663-Kapital magazin

www.kapital.mk

COVER STORY

REPORTA@A

POLITIKA VO KRUG!

PAZAR OD MERKI, A REZULTATITE GI NEMA...

NA EKONOMIJATA I TREBA REMONT!

IRAK, VETENATA ZEMJA ZA ROSOMANSKATA PRASKA

[TO MO@E DA O^EKUVA MAKEDONIJA OD OVIE LIDERI?

biznis magazin

~len na grupacijata KAPITAL MEDIA GROUP

SPECIJALNO S P ZA KAPITAL

LUKA DI MONTEYEMOLO PRETSEDATEL NA FERARI GRUPACIJATA I EVROPSKI MENAXER ZA 2012 GODINA, VO IZBOR NA EUROPEAN BUSINESS PRESS

INVESTICIITE VO LU\E I INOVACII SE KLU^OT ZA USPEHOT NA ...samo idejata e kapital, sè drugo e pari...

BROJ 663 CENA 100 DEN.|11 JULI, 2012, SREDA|GODINA 13

www.kapital.mk

COVER STORY

REPORTA@A

POLITIKA VO KRUG!

PAZAR OD MERKI, A REZULTATITE GI NEMA...

NA EKONOMIJATA I TREBA REMONT!

IRAK, VETENATA ZEMJA ZA ROSOMANSKATA PRASKA

[TO MO@E DA O^EKUVA MAKEDONIJA OD OVIE LIDERI?

4

biznis magazin

~len na grupacijata KAPITAL MEDIA GROUP

SPECIJALNO S P ZA KAPITAL

LUKA DI MONTEYEMOLO PRETSEDATEL NA FERARI GRUPACIJATA I EVROPSKI MENAXER ZA 2012 GODINA, VO IZBOR NA EUROPEAN BUSINESS PRESS

INVESTICIITE VO LU\E I INOVACII SE KLU^OT ZA USPEHOT NA ...samo idejata e kapital, sè drugo e pari...

BROJ 663 CENA 100 DEN.|11 JULI, 2012, SREDA|GODINA 13

Prviot broj na Kapital se pojavi na 24 septemvri 1999 godina.

Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje, ul. Dimitrie Tucovi} br 20, Skopje, p.fah: 503, Republika Makedonija; telefon: ++ 389 2 3298 110 faks: ++ 389 2 3298 111 direktor i glaven urednik: Qup~o Zikov izvr{en direktor (marketing i finansii): Gordana Mihajlovska grafi~ki i IT direktor: Nikolaj Toma{evski odgovoren urednik: Biqana Zdravkovska Stoj~evska pomo{nik na odgovorniot urednik: Igor Petrovski odgovoren urednik na specijalni dodatoci: Verica Jordanova odgovoren urednik na www.kapital.mk: Aleksandar Jan~evski grafi~ki prelom: Nade Toma{evska Igor Toma{evski Office manager i finansii: Aleksandra Nikolova; ++389 2 3298 110/ lok:101 nikolova@kapital.com.mk Pretplata na dnevniot vesnik Kapital i na magazinot Kapital: Sawa Savovska ++ 389 2 3298 110/ lok.104 pretplati@kapital.com.mk Reklama i oglasi: Aleksandra Stojmenova ++389 2 3298 110/ lok.103 marketing@kapital.com.mk aleksandra@kapital.com.mk Specijalni prilozi: Gordana Mihajlovska mihajlovska@kapital.com.mk Ovlasten praven zastapnik: “Advokatsko druшtvo DE LEGE” Sorabotnici: kolumnisti po dogovor Fotografija: Ivana Kuzmanovska

SODR@INA

IZDVOJUVAME

08 PORTFOLIO

MERKI

14 COVER STORY Pazar od merki, a rezultatite gi nema... Na ekonomijata & treba remont!

Mnogu antikrizni merki izlegoa vo javnosta vo posledno vreme – dano~ni merki za olesnuvawe na biznisot, merki za penzionerite, merki za socijalno zagrozenite...Pove}e populisti~ki, pomalku reformski. Ekonomistite komentiraat deka namesto reformi {to }e im pomognat na kompaniite polesno da se spravat so najte{kata kriza dosega, Vladata i opoziciskite partii se natprevaruvaat so populisti~ki merki , s$ so cel vo presret na lokalnite izbori da go podobrat sopstveniot rejting.

20 KAPITAL EKSKLUZIV Specijalno za “Kapital” Luka di Monteyemolo, pretsedatel na grupacijata Ferari i evropski menaxer za 2012 godina, vo izbor na European Business Press Investiciite vo lu|e i inovacii se klu~ot za uspehot na Ferari!

30 ANALIZA Politika vo krug! [to mo`e da o~ekuva Makedonija od ovie lideri?

Str. 14

Cover Story

36 REPORTA@A Irak, vetenata zemja za rosomanskata praska 42 MENAXER Biznismenite raska`uvaat za svoite iskustva so bankite Vetuvaat brda i dolini za da prejde{ kaj niv, a potoa po~nuva “golgotata”!

46 PRETPRIEMNI[TVO Prv evropski biznis-plan natprevar vo Makedonija Studenti-pretpriema~i od cela Evropa go “okupiraa” Skopje 50 MENAXMENT Kako zavr{uvaat neuspe{ite menaxeri?

52 NA RU^EK SO..... \orgi Jolevski, akter Mo`am da `iveam samo so teatarot 56 TEHNOLOGIJA I BIZNIS GISDATA den na geoinformaciski re{enija 2012 GIS-elitata na Makedonija na edno mesto

14 I SEGA [TO? Po “istoriskoto kafe za pomiruvawe” na Branko Crvenkovski i Qub~o Georgievski, “Kapital” ja analizira ponudata na politi~kata scena. Taa ne samo {to e ve}e videna i proverena kako nedovolna, tuku e i prazna. Zalo`bi vo forma na dobro spakuvani govori na vetuvawa za plati i penzii i sigurni administrativni vrabotuvawa, niski danoci, mnogu doma{ni i stranski investicii, vlez vo EU i vo NATO, pati{ta i avtopati{ta, fabriki, subvencii... Kolku pati ste go ~ule ova prethodno?

Str. 30

Analiza

58 TEHNOLOGIJA I BIZNIS Otvoreni portite kon oblakot

Spored misleweto na Ministerstvoto za kultura za nedelnikot “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka. РЕГИОНАЛНИ ПАРТНЕРИ НА КАПИТАЛ

30

6 PORTFOLIO BUSINESS SBRIEF

KAPITAL MEDIA GRO SO BALKANSKA BIZN METALURZITE BARAAT SUBVENCIONIRANA STRUJA I NAVREMEN POVRAT NA DDV

roizvodstvoto na osnovnite metali vo prvite pet meseci od godinava bele`i namaluvawe od 8,6%, sporedeno so istiot period lani. Vo april godinava e zabele`eno rekordno opa|awe na proizvodstvoto od 19%, a nadolnata tendencija prodol`uva i vo maj koga padot e 11,5%. Od zdru`enieto na metaloproizvoditelite pri Stopanskata komora na Makedonija stravuvaat deka namaluvaweto na pobaruva~kata do krajot na godinata mo`e da dostigne i visoki 50%. Metalurzite od Vladata }e baraat subencionirana struja, no i odlagawe ili poni{tivawe na novite mre`ni pravila i ~asovnoto balansirawe pri kupuvawe na struja. Osven ovie barawa, metalurzite so vladinite prestavnici }e razgovaraat i za povratot na DDV, koj vo ovoj sektor docni i pove}e od 3-4 meseci.

P

GRAFIK NA NEDELATA 300

274

BDP po glava na `itel (%)

250

200

150

131

129

127

126

125

[vedska

Danska

120

118

116

108

Belgija

Finska

Velika Britanija

100

50

0

Luksemburg

Holandija

Avstrija

Irska

Germanija

KOI SE ZEMJITE SO NAJGOLEM BDP PO @ITEL? ajvisoko nivo na BDP po `itel vo Evropskata unija ima Luksemburg, 274% povisoko od prosekot vo Evropskata unija. Holandija e vtora zemja so najvisok BDP po `itel, koj e 131% povisok od evropskiot prosek. Duri 12 evropski

N

zemji imaat BDP po `itel pogolem od prose~noto.

Bugarija e evropskata ~lenka koja ima najnizok BDP po `itel, koj e duri 45% od evropskiot prosek, a sleduva Romanija, ~ij BDP po `itel e samo 49% od prose~niot BDP vo EU.

BROJ 663

11/07/2012

7

www.kapital.mk

BUSINESSBRIEF

OUP NASKORO NIS-PLATFORMA [ est mediumi od balkanskite zemji ja {irat mre`ata na sorabotka preku zaedni~ka platforma za biznis-informacii. Stanuva zbor za golem i va`en proekt, vo koj e vklu~ena i Kapital Media Group, a za koj naskoro balkanskata javnost }e slu{ne mnogu pove}e.

Na zaedni~kiot proekt rabotat „Kapital”, srpskiot „Novi magazin”, crnogorskiot „Vijesti”, bosanskiot „Oslobo|ewe”, hrvatskiot „Biznis hr.” i slovene~kiot vesnik „Finance”. Promocijata na ovoj proekt i objavuvaweto na imeto }e se slu~i vo septemvri ovaa godina. Se o~ekuva kon proektot da se pridru`i i eden od najvlijatelnite dnevni vesnici od Kosovo.

Podgotovkite na proektot datiraat od pred ~etiri godini. Prvata sredba na pretstavnicite na {este mediumi se odr`a vo septemvri minatata godina vo Ohrid, na koja be{e dogovoreno vo juli godinava vo Saraevo da finaliziraat podgotovkite.

Vo ramkite na tretiot sostanok na inicijativnata grupa, pretstavnicite na mediumite od {este zemji minatiot vikend bea vo Saraevo, kade {to ja posetija i redakcijata na dnevniot vesnik „Oslobo|ewe”.

Glavnata cel na sredbata vo Saraevo be{e sozdavawe povolni mo`nosti za

dobra regionalna sorabotka me|u mediumite. Celta i misijata se da se razbudi sorabotkata, a stana zbor i za nekoi proekti za mo`na sorabotka, za koi javnosta naskoro }e slu{ne. „Se dogovorivme deka }e napravime vmre`uvawe, odnosno deka vo naredniot period }e vospostavime sorabotka na na{ite mediumi. Mislam deka toa }e bide eden golem i interesen proekt, za koj balkanskata javnost mnogu brzo }e doznae. Pred s$, toa }e bide platforma za biznis-informacii, koi }e im koristat na balkanskite biznis-investitori”, izjavi Qup~o Zikov, direktor i glaven urednik na Kapital Media Group.

Vo Saraevo, pretstavnicite na mediumite ja posetija redakcijata na dnevniot vesnik „Oslobo|ewe”, kade {to se informiraa za raboteweto na ovoj vesnik i za negovata istorija. Doznaa deka „Oslobo|ewe” izleguval sekoj den i za vreme na vojnata vo BiH, i deka uspeal da se odr`i i vo takvi te{ki vremiwa. „Zapoznaeni sme so raboteweto na ’Oslobo|ewe‘, sledevme s$ {to se slu~uva{e so ovoj vesnik vo izminatite 20 godini. Celata taa istorija e impresivna, deka e izdr`an tolku te`ok period vo raboteweto. Mo`am samo da ka`am deka site nie treba da u~ime od niv za toa kako da opstaneme”, istakna Zikov.

JANAKIESKI: PRUGATA KON BUGARIJA ]E PO^NE DA SE GRADI DOGODINA

elezni~kata pruga kon Bugarija, del od Koridorot 8, }e po~ne da se gradi dogodina, a nejzinata realizacija bi trebalo da zavr{i do 2020 godina, najavi ministerot za transport i vrski, Mile Janakieski. Spored nego, vo fevruari ili mart idnata godina }e po~nat grade`nite raboti na patniot pravec Kumanovo-Beqakovce. „Vo tek se pregovori so Evropskata banka za obnova i razvoj za obezbeduvawe 46,4 milioni evra za gradbata na delnicata Kumanovo-Beqakovce da po~ne vo 2013 godina i da zavr{i do 2017 godina”, potencira{e Janakieski. Toj dodade deka se odobreni grant-sredstva od instrumentot WBIF za izbor na konsultanti koi }e vr{at nadzor na delnicata Kumanovo-Beqakovce vo iznos od 2,5 milioni evra.

@

DR@AVITE VO KOI SE PIE NAJMNOGU VINO pored podatocite na Svetskata zdravstvena institucija i Institutot za vino, od zemjite vo koi najmnogu se pie, odnosno najmnogu se kupuva vino, najgolemi koli~ini vino

S

LUKSEMBURG

litri po `itel: 52,46 broj na `iteli: 509.074

FRANCIJA

litri po `itel: 45,70 45 70 broj na `iteli: 65.630.692

po `itel se kupuvaat vo Luksemburg. Edinstvena zemja od regionot koja se najde me|u 10-te najgolemi potro{uva~i na vino e Slovenija ITALIJA

42 15 litri po `itel: 42,15 broj na `iteli: 61.261.254

PORTUGALIJA

litri po `itel: 41,18 broj na `iteli: 10.781.459

PORTFOLIO VO FOKUS

BROJKI:

So ekonomijata koja e vo sloboden pad ne mo`e da se postigne uramnote`en buxet, da se ostvari rast i da se otplatat 110 milijardi evra kamati do 2020 godina. Internata devalvacija (namaluvawe na buxetskote rashodi), koja ja baraat me|unarodnite kreditori, e premnogu bolna za gr~kiot narod, celosno neefikasna i vodi do humanitarna katastrofa.

950 11,1% milioni evra se zadol`i Bugarija preku obvrznici so kamata od 4,4%

dostigna nevrabotenosta vo evrozonata

383

milioni evra odobri Evropskata centralna banka za slovene~kata NLB banka

ALEKSIS CIPRAS LIDER NA GR^KATA OPOZICISKA PARTIJA SIRIZA

TRENDOVI

PORADI PROBLEMITE VO BANKARSKIOT SEKTOR

PRA[AWE NA VREME E KOGA SLOVENIJA ]E BARA SPAS OD EU

lovenija bi mo`ela da bide {estata zemja od evrozonata, po Grcija, Portugalija, Irska, [panija i Kipar, koja }e pobara pomo{ od Evropskata unija poradi komplikaciite vo bankarskiot sektor. Neodamna Evropskata unija dade pozitiven odgovor na baraweto na Slovenija za pomo{ od 382,9 milioni evra na najgolemata slovene~ka banka, NLB banka, koja e dominanten sopstvenik i na tretata po golemina banka vo Makedonija, NLB Tutunska banka. Ova e vtora dokapitalizacija na ovaa banka vo poslednite dve godini. Evropskata komisija ve}e & odobri 250 milioni evra na najgolemata slovene~ka banka vo mart 2011 godina.

Premierot na Slovenija, Janez Jan{a, neodamna izjavi deka Slovenija rizikuva da & se povtori gr~koto scenario.

S

[TEDEWETO VO GRCIJA NA NAJNISKO NIVO

GRCITE POVLEKLE 8,6 MILIJARDI EVRA OD BANKITE VO MAJ izi~kite i pravnite lica vo Grcija povlekle rekordni 8,6 milijardi evra od smetkite na bankite vo tekot na mesec maj, po {to depozitite vo gr~kite banki dostignaa do 157,4 milijardi evra, {to e najnisko nivo vo poslednite {est godini.

Vo maj politi~kata nestabilnost vo zemjata be{e najgolema bidej}i vo presret na predvremenite izbori ima{e brojni {pekulacii deka Grcija }e ja napu{ti evrozonata.

Analiti~arite prognoziraat deka sostojbata e podobrena po formiraweto na koali-

F

cionata vlada vo Grcija koja najavi deka }e go po~ituva planot dogovoren so evropskite kreditori. Podatocite poka`uvaat deka vedna{ po izborite vo bankite bile vrateni okolu 2 milijardi evra.

10 PORTFOLIO TRENDOVI

TAKA SE PRAVAT REFORMI

GRCIJA GI NAMALUVA PLATITE NA 200.000 BUXETARI VOL STRIT O^EKUVA NAJSLAB KVARTAL POSLEDNIVE TRI GODINI

merikanskite kompanii po~naa da gi objavuvaat rezultatite od vtoriot kvartal, a tradicionalno, prva toa go pravi Alkoa, najgolemiot svetski proizvoditel na aluminium. Taa ima pomali prihodi za 9% vo odnos na istiot period lani, zatoa {to za edna godina cenata na aluminiumot e padnata za 18%, kako posledica na pomalata pobaruva~ka. Sepak, proda`bata na kompanijata od {est milijardi dolari e ne{to povisoka od prognozite na analiti~arite, od 5,8 milijardi dolari. Iako prihodite na Alkoa se ne{to podobri od o~ekuvanite, analiti~arite zna~itelno gi namalija prognozite za kompaniskite rezultati zaradi recesijata vo mnogu zemji na evrozonata i zabavuvaweto na rastot na ekonomiite vo SAD i Kina. Zaradi toa, ovaa sezona na objava na kvartalnite rezultati bi mo`ela da bide najslaba vo poslednive tri godini.

A

latite na 200.000 vojnici, policajci, sudii, lekari i univerzitetski profesori vo Grcija }e bidat namaleni so posleden datum od 1 juli, otkako predlog-zakonot od Vladata }e bide izglasan od Parlamentot, javija gr~kite mediumi.

Namaluvawata na tro{ocite se na barawe na trojkata me|unarodni kreditori, koi vo momentot ja inspektiraat buxetskata i finansiska sostojba na Grcija vo vrska so nejzinoto ponatamo{no finansirawe vo ramki na vtoriot

P

spasuva~ki paket za zemjata od EU i MMF vo iznos od 130 milijardi evra. „Trojkata� e kategori~na, deka vremeto e kuso i deka Atina treba da primeni izglasani od gr~kiot Parlament merki, vklu~eni vo memorandumot za {tedewe.

Vo ramki na taa merka se predviduva da bidat za{tedeni 200 milioni evra vo vtorata polovina od godinata, komentiraat nabquduva~ite.

Se o~ekuva platite na 200.000 dr`avni slu`benici da bidat namaleni vo prosek za 12%.

NAJGOLEMITE 500 KOMPANII VO SVETOT

[EL STANA NAJGOLEMA KOMPANIJA VO SVETOT o prihod od 484,5 milijardi dolari vo 2011-ta godina, Royal Dutch Shell se najde na prvoto mesto na listata na 500 najgolemi kompanii na magazinot Fortune.

Fortune [el od prvoto mesto go simna Volmart, koj na taa pozicija se nao|a{e dve godini. Posle [el, na listata na kompanii so najgolem prihod se nao|aat Eksonmobil, Volmart, Briti{ Petroleum, Sinopek Grup, China national Petroleum, [evron, ConocoPhillips i Tojota.

Epl se nao|a na 55-to mesto, edna pozicija ponisko od 2010ta godina, so prihod od 108,3 milijardi dolari, {to e za 66% pove}e od prihodot ostvaren vo 2010-ta.

Minatata godina 500-te najgolemi kompanii ostvarile rekorden prihod od 29,5 trilioni dolari, {to e za 13,2%

S

pove}e od 2010-ta godina.

Me|u kompaniite so najgolem prihod dominiraat energetskite kompanii, a po niv se nao|aat komercijalnite banki i komkompanii paniite od avtomobilskata industrija.

Iako najgolem del od kompaniite na Top 500 se amerikanski kompanii, niedna zemja ne izgubila tolku kompanii kako {to izgubile SAD vo izminatata dekada. Godinava 132 kompanii imaat sedi{te vo SAD, {to e namaluvawe od pred edna dekada koga toj broj iznesuva{e 197. Vo izminatata dekada namalen e i brojot na japonski kompanii na listata 500 najgolemi od 88 na 68.

Najgolem rast ima kaj kompaniite koi doa|aat od Azija, od 116 vo 2002 godina na 172 vo 2012 godina.

KAPITAL MEDIA GROUP KONDITORI KO

www.kapital.mk www. www.kapital. ww.k w.kapi kapit apita ap pital. tal. al.m al. mk k

понеделник. 4 јуни 2012 пон. max. 310 C min. 130 C

вто. max. 270 C min. 130 C

sreda 02/05/ sr sreda 02/05/2012 0022/05/ 02/0 02/ 02/05 2/05 055/201 005/ /220 /20 201 012 12 сре. max. 240 C min. 90 C

МБИ 10

1.941,38

+0,48%

-0,01%

МБИД `.823,36

Извор: Македонска Берза

ОМБ

120,58

0,00%

ZDRAVI ZD D I AKTIVNI

Курсна листа на Народна банка на Македон

Од Струмица тргна за да Откупните стаса до Скопје цени на СДСМ во „работно лето“! 7 зеленчукот годинава

w www.ka www.kapital.mk w apital.mk

sreda 22 sr 22/2/2012 2/2/2012 2/2 //222///2012 2012

пониски Од најавени 400 мали до 40%! хидроцентрали струја произведуваат само 2 11 КОЈ ГИ УРИВА? 4-5

Совршенство во бизнисо нема, може само да се стремиме кон него 9

Не уште една, уште сто пресуди од Хаг не ги отвораат вратите за НАТО 6

БАНКАРСКА УНИЈА НА ПОВИДОК!?

www.kapital.mk

...само идејата е капитал, с$ друго е пари...

член на групацијата KAPITAL MEDIA GROUP

ГРУЕВСКИ:

O

број 538 | година 3 | цена 20 ден. д | тел. 3 298 110 | факс. 3 298 111

УШТЕ

300.000

NAJPOZNATI ^OKOLADNI DESTINACII

ZA PRETSTOJNATA NATA PROLET?

“Не знам колку ќе н$ чини набавката, но ако се набавува големо количество, цената ќе биде пониска.“

ТАБЛЕТИ

СТР.

DALI D ALI TURS TURSKITE SERII VI GO “LAPNAA” TERMINOT ZA SPORTUVAWE? “LAPNAA”

KAKO SE RELAKSIRAAT I AA IRAA BIZNISMENITE VO MAKEDONIJA? OM

SO S O FIZI^KA FIZI AKTIVNOST I MASA@A M ASA@A DO SRE]NO TELO!

VO KUPOT OBVRSKI VRS I SOSTANOCI POBARAJTE MALKU ALK SLOBODNO VREME!

godi{na specijalna edicija na kapital media group

2-3

КАДЕ СЕ КУПЕНИТЕ

SKAPITE SUROVINI I SILNATA KONKURENCIJA UDRIJA PO KONDITORITE

BEZ MARKETING MARKETIN I BEZ PROMOSE CIJA TE[KO S STIGNUVA DO POTRO[UVA^!

КОГАKAKVO ИМ ТРЕБАМЕ “GORIVO” НЕ КОРИСТАТ, КОГА НАТО NI E POTREBNO НИ ТРЕБА, НИ ДРЖАТ ЛЕКЦИИ!

ПАНЧЕ КРАЛЕВ: КРАЛЕВ:

KRIZA VO KONDITORSKATA INDUSTRIJA

KAKO K AKO DO DO POGOLEM POGOLE P AZA AREN UDEL? D PAZAREN

MITOVI I ZABLUDI ZA ZDRAVATA HRANA

br.4

COVER STORY

mart 2012

www.kapital.com.mk w.kapital.com.mk

top top op

KOJ GO DRIBLA MAKEDONSKIOT FUDBAL?

TIK-TAK, TIK-TAK... KAKO SO BUXET OD NAD 6 MILIONI EVRA STAVRESKI GODI[NO, MALA GRUPA LU\E GO ODBROJUVA DO KIDNAPIRAA MAKEDONSKIOT FUDBAL I REBALANS, PAK?!

IDNINATA NA GENERACII MAKEDONCI!

biznis magazin

~len na grupacijata KAPITAL MEDIA GROUP

INTERVIEW

TELEKOMUNIKACII

BEZ INDUSSTRIJA NEMA MA RAZVOJ I NOVI NOV RABOTNI MESTA!

sreda 08/2/2012

NATPREVAR I KAJ USLUGITE TRIPLE PLAY

сре.

USLUGI [TO [TEDAT VREME I PARI ZA KOMPANIITE

BIZNIS-APLIKACIITE - INVESTICIJA ZA POGOLEMA PRODUKTIVNOST!

О

чет. max. 210 C min. 40 C

пет. max. 210 C min. 40 C

МБИ 10

1.963,59

-1,79% -1, -1 79%

Извор: Македонска Берза

МБИД 1.886,29 1 886 29

-0 -0, -0,32% 32%

ОМБ

121,61 121 61

-0,05% -0

ЕМУ

€

фото: Филип Поповски

број 506 | година 2 | цена 20 ден. | тел. 3 298 110 | факс. 3 298 111

BROJ 658 CENA 100 DEN.|6 JUNI, 2012, SREDA|GODINA 13

NAJKVALITETNITE BIZNIS INFORMACII OD O SEGA ^ITAJTE GI I ONLINE

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ НА КАПИТАЛ | БРОЈ 4 | МАРТ 2012

WWW.KAPITAL.MK

У КРЕДИТИ И МАЛИ ПРОФИТИ!

61,54 МАЛК 47 САД

$

Курсна листа на Народна банка на Маке

POSETETE NÈ NA:

ДО КОГА БАНКИТЕ ЌЕ ТЕРААТ ВАКВА ПОЛИТИКА?

WWW.KAPITAL.MK

Расте интере зза бизнисот с сселектирање преработува о отпад 10

СО БОРБАТА СО КОРУПЦИЈАТА СТАНА ТЕАТАР!

Бизнис-заедницата бара

AKO NE RASTE[, [!

PROPA\A[!

БАНКИТЕ &БИЗНИСОТ

член на групацијата KAPITAL MEDIA GROUP

СТР.

sopstvenik i direktor irektor na Pekabesko

SÈ PA\A, A I PARI VE]E NEMA!

ЛЕМАН БРАДЕРС ИЗЛЕЗЕ ОД БАНКРОТ!

www.kapital.mk

...само идејата е капитал, с$ друго е пари...

SLOBODAN KUTREVSKI

KAPITAL ANALIZA:

...samo idejata e kapital, sè drugo e pari...

ДИРЕКТОРОТ НА КОМЕРЦИЈАЛНА БАНКА, ХАРИ КОСТОВ, МУ ПИША НА БОГОВ: Гувернере, ставот Ви е непримерен! 11 Василевски, Димитров и Банките те ќе ќ мала ги намалат Исалјовски се најдобрите КАКО МАКЕДОНИЈА ите за амбасадори - ловци на инвестиции 6 %НЕ&РАЗВИВА ТУРИЗАМ?! 4-5 каматите ење? 11 штедење?!

И да е чудо, науката никогаш нема да престане да бара рационално објаснување 4-5

INTERVIEW

]E SE NUDAT NOVI SODR@INI PREKU TV-PRIEMNIKOT!

SÈ ]E SE VRTI OKOLU PAMETNITE TELEFONI!

среда

IZV I IZVOZNICI ZVOZNICI Z O ZV OZ OZN ZNICI IC I CI C

MITKO KO^OVSKI VSKI S direktor za strate{ko rate{ r planirawe vo Makst Makstil

www.kapital.mk apital.mk

ДРЖАВЕН ГАРАНТЕН ФОНД ЗА ПОЛЕСНО ДА СЕ ДОАЃА ДО РАЗВОЈНИ КРЕДИТИ

@KapitalMediaGr

godi{na specijalna edicija na kapital media group

br.4

juni 2012

www.kapital.com.mk

ЛИЛИЈА БУРУНЧУК БУРУН УК ДИРЕКТОР НА КАНЦЕЛАРИЈАТА НА СВЕТСКА БАНКА ВО МАКЕДОНИЈА ИЈА

Може да се размисли за задолжување за приоритетни инвестиции

7

KAPITAL MEDIA GROUP DOO P-FAH 503 1000 SKOPJE TEL. 3298 110; FAKS. 3298 111 kontakt@kapital.mk Kapital Akademija...

NA N NAJGOLEMI A AJGOLEMI JJGGO OL LEEM MI I NA N NAJUSPE{NI A AJUSPE{NI JJUUS SP PE{ E{N NI I

Kapital @KapitalMediaGr www.kapital.mk

Kapital Media Group

12 VOVEDNIK

Биљана Здравковска Стојчевска zdravkovska@kapital.com.mk

Zo{to site ovie godini ne vidovme nikakov nagon na biznismenite da gi zemat rabotite vo svoi race i zaedni~ki da si pomognat samite? Naprotiv, sekoja ideja za zaedni~ki proekt se odolgovlekuva so godini i zavr{uva poradi toa {to biznisot ne mo`e da ja vidi golemata slika oslepen od sitni i li~ni interesi. Ako samite ne mo`at da si najdat re{enie za svoite maki, kako toga{ o~ekuvaat deka politi~arite }e gi razberat i } e najdat na~in da im gi re{at?!

O~igledno ekonomskite problemi na Makedonija imaat i sociolo{ki karakter. Makedonija ve}e podolg period boleduva od otsustvo na nagoni. Otsustvo na nagoni za da se bide podobar, da se napravi ne{to pove}e, za da se pomogne, za da se otide podaleku, za da se ostavi traga, za da se bide najdobar...

Nagoni

ako {to po~naa da rastat temperaturite, taka i makedonskata politi~kata scena za`e{tuva.

Politi~kite partii kako da zabrzaa vo vtora brzina. Pa se rastr~aa po mitinzi, sredbi so gra|anite i selanite za da gi ubedat koj ima ideja da napravi da im bide podobro. I za polesno da ja pre`iveat krizata. Iako ako gi pra{aat iskreno tie i ne znaat koga po~nala kriza, nitu pak se zamaraat so toa koga treba da zavr{i. Oti za niv krizata trae odamna, a ona vo {to se sigurni e deka sekoja godina im e s$ pote{ko da vrzat kraj so kraj.

Se predlagaat sekakvi merki. Vistinski pana|ur od merki. No, ona {to go baraat biznismenite e daleku od ona {to politi~arite smetaa deka }e & pomogne na vlasta. Ne deka biznismenite se sekoga{ vo pravo. Makedonija ne e edinstven primer kade {to politi~arite i biznismenite imaat ponekoga{ sprotovstaveni celi. Na politi~arite sekoga{ glaven prioritet im e kako da osvojat pove}e glasovi.

Dodeka od biznismenite se o~ekuva sekoga{ da razmisluvaat kako kompanijata da raboti podbro i da napravi pove}e profit.

I toa s$ e vo red s$ dodeka ne dojde na red pra{aweto na ~ija smetka i ednite i drugite si gi ostvaruvaat svoite celi. I opozicijata i vlasta se mnogu kreativni koga stanuva zbor za merki so koi treba da im se pomogne na gra|anite i na kompaniite. No, koga }e gi pra{ate od kade pari za toa, nemaat jasen odgovor. Bitno deka imaat `elba.

A ako gi pra{ate dali se podgotveni da go namalat brojot na vrabotenite vo javnata administracija ili da gi skratat platite na buxetarite i ednite i drugite imaat konsenzus deka tuka nema da se ~epka. E pa od kade toga{ pari? Ako vo bliska idnina Makedonija nema {ansi da ostvari stapki na rast pogolemi od 3% i da go zgolemi buxetot so pogolemi prihodi, toga{ prostorot za manevar im e ograni~en i edinstveno {to mo`e da o~ekuvame od koj bilo na vlast e da predlaga ubavi merki i potoa da gi zaborava so sledniot rebalans na Buxetot.

Zatoa i biznismenite koi se krstat vo “kapitalnite” proekti finansirani od dr`avniot Buxet izvisuvaat. Bidej}i e logi~no deka politi~arite na vlast, posebno pred izbori, }e gledaat prvo od Buxetot da odvojat pove}e pari za

K

nivnite merki i celi, pa potoa ako ostane za drugite va`ni proekti. Zatoa ekonomskiot razvoj ni se odviva so brzina na pol`av. Zatoa vo izminatite {est godini se izgradeni samo 7 kilometri avtopat. Da, to~no ne treba da bide taka. Ima i zemji vo koi toa se slu~uva mnogu brzo. Eve vo intervjuto so prviot ~ovek na Ferari, Luka di Monteyemolo, koe “Kapital” eksluzivno go obajvuva vo ovoj broj mo`e da nau~ime kako toa mo`e da se pravi i na poinakov na~in. Na primer, biznismenot Monteyemolo zaedno so u{te trojca bogati italijanski biznismeni osnovale firma za brz `elezni~ki transport i vlo`ile okolu edna milijarda evra za najsovremeni i najbrzi vozovi, so {to direktno & konkuriraat na dr`avnata transportna kompanija.

I tamu imaat pre~ki so toa {to dr`avata ne saka lesno da se otka`e od monopolot. No, barem biznismenite imaat inicijativa i akcija kako da go nadminat toa za svoe dorbo. I vo Makedonija biznismenite so godini se `alat na lo{ata `elezni~ka infrastruktura i na bavniot transport i baraat od dr`avata toa da se promeni.

I zamislete sega nekolku bogati makedonski biznismeni da osnovaat nova firma i so sopstveni pari da kupat vozovi za `elezni~ki transport. No, sigurno biznismenite vedna{ bi rekle deka vo vreme na kriza ne mo`e da se pravat takvi investicii, deka nemaat dovolo pari, deka dr`avata e taa koja treba da vlo`uva vo infrastruktura i da misli za razvojot i konkurentnosta na kompaniite i ekonomijata... E, pa eve toa ne e taka so godini. No, zo{to vo site ovie godini ne vidovme nikakov nagon na biznismenite da gi zemat rabotite vo svoi race i zaedni~ki da si pomognat samite? Naprotiv, sekoja ideja za zaedni~ki proekt se odolgovlekuva so godini i zavr{uva poradi toa {to biznisot ne mo`e da ja vidi golemata slika oslepen od sitni i li~ni interesi. Ako samite ne mo`at da si najdat re{enie za svoite maki, kako toga{ o~ekuvaat deka politi~arite }e gi razberat i }e najdat na~in da im gi re{at?! O~igledno ekonomskite problemi na Makedonija imaat i sociolo{ki karakter. Makedonija ve}e podolg period boleduva od otsustvo na nagoni. Nagon za da se bide podobar, da se napravi ne{to pove}e, za da se pomogne, za da se otide podaleku, za da se ostavi traga...

14 COVER COVER STORY STORY:

-8%

-7,2%

мај.12

-5,4%

апр.12

фев.12

јан.12

дек.11

ное.11

мар.12

-8,5%

-7%

-8,8%

-6%

-8,0%

-5%

-4,8%

-4%

-5,3%

-3%

-3,8% окт.11

-2%

сеп.11

-1%

Индекс на индустриско производство

-2,3%

0%

-9%

PAZAR OD MERKI, A REZULTATITE GI N NA EKONOMIJATA I TREBA REMONT!

15 Ekonomistite komentiraat deka namesto reformi {to }e ja prerodat doma{nata ekonomija i }e im pomognat na kompaniite polesno da se spravat so najte{kata kriza dosega, Vladata i opoziciskite partii se natprevaruvaat so merki nameneti za penzionerite i socijalno zagrozenite lu|e, s$ so cel vo presret na lokalnite izbori da go podobrat sopstveniot rejting. Eden profesor veli deka rivalstvoto me|u dvete najgolemi politi~ki partii, vladeja~kata VMRO-DPMNE i SDSM potsetuva na prikaznata so dvete `eni {to sakale da mu bidat majki na edno isto dete, pa ne mo`ej}i da se dogovorat, po~nale da go vle~at za race vo obid da go prisvojat ALEKSANDAR JANEV janev@kapital.com.mk

nogu ekonomski merki izlegoa vo javnosta vo posledno vreme – antikrizni, dano~ni merki za olesnuvawe na biznisot, merki za penzionerite i siroma{nite lu|e... merki vakvi, takvi, sekakvi. Pove}e populisti~ki, pomalku reformski.

Ekonomistite komentiraat deka namesto reformi {to }e ja prerodat doma{nata ekonomija i }e im pomognat na kompaniite polesno da se spravat so najte{kata kriza dosega, Vladata i opoziciskite partii se natprevaruvaat so merki nameneti za penzionerite i socijalno zagrozenite lu|e, s$ so cel vo presret na lokalnite izbori da go podobrat sopstveniot rejting. Eden profesor veli deka rivalstvoto me|u dvete najgolemi politi~ki partii, vladeja~kata VMRO-DPMNE i SDSM potsetuva na prikaznata so dvete `eni {to sakale da mu bidat majki na edno isto dete, pa ne mo`ej}i da se dogovorat, po~nale da go vle~at za race vo obid da go prisvojat. „Taka i Vladata i opozicijata. Bez ogled {to dr`avata tone, siroma{tijata i nevrabotenosta rastat, tie se gri`at samo kako da osvojat pove}e poeni kaj narodot.

Vo vreme koga ni se zakanuva najte{ka ekonomska kriza dosega, Vladata nema ideja kako da im pomogne na doma{nite kompanii da go pre`iveat udarot {to doa|a”, ocenuva univerzitetskiot profesor Miroqub [ukarov.

Poslednite dva-tri meseci, javnosta e postojano bombardirana od paketi merki {to gi predlagaat i vlasta, i politi~kite partii i stopanskite komori, me|utoa vpe~atokot e deka najgolem del od niv se izmesteni re{enija koi vo uslovi na vakva kriza voop{to nema da & pomognat na ekonomijata. [to predlo`i Vladata? Vo ekot na najgolemata ekonomska kriza, koga site o~ekuvawa i za slednite nekolku meseci se mra~ni, Vladata izleze so merki koi ne mo`at da gi re{at klu~nite problemi. Najgolem adut vo ovoj paket-merki e vrabotuvaweto na 4.000 lu|e vo op{tinite na dr`avna smetka i vrabotuvawe na okolu 1.000 lu|e preku proektot za samovrabotuvawe so kredit od dr`avata. Vladata donese odluka da ja dokapitalizira i MBPR so 10,

M

foto: Filip Popovski

NEMA...

7 milioni evra za da mo`e pove}e da gi kreditira malite i srednite kompanii od prerabotuva~kata industrija. Ostanatite se prete`no socijalni merki – zgolemuvawe na nadomestokot za energetska siroma{tija, leten i zimski odmor na dr`avna smetka za 3.000 deca od siroma{ni semejstva, popusti vo teatrite i muzeite.

Biznismenite i ekonomistite komentiraat deka ova e klasi~en populizam bez ~uvstvo za realnite problemi so koi se soo~uva biznis-sektorot.

Za profesorot na Amerikan Kolex Marjan Petreski e o~ekuvano vo uslovi na v`e{tena atmosfera i daleku pred odr`uvaweto na lokalnite izbori, del od merkite da bidat populisti~ki.

“No, treba da se pra{ame kako odeweto vo teatar ili na odmor }e im pomogne na socijalno zagrozenite lu|e?! Namesto toa, treba da se zafatime so poseriozni i posu{tinski merki koi }e gi ubla`at negativnte efekti od krizata - stimulacija na doma{nite potencijali, glavno stimulirawe na doma{nite investitori da iskoristat redica povolnosti za finansirawe i {to e mo`no pove}e vo svoeto proizvodstvo da vklu~at doma{ni surovini, kako bi se sozdal sinxir na poddr{ka na doma{nata privatna i investiciska potro{uva~ka.

Okolu ulogata na dr`avata, pak, ima konsenzus vo ekspertskata javnost deka realizacijata na kapitalnite investicii navistina mo`e da ja pokrene ekonomijata, kako {to toa be{e slu~aj vo prvata polovina od 2011 godina, megutoa, tie investicii mora da se prenaso~at vo infrastrukturata”, veli profesorot Petreski.

Petreski smeta deka del od relaksiraweto na finansiskite uslovi se slu~ilo preku intervencijata na centralnata banka vo monetarnite instrumenti, no potencira deka biznis-sektorot treba da ponudi i dobri i izdr`ani proekti.

Opozicijata isto taka, vo nekolku navrati dostavi ekonomsko-socijalni merki do Vladata so cel da im se pomogne na gra|anite i kompaniite da ja pre`iveat ovaa krizna godina. Potpretsedatelot na SDSM, Zoran Jovanovski, pobara od Vladata da gi skrati parite od Buxetot za stoki i uslugi {to se tro{at neproduktivno, da se zamrzne finansiraweto na vladinite reklami i kampawi i da se otka`at site neproduktivni kapi-

16 COVER STORY talni investicii, olesnuvawe na uslovite za vodewe biznis preku pomali kazni za firmite.

Osven toa, SDSM nekolku pati pobara Vladata da objavi kolku pari im dol`i na privatnite kompanii i vedna{ da gi plati dolgovite kon niv. Me|utoa, najgolem del od merkite na SDSM isto taka se socijalni. SDSM predlo`i i zgolemena dr`avna pomo{ za da se prehranat siroma{nite, da se zamrznat cenite na komunaliite, merki za podobruvawe na standardot na penzionerite.

BIZNISOT BARA VISTINSKI EKONOMSKI REFORMI Stopanskata Komora na Makedonija pobara itni merki za re{avawe na najgolemiot problem vo ekonomijata – nelikvidnosta. Pretsedatelot na Komorata, Branko Azeski, zaedno so negoviot tim e vo letna poseta na pove}e kompanii vo razli~ni gradovi vo zemjata, a site predlozi koi }e gi dobijat potoa }e gi dostavat do Vladata. „Izvoznite kompanii imaat

rabota i dogovori za nekolku meseci, no nivnite o~ekuvawa se deka vo vtorata polovina od godinata mo`no e namaluvawe na nara~kite zatoa {to predviduvawata se deka Evropa } e vleze vo recesija. Izvoznite kompanii imaat prioritet vo na{ite zalo`bi zatoa {to mislime deka toa e edinstveniot na~in edna mala i zatvorena ekonomija da mo`e da pretstavuva osnova za nekakov poseriozen ekonomski rast”, izjavi Azeski.

Biznismenite se decidni deka dr`avata treba da napravi strukturni reformi {to }e im pomognat na izvoznite kompanii da ja podobrat konkurentnosta, a so toa da osvojat novi pazari {to ne se pogodeni od krizata.

Spored niv, za pogolem izvoz od Makedonija se potrebni podobri uslovi za kreditirawe, pove}e dogovori za slobodna trgovija, pogolema dr`avna poddr{ka za izvoznicite. „Potrebno e da se podobri bankarskata politika, oti so ovie kamatni stapki te{ko e da se investira i da se napreduva.

KAKVI MERKI NUDAT DVETE NAJGOLEMI PARTII?

SDSM 1. Mese~ni vau~eri od 2.000 denari za semejstva bez nieden vraboten; 2. Zamrznuvawe na cenite na vodata, komunaliite, javniot prevoz; 3. Prerabotuva~kata industrija da koristi doma{ni surovini i repromaterijali, za {to }e dobiva nagrada; 4. “Izgradi fabrika – realiziraj biznis”, dr`avata pla}a kamata za kredit za investicii; 5. “Dano~en praznik” (bez DDV) vo sabota pred Veligden; 6. Pari za kapitalni investicii od Buxetot i zamrznuvawe na parite za spomenici; 7. Dokapitalizacija na MBPR za pove}e krediti za izvoznicite; 8. Prepolovuvawe na kaznite za firmite; 9. Zamrznuvawe na firmarina vo 2012 i 2013 godina; 10. Bogatite da pla}aat pove}e danok - progresivno odano~uvawe kaj personalniot danok na dohod; 11. Namaluvawe na stavkata Stoki i uslugi vo Buxetot za 10%; 12. Zamrznuvawe na site reklamni kampawi i promocii na vladata; 13. Vladata i javnite pretprijatija da objavuvaat kolku mu dol`at na privatniot sektor; 14. Zadol`nicata da va`i i za dr`avniot sektor; 15. Zadol`itelna multilateralna kompenzacija na pobaruvawata i obvrskite edna{ kvartalno.

VMRO-DPMNE 1. Programa za vrabotuvawe na 4.000 lu|e za javni raboti; 2. Dva proekti za 1.000 novi vrabotuvawa so kreditirawe na firmite; 3. Programa za 1.000 novi vrabotuvawa preku obuka za poznat rabotodava~; 4. Programa za dodeluvawe na 850 hektari dr`avno zemji{te na plodou`ivawe na socijalno neobezbedeni lica; 5. Dokapitalizacija na MBPR so 10, 7 milioni evra za finansirawe na mali i sredni firmi; 6. Leten/zimski odmor za 3.000 deca od socijalno ranlivi semejstva; 7. Vau~eri za kompjuteri za apsolventi na dr`avnite univerziteti koi se od semejstva korisnici na socijalna pomo{; 8. Zgolemuvawe za 100 denari na nadomestokot za energetska siroma{tija; 9. Proekt za legalizacija na neregistrirani traktori i traktorski prikolki; 10. Popust vo teatar, muzej, opera, filharmonija, balet; 11. Prodol`uvawe na rokot za uvoz na avtobusi so EUR 2 za dopolnitelni {est meseci, do fevruari 2013 godina.

BROJ 663

11/07/2012

COVER STORY

www.kapital.mk

Visokata cena na energijata, naftata i naftenite derivati u{te pove}e go ote`nuvaat profitabilnoto rabotewe na kompaniite, a tuka mislam deka Vladata mo`e da intervenira preku namaluvawe na akcizite.

Izvozno orientiranite firmi treba da dobivaat stimulacii koi dopolnitelno }e gi motiviraat da izvezuvaat, a so toa }e se zgolemi prilivot na devizi vo dr`avata. Me|utoa, isto taka e va`no da se namalat dava~kite sprema dr`avata, duri i stapkata na DDV, za da ima pogolem obrt na pari so {to }e se olesni raboteweto vo site segmenti�, smeta [efki Idrizi, sopstvenik na kompanijata Renova od Tetovo.

Idrizi potencira deka dr`avata mora da go re{ava problemot so ogromnata i neefikasna javna administracija, koja e golem tovar na kompaniite {to pla} aat danoci. Namesto vo kapitalni investicii, stimulacii za izvoznite kompanii, parite od danoci glavno zavr{uvaat za tekovni potrebi me|u koi i za platite na administrativcite.

Me|utoa, dvete najgolemi partii imaat postignato konsenzus deka

javnata administracija za ~ii plati godi{no se tro{at okolu 380 milioni evra, nema da se smaluva. Borbata za glasovite na administrativcite gi {titi tie da ne bidat na udar na nekoj sleden rebalans ili planirawe na nekoj nov Buxet.

Zaklu~okot na ekonomistite i biznismenite e deka pri~inite za najgolemite ekonomski problemi kako {to se navrabotenosta, siroma{tijata, nekonkurentnosta i slabiot ekonomski rast se so doma{no poteklo i ne se proizvod na kakva bilo globalna ekonomska kriza i zatoa re{enija za niv ne mo`e da bidat vremenski merki, tuku podlaboki reformi. Spored biznismenite i ekonomistite, periodot na kriza e najpogoden za edna Vlada da prezeme odgovornost i da gi promeni fiskalnata i monetarnata politika vo nasoka na sozdavawe podobri uslovi za vodewe biznis. „Osnovna cel na ekonomskata politika na sekoja vlada treba da bide otvoraweto novi kompanii i rabotni mesta. Na{ata ekonomija e nekonkurentna, so slab kapacitet za izvoz, a slabiot ekonomski rast e

MIROQUB [UKAROV

MARJAN PETRESKI

Bez ogled {to dr`avata tone, a siroma{tijata i nevrabotenosta rastat, politi~kite partii se gri`at samo kako da osvojat pove}e poeni kaj narodot. Vo vreme koga ni se zakanuva najte{ka ekonomska kriza dosega, Vladata nema ideja kako da im pomogne na doma{nite kompanii da go pre`iveat udarot {to doa|a.

Treba da se zafatime so poseriozni i posu{tinski merki koi }e gi ubla`at negativnte efekti od krizata - stimulacija na doma{nite potencijali, glavno stimulirawe na doma{nite investitori da iskoristat redica povolnosti za finansirawe i {to e mo`no pove}e vo svoeto proizvodstvo da vklu~at doma{ni surovini, kako bi se sozdal sinxir na poddr{ka na doma{nata privatna i investiciska potro{uva~ka.

PROFESOR NA UNIVERZITETOT NA JUGOISTO^NA EVROPA

PROFESOR NA AMERIKAN KOLEX

vsu{nost zalo`nik na nekolku stereotipi za odr`uvawe na makroekonomska stabilnost, kako {to se niska inflacija, nizok javen dolg i stabilen devizen kurs. Naprotiv, neka bide javniot dolg pogolem, neka se zadol`uva dr`avata, no so edna razlika, da pottikne investiciski ciklus preku izgradba na klu~nite infrastrukturni proekti. Na

toj na~in na{ata ekonomija }e stane pokonkurentna. Osven toa, dr`avata mora da go izedna~i tretmanot na doma{nite investitori so stranskite, da im ovozmo`i i niv da investiraat vo slobodnite zoni, bidej}i ako ne investiraat doma{nite kompanii, nema da dojdat ni stranskite�, izjavi direktorot i glaven urednik na Kapital Media Group, Qup~o Zikov.

17

18 COVER STORY Toj potencira deka frapantni se podatocite za uvoz na hrana vo vrednost od 700 milioni evra godi{no, vo vreme koga Vladata tro{i 130 milioni evra za subvencionirawe na zemjodelstvoto. Zatoa e bitno da se pottikne otvoraweto novi proizvodstveni kapaciteti so {to }e se supstituira uvozot na hrana so doma{no proizvodstvo.

Isti sugestii ima i Organizacijata na rabotodava~i. Pretsedatelot na ovaa organizacija, Angel Dimitrov, ocenuva deka zemjodelskite subvencii vo vakvi uslovi se strate{ka gre{ka {to ja ~ini dr`avata stotina milioni evra sekoja godina. „Potreben e dr`aven intervencionizam vo klu~nite stopanski granki, kako {to e na primer proizvodstvoto na hrana. Toa go pravat site zapadnoevropski zemji za da gi stimuliraat doma{nite kompanii. Ako Vladata pomogne da se otvorat novi kapaciteti za proizvodstvo na hrana, toga{ zemjata nema da bide uvozno zavisna od hrana”, istakna Dimitrov.

Ekonomistite se soglasni deka

Vladata mora da ja promeni buxetskata politika i namesto za tekovni potrebi, pogolem del od parite od danoci i pridonesi da gi naso~uva vo izgradba na patna, `elezni~ka ili energetska infrastruktura. „Nema somne` deka razvojot na kulturata e biten, no na Makedonija & trebaat novi rabotni mesta. Zatoa, najva`no e dr`avata da investira vo proekti {to }e generiraat prihodi i }e gi pottiknat i privatnite kompanii da rabotat.

Vladata se deklarira deka gi zgolemuva kapitalnite investicii, no tie vsu{nost ne generiraat ekonomski rast. Jasno e deka prihodite vo Buxetot pa|aat, bidej}i kompaniite se vo kriza i pomalku rabotat, a Vladata za da obezbedi pari se zadol`uva. No, i toj rizik stanuva opasen i prvata potvrda dojde od Doj~e bank koja namesto 250 milioni evra, odobri zaem od samo 75 milioni evra”, izjavi univerzitetskiot profesor Zoran Ivanovski.

Profesorot Van~o Uzunov analizira{e deka site merki {to gi prezede ovaa Vlada

ANGEL DIMITROV

[EFKI IDRIZI

PRETSEDATEL NA ORGANIZACIJA NA RABOTODAVA^I

SOPSTVENIK NA KOMPANIJATA RENOVA OD TETOVO

Potreben e dr`aven intervencionizam vo klu~nite stopanski granki, kako {to e na primer proizvodstvoto na hrana.

Toa go pravat site zapadnoevropski zemji za da gi stimuliraat doma{nite kompanii. Ako Vladata pomogne da se otvorat novi kapaciteti za proizvodstvo na hrana, toga{ zemjata nema da bide uvozno zavisna od hrana.

Potrebno e da se podobri bankarskata politika, oti so ovie kamatni stapki te{ko e da se investira i da se napreduva. Visokata cena na energijata, naftata i naftenite derivati u{te pove}e go ote`nuvaat profitabilnoto rabotewe na kompaniite, i vo ovoj del Vladata mo`e da intervenira preku namaluvawe na akcizite. Izvozno orientiranite firmi treba da dobivaat stimulacii koi dopolnitelno }e gi motiviraat da izvezuvaat, a so toa }e se zgolemi prilivot na devizi vo dr`avata.

vo izminatite godini bea vo nasoka na zgolemeno tro{ewe od Buxetot, no poradi lo{ata struktura na javnite rashodi, ekspanzivnata buxetska politika ne dade pozitivni ekonomski rezultati. „Politikata na zgolemeno tro{ewe vo vreme koga prihodie od danoci vi se namaluvaat,

ja nateraa Vladata da po~ne agresivno da se zadol`uva. No, bidej}i toa odi te{ko, po~na da ne im pla}a na kompaniite.

Taka se sozdade najgolemiot problem vo ekonomijata vo momentot, a toa e nelikvidnosta na stopanstvoto. Korenite na ovoj problem se kaj dr`avata”, istakna Uzunov.

KAPITAL EXCLUSIVE 20 INTERVIEW SPECIJALNO ZA KAPITAL S

LUKA DI MONTEYEMOLO PRETSEDATEL NA FERARI GRUPACIJATA I EVROPSKI MENAXER ZA 2012 GODINA, VO IZBOR NA EUROPEAN BUSINESS PRESS

GORDAN GEORGIEV POTPRETSEDATEL NA SDSM

INVESTICIITE I INOVACII SE ZA USPEHOT NA

VO LU\E E KLU^OT FERARRI!

INTERVIEW

uka di Monteyemolo e pretpriema~, investitor, menaxer... Vo svojata kariera bil na mnogu rakovodni funkcii vo pove}e italijanski kompanii. Se smeta za guru na italijanskoto, evropskoto i svetskoto pretpriemni{tvo. Чovek koj sonuva vo dvi`ewe... Ona po {to svetot go prepoznava e o`ivuvaweto i pokrenuvaweto vo novi viso~ini na kompanijata Ferari.

Ve}e 20 godini ja vodi kompanijata.

Uspea da ja pretvori vo eden od najprepoznatlivite i najprofitabilni brendovi vo svetot. Iako e dolgi godini vo biznisot, s$ u{te go nema izgubeno pretpriemni~kiot duh i postojano investira vo osnovawe novi biznisi i prezemawe na drugi kompanii. Osven {to e golem vizioner, investitor i pretpriema~, toj pred s$ e golema li~nost... Sekoj negov zbor za biznisot te`i zlato! Vpro~em uverete se...

Vo Komo, Italija, “Kapital” neodamna, i oficijalno be{e primen kako ~len na European Business Press! Ovaa mnogu stara organizacija koja gi obedinuva re~isi site evropski biznis-dnevni vesnici, magazini i publikacii (od Financial timer,, preku The Wall Street Jou urnal - Europe p i ostanatite evropJournal skii vesnici godinava) godi go odbele`a 50-godi{noto po 50-godi{noto postoewe. Sekoja godina organizacijata or rganizacijata j dodeluva nagrada “M “Menaxer Menaxerr na godinata god vo Evropa”...

“Kaapital” ima{e “Kapital” ima{ mo`nost li~no da go zapoznae gole golemiot menaxer i pretpriema~, pr riema~,, Monteyemolo!

Montey Evropskite bizznis-novinar i urednici, kako biznis-novinari i izdava~ite i god godinava se so nego.

Pr ro~itajte zo{t Pro~itajte zo{to... Poglednete kako ra azmisluvaat golemite go razmisluvaat pretpriema~i...

L

21

22 INTERVIEW SPECIJALNO ZA “KAPITAL” OD KOMO QUP^O ZIKOV zikov@kapital.com.mk

Iako avtomobilskata industrija pre`ivuva te{kotii vo mnogu delovi vo svetot, Ferari ima{e odli~ni performansi vo 2011 godina - rast na prihodite za 17% na 2,2 milijardi evra i neto-dobivka od 200 milioni evra. Vo prviot kvartal godinava zabele`avte pogolema proda`ba za 13% i rast na dobivkata od 17%. [to stoi pozadi ovoj uspeh?

Otkako stanav pretsedatel na Ferari vo 1991 godina, ja imame istata strategija: investirawe vo lu|e i inovacii vo proizvodi, vo proizvodnite oblasti, kako i otvorawe novi pazari. Na{iot rast poslednive dve decenii e rezultat na vakviot pristap. Sega sme prisutni na 60 pazari i imame svetska mre`a od 200 dileri.

SAD s$ u{te se na{iot vode~ki pazar, so 25% od proda`bata. Kina e na vtoro mesto so okolu 10% vo momentov. Od aspekt na proizvodite, pak, sekoja godina pribli`no 17% od na{iot prihod investirame vo nivniot razvoj, i imame prili~no {irok izbor na vozila za razli~en tip! Gi narekuvame Ferari entuzijasti. Kompletno go revidirame toj asortiman vo ciklusi {to traat po okolu pet godini.

Dali smetate deka }e go odr`ite rastot od prviot kvartal do krajot na godinava ili promenlivite pazarni uslovi ve spre~uvaat da imate jasna slika za trendot na va{ata proda`ba?

Na{iot biznis-model se zasnova na za~uvuvawe na na{ata ekskluzivnost!

Zatoa volumenot na proda`bata ne ni e edinstven prioritet. Tradicionalno, nie sekoga{ prodavame pomalku otkolku {to mo`e da apsorbira pazarot! Celta ni e da napravime dovolno profit za da isplatime dividenda na akcionerite i da prodol`ime so investirawe.

Vo 2011 godina, na{iot biznis zaraboti pove}e od 200 milioni evra, {to e mnogu solidno. Godinava o~ekuvam da ja zavr{ime malku podobro od odli~nite rezultati lani.

Spomenavte deka Kina se izdigna kako vtor pazar po golemina za Ferari!

Me|utoa, imavte zna~itelen rast vo SAD, Germanija i vo Velika Britanija, kade {to konkurencijata i kupuva~ite se posofisticirani. Postoi li pazar kade {to Ferari doprva treba da go realizira svojot potencijal?

Ima pove}e takvi pazari, prostor za rast postoi i na ve}e zrelite pazari. Od geografska gledna to~ka, zemete ja Indija kako primer, kade {to vlegovme oficijalno na pazarot minatata godina.

Isto taka ne sme go iskoristile potencijalot nitu na Isto~na Evropa. Ima pove} e mo`nosti za privlekuvawe na novi

KOJ E LUKA DI MONTEYEMOLO? onteyemolo go prezema rakovodeweto so Ferari vo 1991 godina, tri godini po smrtta na osnova~ot Enco Ferari. Kako pretsedatel toj se fokusira{e na tri prioriteti: kompletno obnovuvawe na proizvodite i otvorawe novi pazari, povtorno izdignuvawe na Scuderia vo pobedni~ki tim vo F1, i pretvorawe na fabrikata vo idealno opkru`uvawe za rabotnicite.

Vo 20 godini obrtot na Ferari se zgolemi desetkratno, odr`uvaj}i visoko nivo na profitabilnost, osvoi 15 svetski {ampionski tituli na F1 za voza~i i konstruktori, i go zgolemi brojot na pazari na koi Ferari ima komercijalno prisustvo od 28 na 60 dr`avi vo svetot.

Strategijata na pravewe razli~en Ferari za razli~ni “Feraristi” mu dozvoli na Monteyemolo da dopre do novi potro{uva~i bez da gi izgubi karakteristikite na brendot.

Posebno vnimanie vo izminatite godini se posvetuva i na blagostojbata na rabotnicite. Fabrikata be{e redizajnirana od vode~ki arhitekti, kako {to se Renco Piano, Maksimiliano Fuksas i @an Novel, so cel da sozdade unikatna rabotna atmosfera. Pokraj toa, Ferari obezbeduva besplaten medicinski pregled za celata familija na vrabotenite, besplatni u~ili{ni knigi za decata na vrabotenite, medicinski programi za `enite i letni kampovi za decata na vrabotenite, pravej}i go Ferari unikaten kampus koj e nagraden za najdobro mesto za rabota vo Evropa.

Monteyemolo e roden vo 1947 godina vo Bolowa, diplomiral pravo na Univerzitetot vo Rim, a podocna specijaliziral me|unarodno trgovsko pravo na Univerzitetot Kolumbija vo Wujork.

Monteyemolo e isto taka pretsedatel, i eden od najgolemite akcioneri na NTV (Nuovo Trasporto Viaggiatori) prvata kompanija za brz `elezni~ki transport.

Toj e ~len na Bordot na direktori na Fiat, La Stampa, PPR (Pinault/Printemps Redoute), Tod’s, UniCredit i Delta Topco.

Toj isto taka bil pretsedatel i na Fiat vo periodot od 2004 do 2010 godina, pretsedatel na Confindustria od 2004 do 2008 godina i pretsedatel na Univerzitetot LUISS do 2010 godina.

Vo 2002 godina Monteyemolo go osnova{e fondot Charme, koj e finansisko-pretpriemni~ki fond preku koj vo 2003 godina ja kupi Poltrona Frau, edna od najpoznatite italijanski kompanii za mebel, a podocna gi prezema i poznatite brendovi Cassina, Cappellini, Thonet i Ballantyne.

Vo 2009 godina Monteyemolo go osnova{e Italia Futura, asocijacija formirana da ja promovira gra|anskata i politi~kata debata za idninata na Italija.

M

Luka di Monteyemolo so soprugata Ludovika Andreoni

Monteyemolo so Papata Benedikt 16 vo 2008 godina

BROJ 663

11/07/2012

INTERVIEW

www.kapital.mk

LUKA DI MONTEYEMOLO E EVROPSKI MENAXER ZA 2012 GODINA, ASOCIJACIJATA EVROPSKI BIZNIS PRES (EBP) PROSLAVI 50 GODINI POSTOEWE, “KAPITAL” PRIMEN ZA ^LEN! socijacijata Evropski biznis pres (EBP) mu ja vra~i nagradata “Evropski menaxer za 2012 godina” na Luka di Monteyemolo, pretsedatel na Ferari, za vreme na godi{nata sredba koja se odr`a vo Komo, Italija, odbele`uvaj}i na 50-godi{ninata od formiraweto.

Denes ~lenki na ovaa organizacija se 48 vode~ki evropski biznis-vesnici i magazini od 27 zemji, me|u koi i The Wall Street Journal Europe, Handelsblatt, Les Echos, Milano Finanza.

Na ova jubilejno odbele`uvawe na 50-godi{ninata na organizacijata polnopravna ~lenka stana i Kapital Media Group i site negovi izdanija.

Vo 1991 godina Evropski biznis pres po~na da dodeluva nagradi za evropski menaxeri i komapnii. Nagradata se bazira vrz osnova na glasovite na urednicite na mediumite koi se ~lenki.

Me|u dobitnicite na vakvi nagradi se Ingvar Kamprad, osnova~ na Ikea, Jorma Olila, menaxer na Nokia, Bernd Pi{etsrider, porane{en izvr{en direktor na BMV i Folksvagen, Vendelin Viedeking, izvr{en direktor na Por{e, i Volfgang Majruber, pretseda-

A

Ferari entuzijasti. Sega imame modeli, kako {to e FF – prviot avtomobil na Ferari so pogon na ~etiri trkala – koj{to ja kombinira sportskata komponenta so golemata raznovidnost na mo`nostite i kade s$ mo`e da go vozite.

Do neodamna Ferari im se obra}a{e samo na lu|eto {to baraa posportsko

tel na aviokompanijata Lufthansa.

Luka di Monteyemolo godinava ja dobi najvisokata nagrada od evropskite biznis-novinari blagodarni na negovata izvonredno dobra rabota kako pretsedatel na grupacijata Ferari vo izminatite 20 godini, period vo koj toj ja izdigna kompanijata vo eden od najpoznatite i najprofitabilnite brendovi vo svetot.

Vode~kite biznis-publikacii, ~lenki na Asocijacijata Evropska biznis pres (EBP) minatiot mesec ja odr`aa redovnata godi{na sredba vo Komo, Italija.

Pri~inata poradi koja godinava e izbrano tokmu `ivopisnoto italijansko grate~e Komo e toa {to na istoto mesto pred 50 godini e osnovana ovaa ugledna asocijacija na evropski biznis-novinari.

U{te od samiot po~etok, celta na ovaa asocijacija e da kontribuira vo obedinuvaweto na Evropa i razvivawe na evropskiot duh na solidarnost me|u ~lenkite.

Denes, najva`nata uloga na ovaa asocijacija e da ja pottikne razmenata na iskustvo i sorabotka me|u ~lenkite. Site ~lenki na asocijacivozewe, mo`ebi samo preku vikend. A, sega imame novi kupuva~i koi{to sfatija deka pravime i avtomobili so koi{to mo`e da odat i na rabota. Pravime originalni, sportski i ekskluzivni avtomobili, a istovremeno nivnite kvaliteti mo`e da dojdat do izraz i von trka~kite pateki.

Modelot Kalifornija e dobar primer:

jata se sretnuvaat edna{ godi{no na uredni~ki i izdava~ki seminari za da razmenat idei i za da planiraat zaedni~ki proekti. Kako rezultat na ovaa sorabotka me|u ~lenkite, dosega uspe{no se realizirani golem broj zaedni~ki proekti.

Od 1991 godina asocijacijata na Evropski biznis novinari za vreme na svojata redovna godi{na sredba vo juni dodeluva i nagrada na vrvnite evropski kompanii i menaxeri, koi se dodeluvaat vrz osnova na glasovite na site ~lenki.

Na godina{nata sredba vo Komo prisustvuvaa mnogu interesni govornici kako Xanfranko Polilo, potsekretar vo Ministerstvoto za ekonomija na Italija, Xovani Pitela, potpretsedatel na Evropskiot parlament, Dario Skanapiesko, potpretsedatel na Evropskata investiciska banka i Mi{el Norsa, generalen izvr{en direktor na Salvatore Feragamo, koi zboruvaa za idninatata na evroto, finansiraweto na ekonomskiot rast i u{te mnogu `e{ki temi.

Doma}in na nastanot be{e biznismagazinot “Milano Financa”. stanuva zbor za sofisticiran GT kabriolet so visoki performansi i V8 motor postaven napred. Okolu 70% od na{ite kupuva~i vo Kalifornija nikoga{ prethodno ne vozele avtomobil na Ferari.

Italija i ponatamu e eden od va{ite zna~ajni pazari. Kakov efekt o~ekuvate da ima recesijata vo va{ata zemja vrz

23

24 INTERVIEW Vo april 2012 godina po~na da funkcionira privatnata kompanijata za brz `elezni~ki transport NTV koja ja osnovaa Monteyemolo zaedno so u{te trojca italijanski biznismeni i koja e konkurencija na dr`avnata transportna kompanija. Ova e prva privatna inicijativa vo Evropa vo brziot transport.

Se ~udam kolku politi~arite n Vie isto taka ste pretsedatel na Upravniot odbor i akcioner na NTV (Nuovo Transporto Viaggiatori), kompanija za brz `elezni~ki transport, koja od neodamna po~na da raboti vo Italija. Koi se dosega{nite rezultati?

Mnogu sum zadovolen so rezultatite od ovoj prv mesec rabotewe, ne samo poradi toa {to vo ovoj period pove}e od 82.000 patnici patuvale so nas, tuku pred s$ poaradi toa {to na{ite korisnici gi cenat novite mo`nosti koi nie gi nudime i mo`nosta da go izberat nivniot transporten provajder. Glavnata rabota koja ja pravi razlikata e kvalitetot na na{ite uslugi. Dobivame iljadnici mejlovi i poraki so ~estitki i komplimenti za nas, ne samo za inovativnata tehnologija na na{iot voz, tuku i za qubeznosta i nasmevkite rezultatite na Ferari?

Pove}e od 95% od na{ite vozila gi izvezuvame! Italija ne vlijae vo golema mera vrz na{ite krajni rezultati. Sekako deka sme zagri`eni za ekonomskata situacija vo zemjata, osobeno za zgolemenite danoci vo posledniot period. Zgolemuvawata na danocite osobeno imaat vlijanie vrz pazarot na polovni avtomobili, {to e

na na{ite vraboteni koi sekoga{ se spremni da pomognat. Site velat deka toa e eden navistina nov svet. Jas sum isto taka gord {to go prezedovme ovoj pretpriemni~ki predizvik zaedno so ostanatite akcioneri.

Vo ova te{ko vreme, so investicija od 1 milijarda evra, NTV prezema rizici i so celosna privatna inicijativa osnova{e `elezni~ka kompanija, so site problemi i slo`eni aspekti koi odat so toa. Ovaa kompanija }e obezbedi postojani rabotni mesta za pove} e od 1.000 mladi lu|e, ili za pove}e od 2.000 vklu~uvaj}i gi i povrzanite industrii. Pred ~etiri godini sevo ova be{e samo op{t plan na list hartija i son koj denes stana realnost.

NTV e eden od igra~ite vo prviot primer vo Evropa na nacionalna

va`no za italijanskata dilerska mre`a na Ferari.

Jas sum 200% za borba protiv dano~nata evazija, no moram da ka`am deka vlasta pretera i napravi spektakl od seto toa. Morni~avata ideja deka onoj {to poseduva luksuzno vozilo sigurno zatajuval danok, ne samo {to e pogre{na, tuku e i kontraproduktivna, zatoa {to pazarot

konkurencija vo brz `elez~ni~ki transport. Dali veruvate deka sli~ni potezi se mo`ni i vo drugi zemji?

Ne e za iznenaduvawe deka lu|eto vo Evropa vnimatelno go sledat i ocenuvaat ona {to nie go pravime. Nie sme va`en test za drugite zemji. Zboruvaj} i li~no, vo idnina isto bi sakal da se natprevaruvam i na drugi pazari, no zboruvam za dolgoro~ni planovi. Mora rabotite da se prezemaat edna po edna.

Glavnata rabota zasega e deka dorbo po~navme i deka mora dobro da prodol`ime, da ja konsolidirame uslugata koja ja nudime i postojano da ja podobruvame. Kako i da e, moram da potenciram deka podobruvawata vo brzite transportni uslugi dojde so istovremen pad na kvalitetot vo regionalnite uslugi. Padot na standardite e na luksuzni vozila zna~itelno go polni buxetot so danoci.

Mo`ete li da ni otkriete koi }e bidat novite modeli {to gi planirate za sledniot period?

Golemiot novitet {to }e go odbele`i krajot na ovaa i po~etokot na 2013 godina e modelot “enco�. Toa e vozilo {to }e vleze vo istorijata na avtomobilizmot.

BROJ 663

11/07/2012

INTERVIEW

www.kapital.mk

ne ja razbiraat konkurencijata! neprifatlivo vo edna moderna zemja.

Tokmu zatoa vo pove}e navrati dosega potenciravme deka nie sme spremni isto taka da rabotime i na regionalni linii. NTV }e podnese ponuda i za obezbeduvawe na regionalni transportni uslugi.

Pokraj Va{ite brojni funkcii, Vie ste isto taka pretpriema~ i investiotor, i zaedno so Va{iot sin Mateo, vo golemi dizajnerski brendovi (kako Poltrona Frau i Cappellini) i vode~ki kompanii na poleto na hemodijalizata i crni kutii za detekcii na soobra} ajni nezgodi. Koja e filozofijata {to ja sledite koga odlu~uvate kade da investirate?

Idejata za formiraweto na Charme fund dojde edna no} koga mojot sin Mateo be{e vo London i rabote{e

]e bide na{iot prv hibrid, no se razbira Ferari hibrid, so na{i sopstveni re{enija {to doa|aat direktno od svetot na Formula 1.

Mo`am da ka`am deka vo idnina }e prodol`ime da sozdavame isklu~itelni vozila istovremeno kontinuirano namaluvaj}i ja potro{uva~kata na gorivo i zagaduva~kite gasovi. Sporedeno so na{ata

za Goldman Saks. Zboruvavme do docna taa no}, dodeka toj s$ u{te be{e vo kancelarijata i odlu~ivme deka mo`ebi vremeto e dojdeno za da napravime ne{to zaedno. Po~navme so investirawe vo raboti {to najmnogu ni se dopa|aa i vo najgolemite italijanski dizajnerski brendovi. Ja formiravme Poltrona Group so Cappellini i Cassina.

So tek na vreme go dodadovme i brendot Ballantyne, vrvno ime vo visokokvalitetniot ka{mir. Investiravme vo visoko inovativni kompanii so odli~en potencijal za rast, posebno na me|unarodni pazari. Takov e slu~ajot so biomedicinskata oprema.

Veruvate li deka NTV i dr`avnata transportna kompanija Ferrovie dello Stato imaat ednakov tretman?

proizvodna gama od 2008 godina, vo momentov na{ite vozila vo prosek imaat po 100 kowski sili pove}e vo motorot, a tro{at 30% pomalku gorivo.

Por{e go diverzificira{e svojot asortiman vleguvaj}i vo segmentot na sportski terenci, dodeka Audi go kupi Dukati za da go osvojuva pazarot na motocikli. Dali Ferari }e se dr`i do

Vo sekoja {ema na liberalizacija e va`no da postoi avtoritet za da gi regulira site vklu~eni strani! Arbiter koj }e obezbedi fer konkurencija.

Vo poslednite denovi, Regulatorot za tratnsport be{e kone~no formiran, pa naskoro }e ima nekoj za da nadgleduva dali e s$ kako {to treba.

Nie ne barame da bideme favorizirani. Nie ednostavno sakame da mo`eme da se natprevaruvame so ~isti pravila. Korisnicite }e go izberat, i }e go nagradat onoj koj }e bide podobar. Ova treba da bide sosema normalno i mnogu me za~uduva kako nekoi politi~ari ne razbiraat kolku konkurencijata i liberalizacijata se mo}ni pottiknuva~i na rastot, razvojot i modernizacijata na zemjata, i od niv ima korist sekoj. svojot osnoven biznis ili imate ne{to novo na um?

Od aspekt na proizvodite }e se dr`ime do na{ata strategija za sozdavawe inovativni i eskluzivni vozila so visok stil i performansi. Ne n$ interesiraat terenci ili limuzini so ~etiri vrati.

Toa ne e na{ pazar i ne sakame da go menuvame na{iot biznis-model.

25

26 INTERVIEW Fabrikata be{e redizajnirana od vode~ki arhitekti, kako {to se Renco Piano, Maksimiliano Fuksas i @an Novel, so cel da sozdade unikatna rabotna atmosfera. Pokraj toa, Ferrari obezbeduva besplaten medicinski pregled za celata familija na vrabotenite, besplatni u~ili{ni knigi za decata na vrabotenite, medicinski programi za `enite i letni kampovi za decata na vrabotenite, pravej}i go Ferrari unikaten kampus koj e nagraden za najdobro mesto za rabota vo Evropa.

Namesto toa, nie selektivno ja zgolemuvame upotrebata na na{iot brend. Imame licenci so zna~ajni partneri vo segmentot na luksuzni proizvodi, kako {to se Hublot i Tod’s, vo svetot na sportskata oprema imame dogovor so Puma, no i vo ostanatite poliwa, kako bankarstvoto, kade {to na{ partner e Santander.

Ima 50 proda`ni saloni na Ferari vo najgolemite gradovi vo svetot i sme edinstven avtomobilski brend so svoj tematski park, lociran vo Abu Dabi. Ovaa licenca ni ovozmo`i visoko da se profilirame na Bliskiot Istok.

Dosega ~esto se spomenuva{e mo`nosta akciite na Ferari da kotiraat na aziskite berzi so cel da se obezbedi finansiska poddr{ka za Fiat, kompanijata–majka na Ferari, bez pritoa da se zagubi kontrolata vrz firmata. Dali ima {ansi ova da se realizira vo bliska idnina?

Zasega nema planovi i {emi za kotirawe. Toa postoi kako opcija, kako {to Serxo Markione (glavniot izvr{en direktor na

Ferrari ima nad 50 proda`ni saloni vo najgolemite gradovi na svetot i edinstven avtomobilski brend e vo svetot so svoj tematski park, lociran vo Abu Dabi

Fiat, n.z.) spomna pove}e pati dosega, no vo momentov ne e isplanirano ni{to konkretno.

Vo sekoj slu~aj, ova e rabota od zna~ewe za akcionerite na Fiat. Na krajot na krai{tata, Ferari si se finansira samiot, taka {to nema potreba za vakva {ema.

Bitkata za titulata vo Formula 1 se ~ini poneizvesna godinava. Nastrana od sportskata satisfakcija {to ja ovozmo`uva, pra{aweto sega e do koja mera Formula 1 vlijae vrz proda`bite na Ferari?

So drugi zborovi, kakva razlika }e napravi vo va{ite

VERUVAM VO Kako pretpriema~, menaxer, investitor i gra|anin na Italija, {to mislite kako Evrpskata unija mo`e da se izvle~e od momentalnata blokada vo koja se nao|a? Mislite li deka postoi realna mo`nost evroto da propadne kako valuta?

Vistinskiot problem vo Evropa e deka ne postoi zaedni~ka evropska politika. Ja sozdadovme valutata pred da vospostavime ekonomska politika.

Jas cvrsto veruvam vo Evropa i mislam deka zemjite treba da & dadat realna mo} na

BROJ 663

11/07/2012

Monteyemolo so Felipe Masa (levo) i Fernando Alonzo (desno), dvajcata glavni voza~i na Ferarri Formula One timot

O EVROPA Evropa, posebno koga stanuva zbor za ekonomijata i odbranata.

Ne smee da si dozvolime poradi toa da propadneme i site da se vratime kon na{ite nacionalni osobenosti.

Vo globaliziran svet, da se razmisluva samo za individualnite interesi, i toa na nisko nivo e slabost, a ne sila.

Po~ituvaweto na istorijata i kulturata na sekoja zemja ne e nekompatibilna so silna Evropa koja igra vode~ka uloga na globalnata scena.

INTERVIEW

www.kapital.mk

prihodi ako Alonso zavr{i prv, a ne tret ili ~etvrt?

Odgovorot e ednostaven: rezultatite vo Formula 1 ne vlijaat vrz proda`bite na Ferari. Najdobra potvrda za ova e pazarot vo SAD. Otsekoga{ bil na{ vode~ki pazar po proda`bi, a e edna od zemjite kade {to interesot za Formula 1 e najnizok. Sekako deka tehnolo{kite pridobivki od Formula 1 gi koristime vo proizvodstvoto na vozilata za komercijalna upotreba, a trkaweto vo {ampionatot i pobeduvaweto pomagaat vo zajaknuvawe na brendot i legendata za imeto Ferari, no nemaat direktno vlijanie na proda`bite.

Da ostaneme malku na temata Formula 1. Nekoi od timovite go obnovija dogovorot Konkord do 2020 godina. Me|utoa, balansot vo biznisot kako Formula 1 {to “te`i� milijardi dolari e sekoga{ kompleksen i kompliciran. Koi se, spored Vas, glavnite pra{awa {to doprva treba da se re{at?

Potrebno e da se spravime so nekolku predizvici. Prvo, klu~no e da se ima stabilna, jasna i transparentno menaxirana regulativna ramka. Potoa, tuka e pra{aweto na tro{ocite i povrzanosta so ona {to izleguva od proizvodnata

U~estvoto vo {ampionatot na Formula 1 go gledame kako mo`nost da go iskoristime kontinuiranoto rabotewe na oddelot za istra`uvawe i razvoj, i zatoa e va`no da ima silna vrska pome|u dvete strani na organizacijata.

linija. Formula 1 ne smee da se gleda kako svet koj postoi nadvor od realnosta, kako svoeviden meur kade {to se pravat vozila koi nemaat kontakt so komercijalnite avtomobili. Nie u~estvoto vo {ampionatot go gledame kako mo`nost da go iskoristime kontinuiranoto rabotewe na oddelot za istra`uvawe i razvoj, i zatoa e va`no da ima silna vrska me|u dvete strani na organizacijata. Vo osnova, ova zna~i da se namali vlijanieto na aerodinamikata vo performansite na trka~kite avtomobili.

Vo momentov toa iznesuva okolu 80% i gi zgolemuva tro{ocite do neprifatlivo nivo. Treba da & se dade posoodvetna uloga na mehani~kata strana na problematikata, da re~eme.

Normalno, krateweto na tro{ocite ne zna~i deka s$ treba da se namali na ponisko nivo na standard. Ve}e ima dovolno kategorii so identi~ni ednosed vozila vo trka~kiot svet. Treba pametno da rabotime so Me|unarodnata avtomobilska federacija i site zasegnati strani. Zaedno, tie mora da se trudat za namaluvawe na tro{ocite bez da se devalviraat glavnite karakteristiki na

sportot, kako {to e tehnolo{kata konkurencija.

Dali s$ u{te veruvate deka e neophodno da se kotira Formula One Group koja go rakovodi F1 cirkusot?

Go gledam toa kako pozitiven ~ekor koj }e mu pomogne na sportot da raste i }e privle~e pove}e sredstva vo promocija, posebno me|u pomladata svetska populacija.

Zatoa e va`no za sportot da izbegnuva povlekuvawe vo virtualna sfera: stimulaciite se dobri, no isto taka e neophodno da mo`e da se vidat avtomobili na patekata, i ne samo za vreme na Grand Pri. Ova e edna od pri~inite zo{to mislam deka be{e gre{ka {to se skratija brojot na testovi. Postojat, isto taka, i tehni~ki pri~ini. Nie stanavme edinstven sport vo koj sportistite (mislam ne samo na voza~ite, tuku i na na in`enerite i na mehani~arite) ne mo`at da treniraat i se edinstvenite koi pravat planovi na hartija. Veruvam deka javnata kotacija i IPO (Inicijalna javna ponuda na akcii na Berzata n.z) }e ovozmo`at da se konsolidira organizacijata odgovorna za menaxirawe na sportot na dolg rok.

27

30 ANALIZA

A K I T I L O P VO !

G U R K

BROJ 663

11/07/2012

www.kapital.mk

ANALIZA

[TO MO@E DA O^EKUVA MAKEDONIJA OD OVIE LIDERI? MNOGUTE PRA[AWA KOI SE NAMETNAA PO ISTORISKOTO “KAFE ZA POMIRUVAWE” NA BRANKO CRVENKOVSKI I QUB^O GEORGIEVSKI VO ALEKSANDAR PALAS SÈ U[TE NEMAAT ODGOVOR. AKO CELTA BILA RU[EWE NA VLASTA NA GRUEVSKI, TOGA[ SO KOJA PROGRAMA I PONUDA DVAJCATA LIDERI MISLAT DA STASAAT DOTAMU I SEKAKO, ONA [TO E KLU^NO –

[TO POTOA?

31

32 ANALIZA

QUB^O GEORGIEVSKI

BRANKO CRVENKOVSKI

NIKOLA GRUEVSKI

LIDER NA VMRO–NARODNA

LIDER NA SDSM

Samoto prisustvo na tolku novinari i golemata mediumska zainteresiranost za na{eto obedinuvawe govori za va`nosta na ovoj poteg.

Zagri`eni sme za sostojbite vo koi se nao|a Makedonija i kako politi~ari so iskustvo, ocenivme deka mora da sorabotuvame za da ja vratime dr`avata na vistinskiot pat. Dvete partii imaat poliwa na koi se razlikuvaat i ne delat isti stavovi, no isto taka, imaat i mnogu zaedni~ki to~ki, a glavnata e toneweto na zemjata vo site op{testveni sferi, koe mora da sopre.

Jas i Qub~o sme bile `estoki politi~ki protivnici, sme imale i }e imame golemi razliki za mnogu va`ni pra{awa, isto tolku golemi kako kaj ^er~il i Stalin pred vojnata. Tie ne mo`ele da se smislat, celo vreme preku ni{an se gledale, s$ dodeka ne se pojavilo najgolemoto zlo vo istorijata, firerot Hitler. Jas li~no ne se boram za nikakva vlast. Na nikakvi kandidatski listi nema da me vidite. Jas ovoj pat se boram za ne{to mnogu povredno, mnogu poskapo od koja bilo funkcija i fotelja - slobodna, demokratska, ekonomski prosperitetna dr`ava.

Jas bi rekol edna slika iljada zborovi. Poglednete ja slikata edno porazveseleno lice i eden ta`en ~ovek. Kaj razveseleniot ima nade` deka ova }e go vrati vo politikata, a ta`niot e svesen deka ova nema da mu pomogne da ne ja zavr{i katastrofalno svojata kariera. Problemot e nivnata kriza, krizata za vlast, krizata za mo}, krizata za fotelji. Mene mi e drago {to sum na sprotivnata strana na ovie dvajca lu|e i na nivnite vrednosti. ]e mi bide drago vo idniot period da bidam na ~elo na gra|anite, koi{to na edniot }e mu poka`at deka nema vra}awe nazad, a drugiot }e go ispratat kaj prviot.

KATERINA SINADINOVSKA sinadinovska@kapital.com.mk

trgne napred.

No, mnogute pra{awa koi se nametnaa po istoriskoto “kafe za pomiruvawe” vo Aleksandar palas s$ u{te nemaat odgovor. Ako celta e ovaa, toga{ kako dvajcata mislat da stasaat dotamu i sekako, ona {to e klu~no, {to potoa?

Nesfatlivo e kako Crvenkovski i Georgievski lakonski prodavaat teza deka najgolemoto zlo {to ja sna{lo Makedonija (a tie go olicetvoruvaat vo premierot Gruevski i negovata vlada) treba da si odi samo po sebe, bez pritoa da ka`at {to mo`e da o~ekuvaat

plotuvaweto na dvajcata zakoraveni rivali, Qub~o Georgievski i Branko C r v e n ko v s k i , v o koalicija za urivawe na vlasta na Nikola Gruevski napravi “bum” na makedonskata politi~ka scena, no i na Balkanot. Pokraj branuvawata koi gi predizvika i vo opozicijata i vo vlasta, nivnoto obedinuvawe gi potpali i strastite na sosedite, koi nagolemo se interesiraat koja e vistinskata cel i zadnina na ovoj poteg i idejata za toa kade treba da ja odvede dr`avata. Dvajcata tvrdat – nemale skrieni nameri, nitu interes za kakov i da e profit! Celta, tvrdat, im bila ~ista i iskrena – vlasta koja tro{i nedoma}inski, koja se zadol`uva bez plan, koja ja zadu{i demokratijata i stava prangi na sudstvoto da si odi, a dr`avata da mo`e da

S

PREMIER I LIDER NA VMRO–DPMNE

ILIJA DIMOVSKI DIREKTOR NA CENTAR ZA KOMUNIKACII NA VMRO–DPMNE

Ne e problem na VMRO-DPMNE {to Crvenkovski za ekonomski eksperti gi vadi Taki Fiti i Nikola Popovski, {to kako ekspert za nadvore{ni raboti ni ja nudi Ilinka Mitreva, a za obrazovanie Sofija Todorova. VMRO-DPMNE se podnovuva i postojano vnesuva novi imiwa. Vo Parlamentot imame 90% pratenici koi ne bea vo prethodniot mandat. Vo ministerskiot red gi imame Pan~e Kralev, mlad obrazovan ~ovek vo SAD i Nikola Todorov, koi pred dve-tri godini nikoj ne gi poznava{e, ministrite za stranski investicii isto taka. Go imame Nikola Poposki, koj porasnal i rabotel vo administracijata na EU.

QUB^O KA@A “TOA SUM JAS”!

SEGA NEKA MU JA MISLI BRANKO... iderot na SDSM, Branko Crvenkovski, ne se izjasni za stavovite koi novope~eniot ortak gi iznese vo svojata avtobiografska kniga “Toa sum jas”, vo koja od informaciite koi izlegoa vo javnosta, pokraj ofiraweto na na~inot na koj{to funkcionirala partijata, potkupuvaweto pratenici za da ostanat vo nivnite redovi, ucenite i pu~ovite na toga{nata politi~ka scena, zboruva i za ideite za razmeni na teritorii, koi navodno, gi dogovaral so pokojniot srpski premier Zoran \in|i} i dava ocenka deka Makedoncite se najgolemi falsifikatori na balkanskata istorija. [to misli Crvenkovski za ovie stavovi

L

i dali ne smeta deka objavuvaweto na vakvite detali od knigata dva dena po nivnoto oficijalno zbratimuvawe nema da & na{teti na idninata na koalicijata, oti se kosat so dr`avnite interesi i so nacionalnite ~uvstva na gra|anite, ne e jasno. Tuka, sekako, se i licitaciite so kompromisnoto re{enie i imiwata koi bi bile prifatlivi vo sporot so Grcija. Ako na ova se dodadat i ideite na Ta~i za nov dogovor me|u Makedoncite i Albancite i za novo dr`avno ureduvawe, se dobiva sovr{en materijal za Gruevski da napadne – kako “opozicijata na kup~e” }e go prodade imeto i }e ja podeli dr`avata.

BROJ 663

11/07/2012

ANALIZA

www.kapital.mk

GORDAN GEORGIEV POTPRETSEDATEL NA SDSM

VMRO–DPMNE se fali so kreirawe novi imiwa, no toa se “antiyvezdi vo politikata”. Nie ne frlame pepel vrz lu|eto koi zna~ele ne{to i za SDSM i za dr`avata, za razlika od VMRO–DPMNE, koe ni{to pred niv ne priznava, pa se vodi po logikata deka od Aminta Treti do Nikola Gruevski ima vakuum prostor i direktna nasledna linija.

Yvezdite koi prethodno se nametnaa vo SDSM go storija toa preku mediumsko–partiski podmetnuvawa.

Vo ovoj moment nie sme obedineti. Ne gradime yvezdi, tuku gradime tim! I toa e podobro!

javnosta, glasa~ite, Makedonija od nivnoto “{uruvawe”. Toa {to bile luti protivnici, a {to sega nao|aat zaedni~ki jazik ne e sporno vo niedna demokratija. Sporni se nivnite politi~ki karieri, nivniot rast i razvoj, site peripetii koi dvajcata gi pominale, a ne retko i gi sozadavale i sekako, kredibilitetot koj sekoj od niv go ima ili go nema poedine~no, a koj sega treba da se spoi.

Vrz koi postulati (}e) se temeli nivnoto partnerstvo, koj od niv {to vlo`il i {to o~ekuva da dobie od zaedni~kite matematiki, koi }e bidat stolbovite na zaedni~kata politika koja sega ovie dvajca dov~era{ni protivnici }e im ja ponudat na glasa~ite? Velat deka rano bilo da se zboruva za programi i za platformi. SDSM vo momentov e na teren i taka ja crta programata – vo soglasnost so porakite i so ideite koi narodot gi prezentira na sredbite so ~elnicite na

STOJAN ANDOV PORANE[EN PRETSEDATEL NA SOBRANIETO I LIDER NA LP

Odgovornosta na mediumite vo sozdavaweto novi politi~ki yvezdi mora da bide pogolema. Mediumite ne davat prostor na novi lica, videte kako e marginaliziran Ivon Veli~kovski (liderot na LP), na primer.

SLOBODAN ^A[ULE

VLADO BU^KOVSKI

PORANE[EN MINISTER ZA NADVORE[NI RABOTI

PORANE[EN PREMIER

Od prehodniot poredok site partii go prezedoa demokratskiot centralizam kako oblik na vladeewe. Toj {to }e se oslobodi od toa }e generira lideri. Ova go napravi VMRO-DPMNE vo vremeto na Qub~o Georgievski, a Branko na ovoj na~in uni{ti tri generacii lideri.

Koga bev lider na SDSM dozvoliv zadkulisni igri kako od vremeto na Vizantija, pa se rabote{e na oslabuvawe na moite pozicii, a potoa i na [e}erinska i Zaev. Samo preku vnatrepartiski izbori, vistinskite likovi mo`at da blesnat i da vidime so kakov potencijal raspolagame vo partiite. Sekoja generacija ima svoi lideri

Vo me|uvreme, “Kapital” ja analizira ponudata na politi~kata scena.

Taa ne samo {to e ve}e videna i proverena kako nedovolna, tuku e i prazna. Zalo`bi vo forma na dobro spakuvani govori na vetuvawa za plati i penzii i sigurni administrativni vrabotuvawa, niski danoci, mnogu doma{ni i stranski investicii, vlez vo EU i vo NATO, pati{ta i avtopati{ta, fabriki, subvencii... Kolku pati ste go ~ule ova prethodno? partijata. Liderot na SDSM, Crvenkovski, pora~a deka eden od glavnite stolbovi }e bide deblokirawe na evroatlantskite integracii. Ako e taka, neminovno e pra{aweto – kako bi se izvelo toa? Na Makedonija sigurno vo momentov ne & trebaat prazni govori i formi bez su{tina.

Patot na deblokadata na evroatlantskite integracii vodi preku Atina. Kako Crvenkovski i Georgievski mislat da go izodat zaedno, koga edniot tvrdi deka Severna Makedonija e odli~no kompromisno re{enie, a drugiot nema stav za geografskata odrednica, tuku dava blanko-poddr{ka za Gruevski i odvrzani race da dogovara {to saka!? Ottuka, idejata za urivawe na vlasta sama po sebe, iako legitimna, ne mo`e da se svede na floskula. Makedonskata javnost } e o~ekuva da vidi programa i politi~ka ponuda, otkako i dvajcata pora~aa deka lokalnite izbori }e bile refer-

endum za pogolemi politi~ki pomestuvawa, koi treba da rezultiraat so predvremeni parlamentarni izbori. Ako e taka, toga{ makedonskite problemi sigurno ne zavr{uvaat so smenata na vlasta. Na makedonskoto op{tetsvo mu e potrebna smena na celata matrica, a za toa, sekako, potrebni se novi politi~ki lideri, tema za koja “Kapital” }e pi{uva vo periodot koj sleduva.

QUB^O GI VOZNEMIRI “OSNOVA^ITE NA VMRO–DPMNE” Sojuzot na porane{niot lider na VMRO–DPMNE, Qub~o Georgievski so Branko Crvenkovski predizvika bura i vo samata partija. Del od postarite ~lenovi koi tvrdat deka se osnova~i go obvinija nivniot porane{en {ef deka sorabotuval so Crvenkovski u{te vo devedesettite godini.

“Dvajcata sorabotuvale so edinstvena cel - biznis-interesi, koi se {titea edinstveno

preku odr`uvawe na SDSM na dobri pozicii. Toa na Branko mu ja kupuva{e vlasta, a na Qub~o mu obezbeduva{e pari. Ru{eweto na vladata na Nikola Kqusev, neformiraweto koalicija so albanska partija, bojkotot na Parlamentot vo 1994 godina, nedavaweto otpor na promenata na znameto, imeto i Ustavot, ova e dokaz za sorabotkata Crvenkovski-Georgievski”, se veli vo pismoto potpi{ano od Boris Zmjekovski, Vlado Tarantalovski, Mane Jakovlevski, Vasil Naumov i Dijana Tarantalovska.

Georgievski im vrati isto taka so pismo, potpi{an kako “po~esen pretsedatel” na VMRO–DPMNE, iako direktorot na Centarot za komunikacii, Ilija Dimovski, tvrdi deka toj ve}e nema nikakvo, pa ni po~esno mesto vo nivnata partija. Georgievski trvdi deka potpi{anite, osven Zmejkovski, ne se osnova~i na partijata, a do nego pak, postavuva nekolku

33

34 ANALIZA pra{awa.

“Dali Zmejkovski zaboravi deka vo 2001 godina stapi vo koalicija so Crvenkovski i ja ru{e{e vladata so ministerot za finansii - Gruevski? Po pra{aweto za biznis-interesite, dobro e Boris Zmejkovski na javnosta da & soop{ti kolku kapital ima toj vo Republika Makedonija i na koj na~in go ima steknato? A javno go potsetuvam gospodinot Mane Jakovlevski deka parite za privatizacija na Olimpisko selo mu bea dadeni od VMRO-DPMNE. Go povikuvam samonare~eniot golem vmrovec i patriot Mane Jakovlevski toj kapital da go vrati vo VMRO-DPMNE. Za li~nite odnosi Mane Jakovlevski neka mu objasni na Boris Zmejkovski zo{to be{e glaven lobist za negova promena od funkcijata generalen sekretar na VMRO-DPMNE”, pi{uva Georgievski.

Vadeweto na valkanite zatkulisni igri, dokazi, dosieja, prepiski doprva se o~ekuva da dobie na `estina.

DÉJÀ VU… So obedinuvaweto na Georgievski i Crvenkovski se poka`a u{te edna sistemska slabost na makedonskata politika – deficitot na sve`i politi~ari i na novi “yvezdi” koi }e mo`at da se nametnat vo javnosta. Dvaeset godini treba{e da se dovolni za ovie dvajca lideri da poka`at {to umeat. I dvajcata bea na najvisokata politi~ka funkcija vo dr`avata – bea premieri, a Crvenkovski be{e i pretsedatel. Vo demokratijata zatoa i se opredeleni mandatite i nivniot rok od ~etiri godini. Sistemot ~etiri pati ~etiri pak, odnosno osumte godini koi gi nudat dva posledovatelni mandati se smetaat za maksimalno “dozvoleno vremetrawe” na edna vlast. Potoa postoi opasnost, kako {to u~at demokratskite na~ela, dr`avata da se zadu{i vo ednoli~nost, bezidejnost, no i da se zgolemi opasnosta od korupcija. Na{ata dosega{na vlast niz dvete decenii poka`aa deka kaj nas ne e taka – ednoli~nosta i bezidejnosta se javuvaat po prvite godina–dve, a korupcijata i kriminalnite aferi u{te vo prvite meseci otkako }e se etablira edno vladeja~ko mnozinstvo. Neproduciraweto novi politi~ki likovi, pred s$, e vina na samite partii. Analiti~arite se ednoglasni vo kritikite za odnesuvaweto na makedonskite lideri, koi imaat sultanski na~in na upravuvawe. Premierot Nikola Gruevski, od edna strana, ne se vozdr`uva vo obidot da se nametne kako ~ovek za s$.

Dovolen e pogled na otvorenite sednici na Vladata za da se vidi odnosot koj go ima toj kon negovite ministri, koj treba da dade slika, deka, sepak, premierot znae najdobro, bez razlika na nivnata (ne)kompetentnost vo dadenite resori. Od druga strana, ja imame SDSM, vko~aneta vo matricata koja Crvenkovski ja kreira, koja nosi samo porazi i nesposobnost

PODEMOT I PADOT NA TRETATA OPCIJA VO GRCIJA everojatni 38 godini so Grcija vladeat dve partii – Nova demokratija i PASOK. Se smenile nekolku lideri na dvete strani, se menuvale na nekolku godini, menuvale i po ne{to od svoite postulati na dejstvuvawe, no tolku godini gr~kata dr`ava, lulkata na demokratijata, e zaglavena vo matricata na dvete partii, koi se prakti~ki dinastii. Nova demokratija, konzervativnata desni~arska ili PASOK, levite socijaldemokrati, ova e izborot koj go pravea Grcite... do skoro. Na poslednite izbori se pojavi Aleksis Cipras kako predvodnik na edna nova koalicija, ultrasocijalisti~kata leva Siriza, i osvoi tretina od glasovite. Mladiot i harizmati~en lider gi osvoi Grcite so ideite za socijalna pravda, za sprotistavuvawe na rigoroznite merki za {tedewe, koi direktno udrija po xebot na gra|anite i po konstantnoto zadol`uvawe so stav deka Grcija na toj na~in samo podlaboko se zaglavuva, oti nikoga{ nema da mo`e da izleze od dolgovite.

Zatoa, na evropskite lideri im olesna koga izborite zav{rija uspe{no, no u{te pove}e koga Samaras se poka`a kako pobednik, oti od dvete zla za niv, Samaras se ~ine{e kako pomaloto. So Cipras na drugata strana, vo Samaras Grcite vidoa “bezbeden izbor” ili “ve}e provereno zlo”. Mnogumina velea deka znaat za kogo glasaat i deka za razlika od Cipras, koj go zboruva ona {to narodot saka da go ~ue preku vetuvawa za pogolemi plati i ubeduvawe na Evropa da se zaboravi dolgot, vo period koga dr`avata im se soo~uva so isklu~itelno te{ka ekonomska kriza, nim polesno im be{e da se opredelat za ve}e isprobano zlo. Ili kako {to Bi–bi–si prenese izjava na mlada Grkinka, koja veli: “Cipras e odli~no otkritie na gr~kata politika. Jas li~no mislam deka toj doprva }e se razviva i ima {to da ponudi. No, glasav za Samaras. Znaeme kako raboti toj, a znaeme i koga ka`uva lagi. Na negovite lagi sme nau~eni”.

Sepak, samiot uspeh na gr~koto politi~ko nebo da blesne barem za moment edna treta yvezda za mnogu Grci be{e ohrabruvawe vo stavovite deka e vreme da se izleze od crno–beliot film.

N

da se sozdade vistinskata li~nost ili da se dade {ansa na nekoja takva, ako ve}e ja imaat, za da ponudi alternativa na vladinite politiki. Zaglaveni vo ovaa realnost, gra|anite se prinudeni da ja merat te`inata na “zloto” za da go izberat pomaloto, a pritoa da do`ivuvaat i “fle{–bekovi” so idei za voskresnuvawe na Trifun Kostovski, na primer, koj sega saka da formira partija ili duri na porane{niot sindikalen voda~ Van~o Muratovski, koj analizira deka na Makedonija & e potrebno edno laburisti~ko dvi`ewe. Otkako pred tri godini “voskresna” u{te eden lik od devedesettite godini, Rufi Osmani, nemaweto novi politi~ari i vo albanskiot blok dopolnitelno se potvrdi

so novite zdru`uvawa na albanskite intelektualci. Summa summarum, ponudata na politi~kata scena ne samo {to e ve}e videna, proverena, doka`ana, tuku e i prazna. Zalo`bi vo forma na dobro spakuvani govori na vetuvawa za plati i penzii i sigurni administrativni vrabotuvawa, niski danoci, mnogu doma{ni i stranski investicii, vlez vo EU i vo NATO, pati{ta i avtopati{ta, fabriki, subvencii... Kolku pati ste go ~ule ova prethodno?

PAZAR SO POPULIZAM – TEPA^KA ZA GLASOVI! Ni{to ne se menuva - namesto reformski merki, koi }e ja prerodat doma{nata ekonomija i }e im pomognat na kompaniite polesno da se spravat so krizata,

BROJ 663

11/07/2012

35

www.kapital.mk

Vladata i opozicijata se natprevaruvaat so populisti~ki merki, s$ so cel vo presret na lokalnite izbori da go podobrat sopstveniot rejting. Eden profesor veli deka rivalstvoto me|u dvete najgolemi politi~ki partii, vladeja~kata VMRO-DPMNE i opoziciskata SDSM, potsetuva na prikaznata so dvete `eni {to sakale da mu bidat majki na edno isto dete, pa nemo`ej}i da se dogovorat, po~nale da go vle~at za race vo obid da go prisvojat.

Ponudata na Vladata e svedena na merki koi ne mo`at da gi re{at klu~nite problemi. Najgolem adut za niv e vrabotuvaweto 4.000 lu|e vo op{tinite na dr`avna smetka i okolu 1.000 lu|e preku proektot za samovrabotuvawe so kredit od dr`avata. Ostanatite se prete`no socijalni merki – zgolemuvawe na nadomestot za energetska siroma{tija, leten i zimski odmor na dr`avna smetka za 3.000 deca od siroma{ni semejstva, popusti vo teatrite i muzeite.

Opozicijata, isto taka, vo nekolku navrati dostavi ekonomsko-socijalni merki. Potpretsedatelot na SDSM, Zoran Jovanovski, pobara da se skratat parite od buxetot za stoki i uslugi {to se tro{at neproduktivno, da se zamrzne finansiraweto na vladinite reklami i kampawi i da se otka`at site neproduktivni kapitalni investicii, da se olesnat uslovite za

AHMETI MUDRO “SI STOI MADRO” o me|uvreme, glavniot faktor vo albanskiot politi~ki blok, Ali Ahmeti, otstrana ja gleda tepa~kata na makedonskite politi~ki sili.

Ahmeti be{e jasen vo porakata – DUI nema namera da izleguva od Vladata, nitu da se stavi vo funkcija na ideite i na celite na SDSM. Ahmeti vika – ova e odluka i va`i do lokalnite izbori.

A ponatamu, vo 2013 godina, {to kako {to toj prognozira, }e bide politi~ki interesna, s$ }e zavisi od nastanite na teren.

Verojatno, toj vo periodov koj sleduva }e bide predmet na silni kritiki od opozicijata, koja isto taka “projavuva znaci na `ivot”. Ve}e se formira dvi`ewe, Klin, vo koe u~estvuvaat grupa albanski intelektualci. Se najavuva i nova politi~ka partija.

Od druga strana ili zaedno e i DPA na Menduh Ta~i, koj veli deka rano e da razmisluva za vleguvawe vo koalicija so SDSM i VMRO-Narodna.

V

vodewe biznis preku pomali kazni za firmite. Me|utoa, najgolem del od merkite na SDSM, isto taka, se socijalni. Se predlaga zgolemena dr`avna pomo{ za da se prehranat siroma{nite, da se zamrznat cenite na komunaliite, da se podobri standardot na penzionerite.

Porane{niot premier, Vlado Bu~kovski za Kapital analizira deka tokmu zaradi ovaa makedonska realnost imame frapantni i neverojatni anketi vo koi na

primer, 67% od gra|anite velat deka dr`avata odi vo pogre{na nasoka, 70 % velat deka ekonomskata situacija vo zemjata e lo{a, no na pra{aweto - dali ne{to bi se promenilo ako padne Vladata duri 64% velat “NE”. Toa zboruva za nemaweto na alternativa, za politi~kata ponuda koja e svedena prakti~ki na izbor - komu da se dade privilegijata da gi tro{i narodnite pari bez pritoa od nego da se o~ekuva podobro utre.

36 REPORTA@A

IRAK, VETENAT ZA ROSOMANS

TA ZEMJA SKATA PRASKA

37 foto: IVANA KUZMANOVSKA

REPORTA@A

38 REPORTA@A VLADO ORDANOV

PROIZVODITEL I OTKUPUVA^

STOJAN^E LAZOV

a kvalitetna praska definitivno ima plasman. Jas ne odam nikade, a moite praski, sepak, se prodavaat na pazarite vo Irak, Sirija, Rusija i vo Litvanija. Najgolem problem e toa {to imame needucirani zemjodelci koi te{ko se priviknuvaat na novite barawa na pazarot i proizveduvaat na tradicionalen na~in, koj ne samo {to ne dava prinosi, tuku nudi i mnogu lo{ kvalitet.

Inaku, s$ {to dobro }e se proizvede jas mo`am da go otkupam i da go prodadam zagarantirano. Takov e slu~ajot i so drugite otkupni centri.

zmrznuvaweto na del od proizvodstvoto i namaleniot volumen na ostatokot, sekako, si vlijae na cenata. I jas sum proizvoditel i toa go znam. Zna~i, mora da se sfati deka iako imame doka`ano najvkusna praska, mora da se trudime da ja odgledame {to poubava za oko i {to poizdr`liva od skapuvawe, a za takvite praski sekoga{ ima plasman i po dobra cena, koja e po 25% do 30% povisoka od onaa na proizvodite so polo{ kvalitet.

Z

GRADONA^ALNIK NA ROSOMAN

I

ZA KVALITETNITE PRASKI OD ROSOMAN SEKOGA[ I SEKADE IMA PLASMAN, A ZA ONIE POSITNITE РOSOMANCI NA[LE IDEALNO RE[ENIE, IZVOZ VO IRAK, KADE [TO SE SOBIRA SETO POSITNO OVO[JE KOE NE USPEALO DA SE DORAZVIE, A NE SE SAKA NA EVROPSKITE PAZARI. SÈ NA SÈ, OD 12 ILJADI TONI PRASKA, NEPRODADENI ]E OSTANAT SAMO NAJNEKVALITETNITE DEJAN AZESKI azeski@kapital.com.mk

osoman i Wujork imaat edna zaedni~ka rabota za vreme na letnite meseci. Nikoga{ ne spijat. Lu|eto stanuvaat od tri ~asot po polno}, a berbata

R

po~nuva so prvite zraci na sonceto.

Temperatura od 45 stepeni Celziusovi, nepregledni redovi polni so praski i bezbrojni gajbi koi ~ekaat da se natovarat na eden od traktorite koi se postojano vo dvi`ewe. Pole plodno i rodno, no i bogato so zmii i smokovi

(najgolemiot od niv faten pred nekolku godini dolg celi {est metri). Vaka nekako izgleda rabotniot saat na bera~ite na praski, koj se napla}a od 50 do 70 denari, a se raboti od ~etiri ~asot nautro do 12 ~asot napladne. Za gazdite toa e mnogu skapo,

BROJ 663

11/07/2012

REPORTA@A

www.kapital.mk

12.000

toni ili 1% od celokupnoto svetsko proizvodstvo na praski doa|a od Rosoman

za rabotnicite mnogu malku, no {tom rabotat, site imaat korist.

Poniska otkupna cena od minatogodi{nata za {est do osum denari (15 denari prose~na otkupna cena za kilogram ovaa godina), no zagarantiran plasman za celokupnoto kvalitetno proizvodstvo na praski od Rosoman e vpe~atokot od ovogodi{nata berba na praskite vo ovoj region. Sirija, Irak, Rusija i Litvanija se najgolemite potro{uva~i na rosomanskata praska, od koja okolu 70% odi za izvoz.

Od 12 iljadi toni praska koi se proizveduvaat vo Rosoman ili 1% od svetskoto proizvodstvo, otkupnite centri o~ekuvaat neprodadeni da ostanat samo praskite so krajno lo{ kvalitet.

Rosoman ovaa godina }e isprati okolu 200 {leperi praska za Rusija i 60 {leperi za Irak. Rosomanci osobeno gi miluvaat bliskoisto~nite pazari, bidej}i tamu nao|aat plasman i za praskite koi ne se so idealni proporcii. Rosomanci velat deka Ira~anite mora da kupuvaat sitni praski bidej}i imaat po mnogu deca, a Rusite koi `iveat vo mali familii baraat samo golemi praski. Od tamu vo Rosoman e izgraden kult kon Irak kako vetena zemja i spasitel na rosomanskite zemjodelci.

Rosomanci velat deka Rusite doa|aat sami da vr{at otkup i sklu~uvaat dogovori so otkupnite centri, a so Bliskiot Istok linkot im pretstavuva prijatelska Turcija, poto~no makedonskite Turci koi preku svoite vrski uspevaat da prodrat do pazarite na Bliskiot Istok.

NEMA ZARABOTKA BEZ INVESTICII Dolgogodi{noto iskustvo nateralo pogolem del od zemjodelcite, barem onie koi se vo mo`nost, da sfatat deka bez investicii i sledewe na pobaruva~kata na pazarot nema da ima biznis.

Vlado Jordanov, proizvoditel i otkupuva~ vo Rosoman, veli deka cenata varira sekoja godina, no evidentno e deka praskite se dobar biznis so zagarantiran plasman, mnogu podobar od onoj na lozjeto i deka 70% od obrabotlivite povr{ini vo regionot se zasadeni so ovaa kultura.

“Za kvalitetna praska definitivno ima plasman. Jas ne odam nikade, a moite praski, sepak, se prodavaat na pazarite vo Irak, Sirija, Rusija i vo

LO[A SUDBINA ZA ONIE KOI NE USPEALE DA SE PRESTRUKTURIRAAT rikaznata za biznisot vo Rosoman ima i druga strana ako se vidi proda`bata na malo. Onie koi ne sakaat da go predadat proizvodstvoto po otkupnite centri maka ma~at da gi pokrijat sredstvata vlo`eni za praskata da ja donesat od cvet do gotov proizvod.

Draga Lazova, koja odgleduva praski na 10 dekari, veli deka pre`ivuva edna od najlo{ite godini.

“So izmrznuvaweto na del od proizvodstvoto i polo{iot kvalitet od lani na drugiot, dovedena sum vo sostojba istata gajba koja lani sum ja prodavala za 200 do 250 denari da ja prodavam za 100 denari. Ednostavno, pra{awe e dali }e uspeam da dojdam na pozitivna nula ovaa godina, a ne da mi ostanat pari za da mo`am da go osovremenuvam proizvodstvoto”, veli Lazova.

I Suzana Dimitrova potvrduva deka proda`bata na malo e rabota na minatoto. Spored nea, sre}en e onoj koj od proda`ba na malo uspeva da gi pokrie tro{ocite.

“So dete na fakultet i so doma}instvo na grbot od maloproda`ba ne mo`e da se pre`ivee. Ili n$ gazi vremeto ili n$ gazat otkupuva~ite, bidej}i za nas vaka nema opstanok”, konstatira Dimitrova.

Prodava~ite na najpoznatoto pazar~e vo zemjava velat deka bukvalno se ~uvstvuvaat kako sekoj da e protiv niv. Se se}avaat na slu~kata koga e den od najpoznatite aktuelni makedonski biznismeni polovina ~as negoduval za cenata na praskite i na zimnicata na pazar~eto. Biznismenot im objasnuval deka istite proizvodi na skopskite pazari mo`e da gi kupi po poniski ceni.

P

39

40 REPORTA@A

70% od proizvodstvoto na praski od Rosoman odi za izvoz

15

denari e prose~nata otkupna cena na praskite na otkupnite punktovi vo Rosoman ovaa godina

DALI SO SOVREMENIOT NA^IN NA PROIZVODSTVO SE GUBI UNIKATNIOT VKUS NA PRASKATA OD ROSOMAN? osomanci ja raska`uvaat posetata na visoka prestavni~ka na Svetska banka od London koja ne mo`ela da se na~udi na vkusot na nivnata praska i duri izela pove}e praski od kulturnoto. Nejzinoto glavno pra{awe bilo kako e vozmo`no da ima tolkava razlika vo vkusot me|u ovde{nite i praskite vo London. Spored gradona~alnikot Lazov, site se svesni deka sovremeniot na~in na proizvodstvo, pokraj idealen izgled, pogolem prinos i pogolem kvalitet, nosi i razli~en vkus od voobi~aeniot. Zatoa, tie kako op{tina, pokraj sovremenite merki na proizvodstvo, se zalagaat i za odr`uvawe na specifi~nosta na izvornata rosomanska praska ili osovremuvawe na proizvodstvoto do onoj stepen do kade praskata nema da izgubi od svojata slast.

R

Litvanija. Najgolem problem e toa {to imame needucirani zemjodelci, koi te{ko se priviknuvaat na novite barawa na pazarot i proizveduvaat na tradicionalen na~in, koj ne samo {to ne dava prinosi, tuku nudi i mnogu lo{ kvalitet. Inaku, s$ {to dobro }e se proizvede jas mo`am da go otkupam i da go prodadam zagarantirano.

Takov e slu~ajot i so drugite otkupni centri”, veli Jordanov.

Vo Rosoman najzastapeni se sortite na praski “sprint krest”, “red hevan”, “kardinal” i “fantazija”, a vo posledno vreme se investira i vo novi

MLADITE OD REGIONOT NA PE^ALBA VO ROSOMAN osoman za vreme na berbata stanuva centar na regionot.

Sezonski rabotnici od site okolni mesta mo`at da se najdat pod drvoredite kako sobiraat praski. Tuka ima vele{ani, kavadar~ani, negotinci, pa duri i prilep~ani. Sepak, najinteresni se mladite od Kavadarci. Dobro situirani deca, mnogumina od niv verojatno i dobri u~enici, se prepoznavaat po simpati~niot izgled - kratkite pantaloni i {kolskite ran~iwa so koi doa|aat na berewe.

Proizveduva~ite komentiraat deka lesno im e na decata - za deset dena berewe praski po deset saati mo`at da zarabotat 7.000 denari, a toa im e dovolno za da si obezbedat eden skromen leten odmor.

R

REPORTA@A PRASKITE PODOBAR BIZNIS OD LOZJETO edum denari za kilogram grozje ili 17 za kilogram praska vo lo{a sezona e pri~inata koja gi tera rosomanci masovno da go ostavat proizvodstvoto na lozje i da sadat praski. Za deset godini strukturata na proizvodstvo vo Rosoman celosno e smeneta, pokraj toa {to se ru{at rekordi po proizvodstvo na praski - so niv se pokrieni 70% od obrabotlivite povr{ini vo Rosoman.

Dr`avata obezbeduva i 1.800 denari od hektar za praski i 100 iljadi denari za novozasaden hektar. Problemite so grozjeto se poznati. So prose~na otkupna cena od sedum denari, a so isti prinos kako praskata po hektar, mnogu e verojatno deka vo Rosoman }e gi snema lozjata na smetka na praskite ako ne se promeni ne{to podetalno.

S

vidovi prezemeni od Grcija, koi ako se odgleduvaat pravilno, nudat pogolem prinos i povisok kvalitet.

Sa{o Dimitrovski, proizvoditel i izvoznik za Litvanija koj ima posadeno so praski nad 80 hektari, veli deka klu~ot na uspehot i celata filozofija vo ovoj biznis e da se sledat iskustvata od razvienite zemji.

“Dr`avata treba da se posveti 100% na edukacija na zemjodelcite. Bez toa ne mo`e da se smeni mentalniot sklop na lu|eto - da prestanat da odgleduvaat praski primitivno, {to im nosi samo zagubi”, veli Dimitrovski.

Ovoj stav na zemjodelcite go poddr`uvaat i od lokalnata samouprava, kade {to velat deka i pokraj site te{kotii, mentalitetot se menuva i deka zemjodelcite, barem onie koi se vo mo`nost, investiraat vo napredok i vo sovremeni agrotehni~ki metodi.

Gradona~alnikot na Rosoman, Stojan~e Lazov, veli deka treba da se bide realen i da se ka`e deka cenata na praskite e poniska poradi polo{iot kvalitet vo odnos na minatogodi{nata berba.

“Izmrznuvaweto na del od proizvodstvoto i namaleniot volumen na ostatokot, sekako, si vlijae na cenata. I jas sum proizvoditel i toa go znam. Zna~i, mora da se sfati deka iako imame doka`ano najvkusna praska, mora da se trudime da ja odgledame {to poubava za oko

i {to poizdr`liva od skapuvawe, a za takvite praski sekoga{ ima plasman i po dobra cena, koja e po 25% do 30% povisoka od onaa na proizvodite so polo{ kvalitet”, veli Lazov.

Proizvoditelite i otkupuva~ite se soglasuvaat deka vo ovoj biznis se zgolemuva konkurencijata, bidej}i primerot na Grcija, koja so primena na sovremeni

tehnologii uspeva da proizvede praski so povisok kvalitet po poniska cena, go sledat Srbija i Albanija vo regionov i Liban, kako najgolem konkurent za pazarite na Bliskiot istok, i deka dokolku zemjodelcite ne prodol`at da investiraat vo poefikasno proizvodstvo so pogolem kvalitet, mo`no e da gi zagubat pazarite vo narednite godini.

41

Pretpriema~ &...

BIZNISMENITE RASKA@UVAAT ZA SVOITE ISKUSTVA SO BANKITE

VETUVAAT BRDA I DOLINI ZA DA PREJDE[ KAJ NIV, A POTOA PO^NUVA “GOLGOTATA”!

BROJ 663

11/07/2012

MENAXMENT

www.kapital.mk

IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

a po~etokot ti vetuvaat brda i dolini, samo prometot i platite na vrabotenite da gi prefrli{ kaj niv. Ti velat deka }e bidat tvoi partneri vo biznisot i taka se reklamiraat nasekade. A, na krajot }e vidi{ deka site se isti: spremni da te ’izvozat‘ do beskraj, da potro{i{ edno ~udo vreme, nervi, a i pari, i na krajot za eden obi~en “overdraft” od 10.000 evra da ti pobaraat da zalo`i{ s$ {to ima{ i nema{“. Vaka nakratko go opi{uva svoeto iskustvo so nekolku makedonski banki, mlad biznismen od Skopje, sopstvenik na kompanija od IKT sektorot.

Razgovarav so nego i so u{te nekolkumina pretpriema~i za toa {to s$ do`iveale baraj}i kredit, garancija ili nekoja druga usluga od bankite.

Prikaznite se avtenti~ni, imiwata na sogovornicite ne gi objavuvame od razbirlivi pri~ini.

“Kolku i da gi kritikuvame, nie sepak treba da prodol`ime da rabotime so niv”, velat biznismenite.

Dosega mnogu pati sme pi{uvale za poplakite na biznis-sektorot od doma{nite komercijalni banki. Deka nedovolno go poddr`uvaat razvojot na firmite, ne davaj}i onolku krediti kolku {to biznis-sektorot smeta deka e dovolno, so kamati koi{to se povisoki od onie {to biznisot gi smeta za prifatlivi.

Bankite si imaat pak svoi argumenti za toa kolku krediti odobruvaat i po koja cena. Povtoruvaat postojano deka krediti sekoga{ ima za dobrite proekti. I deka tie ne se samo pribira~i na depoziti i odobruva~i na krediti, tuku i svoevidni konsultanti na biznisite, na patot kon nivniot uspeh.

Slednite nekolku svedo{tva na biznismenite poka`uvaat deka rabotite ne stojat sekoga{ taka. Se razbira, ja prenesuvame samo ednata strana od prikaznata, so rezerva sekoga{ da p postoi doza na subjektivizam vo spodelu luvaweto na iskustvata. Namerata ni e preku konkretni primeri da uka`eme n nekoi neko slabosti vo rabotata na na bbankar bankarite so nivnite klienti, so cel n nivnata usluga da se podigne na povisoko ni nivo i navistina da prerasnat vo toa {to se pretstavuvaat, partneri na bizniso biznisot.

PRVA PRIKAZNA: PRV “KAKO EDEN OBI^EN “KA ’OVERDRAFT‘ STANA ’OV VIS VISTINSKA ODISEJA” Biznismenot od po~etokot na tekstov, Biznism kogo za potrebite na temava }e go imenuvame Vlatko, raska`uva: “Primenuv vite ne nekolku godini rabotev so edna od na{ite na{ najgolemi banki, i toa

N

DALI SE RABOTI ZA “MRCVA@A” PRI BARAWE KREDIT, GARANCIJA ILI NEKOJA DRUGA BANKARSKA USLUGA, RE^ISI NEMA MAKEDONSKI BIZNISMEN [TO NEMA PO NEKOJA NEPRIJATNA EPIZODA SO DOMA[NITE BANKI. PRENESUVAME NEKOLKU PRIKAZNI OD ISKUSTVATA NA REALNIOT SEKTOR KOI[TO ^INELE MNOGU ZAGUBENO VREME, NERVI, A BOGAMI I PARI sosema slu~ajno stanav nivni klient, zatoa {to tamu se pogodi da ja otvoram smetkata na firmata pri osnovaweto.

Sekoja godina bev vo pozitiva, nemav nikakvi nenaplateni pobaruvawa, nitu pak zemav krediti, a celoto rabotewe na mojata kompanija ode{e preku ovaa banka. Za toj period nekoj ottamu ne me pra{a dali mi treba ne{to, so ogled deka sum bil dobar klient, neli”, veli Vlatko. Vo me|uvreme, poznajnici na Vlatko koi{to rabotat vo edna druga banka, mu ponudile da se prefrli kaj niv, a tie }e mu “u~inat” s$ {to treba – kredit, dozovleni minusi po karti~ki za vrabotenite... site mo`ni privilegii.

“Si rekov zo{to da ne, nemam {to da zagubam. Prefrliv s$ kaj niv, i tie mi velat, ajde sega, {to mo`e da napravime za tebe. Tokmu vo toj period mi se pogodi edna pogolema nabavka za trgovskiot del od moeto rabotewe, pa re{iv da iskoristam eden ’overdraft‘ kredit, relativno mal iznos, 10-15 iljadi evra, {to planirav za mnogu kuso vreme da go vratam, zatoa {to opremata ve}e mi be{e dogovorena za isporaka. Mi rekoa, vo red, }e ti dademe ramkoven kredit od {est meseci, pa ti povle~i si pari koga saka{. Jas im velam deka za dve-tri nedeli mi trebaat parite, tie velat nema problem.

Stokata trgna navamu, jas parite ve} e si gi planirav”, raska`uva Vlatko.

No, izgleda zvu~elo predobro, za da bide vistinito. Po desetina dena mu se javile od bankata i mu rekle deka za odobruvawe na ramkata }e treba da po~eka 15-20 dena. Toj im odgovoril deka ne mo`e tolku da ~eka, zatoa {to }e pla}a penali za zadocneta isporaka. Mu vetile deka }e zabrzaat kolku {to mo`at. Po edna nedela mu se javile da mu ka`at deka “overdraftot” mu e odobren, mo`e da si povle~e pari koga saka, no mora da dade li~na menica kako garancija i u{te dve menici od firmata na negoviot tatko, za koja{to, patem, na{le podatoci vo me|uvreme, iako taa nema nikakva pravna povrzanost so firmata na Vlatko, nitu pak sli~na dejnost.

“Jas ne si veruvav na u{ite {to slu{am. Za ’overdraft‘ koj{to ne e nitu 5% od prometot {to jas go pravam, da garantira firmata na mojot roditel, koj{to pak nikoga{ vo `ivotot ne zel kredit?! Rekov deka nema {ansi. Tie na toa mi velat, pa dobro, {to saka{ ti, da garantirate samo ti i tvojata firma? Zo{to jas, firmata go zema kreditot, im velam jas. Ve}e po~nav da go gubam trpenieto i im rekov, vo red, ne sakam nikakov kredit, zaboravete.

Eve ti gi drugiot den, dobra vest, mi

43

44

MENAXMENT velat, ne mora firmata na tatko ti da potpi{uva, toj li~no neka potpi{e.

Jas im rekov deka toa e u{te polo{o, pa rekoa da se strpam u{te nekolku dena. Povtorno se javija so ’solomonsko‘ re{enie da garantiram samo jas so li~niot imot. Ajde neka bide, koi mi se tro{ocite, pra{av. Godi{na kamata od 11%, 1% za tro{oci za odobruvawe, notar 200-300 evra, i za ’overdraftot‘ {to go povlekuvam 5.000 denari provizija. Gi zedov parite kone~no, i po dve nedeli gi vrativ.

Pominaa nekoi 3-4 meseci, povtorno mi treba{e nekoja sitna suma da platam DDV i sl., im velam pu{tete mi 1.000 evra, a tie mi naplatija pak 5.000 denari za povlekuvaweto. Pa dobro be lu|e, na sekoe povlekuvawe }e vi pla}am po 5.000 denari?! Taka ti pi{uva vo dogovorot, mi velat. E navistina se iznervirav, im rekov raskinuvajte go vedna{ dogovorot, ne sakam ni{to pove}e od vas. Ja zatvoriv ramkata pred edna godina, a zamislete, ottoga{ s$ u{te ne mi gi vratile menicite {to gi potpi{av, so koi{to garantiram za tie 10.000 evra so celiot moj imot. Te{ko im odela taa procedura na vra}awe menici. Vo idnina sto pati }e se presmetam pred da pobaram ne{to sli~no od bankite”, ja zavr{uva svojata storija Vlatko.

VTORA PRIKAZNA: “KAKO PROPADNA EDNA ZDELKA PORADI BANKARSKATA BIROKRATIJA” Na{iot vtor junak vo “bankarskive hroniki” raboti so trgovija so elektronska oprema, a glavni klienti mu se nekolku golemi doma{ni kompanii.

Neka se vika Marjan. Pred nekolku meseci, Marjan dogovoril pogolema nara~ka, vredna nekolku stotini iljadi evra. Zatoa {to se rabotelo za poseriozna suma, makedonskata firma {to bila krajniot kupuva~ na opremata, pobarala bankarska garancija od dobavuva~ot na Marjan, vo slu~ajov edna kompanija od regionot. Se rabotelo za 30 dena rok na isporaka, pa kupuva~ot sakal da se obezbedi deka stokata navistina }e stigne kako {to e dogovoreno.

“Mu se javiv na dobavuva~ot, mu velam, mi treba bankarska garancija na poln iznos. Toj vedna{ obezbedi garancija od golema italijanska banka, i taa izdava draft tekst na bankarskata garancija vo moja korist, bidej} i jas gi kupuvam proizvodite od nego, jas pla}am. Odam jas kaj edna na{a banka, im velam deka mi treba bankarska garancija na iznosot {to mi go dostavi dobavuva~ot. Obezbeduvawe za taa garancija }e bide garancijata od italijanskata banka. Podobra garan-

cija od toa, zdravje, ostanuva samo gotovina da zalo`i{. Okolu dva meseci im trebaa da obezbedat bankarska garancija, so eden kup urgencii, pri {to jas treba{e li~no so tri menici da garantiram so celiot moj imot, plus mojata firma da garantira, a ovaa garancijata od Italijancive bila nekakvo si ’{esto‘ obezbeduvawe. Poradi odolgovlekuvaweto go zagubiv biznisot.

Rokot na isporaka be{e 30 dena, jas se zaglaviv tri meseci”, objasnuva Marjan.

Toj dodava deka za celoto toa vreme, so doma{nata banka razmenuval po dvaesetina mejlovi sekoj den, objasnuvaj}i se za sekoja to~ka i zapirka od tekstot na garancijata od italijanskata banka.

“Na krajot od na{ava banka mi rekoa deka }e mi ja odobrat garancijata, so toa {to samo jas da garantiram so mojot imot. Dobro bre lu|e, im rekov, da ka`evte od po~etok deka e taka, } e vi zalo`ev pari na smetka i }e ja izdadevte garancijata. Problemot na bankite e {to ne ti gi ka`uvaat uslovite na po~etokot, }e te nateraat da go istr~a{ celiot krug i na kraj }e ti ka`at vo 5 do 12 deka treba samo u{te da potpi{e{ tri menici, da plati{ provizii za ova i za ona, notari, i {to u{te ne. A, naj~est muabet vo nivnite krugovi e, vo stilot, ka`i mu na drugar ti, mu zavr{ivme rabota.

Mnogu mi zavr{ija. Jas ja zagubiv zdelkata, na krajot isprativ i dopis iska`uvaj}i go moeto nezadovolstvo od nivniot odnos, i {to dobiv?! Edno izvnuvawe so nade` deka ovaa neprijatnost nema da vlijae vrz na{ata ponatamo{na sorabotka. Vnimavajte, ve molam, ‘neprijatnost’?!”, ne mo`e da se izna~udi na odnosot na bankata na{iot sogovornik.

TRETA PRIKAZNA: “MI SE TEMNI OD VISOKITE HIPOTEKI” Nikola e sopstvenik na fabrika od konzervnata industrija. Vo biznisot e okolu edna decenija, i veli deka sekoja godina prerabotuva~kite fabriki imaat ista maka: nedostig na obrtni sredstva. Edna pri~ina e veli, {to ovie kompanii imaat obrt na kapitalot edna{ godi{no, a vtoro, mora postojano da investiraat vo oprema {to gi zadovoluva standardite na evropskite i ostanatite stranski pazari.

“Fabrikite n$ ~inea mnogu pari, i vo postojanata trka za rast i razvoj, bevme na~ekani vo tesnec od strana na komercijalnite banki, koi{to za da ni odobrat krediti gi devalviraa kompaniskite imoti. Fabrika {to ~ini ~etiri milioni evra }e ti ja procenat na dva, zatoa {to ne e imot vo centar na gradot ili ne e ni vo grad, a so ogled na odnosot 2:1 pri nejzinoto davawe pod hipoteka na krajot mo`e{ da dobie{ kredit od eden milion evra.

Zna~i imot od ~etiri milioni evra da zalo`i{ za kredit od eden milion.

Taka ne biva biznis”, veli Nikola.

Toj veli deka sektorot na prerabotuva~ka industrija so godini bara banka {to }e go sledi razvojot na kompaniite, no bankite ne otstapuvaat od rigidnata politika na barawe isklu~ivo hipoteka.

“Vo ovoj sektor kreditot odboren na fabrikata, zna~i pari i za zemjodelecot koj{to na 40 stepeni raboti na svojata niva. Dobro e {to vleguvaat kreditni linii od stranski izvori, no na krajot sepak doma{nite komercijalni banki }e si pobaraat hipoteka vo odnos 1:2 ili 1:3. Ako vaka prodol`i, nie }e nemame ve}e {to da ostavime

BROJ 663

11/07/2012

MENAXMENT

www.kapital.mk

vo zalog. Na krajot na krai{tata, spremni sme da prifatime i povisoka kamata, samo neka go namalat zalogot.

Ako jas sezonava imam obrt od tri milioni evra, 540 iljadi evra mi se tro{ok samo za DDV. Koj{to go pla}am vedna{ {tom ispratam faktura, a koga }e naplatam, Gospod znae. Zamislete kolkava ‘investicija’ e toa?! I zgora na s$, bankite da vi baraat da zalo`ite imot {to vredi ~etirikratno pove}e od vrednosta na kreditot”, veli Nikola.

PRIKAZNA ^ETVRTA: BANKITE DA SE OBU^AT ZA RAZVOJNI PROEKTI Radmila i nejziniot tatko rabotat vo malata semejna firma koja {to e od sektorot na energetsko-efiksni tehnologii. Nejziniot tatko Bogdan e poznat inovator i dosega pove}e pati bil nagraduvan za svoite pronajdoci, i toa na presti`ni saemi nadvor od Makedonija.

Tie razvivaat proizvod namenet za iskoristuvawe na son~evata energija, vo koj {to e vlo`eno seto iskustvo na Bogdan, a Radmila mu pomaga so znaeweto {to go steknala na poznat

institut za energetsko- efikasni tehnologii vo Germanija.

Bogdan i Radmila pove}epati dosega se obidele da dobijat kredit od bankite, za da mo`e da go razvijat proizvodot do fazata na prototip, a potoa }e im trebaat u{te pari za negova komercijalizacija. Radmila kako pomlada i poenergi~na, gi brka tie raboti, dodeka tatko i e celosno preokupiran so razvojot na proizvodot. Radmila veli deka dosega edvaj uspeale da zemat kredit od 20 iljadi evra, za da gi kupat osnovnite materijali potrebni za rabota, zaradi {to go zalo`ile stanot {to go poseduvaat. Za nekakov pogolem kredit za deloven prostor, ili pak “skraja bilo” pogon~e so ma{ini, mo`at samo da sonuvaat.

“S$ dodeka se raboti za serisko proizvodstvo ili pak uslugi koi se ve} e etablirani na pazarot, bankite ja analiziraat aplikacijata na kredit na klasi~en na~in – sakaat da imaat stabilna kompanija za klient, koja {to ima dobra proda`ba, prihodi, i site ostanati parametri da se ‘pod konec’.

Vo slu~ajot na istra`uva~ki proekti,

45

razvoj na nov proizvod {to dosega go nemalo na pazarot i sl., toga{ ovaa metodologija na bankite e neadekvatna i treba poinakva analiza. Bankite vo toj del nemaat dovolno sluh, odnosno obu~en kadar {to mo`e da analizira razvojno-iustra`uva~ki proekti, i zatoa krediti za vakov tip na biznis prakti~no e nevozmo`no da se dobijat”, veli Radmila.

Edinstveniot imot {to go imalo nejzinoto semejstvo tie ve}e go zalo`ile, i edinstveniot nivni vreden kapital vo momentov e talentot i iskustvoto na vrabotenite, koi {to se u{te trojca, pokraj nea i tatko i.

“Bankite ne se spremni da vlezat vo proektno finansirawe, da ti go ocenat potencijalot za komercijalen uspeh na tvojot proizvod ili usluga, da vlezat so tebe vo rizik. Nie sme mikro kompanija, nemame zna~ajna kreditna istorija, pe~alime od uslugite {to gi pru`ame vo dejnost {to nema mnogu dopirni to~ki so solarnite paneli, a za ona {to vsu{nost sakame da go razvieme kako nov proizvod, nemame od kade da obezbedime pari”, veli Radmila.

46

PRV EVROPSKI BIZNIS-PLAN NATPREVAR VO MAKEDONIJA

STUDENTI-PRETPRIEMA^I EVROPA GO “OKUPIRAA” SK IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

ej Longrix ima edvaj ne{to nad 20 godini, a ve}e e direktorka na kompanija vo Wukasl, Anglija. Kompanijata e vsu{nost studentska, no toa ne zna~i deka Fej i nejzinite kolegi od Escalate se pomalku seriozni od “normalnite” biznismeni vo svoite nameri da uspeat so proizvodot {to go razvile. Na natprevarot JA-YE Europe Entreprise Challenge, {to minatata nedela za prv pat se odr`a vo Makedonija, Escalate pretstavi “pametna” krpa za igra~i na golf, koja {to ostanuva suva na ednata strana, duri i koga istura do`d. Na toj na~in golferite }e mo`at da si gi isu{at racete i cvrsto da gi dr`at svoite palki bez tie da im se lizgaat. Za ovoj proizvod Escalate ja dobija nagradata “Evropska start-ap kompanija na godinata”, otkako me|unarodnata `iri komisija gi razgleda site proizvodi i uslugi pretstaveni na {tandovite od sekoja studentska kompanija u~esnik na natprevarot.

“Otkako razvivme nekolku prototipovi na krpata, apliciravme za za{titna marka

F

Svetle~ka detska kniga, hotel napraven od kontejneri, pe{kir za golferi otporen na voda, aplikacija za mobilen telefon {to vi pomaga pri izborot na kvalitetna hrana ova bea samo del od inovativnite proekti so koi{to mladite pretpriema~i se natprevaruvaa za titulata najdobra studentska kompanija vo Evropa na na{iot proizvod, a na po~etokot sakame da go prodavame vo sevroisto~na Anglija, od kade {to i doa|ame. Momentalno sme vo potraga po investitor za da gi proizvedeme prvite 1.000 krpi, najverojatno vo Kina, kade {to napravivme nekoi kontakti”, ni re~e Fej. So ista doza na entuzijazam i verba vo svojata kreativnost i pretpriema~ki duh se odlikuvaa i ostanatite 70-ina u~esnici na natprevarot, dojdeni od 11 evropski zemji, koi{to preku svoite novoformirani kompanii razvivaat najrazli~ni inovativni proizvodi i uslugi i planiraat vo dogledno vreme da im dadat komercijalna vrednost na pazarot.

Svetle~ka detska kniga, hotel napraven od kontejneri, pe{kir za golferi otporen

na voda, aplikacija za mobilen telefon {to vi pomaga pri izborot na kvalitetna hrana - ova bea samo del od ostanatite inovativni proekti so koi{to mladite pretpriema~i se natprevaruvaa za titulata najdobra studentska kompanija, a nastanot se odr`a pod pokrovitelstvo na makedonskiot pretsedatel \orge Ivanov.

“Veruvam deka site mladi u~esnici na JA-YE Europe Enterprise Challenge 2012 se inspiracija za nivnite vrsnici i gradat podobra idnina za sebe i za ostanatite”, istakna Ivanov vo pozdravniot govor.

Najgolem del od ovie pretpriema~i s$ u{te se studenti ili na postdiplomski studii i vodat sopstveni kompanii kako del od nivnoto visoko obrazovanie pod mentorstvo na nivnite profesori i

BROJ 663 11/07/2012

PRETPRIEMNI[TVO

www.kapital.mk

OD CELA KOPJE biznis-volonteri. Ovoj natprevar e del od proektot Junior Achievement Start Up Program, na koj{to godinava u~estvuvaat studenti od Makedonija, Bugarija, Romanija, Belgija, Velika Britanija, Holandija, Finska, Norve{ka, Danska, [panija i

Prvonagradeniot tim od britanskata Escalate napravile “pametna” krpa za golf koja{to ja odbiva vodata od ednata strana i ostanuva suva na drugata. Vo Britanija vrne postojano, pa ova naskoro }e im stane neophoden rekvizit na golferite.

Portugalija.

Tie gi prezentiraa svoite biznis-idei pred me|unarodno `iri so cel da im ja “prodadat” svojata ideja na potencijalnite “investitori”, od koi sekoj ima po 100.000 fiktivni evra za investirawe vo inovativni start ap biznisi.

“Inicijativite za pretpriema~ka edukacija, kako {to e JA-YE Start UP programata, ve}e sozdadoa iljadnici mladi pretpriema~i. Analizite poka`aa deka 29% od niv razvivaat sopstveni biznisi, {to e pet pati pove}e od evropskiot prosek”, istakna izvr{nata direktorka na JA-YE Europe, Karolin Xener.

DVE STUDENTSKI KOMPANII JA BRANEA ^ESTA NA MAKEDONIJA Na natprevarot vo Skopje, u~estvuvaa i dve studentski kompanii od Makedonija, SlowMotion Ltd., koja razviva 3D interaktivni prezentacii so koristewe na virtuelna realnost, i CPBO – Centarot za permanentno biznis-obrazovanie, zamislen kako edukativen centar {to nudi programi za obuka na rabotna sila, poddr{ka za razvoj na biznisot i promocija na pretpriema~kiot duh.

“Na{ite interaktivni 3D vizualizaciski re{enija im ovozmo`uvaat na klientite da imaat podobar pogled na idnite proizvodi i proekti so koristewe na 3D vizualizacija”, veli Orde Veljanoski, osnova~ na SlowMotion, diplomiran in`ener po informatika, a sega postdiplomec na Ekonomskiot fakultet vo Skopje.

Veljanoski veli deka prethodno rabotej}i autsorsing uslugi vo poleto na 3D animacijata za germanski kompanii, ostvaril kontakti {to sega treba da mu pomognat da gi prodade re{enijata na novata kompanija.

“Na saemov pretstavuvame 3D aplikacii koi{to se kontroliraat so dvi`ewe na racete ili teloto, bez upotreba na

ORGANIZATORI NA JA-YE EUROPE ENTERPRISE CHALLENGE 2012

JA-YE Europe (Junior AchievementYoung Enterprise Europe) e najgolem evropski obezbeduva~ na obrazovni programi za pretpriemni{tvo za mladi so koi se opfateni 3,1 milioni u~enici vo 36 zemji vo Evropa vo 2011 godina; Ekonomsko obrazovanie na mladi menaxeri – Junior Achievement vo Makedonija preku prakti~ni visokokvalitetni obrazovni programi od oblasta na pretpriemni{tvoto, biznisot i ekonomijata gi inspirira mladite da razvivaat pretpriema~ki i liderski sposobnosti i da go sfatat vlijanieto na ekonomijata vrz nivnata idnina.

kompjutersko gluv~e i drugi informati~ki alatki. Ovie aplikacii mo`e da se koristat za razli~ni nameni, da re~eme interesen primer e ako imate proizvodna fabrika i sakate da ja pretstavite na delovnite partneri, mo`e toa mnogu efektno da go storite preku ovaa 3D interaktivna alatka, bez da ima potreba i fizi~ki da ste prisutni vo samiot objekt”, objasni Veljanoski.

Inaku, vtorata nagrada na natprevarot ja dobija de~kite od CarboFraiche od univerzitetot Karel de Grote vo Antverpen, Belgija, za proizvodot koj {to e vsu{nost eliminator na neprijatni mirizbi, a tretata nagrada im pripadna na Figuma od Univerzitetot Alesund vo Norve{ka, za ma{ina koja gi ostranuva utrobite na ribite, adaptirana na barawata i

Orde Veljanoski od SlowMotion, Makedonija, se pretstavi so 3D vizualizaciska aplikacija {to se kontrolira so pomo{ na racete i teloto.

47

48

PRETPRIEMNI[TVO

Devojkite od holandskiot biznis startap Kick, so unikatnata kniga za ubavina nare~ena C’est Moi („Toa sum jas”), svoevidno upatstvo za {minkawe koe objasnuva na ednostaven na~in kako da se sozdade profesionalen izgled.

Streamers od Bugarija razvile svetle~ka detska kniga {to ja pottiknuva qubovta kon u~eweto.

potrebite na ribarite.

Nagradata za inovativnost {to ja dodeli Intel, ja dobija mladite [panci od Teaching Building” od Madrid, za razvieniot sistem za gradewe zgradi koj {to obezbeduva niska cena za domuvawe i visoka brzina na izvr{uvawe.

TTK Banka od Skopje dodeli specijalna nagrada za odgovorno liderstvo, koja {to ja dobija N2FIX od Porto, Portugalija, za sozdadenata tehnologija {to ovozmo`uva odgleduvawe na zemjodelski rastenija bez upotreba na azotni |ubriva. Nagradata za najgolem me|unaroden

potencijal, dodelena od NCDIEL ja dobija studentite od Porsgrun, Norve{ka, za ergonomskata alatka za rakuvawe so mali kanti za boja ili sli~ni predmeti, koja{to go poednostavuva procesot na boewe i ja namaluva verojatnosta za isturawe na bojata.

Godinava 10.000 studenti od 16 zemji od Evropa osnovaa 1.400 start ap biznisi koi bea potpomognati od 1.500 volonteri i 250 profesionalni nastavnici od Junior Achievement - Young Enterprise Europe.

Jasmina Maneva, izvr{niot direktor na Junior Achievement vo Makedonija, doma}

VO SPECIJALEN PRILOG

MEDIA & ADVERTISING NA 25 JULI VO MAGAZINOT KAPITAL ]E ^ITATE: Analiza na makedonskata mediumska scena – problemi, predizvici, iden razvoj!

Advertajzing kola~ot vo Makedonija od godina vo godina e se pomal!

Koj se reklamira vo makedonskite mediumi? Kolku? Kade? [to sleduva?

Kako }e se razvivaat internet mediumite i internet oglasuvaweto vo Makedonija?

Kakvi se sostojbite na mediumskite scena na Balkanot?

Golemite svetski mediumi se vo faza na seriozna rekonstrukcija.

Kakva e idninata na tradicionalnite mediumi?

Internet VC tradicionalni mediumi!

inot na nastanot, pora~a deka obrazovanieto e eden od glavnite faktori {to mo`e da pridonese za razvoj na pretpriemni{tvoto.

“Celite na na{ata organizacija se pottiknuvawe na pretpriema~kite ve{tini, finansiskata pismenost i osposobuvawe na mladite da vlezat podgotveni na pazarot na trudot. Biznis-plan natprevarite se odli~na mo`nost za pottiknuvawe na nivnata kreativnost i inovativnost, kako i da po~nat da razmisluvaat za samovrabotuvawe vo idnina”, izjavi Maneva.

50

MENAXMENT

KAKO ZAVR[UVAAT NEUSPE[ITE MENAXERI?

o uslovi na svetska finansiska kriza, retko koj ima vtora {ansa ako napravi nekoja golema gre{ka.

No, ako ste CEO na golema korporacija, sre}ata mo`e da vi se nasmee pove}e od edna{.

Poslednite nekolku godini bea kriti~ni za mnogumina vo korporativna Amerika. Bea zagubeni iljadnici rabotni mesta i celiot deloven `ivot ne e pove}e ist.

Do pred krizata dokolku nekoj menaxer napravel gre{ka, naj~esto si zaminuval od kompanijata i ili otvorale svoi firmi, ili po~nuvale da rabotat kako konsultanti ili izlegle celosno od biznisot.

No, retko koj se pra{uva {to se slu~uva so poznatite direktori koi napravile gre{ki i kade se denes tie. Eve del od nivnite istorii.

V

MARTIN SALIVAN

PORANE[EN DIREKTOR NA OSIGURITELNATA KOMPANIJA AIG

alivan dojde na ~elnata funkcija vo AIG vo 2005 godina na mestoto na Hank Grinberg. Toj be{e na ~elo na kompanijata vo vreme koga bea prezemeni mnogu problemati~ni re{enija, koi dovedoa do kolaps na kompanijata vo 2008 godina. Vo tekot na istata godina Salivan be{e otstranet od AIG. Vo vreme na negovoto upravuvawe kompanijata emituva{e polisi od derivati, svrzani so visokorizi~nite hipotekarni zaemi vo vrednost od milijardi dolari. Koga vrednosta na tie derivati se sru{i, kompanijata be{e prinudena za pobara pomo{ od dr`avata.

KADE E TOJ SEGA: Minatata godina britanskata osiguritelna kompanija Willis Group go nazna~i Salivan za zamenik-pretsedatel i mu go doveri na upravuvawe Oddelenieto za me|unarodni uslugi. Salivan ima osnovna plata od 750 iljadi dolari, so mo`nost za boonus od 1 milion dolari. Ako ostane na funkcijata 3 godini, toj }e zeme i bonus vo akcii vreden 4 milioni dolari.

S

TONI HEJVORD PORANE[EN [EF NA BP (BRITISH PETROLEUM)

ejvord be{e na ~elo na BP vo period od tri godini, no rakovodeweto mu zavr{i po slu~uvaweto na katastrofata vo Meksikanskiot Zaliv

X

Poslednite nekolku godini bea kriti~ni za mnogumina vo korporativna Amerika. Bea zagubeni iljadnici rabotni mesta i celiot deloven `ivot ne e pove}e ist. No, retko koj se pra{uva {to se slu~uva so poznatite direktori koi napravile gre{ki i kade se tie denes. Eve del od nivnite istorii

vo 2010 godina koga se izleaa ogromni koli~ini nafta vo okeanot po eksplozijata na naftenata platforma na*BP. Pro~istuvaweto na vodite i kompenzaciite ja ~inea kompanijata 41 milijardi dolari.

Xejvord se trgna od rakovodnata funkcija so 1,7 milioni dolari i akcii, koi mo`at da ~inat u{te nekolku milioni dolari.

KADE E TOJ SEGA: Nabrzo po napu{taweto na rakovodnata funckija vo BP, Xejvord osnova{e sopstvena firma koja isto taka se zanimava so nafteni derivati. Novata kompanija Vallares sobra pove}e od 2 milijardi dolari vo IPO. Toj planira da gi iskoristi tie pari za da kupuva i razrabotuva energetski kompanii vo zemjite vo razvoj.

derivati koi generiraa milijardi dolari zagubi i ja dovedoa kompanijata na rabot na bankrot. Vo 2008 godina kompanija se povrza so Bank of America. Vo 2006 godina, koga bea prezemani mnogu od potezite koi dovedoa do pad na Merrill Lynch, Onil zemal plata i bonusi od 91 milioni dolari. Toj si zamina od funkcijata vo 2007 godina so kompenzacija od 161 milion dolari.

KADE E TOJ SEGA: Vo tekot na 2008 godina Onil stana ~len na bordot na direktori na Alcoa.

MARK HRD

od negovo rakovodstvo vo periodot 2003-2007 godina, Merrill Lynch zna~itelno go zgolemi portfolioto na dr`avni obvrznici, obezbedeni so visokorizi~ni obrznici, koi{to gi kreira{e i prodava{e, so {to stana najgolemiot kreator na takvi obvrznici na Wall Street. Ovie transakcii dovedoa do zagubi od milijardi dolari, koi{to ja razni{aa firmata. Kim ja napu{ti Merrill Lynch vo 2007 godina, kuso pred da po~nat golemite problemi i zede nadomest od 35 milioni dolari za rabotata vo 2006 godina.

KADE E TOJ SEGA: Kim se obide da formira hex fond, no ne mo`e{e da najde investitori, kako {to po~na finansiskata kriza.

PORANE[EN IZVR[EN DIREKTOR NA HEWLETTPACKARD (HP)

o pet godini na ~elo na HP toj ja napu{ti rakovodnata funkcija vo 2010 godina so obvinenie za tajna qubovna vrska so kole{ka. Koga se trgna od funkcijata toj zede kompenzacija od 12,2 milioni dolari i opcii vo vrednost od nad 30 milioni dolari. Vo momentot se vodi istraga vo ramki na kompanijata deka kompenzacijata koja mu bila dodelena na Hrd bila neproporcionalno golema.

KADE E TOJ SEGA: Samo eden mesec otkako Hrd go napu{ti HP, amerikanskata kompanija Oracle go najmi za pretsedatel na kompanijata i mu opredeli plata koja iznesuva nad 10 milioni dolari godi{no.

P

STENLI ONIL PORANE[EN DIREKTOR NA MERRILL LYNCH

n i l r a b ote { e vo Merrill Lynch re~isi vo tekot na celata svoja kariera i stana izvr{en direktor vo 2002 godina.

Toj dojde na ~elo na ovaa investiciska banka koga taa po~na da vlo`uva vo visokorizi~ni hipoteki i

O

DAU KIM

PORANE[EN [EF NA SEKTORITE ME\UNARODNI PAZARI I INVESTICISKO BANKARSTVO VO MERRILL LYNCH

P

ЧARLS PRINS

PORANE[EN IZVR[EN DIREKTOR NA CITIGROUP

etirite godini na vrvot na Citigroup t o j g i pomina obiduvaj}i se izvadi maksimalna dobivka od “bumot” na hipotekarnite krediti i “egzoti~nite” derivativi. Ja napu{ti bankata vo 2007 godina, tokmu koga po~na da stanuva jasno kolku rizi~ni bile tie investicii.

Ч

BROJ 663 11/07/2012

MENAXMENT

www.kapital.mk

Prins si zamina so otpremnina od 36 milioni dolari, a kompanijata podocna treba{e da bara zaem od 45 milijardi dolari od vladata.

KADE E TOJ SEGA: Prins ne se eksponira vo javnosta i ne se zanimava so finansii.

of America, no na krajot go izbrkaa od firmata.

KADE E TOJ SEGA: Tejn stana {ef na CIT, wujor{ka banka, otkako taa se spasi od ste~aj. Platata mu e {est milioni dolari godi{no plus bonusi do 1,5 milioni dolari.

XON TEJN

STIVEN WUMAN

PORANE[EN IZVR[EN DIREKTOR NA MERRILL LYNCH

IZVR[EN DIREKTOR NA TRANSOCEAN

egovata kariera n a Wall St re et iz gl e d a { e b e sprekorna do 2007 godina, koga go zameni O’Nil na vrvot na Merrill Lynch. Tejn se obide da ja spasi gigantskata investiciska banka od zagubite i ja predvode{e do spojuvaweto so Bank of America. Ova poslednovo mo`ebi be{e neizbe`no, no Tein si navle~e gnev od javnosta so nekolku raboti od vremeto na svoeto menaxirawe. Prvo, si napravi renovirawe na kabinetot, za eden milion dolari. Vtoro, podeli bonusi od 3,6 milijardi dolari vo istata godina koga bankata po~na da se teteravi i pobara zaem od dr`avata za da se spasi.

Se {pekulira{e i deka Tejn e eden od kandidatite za visoka pozicija vo Bank

N

18 JULI SPECIJALEN

orman ima{e dobra 2010 godina, i a ko n e go v a ta firma dup~e{e nafta za British Petroleum na platformata Depvoter Horajzn, koja{to ima{e havarija vo Mekskanskiot Zaliv i predizvika golema ekolo{ka katastrofa. Toj stana {ef na kompanijata edvaj eden mesec pred da se slu~i tragedijata, no rabote{e vo nea podolgo vreme i zede plata za 2010 godina od 5,8 milioni dolari. Duri zede i bonus od 100 iljadi dolari za “bezbednost na operaciite”, zatoa {to imalo “mal broj incidenti” na platformite {to gi opslu`uva ovaa kompanija. Poradi golemiot gnev na javnosta, toj i ostanatite {efovi gi podarija tie bonusi na semejstvata na 11-te zaginati rabotnici.

N

PRILOG

SONЧEVA ENERGIJA KAKO ENERGETSKI DA SE ISKORISTI SON^EVA MAKEDONIJA? Kakvi benefiti u`ivaat, kolku za{teduvaat i kako Sonceto im go promeni `ivotot na kompaniite i doma}instvata koi ja koristat son~evata energija?

Raste interesot za koristewe na son~evata energija preku son~evite kolektori i preku fotovoltai~ni sistemi. Koi se glavnite igra~i na stranata na ponuda na vakvi sistemi? [to se nudi na pazarot i {to prepora~uvaat ekspertite?

Koj e idniot predizvik vo Makedonija za {to pogolemo iskoristuvawe na son~evata energija?

Potrebna li e pogolema finansiska i ekspertska poddr{ka na kompaniite i doma}instvata za pogolemo koristewe na ovoj va`en energetski resurs?

Energetski bum na Balkanot. Kako zemjite od regionot go pottiknuvaat i stimuliraat iskoristuvaweto na son~evata energija?

Koi se mo`nite izvori za finansirawe na proekti za eneretska efikasnost vo Makedonija?

ZA SITE INFORMACII I PRA[AWA OKOLU OGLASUVAWETO OBRATETE SE DO MARKETING SEKTOROT NA E-MAIL prilozi@kapital.com.mk TELEFON 02 3298 110 LICA ZA KONTAKT: GORDANA MIHAJLOVSKA I BOBAN \ORGIEVSKI

KADE E TOJ SEGA: S$ u{te e {ef na Transocean.

DON BLENKE[IP

PORANE[EN DIREKTOR NA MASSEY ENERGY

o april 2009 godina se slu~i eksplozija vo rudnikot za jaglen na kompanijata vo Zapadna Virxinija, SAD. Zaginaa 29 vraboteni. Se poka`a deka kompanijata dobila niza predupreduvawa za sigurnosta, no ne prezela merki. Vo 2010 godina kompanijata objavi zaguba od 167 milioni dolari, za razlika od dobivkata od 104 milioni dolari vo 2009 godina. Na krajot se spoi so Alpha Natural Resources.

Vo 2004 godina platata na Blenken{ip se namali za pove}e od 40%. Me|utoa, koga toj ja napu{ti firmata, si zede kompenzacija od 14,4 milioni dolari, penzija od sedum milioni dolari i 32 milioni dolari drugi nadomestoci. Ubavo e da si direktor, duri i na bankrotirana kompanija!

KADE E TOJ SEGA: Blenken{ip kon krajot na minatata godina osnova{e nova rudarska kompanija, vo Kentaki, {to mnogumina go prokomentiraa kako “vra}awe na ubiecot na rudari”.

V

51

52

NA RU^EK SO...

\ORGI JOLEVSKI AKTER

MO@AM DA @IVEAM Celiot svoj `ivot go posveti na akterstvoto, bez koe kako {to veli, ne mo`e da postoi. Negovata posvetenost i profesionalnost mu sozdadoa status na eden od najpolularnite akteri vo zemjava. Poslednive nekolku godini seriozno vleguva i vo re`ijata, a i eden od najzaslu`nite za bogatata dramska ponuda na kultnoto Ohridsko leto PETRE DIMITROV dimitrov@kapital.com.mk

{te kako dete mu velele deka }e bide glumec. I toj li~no ne se somneval vo toa.

“Ne ni pomisluvav deka }e rabotam ne{to drugo. Mojata prikazna e klasi~na”, veli Jolevski.

U{te kako dete vo rodnata Bitola najgolem del od svoeto vreme pominuval igraj}i si i recitiraj}i na mozaicite na drevnata Herakleja i vo anti~kiot teatar. Vo prvo oddelenie ja ima prvata teatarska uloga kako del od {kolskata dramska sekcija, a ve}e vo ~etvrto oddelenie ja re`ira i prvata

U

pretstava, “Ajdu~ka ~e{ma”.

“Od desetgodi{na vozrast postojano sum vo teatar. Da bidam iskren, pove}e bev vo teatar, otkolku na u~ili{te. U{te toga{ znaev deka mo`am da `iveam samo so teatarot.”

Negovite roditeli, koi denes se gordi na sinot koj stana eden od najuspe{nite akteri vo zemjava, otprvin reagirale deka akterstvoto ne e perspektivna profesija, no se otka`ale koga sfatile deka nema da uspeat vo namerata da go odvratat od golemata ambicija Jolevski `ivotot da go posveti na akterstvoto.

“Pred nekoe vreme tatko mi re~e deka ubavo sum si ja izbral profesijata.

NA[ETO MENI

na Od bogatoto meni vski le Jo so a sk be ra A losos, se odlu~ivme zazan” i salata “parme {ko. ri`oto so pile

Mi ka`a deka sum se odlu~il za te{ka profesija i deka bil fasciniran od na~inot kako gi dolovuvam likovite koi gi igram. Mi veli - “dodeka si vo ulogata, ne si tuka, tuku tamu nekade...”.”

Akterstvoto ne e edinstvenata preokupacija na Jolevski. Golem qubitel e i na poezijata i na recitiraweto.

“Paralelno bev ~len i na kni`evnata i na recitatorskata sekcija, pa bev del od site {kolski pretstavi i gradski manifestacii.”

Vo Bitolskiot teatar, koj se nao|al vedna{ zad negovata ku}a, prv pat nastapil na desetgodi{na vozrast vo uloga na eden od detskite likovi od pretsta-

BROJ 629

16/11/2011

NA RU^EK SO...

www.kapital.mk

53

vata “Makedonska krvava svadba”.

“Vozbudata koga prv pat zastanav na teatarskite {tici e neopisliva. Nema poubavo ~uvstvo koga spodeluva{ emocii i energija so {irok auditorium.”

Taka po~nuva da gi zarabotuva i prvite pari. Ne se raboti za golemi pari, no dovolni za vo kino, od koe bil zavisen, i za slatki so drugarite vo slatkarnicata Bitola na [irok sokak.

“S$ u{te ja ~uvstvuvam mirizbata na mastiks (lepilo za musta}i i brada), koja me potsetuva na tie ubavi vremiwa vo Bitolskiot teatar. Denes teatrite koristat drugi tehnologii i maski i ne go koristat premnogu lepiloto, no qubovta kon glumata i na~inot i vozbudata na interpretacijata se isti.”

Srednoto obrazovanie go prodol`uva vo gimnazija, no kako {to veli, ni{to posebno ne go vrzuva za sredno{kolskite denovi.

“Edinstveno teatarot, koj mi be{e von{kolska aktivnost.”

foto:: IVANA foto IVANA KUZMANOVSKA KUZMANOV KUZM M ANOV AN VSK SKA A

M SAMO SO TEATAROT

Nema poubavo ~u vstvo od toa koga sp i energija so {iro odeluva{ emocii k auditorium

54

So ista vozbuda

gi igram site pretsta vi

Sakam odvreme-navreme da se vra}am na {koluvaweto za da ne vlezam vo ramkite na {ablonot

profesija koja Akterstvotoievo zbuda dava qubov

Sosema logi~en bil i negoviot ponatamo{en obrazoven pat. Po zavr{uvaweto na srednoto u~ili{te se zapi{uva na Fakultetot za dramski umetnosti vo Skopje.

Ve}e vo vtora godina e del od golemite televiziski proekti na MRTV, “Bu{ava azbuka”, “Trst via Skopje”...

“Televiziskata produkcija e mnogu porazli~na od teatarskata. Razli~ni se podgotovkite i tehnikata na rabota. Vo teatar nema mo`nosti za popravka, no toj e mnogu poekspresiven. Sepak, televizijata ja akcentira popularnosta i mo`nosta za komunikacija so {irok auditorium, {to e `elba na sekoj profesionalen akter.”

Za razlika od toa vreme koga cveta{e televiziskata produkcija na MRTV i koga pojavuvaweto vo nejzinite proekti zna~e{e deka si yvezda, denes rabotite se mnogu porazli~ni. Namesto doma{na produkcija, televiziite ni se preplaveni so turski serii.

“Makedonija e edinstvenata zemja na Balkanot koja nema svoja televiziska produkcija, pa zatoa, izborot i mo`nostite se ograni~eni.

Kako da se opredeli{ samo za akterstvo vo televiziska produkcija koga toa ne postoi.”

Studiraweto vo vremeto na biv{a Jugoslavija mu nosi i mo`nost za u~estvo na mnogu teatarski festivali i zapoznavawe kolegi, od koi u~i, no i spodeluva sopstveni iskustva i dilemi. Vo 1987 godina negovoto prvo pretstavuvawe na festival nadvor od Makedonija, na “Gavelini ve~eri” vo Zagreb, go zakituva so nagrada za najdobar mlad akter, a podocna ja dobiva i “Sterina nagrada” vo Novi Sad. Vo devedesettite godini nekolku meseci raboti i vo radio Uno kako urednik na kulturnata programa, a vo 1996 godina ja formira i neformalnata teatarska grupa Kvartet, koja vo 2007 godina prerasnuva vo Kulturen centar Kvartet.

Tri godini rabotel i kako profesor, vodej}i klasa po akterska igra na Univerzite-

tot ESRA vo Skopje.

Svoeto aktersko majsterstvo izvesno vreme go usovr{uval i vo London i vo SAD, a e del od redica festivali vo Kairo, Wujork, Moskva, Istanbul, Berlin... Vo tekot na dvaeset i petgodi{nata kariera vo site makedonski teatri odigral mnogubrojni relevantni rolji, me|u koi se Hamlet, Mefisto, Kaligula, Estragon, Tartif, Mek-no`ot, Ojdip, Stavrogin, @an...

“Okolu 80% od moite ulogi se klasika. Sekoga{ vnimatelno ja biram sekoja uloga. Nikoga{ ne sum tr~al po dobra zarabotka, tuku po vozbudata koja ja nosi dobrata uloga.”

Za svoite akterski ostvaruvawa ima dobieno golem broj doma{ni i me|unarodni nagradi: ~etiri nagradi na MTF Vojdan ^ernodrinski vo Prilep, nagradata “Risto [i{kov”, nagradata na revijata “Ekran” za akter na godinata, nagradata “Gavela” za mlad akter, nagradata “Akter na Evropa” na istoimeniot festival vo Prespa, gran pri na Festivalot na monodrama vo Bitola, specijalnata nagrada na Teatarskiot festival “Monokl” vo Sankt Peterburg...

Poslednive nekolku godini seriozno vleguva i vo re`iraweto na nekolku teatarski pretstavi, kako {to se “Kvartet”, “Faust”, “4.48 Psihoza” i poslednata, “Sinata soba” ili “Karusel qubvi”, koja ja re`ira{e vo teatarot Vera Komisar`evskaja vo Sankt Peterburg.

Ovaa sezona ja zavr{uva so ulogata na @an vo “Gospo|ica Julija” vo svojata mati~na ku}a, Makedonskiot naroden teatar.

Po {esti pat i ovaa godina e selektor na dramskata programa na Ohridsko leto, na koe i ovaa godina n$ o~ekuvaat interesni dramski ostvaruvawa.

Mnogubrojnite obvrski mu ostavaat mnogu malku slobodno vreme, koe go pominuva so soprugata Julijana, negovoto ku~e Amon i so prijatelite.

Ja ima sre}ata {to negovata sopruga poteknuva od teatarska familija, pa kako {to veli, ima razbirawe i qubov za negovata rabota.

56

TEHNOLOGIJA I BIZNIS

GDi GISDATA-DEN NA GEOINFORMACISKI RE[ENIJA 2012

GIS-ELITATA NA MAKEDONIJA NA EDNO MESTO [to sodr`i novata verzija na ArcGIS? a tradicionalniot GDi GISDATA den na geoinformaciski re{enija, koj se odr`a na 20 juni 2012 godina vo Skopje, se sobraa pove}e od 70 GIS-stru~waci i profesionalci od Makedonija, koi imaa mo`nost da slu{nat predavawa od GDi GISDATA eksperti i da vidat demonstracii na najnovite verzii na GDi GISDATA proizvodi i re{enija, kako i novata generacija na geoinformacionata tehnologija, platformata ArcGIS 10.1.

GDi GISDATA kako najgolema kompanija vo delot za geoinformatika vo Centralna i Jugoisto~na Evropa, uspea na edno mesto da ja sobere GIS-elitata vo Makedonija, sostavena od eksperti i profesionalci od razli~ni kompanii i institucii vo dr`avata, i gi informira za najnovite trendovi vo globalniot pazar na GIS-re{enijata.

GDi proizvodite i re{enijata {to se prezentiraa na GDi GISDATA denot bea so razli~ni sodr`ini i za razli~ni nameni: re{enija za lokalna i regionalna vlast, katastar, elektro-

N

distribucija, telekomunikaciski re{enija, re{enija za vodovodni pretprijatija, aplikacii za mobilni uredi, digitalni atlasi na gradovi, digitalni data-modeli, 3D modeli na gradovi, „Oblak� re{enija i u{te golem set na produkti koi se vo upotreba na teritorijata na Makedonija.

Pozitiven napredok e {to vo Makedonija s$ pove}e i pove}e prostorni informacii se staveni na raspolagawe od strana na dr`avata, regionalnata i lokalnata vlast i firmite, so {to gi objavuvaat preku onlajnuslugi na Internet. Ova pomaga da se zgolemi transparentnosta na prostorot za upravuvawe i administrativni procesi vo Makedonija i vo nekoi klu~ni ekonomski procesi koi mo`e da se vr{at onlajn i mnogu brzo.

Ova zna~itelno pridonesuva vo privlekuvaweto na investitorite i vo razvivaweto na novi biznisi.

Zaedno so GDi proizvodite i re{enijata, ima{e i serija prezentacii i demonstracii na najnoviot GIS ArcGIS 10.1 softver za desktop, server i platforma

ArcGIS 10.1 e kompleten sistem za dizajnirawe i upravuvawe so re{enija kade {to klu~na uloga igra prostornata komponenta, i vo isto vreme go poednostavuva spodeluvaweto na geografskite informacii. ArcGIS 10.1 pretstavuva, odnosno obezbeduva okolina vo koja{to najrazli~ni oddelenija, sektori i delovni edinici }e mo`at da gi koristat i integriraat svoite GIS-podatoci. Vo novata verzija pove}e od koga bilo dosega se dava mo`nost za mapirawe i geoprostorni analizi vo racete na duri i onie koi nemaat ekspertiza za geografski informaciski sistem (GIS). Edna od pozna~ajnite novini vo ovaa verzija na ArcGIS 10.1 e mo`nosta korisnicite da spodeluvaat najrazli~ni GIS-resursi kako {to se: mapi, satelitski i ortofoto snimki, geodatabazi i alatki so pomo{ na internet-servisite. Svetski trend e spodeluvaweto na informaciite me|u lu|eto, vrabotenite vo ist sektor, sektorite, instituciite i kompaniite, gradovite, dr`avite i kontinentite, so cel donesuvawe pobrzi i pokvalitetni odluki, kreirawe na prostorni analizi koi se zna~ajni za pazarot, kako i zgolemuvawe na uslugite kon krajnite korisnici.

za mobilni uredi, so poseben akcent na mo`nosta za kreirawe i spodeluvawe podatoci koristej}i t.n. oblak tehnologija i primenata na GIS-re{enija na pametni telefoni.

Nastanot go organizira{e GDi GISDATA (www.gdi.net), koja e me|unarodna privatna kompanija specijalizirana za geoinformaciski sistemi i nivna implementacija vo privatniot i vo javniot sektor, {to nudat aplikacii i re{enija za telekomunika-

ciskata industrija, javnata administracija, upravuvawe so prirodnite resursi i za{tita na `ivotnata sredina, transport, energija i komunalni uslugi. GDi GISDATA ima kancelarii vo Hrvatska, Slovenija, Ungarija, Bosna i Hercegovina, Makedonija, Srbija, Crna Gora, Albanija i Romanija, a svoi pretstavni{tva ima i vo Avstrija, Germanija, Italija i Ukraina. Kompanijata e osnovana vo 1989 godina i vo momentov ima 150 vraboteni.

Dali ja kriete va{ata nasmevka?

tel. 389 2 309 470 www.eternadent.com.mk

BROJ 663 11/07/2012

NASTANI

www.kapital.mk

10-TI JUBILEEN FESTIVAL NA PIVOTO VO PRILEP

a godine{niot festivalot na pivoto ~etiri dena }e bidat degustirani pove}e vidovi pivo od tri pivarnici i pove}e ovlasteni distributeri, a }e se vkusi skara od pove}e renomirani majstori. Festivalot }e se organizira na povr{ina od okolu 20.000 metri kvadratni, so korisna povr{ina od okolu 4.800 metri kvadratni. Pokraj Bulevarot Goce Del~ev na koj tradicionalno sekoja godina se postavuvaat {tandovite }e se koristi i prostorot na plo{tadot Metodija Andonov 效ento, slobodniot prostor vo forma na lak, okolu spomenikot na Metodija Andonov 效ento.

Na prostorot }e bidat postaveni 26 lokacii, a na ovoj desetti po red Festival na pivoto }e u~estvuvaat: Prilepska Pivarnica, Pivara Skopje, Bitolska Pivara, distributerot Lozar Pelisterka, distributerot La{ko pivo i distributerot na BUDWAR (BUDWISER)... Spored dosega{nite informacii i od konatktite koi se ostvaruvaat so u~esnicite na ovoj festival ovaa godina posetitelite }e mo`at da degustiraat 20 razli~ni vidovi piva: Zlaten Dab, Krali Marko, Kalsberg, Tuborg, Gorsko, Skopsko, Amstel, Hjneken, Kamenica, Stela Artoa, Jelen, Staro Pramen, Beks, Svetlo i

Od 12 do 15 juli vo Prilep ]e se odr@i 10-tiot jubileen festival na pivoto.

Podgotovkite za uspe{noto organizirawe na festivalot se ve}e gotovi i Prilep gi o~ekuva gostite vetuvaj}i im i godinava odli~na zabava

N

Temno La{ko pivo, Union, BUDWISER, Bitolsko pivo i Kenbach.

Bidej}i sanuva zbor za jubileen festival, godinava e zbogatena i kulturnata programa. Taka godinava na Festivalot }e u~estvuvaat Vlatko Stefanovski, Esma Rexepova, Kiril Xajkovski, Dubioza Kolektiv. Ve~erta vo sabotata na 14 juli }e nastapat Miroslav Ili}, Xej Ramadanovski i @eqko Joksimovi}, a poslednata ve~er e rezrevirana za Petar Gra{o i za Lepa Brena.

Partner vo organizacijata i na godine{niot Festival na pivoto povtorno e zdru`enieto Centar za gra|anska

MARJAN RISTESKI GRADONA^ALNIK NA PRILEP

do biznis-sektorot i site kompanii, koi godinava se okolu 80, koi ja pomognaa realizacijata na ovoj festival. Za razlika od minatite godini }e imame pogolem broj pivarnici, no i izlaga~i so {tandovi. ]e ima pove}e vidovi pivo, kvalitetna skara i kvalitetni mocija na Prilep i ottuka za privleku- izveduva~i. Imeno, 70% od finansiskata vawe na pogolem broj turisti? konstrukcija na festivalot pripa|a Preku ovoj festival se pravi golem na donaciite od sponzorite, a 30% e marketing na gradot i se inicira golema od lokalnata samouprava. Vkupniot posetenost od strana na turistite buxet iznesuva 150-200 iljadi evra, a {to ovozmo`uva razvoj na kulturen i o~ekuvame deka }e ni se vratat okolu festivalski turizam. Za vreme na ovie 4-5 milioni evra. festivalski denovi Prilep go posetuvaat [to o~ekuvate godinava vo odnos na dvojno pogolem broj turisti od tekot posetenosta i kako birate koi balna celata godina. Doa|aat od Srbija, kanski peja~i }e gi donesete?

Bugarija, Grcija, Albanija, Hrvatska, Godinava e 10-to jubilejno izdanie Slovenija kade {to i go reklamirame na festivalot i o~ekuvame reova slu~uvawe. No, imame posetiteli i kordna posetenost. Ima najava na od Germanija, Holandija, Belgija. Sekako mnogu gosti od regionot. ]e gi imame tuka se i na{ite iselenici koi si najpoznatite peja~i od Srbija i od doa|aat letovo doma i n$ posetuvaat vo Makedonija i }e gi zadovolime ogromen broj. Prilep vo odnos na drugsi te mu z i~ k i v k uso v i. ite gradovi vo vnatre{nosta predim~i Peja~ite gi izbirame preku vo odnos na posetata na turistite. lokalni, no i anketi na Pivofest e dokaz, deka ne mora da ima{ dr`avno nivo. Za sekoja reka ili ezero za da razviva{ turizam. ve~er imame po edna Kolku biznis-sektorot stoi zad muzi~ka yvezda, taka {to ovoj proekt na gradot? se nadevame deka }e gi Kolku sponozori ima Pivofest? zadovolime barawata Sakam da izrazam golema blagodarnost na gra|anite.

PRILEP O^EKUVA 4 MILIONI EVRA OD FESTIVALOT NA PIVOTO SILVANA @E@OVA silvana@kapital.com.mk

Kakva e ekonomskata pridobivka na gradot Prilep od odr`uvaweto na Pivofest?

Ekonomskata dobivka e prioritet broj eden od odr`uvaweto na sekoj festival, pa taka i na Pivofest. Ovoj festival e najmasoven vo Makedonija i e vo prvite tri festivali na Balkanot, zaedno so Egzit, Gu~a i Pivofest vo Belgrad. Ako napravite edna prosta matematika } e izleze deka nie od Pivofest imame dobivka od 4-5 milioni evra. Godinava o~ekuvame 350 iljadi posetiteli, koi po pretpostvka da potro{at od 10-15 evra, }e ja dobiete taa presmetka. Benefit od ovoj festival nemaat samo direktnite izlaga~i, odnosno pivarnicite i ugostitelite tuku i hotelite, taksi slu`bite, pazarot, starata ~ar{ija. Lokalnata samouprava pribira pari od taksite i danocite i pritoa parite gi koristi za re{avawe na komunalnite i drugite problemi na gradot.

Kolku ovoj festival pridonesuva za pro-

inicijativa-Prilep.

Kolku za potsetuvawe, za vreme na ~etirite denovi minatata godina dodeka trae{e Festivalot na pivoto Prilep go posetija pove}e od 340.000 posetiteli koi ispija okolu 248 toni pivo i izedoa okolu 119 toni skara, a samo na ~etvrtata ve~er, koga nastapi Zdravko 效oli} gradot sobra pove}e od 130.000 posetiteli koi izedoa okolu 36 toni skara i `edta ja ubla`ija so okolu 100 toni pivo. Spored informaciite koi gi imame minatata godina vo gradot vlegoa okolu 26.000 registrirani motorni vozila.

57

58 TEHNOLOGII I BIZNIS

OTVORENI PORTITE KON OBLAKOT red to~no edna godina, na ova mesto zboruvavme za Office 365 –set od napredni onlajn servisi na Mikrosoft koi {to nudat ogromni mo`nosti za malite biznisi bez dopolnitelni tro{oci za licencirawe, odr`uvawe i infrastruktura. Ili nakratko – servisi za sekoj i pla} awe samo na ona i onolku kolku {to se koristi. Toga{ pi{uvavme po povod svetskata premiera na Office 365 i toga{ tekstot go zavr{ivme so konstatacijata deka za `al toj paket i ovie uslugi ne se dostapni za nas i na{ite kompanii vo Makedonija. Sega, na na{e zadovolstvo, mo`eme da konstatirame deka Mikrosoft ostana dosleden na vetuvaweto deka }e ja zgolemi dostapnosta na Office 365 niz cel svet i od juni ovaa godina mo`eme da ja vidime i Makedonija vo zemjite koi mo`at da gi koristat ovie uslugi i tokmu ova e pri~inata povtorno da se potsetime nakratko {to be{e toa Office 365 i koj se i kakva korist ima od toa.

[TO BE[E TOA OFFICE 365?

Office 365 e pretstavuva kompletno onlajn re{enie koe se sostoi od veb aplikacii i onlajn uslugi za ~ie koristewe e potrebno samo kompjuter, internet konekcija i veb prelistuva~.

Iako imeto Office 365 neodolivo potsetuva na setot kancelariski aplikacii Microsoft Office i poradi toa na po~etokot mnogumina go tretiraa kako onlajn verzija na istiot, sepak mora da istakneme deka Office 365 e mnogu pove}e od toa, a veb baziranite aplikacii se samo del od nego. Osven veb baziranite verzii na kancelariskite aplikacii i mo`nosta za kreirawe i sinhronizacija na \email klient (ovde zavr{uva sli~nosta so Microsoft Office), ima u{te mnogu drugi

P

verzii na serverski re{enija, potoa unificirano re{enie za komunikacija i niza drugi pogodnosti koi {to }e bidat od golema pomo{ na kompaniite bez razlika na nivnata golemina.

So ovoj paket od Mikrosoft sakaat da im ponudat na site kompanii bez razlika na nivnata golemina i plate`na mo} pristap do najnovite tehnologii i resursi, a sekoj pla}a onolku kolku {to }e nara~a, so opcija toj broj da se menuva vo zavisnost od potrebite.

Za odr`uvaweto na infrastrukturata, i {to e u{te pova`no, za tehni~kata poddr{ka se gri`at trenirani IT specijalisti koi {to ja garantiraat stabilnosta i dostapnosta na servisite 24/7, a istovremeno se na raspolagawe za site pra{awa i eventualni

problemi koi mo`at da nastanat pri raboteweto.

Kako {to spomnavme Office 365 ne e samo onlajn verzija na Microsoft Office kancelariskiot paket. Da, vo nego se sodr`ani i ovie aplikacii (poto~no nivnite onlajn verzii), no pokraj niv tuka se i u{te tri mnogu va`ni produkti koi {to sega se smesteni vo „oblakot” i toa: Exchange, SharePoint i Lync.

Tokmu cloud-based verzijata na Exchange mo`e da se nare~e srceto na celiot ovoj proekt. Ovaa {irokorasprostraneta platforma za elektronski poraki sega e dostapna za site, bez pritoa da se zamaraat za nejzinoto instalirawe i odr`uvawe, kako {to e slu~aj dokolku se koristi

BROJ 663 11/07/2011

TEHNOLOGII I BIZNIS

www.kapital.mk

na svoj sopstven server vo kompanijata. Dokolku ste pretplatnik na Office 365 toga{ mo`ete lesno da go sinhronizirate va{iot lokalen Outlook so Exchange serverot vo „oblakot” i na toj na~in sekade i sekoga{ da bidete vo tek so va`nite e-mail poraki koi stignuvaat na slu`beniot mail.

SharePoint Online ovozmo`uva lesna i brza kolaboracija i sorabotka pome|u vrabotenite vo va{ata kompanija. So toa {to se integrira vo aplikaciite od Office paketot ovozmo`uva pove}e sorabotnici zaedni~ki da rabotat i razvivaat eden proekt vo edna od tie aplikacii i da u~estvuvaat istovremeno, davaj}i pritoa svoj pridones i revidiraj}i go raboteweto na drugite.

Lync Online, inaku onlajn verzija na alatkata Lync 2010 Server (naslednik na popularniot Office Communication Server 2007 R2) pretstavuva klient koj na edno mesto gi nudi site vidovi na komunikacija i razmena na pi{ani poraki, glas i video. So negova pomo{ kako i blagodarenie na negovata povrzanost so Outlook lesno i brzo mo`ete da razmenuvate instant poraki so kolegite na rabota, no i so nadvore{ni ~lenovi koi mo`ete da gi pokanite, potoa da organizirate sostanoci i konferenciski vrski so kontaktite od Outlook ili so drugi sorabotnici i seto toa so samo nekolku ednostavni klikovi.

Interfejsot (kako za klientskiot, taka i za administratorskiot del) za site servisi od ovoj Office 365 e intuitiven i preku nego relativno ednostavno mo`e da gi instalirate i prilagodite

servisite koi {to gi nudi. Vie kako korisnik gi kontrolirate i nagoduvate samo vam potrebnite raboti dodeka seta rabota se odrabotuva vo „oblakot” koj postojano e kontroliran i nadgleduvan od sistem administratorite na Mikrosoft koi garantiraat deka site ovie servisi }e vi bidat na usluga do 99,9% od vremeto.

SETO OVA SEGA I KAJ NAS Kako {to vetija od Mikrosoft, minatata godina koga go pretstavija Office 365, istiot po~na da stanuva dostapen nasekade vo svetot, a od neodamna i makedonskite klienti mo`at da se pretplatat i da koristat nekoj od planovite i toa za mnogu povolni ceni. Taka, dokolku preku adresata www.office365.com dojdete do naslovnata stranica i od gorniot desen agol izberete Makedonija (zasega stranicata e na angliski) }e mo`ete da poglednete {to i za kolku pari mo`ete da koristite. Na raspolagawe se vkupno 4 paketi; Email – ova iako ne e oficijalno kako paket od Office 365 sepak e staveno kako opcija pa }e go spomeneme i nie.

So ovaa pretplata od samo 4 dolari mese~no po korisnik, dobivate email bazirano re{enie vo „oblakot” na koe {to mo`ete da go dodadete svojot domain i na svoite vraboteni da im dadete email adresi skladirani negde kade {to ne mora da se gri`ite za stabilnosta, bezbednosta, spamot i sli~no. Dobivate i postojana telefonska poddr{ka.

Prviot poln Office 365 paket e P1 i toj e namenet za malite biznisi i kako

takov mo`e da ima do 50 korisnici maksimum na edna korisni~ka smetka.

Za sekoj od niv treba da se odvojat po 6 dolari mese~no, a za tie pari pokraj cloud baziran email server, gi dobivate i verziite za veb na Office alatkite so koi mo`ete da pregleduvate i editirate dokumenti, potoa antivirusno i antispam re{enie, opcija za spodeluvawe na kalendari i fajlovi pome|u korisnicite, no i najsofisticirani opcii za pra}awe i primawe instantni poraki, video konferencii i Pt to PC telefonski razgovori. Smetame deka makedonskite kompanii koi {to vo najgolem broj se mikro i mali }e imaat najmnogu korist tokmu od ovoj paket.

Slednite dva paketi se nameneti za golemi kompanii i prakti~no nemaat ograni~uvawe za toa kolku korisnici ima po edna korisni~ka smetka. Imenuvani e kako E1 i E3. Poslabata E1 varijanta gi ima site mo`nosti na P1 koja ja spomenavme pogore so toa {to ovde mo`ete samo da pregleduvate, ne i da editirate dokumenti. Чini 8 dolari po korisnik, a kako plus dobivate dopolnitelni serverski aplikacii i mo`nosti i 24/7 telefonska poddr{ka. Najmo}niot paket dostapen kaj nas er E3 koj {to ima se {to spomnavme do sega plus mese~na pretplata na desktop verzijata na Office Professional Plus 2010 paketot koj mo`e da se instalira na do 5 kompjuteri po korisnik. Se dobiva i prakti~no neograni~en prostor za onlajn arhivirawe i seto toa za 20 dolari mese~no po korisnik.

59