660-Kapital Magazin 1

INTERVJU: VLADO BU^KOVSKI KI I porane{en premier i ~len na SDSM SM M

www.kapital.mk

CRVENKOVSKI E BRANATA TA A A [TO NE DOZVOLUVA DA POTE^E REKA NAROD!

V OVOJ BROJ VO S SPECIJALEN P PRILOG

BRENDOVI B

INTERVJU: NIKOLA GRUEVSKI premier na Vladata na R. Makedonija za Itar-Tas

RUSITE MO@AT DA INVESTIRAAT VO POVE]E OBLASTI

biznis magazin

~len na grupacijata KAPITAL MEDIA GROUP

COVER STORY

[TO JA ^EKA GRCIJA PO IZBORITE?

GRCIJA GO IZBRA EVROTO, NO DOPRVA TREBA DA SE SPASUVA OD BANKROT

EXCLUSIVE

XATIN TAKRAR

GENERALEN DIREKTOR NA XONSON METI VO MAKEDONIJA

SO NOVATA FABRIKA DVOJNO ]E GO ZGOLEMIME PROIZVODSTVOTO VO MAKEDONIJA

...samo amo idejata e kapital, sè drugo e pari...

BROJ 660 CENA 100 DEN.|20 JUNI, 2012, SREDA|GODINA 13

INTERVJU: VLADO BU^KOVSKI KI I porane{en premier i ~len na SDSM SM M

www.kapital.mk

CRVENKOVSKI E BRANATA TA A A [TO NE DOZVOLUVA DA POTE^E REKA NAROD!

V OVOJ BROJ VO S SPECIJALEN P PRILOG

BRENDOVI B

INTERVJU: NIKOLA GRUEVSKI premier na Vladata na R. Makedonija za Itar-Tas

RUSITE MO@AT DA INVESTIRAAT VO POVE]E OBLASTI

4

SODR@INA

biznis magazin

IZDVOJUVAME

~len na grupacijata KAPITAL MEDIA GROUP

COVER STORY

[TO JA ^EKA GRCIJA PO IZBORITE?

GRCIJA GO IZBRA EVROTO, NO DOPRVA TREBA DA SE SPASUVA OD BANKROT

EXCLUSIVE

XATIN TAKRAR

GENERALEN DIREKTOR NA XONSON METI VO MAKEDONIJA

SO NOVATA FABRIKA DVOJNO ]E GO ZGOLEMIME PROIZVODSTVOTO VO MAKEDONIJA

...samo amo idejata e kapital, sè drugo e pari...

BROJ 660 CENA 100 DEN.|20 JUNI, 2012, SREDA|GODINA 13

Prviot broj na Kapital se pojavi na 24 septemvri 1999 godina.

Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje, ul. Dimitrie Tucovi} br 20, Skopje, p.fah: 503, Republika Makedonija; telefon: ++ 389 2 3298 110 faks: ++ 389 2 3298 111 direktor i glaven urednik: Qup~o Zikov izvr{en direktor (marketing i finansii): Gordana Mihajlovska grafi~ki i IT direktor: Nikolaj Toma{evski odgovoren urednik: Biqana Zdravkovska Stoj~evska pomo{nik na odgovorniot urednik: Igor Petrovski odgovoren urednik na specijalni dodatoci: Verica Jordanova odgovoren urednik na www.kapital.mk: Aleksandar Jan~evski grafi~ki prelom: Nade Toma{evska Igor Toma{evski Office manager i finansii: Aleksandra Nikolova; ++389 2 3298 110/ lok:101 nikolova@kapital.com.mk Pretplata na dnevniot vesnik Kapital i na magazinot Kapital: Sawa Savovska ++ 389 2 3298 110/ lok.104 pretplati@kapital.com.mk Reklama: Aleksandra Stojmenova ++389 2 3298 110/ lok.103 marketing@kapital.com.mk aleksandra@kapital.com.mk Oglasi: Dijana Gulakova ++389 2 3298 110/ lok.105 gulakova@kapital.com.mk Specijalni prilozi: Jasmina Savovska Tro{anovski jasmina@kapital.com.mk Ovlasten praven zastapnik: “Advokatsko druшtvo DE LEGE” Sorabotnici: kolumnisti po dogovor Fotografija: Filip Popovski Spored misleweto na Ministerstvoto za kultura za nedelnikot “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka.

06 PORTFOLIO

MERKO I STRUGA

12 COVER STORY [to ja ~eka Grcija po izborite?

Grcija go izbra evroto, no doprva treba da se spasuva od bankrot

Detalniot urbanisti~ki plan, ~ij nacrt neodamna be{e izglasan od sovetnicite na op{tina Struga, }e go uni{ti krajbre`jeto na gradot, a od nego }e profitiraat lokalni biznismeni i gradona~alnikot Merko, koj }e dobie politi~ki poeni za tret mandat, komentiraat stru`ani. „Kapital” analizira koj najmnogu }e }ari od noviot urbanisti~ki plan, koj predizvika vistinska politi~ka bura vo Struga i be{e pri~ina za smena na lokalnoto rakovodstvo na SDSM.

20 EKSKLUZIVNO Xatin Takrar, generalen direktor na Xonson Meti vo Makedonija So novata fabrika dvojno }e go zgolemime proizvodstvoto vo Makedonija 24 ANALIZA Defekti na pazarot na trud Zo{to site sakaat da rabotat vo dr`avna uprava?!

Str. 36

Reporta`a

30 INTERVJU Vlado Bu~kovski, porane{en premier i ~len na SDSM Crvenkovski e branata {to ne dozvoluva da pote~e reka narod!

36 REPORTA@A Kako Struga nema druga... ]e ostane po merka na Merko 42 INTERVJU Nikola Gruevski, premier na Vladata na R. Makedonija za Itar-Tas Rusite mo`at da investiraat vo pove}e oblasti, a najva`na ni e sorabotkata vo energetikata 46 MENAXER Biznismenski dilemi vo kriza Na {to da {tedat firmite, a za {to mora da tro{at 50 INTERVJU Kiril Minoski, senior-sovetnik vo Proektot na USAID za unapreduvawe na investiraweto i na izvozot Obezbeduvame silna poddr{ka za makedonskite izvoznici!

54 NA RU^EK SO.....

Elizabeta Kan~eska-Milevska, minister za kultura Funkciite se menliva rabota

36 [TEDEWE ILI TRO[EWE [tedewe ili investicii, pra{awe e sega? Dali i do kade mo`e da se odi so {tedewete ili so tro{eweto? Odgovorot na ova pra{awe pretpriema~ite go baraat vo ramnote`ata na razumniot rast i politikata na {tedewe.

No, kako da se postigne toa? Makedonskite biznismeni velat deka se svesni za zna~eweto na investicite vo ova krizno vreme, bidej}i samo taka mo`at da opstanat i da prodol`at da rabotat vo te{ki ekonomski uslovi.

Str. 46

Menaxer

57 SPECIJALEN PRILOG Brendovi 83 GADGETS I Alcatel ponudi Android

46

6 PORTFOLIO BUSINESS SBRIEF

PRILEP SO TRI PROEKTI ZA PARI OD EVROPSKITE FONDOVI rilep so tri proekti za prekugrani~na sorabotka so op{tini vo Grcija }e gi koristi evropskite fondovi za periodot 2007-2013 godina. Dva proekti se od programata za ekonomski razvoj, a eden za unapreduvawe na resursite od kulturnoto nasledstvo. Prviot proekt za turizmot, „Ekotura Lerin–Pelagonija”, }e gi promovira turisti~kite lokaliteti vo ovoj region i vo ekoturizmot.

Vtoriot se odnesuva na razvojot na pretpriemni{tvoto, a glavno se vklu~eni bitolskiot univerzitet „Sveti Kliment Ohridski” i Tehnolo{kiot edukativen institut vo Seres. Glavni partneri vo tretiot proekt za kulturnoto nasledstvo se Prilep i Voden. Proektot e nasloven „Balkanski ruti na gradovi-tvrdini”, so akronim „Varo{“.

P

INDISKIOT MILIJAR SUBRATA ROJ NAJAVI GO INVESTICIJA VO MAK olema investicija vo Makedonija najavi indiskiot multimilijarder Subrata Roj pri negovata poseta na zemjava izminative nekolku dena. Roj e zainteresiran za izgradba na fabrika za prehranbeni

G

6,00%GRAFIK NA NEDELATA

proizvodi, proizvodi a razmisluva i za investicija vo hotel i vo turisti~kite zoni.

“Vo Makedonija planirame golema investicija, na na{ata grupacija ne & prilegaat mali raboti. Zainteresirani sme, pred s$, za investicija vo prehran-

BRUTO DOMA[EN PROIZVOD ZA PRVIOT KVARTAL VO 2012 5,80%

4,00% 2,00%

1,00%

0,00%

3%

2,30%

Finansisko posreduvawe

Javna uprava i odbrana,

0,30% -9,60%

-9,80%

-0,10%

-2,00% -4,00% -6,00% -8,00% -10,00% Zemjodelstvo, Rudarstvo, lov, {umarstvo i prerabotuva~ka ribolov

Grade`ni{tvo

Trgovija na golemo i malo

Hoteli i restorani

Soobra}aj, skaldirawe i vrski

Izvor: Dr`aven zavod za statistika

MAKEDONSKATA EKONOMIJA PADNA ZA 1,4% VO PRVIOT KVARTAL pored procenetite podatoci na Dr`avniot zavod za statistika, stapkata na bruto-doma{niot proizvod (BDP) vo prvite tri meseci godinava e negativna, -1,4%. Vo prviot kvartal e zabele`an pad vo sektorite grade`ni{tvo (-9,8%), rudarstvo i vadewe kamen, prerabotuva~ka industrija i snabduvawe so elektri~na energija, gas i voda od 9,6% i vo sektorot soobra}aj, skladirawe i vrski od 0,1%. Final-

S

nata potro{uva~ka na doma}instvata, vklu~uvaj}i gi neprofitnite institucii koi im slu`at na doma}instvata, vo odnos na istiot period od 2011 godina nominalno raste za 2,0%, a nejzinoto u~estvo vo strukturata na bruto-doma{niot proizvod iznesuva 78.6%. Za istiot period ,izvozot na stoki i na uslugi zabele`a namaluvawe vo nominalen iznos od 3,7%, a uvozot na stoki i uslugi nominalno opadna za 4,6%.

BROJ 660

20/06/2012

7

www.kapital.mk

RDER GOLEMA KEDONIJA benata industrija i za izvoz na prehranbeni proizvodi, kako i za investicii vo turizmot, so koi bi privlekle stranci da ja posetat dr`avata”, istakna Roj. Pretstavnici na kompanijata Sahara Indija parivar, predvodeni od Subrata Roj,

so ministerot za zemjodelstvo, Qup~o Dimovski, razgovarale za vlo`uvawe vo zemjodelskiot sektor, a fokusot bil staven na industrijata za mleko, meso i mesni proizvodi.

Milijarderot so svojata delegacija gi poseti i Dojran i Ohrid. Vo Dojran gi vidoa lokaciite na koi e predvidena izgradba na hoteli i investirawe i razvivawe na turizmot. Roj osobeno bil zainteresiran za lekovitosta na algite vo Dojranskoto Ezero i poso~il deka iskoristuvaweto na ova prirodno bogatstvo mo`e da bide potencijalna osnova za razvivawe na turisti~kata atraktivnost na Dojran.

“Sahara grup zapo~na da raboti vo 1978 godina so 40 dolari. Sega imame vkupni prihodi od 25 milijardi dolari. Ostavete mi nekolku dena da ja razgledam zemjata, planirame golemi proekti vo Makedonija”, istakna Roj. Negovata biznis-imperija istakn denes opfa}a grade`ni{tvo, mediumi, filmska industrija, turizam, zdravstfilms finansiski uslugi, IT i vena za{tita, z autsorsing. Vo septemvri 2010 godina autsor pregovara{e za prezemawe na Roj pr holivudskoto MGM studio, no zdelkata holivu propadna. Toj ne se otka`uva od ovaa propa namera i veli deka povtorno }e se namer obide da go prezeme MGM. Glavni doma}ini na Roj i na biznisdelegacijata od Sahara Indija paridelega var bea ministerot za finansii, Zoran Stavreski; ministerot za transport, Mile Janakieski i direktorot na TIRZ, Viktor Mizo.

BUSINESSBRIEF

KOMPANIJA SO RUSKI KAPITAL ]E UVEZUVA NAFTENI DERIVATI

he Energy DOOEL e imeto na novata kompanija so ruski Tkapital koja{to }e uvezuva goriva vo dr`avata. Spored podatocite objaveni od Centralniot regitstar, minatata nedela e osnovana kompanija so osnovna dejnost Trgovija na golemo so cvrsti, te~ni i gasoviti goriva i sli~ni proizvodi.

Kako osnova~i na dru{tvoto se registrirani Nikota Georgievi~ Anov od Sankt Peterburg, Rusija i Dru{tvoto za trgovija i uslugi Krip-Trans DOOEL so sedi{te vo Skopje. Spored objavata vo Centralniot registar, novata kompanija vo Makedonija e osnovana so po~eten kapital od 307.500 denari ili 5.000 evra.

NAJGOLEMA NEVRABOTENOST ME\U RAZVIENITE ZEMJI ilioni lu|e ostanaa bez rabota otkako po~na finansiskata kriza vo 2008 godina. CNBC napravija lista so 10 zemji so najgolema nevrabotenost me|u 50 najrazvieni ekonomii vo svetot. Francija e “najdobra”, so 9,3% stapka na

M

JU@NOAFRIKANSKA REPUBLIKA

Nevrabotenost na krajot od 2011: 24,7% Rast na BDP vo 2011: 3,1%

[PANIJA

Nevrabotenost na krajot od 2011: 21,6% Rast na BDP vo 2011: 0,7%

nevrabotenost, a prva na neslavnata lista e Ju`noafrikanskata Republika, so 24,7% nevraboteno naselenie. Nevrabotenosta kaj mladata populacija (18-24 god.) vo evrozonata e 22%, a vo [panija i Grcija i nad 50%.

GRCIJA

Nevrabotenost na krajot od 2011: 17,7% Rast na BDP vo 2011: -6,9%

IRSKA

Nevrabotenost na krajot od 2011: 14,4% Rast na BDP vo 2011: 0,7%

PORTFOLIO VO FOKUS

BROJKI:

Evropskite politi~ari sekoga{ reagiraat so eden den zadocnuvawe i sekoga{ vetuvaat edno evro pomalku.

Koga }e se poka`e deka toa e premalku, dodavaat novi sredstva

290

milijardi dolari zagubila Nokia od svojata pazarna kapitalizacija za 12 godini

30

milijardi dolari gi ~inele Polska i Ukraina infrastrukturata i stadionite za Euro 2012

3,9%

ROBERT ZELIK [EF NA SVETSKA BANKA, JA KRITIKUVA BAVNOSTA NA EVROPSKITE POLITI^ARI VO RE[AVAWETO NA DOL@NI^KATA KRIZA VO EVROZONATA

TRENDOVI

bila inflacijata vo Hrvatska vo maj, najvisoka vo poslednite tri godini

NA GERMANIJA I FALAT 100 ILJADI IN@ENERI

o Germanija, zemja poznata po svojata in`enerska tradicija i golem broj tehni~ki izumi, vo momentov okolu 100 iljadi in`enerski rabotni mesta stojat nepopolneti, veli Doj~e Vele. Kompaniite o~ajno baraat stru~waci, na pazarot za trud se vodi vistinska vojna za mladi talenti od tehni~kite struki.

Poradi kusokot na in`eneri germanskata ekonomija minatata godina zagubila okolu osum milijardi evra prihodi. Ovoj problem go zagrozuva ekonomskiot rast i poradi toa germanskata vlada neodamna gi olesni uslovite za doa|awe na kadri od stranstvo. Na germanskiot pazar na trud nedostigaat i elektrotehni~ari, ma{inski tehni~ari, arhitekti i matemati~ari.

V

KERFUR SE POVLEKUVA OD GRCIJA, TESKO OD JAPONIJA va golemi evropski maloproda`ni sinxiri najavija povlekuvawe od eden evropski i eden aziski pazar. Prvo francuskiot Kerfur objavi deka go prodava svojot udel vo vode~kiot sinxir na supermarketi vo Grcija, poradi ekonomskata neizvesnost vo ovaa zemja. Svoite akcii vo Kerfur-Marinopulos, Francuzite }e go prodadat na gr~kiot partner. Proda`bata na Kerfur vo Grcija padnala za 16% vo prviot kvartal godinava.

Britanskiot Tesko pak, }e se povle~e od Japonija, po devet godini rabota na toj pazar, javuva Bi-bi-si. Tesko vo Japonija raboti vo partnerstvo so tamo{nata grupacija Aeon, na koja{to }e & go prodade svojot 50% udel.

D

27 JUNI SPECIJALNA EDICIJA

KAPITAL TOP 200

NAJGOLEMI I NAJUSPE[NI

Kapital Media Group vo sorabotka so doma{ni analiti~ari i eksperti ja podgotvuva sedmata godi{na edicija KAPITAL 200 NAJGOLEMI I NAJUSPE[NI, vo koja }e bidat rangirani i analizirani 200 –te najgolemi i najuspe{ni kompanii vo Makedonija.

angiraweto na 200-te najgolemi i najuspe{ni kompanii }e bide napraveno spored vrednosta na ostvarenite vkupni prihodi i ostvareniot neto profit vo 2011 godina, a pokraj glavnite rangirawa kompaniite }e bidat analizirani i spored goleminata na aktivata i kapitalot, brojot na vraboteni i glavnite pokazateli za profitabilnost i uspe{nost vo raboteweto.

Vo prilog na rangirawata vo Edicijata }e bidat vklu~eni i pove}e analizi na podatocite i indikatorite za uspe{nost i efikasnost vo raboteweto na kompaniite i vo slednive sektori: Prehranbena industrija Telekomunikacii Metalurgija Energetika Trgovija i distribucija Grade`na industrija Site rangirawa }e bidat izraboteni vrz osnova na oficijalni i revidirani podatoci obezbedeni od oficijalni institucii vo R.Makedonija.

Pokraj rangirawata i analizite na rabotewteto na kompaniite vo izminatata 2011 godina, vo edicijata }e bidat objaveni pove}e tekstovi, analizi i kolumni koi treba da dadat odgovori i re{enija za polesno kreirawe na ekonomskata politika: Makedonskata ekonomija gi pre`ivuva najte{kite denovi. Koi se scenarijata za spas?

Kako da se spasat kompaniite od nelikvidnosta?

Dali e sega vreme za {tedewe i kratewe tro{oci?

Najgolemite predizvici i problemi na kompaniite

R

Veruvame deka edicijata Kapital 200 NAJGOLEMI I NAJUSPE[NI }e im bide korisna i na kompaniite, na bankite, na marketing agenciite, na mediumite i na doma{nite, kako i na stranskite kompanii da nosat mnogu podobri biznis odluki.

Za site informacii i pra{awa okolu oglasuvaweto obratete se do marketing sektorot na e-mail: mihajlovska@kapital.com.mk tel: 02 3298 110; faks: 02 3298 111 lice za kontakt: Gordana Mihajlovska

10 VOVEDNIK

Samo ~udo mo`e da ja spasi ekonomijata Биљана Здравковска Стојчевска zdravkovska@kapital.com.mk

Ova e dobro vreme, koga treba da se smenat paradigmite koi dosega gi imavme i poradi koi kompaniite so godini bea staveni vo zalo`ni{tvo. Modelot mo`e da bide poednostaven otkolku {to izgleda. Samo treba da se lociraat onie koi mo`e da go povle~at rastot i da se pra{at kakvi merki i politiki im se potrebni za da go zgolemat proizvodstvoto i vrabotenosta.

Izgleda razumno, no za `al, politikite vo Makedonija, barem dosega, najmalku se nosea so razum. ^udoto koe treba da se slu~i e okolu ekonomskata idnina na Makedonija da se obedinat i vlasta i opozicijata i kompaniite. E toa bi bilo vistinsko ~udo

odinava mnogu kompanii se vo hamletovska dilema - dali da pottiknuvaat produktivna potro{uva~ka i taka pobrzo da ja nadminat krizata vo koja se nao|aat ili da {tedat za nekoi podobri vremiwa otkako }e pomine burata.

Koga zboruvaat razumno, znaat deka najpametno re{enie e da se postigne ramnote`a me|u razumen rast i politika na {tedewe. No, toa e lesno samo teoretski da se ka`e. Koga treba toa i da se praktikuva vo realnite uslovi za vodewe biznis vo Makedonija, za mnogu biznismeni ovaa ramnote`a e ~ista utopija, bidej} i malku se onie kompanii koi vo ovie uslovi uspevaat da se odr`at na zlatnata sredina. Ili se dobri i imaat mnogu ke{, ili se na rabot na bezdnata na nelikvidnosta bez {ansi da dobijat kredit od bankite. Ovie vtorive se daleku pomnogubrojni. I tie voop{to ja nemaat dilemata dali da tro{at ili da {tedat. Tie se prinudeni da gi kratat site tro{oci i da otpu{taat vraboteni za da mo`at da pre`iveat i da se za{titat da ne bidat kupeni od onie koi imaat mnogu ke{ i koi caruvaat vo vakvi vremiwa.

Ovaa dilema, da se {tedi ili da se tro{i, ja imaat i mnogu zemji.

Deka rabotite se otideni po |avolite poka`uva i faktot {to celiot svet saka Germanija da prestane da {tedi i da po~ne da tro{i, odnosno da uvezuva, nadevaj}i se deka na toj na~in }e pottikne rast i vo ostanatiot del od Evropa. No, ako Germanija ne izvezuva, toga{ }e zgasne i glavniot motor za rast na germanskata ekonomija.

Toga{ se otvora dilemata kako mo`e da pridonese za ekonomskiot rast na drugite zemji. O~igledno, ni svetot nema odgovor na dilemata dali vo ova vreme e podobro da se pottiknuva potro{uva~ka ili da se {tedi, a nie

G

u{te pomalku. Makedonija prvo trgna hrabro da potiknuva javna i investiciska potro{uva~ka, za potoa da zako~i i da se svrti kon {tedewe, odnosno kratewe kaj site kapitalni investiciski proekti. O~igledno, krizata ne im ostava mnogu prostor da biraat nitu na dr`avite. Ako ekonomijata ne ostvaruva povisok ekonomski rast, toga{ vlasta }e nema mnogu prostor za da se misli dali da {tedat ili da tro{at. Bidej}i ekonomijata }e pla}a pomalku danoci vo buxetot, vlasta }e bide prinudena da se svede na tro{ewe za toa {to e neophodno. Zatoa, dilemata dali da se tro{i ili da se {tedi e pogre{na i la`na. Kako za kompaniite, taka i za dr`avata. Glavnoto pra{awe sega treba da bide kako da se ostvari povisok ekonomski rast, odnosno kako ekonomijata i kompaniite da po~nat da pravat pove}e prihodi.

I tro{eweto i {tedeweto mora da bidat vo funkcija na ovaa cel. Da se tro{i mo`e, no samo ako tie tro{ewa pottiknat povisok ekonomski rast. Da se {tedi mo`e, no samo kaj onie neproduktivni tro{ewa koi ne koristat ama ba{ nikomu, a najmalku na kompaniite i na ekonomijata.

Zatoa, ova e dobro vreme, koga treba da se smenat paradigmite koi dosega gi imavme i poradi koi kompaniite so godini bea staveni vo zalo`ni{tvo.

Modelot mo`e da bide poednostaven otkolku {to izgleda. Samo treba da se lociraat onie koi mo`e da go povle~at rastot i da se pra{at kakvi merki i politiki im se potrebni za da go zgolemat proizvodstvoto i vrabotenosta. Izgleda razumno, no za `al, politikite vo Makedonija, barem dosega, najmalku se nosea so razum. ^udoto koe treba da se slu~i e okolu ekonomskata idnina na Makedonija da se obedinat i vlasta i opozicijata i kompaniite. E toa bi bilo vistinsko ~udo.

12 COVER COVER STORY STORY:

GRCIJA GO IZ NO DOPRVA SPASUVA O

E

den den po izborite vo Grcija svetskite berzi porasnaa, a kaj investitorite se vrati verbata deka evroto i evrozonata se spasija od raspad. No, izborite se samo polesniot del. Grcija doprva ja ~ekaat mnogu te{ki reformi i merki na drasti~no {tedewe, od ~ie dosledno izvr{uvawe }e zavisi dali Grcija }e ostane i ponatamu vo evrozonata.

13

ZBRA EVROTO, TREBA DA SE OD BANKROT Ako ne se slu~i nekoe ~udesno zazdravuvawe, ekonomskite problemi }e prodol`at i ponatamu da im visat na glava na gr~kite gra|ani i politi~ari, koi i vo idnina }e prodol`at da se pra{uvaat dali mo`at od dolgovite da se spasat na poednostaven na~in, odnosno so izleguvawe od evrozonata. Vo sekoj slu~aj na Grcija & pretstojat u{te mnogu te{ki ekonomski godini

14 COVER STORY BIQANA ZDRAVKOVSKA STOJ^EVSKA zdravkovska @kapital.com.mk VASE CELESKA celeska@kapital.com.mk

va e pobeda za cela Evropa.

Gr~kite gra|ani na izborite ja poka`aa nivnata volja da ostanat vrzani za evroto i da ostanat sostaven del na evrozonata, da gi po~ituvaat obvrskite na zemjata i da go pottiknat nejziniot rast”. Vaka Andonis Samaras, liderot na Nova demokratija, koja osvoi najmnogu glasovi na izborite vo Grcija gi objasni rezultatite od gr~kite izbori. Ovie izbori vo Grcija definitivno bea sledeni od celiot svet, bidej}i od izbornite rezultati zavise{e ne samo idninata na Evropa, tuku i idninata na celata svetska ekonomija.

Vkupnata sostojba vo Grcija i politi~kite odnosi koi se vo sila po vtorite parlamentarni izbori koi se odr`aa vo nedelata, no i stavot kon Evropskata unija (EU) i me|unarodnite kreditori (Me|unarodniot monetaren fond-MMF i Evropskata centralna banka-ECB) ja vratija nade`ta deka sepak mo`e da se spasi ona {to do pred izborite na mnogumina im izgleda{e kako beznade`en slu~aj.

Verbata deka evroto i evrozonata }e bidat spaseni gi `ivna i svetskite berzi.

Cenata na naftata vedna{ se poka~i, a re~isi site svetski berzi zabele`aa rast prviot den po nedelnite izbori vo Grcija.

Site prognozi sega se deka konzervativnite partii predvodeni od Nova demokratija na Andonis Samaras }e formiraat vlada za nacionalen spas so PASOK, a so toa i }e go prodol`at patot na merkite za {tedewe i ostanuvawe vo evrozonata. No, i pokraj optimizmot, s$ u{te se vo igra mnogu scenarija, kako ona deka ovie izbori samo go odlo`ija, a ne go re{ija rizikot za izlez na Grcija od evrozonata.

Vo izminative {est-sedum nedeli mnogu zemji, kompanii i banki polutajno se podgotvuvaa za eventualno izleguvawe na Grcija od evrozonata.

O

Koi se mo`nite scenarija za Grcija ite prognozi sega se deka konzervativnite partii predvodeni od Nova demokratija na Andonis Samaras }e formiraat vlada za nacionalen spas so PASOK, a so toa i }e go prodol`at patot na merkite za {tedewe i ostanuvawe vo evrozonata. No, sepak vo igra ostanuvaat i mnogu drugi razli~ni procenki i scenarija na mo`ni ishodi na gr~kata kriza i odnosite kon edinstveniot monetaren blok, EU i globalnata politika.

S

OPTIMISTI^NI SCENARIJA Mnogu svetski ekonomisti i analiti~ari na golemo gi razgleduvaat posledicite na razdelbata na Grcija i evrozonata. Amerikanskata banka JP Morgan Чejs ima tri scenarija za kraen rezultat na gr~kata kriza.

Prvoto scenario predviduva formirawe na koalicija na partiite od centarot i prodol`uvawe na pregovorite so EU, MMF i ECB (t.n. Trojka).

Evroto vo toj slu~aj }e vredi 1,3 dolari;

1 2 3

Spored vtoroto scenario, dokolku partiite ne mo`at da formiraat koalicija, Grcija bi otstapila od obvrskite po dolgovite, no bi ostanala vo evrozonata. Vo toj slu~aj kursot na evroto bi opadnal na 1,2 dolari;

Treto scenario predviduva prinudno izleguvawe na Grcija od evrozonata. Toga{ evroto bi vredelo 1,1 dolar i investitorite bi po~nale da go povlekuvaat kapitalot od evropskata ekonomija.

PESIMISTI^NI SCENARIJA Volfgang Mjunhau, analiti~ar na londonski „Fajnen{l tajms” iznesuva ~etiri mo`ni varijanti za idninata na Grcija. Negovite scenarija ne se ni malku optimisti~ki...

1

Prvoto e deka vo tekot na desetgodi{na depresija Vladata na Grcija }e sproveduva reformi i }e gi namaluva tro{ocite vo soglasnost so barawata na EU i MMF. Grcija }e bide vo recesija i dol`ni~ka zamka, bidej}i potencijalot na nejzinata ekonomija } e se namaluva pobrzo od zazdravuvaweto na nejziniot rast. Makar toa i na hartija bi mo`elo da bide uspe{no vo ekonomska smisla, takva taktika re~isi sigurno }e pretrpi neuspeh i }e se zavr{i so triumf na radikalnata partija. Na toj na~in Grcija ispolnuvaj}i ja programata na EU i MMF }e dobie 10 godini depresija, nezibe`no izleguvawe od evrozonata, urivawe na demokratijata i doa|awe na totalitaren re`im {to e najlo{o od site mo`ni scenarija; Najbezbolna varijanta e ekonomski bankrot. Vladata na Grcija bi {tedela i sproveduvala reformi s$ dodeka nejziniot buxet ne dojde do suficit. Vladata potoa }e objavi bankrot ili vo kraen slu~aj bi po~nala pregovori so EU i MMF za izmeni na uslovite na paketot za finansiska pomo{. Grcija vo toj slu~aj duri bi mo`ela i da ostane vo evrozonata, a dolgovite bi & bile otpi{ani;

2 3

Treto scenario predviduva Grcija da gi otfrli site postignati dogovori, na {to EU i MMF bi odgovorile so prekinuvawe na finansirawata. Ako Grcija ednostrano izleze od programata za pomo{ bi ja ~ekal bankrot po site nejzini dolgovi, no vladata i ponatamu bi morala da {tedi zatoa {to buxetskiot deficit bi ostanal golem, a ako pritoa bi sakala i ponatamu da ostane vo evrozonata, pra{awe e dali drugite ~lenki bi mo`ele da ja nateraat da ja napu{ti monetarnata unija. Vo dogovorite na EU ne e predvidena situacijata nekoja zemja da se istera od evrozonata; Kone~no, postoi i mo`nost Grcija neodlo`no da izleze od evrozonata, a Vladata da objavi bankrot vo najskoro vreme. Nejzinata konkurentnost vo po~etokot bi rastela, no nabrzo site dostignuvawa bi potonale vo politi~ka kriza;

4

BROJ 660

20/06/2012

COVER STORY

www.kapital.mk

[to ja ~eka Grcija po izborite?

Надворешна трговија меѓу Македонија и Грција 600

153% 50% 500

dostigna zadol`enosta na Grcija vo 2012 godina

22% dostigna stapkata na nevrabotenost vo Grcija

4,7% }e padne gr~kata ekonomija godinava

e namalen makedonskiot izvoz vo Grcija vo polednite pet godini

400

300

200

ИЗВОЗ

100

УВОЗ 0

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

I ZA MAKEDONSKATA EKONOMIJA E PODOBRO GRCIJA DA OSTANE VO EVROZONATA ezultatot od izborite vo Grcija, koe barem zasega vetuva ostanuvawe na zemjata vo evrozonata, donese malo olesnuvawe i za Makedonija. Najgolemiot del od makedonskite analiti~ari i biznismeni smetaat deka za Makedonija sepak e podobro Grcija da ostane vo evrozonata. No, sepak ima i takvi koi smetaat deka izlezot na Grcija od evrozonata }e go poevtini raboteweto, poto~no uvozot od Grcija.

Bidej}i izlezot na Grcija od evrozonata }e zna~i vra}awe na drahmata, koja od samiot start bi mo`ela da bide duri i za 50% devalvirana vo odnos na evroto. Toa bi go pevtinilo uvozot od

R

Grcija i tro{eweto vo sosednata zemja, no sekako }e go poskapi makedonskiot izvoz.

Ako se analiziraat ekonomskite i trgovskite odnosoi me|u Grcija i Makedonija vo izminatite pet godini, tie se vo postojana nadolna linija.

Makedonskiot izvoz vo Grcija vo prviot kvartal od godinava e najmal vo istorijata na trgovskite odnosi me|u dvete zemji. Iznesuva samo 39 milioni dolari. U{te postra{no e {to pokrienosta na uvozot od Grcija so izvoz od Makedonija e samo 25,2 indeksni poeni, {to e istoriski najnisko nivo.

Uvozot od Grcija iznesuva 156 milioni dolari. Ova zna~i deka Makedonija ja

gubi Grcija kako pazar, iako & e sosedna zemja i dr`ava~lenka na Evropskata unija.

Po rekordniot izvoz od 536 milioni dolari vo 2008 godina, ve}e vo 2009 godina makedonskiot izvoz vo Grcija pa|a na 291 milion dolari i ottoga{ bele`i kontinuiran pad. „Zagri`enost treba da ima vo odnos na trgovskata razmena na Makedonija so Grcija ako se sporedat dvi`ewata vo izminatite meseci so 2008 godina, koja za zemjava be{e edna od dobrite godini vo nadvore{no-trgovskata razmena (finansiskata kriza s$ u{te be{e vo zarodi{ i posledicite s$ u{te ne se

~uvstvuvaa vrz trgovijata).

Nikoga{ ne sme imale tolku mal indeks na pokrienost na uvozot so izvozot so ju`niot sosed. Na{iot izvoz vo prvite tri meseci godinava e namalen za 69% vo sporedba so 2008 godina”, veli Qubica Nuri, vi{ sovetnik na Me|unarodniot odbor na Stopanskata komora za me|unarodna sorabotka.

Makedonskite kompanii poleka, no sigurno svesno se otka`uvaat od izvoz na gr~kiot pazar pred s$ zatoa {to imaat problem so cenite i so naplatata i zatoa {to gr~kite partneri koi se vo ekonomski problemi nametnuvaat nenormalni uslovi na sorabotka.

15

16 COVER STORY

No, site o~i bea vpereni vo izborot koj gr~kiot narod }e go napravi. Izlezot na Grcija od evrozonata barem zasega e scenario koe stanuva najmalku verojatno.

Za 28 juni e zaka`an samitot na koj evropskite zemji-~lenki }e mo`at so malku pooladeni glavi da gi nosat odlukite za

problemite vo evrozonata.

No, ona {to im e sosema jasno kako na gr~kite politi~ari, taka i na gr~kite gra|ani, na investitorite i na celiot svet deka edinstvenoto ne{to {to go garantira ostanuvaweto na Grcija vo evrozonata e dosledno po~ituvawe na dogovorot

koj ovaa prezadol`ena zemja go ima so kreditorite.

Toa zna~i prodol`uvawe so drasti~nite merki za {tedewe i sproveduvawe na mnogu bolni reformi so cel ekonomijata da mo`e da se dovede vo sostojba na samoodr`livost.

Jasno e deka Grcija na patot na ekonomsko zazdravuvawe }e ja ima pomo{ta i poddr{kata na svetskite ekonomski sili.

Germanija, koja e najgolem kontributor vo spasuva~kiot paket za Grcija, vedna{ po izborite najavi omeknuvawe ili predogovarawe na uslovite dogovoreni vo ovoj paket. Gr~kite mediumi ve} e pi{uvaat deka Samaras }e pobara od evropskite lideri dvegodi{no prodol`uvawe na periodot za sproveduvawe na merkite za {tedewe i zgolemuvawe na danoci.

[TO JA O^EKUVA NOVATA GR^KA VLADA? Iako Grcite se izjasnija deka sakaat da ostanat vo evrozonta, po nivnata odluka se otvorija eden kup pra{awa.

Novata vlada za nacionalen spas na Nova demokratija i PASOK }e ima primarna cel da ostane vo evrozonta. No, dolgoro~no, e sosema izvesno da se o~ekuva deka ovie dve partii nema bezuslovno da se soglasat so barawata na me|unarodnite kreditori i nivnite reformi. Gr~koto ~lenstvo vo evrozonata } e zavisi od sposobnosta vladeja~kata koalicija da se prilagodi na novite inicijativi na EU, pod zakana za isklu~uvawe od monetarniot blok.

Prvi~nite prognozi se deka po formiraweto na novata vlada, na pazarite na kapital }e se zabele`i „kratko olesnuvawe” i deka pazarot povtorno }e se vrati vo prehodnata „ramna” sostojba, vo koja i se nao|a{e poslednive dve godini.

Bankarskite depoziti }e se stabilizraat, a kompaniite i

individualcite }e prestanat da gi povlekuvaat parite od bankite. Dokolku vladata se dogovori so me|unarodnite kreditori, Grcija }e dobie 134 milijardi evra, so {to }e mo`e da go namali dr`avniot dolg za 75%.

Svetskite analiti~ari o~ekuvaat deka po gr~kite izbori }e se namalat tro{ocite za zadol`uvawe na dr`avite, a posebno onie na [panija i Italija.

Dokolku gr~kata vlast sepak odlu~i da ne gi po~ituva dogovorenite reformi, Grcija }e po~ne povtorno da se oddale~uva od monetarniot blok. Bidej}i ne postoi praven mehanizam za isklu~uvawe od evrozonota, toa mo`e da se napravi so toa {to }e se prese~e pomo{ta koja ja dobivaat gr~kite banki od ECB. No, te{ko e da se o~ekuva deka nekoj politi~ar mo`e da se kocka so ekonomskata idnina na Grcija koja ve}e petta godina po red e vo recesija, a stapkata na nevrabotenosta e na najvisoko nivo dosega, od nad 22%. Gr~kiot dolg vo 2012 godina se namali od lanskite 162% od BDP na 153% od BDP. MMF prognozira deka gr~kata ekonomija godinava }e padne za 4,7%, a vo slednata 2013 godina }e stagnira.

Ona {to najmalku & treba na Grcija se novi dolgovi.

Zatoa site eksperti prognoziraat deka ako Evropskata unija saka navistina da & pomogne na Grcija e da otpi{e golem del od dolgovite. No, takviot poteg nema da pomine lesno. Najgolemiot gr~ki kreditor, Germanija, slednata godina se soo~uva so izbori, a na germanskite gra|ani im e ve}e preku glava so svoi pari da go pokrivaat neodgovornoto odnesuvawe na Grcite. Ako ne se slu~i nekoe ~udesno ekonomsko zazdravuvawe, ekonomskite problemi }e prodol`at i ponatamu da im visat na glava na gr~kite gra|ani i politi~ari, koi i vo idnina }e prodol`at da se pra{uvaat dali mo`e od dolgovite da se spasat na poednostaven na~in so izleguvawe od evrozonata.

Vo sekoj slu~aj na Grcija & pretstojat u{te mnogu te{ki ekonomski godini.

COVER STORY

PREMIERITE SE MENUVAAT CRVENITE LINII NE! ISTA KA[A ZA MAKEDONIJA GOTVI SEKOJA GR^KA VLAST!

So silna poddr{ka na me|unarodnata zaednica, liderot na Nova demokratija, Andonis Samaras, uspea da go potisne “leviot bran” nosen od SIRIZA i povtorno vo Makedonija da gi otvori dilemite – kolku izborot na ovoj “nacionalist” }e se odrazi negativno vrz re{enieto na sporot i dopolnitelno }e gi zabavi makedonskite evroatlantski integracii. Situacijata vo Grcija, kon koja se vpereni o~ite na celiot svet, za Makedonija, pokraj problem (oti jasno e deka gr~kata vlast ne be{e, nitu vo bliska idnina }e bide fokusirana na nao|awe re{enie na sporot za imeto), pretstavuva i alibi za lesno da se minimizira na{ata aktivnost i posvetenost za kompromis so ednostavno opravduvawe – tamu dolu nema so kogo da se razgovara KATERINA SINADINOVSKA sinadinovska@kapital.com.mk

aludni se analizi, prognozi i gubewe vreme za prou~uvawe na efektite koi bi gi imal ishodot od gr~kite parlamentarni izbori vrz makedonskata politi~ka scena i eventualnite razvrski na sporot za imeto od ednostavna pri~ina {to nastanite povrzani so nas ne se kreiraat vo Atina, tuku vo pomo}nite centri. Ova e zaklu~okot na makedonskite analiti~ari po prvi~nite informacii deka Nova demokratija i liderot Andonis Samaras se pobednici vo vtoriot obid na ju`niot sosed da izbere politi~ko vodstvo i da ja stabilizira dr`avata, koja re~isi edna godina funkcionira{e bez vlada.

Anonis Samaras, ~ovekot koj vo 2001 godina zboruva{e deka nema potreba da se forsira re{avawe na sporot za imeto so “severniot sosed” i deka “Atina treba da

Z

po~eka, zatoa {to Skopje }e se raspadnelo kaj i da e”, sega e najverojatna politi~ka figura za nov premier. So silna poddr{ka na me|unarodnata zaednica, Samaras uspea da go potisne “leviot bran” nosen od SIRIZA i povtorno vo Makedonija da gi otvori dilemite – kolku ova }e se odrazi negativno vrz re{enieto na sporot i dopolnitelno }e gi zabavi makedonskite evroatlantski integracii. Situacijata vo Grcija, kon koja se vpereni o~ite na celiot svet, za Makedonija, pokraj problem (oti jasno e deka gr~kata vlast ne be{e, nitu vo bliska idnina }e bide fokusirana na nao|awe re{enie na sporot za imeto), pretstavuva i alibi za lesno da se minimizira na{ata aktivnost i posvetenost za kompromis so ednostavno opravduvawe – tamu dolu nema so kogo da se razgovara.

Ona za {to makedonskite eksperti se ednoglasni e deka koj i da dojde na vlast vo Atina, nie nema da “vidime fajde” – nivnite crveni linii se postaveni odamna i toa kaj

niv e politi~ka pozicija za koja partiite (bez razlika od koja politi~ka ideologija) imaat konsenzus. Ottuka, porakite povtorno odat kon doma – vreme li e, mo`ebi, za na{ite politi~ki lideri da nau~at ne{to od kolegite od jug!?

ADRESATA ZA RE[AVAWE NA SPOROT ZA IMETO, SEPAK, NE E ATINA... VA[INGTON E!?

Univerzitetskiot profesor Stevo Pendarovski veli deka politi~kata razvrska vo Grcija nema voop{to da vlijae vrz procesot na re{avawe na sporot za imeto.

“Edinstveno {to mo`e e da bide alibi kaj nas za da ka`eme deka od drugata strana imame nestabilna dr`ava so koja te{ko se pregovara. Realnosta e deka sporot ne zavisi i nikoga{ ne zavisel od dobrata volja na vlasta vo Atina i dobro e {to e taka, oti vo sprotivno, mo`eme da zaklu~ime deka nikoga{ i nema da se re{i. Nim voop{to ne im e gajle koga i dali }e se najde kompromis. Za niv ova ne

17

18 COVER STORY ANDONIS SAMARAS

ALEKSIS CIPRAS

EVANGELOS VENIZELOS

LIDER NA NOVA DEMOKRATIJA

LIDER NA SIRIZA

LIDER NA PASOK

^ovekot koj vo 2001 godina zboruva{e deka nema potreba da se forsira re{avawe na sporot za imeto so “severniot sosed” i deka “Atina treba da po~eka, zatoa {to Skopje }e se raspadnelo kaj i da e” sega e najverojatna politi~ka figura za nov premier.

Harizmati~niot mlad lider na ultralevi~arskata SIRIZA, se ~ini, ja izgubi {ansata da bide novata politi~ka yvezda na jug.

No, negovite idei i otvorenoto sprotistavuvawe na evropskite politiki i zamisli za razvojot na Grcija, o~igledno, bea trn vo oko za evropskite sili.

Interesna e pozicijata na PASOK. Mo`no e ve~nite rivali da se obedinat pod vlijanie na Aleksis Cipras, koj im poka`a deka Grcite, sepak, umeat da se razbudat od crno–beliot svet.

Venizelos bara vlada na nacionalno edinstvo, oti namesto partiski kalkulacii, do{lo vreme za podelena odgovornost vo interes na dr`avnite celi.

e pra{awe na `ivot i na smrt. Nitu } e dobijat, nitu }e izgubat ne{to i ako sporot ostane otvoren u{te 100 godini i zatoa, fakt e deka Grcija nikoga{ vo ovie 20 godini ne poka`ala vistinski interes za da se najdeme na polovina pat”, veli Pendarovski.

Zatoa, toj pora~uva deka makedonskata vlast mora da poka`e deka nam ni gori pod nozete, deka re{enieto ni e neophodno itno i zatoa, treba da se lobira na vistinskata adresa.

“A toa ne e Atina, toa e Va{ington i treba da inicirame tamu pogolema aktivnost i vklu~enost. Inaku, gr~kite crveni linii se jasni i bez razlika koj }e dojde na vlast, ne mo`eme da o~ekuvame nekakvo pomestuvawe vo odnos na poziciite kon Makedonija”, veli toj.

Prviot minister za nadvore{ni raboti na nezavsisna Makedonija, Denko Malevski, ceni deka ishodot vo Atina ima pozitivna ni{ka od samo eden aspekt.

“Grcite bea dovedeni vo situacija da izbiraat me|u dve zla i ovoj pat go izbiraa pomaloto. Se ~ini kako da se ispla{ija od nepoznatoto, od Cipras i od negovite idei. Sepak, nemaa odgovor {to bi donela taa nova politika koja bi odela kontra Evropskata unija ili vo najmala raka, bi ja distancirala Atina sosema od evropskite pozicii.

I koga pravime seriozna analiza, ne mo`e da ne se ka`e deka od aspekt na globalnata stabilnost, od aspekt na regionot i negovata idnina, Grcite napravija dobar izbor. Grcija treba da ostane vkle{tena vo sojuzite”, analizira Malevski.

Toj se soglasuva deka za Makedonija nema nekoja golema razlika koj }e dojde na vlast na jug, od ednostavna pri~ina {to gr~kite crveni linii za sporot za imeto se jasni i ne se od v~era.

“Tie se kristalno iscrtani i nema da se menuvaat sekojdnevno. No, tokmu zatoa, nam ni odgovara Grcija da bide vnatre vo sojuzite, vo EU i vo NATO i da go ~uvstvuva pritisokot ottamu za potrebata od kompromis so Makedonija. Od druga strana, ona {to nas n$ ma~i, sekako, e likot i deloto na Andonis Samaras.

Poznat e toj za na{ata politika kako nepopustliv, kako cvrst nacionalist, koj toa go doka`al niz dvete decenii vo koi

i nema da bide vo mo`nost da go re{i problemot. Edinstven izlez za Grcija e napu{tawe na evrozonata i vra}awe na drahmata. Samo taka zemjata }e mo`e da vodi ekonosmki politiki preku odreduvawe kamatni stapki, pe~atewe pari i sli~ni merki, da vlijae na uvozot, izvozot na rastot, na vrabotuvawata.

Interes na Grcija e da ja vrati drahmata i preku nejzina devalvacija i inflacija da gi re{i problemite”, veli Nikovski.

LEVIOT BRAN OD GRCIJA NAIDE NA BRANA VO EVROPA

Se ~ini, Grcite kako da se ispla{ija od nepoznatoto, od Cipras i od negovite idei, pa povtorno dadoa doverba na partijata koja be{e obvineta deka gi donela dotuka – Nova demokratija.

Sepak, izborot e pozdraven od cela me|unarodna zaednica - od aspekt na globalnata stabilnost, va`no be{e ovie izbori da bidat uspe{ni. Od aspekt na Makedonija – seedno e koj pobedil, poziciite za imeto kaj niv se kreirani odamna.

e aktuelen sporot”, veli Malevski.

SAMARAS, SEPAK, BUDI NEGATIVNI EMOCII VO MAKEDONIJA I analiti~arot Risto Nikovski veli deka koj i da pobedel, toa nemalo da vlijae vrz Makedonija, no: “Vo sekoj slu~aj, pobedata na Samaras e najlo{a za nas. Ne treba da ima dilemi deka dodeka trae krizata vo Grcija, a toa e najmalku 3-5 godini, prifatlivo re{enie za gr~kiot problem so na{eto ime nema. Vo dadenite uslovi nema polit~ar vo Grcija koj bi se zanimaval so ovoj problem, koj niv voop{to ne gi ti{ti, dodeka ku}ata im gori. Da pobede{e i Siriza, koja ima ne{to pofleksibilni stavovi za imeto, } e be{e apsolutno isto. Dokolku uspeat da formiraat vlada, bilo politi~ka ili tehni~ka, taa mnogu te{ko }e funkcionira

Prvite analizi po rezultatite od glasaweto na Grcite zboruvaat za dva fakti – prvo, premnogu naivni se poka`aa o~ekuvawata deka }e pominat ideite na Cipras. koi odea kontra celiot evropski plan za gr~kata idnina, a vtoro – socijalisti~kata ideologija i novite levi dvi`ewa koi se nayiraa od jug se poka`aa preslabi za da mo`at da proniknat niz cvrstata raka na zapadot. Ova se komentarite na gr~kiot vesnik “Etnos”, koj isto taka veli deka s$ dodeka gr~kata realnost zavisi od zamislite na voda~ite na Evropskata unija, ne mo`e da se o~ekuva deka Grcite sami }e si izberat politika. Glavnite reakcii na svetot, sepak, se pozitivni. Toa {to od “vtora majka” se organiziraa uspe{ni izbori e pozdraveno od site centri na me|unarodnata politika.

Stravuvawata deka Grcija }e izleze od evrozonata, pa i od EU se namalija i so ovaa pobeda na Nova demokratija, koja sega se “kolne” vo sorabotka so EU i vo dosledno po~ituvawe na nametnatite obvrski, stana “milenik” na Zapadot, kako partija so koja se o~ekuva polesno da mo`at da se implementiraat merkite za {tedewe.

“Germanskiot kancelar, Angela Merkel, mu ~estita na pobedata na liderot na Nova demokratija, Andonis Samaras i istovremeno mu pora~a deka o~ekuva Grcija da ostane fokusirana na obvrskite koi gi ima prezemeno”, soop{tija od nejziniot kabinet vedna{ po objavuvaweto na rezultatite.

So komentar se javi i {efot na germanskata diplomatija, Gvido Vestervele, koj izjavi deka e va`no za Grcija da se dr`i do svoite dogovori so doveritelite, no deka “s$ u{te se silni izgledite deka na Atina, sepak, }e & se dade pove}e vreme za da se usoglasat so niv”.

Pozicijata na Germanija vizavi gr~kite izbori verojatno e i najva`na, oti najgolemata ekonomija na Evropa e golem “sponzor” na Grcija - paketi za spasuvawe vredni dve

BROJ 660

20/06/2012

COVER STORY

www.kapital.mk

DENKO MALEVSKI

STEVO PENDAROVSKI

RISTO NIKOVSKI

PORANE[EN MINISTER ZA NADVORE[NI RABOTI

UNIVERZITETSKI PROFESOR

ANALITI^AR

Vistinskata adresa za sprot ne e Atina, toa e Va{ington i treba da inicirame tamu pogolema aktivnost i vklu~enost.

Inaku, gr~kite crveni linii se jasni i bez razlika koj }e dojde na vlast, ne mo`eme da o~ekuvame nekakvo pomestuvawe na poziciite

Dokolku uspeat da formiraat vlada, bilo politi~ka ili tehni~ka, taa mnogu te{ko }e funkcionira i nema da bide vo mo`nost da go re{i problemot.

Edinstven izlez za Grcija e napu{tawe na evrozonata i vra}awe na drahmata.

Nam ni odgovara Grcija da bide vo EU i vo NATO i da go ~uvstvuva pritisokot ottamu za potrebata od kompromis so Makedonija. Od druga strana, ona {to nas n$ ma~i, sekako, e likot i deloto na Andonis Samaras.

Poznat e toj za na{ata politika kako nepopustliv, kako cvrst nacionalist, koj toa go doka`al niz dvete decenii vo koi e aktuelen sporot. milijardi evra se pod nejzina kapa i taa e klu~niot zastapnik na baraweto za toa {to vo Atina se tolkuva kako “te{ki i mnogu nepopularni i strogi reformski merki” kako zamena za “sponzorstvoto”.

POTREBNA LI E VO GRCIJA POVTORNO “VLADA NA EDINSTVO” Vo me|uvreme, ona za {to doprva }e se kr{at kopja vo Atina e formiraweto vlada.

Po objavuvaweto na prvite rezultati i brojot na osvoeni prateni~ki mandati, razni kombinatoriki se vo igra za toa koj s$ bi ja sostavuval i bi u~estvuval vo novata vlada.

Liderot na Nova demokratija, Antonis Samaras, gi oceni izborite kako izbor me|u ~uvawe na evroto i vra}awe na starata valuta – drahmata. “]e pregovarame malku “poladno” vo odnos

na pomo{ta, no insistirame na toa deka glaven prioritet za zemjata e da ostane vo zaedni~kata valuta vo Evropa.

Gr~kiot narod denes glasal za Grcija da ostane na svojot evropski pat i vo evrozonata. Izbira~ite izbiraa politiki koi }e donesat novi rabotni mesta, ekonomski rast, pravda i bezbednost”, izjavi toj po proglasuvaweto na prvite rezultati.

Negoviot glaven politi~ki rival, Aleksis Cipras, go prizna porazot. Upatuvaj}i ~estitki do Samaras, toj pora~a deka sega }e rabotat vo opozicija za dobroto na zemjata, no deka mora da se ima predvid oti nivnite predlozi za otfrlawe na memorandumot se edinstveno odr`livo re{enie ne samo za Grcija, tuku i za cela Evropa.

Interesna e pozicijata na tretite po red na izborite, PASOK. Tie se vo kombina-

torika da pravat vlada zaedno so Nova demokratija, no {efot na ovaa gr~ka socijalisti~ka partija, Evangelos Venizelos, koj be{e minister za finansii, sepak, predlo`i vlada na nacionalno edinstvo, koja bi se formirala od ~etiri partii od vrvot, vklu~uvaj}i ja i SIRIZA. Venizelos e ubeden deka zemjata e vo situacija koga e neophodno da se podeli politi~kata odgovornost me|u liderite.

“Vladata mora da se formira brzo. Neka bide pakt me|u Nova demokratija, SIRIZA, PASOK i malata partija Demokratska levica. Ne smee nitu eden den da se izgubi.

Nema mesto za partiski igri. Ako sakame Grcija navistina da ostane vo evrozonata i da se izvle~e od krizata vo korist na sekoj, ednostavno, mora da imame vlada utre”, izjavi Venizelos.

19

EXCLUSIVE 20 INTERVIEW

XATIN TAKRAR

GENERALEN DIREKTOR NA XONSON METI VO MAKEDONIJA

SO NOVATA FABRI ]E GO ZGOLEMIME STVOTO VO MAKED

DVE GODINI OTKAKO ZAPO^NA SO PROIZVODSTVO VO BUNARXIK, BRITANSKATA KOMPANIJA XONSON METI RE[I POVTRNO DA INVESTIRA VO MAKEDONIJA. DO POSTOE^KIOT POGON VO SLOBODNATA ZONA VO SKOPJE VE]E PO^NA DA SE GRADI VTORIOT POGON ZA PROIZVODSTVO NA KATALIZATORI. GENERALNIOT DIREKTOR NA BRITANSKATA KOMPANIJA VO MAKEDONIJA, XATIN TAKRAR, VELI DEKA ODLUKATA DA GRADAT VTORA FABRIKA JA DONELE KAKO REZULTAT NA ZGOLEMENATA POBARUVA^KA ZA KATALIZATORI I PORADI NOVITE REGULATIVI KOI[TO GI PROPI[UVA EVROPSKATA UNIJA, NO I KAKO REZULTAT NA NIVNIOT USPEH VO MAKEDONIJA. VELI DEKA AMBIENTOT ZA INVESTIRAWE VO MAKEDONIJA E DOBAR, NO IMA PROSTOR ZA PODOBRUVAWE NA SOSTOJBITE

21

foto: IVANA KUZMANOVSKA

KA DVOJNO PROIZVODDONIJA

INTERVIEW

22 INTERVIEW Svetskata ekonomska kriza godina zapo~navme so izgradba na prvata vo poslednite nekolku godini se refabrika vo Bunarxik. Kompanijata be{e flektira so namalena pobaruva~ka i mnogu zadovolna od uspehot koj{to go postigolgite proceduri za vadewe dozvonamaleno proizvodstvo. Dodeka golem navme za dve godini i od proizvodstvoto li za rabota na stranci, nedovoldel od fabrikite zatvoraat pogoni, vie vo Makedonija. Toga{ se otvori pra{aweto no kvalifikuvanata rabotna sila re{ivte da investirate vo zgolemudeka ni se potrebni novi prooizvodstveni vo dr`avata, kako i nedore~enite vawe na proizvodstvoto na katalizakapaciteti, kako i dilema kade da otvodelovi vo legislativata ~ii ramki tori. Ima li pobaruva~ka na pazarot rime nova fabrika za da ja zadovolime sozdavaat problemi, se najgolemite pre~ki za va{ite proizvodi? pobaruva~kata. Po analizata na pazarot so koi{to se soo~uva najgolemiot izvoznik od Makedonija, Xonson Meti. Generalniot Re{ivme da investirame vo zgolemuvawe za dvegodi{noto rabotewe vo Makedonija, direktor na fabrikata na Xonson Meti na proizvodstvoto kako rezultat na novata site indikatori poka`uvaa za uspe{noto vo Bunarxik, Xatin Takrar, veli deka i legislativa za izduvnite gasovi koja{to rabotewe na fabrikata vo Makedonija, a vo soglasnost so toa, mepokraj toa, menaxmentot na kompanijata ja donese Evropskata unija, naxmentot na Xonson Meti e voodu{even od rabotata na fabrikata koja stapuva na sila od donese odluka povtorno da vo Makedonija i od rezultatite koi{to 2013 godina. Se raboti za ja izbere Makedonija kako gi ostvaruva na makedonskiot pazar. Vo novi Euro 6 regulativi mesto za novata fabrika. izminatite dve godini otkako po~naa so za kontrola na {tetnite Kon Kone~nata odluka za novata proizvodstvo vo pogonot vo Bunarxik se emisii na lesni i te{ki Najgolemata fa fabrika ja donesovme na proizvedeni pet milioni katalizatori, a vozila, koi }e se primenu- pre~ka so koja{to po~ po~etokot na godinata i so novata fabrika, koja{to po~na da se vaat od slednata godina, kra potoa zapo~navme so kratko gradi minatiot mesec, planiraat dvojno da {to zna~i deka treba da se se soo~uvame vo montiraat novi vidovi na momentov e doizg izgradba na vtoriot proizgo zgolemat obemot na proizvodstvo. katalizatori vo avtomobivod vodstven pogon, koj se nao|a Pred eden mesec Xonson Meti zapo~na bivaweto rabotni lite za pogolema kontrola ved vedna{ do postoe~kiot. so izgradba na vtora fabrika vo na zagaduvaweto. Na{ite dozvoli za stran Kakvi se rezultatite Bunarxik, vedna{ do postoe~kata. Za proekcii se deka od sled- cite koi{to raboteweto vo Makeod kolku vreme }e bide izgraden noviot nata godina mnogu }e se donija vo izminatite dve don pogon i koga se o~ekuva po~etokot na zgolemi pobaruva~kata za rabotat vo fabgodini? Kolkavi prihodi i god proizvodstvoto? ovie delovi za avtomobili rikata na Xonson kolkavo dnevno proizvodkol Planot za pro{iruvawe na proizvodstven- koi nie gi proizveduvame, stvo vo momentov realite kapaciteti na Xonson Meti vo Make- zatoa sega se odlu~ivme Meti. Ovoj proces e stv izirate vo fabrikata vo izi donija e izgradbata na fabrikata da bide da go zgolemime proizvod- mnogu slo`en i ima Bunarxik?

Bun zavr{ena do juni slednata godina, dodeka stvoto. slo`eni zakonski Spored finansiskite poSpo pak, so proizvodstvoto od ovoj pogon, ako proceduri koi{to dat datoci za raboteweto na s$ odi spored predvidenata dinamika, bi Dve godini otkako startuvavte so proizvodstvo mora da se pominat. ma makedonskiot pazar, minatrebalo da zapo~neme vo septemvri 2013 vo Bunarxik, odlu~ivte tat tata godina Xonson Meti godina. Na po~etokot }e zapo~neme so proizda reinvestirate. Osost ostvari vkupni prihodi od vodstvo na edna od vkupno dve predvideni ven zgolemenata pobaruva~ka, koi bea 450 milioni evra, {to e golema brojka. novi proizvodstveni linii, dodeka otkako drugite pri~ini za da se odlu~ite za [to se odnesuva do vkupno proizvedenite }e startuva so proizvodstvo prvata, za izgradba na vtora fabrika vo Makepar~iwa, zaklu~no so dekemvri minatata pet do {est meseci bi trebalo da bide donija? godina vo fabrikata vo Bunarxik se proizmontirana vtorata proizvodstvena linija.

So ovaa investicija o~ekuvame dvojno da Koga vo Xonson Meti prvi~no ja donesovme vedeni pet milioni katalizatori. Od ovaa se zgolemi proizvodstveniot kapacitet vo odlukata da investirame vo Makedonija, godina planiranirame da proizvedeme pet potrebno be{e da se zavr{at mnogu raboti milioni katalizatori godi{no.

Xonson Meti. i proceduri. Golema poddr{ka i pomo{ vo toa vreme ni dade makedonskata Vlada. Koi se Va{ite proekcii za obemot na proizvodstvoto otkako }e bide pu{ten Odlukata da investirame vo Makedonija vo upotreba vtoriot proizvodstven be{e donesena vo 2007 godina, a vo 2008 pogon?

Katalizatorite koi{to }e gi proizveduvame so novite proizvodstveni linii se USPEHOT NA so razli~na golemina od onie {to gi proizveduvame sega. Proekciite se dvojno XONSON METI E DOBAR da go zgolemime obemot na proizvodstZNAK ZA INVESTITORITE voto, a toa bi zna~elo u{te tri milioni oga direktorite na Xonson Meti doa|aat vo par~iwa katalizatori godi{no. Ako se Makedonija, gledaat {to sme postignale i meri spored goleminata, toa bi zna~elo i se impresionirani. Imaat {to da ka`at i pove}e od dvojno od sega{noto proizvodstvo da n$ pofalat. Toa e va`no za drugite stranski vo fabrikata. investitori koi{to razmisluvaat da investiraat Ima golema razlika kaj proizvodstvoto vo Makedonija, kako uspe{en primer na stranna katalizatori, ednite se za avtomobili, ska kompanija. Ako go gledate na{iot uspeh drugite za kamioni, {to zna~i i razlikata i razmisluvate da investirate, posebno za vrednosta za nivno proizvodstvo, kako otkako donesovme odluka da reinvei proda`bata e golema. stirame, naj~esto, toa zna~i

Dve godini aktivno rabotite na deka klimata e dobra makedonskiot pazar. So koi pre~ki i i deka sme zadovolni problemi vo raboteweto dosega ste od raboteweto. Toa e se soo~ile? Spored Vas, {to treba da dobar znak za invesse promeni za da se podobri biznistitorite. klimata za stranskite investitori vo Makedonija?

ALEKSANDRA SPASEVSKA spasevska@kapital.com.mk

D

K

POBARUVA^KATA ZA KATALIZATORITE NA XONSON METI DOPRVA ]E SE ZGOLEMUVA

INTERVIEW

e{ivme da investirame vo zgolemuvawe na proizvodstvoto, kako rezultat na novata legislativa za izduvnite gasovi koja{to ja donese Evropskata unija, koja stapuva na sila od 2013 godina. Se raboti za novi Euro 6 regulativi za kontrola na {tetnite emisii na lesni i te{ki vozila, koi }e se primenuvaat od slednata godina, {to zna~i deka treba da se montira nov vid katalizatori vo avtomobilite. Na{ite proekcii se deka od slednata godina mnogu } e se zgolemi pobaruva~kata za ovie delovi za avtomobili koi nie gi proizveduvame, zatoa sega se odlu~ivme da go zgolemime proizvodstvoto.

R

Ima nekolku pre~ki so koi dosega sme se soo~ile i koi n$ spre~uvaat vo zabrzuvaweto na procesot na proizvodstvo. Najgolemata pre~ka so koja{to se soo~uvame vo momentov e dobivawe rabotni dozvoli za strancite koi{to rabotat vo fabrikata na Xonson Meti. Ovoj proces e mnogu slo`en i ima slo`eni zakonski proceduri koi{to mora da se pominat. Se obiduvame preku site institucii, posebno preku Direkcijata za tehnolo{ki industriski razvojni zoni (DITRZ) da go zabrzame procesot i da se organizirame za da go re{ime ovoj problem. Vo Xonson Meti rabotat lu|e od celiot svet, odnosno ne se samo od Evropa i od Amerika, imame vraboteni od Indija, Malezija, Rusija, Ju`na Afrika, koi se kvalifikuvani za da gi realiziraat rabotnite zada~i vo Xonson Meti i golem predizvik vo momentov e {to pobrzo da go re{ime ovoj problem.

So Xonson Meti sum rabotel vo mnogu zemji vo svetot i spored iskustvoto, procedurata za vadewe rabotna dozvola vo Makedonija e najdolga.

Isto taka, potrebno e podobruvawe na strukturata na rabotnata sila, a ima i mnogu nedore~enosti i vo legislativata.

Ima nekoi barawa koi{to treba da gi ispolnime koi{to ne gi razbiram, no postojat! Isto taka, potrebno e podobruvawe vo delot za upravuvawe so otpad, bidej}i Xonson Meti e kompanija koja e odgovorna za `ivotnata sredina i se obiduvame da go reciklirame otpadot kolku {to e mo`no pove}e. Vo dano~nata sfera isto taka ima odredeni zakonski re{enija koi{to ne se dobro precizirani i koi{to sekoj mo`e razli~no da si gi interpretira. Ima nekolku oblasti kade {to treba podobruvawe. Makedonija, po odvojuvaweto od Jugoslavija, ima golem napredok vo biznis-klimata i treba da prodol`i po istite postapki..

Kako }e go opi{ete Va{eto iskustvo od Toa e va`no za drugite stranski investitoraboteweto na makedonskiot pazar za ri koi{to razmisluvaat da investiraat vo ovie dve godini?

Makedonija, kako uspe{en primer na stranDojdov vo Makedonija na 6 januari 2009 go- ska kompanija. Ako go gledate na{iot uspeh dina. Tuka sum tri ipol godini. Imav mnogu i razmisluvate da investirate, posebno predizvici so koi{to se soo~iv vo ovoj otkako donesovme odluka da reinvestirame, period. Imavme pora~ki od site najgolemi naj~esto, toa zna~i deka klimata e dobra proizvoditeli i klienti na Xonson Meti i deka sme zadovolni od raboteweto. Toa od cela Evropa. Tie se impresionirani od e dobar znak za investitorite. na~inot na koj rabotime, impresionirani Politika na Vladata vo poslednite se i od dr`avata i od na~inot na koj{to godini e intenzivno pretstavuvawe na sorabotuvame so instituciite. Na{eto investiciskite mo`nosti na Makeuspe{no rabotewe, sekako, se reflektira donija preku “roud-{oua” i vrz imixot na zemjata i vrz niz celiot svet. Spored lu|eto koi rabotat, kako i na Vas, {to e klu~no za kvalitetot na proizvodite. stranskite investitori Nie go postignavme ovoj usda donesat odluka da peh za mnogu kratko vreme. investiraat - uspe{nata in Potrebno e podoSekako deka ima prostor za prikazna na stranskite pr podobruvawe na sostojbite. bruvawe vo delot investitori koi{to in Najgolemiot predizvik so za upravuvawe so rabotat vo zonite ili ra koj{to uspe{no se soo~ivme pak, pa ~estite “roud-{oua” bea obukite i treningot na otpad, bidej}i na vladiniot ekonomski lu|eto koi{to rabotat vo Xonson Meti e tim? tim Xonson Meti. Vo Makedonija kompanija koja Potrebno e da se komPo ima obrazovan kadar, no biniraat i dvete raboti. bi e odgovorna za nema iskusni rabotnici vo Od edna strana, potrebovaa industrija. Napravivme `ivotnata sredina no e pretstavuvawe i i pravime golemi napori i se obiduvame da proda`ba, odnosno potrepr so intenzivni treninzi i go reciklirame ben e marketing na zemjata be obuki na vrabotenite za da nasekade vo svetot. Na toj na dostignat na povisoko nivo otpadot kolku {to na~in investitorite }e gi na na doobrazba i da gi steknat e mo`no pove}e. zapoznaat mo`nostite za za klu~nite kvalifikacii koi{to investirawe vo dr`avata, in se potrebni za rabota vo no od druga strana, va`en Xonson Meti. Vo golem del uspeavme vo e i uspehot na kompaniite koi{to ve}e toa. Imame lu|e koi{to zapo~naa so rabota investirale i nivnoto iskustvo vo zemjata vo Xonson Meti pred tri godini, a sega kade {to rabotat. Toa e va`na informacija se stignati na nivo na sreden menaxment, za sekoj {to treba da donese odluka da {to e golem napredok. investira vo dr`avata. Ne mo`e ednoto Koga direktorite na Xonson Meti doa|aat bez drugoto. Mora investitorite da bidat vo Makedonija, gledaat {to sme postignale zapoznaeni so mo`nostite za investirawe, i se impresionirani. Imaat {to da ka`at pa da dojdat i da vidat koj i kako raboti i da n$ pofalat. i da se uverat.

23

10,80%

24 ANALIZA Продуктивност

12% 10%

2007

2008

Platite vo Makedonija rastat mnogu pobrzo od produktivnosta na rabotnicite, {to zna~i deka nerealno se zgolemuva tro{okot na rabotodavcite za rabotnata sila. Glaven pridones za ova ima javniot sektor, kade {to platite rastat, iako nikoj ne ja meri produktivnosta. Za da obezbedat rabotnici, privatnite firmi mora da & konkuriraat na dr`avata so povisoki plati.

2009

2%

0,40%

1,40%

1,90%

1,90%

2,35%

6%

2010

4% 2%

2011

0% -2%

-2,40%

2006

8%

-4,20%

2005

0,50%

0,20%

2%

4%

5,50%

Раст на просечна нето плата

-4% -6%

DEFEKTI NA PAZAROT NA TRUD

ZO[TO SITE SAKA DA RABOTAT VO DR@AVNA UPRAVA

AAT

A?!

ANALIZA Најплатени и најмалку платени професии во Македонија Занимање Административни и комерцијални директори

25

Годишна бруто заработувачка (денари) 791.076

Државни функционери

706.709

Директори на производствени претпријатија

622.914

Стручњаци за ИК технологија

610.126

Директори на претпријатија од угостителство и трговија

605.388

Стручњаци од областа на здравството

570.836

Стручњаци за бизнис и администрација

527.779

Правни, општествени и стручњаци од култура

527.610

Стручњаци за наука и инжинеринг

508.551

Воени занимања

449.532

Бизнис и административни стручни соработници

408.613

Техничари за ИК технологија

367.222

Службеници за општи канцелариски работи и секретари

342.986

Службеници во книговодство, финансии, статистика...

332.438

Работници со електротехнологија

298.219

Составувачи на машини и опрема

282.276

Обработувачи на метали и машински монтери

273.478

Возачи на моторни возила

266.679

Улични продавачи

265.717

Продавачи

235.151

Стручни земјоделски работници

238.042

Работници во рударство, градежништво, производство и транспорт

231.325

Градежници

227.706

Чистачи

213.650

Преработувачи на храна, дрво, текстил и кожа

176.253

SPASIJKA JOVANOVA jovanova@kapital.com.mk

r`avata e najgolem rabotodavec vo Makedonija i obezbeduva najvisoki plati za svoite vraboteni.

Ovoj fakt, koj go potvrdi i Dr`avniot zavod za statistika, uka`uva na lo{a sostojba na pazarot na trud, koja direktno vlijae i na performansite na ekonomijata. Toa {to kompaniite od privatniot sektor pomalku vrabotuvaat i pote{ko obezbeduvaat soodveten kadar, poradi konkurencijata od dr`avata, e problem, zatoa {to tokmu tie sozdavaat nova vrednost i go obezbeduvaat bruto-doma{niot proizvod.

Ako postoi prevrabotenost vo javnata administracija i se tro{i golem del od buxetot za nejzino finansirawe, se urivaat mo`nostite za pogolem ekonomski rast. Za da ima rast, javniot sektor treba da se stavi vo funkcija na biznisot, za da ne bide pregolem tovar za privatniot sektor.

Zo{to javnata administracija e prob-

D

lem za stopanstvoto ako e preobemna i neefikasna?

Prvo, glomazniot i skap dr`aven aparat zafa}a pregolem del od vrednosta {to ja sozdava stopanstvoto.

Dr`avniot buxet postojano se zgolemuva, a od nego najgolem del zafa} aat platite i drugite tro{oci za funkcioniraweto na javnata administracija.

Vtoro, dominacijata na dr`avata na stranata na ponudata na pazarot na trud pridonese za drasti~ni promeni kaj pobaruva~kata. Na taa strana, nevrabotenite baraat samo rabota vo dr`avna institucija, a ne sakaat da ~ujat da rabotat vo fabrika. Zatoa, kompaniite ne mo`at da najdat vraboteni. Od agenciite koi posreduvaat pri vrabotuvawe potvrduvaat deka tie {to baraat rabota najmnogu sakaat da rabotat vo ministerstvo, op{tina ili vo banka. A na firmite im treba tehni~ki kadar (programeri, moleri, yidari, monteri, pekari, kelneri).

Treto, visokite plati na vrabotenite vo dr`avnite institucii u{te pove}e gi motiviraat nevrabotenite i mladite

26 ANALIZA

da baraat rabota vo javnata uprava.

Tamu nikoj ne ja meri produktivnosta, odnosno ne vodi smetka dali platata odgovara na srabotenoto. Toa pak, gi tera rabotodavcite i vo privatniot sektor da & konkuriraat na dr`avata so povisoki plati, iako realno, produktivnosta vo zemjava ne raste so isto tempo. Toa zna~i nerealno visoki tro{oci na kompaniite.

Ova go potvrduvaat i oficijalnite podatoci. Od 2005 do 2011 godina produktivnosta vo makedonskata ekonomija na godi{no nivo najmnogu porasna za 2,35% vo 2007 godina, a prose~nata neto-plata raste i so dvocifrena stapka. Najgolemiot apsurd e vo 2009 godina, koga produktivnosta e namalena za 4,2%, a prose~nata netoplata e zgolemena za re~isi 11%! ^etvrto, mladite obrazovani kadri koi ne mo`at da najdat rabota kakva {to baraat s$ pove}e ja napu{taat Makedonija. Istra`uvaweto na Ekonomskiot institut poka`a deka najgolem del od mladite koi zavr{uvaat visoko obrazovanie zaminuvaat na magisterski i na doktorski studii vo stranstvo i ostanuvaat vo tie zemji.

Najposakuvana destinacija e SAD, a najgolem del od imigrantite se od tehni~ko-tehnolo{kite fakulteti i od medicinskite nauki, zatoa {to najlesno nao|aat rabota. “Poslednata decenija brojot na nevraboteni so univerzitetsko obrazovanie bele`i golem porast. Vo

Kompaniite od privatniot sektor pomalku vrabotuvaat i pote{ko obezbeduvaat soodveten kadar, {to e golem problem, zatoa {to tokmu tie sozdavaat nova vrednost i go obezbeduvaat bruto-doma{niot proizvod. Koga pak, dr`avata e najgolem rabotodavec i obezbeduva najvisoki plati za svoite vraboteni, pazarot na trud, definitivno, e nefunkcionalen periodot od 1999 do 2010 godina se zgolemi za tri pati, a stapkata na nevrabotenost od 14% na 22%. Ovie promeni se posebno naglaseni vo poslednite godini, so prilivot na novi generacii diplomirani studenti.

Toa go potvrduva i raste~koto u~estvo na mladite do 29 godini od vkupno nevrabotenite so univerzitetsko obrazovanie, koe vo 2009 i vo 2010 godina iznesuva pove}e od 60%�, veli profesor Verica Janeska od Ekonomskiot institut.

Ova e rezultat i na faktot deka s$ pove}e sredno{kolci se zapi{uvaat na fakultet i ne sakaat da rabotat vo fabrika. A koga }e steknat diploma i nema da najdat rabota po struka, bidej}i naj~esto se od op{testvenite nauki (ekonomisti i pravnici), sre} ata si ja baraat vo stranstvo, iako so diploma od op{testveni fakulteti vo stranstvo ne mo`at sigurno da najdat rabotno mesto spored kvalifikaciite {to gi poseduvaat.

SITE SAKAAT KANCELARIJA Kompaniite ve}e go detektiraat problemot na pazarot na trud, kade {to te{ko obezbeduvaat soodveten kadar.

Ova go potvrduvaat i vo agenciite za posreduvawe pri vrabotuvawe. Od agencijata Partner potvrduvaat deka dr`avata kako rabotodavec e dominantna na pazarot na trud. “Mnogu e te{ko da se obezbedi vrabotuvawe bidej}i vo Makedonija nema rabotnici. Izvrteni se site vrednosti. Na vremeto visokokvalifikuvan rabotnik vo privatna firma ima{e plata kolku pretsedatelot na grad Skopje. Sega platata na rabotnikot e daleku poniska od taa na politi~arite. Problem e i {to nema stru~ni rabotnici. Od 22.000 u~enici vo sredno obrazovanie vo 2011/2012 godina, samo 1.700 se zapi{ani vo trigodi{no sredno stru~no u~ili{te, a drugite se vo ~etirigodi{no stru~no ili vo gimnazija, {to zna~i deka } e odat na fakultet. Zatoa, se slu~uva

BROJ 660

20/06/2012

ANALIZA

www.kapital.mk

Сектори со најмногу вработени 125.616

Преработувачка индустрија

118.065

Земјоделство, шумарство и рибарство

84.689

Трговија на големи и мало

Јавна управа и одбрана

43.533

Образование

42.794

Здравство и социјална заштита

34.180

Platite na dr`avnite funkcioneri se na visoko nivo i zaostanuvaat samo zad platite na komercijalnite i na administrativnite direktori. Ovie podatoci ja eliminiraa dilemata deka javnata administracija vo zemjava e lo{o platena. da imame 1.000 ma{inski in`eneri, 500 ma{inski tehni~ari i 50 bravari, a treba da bide obratno. Zatoa firmite ne mo`at da obezbedat rabotnici. Drug problem e i {to ima hiperprodukcija na ekonomisti i na pravnici”, veli Rade Nenadi}, sopstvenik na agencijata Partner i pretsedatel na Zdru`enieto na agencii za vrabotuvawe.

Toj uka`uva deka obi~nite stru~ni rabotnici ve}e imaat nad 50 godini, a mladite ne sakaat da ja rabotat nivnata rabota.

Marjan Zabr~anec od Mladinskiot obrazoven forum se soglasuva deka praktikata i obukite za rabotni ve{tini mo`at vo golema mera da gi podgotvat mladite za pazarot na trudot, me|utoa i toa nema da bide dovolno dokolku neoficijalnata strategija na site politi~ki strukturi i ponatamu se sveduva na “zemi parti{ka kni{ka za da dobie{ dr`avna rabota”.

“Na mladite vo Makedonija, osobeno onie so ponizok socijalen status, neophodni im se i obuki za finansiska pismenost so koi }e steknat znaewa kako podobro da go menaxiraat i taka premaliot li~en ili semeen buxet”, dodava toj. Zabr~anec, sepak, veruva deka vrabotuvawata vo administracijata ve}e se prepoznaeni od mladite kako pomalku vredni vo edno pazarno op{testvo bazirano na demokratski i kapitalisti~ki vrednosti.

Brojot na vraboteni vo javnite i dr`avnite pretprijatija (javna uprava, zdravstvo i obrazovanie) e bezmalku identi~en kolku brojot na rabotnici vo prerabotuva~kata industrija.

Структура на невработени 3.268

3.499

11.391 Без образование

41.878 73.952

126.040

37.959

Незавршено основно образование Основно образование 3 години средно образование 4 години средно образование Више образование Високо образование

27

28 ANALIZA Darko Velkov, pretsedatel na sovetot na Centarot za stru~no obrazovanie, istaknuva deka procentot na u~enici od osnovno obrazovanie koi se zapi{uvaat vo srednite stru~ni u~ili{ta vo poslednite nekolku godini e padnat na 58%, za razlika od porano, koga iznesuva{e nad 70%.

“Na{iot generalen problem e {to trendot postojano se namaluva. Od tie 58%, mnogu mal procent ostanuvaat na realnite struki koi se potrebni na pazarot na trudot. Site sredni stru~ni u~ili{ta zaedno ne proizveduvaat dovolno kadri kolku {to se potrebni na pazarot na trud. I toa {to go

proizveduvaat e premnogu skapo i nedoobu~eno�, veli Velkov.

Spored Nata{a Janevska, dr`aven sekretar vo Ministerstvoto za obrazovanie, Ministerstvoto zapo~nalo reformi vo stru~noto obrazovanie za da gi zasili kompetenciite, da go podigne imixot na srednoto stru~no obrazovanie, da gi pottikne mladite da se zapi{uvaat vo srednite stru~ni u~ili{ta i da gi izu~uvaat zanaetskite zanimawa, koi nudat perspektiva za vrabotuvawe.

Pretsedatelot na Zanaet~iskata komora, Nikola Petrov, smeta deka dobriot i ~esen zanaet~ija nikoga{ nema da ostane bez rabota i egzistencija, pa ottuka i va`nosta za za~uvuvawe na starite zanaeti.

MA[INITE, SEPAK, ]E POBEDAT?!

Vo posledno vreme najmnogu rabota na pazarot na trud nudat stranskite kompanii koi vleguvaat vo zemjava. Na veb-portalot Najdi rabota vo momentov, na primer, najaktuelna e ponudata na kompanijata Inditeks, sopstvenik na modniot brend Zara, koj od septemvri }e se prodava vo Skopje. Isto taka, rabotnici baraat i Xonson Meti i Xonson kontrols, koi otvoraat u{te po edna fabrika vo Makedonija.

Xatin Takarar, generalen direktor na Xonson Meti-Makedonija, se soglasuva deka e potrebno podobruvawe na strukturata na rabotnata sila vo Makedonija. Praktika na Xonson Meti e da nosi ve}e obu~eni in`eneri od drugite zemji kade {to ima fabriki za da go implementiraat proizvodniot proces vo novootvorenite.

Poradi trudointenzivnata dejnost, tekstilnite kompanii imaat najgolema potreba od rabotnici, no vo momentov se soo~uvaat so nedostig od rabotna sila, odnosno nezainteresiranost kaj nevrabotenite da rabotat na ma{ina.

Dali mo`e da se slu~i za nekoe vreme ovaa industrija da ostane bez rabotnici, bidej}i sega{nite se povozrasni i }e odat vo penzija, a mladite ne sakaat da rabotat vo tekstilna fabrika? “Ponudata ne korespondira so potrebite na stopanstvoto. Se soo~uvame so nedostig od rabotnici bidej}i mladite sakaat da rabotat vo banka ili vo dr`avna institucija. No, ova ne mo`e da odi do beskone~nost.

Ima prirodni ekonomski zakonitosti koi velat deka mora da postoi stopanstvo za da se finansira dr`avata. Za da ima vrabotuvawa vo dr`avata i vo bankite, mora da postojat stopanstvo i proizvodstvo. Jas se pla{am deka za nekoja godina diplomirani lica }e treba da sednat da rabotat na ma{ina�, veli Marijana Perkovska, pretsedatel na Klasterot za tekstil.

EXCLUSIVE 30 INTERVIEW

VLADO BU^KOVSKI

PORANE[EN PREMIER I ^LEN NA SDSM

CRVENKOVSKI E BRANATA [TO NE DOZVOLUVA DA POTE^E REKA NAROD!

INTERVIEW KATERINA SINADINOVSKA sinadinovska@kapital.com.mk

Porane{niot premier Vlado Bu~kovki, aktuelen po otvorenite napadi na politikite na SDSM, partijata ~ij lider be{e i kade {to politi~ki izrasna, vo intervju za “Kapital” zboruva za reformite koi, spored nego, se neophodni da gi napravi opozicijata za da uspee vo borbata so VMRO– DPMNE. Bu~kovski e deciden deka Crvenkovski odamna trebalo da ja napu{ti liderskata pozicija, no deka poradi negovata sueta i faktot deka borbata so premeirot Nikola Gruevski ja ima pretvoreno vo negova li~na, takov poteg nema da se slu~i

ako ja komentirate akcijata na SDSM “Rabotno leto”? Ima razli~ni ocenki i o~ekuvawa za efektite {to mo`e da gi ima.

Efektot ne mo`e da bide negativen, no pra{awe e kolkavi }e bidat pridobivkite.

Vo sekoj slu~aj ova pove}e mi li~i na narodnata “Badijala raboti – badijala ne sedi” . Vo nedostig od strategija kako da se spravi SDSM so seriozniot predizvik koj go ima. Seriozen e predizvikot i jas go analiziram kako fenomen koj treba da se istra`uva otstrana. Kako mo`e vo vreme na ekonomska kriza koga pa|aat evropski vladi i bez izbori i koga po definicija se menuvaat vladeja~ki koalicii i pa|aat realno mnogu stabilni vladi, kaj nas i ponatamu razlikata me|u vlasta i opozicijata da bide stabilni 3,5% ili vo glasa~i okolu 70.000. I vo vakvi okolnosti SDSM se re{ava na edna varijanta kade {to pozitiven efekt e toa {to odnapred se znaat gradona~alnicite vo golemi op{tini i toa mo`e da donese pozitivna atmosfera i da se obedinat nezadovolnite okolu kandidatot ili kandidatskata lista. No, od druga strana, miksot da protestira{ i da promovira{ dosega ne sum go zabele`al nikade. Mislam deka Crvenkovski, bidej}i miluva da dobiva ovacii na otvorena scena, toa mo`e da se slu~i samo pred na{ite simpatizeri, onie koi so ili bez tie protestno-promotivni mitinzi bi glasale za opozicijata, zatoa se re{ava na ovoj na~in. Po podolgo vreme o~igledno ima obmislena PR strategija i obidot e da ne tr~a toj po vlasta tuku da ob isprovocira vlasta da gi sledi ~ekorite na is opozicijata. I ottuka, mo`ebi se vo pravo op onie koi velat deka ne slu~ajno Gruevski gi on promovira{e novite 12 antikrizni merki pr pred prviot miting na SDSM. pr S$, na s$, mislam deka postoeja i podobri S$ na~ini za mobilizacija na na{eto ~lenstvo i na pridobivawe na neopredelenite glasa~i. pr Na primer?

Na primer ako vo ovoj period po~nea vnatrepartiskite izbori. Ne treba da izmistr luvame topla voda. Treba da gledame {to lu pravat na{ite sestrinski partii. Se dignaa pr od mrtvite. Socijalisti~kata partija vo Francija, na primer. Vrz osnova na iskustvata ci po~naa rano vnatrepartiska kampawa i po {est meseci osven za krizata i negativnite { poeni za Sarkozi, politi~kata javnost be{e po preokupirana so ona {to se slu~iva{e kaj pr Socijalistite vnatre – na~inot na koj{to So be{e nominiran Oland, kako se obedinuvaa be okolu nego i onie koi prethodno mu bea ok foto: foto to:: IVAN IVA IVANA A KUZMANOVSKA KUZMAN KUZMAN ZM ANOVSK OVS A

K

rivali, gi nametna kako tema vo javnosta.

Toa mo`e{e da go napravi i SDSM. Da, no toa e proces koj vo SDSM nikako da po~ne. O~igledno ima deficit na volja za promeni. Site strani~ni brifinzi koi funkcionerite na partijata gi davaat, a vo koi se ocrnuva Crvenkovski gi snemuva pred nego. Nikoj nema hrabrost zabele{kite da mu gi ka`e vo lice.

-Posledniot kongres be{e vo Bitola soglasno so statutot za da se dade izve{taj za predvremenite parlamentarni izbori. Redovniot kongres e dogodina. No, partija vo opozicija sekoga{ ima mo`nost da svika i vonreden kongres, od toa da se napravi seriozna pretstava, da se animira javnosta. Ako se analiziraat evropskite partii najserioznite reformi gi pravat koga se vo opozicija. Koga ste na vlast, po definicija politikite {to gi promovira{ gi promovira{ na nivo na reforma na dr`avata. Nedozvolivi se tie brifinzi kade {to se baraat vremenski me|nici, u{te neformirana vladata - }e padne vladata na Gruevski i Ahmeti, potoa koga }e se formira, samo {to ne padnala, pa posle - }e padne posle samitot, pa sega pomina samitot – i? Se poka`a deka toa be{e “ra~un bez kr~mar”. Ne mo`e da kalkulirate i politi~kata agenda da vi zavisi od nekoj drug. Mene mi e jasno deka vo ovoj moment do takvo ne{to nema da dojde, no koga }e se sumiraat rezultatite od lokalnite izbori, nekoj }e se seti na ovie moi predupreduvawa. Uporno kako papagal povtoruvam deka sme edinstvena partija od levicata, koja pretendira da bide moderna, a koja ne saka. Mene mi e jasno zo{to ne saka. Pred s$, od ambiciite na Crvenkovski, od negovata sebi~nost da uslovno re~eno, ne priznae idei koi gi prezentiral Bu~kovski ili nekoj drug koj gi sledi trendovite. Sega posegnuva po edni alatki koi se ve}e videni.

Mitinzite s$ pove}e se zamenuvaat so sobiri so gra|ani kade {to nema vakva masovna prisutnost. Ne postoi evropska dr`ava kade {to osven na nekoj zavr{en miting, nekoj nosi gra|ani so avtobusi ili organzirano kako na stadion.

SDSM se pretvora vo VMRO–DPMNE... a ni treba vo originalnata forma!

No, ova e Makedonija. Tuka znaeme kako i vlasta gi organizira mitinzite. [to mi e poentata. Od momentot koga se vrati Crvenkovski pred tri godini koga re~e deka }e go resetira SDSM kako da po~na da pravi kopija na ona {to go pravi VMRO–DPMNE. I toa mi pre~i. Se izgubi avtenti~nosta i originalnosta na partijata. Sega s$ pove}

Bu~kovski prognozira deka krizata koja se slu~uva na makedonskata politi~ka scena, so deficitot na kvalitetni politiki i iskreni lideri }e eskalira, oti i vo pogre{na nasoka ne mo`e da se dvi`ite ve~no: “Vo daden moment, a natamu sme trgnati, }e se pojavi nekoe narodno dvi`ewe, }e gi obedini lu|eto... Oti, vrie!”

31

32 INTERVIEW e zali~uva vo nekoi potezi na bleda kopija na VMRO–DPMNE. Iako sum neopredelen glasa~, ako sakam da napravam razlika me|u ednite i drugite – ne mo`am. Ne mo`am da najdam razlika vo na~inot na koj funkcioniraat ednata i drugata partija, avtokratski se partiite, ili nekoj veli sultan-partii kade {to skoncentrirana e mo}ta kaj prviot ~ovek, kaj liderot, a ne kaj ~lenstvoto. Treba ~lenovite da kreiraat politiki, da im se dade mo`nost da go ka`at svoeto mislewe za politikata. Vo delot za krupnite pra{awa – koja e razlikata me|u SDSM i VMRO– DPMNE za sporot za imeto? Nema! Mislam deka najkrupnata razlika koja ja gubime e okolu na{eto sfa}awe za toa kako treba da izgleda evropska Makedonija i {to zna~i da izgradite mulietni~ko op{testvo – iskrena po~it kon sogra|anite Albanci i drugite etni~ki zaednici i postojana podgotvenost za eden dijalog. Ne mo`e poslednata godina da demonstrira{ deka mo`e{ da bide{ pogolem nacionalist od VMRO–DPMNE. Tuka mora da ima konstanta. SDSM skapo go plati implementiraweto na Ohridskiot dogovor, ima za toa i pridobivka – stanavme zemja so status kandidat za ~lenstvo vo EU. Imam ~uvstvo kako da se obiduvame i tuka pod pritisok na “golemite patrioti” od VMRO–DPMNE da go stesneme prostorot i da zali~ime na niv. I seto toa dovede do ovaa situacija, da realno metodologijata na vladeewe na VMRO–DPMNE mora da se nabquduva vrz analiza na nemo} ta na opozicijata da sfati deka mora da ja promeni startegijata. I treba da go zaboravi VMRO–DPMNE. Da zaboravi deka ako Bi~ikliski ima tri pres–konferencii, tie treba da imaat ~etiri. Ne! Ne treba niedna.

Tri dena da ne pravime pres–konferencija.

I da ostavime da se slu{a ehoto na gluposta i nebulozite koi se izre~eni. Ako na prvata pres-konferencija reagira{, pa na reakcijata reagira{, stanuva{ ist kako niv. Ako i ti si napravi{ instituti koi }e manipuliraat so javnoto mislewe – stanuva{ kako niv. I da ne nabrojuvam natamu...

A vo populizmot?

I tuka kako da ima trka?

Da, zabele`liv e populizmot i kaj SDSM. Ako re{ila SDSM so populizam da dojde na vlast, odnapred e izgubena taa bitka.

Gruevski e sepak {ampion na toa pole, neli?

Toj do sovr{enstvo go dovede svojot PR. Po {est godini nie prakti~ki vodime bitka so zamislen protivnik, koj postojano ima instrumenti za nametnuvawe na razli~ni metodi na politi~ka bitka za da ostane nedopren. SDSM namesto sosema da ja promeni politi~kata strategija, da so~uva del od resursite (sepak ova odewe po sela e finansiski tro{ok).

Mnogu pomudro }e be{e tie skromni sredstva koi gi ima SDSM da se potro{at poinaku.

Se pla{am deka ovaa atmosfera koja e nametnata }e go zgolemi brojot na onie koi }e apstiniraat od glasawe, ako prodol`i bitkata na “istrebuvawe” na opozicijata i vlasta. Sozdava edna nezdrava atmosfera, govorot na omraza e dominanten, “pizmata” izleguva i od sobraniskite govornici i od sekoja pres–konferencija. Nema racionalnost.

Ahmeti e politi~arot so najvisoka cena vo momentot!

Koi Vi se analizite za sledniot period. Ajde da se zanimavame malku so scenarija. Nekolku se vrtat vo javnosta. Mo`na li e tehni~ka Vlada ili predvremeni parlamentarni izbori?

Najavi za raspa|awe na koalicijata na VMRO–DPMNE i na DUI po Чikago doa|aat od lu|e koi ne go poznavaat Ahmeti. Toj sega veli deka so negovoto izleguvawe od Vladata }e ima pogolema politi~ka kriza. I znaev deka toa } e go ka`e. Crvenkovski i site mora da sfatat deka Ahmeti vo Makedonija e politi~arot so najvisoka cena vo momentov. I dali toa nekomu se dopa|a ili ne e nebitno. No, koga Ahmeti ispra}a poraka, mora da se analizira seriozno, nastrana etiketite za “tender koalicijata” ili biznis-interesite koi se realni. Ne sme naivni, znaeme deka koga se borite za vlast, tuka ima i biznis-interesi. Sega ima nova ramka, koja logi~no ja postavuva Ahmeti. Jas za taa ramka govoram godina dena.

Ne mo`e{ da predizvika{ predvremeni izbori so izleguvawe na Ahmeti od vlasta. Mo`e da se napravi novo parlamentarno mnozinstvo, no za {to? Bi se osmelil nekoj da go re{ava sporot za imeto bez VMRO–DPMNE? Toa e neviden avanturizam! Makedonija treba da se stabilizira so kompromisot so Grcija, ne obratno i zatoa ne mo`am da se izna~udam na ovie idei. Eve go porazitelnoto i spored mene edinstveno mo`no scenario. Ako do`ivee vidliv uspeh opozicijata na lokalnite izbori mo`e da se baraat predvremeni izbori. I da ne se slu~i toa, }e ima turbulencii na politi~kata scena, }e sleduva kongresot na SDSM. Zna~i 2013 godina sekako }e bide interesna. Dotoga{ }e se stabilizira i gr~kata vlada, iako jas ne o~ekuvam deka so ova nivo na komunikacija na vlasta i opozicijata mo`eme nie vnatre da postigneme konsenzus. Toa } e bide klu~nata politi~ka bitka koja }e pretstoi po lokalnite izbori. Da, tie se me|nikot. Ne mo`e Makedonija da ostane imuna na ona {to se slu~uva vo drugite dr`avi. Vo moment koga }e dojde golema kriza, a natamu sme trgnati }e se pojavi nekoe narodno dvi`ewe, }e gi obedini lu|eto. Vrie!

Vo momenti koga site o~ekuvaa posle {ok terapijata od Чikago, kade {to nikade ne se spomena ha{kata presuda i be{e eliminiran na{iot argumenti za otvorawe na vratite na NATO, namesto toa da gi otrezni Gruevski i Crvenkovski, tie ne gi sovladaa suetite. Spored mene, toa treba{e da go napravi Gruevski, da go vikne Crvenkovski i da se obidat da izgradat strategija, gledame deka namesto toa, dojde do dopolnitelna konfrontacija i ona {to najmnogu mene mi

pre~e{e – vra}awe vo minatoto. [to bilo vo 2005 godina, {to vo 2008 godina. Abre vreme e da sednat i da ka`at {to }e bide 2013, 2014 godina. Site govorat ve}e za 2014 godina, deka mora ne{to da se slu~i na stogodi{ninata na Prvata svetska vojna, deka }e se razgleduvaat planovi i vizii za Evropa. Za `al, so aktuelnata sostojba na politi~kata scena, nema svetlo na krajot na tunelot. S$ podlaboko toneme vo edna besperspektivnost i zatoa vladee vakva apati~nost i letargija vo celoto op{testvo.

Samo Zaev ima kapacitet vo ovoj SDSM da go nasledi Crvenkovski, ama nemu ne mu dadoa da se izdigne

Potpretsedatelot na SDSM, Zoran Zaev, vo intervju za “Kapital” ka`a deka Crvenkovski }e se povle~e vo vistinskiot moment. Koga bi bil toj vistinski moment?

Zoran Zaev go znam od po~etokot na negovata politi~ka kariera, mu dadov {ansa i veruvav vo nego. Sega imam hendikep da se konfrontiram so negovata naivnost. Vistinski moment za povlekuvawe na koj bilo politi~ar koj e dolgo na politi~kata scena, ako e iskusen, vistinskiot moment e pred porazot.

Pa da napravi situacija vo porazot da ima nov kvalitet. Praviloto vo politikata e jasno – ili }e se povle~e{ navreme, ete bez da definirame {to e navreme, ili po prviot poraz. Mislam deka povlekuvaweto na Crvenkovski ve}e ne e mo`no. Negovata politi~ka sudbina, toj ja vrza so uspehot na lokalnite izbori. Ne veruvam vo tie prikazni deka }e zamine.

Kolku negovata borba so Gruevski e li~na?

Ja sfa}am negovata `elba da go pobedi Gruevski. No, ne smee da bide toa pretvoreno vo frustracija koja }e gi zagrozi poziciite na opozicijata. I cela godina ni pomina vo kontraproduktivna smisla. Ne sme racionalni. Cela godina se podgotvuvame namesto da bideme racionalni. Postojano kako da ja podgotvuvame partijata da bide na {trek kako da }e ima vonredni izbori, namesto objektivno, po porazot da napravime plan {to treba da se napravi.

Go propu{ti li Crvenkovski momentot lani? Na vonrednite parlamentarni izbori, vo tekot na kampawata da se povle~e?

Mnogumina opomenuvaa deka ne e dovolno da imame kandidat za premier, a kampawata de fakto da ja vodi toj li~no. Ja kontaminira{e kampawata. Toj ne ostavi prostor da mu se veruva deka realno }e se povle~e. I vo holivudsko scenario, mo`e{e, na primer, na posledniot miting vo Kumanovo, pred izborniot molk, toj da dade{e ostavka i da se povle~e. Pa uslovno re~eno, so takva {okterapija vo toj molk da animirame u{te 2,3% kolku {to falea za pobeda. Me|utoa, toa ne se slu~i i sega SDSM go nosi toj hendikep.

Bev eden od negovite najbliski sorabotnici i sega kako da go slu{am istiot od 2002 godina koga go urivavme Qub~o Gerogievski.

Veli “ovie izbori se referendum, rekata narod }e pote~e po ulicite”. Pa tie koi se

foto: IVANA KUZMANOVSKA

INTERVIEW

Gruevski treba{e da go vikne Crvenkovski posle Чikago i da napravat zaedni~ka strategija

Bitkata za imeto ne dozvoluva podmetnuvawe “kukavi~ki jajca”

Svesen sum za etiketata „predavnik” ama nedozvolivo e da nema razli~noto mislewe

Vo momenti koga site o~ekuvaa posle {ok terapijata od Чikago, kade {to nikade ne se spomena ha{kata presuda i be{e eliminiran na{iot argumenti za otvorawe na vratite na NATO, namesto toa da gi otrezni Gruevski i Crvenkovski, tie ne gi sovladaa suetite. Spored mene, toa treba{e da go napravi Gruevski, da go vikne Crvenkovski i da se obidat da izgradat strategija, gledame deka namesto toa, dojde do dopolnitelna konfrontacija i ona {to najmnogu mene mi pre~e{e – vra}awe vo minatoto. [to bilo vo 2005 godina, {to vo 2008 godina.

Abre vreme e da sednat i da ka`at {to }e bide 2013, 2014 godina. Site govorat ve}e za 2014godina, deka mora ne{to da se slu~i na stogodi{ninata na Prvata svetska vojna, deka }e se razgleduvaat planovi i vizii za Evropa. Za `al, so aktuelnata sostojba na politi~kata scena, nema svetlo na krajot na tunelot. S$ podlaboko toneme vo edna besperspektivnost i zatoa vladee vakva apati~nost i letargija vo celoto op{testvo.

Crvenkovski tri godini povtoruva deka dava blanko-poddr{ka ako go so~uva identitetot. A postojano n$ opomenuvaat, osobeno, nie nemame pogolem prijatel od Amerikancite, deka ne se razgovara za identitetot. Ako liderot na opozicijata postojano podmetnuvaj}i „kukavi~ko jajce” deka davba blanko-poddr{ka, vsu{nost toj ispostavuva edna smetka {to ne mo`e da se obezbedi so ovie pregovori. I Rezolucijata na OON ne e za da go obezbedi identitetot. Jas tvrdam deka identitetot }e go zacvrstime i za{titime samo ako vlezem vo NATO i vo EU. Vaka dodeka sme vo ovaa faza, ni vamu, ni tamu, ni sme obejktivno izloe`eni na seriozni zakani da kako minuva vremeto gubime i del od onie prijateli koi bea svesni deka vo daden moment i Grcija }e ka`e “da” za opredelen kompromis. Grcija toa nema da go napravi od {to saka. Grcija, objektivno mo`e vaka da `ive do beskone~nost. Ova mo`e da bide never ending story.

Svesno se odlu~iv da bidam alternativa na ovaa pogre{na politika, zatoa {to naiduvam na seriozna poddr{ka na mnozinstvoto na{i ~lenovi i simpatizeri. Za `al, taa poddr{ka ne e javna. Na momenti me frustrira i me pravi nesre}en. Na prsti mo`at da se izbrojat glasnite kriti~ari na SDSM vo izminatata godina, tuka da gi spomenam \or|i Spasov i Kire Naumov.

Retko }e pro~itate nekoj od aktuelnoto rakovodstvo da ima kriti~ki stav i toa e najgolemata zaguba na SDSM vo izminatite godini. Uspea so eden permanenten pritisok i svesna politika da gi zamol~i i onie koi na momenti imaat da ka`at ne{to javno {to mo`e da bide od korist za partijata.

Mene mi e jasno deka i dodeka lani bev vo Parlamentot im pre~e{e na odgovornite vo Centarot za komunikacii koga bev podgotven da go ka`am svojot stav. Koga sfativ deka treba da se konsultiram so Centarot, znaev deka SDSM }e izgubi del od svojata prepoznatlivost.

okolu nego, ako mu se vistinski prijateli treba da se iskreni. Toa e branata {to ne dozvoluva da pote~e taa reka narod. Kako da ne gi slu{aat onie dobronamernici koi realno gledaj}i gi rabotite zboruvaat. Toj sega e magnet za site kritiki na vlasta, i toa e edno. No, negovite sorabotnici mol~at.

Eve, videte go poslednoto istra`uvawe na rejtingot. Na pra{aweto dali Makedonija odi vo pogre{na nasoka – 67% velat da, kakva e ekonomskata sostojba, nad 70% velat, lo{a e. No, ako gi pra{ate dali ne{to }e se smeni so promena na vlasta, fantasti~ni 64 velat ne!

Go spomenavte rakovodstvoto na SDSM. Zo{to potpretsedatelite, so isklu~ok na Zaev, ne uspeaja da se nametnat vo

javnosta? Prili~no se politi~ki bledi.

Jas sum kriti~en kon niv. Po porazot vo 1998 godina, Crvenkovski mudro be{e pove}e vo pozadina, a eksponirani bevme toga{nite potpretsedateli i generalniot sekretar, jas, Mitreva, [e}erinska i Spasov. Ja iskoristivme taa {ansa. Mitreva be{e najeksponirana. I vo opozicija se gradat politi~ki karieri. Jas dobronamerno ka`uvam, ete so Ana Pavlovska sum blizok i taa mo`e da se naluti, no jas sum iskren – tie ne ja iskoristija {ansata. Taa e godina dena potpretsedatel, a Gordan i Zoran ve}e tri godini.

Ne se dopadnaa na javnosta, ne se nametnaa, toa e mo`ebi vistinskiot termin. I nikoj ne e vinoven za toa. Ne mo`e sosila. Tie ne se nametnaa kako avtoritet. A drugi pak ne se izrodija od noviot bran koj Crvenkovski

veli se slu~il vo SDSM pred tri godini.

Nonstop zboruvame za nekakvi branovi, buri.

Nikako da sfatime deka na Makedonija & treba mir na politi~kata scena.

Toga{, ima li vo SDSM lik vo koj mo`e da se prepoznae naslednikot na Crvenkovski? Zo{to ima i drugi komentari – deka da, Crvenkovski mo`ebi treba da si odi, no koj drug?

Od potpretsedatelite so najgolemo politi~ko iskustvo i najgolemi simpatii kaj ~lenstvoto e Zaev. Druga e prikaznata sega, zo{to, dali po negov ili ne~ij drug izbor toj ne be{e eksponiran dovolno. A toj e od onie vo koj partijata vlo`ila. Nie sme mala dr`ava i ne mo`e da sozdavame politi~ki yvezdi sekoja godina. Sekoja generacija ima

33

34 INTERVIEW svoja {ansa. Nie na{ata ja iskoristivme i toga{ sozdadovme najmalku dvajca mo`ni naslednici na Crvenkovski. Sega da bidam samokriti~en. Poradi moi subjektivni slabosti i li~ni pogre{ni procenki dozvoliv da se vodat zadkulisni igri, kako vo vremeto na Vizantija, pa se rabote{e na oslabnuvawe i na mojata pozicija, potoa i na pozicijata na Radmila, a i na Zaev, ako sakate.

Se sozdava politi~ka yvezda ako ima strategija. I podgotvenost site bezrezervno da dadat poddr{ka za sozdavawe takov lik.

Sega vo ovoj moment, ne e rozova situacijata, no so vnatrepartiski izbori bi se podobrile poziciite.

Sekoj }e ima mo`nost da ja poka`e svojata vizija. Pa nie mo`ebi ne znaeme so kakov potencijal raspolagame, toga{ }e im se dade mo`nost site da se prijavat.

Edno, dve intervjua, nekolku javni nastapi i }e prepoznae javnosta vo kogo ima potencijal.

Ako ja trgneme li~nosta, {to e so ponudata?

Ubavo e da se slu{ne deka }e odite od vrata na vrata i }e se implementiraat barawata na gra|anite vo programa, no toa e prenaivno. Nie velime posetivme tolku i tolku sela vo Vele{ko i vo Strumi~ko, Gruevski izleguva i veli – eh, jas toa celo vreme go pravam. Povtorno bieme bitka koja odnapred }e ja izgubime. Bitkata za selanite treba vaka da se vodi. Gruevski veli deka dava subvencii. Nie velime – ok, odli~no {to dava{, da vidime sega komu i kako i koi se rezultatite. Ako sekoja godina Gruevski gi duplira subvenciite i stignal do 150 milioni evra, nie pra{uvame kako e mo`no da ima neverojaten uvoz na zemjodelski proizvodi od 672 milioni evra. Ete ja zagatkata! Toa treba da im se zboruva sekoj den.

Kako mo`e{e, za 6 godini so tolku stimulirawe da ostaneme uvozno zavisni!

Ne mo`e da se o~ekuva biznis – zaednicata da go uriva Gruevski

Dali ekonomskata situacija }e bide presudna za politi~kite razvrski?

Dosega treba{e da bide. I minatata godina imavme kriza i neracionalno tro{ewe na buxetot.

Toga{ duri “Skopje 2014” be{e u{te vo karabini. Sega ve}e se gledaat zgradite, pa na Gruevski }e mu bide lesno da manipulira i da veli – eve se parite. Tuka zavr{ija. Gradevme. Tuka opozicijata ima seriozen problem.

Nema opozicijata sojuznici nitu vo biznis-zaednicata, nitu vo sindikatite. Da bideme realni, SDSM nudi i dobri re{enija, no ako nema poddr{ka nitu vo komorite, nitu vo sindikatite, zaludno e.

A ako komorite prozborat?

Mene prijatno me iznenadi Komorata na Severozapadna Makedonija koja edinstvena za poslednite 12 vladini merki izrazi nezadovolstvo i ima{e kriti~ki stav, pa mo`ebi ja

isprovocira i Stopanskata komora da promovira svoi merki, {to vo kraen slu~aj sepak ne & pomaga na opozicijata. Imam ~uvstvo {to mo`ebi me la`e, no ne mo`e da o~ekuvame bizniszaednicata da go uriva Gruevski.

Kompaniite koi rabotat so vladata znaat deka dr`avata ne mo`e da propadne. I deka kogatoga{ }e si gi naplatat pobaruvawata. Del od niv pedantno si gi bele`at site denovi zadocnuvawe i si presmetuvaat kamati.

A ako saka opozicijata da ja vodi bitkata na toj teren, toga{ mora da ponudi vistinski merki i silen ekonomski tim. Da se vidat programite koi gi nudi eden Oland. Ili Cipras. Antipodot na {tedeweto – mo`e li, kako {to velat, da ne {tedime i da vratime dolgovi, tuku da rabotime pove}e i da sozdavame. Toa treba da se razraboti. Toa dolikuva na levicata. VMRO–DPMNE gi otepa so kritiki „oligarsite”, a SDSM izleze pred izborite lani so ekonomska programa i merki koi de fakto kaj del od niv sozdadoa nedoverba i ~uvstvo na zagrozenost.

36 REPORTA@A REPORTA@A

foto: FILIP POPOVSKI

KAKO STRUGA NEM ]E OSTANE PO M

37

MA DRUGA...

MERKA NA MERKO DETALNIOT URBANISTI^KI PLAN, ^IJ NACRT NEODAMNA BE[E IZGLASAN OD SOVETNICITE NA OP[TINA STRUGA, ]E GO UNI[TI KRAJBRE@JETO NA GRADOT, A OD NEGO ]E PROFITIRAAT LOKALNI BIZNISMENI I GRADONA^ALNIKOT MERKO, KOJ ]E DOBIE POLITI^KI POENI ZA TRET MANDAT, KOMENTIRAAT STRU@ANI. „KAPITAL” ANALIZIRA KOJ NAJMNOGU ]E ]ARI OD NOVIOT URBANISTI^KI PLAN, KOJ PREDIZVIKA VISTINSKA POLITI^KA BURA VO STRUGA I BE[E PRI^INA ZA SMENA NA LOKALNOTO RAKOVODSTVO NA SDSM

38 REPORTA@A PETRE DIMITROV dimitrov@kapital.com.mk MAKSIM RISTESKI risteski@kapital.com.mk

o avgust godinava na `enskataa pla`a vo Struga po 40-ti pat jubilejno }e se odr`i me|unarodniot rakometen turnir, koj zaedno so toj vo Doboj, se edinstvenite na prostorite od biv{a Jugoslavija. Edna od pri~inite poradi koi ovoj turnir opstanal dolgi godini i poradi koi stanuva s$ poatraktiven e {to se igraa na igrali{te pokraj samata pla`a, locirano pokraj Ohridskoto Ezero.

So noviot detalno urbanisti~ki plan na gradot Struga niz ova igrali{te treba da pominuva servisen pat za pristap do novite objekti koi }e se gradat, {to za Naume Ugrenovi}, pretsedatel na RK Struga, rakometen klub od koj e sostavena re~isi polovina od rakometnata reprezentacija na Makedonija i koj e glavniot organizator na turnirot, e apsurd. „Pove}e od 40 godini igrame rakomet na ova igrali{te. I ne samo nie. Na{ite deca sekojdnevno igraat fudbal na nego. Zo{to nekoj bi sakal toa igrali{te da stane minato ne mi e jasno. Ona {to barame e da se po~ituva zakonot i da ne se dozvoli da se uni{tuva okolinata na krajbre`jeto. Nie go ispo~ituvavme zakonot. Vo septemvri minatata godina do op{tinata ja podnesovme potrebnata dokumentacija za legalizacija na rakometnoto igrali{te i drugite pridru`ni objekti”, veli Ugrenovi}, koj se nadeva deka nacrt-planot, koj neodamna be{e usvoen na sovetot na op{tinata Struga, sepak }e pretrpi izmeni i deka igrali{teto }e ostane.

Detalniot urbanisti~ki plan, ~ij nacrt neodamna be{e izglasan od sovetnicite na op{tina Struga }e go

V

uni{ti krajbre`jeto na gradot, a od nego }e profitiraat lokalni biznismeni i gradona~alnikot Merko, koj }e dobie politi~ki poeni za tret mandat, komentiraat stru`ani. „Poentata na planot e za evtini pari da se kupat atraktivni lokacii. Vo Struga se slu~uva klasi~na trgovija so ezeroto”, komentiraat stru`ani.

Spored niv, vratata za urbaniot haos koj se slu~uva na krajbre`jeto vo Struga ja otvorilo Ministerstvoto za transport, koe so koncesiite za pla`ite dozvolilo nekoi lica da se steknat so imot za mali pari.

Svoj restoran na krajbre`jeto od neodamna ima i Dilaver Bojku, biznismenot koj le`e{e vo zatvor za trgovija so lu|e. Negoviot objekt e zna~itelno pogolem od drugite. Pred nekolku dena i negoviot biznis stana del od akcijata „Detonator”. UJP mu zapleni okolu 40 poker i drugi aparati za kockawe. Ovoj ilegalen biznis Leku go razvival vo {est objekti vo rodnoto Vele{ta, no i vo Labuni{ta, Vev~ani, kako i vo objektot srede stru{kata ~ar{ija, kade {to se nao|a negoviot hotelsko-ugostitelski objekt Blu skaj.

So detalniot talniot urbanisti~ki plan se predviduva iduva dislokacija kacija na site te

MERKO SAKA DA GRADI NA 30 METRI OD EZEROTO!?

Stru{kiot gradona~alnik Merko go skroil noviot viot urbanisti~ki plan za krajbre`jeto i go stavill na glasawe, iako eden mesec prethodno za istiot tiot dobil negativno mislewe od Ministerstvoto za `ivotna sredina i prostorno planirawe. „Del od prostorot zafaten vo dupot se nao|a vo krajbre`en pojas pomal od 50 metri. Postaavuvaweto soobra}ajnici, izgradbata na hotelski i ugostitelski objekti mo`e da predizvikaa naru{uvawe na prirodniot ambient i degradacija na prostorot”, se veli vo obrazlo`enieto ieto na Ministerstvoto.

Merko }e go ob`ali misleweto na Ministerstvoto, oti, kako {to veli, saka da go razvivaa turizmot vo gradot.

sportski objekti od krajbre`jeto na Struga, po~nuva}i od fudbalskoto igrali{te Karaorman, do odmorali{teto Majski cvet. Spored planot, na ovoj prostor treba da se gradat stanbeni i hotelski kapaciteti.

Rakometarite, kajakarite, edrili~arite, fudbalerite i izvidnicite, pak, predvideno e da se preselat vo zemjodelskiot kombinat Stru{ko pole, na magistralniot pat Struga - Debar.

Ona {to e u{te poapsurdno e {to planot predviduva gradewe privatno zemji{te. Takov e slu~ajot so prostoriite na izvidni~kiot klub Krste Jon, objekt koj e izgraden vo 2003 godina i ~ii sopstvenici poseduvaat imoten list za sopstvenost. I niz ovoj objekt treba da pominuva servisnata ulica, koja treba da obezbedi pristap za novite objekti koi se predvideni da se gradat.

Ist e i slu~ajot so fudbalskiot klub Karaorman. Na mestoto na fudbalskiot klub e predvideno da se gradi hotel. Lazo Liposki, pretsedatel na FK Karaorman, veli deka nikoj nema pravo da otu|uva privaten imot. „Tribinite, pomo{noto igrali{te i soblekuvalnite se sopstvenost na klubot i nikoj nema pravo toa da go otu|uva”,

REPORTA@A

veli Liposki Liposki.

Spored nego, na toj prostor e vozmo`no da se gradi hotel edinstveno dokolku i klubot se soglasi da vleze vo toj proekt preku javno-privatno partnerstvo. „Nie i sega iznajmuvame delovi od stadionot. Dokolku se najde zaedni~ki jazik i interes, hotelot mo`e da stane realnost”, veli Liposki.

Eden od ~etirite hoteli koi }e se gradat na krajbre`jeto e zacrtan na imot koj do 2026 godina ima pravo da go koristi detskoto odmorali{te Majski cvet. Imotot e vo sopstvenost na dr`avata.

Gradona~alnikot na Struga, Ramiz Merko, pak, negira deka so urbanisti~kiot plan za lokalnoto stru{ko krajbre`je e predvidena izgradba na hotelski i drugi ugostitelski objekti i veli deka gra|anite i sportskite dru{tva ne treba da stravuvaat. „Ova e samo nacrt-plan i zatoa sakame da im ka`eme na gra|anite, sportistite i hotelierite da ne se voznemiruvaat i pla{at, bidej}i ova ne e kone~en urbanisti~ki plan.

Sleduva javna debata na koja site gra|ani i zasegnati strani }e mo`at da dadat zabele{ki so {to }e mo`e da se preina~i planot”, veli toj.

Toj veli deka nema da ima nikakvi gradbi i oti vo interes na lokalnata samouprava e da se za~uvaat site sportski i drugi objekti koi se na krajbre`jeto. „Voop{to ne treba od ova da se pravi politika i da se sozdavaat tenzii i nekoj da se osuduva deka se donesuva detalen plan sprotivno na potrebite na gradot i potrebite na sportistite i turizmot. Lokalnata samouprava ne pobarala da se nosi detalen plan, toa vo nekolku navrati go pobara Ministerstvoto za transport i vrski.

Tamu nema da ima novi objekti”, veli Merko, naglasuvaj}i deka novi objekti se predvideni samo kaj gradskoto igrali{te. Na zabele{kite na stru`ani deka urbanisti~kiot plan

dodvoruvawe e negovo dodvo oruvawe za lokalnite biznismeni, za dobivawe politi~ki poeni za tret mandat, Merko veli deka dali toj }e se kandidira povtorno za gradona~alnik }e zavisi od negovata partija DUI. „Mene site me sakaat. Ne mora nikomu da mu se dodvoruvam”, veli Merko.

Iako i samiot ne e siguren dali nacrt-planot }e pomine vo Ministerstvoto za transport, sepak veli deka tie {to zastanale zad nego }e bidat nagradeni.

„Bidej}i Bidej}i sovetnicite na SDSM glasaa za planot, jas na tie mesta kade {to ima Makedonec-rakovoditel mora da napravam smena so ~ovek od drugata strana, bidej}i sovetnicite na SDSM poka`uvaat deka pridonesuvaat za gradot”, veli Merko.

Od Ministerstvoto za transport i vrski ne odgovorija na pra{awata na „Kapital” dali nivnoto mislewe za planot }e bide negativno ili pozitivno i dali planot ve}e e kaj niv na razgleduvawe.

STRUGA – MULTIETNI^KA BOMBA ILI PRIMER ZA SO@IVOT? tru{kiot gradona~alnik odigra mnogu interesna uloga i vo protestite na, glavno, albanskoto naselenie od Struga – prvite poradi nastanite od Vev~anskiot karneval, a vtorite protiv akcijata „Monstrum”. Merko gi predvode{e protestite na koi se brane{e islamot od navredlivite maski na Vev~anskiot karneval. Me|u protestantite be{e zabele`liv ne mal broj radikalni muslimani, takanare~eni vahabiti. No, od druga strana, koga po akcijata „Monstrum” muslimanite po~uvstvuvaa potreba da ja branat verata i od obvinuvawata na ministerkata za vnatre{ni raboti deka smiqkovskoto ubistvo e delo povrzano so radikalniot islam, Merko zastana protiv protestite. Toga{ naj~estite paroli bea naso~eni protiv DUI. Ova ja dovede vo pra{awe iskrenosta na stru{kiot gradona~alnik kako predvodnik na protestite po Vev~anskiot karneval, a stru`ani potegot na Merko go protolkuvaa kako obi~en obid da im se dodvori na svoite glasa~i. Gradona~alnikot vaka go objasnuva svojot otpor protiv protestite po akcijata „Monstrum”. „Otidov ~ekor pove}e od DUI i gi ubediv preku lokalnite mediumi muslimanite od Struga deka ne treba da ima protesti, za{to nie sme turisti~ki grad i imavme vo toj period turisti koi ne treba da gi zapla{uvame deka Struga e nesigurna. Imam golema poddr{ka i doverba od gra|anite i site bea vo grupi sobrani niz gradot i ~ekaa da izlezam jas. Bidej}i jas ne izlegov, site se razotidoa. Nemav nikakov problem so ovie protesti. Nie nemame nitu eden me|uetni~ki problem. Tepa~kite vo u~ili{tata imaa politi~ka zadnina. Jas sum mnogu umeren. Ne dozvoluvam politi~kite partii vo borbata za vlast da posegnat po me|uetni~kite odnosi vo Struga”, izjavi Merko za „Kapital”. Deka vo Struga vladeat tradicionalno dobri me|uetni~ki odnosi se slo`uvaat i vo SDSM, no ottamu velat deka politikata na DUI e na pat da gi zaostri istite. „Situacijata vo Struga na me|uetni~ki plan e specifi~na. Nie, gra|anite Makedonci i Albanci, funkcionirame zaedno bez problemi, no za odnosot na DUI kon gradot zboruva nivnata politika, spored koja duri 70% od vrabotenite vo op{tinata se Albanci, {to zboruva za izvesno obespravuvawe na drugite”, veli Pintoska.

S

39 3 9

40 REPORTA@A

I PARTIITE SE TEPAAT ZA STRUGA zrekata „Kako Struga nema druga”, nastanata vo nekoe podobro vreme za gradot na Ohridskoto Ezero, e aktuelna i denes, barem kako opis na politi~kite specifiki na op{tinata od krajniot jugozapad na dr`avata. Vo Struga najlo{o funkcionira vladeja~kata koalicija VMRO-DPMNE-DUI, {to na centralno nivo ve}e ~etvrta godina doka`uva deka e otporna na politi~ki buri, od koi dobar del bile seriozen povod za raskinuvawe na partnerstvoto.

Od druga strana, op{tinskite sovetnici na SDSM mu dadoa poddr{ka na DUI vo op{tinskiot sovet, i toa za najnepopularniot me|u stru`ani detalen urbanisti~ki plan, so koj se stravuva deka }e se uni{ti stru{koto krajbre`je. Za kontroverznosta na vakvata odluka na dvajcata sovetnici na SDSM dovolno zboruva itnata reakcija od Biha}ka za nivna smena od partiskite funkcii. Bez somne`, najgolem vinovnik za ovie netipi~ni partisko-politi~ki odnosi vo Struga e gradona~alnikot Ramiz Merko, odnosno negovata sklonost bez predrasudi da sorabotuva so sekogo ako ima korist od toa. Toj otvoreno priznava deka

I

Vo Struga, VMRO-DPMNE e protiv DUI, koja barem vo op{tinskiot sovet najdobro sorabotuva so SDSM. Glaven vinovnik za vakvite netipi~ni partisko-politi~ki odnosi e gradona~alnikot Ramiz Merko, koj e obvinet deka za glasawe po negova volja deli direktorski mesta. vospostavil nov sistem za stimulacija na sovetnicite da glasaat na na~in {to mu odgovara, vetuvaj}i, na primer, deka }e ja nagradi poddr{kata na SDSM za DUP so direktorski mesta za kadri od partijata na Crvenkovski.

Pra{aweto dali e ova zakonski Merko go do~ekuva so za nego tipi~en humor, isto kako i site drugi nezgodni novinarski pra{awa, ostavaj}

NATA[A PINTOSKA PRETSEDATEL NA SDSM-STRUGA

Ubavite zborovi na Merko deka toj }e ja nagradel SDSM za poddr{kata na DUP smetam deka se del od politikata na VMRO-DPMNE i DUI za da se ocrni na{ata partija.

i vpe~atok deka od sekoj pad znae da se do~eka „na noze”. Zboruvaj} i za na~inot na koj{to funkcionira Sovetot na op{tina Struga, Merko vo vakvata konstelacija na odnosite go napa|a VMRO-DPMNE, ~ii sovetnici gi obvinuva za neodgovorno ko~ewe na rabotata, a nivnite kolegi od SDSM gi narekuva spasiteli na situacijata. „Sovetot rabote{e dobro, so zaedni~ko nosewe na odlukite na site sovetnici, do momentot koga VMRO-DPMNE odlu~i da ne glasa za buxetot na op{tinata za 2012 godina, pri {to SDSM se postavi odgovorno i glasa{e za ovoj buxet. Zatoa, nie se potprevme i na ovaa politi~ka partija. Koga VMRODPMNE vide deka be{e neodgovorno za buxetot, sfati deka im izbega plenot od raka, za{to jas tamu kade {to ima Makedonec-rakovoditel vo ovoj slu~aj mora da go smenam so drugata strana, koja pridonesuva za gradot”,

REPORTA@A izjavi Merko za „Kapital”. Toj smeta deka VMRO-DPMNE gi koristi nastanite so nacrt-detalniot urbanisti~ki plan za da gi napadne sovetnicite na SDSM, obvinuvaj}i gi deka ja predale Struga. Gi otfrla {pekulaciite deka zad poddr{kata na SDSM vo spomenatite slu~ai se krie plan na Crvenkovski za zbli`uvawe so Ahmeti za povisoki celi na centralno nivo. „Nema nikakov plan. Nie so SDSM i pred ova dobro sorabotuvavme.

Gradona~alnikot na Ohrid, Aleksandar Petreski, e od SDSM, a me|uop{tinskoto javno pretprijatie Proakva, kade {to Petreski ima postaveno direktor od SDSM, e zaedni~ko.

Potpisnici na imenuvawata na direktorite tamu sme i jas i Petreski”, izjavi Merko, uveruvaj}i deka ubavite zborovi za SDSM ne se samo rezultat na negoviot momentalen interes. ]E ZASTANE LI DUI ZAD MERKO VO NOVA LOKALNA KAMPAWA? Merko do mart 2013 godina (koga se lokalnite izbori) go odrabotuva svojot vtor gradona~alni~ki mandat, a ne krie deka so zadovolstvo bi tr~al kampawa i za treta pobeda vo Struga.

Poznava~ite na mo`nostite vo DUI smetaat deka toj odamna ja izgubil poddr{kata na rakovodstvoto od Mala Re~ica, koe spored niv, nema da zastane zad kandidatskite ambicii na Merko. „Dali }e se kandidiram za sleden mandat ne zavisi od mene. Va`no e ovoj mandat da go zavr{am ~esno kako {to go zapo~nav. Ako DUI ne me predlo`i, nema da izlezam kako nezavisen kandidat, ja po~ituvam partijata.

Mene ova mi e vtor mandat vo koj uspe{no se spravuvam so site mo`ni prepreki. Koga dojdov vo 2005 godina zateknav blokirana smetka so dolg od pet milioni evra. Sega finansiskata kondicija na op{tinata e dobra, nema napraveno nikakov dolg vo site sedum godini otkako sum gradona~alnik, za site proekti {to sme gi realizirale e plateno navreme”, veli Merko, koj {pekulaciite deka ne e omilen vo DUI gi demantira tvrdej}i deka Ali Ahmeti pravel duri i presedani za da mu ovozmo`i da gi zadr`i i gradona~alni~kata i partiskata funkcija. „Ne e to~no deka ne sum omilen vo DUI. Vo partijata u`ivam najgolema po~it. Koga }e se sretnam so rakovodstvoto na DUI me vikaat najgolemiot ~ovek. Toa {to se zboruva deka } e kandidiraat drug ~ovek za Struga e politika na nekoi drugi. Jas sum pretsedatel na ogranokot na DUI od 2005 godina. Koga se izbiraat pretsedateli na ogranocite na DUI vo Tetovo ili vo Gostivar nema ni{to za toa

vo javnosta, a ovde sekoga{ se diga mnogu pra{ina. Pred tri godini be{e kongresot na DUI, na koj be{e izmenet statutot na partijata, so odredba sekoj pretsedatel na ogranok koj }e osvoi gradona~alni~ki mandat da se otka`e od ednata pozicija. Eve, ve}e tri godini jas sum i pretsedatel na ogranokot i gradona~alnik”, veli Merko.

Pretstavnicite na drugite politi~ki partii vo Struga ne sakaat Merko po tret pat da ja vodi op{tinata. Onie od VMRO-DPMNE, koi sobraa nekoj poen po kompromitira~kata sorabotka me|u Merko i dvajcata sovetnici na SDSM, ne bea raspolo`eni da odgovoraat na pra{awata za nivnata uloga vo slu~uvawata vo Sovetot na Struga.

Na dogovorenata sredba so novinarska ekipa na „Kapital” vo prostoriite na op{tinskiot komitet na VMRO-DPMNE n$ pre~ekaa noviot pretsedatel na ogranokot, koj neodamna go donese „noviot bran”, Pero Petkoski, i edna sovetni~ka na partijata, no odbija da odgovorat na na{ite pra{awa.

Pobaraa da im gi ispratime po elektronska po{ta, no odgovori, sepak, ne dobivme. Pogolema otvorenost poka`aa vo SDSM, od kade {to tvrdat deka lokalnoto neprijatelstvo me|u VMRO-DPMNE i DUI e samo prividno, a ima za cel da & na{teti na opoziciskata partija. „Za sorabotka me|u SDSM i DUI, odnosno Ramiz Merko, ne mo`e da stane zbor. Kako i da izgleda odnadvor, sorabotkata vo koalicijata VMRODPMNE-DUI sovr{eno funkcionira, najverojatno

RAMIZ MERKO GRADONA^ALNIK NA STRUGA

SDSM glasa{e za buxetot na Struga za 2012 godina, pa VMRO-DPMNE sfati deka im izbega plenot od raka, za{to jas tamu kade {to ima Makedonecrakovoditel vo ovoj slu~aj mora da go smenam so drugata strana, koja pridonesuva za gradot.

po direktiva od centralno nivo.

Sovetnicite od VMRO-DPMNE prvpat mu svrtea grb na Merko pri glasaweto na op{tinskiot buxet za 2012 godina, a rabotata se iskomplicira koga dvajca sovetnici na SDSM, koi mnogu n$ razo~araa, glasaa za DUP na gradot, pa SDSM be{e obvineta deka sorabotuva so Merko. Ubavite zborovi na gradona~alnikot deka toj }e ja nagradel SDSM za poddr{kata na DUP smetam deka se del od politikata na VMRO-DPMNE i DUI za da se ocrni na{ata partija”, izjavi pretsedatelkata na stru{kiot ogranok na SDSM, Nata{a Pintoska.

41

INTERVIEW 42 INTERVIEW

NIKOLA GRUEVSKI

PREMIER NA VLADATA NA R. MAKEDONIJA ZA ITAR-TAS

RUSITE MO@AT DA INVESTIRAAT VO POVE]E OBLASTI

INTERVIEW Onie investitori koi imaat namera ili, pak, }e se odlu~at da realiziraat biznis vo Makedonija }e naidat na prijatelski orientirana vlada koja ima razbirawe za nivnite potrebi i koja }e bide zna~aen partner vo sozdavaweto atmosfera za kvalitetno vodewe biznis Kako gi ocenuvate bilateralnite odnosi me|u Republika Makedonija i Ruskata federacija? Vo kakva nasoka smetate deka bi trebalo da se razvivaat odnosite me|u dvete zemji?

Republika Makedonija i Ruskata federacija imaat tradicionalni prijatelski vrski koi{to bele`at trend na postojano unapreduvawe. Nie bi sakale tie da dobijat nov kvalitet i u{te pogolema dinamika i zna~ewe. So Rusija imame dobra sorabotka vo pove}e oblasti, koi se potkrepeni i so pove}e me|usebni dogovori {to dosega se potpi{ani i toa vo razli~ni oblasti od me|uresorskata sorabotka. [to zna~i deka ima soodvetna i potrebna pravna ramka i ve}e izgradena osnova za u{te pogolem razvoj i dinamizirawe na odnosite vo site poliwa od zaemen interes. Imame sorabotka vo oblasta na transportot, vo kulturata, kade {to imame manifestacija otvoreni denovi na makedonskata kultura vo Moskva, a ruski umetnici rabotat i na makedonski proekti, vo obrazovanieto postoi sorabotka me|u univerzitetite od dvete zemji, vo sportot kade {to mnogu igra~i, treneri i sportski rabotnici od Rusija koi ostavile traen beleg vo makedonskiot sport. Ona {to sledno treba da go napravime e ovie odli~ni politi~ki i op{testveni odnosi na sorabotka da gi razvivame u{te pove}e i na ekonomski plan, kade {to imame sorabotka, no jas sum cvrsto ubeden deka mo`e u{te pove}e da ja unapredime i intenzivirame.

Veruvam deka postojat mnogu mo`nosti i potencijali odnosite me|u dvete zemji vo idnina da prodol`at da se prodlabo~uvaat vo site sektori. Rusija e edna od prvite zemji koi{to ja priznaa Republika Makedonija pod ustavno ime, nie sme blagodarni za toa, visoko go cenime, i toa ima{e golemo zna~ewe za na{iot dr`aven razvoj, kako i za razvojot na me|usebnite odnosi.

Poznato e deka vo juni 2012 godina vo Sankt Peterburg }e se odr`i ekonomski samit. Dali e predvideno Va{eto D u~estvo na ovoj o sobir? Vo vrska so ova, dali o~ o~ekuvate podobruvawe na sorabotkata vo ekonomskata sfera me|u dvete zemji?

Da, slednata nedela }e prestojuvam vo poseta na Ruskata federacija, kade {to jas Rusk i pogolema vladina delegacija vo ~etiri vl dena }e prisustvuvame i }e se obratime na prisus biznis-forumi vo ~etiri gradovi, Moskva, Vladimir, Ni`wij Novogorod i Sankt PeNi` tersburg. Ovaa poseta na Rusija }e pretstavuva odli~na odli~n mo`nost da gi pretstavime ekonomskite i investiciskite potencijali na makedonskata makedonska ekonomija pred ruskite stopanstvenici i u~esnicite na ovie forumi.

Veruvam deka nastanite }e bidat iskoris-

teni i za ostvaruvawe direktni sredbi so ruski kompanii na koi }e razgovarame za mo`nostite za konkretni investicii vo Makedonija. Smetame deka postojat ogromni potencijali za prodlabo~uvawe na ekonomskata sorabotka me|u Makedonija i Rusija, kako na me|udr`avno nivo koe e dosta zna~ajno i po obem i po kvalifikacii, taka i vo domenot na privatnite investicii koi se osobeno bitni i za na{iot razvoj i za oploduvaweto na kapitalot na ruskiot privaten sektor. Ona {to mo`am da go istaknam e deka onie investitori koi imaat namera ili, pak, }e se odlu~at da realiziraat biznis vo Makedonija }e naidat na prijatelski orientirana vlada koja ima razbirawe za nivnite potrebi i koja }e bide zna~aen partner vo sozdavaweto atmosfera za kvalitetno vodewe biznis.

Tie }e se najdat vo stabilno i predvidlivo opkru`uvawe, so stabilen bankarski sistem, so nizok javen dolg, koj e ~etvrt najmal vo Evropa, a proekciite za rast na site relevantni faktori govorat deka Makedonija }e ima najvisok procent na rast od site zemji vo regionot. Toa se dobri uslovi i treba da se iskoristat. [to pravi makedonskata vlada za privlekuvawe na stranskite investitori, vo taa smisla i na investitorite od Rusija?

Republika Makedonija go privle~e vnimanieto na svetskata investitorska zaednica so nejziniot brz i siguren pohod kon prvite pozicii na najreformski orientirani zemji, vo poslednite pet godini, od koi vo minatata godina bevme rangirani na tretoto mesto. Spored ugledniot Doing Business, vo poslednite pet godini se nao|ame me|u najgolemite reformatori vo svetot, a po izve{tajot na Svetskata banka za 2012 godina Makedonija sega se nao|a na 22-ta pozicija vo svetski ramki, me|u 183 zemji, i e najvisoko rangirana vo odnos na koja bilo tranziciska ekonomija od Jugoisto~na Evropa i pred 19 zemji-~lenki na EU, a pred {est godini bevme na 96 mesto na vkupnata lista. Imame zna~aen napredok i na listata na Indeksot za uslovite za vodewe biznis na Forbes i Indeksot na ekonomski slobodi na Wall Street Journal & Heritage Foundation.

Ovoj rezultat ne e slu~aen, toj se dol`i na mnogu rabota i postojani reformi. Vo izminatite {est godini sprovedovme serija reformi za unapreduvawe na delovnata klima vo Makedonija. Nie gi prepoznavme glavnite barieri za vodewe biznis i pristapivme kon namaluvawe na dano~noto optovaruvawe i temelni administrativni i regulatorni reformi. Vovedovme edinstvena stapka od samo 10% na personalniot danok na dohod i danokot na dobivka. Ja

oslobodivme od odano~uvawe zadr`anata dobivka, koja dokolku firmite ne ja raspredelat kako dividenta toga{ za nea ne treba da pla}aat danok, i toa pravo mo`e da go koristat vo neograni~en broj godini i vo neograni~en iznos. Etapno gi namaluvame socijalnite pridonesi za edna tretina.

Vo nasoka na namaluvawe na administrativniot i regulatorniot tovar za vodewe biznis, vo nekolku fazi be{e sproveden i proektot regulatorna gilotina, so koj se poednostavija del od propisite i se ukinaa nesu{tinskite obvrski za biznisite. Vovedovme edno{alterski sistem vo carinata i dano~nata administracija, donesovme merki vo delot so upravuvawe so grade`no zemji{te, so {to e poednostavena postapkata za gradewe, namaleni se komunaliite, vovedovme subvencii za tur-operatorite, kako i drugi reformi koi mnogu pozitivno vlijaat na biznis-klimata vo Republika Makedonija. Vrz osnova na podobrenata biznis-klima i aktivnostite za promocija na Republika Makedonija kako atraktivna biznis-destinacija, uspeavme da privle~eme poznati stranski kompanii vo tehnolo{koindustriskata razvojna zona vo Skopje.

Me|u kompaniite koi{to se prisutni tamu e i ruskata kompanija Protek grup. Voedno, otvorame u{te tri tehnolo{ko-industriski razvojni zoni od koi ednata vo [tip, vo isto~niot del od zemjata, potoa vo Tetovo, vo severozapadniot del do zemjata, kako i u{te edna vo blizina na glavniot grad Skopje. Vo ovie zoni nudime niza povolnosti, kako {to e osloboduvawe od danok na dobivka i danokot na dohod vo prvite 10 godini, potoa dano~no osloboduvawe na reinvestiranata dobivka i osloboduvawe od administrativni taksi, a vo zavisnost od visinata na investicijata, makedonskata vlada dava subvencija za ureduvawe na zemji{teto, koe se dava pod zakup pod povolni uslovi za period do 99 godini.

Voedno vo ovie zoni vladata obezbeduva i infrastrukturni pogodnosti, kako {to e besplatno priklu~uvawe do gas, elektri~na energija i komunalno povrzuvawe.

Od aspekt na pristapot do potro{uva~i, ona {to e zna~ajno za investitorite e deka preku potpi{uvawe dogovori za slobodna trgovija so Evropskata unija, zemjite-~lenki na EFTA, CEFTA, kako i bilateralnite dogovori so Turcija i Ukraina, uspeavme da go nadmineme problemot na mal pazar i sega onie koi investiraat vo Republika Makedonija, a jas se nadevam deka }e ima {to pove}e i ruski kompanii, prakti~no imaat pristap do pazar so pove}e od 660 milioni potro{uva~i. Prakti~no, osven so Rusija imame dogovori za slobodna trgovija so site dr`avi na kontinentot Evropa.

43

44 INTERVIEW Veruvam deka site ovie argumenti }e predizvikaat interes kaj ruskite investitori da ja razgledaat Makedonija kako sledna destinacija za pro{iruvawe na svojot biznis.

Koi sferi na makedonskata ekonomija smetate deka bi mo`ele da bidat najprivle~ni za stranskiot kapital?

Ima pove}e oblasti koi-{to se interesni za stranskite kompanii. Ona {to e karakteristika za izminatiot period e prisustvoto na poznati brendovi, edni od najgolemite svetski kompanii od avtomobilskata industrija kako {to se Xonson Meti od SAD, Xonson kontrols od Velika Britanija, Krombert i [ubert i Drekselmejer od Germanija, Maderson od Indija, Teknohoze od Italija, kako i drugi kompanii kako Kemet elektroniks od SAD, Einflou od [vajcarija i drugi koi{to dojdoa vo Makedonija. No, toa e samo eden segment. Makedonija raspolaga so prirodni potencijali vo domenot na zemjodelstvoto i proizvodstvoto na hrana, veruvam deka soglasno so iskustvoto ruskite gra|ani se zapoznaeni so kvalitetot na na{ite zemjodelski proizvodi i na na{eto makedonsko vino. Potoa nao|ali{ta na mineralni surovini, kade {to Rusija ima golemo iskustvo i kvalitet vo svetski ramki, mo`e da bide predmet na interes. Se razbira tuka se i mo`nostite za investicii vo energetikata i patnata infrastruktura.

Za nas e zna~ajno dokolku bi mo`ele da

ostvarime pokonkretna sorabotka so Rusija vo energetikata, znaeme {to zna~i Rusija vo energetikata, vo tehnologijata i vo kadarot koj e osposoben za vakvi oblasti. Tuka mnogu bi zna~ela pro{irena sorabotka, imaj}i predvid deka ve}e na{ite dve zemji postignaa na~elen dogovor so koj bi se reguliral klirin{kiot dolg koj Ruskata federacija go ima kon nas u{te od vremeto koga bevme ~len na porane{na Jugoslavija, {to zna~i deka toa poramnuvawe bi mo`elo da se efektuira preku izgradba na gasovod na prioritetniot magistralen pravec Kle~ovce - [tip - Negotino - TEC Negotino - Kavadarci, koj e glavna gasovodna arterija vo na{ata zemja. Za ovaa tema, za vreme na posetata }e bide potpi{an i memorandum za sorabotka me|u na{ata gasovodna kompanija i ruski Strojtransgas, koj dava mo`nost za prodlabo~uvawe na sorabotkata i napredok vo procesite. Investirame mnogu vo obrazovanieto, davame 6% od BDP za investicii vo obrazovanie, osobeno vo produciraweto novi kadri vo sferite na tehni~kite nauki i informati~ko-komunikaciskite tehnologii, davame besplatni u~ebnici, otvorivme fakulteti re~isi vo sekoj grad. Toa se oblasti kade {to postojano ima interes za investicii i za nas e mnogu zna~ajno da se sozdava soodvetna rabotna sila koja }e odgovori na potrebite na investitorite.

Edna od strate{kite oblasti kako {to napomenav prethodno e i proizvodstvoto na

vino koe{to e ve}e prisutno na ruskiot pazar, a se razbira tuka e i turizmot kako zna~ajna granka na makedonskata ekonomija.

Kakvi ~ekori ste podgotveni da prezemete za privlekuvawe na turistite od Rusija? Mo`e li da se o~ekuva direktna ~arter-vrska Skopje – Moskva vo bliska idnina?

Ve}e treta godina po red nosime odluka so koja se ukinuvaat turisti~kite vizi za ruskite dr`avjani za period od 6 meseci, a ovaa godina donesovme odluka ednostrano da gi ukineme vizite za ruskite gra|ani za period od 1 godina. Pokraj ona {to pretstavuva redovna turisti~ka ponuda, smetame deka ova e dopolnitelen ~ekor za privlekuvawe na ruskite turisti vo Makedonija. Na{ata zemja raspolaga so golemo kulturno i prirodno nasledstvo koe{to e interesno za ruskite turisti i nie rabotime toa da stane podostapno za niv.

So Ruskata federacija gi imame potpi{ano site spogodbi od sferata na aviosoobra} ajot i na{ite pretstavnici rabotat na iznao|awe ruski partneri so koi bi se vospostavila i direktna ~arter-linija.

Pokraj prirodnite ubavini, ezerata, planinite, odli~nata hrana i vino, vo Makedonija ima i brojni arheolo{ki nao|ali{ta od razli~ni periodi na istorijata, kako i edni od najstarite pravoslavni manastiri koi vredi da se posetat.

Pretpriema~ &...

BIZNISMENSKI DILEMI VO KRIZA

NA [TO DA [TEDAT FIRMITE, A ZA [TO MORA DA TRO[AT

BROJ 660

20/06/2012

MENAXMENT

www.kapital.mk

Cementarnica Usje a.d. Skopje redovno se javuva na aukciite {to gi organzira ELEM za proda`ba na no}nite vi{oci elektri~na energija, koi se prodavaat po poniska cena sporedeno so strujata {to doa|a od uvoz, so {to zna~itelno gi namaluvame tro{ocite po ovoj osnov, {to ne e za zanemaruvawe ako se zeme predvid faktot deka industrijata kupuva struja po visoki ceni na otvoren pazar.

SILVANA @E@OVA silvana@kapital.com.mk

o ramkite na programata za {tedewe i kratewe na tro{oci, upravata na italijanskiot proizvoditel na avtomobili Fiat go zatvori sedi{teto na kompanijata vo Torino na osum dena. Za zatvoraweto na pogonot, vo koj rabotat vkupno 5.400 rabotnici, Fiat }e gi namali tro{ocite na rabotewe za okolu eden milion dolari. Rabotnicite koi }e ostanat doma }e dobijat 80% od redovnata plata, kako {to e predvideno so vladinata programa za privremeno otpu{tawe rabotnici.

Primerot na Fiat poka`uva deka kompaniite vo ova krizno vreme nao|aat najrazli~ni na~ini kako da gi namalat tro{ocite vo raboteweto.

No, dilemata koja im se nametnuva na mngu biznismeni sega e na {to mo`at da {tedat kompaniite, a na {to mora da tro{at? Dali i do kade mo`e da se odi so {tedewete ili so tro{eweto? Odgovorot na ova pra{awe pretpriema~ite go baraat vo ramnote`ata na razumniot rast i politikata na {tedewe. No, kako da se postigne toa?

Makedonskite biznismeni velat deka se svesni za zna~eweto na investiciite vo ova krizno vreme, bidej}i samo taka mo`at da opstanat i da rabotat vo te{kite ekonomski uslovi. Investiciite vo nova tehnologija i proizvodstveni procesi im gi namaluvaat tro{ocite na raboteweto, no i gi pravat pokonkurentni na evropskite pazari.

“Mnogu delovni partneri, prijateli i poznanici i den-denes mi se ~udat na umot i se pra{uvaat {to mi treba{e investicija sred kriza, koja{to na krajot }e n$ ~ini mo`ebi i 15 milioni evra. No, jas imam druga filozofija vo biznisot. U{te na krajot na 70-tite godini, koga se vrabotiv vo toga{niot jugoslovenski zemjodelsko-industriski gigant PKB, direktorot za investicii i razvoj vo edna prigoda mi re~e: “Znae{, Slobodane, onoj moment koga }e zastane{ vo razvojot }e po~ne{ da pa|a{ i na krajot }e propadne{“. Pekabesko na aktuelnava lokacija vo [uto Orizari se razvi do tolku {to

V

[tedewe ili investicii, pra{awe e sega? Makedonskite biznismeni velat deka se svesni za zna~eweto na investicite vo ova krizno vreme, bidej}i samo taka mo`at da opstanat i da prodol`at da rabotat vo te{ki ekonomski uslovi. Investiciite vo nova tehnologija i vo proizvodstveni procesi im gi namaluvaat tro{ocite na raboteweto, no i gi pravat pokonkurentni na evropskite pazari ve}e nema nitu peda prostor kade da se pro{irime. Ne mo`eme nitu eden nov kamion da kupime, zatoa {to nema kade da go parkirame nave~er”, veli Slobodan Kutrevski, sopstvenik i direktor na Pekabesko.

Kompanijata Agrofila e proizvoditel na tradicionalno maslo za jadewe od [tip. Ima kapacitet od 2.000 toni maslo godi{no, ~ij limit ve}e e nadminat od pobaruva~kata, pa se odi kon pro{iruvawe na proizvodstvoto.

Izvr{niot direktor na kompanijata, Andrijana Postolova, veli deka i vo vreme na kriza se odlu~ile za novi investicii vo oprema, bidej}i toa im gi namaluva tro{ocite za proizvod-

VAN^O ^IFLIGANEC GENERALEN DIREKTOR I SOPSTVENIK NA ADORA IN@ENERING

Nie ne {tedime, tuku investirame, za{to na{eto moto e deka samo so mnogu rabota, so brza i kvalitetna gradba, so prilagoduvawe na pazarot i so galopira~ki ~ekor pred konkurentite mo`eme da & se sprotivstavime na krizata i od nea da izlezeme kako pobednici.

stvo.

“Preku Agencijata za finansiska poddr{ka na zemjodelstvoto ja dobivme programata 50:50 za nabavka na nova oprema. Treba da ja realizirame vo rok od 90 dena i da gi nabavime ma{inite”, izjavi Postolova.

Spored nea, dopolnitelno ote`nuvawe na rabotata e {to cenite na surovinite i na repromaterijalite postojano rastat i toa pridonese za poka~uvawe na cenata na masloto za nekolku denari. Agrofila se soo~uva i so nedostig od dovolno kvaliteten surovinski materijal. So toa kompanijata e primorana da uvezuva od Romanija, kade {to mo`e

ANDRIJANA POSTOLOVA IZVR[EN DIREKTOR NA AGROFILA

Preku Agencijata za finansiska poddr{ka na zemjodelstvoto ja dobivme programata 50:50 za nabavka na nova oprema. Treba da ja realizirame vo rok od 90 dena i da gi nabavime ma{inite.

47

48

MENAXMENT da se najde son~ogled so optimalnoto potrebno nivo na maslenost.

Postolova veli deka gi sledat oglasite na dr`avnite agencii koi nudat odredeni olesnuvawa i subvencii, a posleden primer e {to aplicirale na oglas vo Agencijata za vrabotuvawe, koja nudi polovina suma za vraboten dokolku kompanija vraboti lice.

PRIMERI ZA OPTIMIZACIJA NA TRO[OCITE, NO I AGRESIVEN NASTAP NA PAZAROT Vo zavisnost od dejnosta na kompanijata, postojat razli~ni primeri za optimizacija na tro{ocite i racionalno tro{ewe i raspredeluvawe na resursite. Cementarnica Usje a.d. kako primer za toa ja naveduva nivnata investicija vo adaptacija na proizvodstvoto, koe mo`e da raboti vo tekot na no}nite ~asovi i da prezema energija po poniska cena, {to e korisno i za kompanijata i za energetskiot sistem.

“Cementarnica Usje a.d. Skopje redovno se javuva na aukciite {to gi organzira ELEM za proda`ba na no}nite vi{oci elektri~na energija, koi se prodavaat po poniska cena sporedeno so strujata {to doa|a od uvoz. So toa zna~itelno gi namaluvame tro{ocite po ovoj osnov, {to ne e za zanemaruvawe ako se zeme predvid faktot deka industrijata kupuva struja po visoki ceni na otvoren pazar. Ova e samo eden konkreten primer, a gi ima mnogu. Nie postojano pravime analizi za optimizirawe na tro{ocite i toa ne samo kako rezultat na nadvore{nite okolnosti, koi vo momento se dopolnitelen motiv za

Dali ja kriete va{ata nasmevka?

toa, tuku i kako na{a delovna kultura na rabotewe”, velat od kompanijata.

Iako krizata udri i po grade`niot sektor, ADORA in`enering i vo kriza gi pravi najgolemite investicii - minatite dve godini bea proglaseni za investitor na godinata.

“Po~nuvame so izgradba na pet novi elitni objekti so 300 stanovi vo op{tina Aerodrom, Skopje, proekt vreden 20-ina milioni evra. Godinava dovr{ivme u{te dve stanbeni zgradi vo op{tina Aerodrom, a vo finalna faza se elitnite objekti vo Skopje, Centar, pod Vodno, Ohrid-Biljanini Izvori i Strumica-Park.

Nie ne {tedime, tuku investirame, za{to MIR^E ^EKREXI na{eto moto e deka POTPRETSEDATEL NA SOJUZ NA STOPANSKI KOMORI samo so mnogu rabota, so brza i kvalitetna Ona {to e mnogu va`no e deka treba gradba, so prilada se dejstvuva brzo. Da se pravat goduvawe na pazarot po~esti analizi od voobi~aenata i so galopira~ki praktika na rabotewe i da se rea~ekor pred konkurengira vo soglasnost so faktite. tite mo`eme da & se sprotivstavime na krizata i od nea da izlezeme kako pobednici”, veli prof. d-r Van~o ^ifliganec, generalen direktor i sopstvenik na ADORA in`enering.

Toj objasnuva deka ne kratat na tro{oci, tuku naprotiv, tie se zgolemuvaat so sekoj nov investiciski proekt.

“Porasnaa tro{ocite tel. 389 2 309 470 www.eternadent.com.mk

za pla}awe na lokaciite so grade`no zemji{te {to gi kupivme na javno naddavawe od dr`avata, pri {to najskapata lokacija sme ja platile po 412 evra za m2, a porasnaa i tro{ocite za komunalii. Godinava ADORA in`enering odi so namaleni, popularni ceni za stanovite. Na{ata formula za uspeh e {to gradime brzo, kvalitetno, po site svetski standardi i se zadovoluvame so minimalna stapka na profitabilnost od 10% do 15%. Ne {tedime na tro{ocite za odr`uvawe na imixot na na{iot grade`en brend, koj uspe{no go razvivame ve}e 10 godini i sakame da ja opravdame doverbata na kupuva~ite”, veli ^ifiliganec.

Brojot na vraboteni vo ADORA in`enering godinava porasnal za 60%, a kompanijata, velat ottamu, e otvorena za priem na novi, vredni i kreativni grade`ni, ma{inski i elektroin`eneri, arhitekti i menaxeri po finansii, marketing i ~ove~ki resursi, koi se teoretski dobro potkovani i koi mo`at celoto svoe znaewe da go primenat vo praktikata.

“Postojano vlo`uvame vo edukacija na najgolemoto bogatstvo na kompanijata -vrabotenite, osobeno za sledewe na svetskite tehnologii i inovacii za kvalitetno domuvawe. Menaxerskiot tim e osposoben za krizen menaxment i primena na za{titni merki, so koi vo vreme na ekonomska kriza uspevaat da se odr`at i da prosperiraat samo najhrabrite i najdobrite”, potencira ^ifliganec.

NEMA PARI, NIKOJ NE PLA]A Spored potpretsedatelot na Sojuzot na stopanski komori, Mir~e ^ekrexi, i

BROJ 660

20/06/2012

MENAXMENT

www.kapital.mk

dvata modeli na {tedewe ili investicii ne se za otfrlawe i potcenuvawe. Koj model }e go odbere firmata zavisi od aktuelnata sostojba vo koja se nao|a.

“Koga firmata e vo kriza, prvoto ne{to na {to pomisluva menaxmentot e kratewe na tro{ocite, no i toa ne mo`e da odi neograni~eno. So nivno pregolemo se~ewe mo`e da se dovede vo pra{awe dejnosta na samata firma.

Vtora va`na rabota e, normalno, ako postoi mo`nost za toa, da se vleze vo novi investicii, da se zgolemi produktivnosta, da se otvorat novi proizvodstveni linii, da osvojuvaat novi pazari, no i zgolemuvawe na pazarniot udel na doma{niot pazar”, veli ^ekrexi.

Spored nego, ona {to e mnogu va`no e da se dejstvuva brzo. Da se pravat po~esti analizi od voobi~aenata praktika na rabotewe i da se reagira vo soglasnost so faktite.

“Na{iot smetkovodstven sistem podrazbira okolu 20 kategorii tro{oci i odlukata koi tro{oci }e se kratat ja nosi samata kompanija. Site kratat prvo tamu kade {to e najbezbolno.

No, kompaniite ve}e dolg period se

izlo`eni na lo{i uslovi za rabotewe, pa ottuka, rezervite se mnogu mali ili re~isi nikakvi za da se koristat za kriza”, dodava toj.

Sopstvenikot i osnova~ na kompanijata TING, proizvoditel na procesna oprema od inoks, Slave Jordanov, veli deka vo dr`avava se slu~uva ne{to ~udno nikoj nema pari, nikoj ne pla}a.

“Edni na drugi si dol`ime, s$ pove} e se zgolemuva vnatre{niot dolg, {to e postra{no vo odnos na stranskiot dolg. Ima nekoja apati~na sostojba, koja voop{to ne e povolna za rabota na kompaniite”, veli toj.

No, i pokraj vakvata situacija, toj se odlu~il na investicii so cel da odgovori na barawata na evropskiot pazar i da opstane.

“Da ne investirav vo nabavka na novi

ma{ini za da odgovoram na barawata na evropskiot pazar, sega nema{e da rabotam. Potrebno e da u~ime od Germanija i od drugite razvieni zemji za da mo`eme da ja prebrodime krizata”, veli Jordanov.

Vo odnos na krateweto na tro{ocite, koristeweto na mobilniot telefon go smeta za nepotreben tro{ok. Dosega ne prezel nekoi radikalni merki kako {to se kratewa na platite ili otpu{tawe rabotnici i se nadeva deka nema da dojde do toa.

“Toa ne e re{enie. Od edna strana, otpu{ta{ rabotnici, od druga strana pak, gi zgolemuva{ socijalnite tro{oci na dr`avata”, smeta Jordanov.

SLAVE JORDANOV SOPSTVENIK I OSNOVA~ NA KOMPANIJATA TING

Ne{to ~udno se slu~uva vo dr`avata. Nikoj nema pari, nikoj ne pla}a. Edni na drugi si dol`ime, s$ pove}e se zgolemuva vnatre{niot dolg, {to e postra{no vo odnos na stranskiot dolg.

49

50 INTERVJU foto: IVANA KUZMANOVSKA

KIRIL MINOSKI

SENIOR SOVETNIK ZA PODDR[KA NA IZVOZOT VO PROEKTOT NA USAID ZA UNAPREDUVAWE NA INVESTIRAWETO I IZVOZOT

OBEZBEDUVAME SILNA PODDR[KA ZA MAKEDONSKITE IZVOZNICI! Otkako pomognavme vo finaliziraweto na dr`avnata strategija za izvoz i definiravme tri klu~ni industrii {to }e ja dobijat na{ata tehni~ka pomo{ – agrobiznisot, avtomobilskata industrija i IKT sektorot – od po~etokot na godinava organiziravme nekolku nastani za konkretna promocija na makedonski kompanii vo stranstvo IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

roektot na USAID vo Makedonija za unapreduvawe na investiraweto i izvozot, od minatata godina pru`a tehni~ka pomo{ na Agencijata zastranski direktni investicii i promocija na izvozot na Republika Makedonija.

So Kiril Minoski, senior sovetnik vo Proektot, zadol`en za promocijata na izvozot, razgovaravme okolu toa kakvi se aktivnosti se prezemaat vo taa nasoka, i na kakvi se nastani bea menaxeri i sopstvenici na nekolku desetici

P

makedonski mali i sredni kompanii od razli~ni sektori izminative nekolku meseci, so cel da go unapredat izvozot na svoite proizvodi i uslugi. Seto toa vo organizacija na Proektot, Agencijata, i na{ite ekonomski promoteri i diplomatsko-konzularni pretstavni{tva vo pove}e zemji od svetot.

[to e glavniot fokus na deluvawe na Proektot za investicii i poddr{ka na izvozot, konkretno komponentata za promocija na izvozot?

Prvata na{a aktivnost be{e da pomogneme vo finaliziraweto na dr`avnata strategija za izvoz, koja {to po~na da se

izrab izrabotuva so pomo{ na Svetskata banka.

Strate Strategijata ima{e odredeni slabosti, a nie pomognavme da se izraboti i soodveten akcionen plan, zatoa {to taa ne definira{e konkretni rokovi i ~ekori.

Glavniot fokus go stavame na Agencijata za stranski direktni investicii i promocija na izvozot na Republika Makedonija. (vo ponatamo{niot tekst Agencijata) koja {to ja ima zakonskata nadle`nost za promocija na izvozot. Nejziniot mandat se fokusira na tradicionalniot na~in za izvozna promocija, odnosno pretpostavkata e deka imame proizvodi {to ispolnuvaat standardi za vlez na stranskite pazari, i samo im treba dobra promocija. Ovoj koncept vklu~uva tri vida na funkcii: Prvo, t.n. business development functions, odnosno aktivnosti kako {to se vospostavuvawe kontakti so stranski kupuva~i, poseta na saemi, targetirani biznis-tu-biznis nastani vo Makedonija i nadvor. Vtoro, brendirawe na zemjata – brendirawe na industriite (primerite so vinskata, prerabotuva~ka industrija) i treto, funkcijata za obez-

BROJ 660

20/06/2012

INTERVJU

www.kapital.mk

beduvawe informacii za pazarot (market information) – za kompaniite na poedini pazari, goleminata na pazarite, glavni igra~i na pazarot {to bi trebalo da se kontaktiraat, standardite za vlez na opredelen pazar, dano~nata politika, itn. Site tie informacii treba da bidat transparentno objaveni na edno mesto, kade {to }e mo`e kompaniite {to se aktuelni izvoznici, no i onie {to doprva planiraat ili treba da planiraat da izvezuvaat, da dobijat nekoi generalni nasoki za toa dali nivniot proizvod e dobar, kade treba da se naso~at i sl.

Otkako gi sogledavte pravcite vo koi {to treba da se dvi`i promocijata na izvozot, koi bea konkretnite ~ekori {to gi napravivte za poddr{ka na Agencijata?

Vo nasoka na jaknewe na kapacitetite na agencijata, odnosno definirawe na strate{kite pravci kade taa bi odela, kakva da i bide organizaciskata postavenost, biznis procesite, kadrovskata ekipiranost, kakva IT infrastruktura i e potrebna, kakvi uslugi }e im nudi na kompaniite – site ovie pra{awa nie uspeavme da gi obrabotime vo eden dokument {to go narekovme strate{ka ramka, izrabotena zaedno so na{ata kancelarija vo Va{ington.

Napravivme sporedbena analiza na osum drugi agencii za promocija na izvozot od svetot, kade {to zedovme primeri od dr`avi so sli~na golemina i struktura na izvoz kako makedonskata. Izrabotivme akcionen plan, definiravme model na uslugi na Agencijata, i koi } e bidat nejzini priorieti vo sledniot period. U{te vo prvata godina celta ni be{e ne samo da teoretizirame, tuku niz prakti~ni primeri da poka`eme kako treba Agencijata da funkcionira.

Izbravme nekolku klu~ni sektori vo ~ii ramki napravivme nekolku promotivni aktivnosti od januari godinava i sega treba da napravime rabotilnica na koja {to }e gi sumirame rezultatite, da vidime kade mo`e da se podobri agencijata, a kade privatniot sektor.

Чii iskustva vo delot na agenciite za promocija na izvozot koristevte pri kreiraweto na poddr{kata na makedonskata agencija?

Gi prou~ivme iskustvata na nekolku agencii od Latinska Amerika, kako {to e ~ileanskata i onaa od Kostarika, a od evropskite gi koristevme iskustvata na slovene~kata, srpskata, ~e{kata, slova~kata, estonskata agencija. Чe{kata i slova~kata agencija i

li~no gi posetivme. Чe{kata agencija za promocija na izvozot, na primer, e mnogu sofisticirana organizacija, imaat mre`a na ekonomski promoteri regionalno disperzirana, utvrdeni se nekolku prioritetni regioni za izvoz – skandinavski zemji, Indija, itn., a samite promotori se fokusirani na proda`nite ve{tini, dodeka glavnata kancelarija im obezbeduva ekonomska analitika. Taa analitika ja obezbeduvaat niz mre`a od osum regionalni kancelarii vo Чe{ka, koi {to gi posetuvaat kompaniite i analiziraat dali nivnoto proizvodstvo e za izvoz ili ne, koristej}i ekonometriski modeli.

So niv utvrduvaat nivo na zrelost na proizvodot, dali taa kompanija mo`e da plasira na odreden pazar ili ne, dali dizajnot e dobar ili ne, dali da i se dade dr`avna pomo{...

KRAGUEVAC Saem za avtomobilska industrija

Koi se klu~nite sektori od makedonskata industrija koi {to {to gi odredivte za promocija na nivniot izvoz?

Toa se sektorite agrobiznis, delovi za avtomobilskata industrija i informati~kokomunikaciski tehnologii. Prvo, vo januari, 15 kompanii gi odnesovme na eden od najgolemite saemi za sve`o ovo{je i zelen~uk vo svetot, Frut Loxistika Berlin, Germanija, kade {to se zapoznaa so tehnolo{kite noviteti vo ovaa oblast, standardite na golemite trgovski sinxiri koi {to se potencijalnite nivni kupuva~i, novite marketing metodi i sl. Potoa, vo mart, vo Polska organiziravme promocija na sedum makedonski proizvoditeli na sve`o ovo{je i zelen~uk, no i na sedum prerabotuva~i, nastan koj {to trae{e nekolku dena. Prviot den ja posetivme najgolemata berza za sve`o ovo{je i zelen~uk vo Polska, institucija {to funkcionira po principot na javnoprivatno partnerstvo, i kade {to sekoj den po okolu 5,000 kamioni vleguvaat i izleguvaat od nea. Potoa napravivme sostanok so direktorot za nabavka na Metro Polska, maloproda`en gigant, koj {to zaedno so ostanatite golemi sinxiri na supermarketi se glavnite igra~i {to gi diktiraat uslovite za uvoz na hrana.

Na{ite proizvoditeli se zapoznaa so na~inot na koj {to mo`e da se vleze vo tie supermarketi. Vtoriot den be{e organizirana prezentacija na Agencijata, kako i na sekoja kompanija posebno, pred polskite uvoznici i distributeri.

Vo aktivnostite na organizacijata aktivno se vklu~ija ekonomskiot promoter na Makedonija vo Polska, kako i na{iot ambasador tamu.

Metro Polska

Poseta na Polska

Vo ramki na ovie promotivni aktivnosti neodamna bevte i vo SAD, zaedno so desetina makedonski vinarii. Za kakov nastan konkretno se rabote{e?

Vo SAD organiziravme navistina golem nastan, zaedno so asocijacijata “Vinata od Makedonija” i u{te eden proekt na

Пrомоција на македонsките вина во SАД

51

52 INTERVJU USAID, AgBiz. Se rabote{e za promocija na vinata od osum makedonski vinarii, vo Va{ington, Wujork i Чikago.

Celta be{e amerikanskiot pazar koj {to e prili~no sofisticiran i me|u najgolemite vo svetot, da se zapoznae so brendot “vina od Makedonija”. Zatoa {to, definitivno makedonskite vinarii sfatija deka odredeni pazari vo vinskata industrija ne trpat individualna promocija na vinariite, tuku brendot treba da se vrze so zemjata od kade {to doa|aat vinata. Na promociite vo ovie tri amerikanski gradovi, dojdoa preku 30 distributeri od taa zemja, pretstavnici na poznati vinski barovi i presti`ni klubovi. Samo da spomenam, deka vo Wujork nastanot go organizira{e specijalizirana amerikanska agencija za vinski promocii, koja {to pokani i duzina vlijatelni novinari {to sledat vinska industrija. Imavme i nekolku sostanoci so advokatski kancelarii koi {to gi zapoznaa na{ite vinarii za toa kako e najdobro da se vleze na amerikanskiot pazar gledano od zakonski aspekt, koi se najdobri metodi za rabota, kako i za specifikite na vinskata industrija vo SAD.

Kakvi aktivnosti prezedovte za promocija na ostanatite dva sektori, IKT i industrijata za avtomobilski delovi?

Vo fevruari, zaedno so Agencijata organiziravme regionalen nastan, od tipot na biznis-tu-biznis proda`en nastan, kade {to pet makedonski IKT kompanii bea na specijaliziran saem vo Tirana, Albanija, kade {to se sretnaa so tamo{ni firmi, no i firmi od Kosovo i u{te nekolku zemji od regionot. Makedonskata IKT industrija ve}e e prisutna vo Albanija i Kosovo, ima zafateno dobri pozicii, i vakvite promotivni nastani samo mo`e da pridonesat da se napravat {to e mo`no pove}e kupuva~i {to }e kupat oprema ili softver od makedonskite firmi. Vo delot na IKT planirame vo oktomvri da go posetime Gartner vo London, najgolemiot saem za autsorsing vo Evropa, za kogo {to dosega se prijaveni 12 kompanii od zemjava. Toa e mo`nost za na{ite IT softverski firmi, prete`no fokusirani na autsorsing, da vospostavat kontakti so klienti od angliskoto govorno podra~je, od kade {to doa|aat najgolem del od klientite. [to se odnesuva do avtomobilskata industrija, dve makedonski kompanii proizvoditeli na delovi za avtomobili, prisustvuvaa na nacionalen {tand na saemot vo Kraguevac. Tamu imaa mo`nost direktno da se vidat so firmi-kooperanti na Fiat, koi {to i samite podignaa fabriki vo okolinata na biv{ata Zastava kade {to sega se proizveduvaat fiatovite modeli. Celtta na ovie kompanii e da ne se naso~eni samo kon dale~ni pazari, tuku i vo

Vo mart, vo Polska organiziravme promocija na sedum makedonski proizvoditeli na sve`o ovo{je i zelen~uk, kako i na sedum prerabotuva~i. Ja posetivme najgolemata berza za sve`o ovo{je i zelen~uk vo Polska. Potoa imavme sostanok so direktorot za nabavka na Metro Polska, maloproda`en gigant, koj {to zaedno so ostanatite golemi sinxiri na supermarketi se glavnite igra~i {to gi diktiraat uslovite za uvoz na hrana. regionot, kade {to svetskite avtomobilski giganti imaat svoi fabriki, pokraj Srbija, tuka e i Romanija, Ungarija, itn.

Sega se podgotvuvame so 4 kompanii za septemvriskiot saem vo Frankfurt, kade {to pak }e ima nacionalen {tand.

Celta e da go promovirame makedonskiot potencijal vo ovaa industrija, kade {to e raboti za poddr{ka na mali i sredni kompanii vo doma{na sopstvenost. Se raboti za proizvodi so visoka dodadena vrednost, dovolno e samo podatokot, deka edna od ovie kompanii, TT Plast, 90% od proizvodite se napraveni so sofisticirani CNC ma{ini. Postoe{e golem interes i za proizvodite {to gi nudi Ruen od Ko~ani.

[to e naredno vo agendata na Proektot za unapreduvawe na investiciite i izvozot?

Vo Makedonija ima samo 3-5% kompanii {to izvezuvaat, imame 60-65% trgovski deficit, taka {to nemame alternativa, ne dali sakame, tuku morame da izvezuvame. Nie }e gi poddr`ime site onie kompanii {to se spremni da izvezuvaat, imaat ve}e proizvodi i uslugi {to gi

ispolnuvaat evropskite i svetskite standardi, no klu~noto pra{awe e {to so drugite kompanii. Za nivna edukacija }e poddr`ime edna druga aktivnost, proekt so raboten naslov “U~ime izvoz”, kade vo sorabotka so Ministerstvoto za ekonomija i Agencijata za poddr{ka na pretpriemni{tvoto, }e napravime prv op{t kurikulum za izvozna edukacija i }e obu~ime grupa na lu|e – eksperti, konsultanti, vraboteni vo agencijata i Ministerstvoto da bidat t.n. master treneri za kompaniskite menaxeri, za tie da nau~at zo{to treba da se izvezuva.

Vo delot na gradewe na infrastruktura vo samata Agencija za stranski direktni investicii i promocija na izvozot na Republika Makedonija, rabotime na softverska platforma, na koja sekoja zainteresirana kompanija }e ima svoj profil, {to }e mo`e samata da go nadograduva koga }e ima {to novo da soop{ti. Na taa platforma sekoj zainteresiran za sorabotka so makedonski kompanii }e mo`e da prebaruva i da dojde do potrbnite informacii.

54

NA RU^EK SO...

ELIZABETA KAN^ESKA-MILEVSKA MINISTER ZA KULTURA

FUNKCIITE SE M Vpe~atliva po svojot stil i profesionalnosta, Kan~eska-Milevska momentalno ima eden od najgolemite predizvici vo karierata. Ministerskata pozicija & ovozmo`uva da go dade svojot pridones vo promocijata na makedonskata kulturata i tradicija, bidej}i sekoga{ se zalaga da dade maksimum vo ona {to go raboti, bez razlika na koja pozicija se nao|a PETRE DIMITROV dimitrov@kapital.com.mk

eli deka imala prekrasno detstvo. S$ u{te e nostalgi~na na pomislata na Veles, kade {to e rodena. „Vo pomal grad s$ e poinaku.

Dru`eweto e poblisko i pogolemo”, veli Kan~eska-Milevska.

Na {estgodi{na vozrast zaedno so familijata se preseluva vo skopskata naselba Crni~e, kade {to `ivee i

V

denes zaedno so svoeto semejstvo i so roditelite.

Rastela so `elbata eden den da bide profesorka. Tokmu poradi taa detska `elba odlu~uva da stekne obrazovanie vo gimnazijata „Josip Broz Tito” na kulturolo{ka nasoka.

Obrazovanieto go prodol`uva na Filozofskiot fakultet, na grupata sociologija. Nekolku godini po diplomiraweto magistrira na postdiplomskite Evropski studii za integracija i

NA[ETO MENI

iSo Kan~eska-Mto to ga bo levska od a sk be ra A na ni me za e vm ~i za odlu salata „Cezar”.

komunikacii na Filozofskiot fakultet na tema „Op{testvenata za{tita na kulturnoto nasledstvo vo kontekst na kulturnata politika na RM i procesot na integrirawe vo EU” i se zdobiva so zvaweto magister po Evropski studii za integracija i komunikacii. Pred izvesno vreme ja odbrani i doktorskata disertacija od oblasta na kulturata i evrointegraciskite procesi. „Evropskiot kulturen model i kulturnointegraciskata politika na Republika

BROJ 629

16/11/2011

NA RU^EK SO...

www.kapital.mk

55

MENLIVA RABOTA Makedonija� e temata so koja Kan~eskaMilevska se stekna so titulata doktor na nauki.

Vedna{ po zavr{uvaweto na fakultetot go steknuva i prvoto rabotno iskustvo. „Nema{e vreme za nerabotewe. Po diplomiraweto se vrabotiv vo firmata na tetin mi, koja rabote{e so izvozuvoz. Tamu steknav rabotni naviki i menaxerski sposobnosti.�

Vo firmata ostanuva {est godini i raboti vo oblasta na ekonomskopravnite raboti i kako menaxer.

Vo 1998 godina za prv pat se vrabotuva vo Ministerstvoto za kultura kako {ef na Kabinetot na ministerot za kultura, Dimitar Dimitrov, edna godina podocna e imenuvana za sovetnik na ministerot za kultura, Quben Paunovski, a vo 2000 godina e imenuvana za dr`aven sekretar vo istoto Ministerstvoto.

Drago mi e {to ni {to vo `ivotot ne sum

dobila preku no}.

foto: FILIP POPOVSKI foto

A

56

Sekoga{ bi mo`e la da go rabotam on najmnogu me ispoln a {to uva - rabotata so st udenti.

Nikoga{ ne sum ja stavila funkcijata vo preden plan.

a tolku o vo mojot mandat im Sre}na sum {t a. at ur lt ku investicii vo

„Vo periodot na raboteweto vo Ministerstvoto za kultura, osven organizaciskofunkcionalniot anga`man i sledeweto na site sostojbi vo kulturata, aktivno bev vklu~ena vo site proekti od nacionalen interes za kulturata i vo realiziraweto na golem broj kapitalni zafati vo sorabotka so Svetskata banka, programata Fare...”

Aktivno u~estvuva i vo donesuvaweto na Nacionalnata programa za kultura, vo osmisluvaweto i definiraweto na kulturnata politika, i vo donesuvaweto na mnogu zakonski i podzakonski akti.

Po ~etiri godini vo Ministerstvoto za kultura, Kan~eska-Milevska se vrabotuva vo Agencijata za dr`avni slu`benici kako rakovoditel na Oddelenieto za evropska integracija. „Od strana na Agencijata za dr`avni slu`benici se zdobiv so sertifikat za obu~uvawe od oblasta na istoriskiot razvoj na EU, institucionalnata postavenost i pravnite principi, pri {to aktivno u~estvuvav vo realizacijata na obukata organizirana za dr`avnite slu`benici.”

Po iskustvoto vo Agencijata, edna godina raboti i vo Centarot za komunikacii na VMRO-DPMNE, a potoa se vrabotuva na Evropskiot univerzitet – Skopje kako asistent po predmetite: javna politika, nadvore{na politika i zaedni~ka nadvore{na i bezbednosna politika na EU. Vo 2006 godina povtorno se vra}a vo Ministerstvoto za kultura. Dve godini e dr`aven sekretar, a od pred ~etiri godini e minister za kultura. „Sre}na sum {to vo periodot dodeka jas sum minister tolku mnogu se investira vo kulturata. Za prv pat imame premier so sens za kulturata, li~nost koja gi vrednuva kulturnite i umetni~kite vrednosti. Gorda sum {to imame mo`nost

na svetot da mu poka`eme {to s$ ima Makedonija kako kulturno nasledstvo i tradicija.”

Tokmu preku Ministerstvoto za kultura poslednive dve godini se realiziraa niza proekti koi se del od megaproektot „Skopje 2014”, koj mnogu ~esto e predmet na kritika vo javnosta. „Jas sum za kritika, ne za ednoumie. No, smetam deka debatite koi se vodat treba da se zasnovaat na fakti i argumenti. Ministerstvoto za kultura za vreme na realizacijata na celiot proces e transparentno.”

Ministerskata funkcija ne ja smeta za vrv vo svojata kariera. Sekoe rabotno iskustvo go rangira podednakvo. Veli deka visokata pozicija ne & go promenilo mnogu sekojdnevieto, osven {to ima mnogu pove}e obvrski. „Drago mi e {to ni{to vo `ivotot ne sum dobila preku no} i deka karierata mi se odvivala ~ekor po ~ekor. Funkciite se menliva kategorija. Denes si na ovaa pozicija, utre mo`ebi ne. Dodeka sum na ovaa pozicija sakam da go dadam najdobroto od sebe i {to pove}e da pridonesam za promocija na Makedonija.

Sakam da go opravdam mojot izbor i doverbata koja mi e dadena.”

Slobodnoto vreme koe go ima s$ pomalku naj~esto go pominuva so sinot Jakov, koj ima 14 godini. „I toj znae da me iskritikuva. Zaedno so soprugot tie mi se najgolemite poddr`uva~i. Ne znam koj }e bide negoviot izbor, no koj i da e }e go poddr`am, kako {to moite roditeli me poddr`uvaat celo vreme.

Dobro gi vladee jazicite i go interesira informatikata, no }e vidime.”

Koga ima vreme samo za sebe Kan~eska-Milevska, saka da pro~ita dobra kniga i da slu{a dobra muzika. „Nemam mnogu vreme za sportuvawe. Sakam da prope{a~am. Porano vozev i velosiped, no sega ne mo`am da postignam.”

Fotografii od spektakularnoto rebrendirawe na Sparkasse Banka Makedonija

[PARKASE BREND 187 GODINI GRADEWE ZAEDNI^KA DOVERBA skustvoto e najdobriot u~itel, a tradicijata najdobriot ~uvar. Ve}e 187 godini [taermerki{e [parkase (Steiermärkische Sparkasse) so svojata umetnost vo bankarstvoto im pomaga na svoite klienti vo ostvaruvaweto na nivnite soni{ta i gradewe na idninata.�

Vaka [parkase banka Makedonija go iskomunicira svoeto rebrendirawe i ja prodol`i prikaznata koja zapo~na vo Grac u{te pred mnogu godini. [parkase banka Makedonija vo 2008 godina stana ~lenka na najgolemata bankarska grupacija vo Jugoisto~na Evropa, Erste i [taermerki{e {parkase.

So bilansna vrednost od 14,3 milijardi evra, [taermerki{e [parkase e najgolema banka vo [taerska i vo Jugoisto~na Evropa, kako i najgolema kreditna institucija na jugot na Avstrija. Taa, isto taka, e najgolema {tedna banka na sojuznite dr`avi so pravo na u~estvo vo odlu~uvaweto na avstriskata grupacija na {tedni banki, koja se sostoi od 54 {tedni banki, so Erste banka kako predvodnik.

Brendot [parkase se zalaga za tradicija koja opstojuva re~isi dva i pol veka. Toj vo svesta na potro{uva~ot asocira na stabilnost, sigurnost i kontinuitet, sposobnost za

“I

prilagoduvawe i spravuvawe so predizvicite na novoto vreme.

Vsu{nost, toa se i osnovnite opredelbi na [parkase, bez razlika za koja zemja stanuva zbor. [parkase im se obra}a na lu|eto koi ovie vrednosti gi definiraat kako svoi sopstveni opredelbi i celi.

Brendot e centar na dejstvuvaweto.

I samite predizvici koi so sebe gi nosi sega{nosta ne mo`at da ja zasenat tradicijata koja ja ima brendot [parkase. Naprotiv, taa nosi sigurnost deka klientite na bankata imaat golem benefit so toa {to se del od nea.

Vo [parkase klu~ot za uspehot vo koj bilo segment od raboteweto e razbiraweto na ~ove~kite emocionalni potrebi i `elbi. Trend vo svetov denes e kompaniite poleka da go prifatat faktot deka {ansite za opstanok na pazarot zavisat, pred s$, od ja~inata na odnosot i vrskata {to } e ja ostvarat so potro{uva~ite, koi go karakteriziraat, vsu{nost, odnosot so brendot.

Kolku poednostavno i direktno se komunicira, tolku pove}e se postignuva trajna impresija. Ve}e ne e dovolno da se ima najdobar i najkvaliteten proizvod, najpovolna cena, najdobra distributivna mre`a, najva`no e kolku i {to navistina znae i misli prose~niot potro{uva~, toa e gradewe brend.

Da se bide uspe{na kompanija pove}e ne e samo pra{awe na golem kapital, {irok spektar na proizvodi, dobra usluga ili golem broj klienti. Onie koi navistina vnimavaat na svojot brend, na svojata reputacija, treba da se svesni za odgovornosta i za vlijanieto koe go imaat vrz op{testvoto vo koe rabotat. Svesna za potrebite na lokalnata zaednica, [parkase banka so svojata strategija za korporativnoop{testvena odgovornost kontinuirano e vklu~ena vo poddr{ka i razvoj na golem broj proekti od oblasta na kulturata, obrazovanieto, sportot, naukata i za{titata na `ivotnata sredina.

Uspe{nosta na brendot e da gi prepoznae potrebite na potro{uva~ot i da odgovori na niv, da ostane zapameten kako ne{to edinstveno i posebno i sekako, da najde na~in kako najefikasno da vleze vo svesta na potro{uva~ot.

187 godini [parkase go pravi tokmu toa. Kontinuirano i posveteno raboti na gradeweto cvrst i zaemen odnos so svoite klienti. Brendot [parkase e sopstvena imenka vo koja neizostaven del se klientite!

www.kapital.mk BROJ 660 20/06/2012 I ALCATEL PONUDI ANDROID

o `elba da ni posovetuva deka s$ u{te postoi, Alcatel go pretstavi OT986, noviot pameten telefon so ICS, koj }e konkurira vo visokata klasa na telefoni. Alcatel ve}e podolgo vreme otsustvuva od scenata na mobilni telefoni, kako i tableti, pa zatoa kone~no re{i da se pojavi za da im poka`e na korisnicite deka u{te ne e gotovo so niv.

Alcatel OT986 e pameten telefon so Android 4.0 Ice Cream Sandwich i visoki performansi, odnos-

S

KONE^NO STIGNA SAMSUNG GALAXY S3! one~no stigna najnoviot pameten telefon od kompanijata Samsung. Do juni telefonot }e bide dostapen vo 145 dr`avi vo sorabotka so 296 mobilni mre`i. Tretata generacija od serijata Samsung Galaxy S nudi, me|u ostanatoto, tehnologija za prepoznavawe na lica i podobreno vokalno upravuvawe, kako i mo}en procesor koj bi trebalo da ovozmo`i istovremeno gledawe na videosodr`ini i pi{uvawe na epo{ta. Se o~ekuva da se nadminat globalnite proda`beni rezultati od 20 milioni primeroci koi gi zabele`a negoviot mnogu popularen prethodnik. Odnapred se pora~ani devet milioni uredi Samsung Galaxy S3 i dosega ovoj mobilen telefon e edinstveniot ured koj raboti na Android operativniot sistem i koj e uspe{na konkurencija na iPhone od Apple.

Isto taka, ekranot ima dijagonala od 4,8-in~i ili 12,2 santimetri koj mo`e da gi sledi dvi`ewata na okoto i mo`e da go spre~i avtomatskoto isklu~uvawe na telefonot dokolku gledate vo nego.

Ju`nokorejskata kompanija ispora~a 44,5 milioni pametni telefoni vo prvoto trimese~je, nadminuvaj}i ja kompanijata Apple koja ispora~a 35,1 milion. So ovaa realizacija kompanijata zazema okolu edna tretina od svetskiot pazar na pametni telefoni, a na pazarot na Android ima u~estvo od 50%.

K

no: 4,5-in~en HD displej, doa|a so dizajn bez kop~iwa (barem ne fizi~ki), dvojadren procesor na 1.5GHz. Telefonot ima 1GB RAM memorija, i 4GB vnatre{na memorija, so mo`nost da se pro{iruva preku microSD karti~ka. Ima zadna kamera od 5 MP i blic, kako i predna od 2 MP. Te`i 149 grami, a e debel 9.75mm.

Iako telefonot, na prv pogled, ne izgleda ni{to porazli~no od ostanatite konkurenti, cenata od samo 380 dolari go pravi me|u poevtinite na pazarot.

GADGETS

83