vo svetot na korporativnite marketingkomunikacii vo istorijata? Kolkav e predizvikot, odgovornosta?

Pra{aweto }e go odgovoram po obraten redosled... Da rabotite za brend koj prakti~ki ja izmislil komunikacijata, pred s$, e ogromen predizvik, no i odgovorna zada~a. Koka-Kola ve}e 126 godini uspe{no komunicira so svoite potro{uva~i, toa eden e od najprepoznatlivite i najprisutni svetski brendovi, a na{ata zada~a e da bideme nejzini brend-~uvari i ambasadori vo na{ata zemja. Ni{to pomalku ne e pomal predizvikot i odgovornosta i za sorabotkata so drugite klienti. Bi sakal na ova mesto

da go spomenam i na{eto partnerstvo so klientot Vip operator. Uveren sum deka od po~etokot na na{ata sorabotka mnogu pomognavme vo toa Vip operator da ja izgradi svojata momentalna pozicija na pazarot i da prerasne vo vtor mobilen operator, uspe{no opslu`uvaj}i ~etvrtina od makedonskite gra|ani. Koga zboruvame za kvalitetot na sorabotkata so na{ite klienti, sakam da potenciram deka na{ata rabota pove}epati be{e analizirana od strana na specijalizirani internacionalni audit kompanii i vo site slu~ai dobivme najvisoki ocenki. So najgolemite klienti ve}e 2-3 godini rabotime na P4P (Pay for performance) modeli, koi predviduvaat deka prihodite za agencijata za davawe uslugi za klientite se direktno vrzani so ocenite od audit kompaniite i so ostvarenite rezultati na klientot.

Rabotej}i i za drugi svetski brendovi prisutni na makedonskiot pazar, kolkava e mo`nosta da se vnese sopstvenata kreativnost vo adaptiraweto na nivnite kampawi? ^esto se misli deka makedonskite marketing-agencii koga gi rabotat svetskite brendovi samo gi “preveduvaat” nivnite reklami za doma{niot pazar...

Mnogumina smetaat deka adaptacijata pretstavuva prevod na globalnite kampawi na lokalniot jazik i pazar. Me|utoa, toa ne e sekoga{ to~no.

BROJ 653

02/05/2012

www.kapital.mk

Za da se adaptira edna kampawa, potreb- panii. Dokolku za makedonski kompanii gi no e dlaboko poznavawe na lokalniot smetame kompaniite kade {to osnova~i se pazar, na mentalitetot, na navikite na javuvaat makedonski pravni ili fizi~ki lica, mo`am da ka`am deka pomalku od 20% potro{uva~ite.

Sekako, postoi i drugata strana, a toa e od prihodite doa|aat od takov tip klienti. deka vo dene{no vreme globalizacijata, Ne veruvam deka i kaj drugite pogolemi pristapot do informacii e tolku seprisuten agencii e ne{to porazli~no. Va`no e da {to imame i eden takanare~en univerzalen se istakne deka od godina vo godina ovoj jazik. Samo na najdobrite im uspeva toa procent raste. Interesno e da spomenam da go preto~at vo komunikacija koja raboti deka analizata na investiciite vo marketing na makedonskite kompanii poka`uva perfektno niz celiot svet.

Ne sekoga{ postoi mo`nosta ednostavno da deka retki se onie koi{to koga }e re{at se prevede nekoj slogan i toj na istiot na~in da investiraat podocna se otka`uvaat. da funkcionira, odnosno da ja prenesuva Koga edna{ }e se re{i da se investira porakata vo Makedonija, Finska ili vo vo oglasuvawe, ponatamu taa investicija Japonija. Vo tie slu~ai potrebno e da se samo raste. Tokmu vo rastot na udelot na najde najdobriot komunikaciski na~in za makedonskite kompanii vo na{eto portfolio da se zadr`i smislata na komunikacijata, gi gledeme i mo`nostite za rast. a toa da raboti lokalno. [to pretstavuva Mekken grupa denes? ]e zaklu~am deka kreativnosta e od osobena Mekken grupa pretstavuva edna od najgolemite va`nost i pri adaptiraweto na kampawite, komunikaciski grupi vo a nekoga{ kreativnosta ja zemjite na Jugoisto~na Evpobeduva adaptacijata i ropa. Rabotime na pazaklientite se odlu~uvaat za rite vo Makedonija, Srbija, strategija i za komunikacija Bosna i Hercegovina, Crna koja e po merka na lokalniot Gora i vo Albanija. Vo Go pazar ili pak, drugite pazari Da rabotite ramkite na grupata ima ra prezemaat od nas, pa ponatamu za brend koj pove}e od 350 vraboteni po tie adaptiraat. vo 15-ina specijalizirani Vakov slu~aj imavme so kampa- prakti~ki ja agencii.

Mekken grupa e ag wata za promocija na novata izmislil marketkomunikaciski i marketingko t.n. ultrapakuvawe za Koka- ing-komunikacijata partner na vode~ki inpa Kola. Istata be{e vo potpolternacionalni i lokalni te nost kreirana i producirana e ogromen predizbrendovi prisutni vo ovie br vo Makedonija, a podocna vik, no i odgovorna{i na zemji. Toa e dru{tvo adaptirana i realizirana na na zada~a. Kokana vistinski profesionpove}e pazari {irum svetot. alci al so bogato iskustvo Zna~i, spotot snimen vo Sko- Kola ve}e 126 godivo komunikaciskiot biznis pje go vidoa mnogu milioni ni uspe{no komui mi pretstavuva osobeno svetski gleda~i. zadovolstvo {to mo`am nicira so svoite za da sorabotuvam so site Kolku vlijae{e krizata potro{uva~i, tie vrz biznisot na marketti lu|e. toa eden e od ing-komunikaciite? Dali Kolkavo zna~ewe najprepoznatlivdrasti~no se namalija ima{e za rabotata na im buxetite na va{ite agencijata presti`nata ite i najprisutni ag me|unarodni klienti? nagrada {to ja dobivte na Veruvam deka krizata vlijae{e svetski brendovi, vo Kan pred tri godini? na s$ i na site. Me|utoa, a na{ata zada~a e Dali Da vi donese pove}e najhrabrite i najpametnite da bideme nejzini klienti? kl znaeja deka komunikacijata e Kanskata nagrada be{e Ka va`na i vo vreme na kriza, brend-~uvari i samo sa finalna potvrda, preduri i pova`na. Sekako deka ambasadori vo thodno pobedni~kata kamth imavme klienti koi odlu~ija na{ata zemja. pawa osvoi mnogu zlatni pa da gi namalat svoite komumedali na drugi festivali. me nikaciski aktivnosti i buxeti, No, N i pokraj toa, mora da no za sre}a, takvite bea vo ka`am deka kanskata napomal broj. Povtorno, na{ata zada~a be{e grada n$ iznenadi. Sepak, Kanskiot festival da se prisposobime na novonastanatite e najcenetiot, samo najdobrite uspeale tamu. uslovi, da se transformirame, da najdeme Sega koga ja raska`uvam celata prikazna na~in da ostaneme vo igra i nie i onie od po~etokot do samiot kraj sfa}am kakva za koi rabotime, nudej}i drugi na~ini za rabota sme napravile. [teta {to nemame komunikacija. Ona {to verojatno vo eden u{te nekolku stranici prostor za nea. Verumoment }e bide dilema ili tema na dis- vajte deka prikaznata za toa kako dojdovme kusija e dali porastot na investiciite vo do kanskiot “Lav” e prikazna za u{te eden digitalnite mediumi se dol`i i na krizata kanski “Lav”. Da odgovoram: ne mo`am da ili pak, samo na novonastanatite naviki ka`am deka kanskata i drugite nagradi na potro{uva~ite. direktno ni donesoa novi klienti. Veruvam Kolkav del od biznisot na Mekken Erik- deka klientite umeeja da go prepoznaat kvalitetot na uslugite koi gi nudi agencijata son vo Makedonija otpa|a na rabota so i pred i po osvojuvaweto na nagradata. makedonski kompanii i institucii?

Zavisi {to smetame za makedonski kom- Mo`ebi treba da se zapra{ame vo kolkava

INTERVIEW Reklamniot kola~ vo Makedonija e kategorija za koja{to re~isi nikoga{ nemame precizna brojka kolku navistina “te`i”. Zo{to e toa taka? Komu ne mu odgovara da se znaat to~nite brojki za ovoj pazar, kako {to e vo site normalni ekonomii? Spored vas, kolku vredi doma{niot reklamen pazar na godi{no nivo?

Ne veruvam deka ima nekoj na kogo mu pre~i da se znaat to~nite brojki.

To~ni brojki ne postojat od pri~ina {to ne postoi zdru`enie na site koi na nekakov na~in u~estvuvaat vo ovoj biznis. Do pribli`ni brojki mo`eme da dojdeme analizirajki gi zavr{nite smetki na site involvirani vo biznisot, so golema zadr{ka deka toa ne ja dava najto~nata slika za pazarot. Dokolku zboruvame samo za pari investirani vo mediumi, zboruvame za okolu 35 milioni evra ili okolu 17 evra investicii po `itel.

Ona {to, mo`ebi, e pointeresno e kade e na{iot mediumski pazar vo sporedba so ostanatite pazari vo regionot. Mora da napomenam deka na{iot mediумski pazar vo uslovite na globalnata kriza i vo turbulentni mediумski uslovi vo izminatite dve godini pomina mnogu podobro otkolku okolnite pazari, duri bi rekol deka ne dojde ni do drasti~no namaluvawe na mediумskite investicii. Na okolnite pazari se slu~ija golemi padovi vo mediумskite investicii. Na primer, vo Bugarija za samo dve godini celiot mediумski pazar padna od 270 milioni na 170 milioni evra.

I pokraj toa, najnovite podatoci poka`uvaat deka investiciite na mediumskiot pazar po `itel vo Srbija iznesuva 25, vo Hrvatska 45, a vo Slovenija, za nas ogromni, 100 evra!!!

Zatoa, ~esto velam deka ako sega rabotime dobro, so sreduvawe na ekonomskite pokazateli, koi nesomneno }e se slu~at, uslovite za rabota vo ovoj biznis }e bidat mnogu podobri.

21

22 INTERVIEW mera toga{ potencijalnite klienti, a sega klienti, ni dadoa prednost i se odlu~ija za na{ata agencija. Ona {to i toga{ i sega go znam e deka }e treba vreme za devette kilogrami “zlato” od svetskite festivali da gi pretvorime vo vistinsko zlato.

Rabotite vo industrija koja{to e edna od najkreativnite oblasti na biznisot, no verojatno i najdinami~na i najstresna. Kako bi go karakterizirale svojot menaxerski stil za spravuvawe so site predizvici vo rabotata? Koi se klu~nite osobini {to gi barate od svojot tim?

Verojatno zatoa e i industrija koja privlekuva i gi zadr`uva lu|eto. Sekoj den e razli~en od prethodniot, sekojdnevno se raboti na novi i razli~ni ne{ta. Ne sum ~ovek koj saka stereotipi, pa zatoa i verojatno sum vo agencijata ve}e 11 godini. Okolu mene imam iskusen tim so koj rabotam dolgo, so pove}emina u{te od moeto doa|awe vo agencijata. Na{eto moto e “Dobro ka`ana vistina”. Ja cenime otvorenosta, iskrenosta vo komunikacijata. Ja cenam inicijativata i ambicijata {to ja poka`uvaat vrabotenite, vo dene{nite uslovi za rabota tie se neophodni za uspeh vo biznisot.

Praktikuvam proektno rakovodewe, sekoja agenciska rabota ili kampawa e proekt koj ima samo eden vodi~, koj odgovara za uspe{nosta na istiot.

Ka`ete ni ne{to radioto. Radioto definitivno pove}e za va{iot be{e mojot izbor vo narednite Retki se makedonli~en i profesiongodini. Na nekoj na~in, bev skite kompanii alen “bekgraund”. del od sozdavaweto na Radio Kade s$ imate raboAntena, kade {to pominav koi koga }e re{at teno pred Mekken prekrasni godini so prekrasda investiraat vo Erikson, od kade se lu|e. Studiite podocna me marketing podocna ni rodi `elbata tokmu za zatvorija pove}e doma, toga{ ovaa industrija? se otka`uvaat. Koga kako student na primeneta Imam ~uvstvo kako celiot informatika, pa i ponatamu edna{ }e se re{i `ivot da sum ovde. Ve}e fasciniran od mo`nostite da se investira vo bev 11 godini rabotam vo na kompjuterite vo grafi~kiot agencijata. Ne znam to~no dizajn. Vo toa vreme stanav oglasuvawe, pokade e linijata koja go sorabotnik na disko-klubovi, natamu taa invesrazdeluva mojot privaten za koi izrabotuvav dizajni za ticija samo raste. od profesionalniot `ivot. posteri i letoci za promoImam golema poddr{ka Tokmu vo rastot na cija na nastani vo istite. Na od semejstvoto, od mojata toj na~in bev zabele`an od udelot na makesopruga Ana, so koja good eden od klientite donskite kompanii strana dinava ja odbele`uvame (koj patem, s$ u{te e klient 10-tata godina od brana mojata agencija). Interesno, vo na{eto portkot. Zaedno imame dve se vrabotiv vo agencijata folio gi gledeme i prekrasni }erki, koi se grafi~ki dizajner po mo`nostite za rast. kako moite vodilki i moja inpreporaka na klient. spiracija. Za moe najgoPodocna, postaviv veb-platlemo bogatstvo gi smetam forma t.n. McVision, koja samiot brojnite prijatelstva. Imam ogromen krug ja izmisliv, ja dizajnirav i ja programirav, od prijateli, eden del od niv se od pro- koja ni pomogna vo zaedni~koto vodewe na fesionalniot `ivot. proektite so kolegite od regionot, a inNa nekoj na~in, vo ovoj biznis po~nav kako teresno e {to raboti do den-denes. honoraren sorabotnik – marketing-akviziter Toa poleka me donese vo dene{nite vodi, pa vo toga{noto radio Uno. Za mnogu kratko od pred {est godini gi vodam i operaciite vreme go sklu~iv prviot godi{en dogovor na na Mekken grupa vo Makedonija.

24

Pretpriema~ &...

MENAXERSKI MAKI GOLEMI

KOGA DA SE “OTKA^AT” NEPLA]A^ITE I KAKO DA SE NAJDAT NOVI KLIENTI MAKEDONSKITE KOMPANII VOOBI^AENO DO KRAJNI GRANICI GI TOLERIRAAT KLIENTITE NEPLA]A^I, OSOBENO KOGA SE RABOTI ZA POVE]EGODI[NI PARTNERI. EKSPERTITE SOVETUVAAT NITU EDNA SORABOTKA DA NE SE SMETA KAKO VE^NA DOKOLKU EDNATA STRANA TRPI [TETA OD TOA. SEPAK, NAO\AWETO NOVI PARTNERI VO VREME NA KRIZA, KOGA SE POJAVUVAAT SÈ POMALKU NOVI USPE[NI KOMPANII, STANUVA SÈ POTE[KA MISIJA

BROJ 653

02/05/2012

ACO ANDRESKI

www.kapital.mk

MENAXER

ANDROS FARM IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

eodamna menaxmentot na hrvatskata kompanija Elka kabeli napravi poteg za koj{to mnogu biznismeni razmisluvaat, no ne se osmeluvaat da go napravat: javno objavija deka ja prekinale sorabotkata so partnerite {to ne pla}aat navreme. Pretsedatelot na upravata, kako {to navede hrvatskiot biznismagazin „Liderpres”, rekol deka na svoite delovni sorabotnici na samiot po~etok im gi otkrivaat site karti na masata i deka rabotat spored na~elata na iskrena i ~esna sorabotka so jasno definirani obvrski na dvete strani – od rokovi na pla}awe do rokovi na isporaka.

“Nie donesovme cvrsta odluka za nulta tolerancija kon nepla}a~ite, {to zna~i kon niv ja stopirame isporakata. Klu~no e na{ite partneri odnapred da gi zapoznaeme so uslovite na rabotewe, zatoa odnosite ne mo`e da se naru{at ili toa se sveduva na minimum”, velat vo Elka kabeli.

Biznis-prilikite vo Hrvatska se gore-dolu isti kako i vo Makedonija – nelikvidnosta kaj kompaniite vo momentov e visoka i sekoj sekomu dol`i. Dosega ne slu{navme nekoj vo zemjava javno da pora~a deka }e gi “otka~i” partnerite {to mnogu docnat so pla}aweto. Pra{avme pove}e doma{ni firmi ~ija priroda na rabotata nalaga proda`ba na pogolem broj klienti za toa kakvi se nivnite praktiki so nepla}a~ite.

Re~isi site velat deka toleriraat do krajni granici, osobeno koga se raboti za pove} egodi{ni kupuva~i.

“Odnosite so firmite {to traat so godini se trudime po sekoja cena da gi odr`ime.

No, ako sostojbata do{la dotamu da “dogori do nokti” {to se veli, ako dobieme informacii deka firmata finansiski lo{o stoi, prezadol`ena e i sl., toga{ prekinuvame sorabotka”, veli Aco Andreski, sopstvenik i direktor na Andros farm, kompanija od Ohrid, proizvoditel na hemiski i na kozmeti~ki preparati, vo ~ij sostav e i fabrikata za sadovi od rostfraj Bratstvo.

Toj veli deka informacii za toa dali se vlo{ila sostojbata na nekoj kupuva~ dobivaat od pazarot, od svoite vraboteni {to rabotat na teren, od zaedni~ki sorabotnici itn.

“Koga nekoj tone, informaciite brzo se {irat. Na primer, koga nekoj od marketite }e snema cigari ili nekoj poznat svetski brend od ~okolado, toa e znak deka ne pla}aat. Distributerite na vakvite stoki voobi~aeno davaat najkusi rokovi za pla} awe, pa {tom niv gi snemuva od policite, toa e znak deka ne{to ne e vo red so toj kupuva~”, veli Andreski.

N

MORA DA POSTOI CRVENA LINIJA Iskrenata komunikacija i cvrstiot stav za po~ituvawe na sopstvenite pravila sozdavaat zdravo delovno okru`uvawe, koe{to vo kriza e vistinsko osve`uvawe i va`en faktor za ekonomskoto zakrepnuvawe, velat ekspertite.

Povlekuvaweto crveni linii, granici {to

nekade vo svetot bi bile ne{to najnormalno, a vo Makedonija i na Balkanot deluvaat prili~no dramati~no, ne e nevozmo`na rabota. Naprotiv, treba da se povle~at.

Iako mnogu menaxeri se fokusirani na kompanijata i ~esto mislat deka mo`at da se promenat samo sebedi, odnosno firmata {to ja upravuvaat, sepak, i odnosite so drugite firmi ne se biblija {to ne mo`e da se menuva. Segmentot “biznis kon biznis” (business to business – B2B), kakvi {to, spored prirodata na ne{tata, se pove}eto odnosi me|u kompaniite, ne e zadaden sam po sebe.

Kompaniite koi{to se ispovrzani so pove} eslojni odnosi so snabduva~ite, kupuva~ite, partnerite i so ostanatite kompanii, mora aktivno da upravuvaat so kvalitetot na tie odnosi. Sepak, toa pre~esto ne go pravat.

Dosega sme razgovarale so stotici doma{ni kompanii i najgolem broj od niv smetaat deka treba da gi iscrpat site sredstva pred da raskinat sorabotka so nekoj {to ne pla}a, ne ispora~uva navreme ili na drug na~in gi naru{uva dogovorenite odnosi.

Dragan Najdoski, sopstvenik na prilepskata fabrika za obrabotka na staklo Izostaklo, veli deka ne postoi efikasen na~in kako da se regulira pla}aweto me|u kompaniite.

“Na primer, }e po~neme da rabotime na nekoja nara~ka, klientot }e ni dade 30-40% avans, a ostatokot, navodno, po zavr{uvaweto na rabotata. Potoa }e po~ne da ni nara~uva pogolemi raboti, a u{te prvata obvrska ne ja reguliral, pa nie zaglavuvame u{te pove} e. Od na{eto iskustvo, mo`am da ka`am deka mnogu ~esto podobri pla}a~i se malite kompanii ili individualnite nara~ateli otkolku golemite firmi. Konkretno, so edna pogolema firma od Bitola imame pove}e od 10 godini sorabotka i postojano ni dol`at po 20.000-30.000 evra, pa izleguva kako nie da gi kreditirame bez kamata celo vreme”, veli Najdoski.

Makedonskite kompanii naj~esto izbegnuvaat da gi tu`at nepla}a~ite, zatoa {to se pla{at deka taka }e gi zagubat, no ekspertite za ovaa problematika velat deka na krajot toa mo`e da bide pogubno za prodava~ot.

“Prodava~ot mora da ima proaktiven odnos kon svoeto pobaruvawe. Makedonskite firmi mislat deka ako premnogu im “dodevaat” so javuvawa na svoite klienti, }e gi zagubat kako kupuva~i. Ako nekomu si dal stoka za eden milion denari i nikoga{ ne ti ja platil, pra{aweto e dali e tvoj kupuva~?”, veli Stoj~e Taskov, regionalen direktor na grupacijata EOS za Jugoisto~na Evropa, kompanija na koja{to edna od glavnite specijalnosti & e naplata na dolgovi.

Spored iskustvata na kompaniite so koi{to razgovaravme, prose~noto vreme na naplata na pobaruvawata poslednive godini postojano raste{e i sega e okolu 150 dena.

“Vo pravniot promet ima okolu 120 iljadi kompanii, a aktivni se samo okolu 50 iljadi. Procedurata za likvidacija i ste~aj e mnogu slo`ena i dolgotrajna, pa ne mo`e{ kvalitetno da se informira{ za statusot na nekoja kompanija. Toa u{te pove}e ja ote`nuva sorabotkata i ja zgolemuva opas-

oga nekoj tone, informaciite brzo se {irat.

Na primer, koga nekoj od marketite }e snema cigari ili nekoj poznat svetski brend od ~okolado, toa e znak deka ne pla}aat. Distributerite na vakvite stoki voobi~aeno davaat najkusi rokovi za pla}awe, pa {tom niv gi snemuva od policite, toa e znak deka ne{to ne e vo red so toj kupuva~.

K

MIR^E ^EKREXI ARKUS DIZAJN

o pravniot promet ima okolu 120 iljadi kompanii, a aktivni se samo okolu 50 iljadi. Procedurata za likvidacija i ste~aj e mnogu slo`ena i dolgotrajna, pa ne mo`e{ kvalitetno da se informira{ za statusot na nekoja kompanija. Toa u{te pove}e ja ote`nuva sorabotkata i ja zgolemuva opasnosta od nenaplatlivi pobaruvawa.

V

nosta od nenaplatlivi pobaruvawa”, veli Mir~e ^ekrexi, sopstvenik na pe~atnicata Arkus dizajn i zamenik-pretsedatel na Sojuzot na stopanski komori.

Toj veli deka od novite partneri baraat odnapred da platat, a starite gi toleriraat do nekoi granici, dodeka ne dojde momentot za tu`ba.

“Kaj sudovite porano o~ajno dolgo trae{e procesot ako tu`i{ nepla}a~, poslednive godini se skrati vremeto, pribli`no za edna godina }e si gi naplati{ parite. Inaku, nekolku pati imame prekinato sorabotka i so pove}egodi{ni klienti zatoa {to ne pla} ale podolgo vreme”, dodava ^ekrexi.

TE[KO SE NAO\AAT NOVI PARTNERI, ZATOA [TO NEMA NOVI KOMPANII Dokolku kompanijata raskine delovni odnosi so lo{ klient, sekako deka negovoto mesto treba da go popolni druga kompanija. Generalno, kompaniite vo Makedonija se pla{at od promeni i od novini, odnosno, te{ko

25

26 MENAXER odlu~uvaat da go promenat partnerot, duri i ako aktuelniot dostavuva~, na primer, im nudi mnogu nepovolni uslovi. Toa ne e pretpriemni~ko razmisluvawe, velat ekspertite i treba da se otfrli. Me|utoa, ekonomskata kriza, koja predizvika s$ pote{ko nao|awe na novi partneri, gi tera firmite da se dr`at do postoe~kite partneri.

“Tolerirame dodeka ne staneme nelikvidni. Onoj moment koga }e ostaneme bez pari na smetka, a ni trebaat, normalno, toga{ ve}e opomenuvame. So stari klienti mora da si potoleranten. Ako prekine{ so site sorabotka, }e propadne{. A novi kompanii ima s$ pomalku i pomalku.

Sekojdnevno gledam deka firmi zatvoraat, a novi uspe{ni kompanii da se pojavat na pazarot ne gledam mnogu ~esto”, veli Qup~o Stanojkovski, sopstvenik na Agens, kompanija za suveniri, pe~ati i gravirawe.

Toj veli deka za svoite proizvodi nabavuvaat materijali od stranstvo, koi{to mora da gi platat vo rok od 30-45 dena i ako ne platat navreme, vedna{ sopira isporakata.

“Nie ne mo`eme da si go dozvolime toa.

Ne mo`eme tolku lesno da “raskineme” so nekogo zatoa {to ne ni platil dva meseci”, veli Stanojkovski.

KADE DA SE PRONAJDE NOV KUPUVA^ ILI PARTNER? OGLASI ZA VRABOTUVAWE Na firmite {to vo te{ki ekonomski priliki baraat novi rabotnici, definitivno, treba da se obrne vnimanie. Ne mora da se raboti za mnogu rabotni mesta, tuku e va`no da se raspra{ate {to podrazbiraat tie vrabotuvawa.

NAPISI VO VESNICITE Kompaniite ~esto samite objavuvaat golemi dogovori ili prikaznata za niv stanuva del od novinskite ekskluzivi.

Novite dogovori zna~at rast na kompaniite, {to podrazbira i pogolemi potrebi za razli~ni proizvodi i uslugi.

IZVESTUVAWA ZA SELEWE Firmite voobi~aeno se selat ako vo dogledno vreme o~ekuvaat rast ili koga menaxerite so pri~ina se samouvereni vo vrska so stabilnosta na prihodite vo idnina, {to mo`e da bide mo`nost za novi partnerstva.

SAEMI I KONFERENCII Mnogu potencijalni klienti se prisutni na saemite, u{te pove}e na razli~nite tipovi konferencii. Pritoa, treba da obrnete vnimanie na onie vo publikata, ~ie{to ime ne e na spisokot so u~esnici, a ne se nu`no vo prv plan.

INFORMACII OD BERZA Rastot (ili padot) na vrednosta na akci-

ite na nekoja kompanija mo`e da bide signal za mo`na sorabotka. No, korisen izvor na podatoci mo`e da bidat i promeni vo sopstveni~kite udeli, osobeno onie poserioznite. Noviot sopstvenik bi mo`el da bide i nov dobar partner. I promenite vo upravata mo`e da bidat signal za vospostavuvawe sorabotka.

REFERENTNI LISTI Nedovolnoto poznavawe na partnerite {to gi imaat partnerite so koi{to ve}e rabotite ~esto rezultira so propu{teni mo`nosti. Mnogu kompanii na svoite internet-stranici gi naveduvaat referentnite listi i ostvarenite partnerstva, a zaedni~ki partner e dobar na~in za otvorawe vrati.

28 MENAXMENT-EDUKACIJA

KAPITAL AKADEMIJA: OBUKA ZA ALTERNATIVNI IZVORI NA FINANSIRAWE

KAKO DO PARI ZA RAZVOJ NA BIZNI SOWA JOVANOVA s.jovanova@kapital.com.mk

o uslovi na kriza, koga na kompaniite s$ pove}e im nedostiga sve` kapital, a mala e verojatnosta deka lesno i brzo }e go dobijat od bankite, se pojavi potreba od alternativni na~ini na finansirawe. Iako vo Makedonija ova s$ u{te e svoevidna tabu-tema, Kapital Akademija se obide preku obuka da gi educira kompaniite na koj na~in mo`at

V

da go finansiraat svojot biznis i da vnesat nov tehnolo{ko-investiciski razvoj. Bla` Kos, menaxer na mre`ata na biznis-angeli vo Slovenija, vo uloga na predava~ na obukata, gi razraboti modelite na biznis-angeli i t.n. “ven~r” kapital (venture capital) kako dva osobeno interesni modeli za finansirawe novi, odnosno “start ap” biznisi.

“Sekoj pretpriema~ koj ima super ideja ima edna cel, a toa e kako da dojde

SOWA ISAEVA IZVR[EN DIREKTOR NA SIKA, KOMPANIJA ZA PRERABOTKA NA ZELEN^UK

Dosega biznisot go finansiravme so sopstveni sredstva i del od komercijalni banki, ama s$ pote{ko e da se dojde do sve` kapital, pa alternativnite na~ini na finansirawe stanaa atraktivni. Vo Makedonija ne sum sretnala takvo ne{to. Interesno zvu~i, osobeno biznis-angelite mislam deka se ona {to mu treba na na{eto stopanstvo, zatoa {to ima dosta firmi koi se mali i perspektivni, no ne mo`at da dojdat do kapital.

do pari za da ja finansira taa ideja.

Biznis-angelite investiraat vo onie biznisi koi se popularno nare~eni 2.0, koi ne se proizvodstvo, tuku se inovativni, tehnolo{ki razvojni biznisi. Za da se dojde do stadium da ja prezentirate svojata ideja pred biznis-angelite, mora da se ima odli~no podgotven biznis-plan, koj dobro }e se prezentira”, objasnuva Kos. Branko Drobnak pak, osnova~ na slovene~kata mre`a na biznis-angeli,

BLA@ KOS MENAXER NA MRE@ATA NA BIZNIS-ANGELI VO SLOVENIJA

Sekoj pretpriema~ koj ima super ideja ima edna cel, a toa e kako da dojde do pari za da ja finansira taa ideja. Biznis-angelite investiraat vo onie biznisi koi se popularno nare~eni 2.0, koi ne se proizvodstvo, tuku se inovativni, tehnolo{ki razvojni biznisi. Za da se dojde do stadium da ja prezentirate svojata ideja pred biznis-angelite, mora da se ima odli~no podgotven biznis-plan, koj dobro }e se prezentira.

foto: FILIP POPOVSKI

29 Finansiraweto na razvojot na biznisite vo vreme na kriza e te{ka misija. U{te pote{ko e za “start ap” ompaniite i za e vo ranite fazi od razvojot. Biznis-angelite i venture capital se dva alternativni modeli na finansirawe {to bea razraboteni na Kapital Akademijata ta, kako interesna oblast za investirawe”, potencira{e Drobnak.

Deka biznis-angelite se ona {to mu e potrebno na doma{noto stopanstvo potvrduvaat i kompaniite koi u~estvuvaa na obukata. Sowa Isaeva, izvr{en direktor na Sika, kompanija za prerabotka na zelen~uk, veli deka vo Makedonija ima mnogu mali, a perspektivni kompanii koi imaat potrebi od alternativen na~in na finansirawe.

“Sum ~itala za alternativni na~ini

na finansirawe, no vo Makedonija ne sum sretnala takvo ne{to. Interesno zvu~i, osobeno biznis-angelite mislam deka se ona {to & treba na na{ata ekonomija. So kreditnite linii imame problem - se zema kreditot, se vra}a cela godina i koga }e dojde vreme da se otkupuva, pak mora da se povle~at parite {to se vratile i nema mo`nost za ponatamo{no modernizirawe i razvivawe na firmata. Od obukata sfativ deka prvo {to }e napravam vo kom-

MAKEDONSKATA MRE@A NA BIZNIS-ANGELI VE]E RAZGLEDUVA NEKOLKU PROEKTI akedonskata Mre`a na biznis-angeli vo momentov razgleduva nekolku proekti {to aplicirale za finansirawe. Mre`ata po~na da se “plete” u{te minatata godina, me|utoa s$ u{te nema realizirana investicija. @arko Pop Iliev od USAID- poddr`uva~i na proektot objasnuva deka dosega se napraveni dve investiciski ve~eri, a godinava }e se organizirala u{te edna. Veli deka proektite se od razni oblasti - proizvodstvo, IT, obrazovanie, marketing.

“Tie {to }e vlezat vo pregovori so biznis-angeli mora da nau~at odredeni raboti za toa kako se pregovara, kako se strukturira zdelkata, kako se vrednuva kompanijata i sl. Pred da gi prezentirame kompaniite, nie kako USAID, preku mentorstvo pravime obuki i strukturirawe na prezentacijata i potoa go fasilitirame procesot na zdru`uvaweto. Ako ima interes, se odi na vtora i na treta faza. Dosega bea prezentirani sedum-osum proekti, od koi {est se vo vtora i vo treta faza na pregovori”, veli Pop Iliev.

Toj veli deka biznis-angelite vo Makedonija prvo razmisluvaat za mentorstvo vo firmite, pa potoa ocenuvaat dali }e vlezat vo samata kompanija.

“Vo idnina planirame malku poaktivno da rabotime i so angelite i so firmite, za pove}e da go razdvi`ime sektorot. Rabotime vo dve nasoki - edna e podgotovka na pretpriema~ite, a od druga strana, i so biznis-angelite za nivnite problemi pri investirawe, kako na primer, malcinski udel ili sl.

Ona {to nedostiga kaj nas e kvalitetot na ideite. Site tie se nekako lokalni, a biznis-angelite baraat potencijal, oti site tie si imaat ve}e postoe~ki biznisi, pa sakaat da vlezat vo drug biznis za da izlezat od sekojdnevieto”, dodava Iliev.

M

ISOT? preku konferenciska vrska na Skajp gi sovetuva{e kompaniite-u~esnici na obukata na Kapital Akademija vo {to e najdobro da se investira i koi biznisi imaat perspektiva.

“Vo idnina o~ekuvam najmnogu prinosi i investicii da se sleat vo nekolku sektori, kako {to se biohemija, energetika, osobeno alternativnite izvori na energija, kako vetar, reki, hidrocentrali, no se razbira, i IT-tehnologijata, nano-tehnologijata i osobeno medicina-

TOME BABUNSKI MENAXER VO AGRIA

Kako firma koja e aktivna vo primarno proizvodstvo, pove}e se gledame kako angelinvestitor i mislam deka obukata na Kapital Akademija be{e korisna, bidej}i nau~ivme kakvi proekti da barame, kakvi se svetskite trendovi, kako se meri vrednosta na edna kompanija.

@ARKO POP ILIEV PROEKT NA USAID MAKEDONIJA ZA KONKURENTNOST, OSNOVA^I NA PRVATA MRE@A NA BIZNIS-ANGELI VO MAKEDONIJA

Nie ve}e pribirame proekti, a odbirame najmnogu takvi koi imaat realna {ansa da se realiziraat.

Najmnogu stignuvaat od proizvodstvo, IT, obrazovanie, marketing. Ima i mnogu interesni, kako na primer, proekti od proizvodstvo na ultralesni avioni, sofisticirani tehnologii za vizuelizacija, od oblasta na medicinata i sl.

30 MENAXMENT-EDUKACIJA panijata e da si gi skratam tro{ocite.

Kako privatni firmi, sekoga{ imame drugi prioriteti, no modernizacijata i pro{iruvaweto na proizvodstvoto treba da ni bidat najva`ni”, veli Isaeva.

Kompaniite se svesni deka komercijalnite krediti ne se dovolni za edna

kompanija ako saka da napreduva vo tehnolo{ki razvoj. \oko Petrovski, generalen menaxer na Turboin`enering, objasnuva deka re~isi 15 godini go finansiral biznisot so sopstveni sredstva i so krediti, no sega razmisluva i za alternativni na~ini na finansirawe.

“Sega sfa}am deka e normalno da se razmisluva ne samo na kvantitativno, tuku i na kvalitativno zgolemuvawe vo raboteweto. Toa zna~i deka mora da se najdat partneri koi nema da ja gledaat samo goleminata na firmata, tuku i koj e kvalitetot i odr`livosta na kompanijata. Alternativnite izvori na finansirawe se glaven motiv za sekoja firma da odi ponatamu. Samo so krediti ne e odr`livo, zatoa {to ja znaeme i cenata na zaemot vo momentov i toa {to kaj nas bankite ne se investiciski. Dolgo vreme ~itam za biznis-angeli, ama postojano odlo`uvavme. Obukata na Kapital Akademija mi e ~ekor napred, kako edno organizirano u~ewe za taa rabota, kako da se podgotvime. Treba da bideme kako nevesta pred ma`ewe”, veli Petrovski.

So ist stav e i Jovan~e \o{evski, direktor na @ito marketi od Veles, koj saka da go {iri biznisot vo druga oblast.

“Obukata na Kapital Akademija ni e eden vid proverka da vidime dali sme vo faza da imame potreba od menaxeri kako biznis-angelite. Vo idniot period ba{ na ova }e rabotime.

Nemame mnogu golemo iskustvo so nadvore{ni pari, finansiraweto ni e glavno od sopstveni sredstva, no bidej}i se {irime vo zemjodelski sektor, mora da razmisluvame i za biznisangeli”, veli \o{evski.

Dokolku se razrabotat, alternativnite na~ini na finansirawe mo`e da bidat i konkurencija na komercijalnite banki. Sa{o Don~evski, senior-menaxer vo Divizijata za sredni pretprijatija vo Prokredit banka, smeta deka vakviot na~in na finansirawe e dobar instrument za da se zapo~ne nov biznis, od koj podocna }e imaat benefit i bankite.

“Komercijalnite banki ne mo`at da finansiraat “start ap” biznisi. No, ako angelite finansiraat i taa kompanija se razvie, toga{ nie ja prezemame kako klient. Idejata e odli~na.

No, malku sum skepti~en za golemata vrednost na sredstvata koja ja baraat biznis-angelite kako povratna investicija. Nie nemame mnogu takvi 2.0 biznisi ili nova tehnologija i ne znam koj biznis vo Makedonija bi generiral tolku brz trend na povrat na kapitalot”, objasnuva Don~evski.

foto: FILIP POPOVSKI

32 INTERVJU

BLA@ KOS

MENAXER NA MRE@ATA NA BIZNIS-ANGELI VO SLOVENIJA

BIZNISANGELITE BARAAT “SUPERMEN PRETPRIEMA^I” Pretpriema~ite vo potraga po finansii od biznis-angelite mora da bidat na nekoj na~in “Supermen”: da znaat da menaxiraat, da prodavaat, konstantno da razvivaat ve{tini, tehnolo{ko znaewe, biznis-znaewe. Toa mora da bide na~in na `ivot, zna~i mora da bidete po malku “lud” za toa

SOWA JOVANOVA s.jovanova@kapital.com.mk

la` Kos e menaxer na Mre`ata na biznis-angeli vo Slovenija i na Fondot na biznis-angeli vo Slovenija. Aktivno e involviran vo pretpriemni{tvoto preku tesna sorabotka so mre`ite na biznis-angeli vo regionot, tehnolo{kiot park vo Slovenija i “ven~r” kapital (venture capital) Fondovite od regionot. Kako predava~ na obukata za alternativni na~ini na finansirawe {to ja organizira{e Kapital Akademija minatata nedela, toj prakti~ki objasnuva {to s$ treba da poseduva eden pretpriema~ za da privle~e angel-investitor.

Koi se klu~nite ne{ta koi treba da gi poseduva eden pretpriema~ pred da se pretstavi pred biznis-angelot?

Prvo treba da ima ideja koja e konkurentna, koja ne mo`e lesno da se kopira od konkurencijata. Mora da bide nameneta za golem pazar i da sodr`i vo sebe nekoe re{enie za problem na podobar i pobrz na~in so pomali tro{oci. Vtorata rabota, koja mo`ebi e i pova`na e samiot tim, koj glavno treba da se sostoi od malku “ludi” lu|e koi imaat vizija, podgotvenost za te{ka rabota, pasija da go promenat svetot i da izrabotat nov proizvod i sekako, na kraj toa da donese rezultati. Toa zna~i deka prviot ~ekor po koj investitorot }e go vrednuva timot e toa kako ja imaat podgotoveno prezentacijata, biznis-planot e mnogu va`en, sekako, tipot na dokumentacija e mnogu va`en, bidej}i poka`uva kolku pretpriema~ite se profesionalni, kolku ja razbiraat materijata. Za da mo`at da go napravat toa, pretpriema~ite treba da istra`at malku {to e toa “ven~r” kapital ili pak, biznis-angeli, pod koi uslovi tie rabotat...

Spomenavte deka pazarot na koj }e se plasira idejata ne smee da bide mal. [to se podrazbira pod mal pazar?

Na primer, dva milioni lu|e pri e mal pazar. Zatoa, mislam deka ako se raboti za ideja od Makedonija, taa mora da ima im potencijal barem za regionalno probivawe. No, region sepak, so brojki ne mo`e da se pravi sporedba, osobeno ne so Amerika, Amerik zatoa {to tamo{nite investitori velat deka vredinvesti nosta na pazarot treba da bide najmalku edna milijarda dolari.

No, SAD ima ogromen pazar so mo}na potro{uva~ka sila. Idepo jata mora mor da bide originalna so originalen fokus i da ne origi bide problem da se natprevaruva prob so drugi kompanii od svetski ramki. Zna~i, od prv den mora Zn da bide globalno orientirana.

Nacionalen biznis, na primer, Naciona proizvodstveniot biznis vo proizv Makedonija, ne e dobar “start Makedo ap” za biznis-angelite. Mora da bide ne{to {to e novo, {to e n

B

BROJ 653

02/05/2012

INTERVJU

www.kapital.mk

“haj tek” (hi-tech) i ne{to {to e regionalno orientirano so globalna konkurencija.

Pretpriema~ite mora da razberat deka treba da privlekuvaat novi talenti, da bidat mobilni, ako e potrebno i da se selat vo drugi zemji, da imaat menaxerski, no i oratorski sposobnosti za da mo`at da prezentiraat dobro. Takvite pretpriema~i mora da bidat na nekoj na~in “Supermen”, da znaat da menaxiraat, da prodavaat, konstantno da razvivaat ve{tini, tehnolo{ko znaewe, biznis-znaewe, toa mora da bide na~in na `ivot, zna~i mora da bidete po malku lud za toa.

Mislite li deka ima takvi pretpriema~i vo Makedonija i se razbira, mo`e li da sozdadat takov profit koj }e im se isplatuva na biznis-angelite za da si ja vratat investicijata?

Investiraweto na biznis-angelite e mnogu rizi~no. Od 100 proekti, tie investiraat vo eden. I koga toj }e napravi portfolio od deset investicii, pove}eto propa|aat, a voobi~aeno dva do tri se uspe{ni. Zna~i, rizi~no e, taka {to tie investiraat mala suma od nivnoto bogatstvo koe mo`at da si dozvolat da go izgubat. No, ako napravat dobra investicija, voobi~aeno dobivaat golema dobivka, ne 5% ili 7% kako investirawe vo obvrznici ili kredit, tuku se vra}a so 25%, 50% ili 100%, no toa funkcionira vo Amerika, vo Velika Britanija, vo razvienite zemji. Ovde vo regionot imame malku kompanii koi se prodadeni, a u{te pomalku finansirani od “ven~r kapital”, no dobro, ovoj segment se razviva poleka. Sega i poradi finansiskata kriza, razvojot e u{te pomal, investitorite izgubija mnogu pari, ne sakaat da prezemaat pogolemi rizici, no mora da go educirame pazarot i novi biznis-angeli.

Vo prosek, kolku najmnogu investirale biznis-angelite od regionot vo kompaniite?

Vo prosek, nekade od 50.000 do polovina milion evra. Voobi~aeno, ovde se grupiraat biznis-angelite, na primer nekolku od niv investiraat vo edna kompanija i sekoj poedine~no investira vo prosek po 50.000 evra, mo`e i do 100.000, no pove} eto od investiciite vo regionot ne se pravat ba{ od mre`ata na biznis-angeli, tuku od lu|e koi se poznavaat, na primer, rabotej}i vo ist sektor, rodnini ili nekakva vrska vo koja ima izgradena doverba.

Mre`ata na biznis-angeli treba da stane mnogu popopularna, no toa e po~etok na eden koncept.

Vo koj period biznis-angelite izlegudo krajot na 2008 godina, koga propadna vaat od firmata vo koja investirale? finansiskiot pazar i ottoga{ ~ekame V o A merika, na primer, periodot toj da zakrepne. Vo Amerika bea mnogu voobi~aeno od tri do pet godini, no vo fleksibilni, brzi, vladata ispe~ati mnogu regionot voobi~aeno s$ se slu~uva pobavno, pari koi gi vmetna vo sistemot, taka {to taka {to mislam deka i denes tamu ima mnogu }e treba 5-10 godini visoki procenki, berzite za pretpriema~ite da rabotat, ima investicii izgradat kompanija od biznis-angeli, s$ se i ja prodadat i toa slu~uva mnogu brzo. Od }e bidat samo nekolku 2008 godina navamu sekoPretpriema~ite vo na cel pazar, mo`ebi ja godina e s$ pote{ka, 10 do 20, no }e bidat finansiskiot sektor e potraga po “angelpodgotveni da invepretpazliv, a stapkata na ski kapital” mora da stiraat vo regionot i rast e poniska, taka {to }e bide mnogu dobra razberat deka treba da investitorite ne se podgotrabota. Nie o~ekuvame da prezemat rizik. privlekuvaat novi tal- veni nova generacija biOvaa godina vladata }e znis-angeli koi s$ enti, da bidat mobilni, gi namali tro{ocite za u{te ne gi prodale milijarda dolari, a toa ako e potrebno i da se kompaniite. Koga bidefinitivno }e vlijae selat vo drugi zemji, da vrz ekonomijata. Mislam znis-angel investira, toj ima tri opcii za vo narednite godini imaat menaxerski, no i deka toa kako potoa da }e bide mnogu te{ko za oratorski sposobnosti investicii od biznisizleze od kompanijata - prvata e da odi za da mo`at da prezen- angelite. Ovie investitori na berza, vtorata e ve}e imaat golem broj tiraat dobro. preku akvizicija, toa problemi so svoite komzna~i pogolema kompanii, izgubija golem del panija kupuva pomala od parite na berzata. ]e i tretata e da ja prodade na nekoj fond. bidat potrebni pet do 10 godini za povNo, zasega na Balkanot s$ u{te ne sme torno da se sozdadat uslovi za investicii imale nekoj uspe{en primer na izle- od strana na biznis-angelite, zatoa {to guvawe na biznis-angel od kompanija i rizikot e mnogu visok. Koga imate mnogu nemame mnogu aktivni angeli. No, novata pari ne e problem da investirate del od generacija mladi lu|e imaat novi idei, portfolioto vo rizi~ni investicii, no koi se globalno orientirani i sakaat da sega, koga gubite pari izgradat novi kompanii, koi se vo dopir na sekoja invesso Silikonskata Dolina, Kembrix itn., ticija koja }e tie go steknuvaat mentalniot sklop za ja napravite investirawe vo vid na biznis-angeli i }e ne sakate da investiraat vo idninata na ovoj region. No, pravite dopolsepak, gi imame slovene~kiot biznis-centar, nitelni rizi~ni makedonskite biznis-angeli, investitori investicii. Zakoi se mnogu aktivni, koi sakaat da u~at. toa, mislam deka Taka {to, mislam deka vo idnina }e im- }e pomine dolgo ate barem nekolku investitori koi se ve}e vreme za ne{tata uspe{ni biznismeni i novi investitori da se vratat na koi }e uspeat vo IT-sektorot i }e se dobie nivoto od 2007 korist koga }e se izme{a ovoj kapital od godina. razli~ni sferi.

Za 2007 i 2008 godina poznato e deka za Slovenija bea osobeno dobri godini za razvoj na mre`ata na biznis-angeli.

Kakva e sega situacijata?

Ja zapo~navme mre`ata vo 2007 godina.

Ima{e mnogu pari, neverojatno be{e kolku lesno mo`ea da se najdat pari za investicii na biznis-angelite. Toa trae{e s$

Investiraweto na biznis-angelite e mnogu rizi~no.

Od 100 proekti, tie investiraat vo eden. I koga toj }e napravi portfolio od deset investicii, pove}eto propa|aat, a voobi~aeno dva do tri se uspe{ni. Zna~i rizi~no e, taka {to tie investiraat mala suma od nivnoto bogatstvo koe mo`at da si dozvolat da go izgubat.

33

34 COMPANY PROFILE

IM.MK – SOVR[EN PARTNER ZA RAZVIVAWE MARKETING NA FEJSBUK VASE CELESKA celeska@kapital.com.mk

red pove}e od ~etiri godini “surfaj}i” na Internet vo obid da pronajdam ne{to pove}e za mo`nostite koi gi nudi internetmarketingot, pokraj mno{tvoto stranski internet-stranici i blogovi koi se zanimavaat so ovaa tematika, iznenaduva~ki, naletav i na makedonski blog koj{to go sodr`e{e tokmu toa {to mi treba. Vo toa vreme internet-marketingot {totuku po~nuva{e da se razviva na na{iot pazar, a malku bea onie koi vo ovaa nasoka ja gledaa idninata na marketingot, onakov kakov {to go poznavame denes.

No, sega, po tolku godini, voop{to ne se iznenadiv koga doznav deka istite lu|e koi go startuvale internet-marketing blogot poseduvaat kompanija koja e del od Preferred Marketing Developer (PMD) programata na najpopularnata socijalna mre`a na svetot, Fejsbuk. Stanuva zbor za kompanijata IM.MK, koja spored standardite na ovaa socijalna mre`a, e edna od 232 kompanii vo svetot za koi Fejsbuk ceni deka se doka`ano najdobri vo izrabotkata na Fejsbuk- aplikacii, izrabotka na re{enija za upravuvawe so Fejsbuk-stranici, re{enija za menaxirawe reklami, uslugi i platformi za gradewe socijalni interakcii ili alatki za analiza na stranici.

“Gordi sme {to uspeavme da ja stavime Makedonija na mapata so kompanii {to

P

foto: FILIP POPOVSKI

PRIZNANIE NA SVETSKO NIVO

Makedonija dobi mesto na mapata na Fejsbuk za kompanii koi razvivaat kvalitetni i kreativni aplikacii integrirani na najpoznatata socijalna mre`a na svetot. IM.MK e edinstvenata kompanija od zemjava me|u 232 kompanii od svetot koi Fejsbuk preku svojata programa Preferred Marketing Developer im gi prepora~uva na kompaniite za marketing na ovaa socijalna mre`a razvivaat kvalitetni i kreativni aplikacii integrirani so platformata na Fejsbuk”, veli eden od osnova~ite na IM.MK, Nikola Bojkov.

Toj objasnuva deka celta na PMD programata e da gi pribli`i inovativnite kompanii do vistinskite klienti i da im ovozmo`i na koj bilo brend ili kompanija da pronajdat doka`an i uspe{en partner za razvoj na Fejsbuk-stranici i kampawi. Samata PMD programa im ovozmo`uva na kompaniite da kreiraat proizvodi koi }e ovozmo`at poednostaven i poefektiven marketing na socijalnite mre`i.

Uspehot na ovaa kompanija na poleto na Fejsbuk-marketingot denes e evidenten, no patot do ova priznanie sekako deka ne e tolku lesen, posebno ako kompanijata startuva vo vreme na ekonomska kriza, na pazar koj i ne e tolku otvoren za ekperimentirawe so marketing na socijalnite mre`i.

Interesot za internet-marketing na osnova~ite na IM.MK, Nikola Bojkov, Katerina Stojanovska i Dejan Dimitrovski,

poteknuva u{te od fakultetskite denovi, koga i go startuvaa blogot Internet-marketing, a potoa go formiraa forumot E-biznis, za na kraj da ja oformat organizacijata E-nevladina.

Po samo edna godina rabota na ova pole pretpriema~kiot duh gi natera osnova~ite na ovaa kompanija da prezemat rizik vo vreme na zenitot na ekonomskata kriza, i malku pari, i pokraj site skeptici koi gi ubeduvale vo sprotivnoto.

“Kompanijata ja osnovavme vo juli 2009 godina. Idejata za formirawe kompanija se slu~i spontano. Taa be{e bazirana na glavniot “triger” da se raboti za sebesi, nezavisno od drug, s$ so edna edinstvena cel - sozdavawe ne{to svoe. Bez mnogu razmisluvawe, bez to~no definiran biznis-plan, no so jasna vizija i ogromen entuzijazam”, objasnuva Nikola Bojkov. Toj dodava deka klu~en za donesuvaweto na ovaa odluka bil faktot {to socijalnite mre`i pretstavuvaat najobemen medium preku koj na ednostaven i evtin na~in mo`e da se reklamiraat kompaniite, a

BROJ 653

02/05/2012

www.kapital.mk

vo Makedonija, Fejsbuk samo {to po~na da se razviva.

RIZIK KOJ SE ISPLATUVA

izleze od udobniot na~in na rabota i da prifati noviteti. Klient koj }e ja stekne va{ata doverba i bukvalno }e dozvoli zaedno da se dvi`ite vo nagorna linija”, objasnuva Katerina Stojanovska, koja aktivno po~na da raboti vo kompanijata minatata godina, iako e eden od osnova~ite na IM.MK. Na krajot od 2010 godina IM.MK po~nuva da sorabotuva i so kompanii od regionot, odnosno so PR-agencijata Meritor media od Hrvatska, za koja izrabotuva dve kampawi, za Volksbank i Gorewe, so {to poleka po~naa da se probivaat i na hrvatskiot pazar.

Bojkov se prisetuva deka na po~etokot kompaniite te{ko se odlu~uvale da odvojat del od svojot i taka mal marketingbuxet za internet-kampawi, a kamoli za reklamirawe na socijalna mre`a kako {to e Fejsbuk. Vo 2009 godina Fejsbuk vo Makedonija po~nuva{e da zema zamav, pa retki bea onie kompanii koi go razbiraa ovoj koncept na marketing, a i mo`nostite koi gi nudi ovaa socijalna mre`a.

“Se obiduvame da se fokusirame i da se koncentrirame na {to e mo`no pomal obem 2011 GODINA PLODNA na aktivnosti. Fokusot ni e najva`an za da kreirame kvalitet. Taka, vo splet na ZA FEJSBUK-MARKETING okolnosti i potrebata da se diferencirame, Po mnogute pregovori so kompanite vo uspeavme da definirame uslugi vo pravec 2010 godina i ubeduvaweto deka marketna razvoj na Fejsbuk-aplikacii i internet- ingot na socijalnite mre`i se isplatuva, marketing kampawi”, objasnuva Bojkov. osnova~ite na IM.MK 2011 godina mo`e da Prvata aplikacija koja ja napravi IM.MK ja opi{at kako godina vo koja makedonvo 2009 godina be{e za Bidi fit, na skite kompanii gi sfatija mo`nostite na nivniot klient Studio Moderna, koja na socijalnite mre`i i po~naa da gi koristat samiot start privle~e interes, a potoa nivnite prednosti. sleduvaa u{te mnogu aplikacii “Vo na{eto dosega{no iskustvo so desetici iljadi korisnici. za brzo vreme kompaniite go Bojkov se prisetuva deka 2010 sfatija efektot od obemnata godina za kompanijata bila te{ka poseta i vremeto pominato na bidej}i kompaniite se soo~uvaa socijalni mre`i. Mo`nostite za so te{kotii poradi ekonom- Fejsbuk-aplikacii, merlivo da se analizira odneskata kriza. No, istovremeno, vo prosek, izrabotu- suvaweto na korisnicite i se IM.MK mese~no ovaa godina bila prelomna i va razbira, prifatlivata cena, se za makedonskite predizvikuva~ka za kompanijata, kompanii so koi parametri koi najmnogu vlijaat bidej}i poradi krizata, kompani- sorabotuva na dislokacija na marketingite barale inovativni i evtini buxetite kon socijalnite mre`i i na~ini na marketing, a Fejsbuk onlajn-prisustvoto. Taka, moe`eme e pogodna alatka za ovaa cel. da ka`eme deka vo poslednite {est meseci “Nie gi kategorizirame predizvicite vo zabele`avme drasti~en rast na makedonski dve kategorii, trpelivost i pronao|awe na kompanii koi imaat profesionalen interes vistinskiot klient. Ako rabotite ne{to novo za cvrsto prisustvo na socijalnite mre`i”, i nepoznato, }e mora da bidete trpelivi. objasnuva Stojanovska.

Predizvikot e kako da izdr`ite vo procesot Od minatata godina timot na IM.MK raboti veruvaj}i deka “ve biduva”i deka kreirate na mnogu internet-marketing kampawi, ne{to {to znaete deka za brzo vreme } sorabotuvaj}i so kompanii kako Mekdone bide “toa”. Kratko ka`ano, treba da alds, Blizu, Skopje siti mol, Majkrosoft, veruvate vo svojata ideja ili da imate tim Svisslion, Mnogu media, Nova solu{ns, koj }e veruva so vas. Taka {to, najgolema a isto taka, sorabotuvat i so marketingpre~ka za sekoj po~etok ne e nikoj drug, agencii za nivni klienti. tuku samiot sebe. I normalno, da go pronaj- “Interesno e toa {to ovaa godina komdete vistinskiot paniite po~naa da n$ baraat nas, kako klient, onoj {to doka`ana kompanija vo ovaa oblast, koja }e bide dovolno nudi kvalitet vo rabotata. Tie naj~esto proaktiven i doa|aat kaj nas po preporaka od na{ite inovativen da partneri ili sorabotnici”, veli Bojkov.

10

COMPANY PROFILE PMD PROGRAMATA NA FEJSBUK OTVORA VRATI KON STRANSKI PAZARI akt e deka Fejsbuk prodava, a toa go poka`uva i portfolioto od aplikacii i internet-kampawi na IM.MK, koja e edinstvena kompanija na na{iot pazar na koja marketingot na Fejsbuk & e core biznis. Fejsbuk e socijalna mre`a koja postojano se menuva, pa vo ovoj biznis najva`na e `elbata za rabota i kreativnosta, bidej}i s$ postojano e novo, s$ se menuva brzo, a nema etablirani najdobri praktiki kako vo standardniot marketing.

Priznanieto koe go dobi ovaa kompanija li~no od Fejsbuk pretstavuva pottik u{te podlaboko da se navleze vo ovoj pazar i kompanijata da prodol`i da raste.

“Da se bide del od PMD programata zna~i deka dobivme mesto na mapata na vrvni svetski kompanii koi dobile priznanie od Fejsbuk za kvalitetot na svojata dosega{na rabota. Za nas, da se bide del od PMD programata e isto kako da igrame vo finale na Ligata na {ampioni. Toa e golem predizvik za nas, no nosi i golema odgovornost kon na{ite partneri za da prodol`ime so kvalitetna i inovativna rabota”, veli Dejan Dimitrovski, eden od osnova~ite na IM.MK. Od kompanijata velat deka ova priznanie e golem pottik za niv i dava potvrda deka ona {to se trudi da go postigne IM.MK zaedno so partnerite i sorabotnicite ve}e ima golema vrednost za site.

“Ovoj status najmnogu o~ekuvame da ni pomogne vo zgolemuvawe i zadr`uvawe na doverbata kaj na{ite partneri i se razbira, da ni go otvori patot kon internacionalniot pazar. Isto taka, mnogu va`eno }e bide vlijanieto i vrz pro{iruvaweto na timot i mo`nosta da privle~eme talentirani programeri, dizajneri i kreativni lu|e koi }e bidat motivirani i podgotveni za doka`uvawe”, velat od kompanijata.

“Sega-zasega ostanuvame cvrsto na zemja i prodol`uvame kako i dosega, so mnogu rabota i trud. Se razbira, sega koga Fejsbuk n$ pretstavi pred svetot o~ekuvame da se zgolemat proektite i barawata za sorabotka nadvor od Makedonija”, dodava Bojkov.

F

NIKOLA BOJKOV OSNOVA^ NA IM.MK

Se obiduvame da se fokusirame i da se koncentrirame na {to e mo`no pomal obem na aktivnosti. Fokusot ni e najva`an za da kreirame kvalitet. Uspeavme da definirame uslugi vo pravec na razvoj na Fejsbuk-aplikacii i internet-marketing kampawi.”

35

38 KORPORATIVNA OP[TESTVENA ODGOVORNOST

VTORA KONFERENCIJA ZA KOO I FILANTROPIJA NA BLED

OP[TESTVENA ODGOVORNOST NE SE SAMO DONACIITE IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

bla~noto i vrne`livo vreme {to me pre~eka vo Bled vo ponedelnikot na 16 april malku mi go rasipa vpe~atokot za ova, inaku, `ivopisno mestence vo pazuvite na slovene~kite Alpi. No, kako {to se po{eguva hrvatskiot kolega-novinar: “I podobro e {to e vaka sivo, treba da sledime celodneven nastan, pa zamisli da e blesnato sonce nadvor, kako li toga{ da ostane ~ovek koncentriran na paneli i na prezentacii srede vakva ubavina...”.

A nastanot be{e Konferencijata za korporativna op{testvena odgovornost i filantropija, koja vtora godina po red ja organizira{e slovene~kata kompanija Studio Moderna, na ~ija pokana i Kapital Media Group isprati svoj pretstavnik. Konferencijata se

O

Glavnata poenta na vtorata Konferencija za korporativna op{testvena odgovornost vo organizacija na Studio Moderna od Slovenija be{e da se sfati deka op{testvenata odgovornost e cel eden sistemski pristap vo sekojdnevnoto rabotewe na kompaniite, kade {to nejzinite principi se vtkaeni vo site procesi i odnosi – i kon klientite, partnerite, akcionerite, zaednicata, `ivotnata sredina, no i vnatre, kon vrabotenite. odr`a vo prostoriite na Bledskata {kola za menaxment-IEDC, kako doma}in na nastanot, a vo partnerstvo so {vajcarskata kompanija Impact Economy. “Crvenata ni{ka” na raspravata be{e podigaweto na svesta za op{testvenata odgovornost, poradi {to treba ~as poskoro da sleduva promena na poedincite i na kompaniite.

Glavnata poenta be{e da se sfati deka op{testvenata odgovornost ne zna~i samo donacii i humanitarni aktivnosti, tuku

SANDI ^E[KO OSNOVA^ I DIREKTOR NA STUDIO MODERNA, ORGANIZATOR NA KONFERENCIJATA

a`no e deka sme li~no vklu~eni vo aktivnostite na patot kon promenite. Dokolku sekoj napravi mal ~ekor, nabrzo napredokot }e bide vidliv. Na{ata cel e da oblikuvame cvrsta mre`a od anga`irani poedinci i organizacii, koi{to niz sopstvenite proekti }e pridonesuvaat za re{avawe na op{testvenite predizvici.

V

cel eden sistemski pristap vo sekojdnevnoto rabotewe na kompaniite, kade {to principite na op{testvenata odgovornost }e bidat vtkaeni vo site procesi i odnosi vo organizacijata – i kon klientite, partnerite, akcionerite, zaednicata, `ivotnata sredina, no i vnatre, kon vrabotenite.

Duri potoa mo`e da o~ekuvame konkretni efekti za idninata na svetot, rekoa glavnite govornici na konferencijata.

Na panelite vo ramkite na konferencijata govorea 15-ina biznismeni, filantropi, socijalni pretpriema~i i rakovoditeli na javni institucii od Isto~na Evropa, a okolu 100 u~esnici vo raspravata se obidoa da go pottiknat razvojot na po{iroka evropska mre`a za korporativna op{testvena odgovornost i filantropija.

Celta na nastanot, vsu{nost, be{e da se utvrdi prepoznatlivosta na spomenatata evropska mre`a, da se osmislat konkretni proekti so koi{to kompaniite i poedincite }e postignat pozitivni promeni vo

BROJ 653

02/05/2012

39

www.kapital.mk

Studio Moderna, koja{to po vtor pat ja organizira Konferencijata za korporativna op{testvena odgovornost vo sorabotka so Bledskata {kola za menaxment, e kompanija formirana pred 20 godini od slovene~kiot pretpriema~ Sandi ^e{ko i vo momentov e vode~ka vo Jugoisto~na Evropa vo oblasta na proda`bata preku multi-channel direkten marketing. Mo`ebi na po{irokata makedonska javnost kompaniskoto ime ne & zna~i mnogu, no i toa kako se poznati nejzinite brendovi Dormeo, Kosmodisk, Top{op... Firmata ima godi{en prihod od nad 350 milioni evra i okolu 6.000 vraboteni vo 21 zemja. op{testvoto i }e ja podignat svesta na javnosta za zna~eweto na op{testvenata odgovornost i filantropijata.

“Va`no e deka sme li~no vklu~eni vo aktivnostite na patot kon promenite. Dokolku sekoj napravi mal ~ekor, nabrzo napredokot }e bide vidliv. Na{ata cel e da oblikuvame cvrsta mre`a od anga`irani poedinci i organizacii, koi{to niz sopstvenite proekti }e pridonesuvaat za re{avawe na op{testvenite predizvici i }e donesat konkretni pozitivni promeni vo potesnoto potesno i po{irokoto okru`uvawe”, re~e Sandi Sand ^e{ko, osnova~ i direktor na Studio Moderna, organizator na konferencijata. ferencijat Nastanot se s odr`a so poddr{ka na organizacijata Clinton Global Initiative, ~ij osnova~ porane{niot amerikanski e Bil Klinton, Klin pretsedatel. Klinton svojata poddr{ka ja pretsedate pismo, vo koe{to napi{a: izrazi i preku p “Na Studio Moderna i na Impact Economy ~estitam za organizacijata na ovoj im ~estita Sandi ^e{ko uspea da sozdade nastan. Sa impresiven model za inovativno i odgoimpresive op{testveno deluvawe. Preku ovoj vorno op{ sekoj mo`e da pomogne da se sozdade nastan seko poodgovoren i pokonkurenten privaten poodgovor sektor, koj{to }e go podigne nivoto na sektor ko kvalitetniot `ivot na zaednicata i }e gi promeni na{ite `ivoti”.

“TERMINATOROT” KAKO INSPIRATIVEN GOVORNIK Prviot del od Konferencijata be{e posveten na zna~eweto na t.n. “zelena” ekonomija i na predizvicite {to stojat na toj plan pred kompaniite.

“Mora da bideme svesni deka pove}eto re{enija ve}e ni se na tacna, a na nas ostanuva dali }e umeeme da gi iskoristime. Ako ni uspee, }e sozdademe novi biznis-mo`nosti, rabotni mesta i isto taka, }e pridoneseme za za~uvuvaweto na `ivotnata sredina, kade {to sostojbata ve}e dolgo vreme ne e rozova. Ne mo`eme da ~ekame dr`avni ili duri i svetski dogovori, re{enijata mo`eme ve}e da gi sproveduvame spored na~eloto odozgora nadolu”, istakna glavniot govornik na temata, Klod Begle, ambasador na neprofitnata organizacija R20 Regions of Climate Action, so sedi{te vo [vajcarija, koja{to ja osnova{e porane{niot guverner na Kalifornija, Arnold [varceneger. Od [varceneger imavme mo`nost da slu{neme i inserti od negovite inspirativni govori na nekolku svetski konferencii, posveteni na za~uvuvaweto na `ivotnata sredina.

Imavme mo`nost da slu{neme za dobrite praktiki vo oblasta na sozdavaweto i

baraweto rabotni mesta, idei za popravka na dosega predizvikanite {teti vo `ivotnata sredina, predlozi za pottiknuvawe na mladite talenti i za postignuvawe podobra povrzanost, sorabotka i produktivnost preku sportot.

Ana Ko{el, direktor na Fondacijata Ana i Vlade Divac od Srbija, na prisutnite im ja pretstavi kreativnata strategija za sozdavawe novi rabotni mesta, konkretno za licata koi vo zemjata imaat status na begalci i raseleni lica kako posledica od minatite voeni konflikti na teritorijata na porane{na Jugoslavija.

“So pomo{ na specijalni programi i treninzi na socijalno isklu~enite lica im obezbedivme pomo{ vo razvoj na aktivnostite orientirani kon prihod, so {to go zgolemuvame `ivotniot standard vo na{iot region”, re~e Ko{el.

Govornicite na temata za pottiknuvawe na mladite talenti bea edinstveni vo toa deka treba mladite da se vklu~at vo re{avawe na globalnite predizvici. Izvr{niot direktor na me|unarodnata obrazovna programa UWC International (Velika Britanija), Kit Klark, istakna deka obrazovanieto na mladite lu|e e nivnata krajna cel.

“Sakame obrazovanite mladi lu|e da pomognat so svojata posvetenost kon odr`liviot razvoj i pozitivnite op{testveni promeni”, re~e Klark.

SOCIJALNO PRETPRIEMNI[TVO Doma}inot na konferencijata, prof. d-r Danica Purg, dekan i direktor na IEDC – Bledskata {kola za menaxment, naglasi deka “IEDC u{te od samiot po~etok pripi{uva golemo zna~ewe na op{testvenite pra{awa i na pra{awata za `ivotnata sredina. Etikata, odgovornoto rakovodewe i odr`liviot razvoj se va`en sostaven del na obrazovanieto, a {kolata istovremeno, so golem interes ja poddr`uva inicijativata na Studio Moderna i zaedno so partnerite sorabotuva vo formiraweto na seevropskata mre`a za korporativna

Nastanot se odr`a so poddr{ka na organizacijata Clinton Global Initiative, ~ij osnova~ e Bil Klinton, porane{niot amerikanski pretsedatel. Toj upati specijalno pismo do organizatorite.

op{testvena odgovornost”.

Vtoriot del od konferencijata prote~e vo duhot na socijalnoto pretpriemni{tvo.

U~esnicite slu{aa rasprava za primeri na dobra praktika vo oblasta na op{testvenata odgovornost, nivnoto vlijanie vrz industrijata, najvlijatelnite programi i mo`nostite za prenesuvawe na ovie praktiki i vo kompaniite vo Slovenija i vo regionot.

Izvr{niot direktor na organizacijata Impact Economy, Maksimilijan Martin, re~e deka vo period na pad na stepenot na blagosostojba, podemot na socijalnoto pretpriemni{tvo e s$ pobrz, so toa {to se zgolemuva i zna~eweto na op{testvenata odgovornost.

“Ekspertite za ekonomija veruvaat deka socijalnite kompanii }e stanat mnogu bitni zatoa {to se osnova za formirawe rabotni mesta i vklu~uvawe na zapostaveniot del od naselenieto”, istakna Martin.

So ogled na ulogata na kompaniite vo najgolemite predizvici za regionot, pred kraj na nastanot svoe mislewe dade i po~esniot govornik, pretsedatelot na Slovenija, d-r Danilo Tirk, koj{to ja izlo`i potrebata za me|usobno povrzuvawe i razmena na iskustva vo regionot na Jugoisto~na Evropa. Kako odgovor na naslovot na svojot govor “Kako da vneseme energija vo ekonomijata?”, izlo`i tri faktori: momentalnite makroekonomski i me|unarodni ~initeli, odgovorniot menaxment i inovaciite, ova poslednoto osobeno vo oblastite na za{titata na `ivotnata sredina, op{testvenite uslugi i humanitarnite aktivnosti.

PROF. D-R DANICA PURG DEKAN I DIREKTOR NA BLEDSKATA {KOLA ZA MENAXMENT

tikata, odgovornoto rakovodewe i odr`liviot razvoj se va`en sostaven del na obrazovanieto, a na{ata {kola istovremeno so golem interes ja poddr`uva inicijativata na Studio Moderna i zaedno so partnerite sorabotuva vo formiraweto na seevropskata mre`a za korporativna op{testvena odgovornost.

E

40

MENAXMENT

COTRUGLI I KAPITAL POVTORNO DODELUVAAT STIPENDII ZA MBA

OSVOJTE MBA STIPENDIJA!

COTRUGLI i Kapital Media Group petta godina po red ja nagraduvaat makedonskata biznis-javnost so stipendii za me|unarodnata akreditirana MBA programa. Osvojte edna od 12-te stipendii so vkupna vrednost od 105.000 evra za me|unarodno akreditiranite MBA programi na COTRUGLI Business School. Stipendiskiot konkurs za me|unarodno akreditiranite Executive MBA i MBA programi na COTRUGLI Business School e otvoren do 6 juni akedonskite menaxeri imaat mo`nost da se izborat za edna od 12-te stipendii so vkupna vrednost od 105.000 evra.

Stipendiskiot konkurs za me|unarodno akreditiranite Executive MBA i MBA programi na COTRUGLI Business School e otvoren do 6 juni, koga }e bidat primeni i poslednite prijavi.

M

EDUKACIJA BEZ ALTERNATIVA “MBA programite nemaat alternativa koga sakate da steknete po{iroka slika i celosno da gi razberete slu~uvawata na dene{niot deloven pazar. Programite im go davaat na posetitelite znaeweto potrebno za vodewe na edna organizacija i kako takvi, pretstavuvaat vode~ki standard vo svetskata biznis-edukacija”, izjavi dekanot na COTRUGLI Business School, d-r Joti Gupta.

Ovaa biznis-{kola ima centri vo Zagreb i vo Belgrad, kancelarii vo Qubqana i vo Sofija, a pazarite na koi deluva se Makedonija, Slovenija, BiH, Srbija, Hrvatska, Bugarija i Romanija.

KAKO DA SE PRIJAVITE? Kandidatite mo`e da se prijavat na konkursot ovde, a po onlajn-prijavata dobivaat aplikaciski materijal koj treba da go popolnat na angliski jazik i da go vratat preku imejl najdocna do 6 juni na polno}. Zavr{noto testirawe }e se odr`i vo sabota i vo nedela, 16 i 17 juni, vo Skopje, koga za stipendiite }e se izborat najdobrite 12 kandidati.

Kandidatite mo`e da se prijavat za dve razli~ni programi: Executive MBA programa - za middle i top menaxeri koi imaat pet godini rabotno menaxersko iskustvo, zavr{en fakultet i poznavawe na angliski jazik.

MBA programa – za junior menaxeri koi imaat minimum tri godini rabotno iskustvo, znaat angliski jazik i zavr{ile fakultet.

Kandidatite so svoite prijavi se borat za edna celosna i pet delumni stipendii vo sekoja od dvete navedeni kategorii.

Celosnata stipendija za programata Executive MBA iznesuva 18.000 evra, dodeka za programata MBA iznosot na celosnata

Eden od minatogodi{nite dobitnici na stipendijata e i Gorazd Titizov (Netcetera, proekt-menaxer), koj na godine{nite kandidati im sovetuva: “Slu{nav za COTRUGLI stipendiite preku oglasot vo “Kapital”. Otidov na finaleto na stipendiskiot proces so cvrsta odluka da se zabavuvam, no i so ne mala doza strav od predizvikot pred mene.

Mi se dopadna atmosferata na prijatelski natprevar, no isto taka, na zaemna poddr{ka me|u aplikantite, bez razlika na ishodot. Zaminav od finaleto so silen vpe~atok {to mi go ostavi COTRUGLI Business School i `irito“.

stipendija e 12.000 evra. Site {to }e se prijavat nema da mora poradi {koluvaweto da go napu{tat rabotnoto mesto, bidej}i predavawata se usoglaseni so rabotnoto vreme na posetitelite.

спорт и рекреација по избор

БУЛ: ОКТОМВРИСКА РЕВОЛУЦИЈА БР.15 СКОПЈЕ; TEЛ: +389 2 3092 190 ФAКС: +389 2 3092 152

ФИТНЕС ЦЕНТАРОТ ОПФАЌА:

ПРОФЕСИОНАЛНИ ТРЕНЕРИ СПРАВИ ЗА КАРДИО ВЕЖБИ 4 ЛЕНТИ ЗА ТРЧАЊЕ, СТАТИЧНИ ВЕЛОСИПЕДИ, СТЕПЕРИ, ОРБИТРЕК ПОВЕЌЕНАМЕНСКИ ДИСПЛЕИ ЗА СИТЕ КАРДИОСПРАВИ СВЕТСКИ ПОПУЛАРНА ОПРЕМА CYBEX И TECHNOGYM ПРОГРАМИ ЗА ИСХРАНА И ВЕЖБАЊЕ ДОДАТОЦИ ВО ИСХРАНАТА4 ПРОТЕИНСКИ ШЕЈКОВИ И БАРОВИ КАФEТЕРИЈА САУНА И ЏАКУЗИ МАСАЖА

info@aleksandarpalace.com.mk www.aleksandarpalace.com.mk

54

NA RU^EK SO...

ALEKSANDRA NA]EVA-RU@IN

GENERALEN DIREKTOR NA EUROLINK

KOGA ^OVEK E RA IMA USPEH

Temperamentna i sestrana. Ambicioznosta i `elbata za postojani predizvici & nosat razli~ni i interesni rabotni iskustva, od rabotewe vo javniot sektor do vode~ka pozicija vo osiguritelnata kompanija Eurolink, koja pod nejzino vodstvo stana vtora na pazarot na osiguruvawe vo zemjava PETRE DIMITROV dimitrov@kapital.com.mk

nergi~no dete so izrazen temperament, sestrana u{te od male~ka. Poka`uvala interes za mnogu oblasti, od matematika do hemija.

“Bev aktivna vo site mo`ni sekcii vo u~ili{te, osven vo sportot. Vqubenik sum vo matematikata i vo tehni~kite nauki u{te od dete. Ne mo`ev da

E

sfatam deka treba da se odlu~am da bidam edno ne{to koga }e porasnam.

Sakav da bidam s$”, raska`uva Na} eva-Ru`in.

Za periodot dodeka e vo sredno u~ili{te ja povrzuvaat ubavi spomeni.

Ambicioznosta i posvetenosta na obrazovanieto ja pravat i u~enik na generacijata.

“Vo skopskoto u~ili{te Kor~agin imav golema sre}a da mi predavaat iz-

NA[ETO MENI

in So Na}eva-Ru`ni me to to od boga na Arabeska se ta odlu~ivme za sala ”. za re ap “k

vonredni kadri, mi ja prodlabo~ija qubovta kon naukata i potrebata od znaewe. Imam golema po~it kon niv i deneska so zadovolstvo se se}avam na sredno{kolskite denovi.”

Vtoriot `ivot, kako {to veli, & zapo~nuva so studentskite denovi i zapi{uvaweto na Ekonomskiot fakultet.

Po princip na eliminacija, bidej}i vo igra bile sosema drugi fakulteti, se odlu~ila za racionalno re{enie.

16/11/2011

NA RU^EK SO...

www.kapital.mk

ACIONALEN, “Dilemata mi be{e me|u tri fakulteti.

Sakav arhitektura poradi mojata qubov kon umetnosta, pravni nauki poradi mojata ve~na potreba za doka`uvawe na pravdata i medicina, kako najhumana od site profesii. Semejstvoto pak, vo toa vreme na vospostavuvawe na op{testvenoto i ekonomskoto opkru`uvawe vo Makedonija ekonomskite nauki gi smeta{e za esencijalni.

Po~ituvaj}i gi svoite soni{ta, sepak, se odlu~iv za racionalnoto re{enie i zapi{av ekonomija. Od ovaa vremenska distanca, smetam deka go napraviv najdobriot izbor. Do den-denes arhitekturata mi e hobi, a pravoto go prakticiram vo sekojdnevnoto rabotewe, no tokmu studiraweto i magistriraweto ekonomija mi go ovozmo`i uspehot koj denes go u`ivam.�

Ne se otka`uvaj

od svoite soni{ta,

no sekoga{ sledi go

racioto

55

foto: F FILIP POPOVSKI

BROJ 629

56

Vo `ivotot treb a da se ima i sre}a, edinstveno trudot no, veruvam deka neminovno rezulti ra so uspeh

Ne sum fatalist. Sekoj ima pravo na gre{ka

na duhot slov e bogatstvoto @ivoten blago we ae zn za a eb tr po i ve~nata

Za brzo vreme se vklopila vo nastavnite programi, a toa {to & go obele`alo studiraweto e i ~lenstvoto vo studentskata organizacija AIESEC. “Studiraweto go do`iveav kako globalizacija na moeto `iveewe.” ^lenstvoto vo AIESEC, so koe sorabotuva i denes, & go nosi i prviot von{kolski anga`man i iskustvo. Nekolku godini e na ~elnata pozicija na organizacijata, koja kako {to raska`uva, funkcionirala kako vistinska firma.

“Prekrasno iskustvo e da se raboti so lu|e so tolkav entuzijazam. I den-denes mnogu retko naiduvam na ne{to takvo. Ne bevme plateni za anga`manot, toa e studentska asocijacija, a sepak, bezrezervno i profesionalno bevme posveteni na funkcioniraweto i na uspe{nosta na organizacijata, koja vo toa vreme u`iva{e golema popularnost i poddr{ka od akademskata javnost, no i od biznis-sektorot. So AIESEC me povrzuvaat i mnogubrojnite patuvawa, preku koi trajno se steknav so ~uvstvoto gra|anin na svetot.”

Vo tekot na studiraweto realizirala studiski prestoj so prakti~na rabota na Zagrepskata berza, vo periodot pred otvoraweto na Makedonskata berza.

Izvesno vreme prakticira i vo amerikanska institucija, kade {to ima mo`nost za navleguvawe vo svetot na obrabotka na podatoci i statisti~ki analizi.

“Iskustvoto so Zagrepskata berza mi be{e mnogu zna~ajno.

Mi pobudi interes za berzanskoto rabotewe, a i timot {to ja formira{e berzata me poznava{e u{te od dete, pa taka bev “inventar” vo Makedonskata berza vo prvite godini od osnovaweto.”

Kako apsolvent ve}e gi dobiva prvite ponudi za rabota.

“Ponudite doa|aa sami, {to mi be{e vistinska potvrda deka ovaa racionalna odluka i funkcionira.”

Vo 1998 godina go steknuva i prvoto iskustvo so rabotewe vo javnata administracija. Raboti za Svetskata banka na proektot za penziski reformi pri Ministerstvoto za trud i socijalna

politika.

“Istovremeno steknuvav iskustvo vo javnata administracija i vo me|unarodna finansiska institucija. Dodeka u~ev kako funkcionira na{iot javen sektor, imav mo`nost, rabotej}i so edni od najdobrite svetski konsultanti, da nau~am kako istiot treba da se reformira.”

Od po~etokot na 2000 godina e del od timot vo Ministerstvoto za finansii na pove}e funkcii vo finansiskiot sektor, a podocna stanuva i dr`aven sovetnik. “Go imav profesionalniot blagoslov da rabotam so izvonredni profesionalci na rakovodni funkcii vo Ministerstvoto vo vreme koga startuvaa najzna~ajnite reformi. Preubavo e ~uvstvoto da bide{ del od timot koj po~na so sproveduvawe na fiskalizacijata, kampawata za kupuvawe doma{ni proizvodi...”

Po iskustvoto vo javniot sektor, preminuva vo privatniot, vo osiguritelnata kompanija Eurolink. Tamu e od dekemvri 2002 godina.

Prvata pozicija & bila direktor na finansii, podocna pomo{nik na izvr{niot direktor, a od 2006 godina stanuva prviot ~ovek na kompanijata, koja pod nejzino vodstvo stana vtora na pazarot na osiguruvawe vo zemjava.

“Eurolink doka`a deka so motiviranost, stru~nost, posvetenost i energija vlo`eni vo raboteweto Makedonija mo`e da sozdade i da izgradi doma{en brend koj osvojuva vrvni pozicii vo uslovi na silna konkurencija od me|unarodni osiguritelni kompanii.” ^len e na upravnite odbori na Stopanskata komora na Makedonija i na Evropskata biznisasocijacija, a od minatata godina Na}eva-Ru`in e nazna~ena za pretsedatel na Evropskata biznis-asocijacija.

“Aktivno sum involvirana vo funkcioniraweto na stopanskite zdru`uvawa vo Makedonija, a vo EBA sum od samoto osnovawe.

Smetam deka site treba da dademe profesionalen pridones kon unapreduvawe na biznisopkru`uvaweto vo zemjata, legislativnoto miqe, institucionalnata postavenost i sproveduvaweto na zakonite. Stopanskite asocijacii se pravoto mesto za legitimno deluvawe.”

30 MAJ - SPECIJALEN PRILOG

SKOPJE SE GRADI VO SKOPJE NIKNUVAAT NOVI NASELBI. VO NOVO LISI^E I VO BUTEL SE GRADAT NOVI “GRADOVI”.

KOI SE INVESTITORITE KOI GRADAT OGROMNI STANBENI KOMPLEKSI NA OVIE LOKACII, KAKVA E PONUDATA, PO KOI CENI SE PRODAVAAT STANOVITE? STANBENATA EKSPANZIJA PRODOL@UVA I NA DRUGITE ATRAKTIVNI LOKACII VO SKOPJE! ZGOLEMENATA IZGRADBA NA TRGOVSKO-DELOVNI CENTRI VE]E DAVA EFEKTI. SKOPJE SITI MOL KOJ GI OTVARA VRATITE NAESEN DONESE I NOVI BRENDOVI I ZGOLEMENA PONUDA ZA MAKEDONSKITE POTRO[UVA^I! KOI SE DRUGITE TRGOVSKI I DELOVNI CENTRI KOI SE GRADAT VO SKOPJE? NOVI HOTELSKI BRENDOVI VO SKOPJE! IZDADENI SE POVE]E DOZVOLI ZA GRADBA NA HOTELI NA POVE]E LOKACII VO SKOPJE. MERIOT PO^UVA DA SE GRADI, U[TE NEKOLKU DRUGI HOTELSKI BRENDOVI SE NA POVIDOK! KOJ GRADI? KOI HOTELSKI BRENDOVI DOA\AAT? “KAPITAL” ANALIZIRA KAKO IZGRADBATA NA NOVI HOTELI ]E SE ODRAZI VRZ KVALITET NA HOTELSKATA PONUDA VO MAKEDONSKATA METROPOLA? ZA OVIE I ZA DRUGI TEMI ^ITAJTE VO SPECIJALNIOT PRILOG SKOPJE SE GRADI KOJ ]E IZLEZE NA 30 MAJ 2012 VO NEDELNIKOT KAPITAL.

ZA SITE INFORMACII I PRA[AWA OKOL OKOLU LU OGLASUVAWETO OBRATETE SE DO MARKETING SEKTOROT NA E-MAIL: prilozi@kapital.com.mk; TEL: 02 3298 110 LICE ZA KONTAKT: JASMINA SAVOVSKA TRO[ANOVSKI KAPITAL MEDIA GROUP DOO; P-FAH 503 1000 SKOPJE TEL. 02 3298 110; FAKS. 02 3298 111

58

TEHNOLOGIJA

KICK OFF CANON MAKEDONIJA

KANON PRODOL@UVA DA GO FORSIRA KVALITETOT DEJAN AZESKI

ogolem pazaren udel, forsirawe na kolor delot, razvoj na sorabotkata so partnerite i davawe podr{ka na partnerite preku istra`uvawa i studii se glavnite zaklu~oci i nasoki od ovogodine{niot Kick Off nastan na Kanon koj partnerite i distributerite na niz zemjava treba da gi primenat za 2012 godina.

Kick Off nastanot tradicionalno se odr`uva po 5 ti pat i oficijalno zna~i po~etokot na novata godina kade preku analiza na sublimiranite rezultati od minatata se izvlekuvaat poraki i zaklu~oci koi }e treba da se primenat vo novata godina i so novite modeli na proizvodite.

Taki \orgiev, menaxer za razvoj za Kosovo Albanija i Makedonija smeta deka ve}e doka`ani se benifitite od vakvite nastani kade preku zaedni~ka rabota se nadminuvaat problemite vo kontaktite so potro{uva~ite i se kroi zaedni~ka strategija za nastap na pazarot. „Sekoja godina nastojuvame da imame vakov nastan na koj {to gi pokanuvame partnerite so koi {to sorabotuvame zna~i ne samo direktni partneri, tuku i distributeri so koi {to sorabotuvame i sekako reselerite i pomalite kompanii koi {to se bavat so kanonot i retail partneri “, veli \orgiev.

I distributerite i partnerite na Kanon niz zemjava se zadovolni {to imaat mo`nost sekoja godina da dobijat nasoka, podr{ka i stru~na pomo{ kako so zgolemuvawe na sopstveniot obrt i profit da se doprinese vo kreirawe na {to podo br a gol ema s lika na c elata grupacija Kanon.

Organizatorite ja iskoristija prilikata i da gi nagradat najdobrite partneri od zemjava za 2011godina. MP Kompjuters e proglasen za najdobar prodava~ na potro{en materijal, a Set Kompjuteri

P

najdobar razvoen partner. Nagrada dobi i Neptun-Euro Media za sevkupno izvr{ena programa na riteil proda`ba.

[TO TREBA DA SE O^EKUVA NOVO OD KANON Od Kanon najavuvaat deka tradicionalno vo februari se menuva celiot lajn ap na aparati odnosno starite modeli se zamenuvaat so nivnite naslednici so niza podobreni performansi.Za ovaa godina osve`uvawe pretstavuva noviot PSLR odnosno noviot model na EOS foto vido kamerata 5 D Mark 3 koja {to nudi mnogu pove}e performansi od starata Mark 2. Vo delot na wi fi povrzuvawe pome|u kamerite i printerite, za 2012 se najaveni 2 novi modela IXUS 510 hs i IXUS 500 hs. Vo delot na printerite koi sekoja godina se osve`uvaat vo mesec septemvri }e se obrne vnimanie na printaweto vo boja koe }e odi so namaleni ceni i na tehnologijata na piksni laser.

Sekjuriti printing (pogolema bezbednost so mo`nost za koristewe na otisoci i specijalni bezbednosni karti~ki) i klaud printing(koristewe na klaud tehnologijata) se noviteti na Kanon koi treba da odat vo ~ekor so razvojot na ostanatata IT tehnologija.

NA 15 MAJ ]E SE PROMOVIRA NOVIOT 5DMARK 3 VO SKOPJE Od kompanijata najavija deka eden od pozna~ajnite nastani godinava }e bide promocijata na noviot 5Dmark 3 foto video digitalen aparat -najsofisticiran is~ekor vo ovaa tehnologija voop{to dosega koj }e bide pretstaven pred makedonskata publika na 14 i15 maj vo Skopje.

Fotoaparatot e opremen so 22,3megapikselen „full-frame” senzor, AF sistem so 63 to~ki, ISO opseg od 100 do 25.600 (so mo`nost za pro{iruvawe na tie vrednosti od 50 do 102.400), 3,2-in~en displej i vizir so stootstotna pokrienost na okolinata.Fotoaparatot, 5D Mark III mo`e da snima i video materijali so H.264 kvalitet vo 1080p pri 24/25/30 frejmovi vo sekunda ili 720p pri 50 ili 60 frejmovi vo sekunda.

TAKI \ORGIEV MENAXER ZA RAZVOJ ZA KOSOVO, ALBANIJA I MAKEDONIJA, CANON CE REPRESENTATIVE OFFICE VO BELGRAD

efinitivno, kvalitetot e odlika na Kanon. Sekoj koj koristel Kanon go znae toa. Razlikata se gleda vo kvalitetot na slikite. Tajnata na uspehot e vo procesorot, koj{to e srceto na ma{inata i na krajot go dava autputot na slikata. S$ u{te go pravime vo Japonija vo doma{na kompanija, za razlika od drugite, koi{to koristat autsorsing. Zna~i, nekoj drug go pravi procesorot, nekoj drug gi pravi delovite. Kanon e ednostavno Mercedes vo slikaweto.”

D

BROJ 653

02/05/2012

www.kapital.mk

MENAXMENT SO ^OVE^KI RESURSI

SKOPSKI MARATON

ODLI^NA MO@NOST ZA KOMPANISKI TIM-BILDING merikanskiot industrijalec i osnova~ na kompanijata Ford, Henri Ford, smetal deka raboteweto vo tim e od osobena va`nost za sekoj biznis, poradi {to edna{ rekol: “Soedinuvaweto zaedno e po~etok, opstojuvaweto zaedno e napredok, a raboteweto zaedno e garantiran uspeh!”.

Terminot tim-bilding vo izminatite godini stana mnogu aktuelen. Za korporativniot razvoj aktivnostite za tim-bilding se va`ni za razvivawe na grupnite ve{tini, komunikacijata i splotenosta na timot. So ovie aktivnosti se steknuvaat realisti~ni iskustva koi gi pottiknuvaat individualcite da pridonesuvaat kon zaedni~kite celi. Uspe{nosta na mnogu kompanii zavisi tokmu od sposobnosta na individualcite da izgradat efektiven tim.

Edna od celite na ve`bite i na aktivnostite za zajaknuvawe na rabotniot tim e podobruvawe na produktivnosta i motivacijata. Noseweto na vrabotenite nadvor od kancelariite i rabotnoto mesto pomaga da se ru{at nekoi politi~ki, sociolo{ki i li~ni barieri me|u kolegite i za promena, da im se dade mo`nost da se zabavuvaat.

Korista od vakvite aktivnosti nadvor od rabotnoto mesto e tolku golema {to mnogu korporacii strategijata za timbilding ja inkorporirale vo standardnata obuka na vrabotenite. Nasproti pretpriema~ite koi mislat deka timbildingot e samo obi~no gubewe vreme na igri i razonodi, ekspertite za regrutirawe profesionalci, sociolozite i psiholozite, gi naveduvaat prednostite od dru`ewata nadvor od kancelariite kako podobruvawe na moralnite i liderskite ve{tini, rabotniot proces i produktivnosta gi ru{i preprekite {to ja uni{tuvaat kreativnosta, jasno gi definira celite, kako i zna~itelno podobruvawe na sposobnosta za re{avawe problemi. Za malite biznisi tim-bildingot e edna mo{ne korisna alatka koja mo`e da ovozmo`i brzo i lesno zapoznavawe na se~ii vrednosti i sposobnosti ednostavno preku igra!

Kako? Postojat pove}e t.n. tim-bilding aktivnosti, koi naj~esto se vo forma na prakti~ni ve`bi, igri ili scenarija koi denes lesno mo`ete da gi pronajdete na Internet.

Najefektivnata ve`ba za tim-bilding, vsu{nost, e sportot i toa od pove} e pri~ini. Zaedni~koto sportuvawe ja pottiknuva borbenosta, me|usebnata poddr{ka, izdr`livosta. Organiziraweto

A

Edna makedonska kompanija najavi deka }e gi motiviraat svoite vraboteni da u~estvuvaat na nekoja od trkite na Skopskiot maraton so mototo “sekoj istr~an eden metar na Skopskiot maraton e eden denar”, so {to istr~anite metri od vrabotenite }e bidat pretvoreni vo denari i tie sredstva kompanijata }e gi donira vo humanitarni celi zaedni~ki aedni~ki sportski aktivnosti vo ramkite na eden raboten tim nasproti drug e eden od najefektivnite metodi vo sovremenata nauka za ~ove~ki resursi.

Dali makedonskite pretpriema~i gi primenuvaat ovie novi tehniki za tim-bilding?! Ne onolku kolku {to e potrebno i posakuvano. Makedonskite pretpriema~i nedovolno gi primenuvaat novite tehniki za ~ove~ki resursi. A ima i mo`nosti, ima i na~ini za spojuvawe i zbli`uvawe na timot nadvor od rabotnoto mesto.

Skopskiot maraton e edna od mo`nostite za promovirawe na vnatretimskite vrednosti i pottiknuvawe na timskiot duh. Ovaa godina i oficijalno Skopskiot maraton ja promovira idejata za tim-bilding tr~awe. Dosega samo nekolku od makedonskite kompanii go prijavile svojot tim. “KB Prvo penzinsko dru{tvo, najavi deka }e gi motiviraat svoite vraboteni da u~estvuvaat na nekoja od trkite na Skopskiot maraton so mototo “sekoj istr~an eden metar na Skopskiot maraton e eden denar”, so {to so istr~anite metri od vrabotenite }e bidat pretvoreni vo denari i tie sredstva kompanijata }e gi donira vo humanitarni celi”, veli Kire Sinadinovski, direktor na Skopski maraton.

Drug pozitiven aspekt od tr~aweto ili voop{to, sportuvaweto e psiholo{kiot.

Imeno, tr~aweto osloboduva od stresot i od napnatosta, akumuliranata negativna energija vo tekot na denot i rabotniot proces se isfrla i kreativnosta i zdravorazumskoto razmisluvawe povtorno

vladeat so individuata individuata.

Vraboteni plus dru`ewe plus sport e ednakvo na uspe{en tim. Ednostavna ravenka vo koja nema nepoznati za toa kolku zaedni~koto sportuvawe na eden profesionalen tim mo`e da pridonese vo zgolemuvaweto na efektivnosta na timot.

“S$ u{te ima vreme za kompaniite da ja organiziraat i da ja prijavat svojata ekipa za tim-bilding trkata na Skopski maraton. Posetete ja stranicata www. skopskimaraton.com.mk i doznajte kako da go prijavite svojot tim. Pravilata za timbilding trkata mo`ete da gi najdete na linkot http://www.skopskimaraton.com.mk/ team/”, pora~uvaat od Skopski maraton.

59

60 AVTOMOBILIZAM EKSKLUZIVNO: GO VOZEVME NOVIOT “MINI KUPER KUPE”

MALO VOZILO ZA GOLEMI KOLI^INI ADRENALIN DEJAN AZESKI

eodamne{noto test-vozewe na novoto “mini kuper kupe” niz pati{tata na Germanija i Avstrija be{e pretstavuvawe na najmladiot, no spored mnogumina, dosega najubav pretstavnik od familijata Mini. BMV

N

S$ u{te sne`ni planinski vrvovi nekade me|u Germanija i Avstrija.

Reporterot na Kapital Media Group se odmora malku me|u dve vozewa.

motors Germanija, vo ~ij sostav e Mini, na 17 i na 18 april organizira{e svoevidna egzibicija za novinari, koja{to vklu~uva{e vozewe po planinski pat, trki po avtopat na relacijata Salcburg-Minhen i egzibicii na trka~kata pateka Salcburgring.

Kapital Media Group, kako edinstven

pretstavnik od Makedonija, iima{e ekskluzivna mo`nost da se zapoznae za so rasko{nata lepeza na mo`nosti {to gi nudi ova, navidum, mnogu malo vozilo.

Vrabotenite od BMV se {eguvaa deka ja imaat najlesnata rabota na svetot - da doka`at deka ubavoto e ubavo, a kvalitetnoto kvalitetno.

Irmgard Arsen{~ek, dolgogodi{en menaxer za odnosi so javnosta vo BMV, re~e deka nastanite od vakov tip imaat ogromno zna~ewe za uspehot ili za neuspehot na sekoj nov model vozilo.

“Mislam deka so ova test-vozewe ja postignavme na{ata cel. Uspeavme da iznudime vozdi{ki od brojnite pretstavnici na mediumite {irum svetot, koi sigurna sum deka }e prenesat najpozitivno iskustvo od ovie dva dena”, veli Arsen{~ek.

IDEALNA MA[INA ZA U@IVAWE Za poznava~ite i strasni vqubenici vo “mini”, najgolem “problem” pretstavuva dokolku treba da go klasificiraat ovoj model ili da go sporedat so koj bilo drug. Za niv ova e totalno posebno vozilo, so svoj karakter, za koe e neblagodarno i voop{to da se pomisli na sporedba. Noviot “mini kuper kupe” e najvpe~atliv pretstavnik dosega na ovaa kompaniska ideologija,

BROJ 653

02/05/2012

www.kapital.mk

I po pati{tata niz sne`nite Alpi vo Avstrija, i niz mirnata i zelena Bavarija, i na trka~kata pateka kraj Salcburg, “mini kuper kupe” doka`a deka e unikatno vozilo: ednostavno, napraven za vozbuda

so negovite 211 kowski sili vo najsilnata verzija i neverojatno zabrzuvawe od 0 do 100 za pomalku od pet sekundi.

Ova vozilo, ne tolku prepoznatlivo po svojata aerodinamika, no so pove}e od odli~na stabilnost, o~igledno uspeva da pleni so negoviot {arm i potencijal.

Tina [mit, glaven instruktor na testvozeweto, smeta deka e isklu~itelno va`no pred da se odlu~ite da kupite “mini” da vi bide potencirana tokmu negovata unikatnost i posebni karakter-

SUECKATA KRIZA I TITO ODGOVORNI ZA POJAVATA NA “MINI MORIS”?! riginalniot “mini moris” za prv pat e proizveden vo 1956 godina vo Anglija za vreme na Sueckata kriza, koga povisokata cena na gorivata nalagala na pazarite da se ponudi vozilo koe nema da tro{i mnogu od, za vo kriti~niot moment, retkiot energens. Postarite Evropejci, koi se se} avaat na periodot, se po{eguvaa deka i Jugoslavija delumno e odgovorna za pojavata na “mini moris”, bidej}i Tito bil glaven sovetnik i podr`uva~ na Naser vo planot za nacionalizacija na Sueckiot kanal. No, sovr{eno kompaktnoto i ekonomi~no vozilo dolgo go nad`ivealo Suec i Naser, pa vo 60-tite i 70tite godini stanalo mlade{ki statusen simbol i milenik na voza~ite {irum Anglija i kontinentot. Vo 2001 godina angliskata fabrika e kupena od BMV i voziloto prodol`uva da se proizveduva vo novo ruvo i za malku poinakva namena od {tedewe gorivo.

O

AVTOMOBILIZAM

istiki.

“Pogre{no e “mini” da go sporeduvate so koe bilo drugo vozilo. “Mini” ednostavno e napraven za da pretstavuva sovr{ena ma{ina za u`ivawe i nikako poinaku ne treba da se tretira.

Toa go poka`uvaat i negovite tehni~ki karakteristiki: da e istovremeno lesno i mnogu stabilno, da izgleda preubavo, da zabrzuva sovr{eno i da mo`e da go vozi bukvalno sekoj”, tvrdi [mit.

Ili kako {to re~e Ivana Iveti}, mar-

61

IVANA 62 AVTOMOBILIZAM IVETI]

TINA [MIT

MARKETING-DIREKTOR VO VRELE GUME

VODE^KI INSTRUKTOR ZA “MINI KUPER KUPE” PRI BMV GERMANIJA

metam deka gre{at onie {to se la`at so poslabite motori na ova vozilo. Ako navistina sakate “mini” i go kupuvate za da slu`i za negovata originalna namena, toga{ kupete nekoe so posilen motor, bidej}i vo sekoj drug slu~aj dobivate samo poluproizvod, navistina ubav i primamliv, no sepak, bez magijata na vistinskiot “mini”.

e treba “mini” da go sporeduvate so koe bilo drugo vozilo. “Mini” ednostavno e napraven za da pretstavuva sovr{ena ma{ina za u`ivawe i nikako poinaku ne treba da se tretira.

Toa go poka`uvaat i negovite tehni~ki karakteristiki: da e istovremeno lesno i mnogu stabilno, da izgleda preubavo, da zabrzuva sovr{eno i da mo`e da go vozi bukvalno sekoj.

N

S

Model MINI Cooper Coupe MINI Cooper S Coupe MINI John Cooper Works Coupe

Zafatnina na motorot (vo kubni santimetri) 1600 1600 1600

keting-direktor na Vrele gume, regionalnata mediumska grupacija specijalizirana za avtomobilizam: “Smetam deka “mini kuper kupe” u{te pove}e ja definira strogata posvetenost na Mini da ne bide nitu vozilo za dolgi patuvawa, nitu malo vozilo za gradsko vozewe, tuku statusen simbol za zavisnicite od adrenalin i za vqubenicite na sportski avtomobili. Smetam deka e totalno pogre{no {to nekoi lu|e se la`at so poslabite motori na ova vozilo. Ako sakate navistina “mini” i go kupuvate za da slu`i za negovata originalna namena, toga{ kupete nekoe so posilen motor, bidej}i vo sekoj drug slu~aj dobivate samo poluproizvod, navistina ubav i

Mo}nost (kowski sili) 121 184 208

Gorivo Benzin Benzin Benzin

Zabrzuvawe od 0 do 100 km na ~as (vo sekundi) 8,3 6,9 6,1

primamliv, no sepak, bez magijata na vistinskiot “mini”“, veli Iveti}.

EMOCIONALEN MOMENT Brojkata na prodadeni vozila Mini od negoviot rimejk vo 2001 godina poleka se dobli`uva do brojkata od dva milioni. Od kompanijata smetaat deka vakviot neverojaten uspeh za ova relativno skapo i neekonomi~no vozilo se dol`i na idealen spoj od nekolku faktori koi se presudni vo izborot na kupuva~ite.

Irmgard Arsen{~ek pravi korelacija me|u idealnite performansi na voziloto i istoriski emocionalniot moment so qubimecot na voza~ite od 60-tite godini.

Potro{uva~ka (kombinirano vozewe) 5,4 6,3 7,1

“Iako site sme svesni deka primarnata cel na ova vozilo e zabavata, pozitivno e toa {to ve}e imame golema Mini zaednica vo svetot. Kako rezultat na toa {to uspeavme da gi pridobieme site stari qubiteli na originalnoto “mini” od 50-tite godini i site u`ivateli vo dobroto vozewe i superkontrolata vrz voziloto, deneska imame gordi sopstvenici na “mini” od 18 do 90 godini. Na{iot najstar registriran sopstvenik na “mini” ima 88 godini, a za “mini” se odlu~il poradi odli~nata kontrola koja ja ima voza~ot vrz kolata i emocionalniot moment, bidej} i ve}e poseduval “mini” pred pove} e od polovina vek”, gordo potencira Arsen{~ek.