677- Kapital Magazin

Капитал на годишните средби на ММФ и Светската банка во Токио n во Западна Македонија се гради на големо, Источна замира n ремедика отвара болница во Струмица n

број 677 цена 100 ден. | 17 октомври, 2012, среда | година 14

www.kapital.mk

МАГАЗИН ЗА БИЗНИС И ПОЛИТИКА

вО ОвОј БрОј

специјален прилог

ренесанса на деловни објекти во Македонија interview

радмила Шеќеринска поранешен вицепремиер за евроинтеграции

EU gi otvora vratite za da spre~i Makedonija da í izbega od kontrola

менаџер

Како се финансираат домашните инвестиции?

Капитал број 672 12.09.2012

4

НАВИГАТОР

Капитал на годишните средби на ММФ и Светската банка во Токио  Во Западна Македонија се гради на големо, Источна замира  Ремедика отвара болница во Струмица 

БРОЈ 677 ЦЕНА 100 ДЕН. | 17 ОКТОМВРИ, 2012, СРЕДА | ГОДИНА 14

www.kapital.mk

МАГАЗИН ЗА БИЗНИС И ПОЛИТИКА

ВО ОВОЈ БРОЈ

Специјален прилог

Ренесанса на деловни објекти во Македонија

Í

INTERVIEW

Радмила Шеќеринска поранешен вицепремиер за евроинтеграции

Менаџер

Како се финансираат домашните инвестиции?

EU gi otvora vratite za da spre~i Makedonija da í izbega od kontrola Prviot broj na Kapital se pojavi na 24 septemvri 1999 godina.

Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje, ul. Dimitrie Tucovi} br 20, Skopje, p.fah: 503, Republika Makedonija; telefon: ++ 389 2 3298 110 faks: ++ 389 2 3298 111 direktor i glaven urednik: Qup~o Zikov izvr{en direktor (marketing i finansii): Gordana Mihajlovska grafi~ki i IT direktor: Nikolaj Toma{evski odgovoren urednik: Biqana Zdravkovska Stoj~evska pomo{nik na odgovorniot urednik: Igor Petrovski odgovoren urednik na specijalni dodatoci: Verica Jordanova odgovoren urednik na www.kapital.mk: Aleksandar Jan~evski grafi~ki prelom: Nade Toma{evska Igor Toma{evski Office manager i finansii: Aleksandra Nikolova; ++389 2 3298 110/ lok:101 aleksandra.nikolova@kapital.mk Pretplata na magazinot Kapital: Sawa Savovska ++ 389 2 3298 110/ lok.104 pretplata@kapital.mk Reklama i oglasi: Aleksandra Stojmenova ++389 2 3298 110/ lok.103 marketing@kapital.mk aleksandra.stojmenova@kapital.mk Specijalni prilozi: Gordana Mihajlovska gordana.mihajlovska@kapital.mk Ovlasten praven zastapnik: Sorabotnici: kolumnisti po dogovor Fotografija: Ivana Kuzmanovska Spored misleweto na Ministerstvoto za kultura za nedelnikot “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka. РЕГИОНАЛНИ ПАРТНЕРИ НА кАПИТАЛ

сОдРжИНА 07 Навигатор 14 exclusive

Капитал на годишните средби на ММФ и на Светска банка во Токио Лагард: Сите политики да се насочат кон забрзување на растот!

20 cover story

“Капитал“ на лице место во Западна Македонија се гради на големо, а во источна само во Струмица

26 иНтЕрвЈУ

РадМила ШеќеРинСКа поранешен вицепремиер за евроинтеграции ЕУ ги отвора вратите за да спречи Македонија да & избега од контрола

www.kapital.mk

ИздВОјуВАме Како до раст?

Шефицата на ММф, кристин Лагард, на годишните средби на ММф и Светската банка во токио, истакна дека токму земјите во развој во Европа се најзасегнати од развојот на кризата, бидејќи најголемите европски економии, всушност, се и најголеми трговски партнери на балканските земји. Поради тоа, Лагард сугерира Македонија и регионот да инвестираат повеќе во инфраструктурата за да се остварат повисоки стапки на раст. Ексклузивно од токио, поопширно за настанот може да читате во овој број на капитал.

XX Стр. 14

32 МакЕдоМиЈа 2025

Глобален инвестициски самит - Охрид Преку бизнис-дијаспората до зголемена трговија, инвестиции и економски раст

34 каПитаЛ аНаЛиЗира

Кој ќe има најголема корист од новиот Закон за земјоделство?

36 агробиЗНиС

на органското производство му требаат поволни кредити

40 МЕНаџЕр

Како се финансираат домашните инвестиции во Македонија тешко без банкарските кредити

44 иНтЕрвЈУ

СлОбОдан Сибинчиќ генерален секретар на европски бизнис прес Медиумите на балканот се премногу зависни од политиката

46 доСиЕ

Каде да се бараат пазари за извоз? Зошто македонските вина ги нема во Полска?

52 рЕПортажа

Како живее Приштина четири години по прогласувањето независност на Косово Хаос што функционира!

14 Приштина

град на милион контрасти. Нема друга реченица која може посоодветно да ја опише Приштина, која како метропола на најмладата држава на балканот, косово стои исправена пред низа политичко–економски предизвици. градот кој официјално има речиси половина невработено население, но неофицијално е во бизнис – експанзија привлекува внимание уште при првиот контакт. Нема странец кој ќе дојде во Приштина и кој како прв впечаток нема да употреби еден збор – хаос! Хаос, кој по некоја своја логика на нештата, функционира.

XX Стр. 52

55 фЕљтоН

Зошто Маркс бил во право (3) работниците се клучниот фактор за успех

59 СПЕциЈаЛЕН ПриЛог

РенеСанСа на делОВни ОбЈеКТи ВО МаКедОниЈа

74 иНвЕСтиции

Ремедика отвори нова поликлиника во Струмица

76 На рУЧЕк Со...

дуКе бОЈаџиеВ, музичар Среќата секогаш e во нас, никогаш не доаѓа однадвор

80 тЕХНоЛогии и биЗНиС Поглед кон иднината

52

капитал медиа гроуп, капитал академија и месечникот “банките и бизнисот“ објавуваат...

прва годишна конференција за

“банките и бизнисот“

кого, што, како и колку банките Ќе кредитираат во 2013 година... l датум на одржување 8 ноември, 2012 l време за почеток 10 часот l место хотел ALEKSANDAR PALACE l град скопје Ве повикуваме и Вие да земете учество на Конференцијата и да го дадете својот придонес за што поплодна дебата на овие исклучително важни теми.

АГЕНДА ОТВАРАЊЕ: Како да се преживее 2013? n Прогнози за 2013 – анализи и очекувања за економските и финансиските состојби и предизвиците на компаниите и на банките во Македонија во 2013 година

ПАНЕЛ 1:

ПАНЕЛ 2:

Како до поголемо кредитирање на македонските компании?

Како да добиете кредит од банка?

n Кои сектори и кои проекти може да очекуваат најголема поддршка од банките (индустријата, аграрот, агро-бизнисот, туризмот, проектите за енергетска ефикасност, проектите за заштита на животната средина...)?

n Како се оценува кој е добар, а кој лош проект?

n Како до поголема поддршка за претприемништвото, инвестициите во иновации и во зголемување на производството, продажбата и извозот?

n Имаат ли банките добро обучени професионалци кои ќе препознаат добри проекти?

n Извори за финансирање и мерки за поддршка на малото стопанство и неговата конкурентност. n Како да создадеме повеќе претприемачи?

n Како работи секторот за кредитирање во банките, кој одлучува дали вашиот проект заслужува кредит?

n Колкава хипотека е потребна за да добиете кредит? n Како се определуваат висината на каматата, рокот на отплата и грејс периодот?

повеќе информации ќе добиете на: akademija@kapital.com.mk l 02 3298 110/л.104/5 лица за контакт: Гордана Михајловска, Александра Стојменова, Бобан Ѓоргиевски Ве молиме вашето учество да го пријавите најдоцна до 2. Ноември 2012 година.

ПАНЕЛ 3: Тркалезна маса “Како треба да се работи?” На оваа тркалезна маса ексклузивно за учесниците на конференцијата своите искуства ќе ги пренесат успешни македонски инвеститори, претприемачи и банкари.

...Навигатор... пет земји на еу рипнаа против безвизниот режим

Што значат заканите за враќање на визите? Иако е јасно дека Брисел нема да донесе одлука со која повторно ќе ги врати визите за патувања низ европските земји, постои опасност одредена земја-членка на Унијата, или група земји, да побараат посебен механизам, па дури и временска забрана за влез на македонските граѓани во тие земји. пишува:

Габриела Делова

gabriela.delova@kapital.mk

Фотографија

фотоархива на капитал

Р

изикот од повторно спуштање на визната завеса ги крена земјите од Западен Балкан на нозе. Откако до Европската комисија пристигна писмено барање од пет земји-членки (Белгија, Луксембург, Холандија, Германија, Шведска) кои бараат да се разгледа можноста за суспензија на безвизниот режим за земјите од овој регион, во јавноста се вклучи црвениот аларам. Србија, исплашена од можноста да се вратат визите преку премиерот Ивица Дачиќ, изјави дека тие ќе ги

платат трошоците за азилантите, бидејќи, како што тврди тој, тоа би било помала штета споредено со штетата доколку се загуби безвизниот режим. Во Македонија, пак, атмосферата е малку поинаква. Опиени од позитивниот Извештај, веста за азилантите ги фати надлежните институции неспремни. Официјалната бројка објавена на Евростат дека за 50% е зголем бројот на македонски азиланти во ЕУ, речиси никој не ја предвиде како опасност. Министерката за внатрешни работи Гродана Јанкуловска посочи нејзиното министерство и надлежните институции дека ќе продолжат да се справуваат со истите мерки и активности како и досега против злоупотребата на визната либерализација. Но, ваквите изјави се чинат како недоволни, затоа што револтот од ЕУ продолжува да се демонстрира. Коментарите на дипломатите за она што е позадина се дека економската криза веќе неколку години остава длабоки последици кај членките на ЕУ. Дел од нив веќе банкротираа, или се на раб да го направат тоа. Невработеноста и во европските земји, како и кај земјите во регионот, расте со огромна брзина. Таквите околности ги тераат граѓаните на Европската унија да го работат и она што порано го работеле азилантите таму. Но, погодени од кризата, европските држави веќе немаат капацитет да ги толерираат ализлантите, на кои претходно некако им гледале низ прсти, иако статусот на азиланти никогаш не им бил признат. Преголем е товарот за дел од земјите-членки на Унијата кои уште плаќаат надоместок на барателите на азил. Сепак, со оглед на вкупниот број на одобрени барања за азил, но и на вкупниот број на азиланти, другите коментари се дека ЕУ на овој начин врши политички притисок врз земјите.

Капитал број 677 17.10.2012

НАВИГАТОР ИЗЈАВА НА неделата

“

> БРОЈКА

1,5

милијарди евра изнесуваат инвестициите во основни средства во земјава во 2011 година. Околу 517 милиони евра се инвестирани во машини и опрема, а најмногу пари, дури 955 милиони евра се вложени во градежни работи.

Сума Чакрабарти

претседател на ЕБРД

победник на неделата

Постојано слушаме за Грција, Шпанија и за Италија, а речиси никој не зборува за другите земји во грчкото соседство, кои исто така чувствуваат негативни последици од прелевањето на кризата“, смета Сума Чакрабарти, претседател на Европската банка за обнова и развој. Поради тоа, ЕБРД во наредните две години ќе одвои три милијарди евра кредит за земјите од Југоисточна Европа.

“

8

www.kapital.mk

Прв “данок“ на патот Ќе секнат црните пари

Мило Ѓукановиќ

+

Лидерот на Демократската партија на социјалистите во Црна Гора со вчерашната победа на парламентарните избори прераснува во рекордер на Балканот, кој најдолг период се наоѓа на власт. Од распаѓањето на СФРЈ, па с$ до денес, Ѓукановиќ и неговата партија бележат победа на изборите во Црна Гора. Самиот Ѓукановиќ веќе шест пати има седнато во премиерската фотелја, а еднаш ја извршуваше и функцијата претседател на оваа земја. Иако засега с$ уште не е сигурно дали по вчерашната победа Ѓукановиќ ќе успее да состави влада и повторно ќе успее да го заземе лидерското место, сепак, неговата победа јасно покажува дека народот на Црна Гора отворено ги поддржува политиките на неговата партија и верува во главната определба што побрзо да ја внесе Црна Гора во Европската унија. А имајќи го предвид статусот кој го има оваа земја во Брисел, несомнено е дека официјална Подгорица е на еден чекор од членството во Унијата. Ваквото лидерство и јасната визија уште долго ќе го чуваат Ѓукановиќ на лидерската позиција во Црна Гора, особено ако земјата продолжи вака “глатко“ да се движи кон европскиот пат. Ако се додаде и фактот дека Црна Гора во моментов е можеби единствената земја која добива отворена поддршка од Унијата и последователно добива позитивни извештаи од официјален Брисел, јасно е дека за Ѓукановиќ и за неговата партија во Црна Гора уште долго ќе “нема зима“.

Најкрупната измена на Законот за финансирање политички партии е воведувањето редовна контрола над циркулирањето на партиските пари, па сега Државниот завод за ревизија веќе нема да може да изврши ревизија на само на 10 од 55 регистрирани политички партии, како на пример лани или пак, во годишната работна програма воопшто да не предвидува никакви ревизии на политички партии, како што е случај со оваа година пишува:

Катерина Синадиновска katerina.sinadinovska@kapital.mk

фотографија:

Ш

фотоархива на Капитал

то се однесува до другите измени, се интервенира и во делот за регулирање на начинот на којшто партиите ги добиваат донациите. Со измените донаторите ќе добијат и обврска да им доставувааат фактури на партиите со реалната вредност на непаричните донации (материјални средства и услуги). За донација отсега ќе се смета и разликата меѓу пазарната вредност и фактурираната цена (со попустот), секако, и во случај кога партијата бесплатно ќе добие одредена услуга.

Досега во Законот стоше само формалната одредба дека “давателот на услугата е должен да ја извести политичката партија за вредноста на дадената услуга“ без да се прецизира како – писмено или усно - што значеше дека при евентуална контрола можеше да нема никаква евиденција. Кај казнените одредби се додаваат нови, кои предвидуваат (во однос на повеќе прекршоци) запирање на исплатата на средства за редовно годишно финансирање на политичката партија од Буџетот на државата. Мерката се применува додека партијата уредно не си ја исполни обврската. Најстрогата казна што се заканува од последните измени е губењето на правото на редовно финансирање од Буџетот во траење од три месеци, со која ќе се санкционира необјавувањето во пропишаниот рок на годишниот финансиски извештај на партијата. Највисоката фиксна казна останува предвидената во досегашното

www.kapital.mk

Капитал број 677 17.10.2012

Црвенковски го прослави 50-тиот роденден

Н

е се знае што си посака лидерот на СДСМ, Бранко Црвенковски, за својот јубилеен педесетти роденден, ниту што му посакаа неговите најблиски, но пет децении веројатно му беа доволни за да научи, дека на овој свет, желбите не се исполнуваат само со дување свеќи...

> БРОЈКА

е намалена вредноста на откупот на земјоделски производи од индивидуалните земјоделци во август годинава споредено со истиот месец минатата година. Овој пад најмногу се должи на драстично намалениот откуп и откупните цени кај житата, грозјето, млекото и кај млечните производи. Според Државниот завод за статистика, откупот на сопствени производи на претпријатијата е зголемен за 34,8%.

лидери

Т

ојота успеа да ја одбрани титулата највреден светски автомобилски бренд, а во категорија на 100 најдобри светски брендови таа е на високото 10-то место

ИлИЈА дИмОВСКИ

В

Да се биДе во исто време и многу храбар и многу претпазлив е уметност на успехот

Наполеон Бонапарта француски император

губитник на неделата

АКИО ТОЈОдА

Директор на Центарот за комуникации на ВМРО–ДПМНЕ

МРО–ДПМНЕ с$ уште го нема “средено“ финансискиот извештај за изборната кампања од 2011 година, па таму има “дупка“ од над три милиони евра меѓу приходите и расходите. Директорот на Центарот за комуникации на ВМРО–ДПМНЕ, Илија Димовски, вели дека се работи за долг евидентиран врз база на стасани фактури за кои е платен данок, со што како што вели, обврската кон државата е затворена. “Другото е с$ во областа на облигационите односи“, вели тој. Но, експертите велат дека кога најголемата владејачка партија должи пари за реклами кај најголемите телевизии, облигационите односи добиваат друга тежина.

Н

ЃОРГе ИВАНОВ

еговиот силен ангажман и најава дека нема да прифати ново понижување дадоа резултат и придавката “македонски“ се најде во Извештајот од Европската комисија

не им беше неделата

Н

БлеРИм БеџеТИ

ајголемите критики во секој годишен извештај од Европската комисија ги добива Министерството за правда поради проблемите со владеењето на правото

Б

9

мисла на неделата

29,2%

от кон Брисел и за кампањи! законско решение – 10 илјади евра, што најверојатно, звучи безопасно за партиите од форматот на ВМРОДПМНЕ, СДСМ, ДУИ или ДПА, кога се знае дека тие и дневно знаат да потрошат поголеми суми само за реклама. Со 10 илјади евра се казнува надминување на лимитот за примање поединечна донација и недоставувањето извештаи за донациите и за финансиското работење. Рокови се воведуваат и во однос на објавувањето на годишните финансиски извештаи на партиите. Дополнет е и делот од Законот со кој се уредува содржината на регистарот на донации што партиите имаат обврска да го водат. Покрај веќе дефинираните податоци за донаторите, партиите отсега ќе мора да наведат кои донации им стигнале од субјекти кои директно или индиректно се поврзани со нив или се под нивна контрола. Се воведува и должност за политичките партии овој регистар да го објавуваат на својата интернет-страница на секои шест месеци.

НАВИГАТОР

ЖИВКО БудИмИР

рисел во најновиот Европски извештај ñ порача на власта во Босна и Херцеговина дека земјата сериозно назадува во однос на реформите

_

СпИРО РИСТОВСКИ Има многу обврски со кои треба да се занимава министерот за труд и социјала Спиро Ристовски, и тие обврски се многу поголем проблем за граѓаните и за општеството од полемиката што ја води со лицата од заедницата ЛГБТ. На пример, што прави министерот Ристовски за да спречи т.н. азиланти организирано да се иселуваат од Македонија во земјите од Европската унија, поради што сега ни се заканува враќање на визниот режим. Голем број од тие т.н. азиланти се социјалци, кои ги покрива ресорот на Ристовски. Иако тој секоја година добива с$ поголем буџет за социјални давачки и промовира некакви активни мерки за подобрување на животниот стандард на социјалците, проблемот не го решава. Исто така, што прави министерот за да го реши проблемот со с$ уште високото ниво на сиромаштија во земјава? Секој трет или четврти граѓанин во оваа земја живее под стапката на сиромаштија и тоа е поразително. Каде се активните мерки на Ристовски за справување со оваа состојба? Затоа министре оставете ги припадниците на заедницата ЛГБТ да си го тераат животот, а Вие занимавајте се со реалните проблеми на граѓаните.

Капитал број 677 17.10.2012

10

www.kapital.mk

НаВиГатОР

ГРафиК На Неделата...

3 фаКти Кти за... К

14,8

НаЈмНОГу РаСтат ПРОдажНите цеНи ВО еНеРГетСКиОт СеКтОР Извор: Државен завод за статистика 12% 10%

10,70%

9,90%

8%

6%

0,10%

0% -2%

-3,60%

-1,20%

-0,90%

Производство на метали

Рударство

Производство на електрична опрема

тони злато има во девизните резерви на Македонија, со што е на 75-то место во светот

6,8

4% 2%

тони злато поседува централната банка на Србија и има најмногу во регионот

-4%

П

Прехранбени производи

Снабдување со Нафтени производи електрична енергија

родажните цени на индустриските производи на домашниот пазар во првите девет месеци од оваа година најмногу пораснаа во нафтениот сектор, снабдувањето со електрична енергија, производството на опрема и на фармацевтски производи. Во индустријата за производство на метали, во рударството и во производството на електрична опрема бележат најголем пад, така што кај овие сектори конкурентноста е на најголем удар.

светот низ медиумите...

Der Spiegel

“Внимание, инфлација“, пишува на насловната страница од последното издание на германскиот магазин. Според анализата, во европа во моментов има притаена инфлација, која неминовно набрзо ќе мора да се објави или самата ќе излезе на површина. lll

тони злато има САД, што е најмногу од 1952 година, кога имале дури 20.000 тони

8.133

Колку е длабока екон криза во Македонија?

80%

83%

Промет во трговија на мало

Newsweek

Ambito Financiero

Пораст на речиси сите индекси на берзите ширум Јужна америка од неколку процентни поени. Ваквиот феномен кој го анализира аргентинскиот весник ретко се гледа и според експертите, се должи на долгогодишната стабилност и забрзан економски развој во латинска америка. lll

www.kapital.mk НАЈЧИТАНО НА WEB...

1

Европа се заканува, Македонија ќе се бори против визната завеса. Кој ќе победи?

2

Адора прослави 20 години со пуштање елитен објект на Водно

3

До кога Бугарија може да го крие Зоран Даневски?

4

Ставрески договори во Токио нов заем од 250 милиони евра за догодина

25%

-40%

16%

9,8%

5,5%

Ное 2011

Окт 2011

Сеп 2011

-5% Авг 2011

Јуни 2011

Апр 2011

-20%

Мај 2011

4,3%

5% 0%

Јули 2011

20%

Март 2011

ОН предупредуваат дека следуваат природни катастрофи од незапаметени размери. Ова го пренесува австралискиот дневен весник, кој преку репортажа од Бали и од Јапонија сака да навести на што треба да бидеме подготвени. lll

36%

40%

Феб 2011

The Australian

60%

Јан 2011

американскиот магазин прави голема анализа на расплетот на иранската криза. Во текстот се наведуваат десетици причини зошто треба, а зошто не да се оди на воено расчистување на сметките. lll

Извор: Државен завод за статистика

„Капитал“ ги анализираше податоците за состојбите со производството во индустријата и со прометот во трговијата на мало, кој најдобро ја отсликува потрошувачката моќ на населението. И дојдовме до поразителни заклучоци. И двата показатели паѓаат цела година пишува:

Спасијка Јованова

spasijka.jovanova@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

К

ако може најлесно да се излезе од економската криза? Повеќето економисти, па и политичари се согласни дека со поттикнување на потрошувачката и на производството најефикасно може да се влијае на зголемување на економскиот раст и спречување на растот на невработеноста. Дали ова важи и за Македонија? „Капитал“ ги анализираше податоците

за состојбите со производството во индустријата и со прометот во трговијата на мало, кој најдобро ја отсликува потрошувачката моќ на населението. И дојдовме до поразителни заклучоци. Индустриското производство на месечно ниво паѓа цела година. Прометот во трговијата на мало паѓа од јануари годинава досега. Значи овие инструменти не се вклучени, или барам не функционираат, во антикризниот модел во Македонија. Засега функционира само јавната потрошувачка, која се финансира од државниот Буџет, но дали е доволна само таа и до кога ќе може да ја чува македонската економија од уште подлабока рецесија? Во моментот економијата е во криза и тешко ќе излезе од неа и наредната година ако не

Инд

МБИ10

3.000

МБИД

2.800 2.600 2.400

www.kapital.mk

2.000

прОЦенки...

ТОп весТи...

сТефан санинО

кока-кола хеленик од грција се сели во Швајцарија

генерален директор на Директоратот за проширување на ЕУ

постои ризик од враќање на визите

Н

П

остои одлука да се држи вратата отворена и да се одржува визната либерализација. Но, мора да се осигура дека овој систем не се злоупотребува. Ако е постојано злоупотребуван, тогаш ризикот постои“, порача првиот човек на Директоратот за проширување на ЕУ откако пет земјичленки на ЕУ се заканија со враќање на визите за Македонија.

1,5 ономската а?!

декс на индустриско производство (%)

-8%

60 секунди брифинг

2.200

-2%

милиони платежни картички се во функција во Македонија заклучно со август оваа година. Според податоците од Народната банка, дури 1.126.531 се со дебитна функција. Со картичка може да платите кај 23.646 трговски субјекти.

ајголемата грчка компанија според пазарната вредност, Кока-кола хеленик, која е втора најголема полнилница на “кока-кола“ во светот, најави дека ќе се сели во Швајцарија, а своите акции ќе ги котира на берзата во Лондон. Кока-кола хеленик објави на Атинската берза дека акционерите, кои мнозинството се од странство, целосно своите удели ќе ги заменат за акции во Кока-Кола ХБЦ со седиште во Швајцарија. Американската компанија Кока-кола компани има удел од 23% во Кока-кола хеленик, која полни “кокакола“ и други пијалаци во 28 земји, од Русија до Нигерија. Кока-кола хеленик веќе подолго време се жали на големи даночни оптоварувања кои ги наметнала владата во Грција во рамките на програмата за штедење.

септември за првпат финансиски најслаб месец -7%

Феб 2012

ЈОргОванка ТабакОвиќ

гувернер на Народната банка на Србија

се промени економскиот модел, кој базира на социјален буџет и нереални трошоци, наместо на инвестиции и лична потрошувачка. Не може државата да троши до недоглед на социјала и јавна администрација, бидејќи тоа ќе треба од некаде да го финансира. Колку побрзо закрепнат инвестициите (јавни и приватни) и финалната потрошувачка, која учествува дури со 92,4% во структурата на македонскиот брутодомашен производ, толку полесно економијата ќе излезе од рецесија. За тоа треба да помогнат и фискалната и монетарната политика. Фискалната да се ослободи од непродуктивните трошоци, а монетарната од стегите, со кои ги чува девизниот курс и инфлацијата (во последно време сé потешко) по цена на слаб економски раст. Дали Македонија е подготвена активно да се соочи со кризата или и понатаму ќе си бараме изговор во кризата во Европската унија?

рубљата стигна во србија

Н

ародната банка на Србија ја стави рускатa рубља на листата на девизи и ефективни странски пари кои менувачниците и банките во земјата може да ги продаваат и купуваат. Ова значи дека може да се извршуваат финансиски трансакции во оваа валута, а целта е да се олесни и унапреди соработката меѓу Србија и Русија во стопанството и во финансискиот сектор. Колку ќе вреди руската рубља во однос на динарот ќе се знае откако и официјално ќе биде ставена на листата.

З

а првпат септември е финансиски послаб месец од летните месеци август, јули, јуни и мај, за што сведочат податоците од извештаите за платниот промет во земјава. Според овие податоци, кои ги објавува Народната банка на Македонија, во минатиот месец платниот промет во денари изнесува околу 203 милијарди денари (3,3 милијарди евра) и е помал од претходните месеци, што е невообичаено за овој месец. Традиционално тој финансиски е многу појак затоа што започнуваат бизнисактивностите по летните одмори и училишната година. Но, очигледно финансиската криза си го направи своето и ја намали вкупната потрошувачка во земјава. Според податоците од НБРМ, во август платниот промет изнесува 218,6 милијарди денари, во јули дури 227,4 милијарди денари, во јуни 209,6 милијарди денари, а во мај 233,7 милијарди денари. Ситуацијата е сосема различна во минатата година, кога во септември платниот промет изнесува 159,8 милијарди денари и е поголем во однос на август, јули и мај.

1.800 06/10 10/10 02/11 05/11 09/11 12/11 04/12 08/12

берза

мби 10

3.000 2.800 2.600 2.400

МБИ 10 2.200 2.000

1.799,43

1.800 МБИ 10

06/10 10/10 02/11 05/11 09/11 12/11 04/12 08/12

2010/2012 Max. 2.827,62 Min. 1.808,47 МБИ2010/2012 МБИ 10 10 МБИ 10 МБИ 10 2010/2012 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Max. 2.827,62 МБИ 10 2010/2012 Min. 1.808,47 Топлификација 2010/2012 2010/2012 Max.Max. 2.827,62 2.827,62 МБИ 10 2010/2012 Max. на2.827,62 Половина месец надолен тренд 2010/2012 Min. Min. 1.808,47 1.808,47 2010/2012 Max. 2.827,62 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК 2010/2012 Min. Македонската берза. Позитивно е 1.808,47 2010/2012 Max. 2010/2012 Min. 2.827,62 1.808,47 Топлификација само што на Македонската берза 2010/2012 Min. 1.808,47 +100,00 НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК движењата иДОБИТНИК нагоре и надолу се+5,56% со НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК 2010/2012 Max. многу слаб интензитет и не можат2.827,62 да НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Топлификација Топлификација НАЈГОЛЕМ се очекуваатДОБИТНИК поголеми шокови. Топлификација 2010/2012 Min. 1.808,47 Топлификација НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК

1.799,43 1.799,43 1.799,43 1.799,43 1.799,43 1.799,43 1.900,00 1.799,43 1.900,00 Топлификација +100,00 1.900,00 1.900,00 Гранит 1.900,00 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК 1.900,00 1.900,00 +100,00 +100,00 Топлификација +100,00 НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК 475,00 +100,00 +100,00 Гранит -8,00 1.900,00 НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК ГУБИТНИК НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК 475,00 Гранит Гранит +100,00 Гранит Гранит Гранит -8,00 DOW JONES 475,00 475,00 475,00 475,00ГУБИТНИК НАЈГОЛЕМ 475,00 -8,00 -8,00

+5,56%

+5,56% +5,56% +5,56% +5,56% +5,56% -1,69% +5,56% -1,69%

Гранит -8,00 -8,00 -8,00 DOW JONES

-1,69% -1,69% -1,69% -1,69% -1,69%

DOWDOW JONES JONES DOW JONES DOW JONES 14.000 -8,00 DOW JONES

-1,69%

475,00

13.500 13.000 12.500 14.000 DOW JONES 12.000 13.500 11.500 13.000 14.000 14.000 14.000 11.000 14.000 13.500 12.500 13.500 13.500 14.000 10.500 13.500 13.000 12.000 13.000 13.000 13.500 10.000 12.500 13.000 11.500 12.500 12.500 07.11 10.11 01.12 04.12 07.12 10.12 13.000 12.000 12.500 11.000 12.000 12.000 12.500 11.500 14.000 12.000 10.500 11.500 11.500 12.000 11.000 13.500 11.500 10.000 11.000 11.000 11.500 10.500 10.11 01.12 04.12 07.12 10.12 13.00007.11 11.000 10.500 10.500 10.000 11.000 12.50007.11 10.11 01.12 04.12 07.12 10.12 10.500 10.000 10.000 10.500 12.000 10.000 07.11 07.11 10.11 10.11 01.12 01.12 04.12 04.12 07.12 07.12 10.12 10.12 10.00007.11 10.11 01.12 04.12 07.12 10.12 11.50007.11 10.11 01.12 04.12 07.12 10.12 11.000 10.500 10.000

DOW JONES

13.328,00 07.11

10.11

01.12

04.12

13.328,00 13.328,00 13.328,00 13.328,00 13.328,00

+0,02% 07.12 10.12

На инвеститорите сега им е попривлечно да13.328,00 ги држат парите во банка отколку да гиДРУГИ инвестираат на берза. Оваа сезона +0,02% ПАЗАРИ +0,02% на квартални резултати на светските економии последните FTSE 100 е најлошата во 5.824,26 +0,51% +0,02% +0,02% неколку години.

Nikkei225 8.577,93 +0,02% +0,51%

ДРУГИ ПАЗАРИ ДРУГИ ПАЗАРИ S&P 500 FTSE 100 FTSE 100 Nasdaq ДРУГИ ДРУГИ ПАЗАРИ ПАЗАРИ ДРУГИ ПАЗАРИ Nikkei225 Nikkei225 DAX ДРУГИ ПАЗАРИ S&P 500 FTSEFTSE 100 100 S&P 500 TOPIX100 FTSE Nasdaq Nikkei225 Nikkei225 Nasdaq FTSE 100 Nikkei225 DAX 500 S&P 500 S&P DAX Nikkei225 ДРУГИ S&P 500ПАЗАРИ TOPIX Nasdaq Nasdaq TOPIX S&P 500 ВАЛУТИ Nasdaq FTSE 100 DAX Nasdaq DAX DAX Nikkei225 TOPIX TOPIX DAX ВАЛУТИ евро Фунта TOPIX ВАЛУТИ S&P 500 TOPIX СТАПКА Nasdaq Фунта евро ВАЛУТИ ВАЛУТИ DAX 1,2386 Фунта евро ВАЛУТИ СТАПКА ВАЛУТИ TOPIX ПРОМЕНА

1.428,59

5.824,26 13.328,00 5.824,26 3.044,11 други пазари

722,99 +0,65% 1.428,59 -0,30% 3.044,11 -0,17% 5.824,26+0,77% +0,51% 7.288,01 7.288,01 +0,77% 3.044,11 -0,17% 7.288,01 +0,77% 8.577,93 +0,51% 722,99 722,99 +0,65% +0,65% 7.288,01 +0,77% евро долар 722,99 +0,65% 1.428,59 -0,30% 722,99 +0,65% СТАПКА 3.044,11 -0,17% евро долар 7.288,01 +0,77% 1,2972 евро долар СТАПКА 722,99 ПРОМЕНА +0,65%

VALUTI

£ €

1,2386 Фунта Фунта евро евро -0,21% Фунта евро ПРОМЕНА 1,2386 Фунта евро СТАПКА СТАПКА СТАПКА

+0,02% -0,30%

+0,51% +0,51% -0,17% 8.577,93 8.577,93 +0,51% +0,51% 7.288,01 +0,77% +0,02% 1.428,59 -0,30% 5.824,26 5.824,26 +0,51% +0,51% 1.428,59 -0,30% 722,99 +0,65% 5.824,26 +0,51% 3.044,11 -0,17% 8.577,93 8.577,93 3.044,11+0,51% -0,17% 5.824,26 +0,51% 8.577,93 +0,51% 7.288,01 +0,77% 1.428,59 1.428,59 -0,30% 7.288,01 -0,30% +0,77% 8.577,93 +0,51% 1.428,59 -0,30% 722,99 +0,65% 3.044,11 3.044,11 -0,17% -0,17%

ВАЛУТИ ПРОМЕНА СТАПКА -0,21%

€ $

СТАПКА 1,2972 евро евро долар долар +0,16% евро долар ПРОМЕНА 1,2972 евро долар СТАПКА СТАПКА ПРОМЕНА СТАПКА +0,16%

СТАПКА 1,2386 1,2386 -0,21% 1,2386 1,2386 -0,21% -0,21% -0,21% ЗЛАТО -0,21% ФЈУЧЕРСИ 1,2386 ЗЛАТО

СТАПКА 1,2972 1,2972 +0,16% 1,2972 1,2972 +0,16% +0,16% +0,16% +0,16% 1,2972

ФЈУЧЕРСИ ФЈУЧЕРСИ ЗЛАТО ФЈУЧЕРСИ -0,21% ФЈУЧЕРСИ

+0,16% -0,63%

ФЈУЧЕРСИ ПРОМЕНА ПРОМЕНА Фунта евро ПРОМЕНА ПРОМЕНА ФЈУЧЕРСИ СТАПКА

1.748,60 FJU^ERSI 1.748,60 ЗЛАТО ЗЛАТО ZLATO 1.748,60 ЗЛАТО ЗЛАТОБрент Нафта Нафта Брент ФЈУЧЕРСИ 1.748,60 1.748,60 1.748,60 113,46 1.748,60 113,46 ЗЛАТОБрент Нафта

ПРОМЕНА ПРОМЕНА евро долар ПРОМЕНА ПРОМЕНА СТАПКА

ПРОМЕНА

113,46 1.748,60 113,46 113,46 113,46 113,46

Нафта Нафта Брент Брент Нафта БрентBRENT NAFTA Нафта Брент Нафта Брент

113,46

ПРОМЕНА

-0,63%

-0,63% -0,63% -0,63% -0,63% -0,13% -0,63% -0,13% -0,13% -0,63% -0,13% -0,13% -0,13% -0,13%

пОдаТОЦиТе се Од ден 02.10.2012 дО 15ч.

-0,13%

3.300 3.100 2.900 2.700 2.500 2.300 2.100 1.900 1.700 07/10 10/10

Капитал број 677 17.10.2012

12

www.kapital.mk

воведник

Биљана Здравковска Стојчевска biljana.zdravkovska@kapital.mk

Државата им должи на компаниите 220 милиони евра, а компаниите меѓусебе си должат околу 4,8 милијарди евра. Овој податок е скандалозен и покажува дека во Македонија буквално никој никому не му плаќа. Едните затоа што немаат пари, а добар дел затоа што немаат желба да платат. Оти на многу компании им одговара да викаат гласно по државата дека е најголемиот должник, па со објаснување дека еве, и државата должи, да не си ги плаќаат своите обврски или да ги плаќаат со огромно доцнење и со уцена за попуст. Така, компанијата којашто има побарување од друга компанија станува заложник на компанијата којашто & должи и не може да направи ама баш ништо за да си го наплати побарувањето. Освен да верува во ветувања

Ветување

П

ред извесно време во јавноста одекна бројката дека државата на крајот на ланската 2011 година компаниите побарувале од државата 220 милиони евра. Опозицијата тоа го искористи како крунски доказ за да излезе на прес-конференција и во стилот на ”ете, нели ви кажавме”, да повтори дека државата многу им должи на компаниите. Владата и министрите пак, се потрудија колку што е можно повеќе да ја игнорираат и да не ја коментираат оваа бројка. Можеби тој долг сега, по десет месеци, е уште поголем, можеби веќе почнал да се намалува. Бидејќи нели, премиерот вети дека државата ќе почне веднаш да ги враќа долговите. Во случајов износот и не е толку битен. Многу побитен аспект, кој во јавноста остана тотално незабележан, е податокот дека вкупните побарувања на компаниите изнесуваат над пет милијарди. Од нив, 220 милиони евра или само 4,5% се долговите на државата, додека останатите 95,5% или околу 4,8 милијарди евра се пари кои компаниите си ги должат меѓусебе. Ова е скандалозен податок. Кој дава едно сосема поинакво светло на фамозниот проблем со неликвидноста. Еве, хипотетички, да кажеме дека државата уште следниот месец ќе ги врати сите 220 милиони евра што им ги должи на компаниите. Што правиме со останатите 4,8 милијарди евра? Дали компаниите кои должат можат да ветат дека во следните шест месеци ќе се раздолжат секаде каде што должат? Дали во оптек има доволно пари за да се подмири неликвидноста? Дали и кога би имало пари би ги вратиле парите кои ги должат? Значи, долговите на државата не биле баш најголемиот проблем во приказната за македонската неликвидност. Точно е дека државата има најголема вина што го воведе и го промовираше системот на неплаќање и должење во плаќањето на своите обврски како нешто што е најнормално. Има вина и што не поставува систем во кој ќе се санкционира доцнењето на плаќањата и финансиската недисциплина. Но, оваа бројка за внатрешна задолженост од над пет милијарди евра покажува дека во Македонија

буквално никој никому не му плаќа. Едните затоа што немаат пари, а добар дел затоа што немаат желба да платат. Оти на многу компании им одговара да викаат гласно по државата дека е најголемиот должник, па со објаснување дека еве, и државата должи, да не си ги плаќаат своите обврски или да ги плаќаат со огромно доцнење и со уцена за попуст. Така, компанијата којашто има побарување од друга компанија станува заложник на компанијата којашто & должи и не може да направи ама баш ништо за да си го наплати побарувањето. Или ќе чека да се наплати по неколку месеци, и тоа без камата, или за да добие поскоро свежи пари, ќе се согласи да голем попуст, па така, оној кој му должи ќе му плати многу помалку. Воведувањето на задолжницата нема воопшто да го реши проблемот, бидејќи е оставено на добра волја на деловните партнери дали ќе ја потпишат задолжницата или не. Но, оној кој досега имал желба да потпише лична меница ќе има исто толку волја да ја потпише и задолжницата. Еве една ситуација. Една мала фирма да ја услови големата фирма да потпише задолжница. Малата фирма можеби и ќе успее да си го наплати побарувањето, но потоа може да заборави на бизнисот, оти во секое време може да биде заменета со некоја друга фирма која е подготвена да чека за наплата. Да не се заборава дека задолжницата не ја фаќа државата. Оти нејзе системот & дозволува да плаќа кога премиерот ќе вети и нормално, без камата. Очигледно, на Македонија & треба нешто повеќе од добар збор и ветување за да се среди проблемот со неликвидноста и внатрешната задолженост. Никаде во светот не се толерира некој да купи нешто, а за тоа да не плати или да плати кога ќе сака или кога ќе има пари. Секаде во светот за неплаќање и доцнење во плаќањето следуваат санкции. Владата направи добар гест што вети дека ќе ги врати долговите и ќе продолжи навреме да плаќа. Но, за да може и компаниите да ги натера да си ги плаќаат, Владата мора ова нејзино ветување да го преточи во закон со кој сите кои доцнат со плаќање ќе плаќаат.

Капитал број 677 17.10.2012

www.kapital.mk

Капитал наи годишните средби на М 14 EXCLUSIVE: годишна средба на ММФ на светсКа банКа во тоКио

www.kapital.mk

ММФ и на светсКа банКа во тоКио

Капитал број 677 17.10.2012

15

Лагард:

Сите поЛитики да Се наСочат кон забрзување на раСтот!

а

ко на претходните средби на ММФ и на Светската банка во април годинава во вашингтон фискалната консолидација во еврозоната беше главната порака, овој пат во фокусот на речиси сите состаноци беше потребата од забрзување на растот и создавањето нови работни места. Шефицата на ММФ, кристин Лагард, истакна дека токму земјите во развој во европа се најзасегнати од развојот на кризата, бидејќи најголемите европски економии, всушност, се и најголеми трговски партнери на балканските земји и поради тоа, сугерира Македонија и регионот да инвестираат повеќе во инфраструктурата за да се остварат повисоки стапки на раст

Капитал број 677 17.10.2012

www.kapital.mk

16 годишна средба на ММФ и на светсКа банКа во тоКио Кристин Лагард

ЏиМ Јонг КиМ

“Загрижувачки е тоа што оваа криза с$ повеќе ги погодува земјите во развој. ММФ ќе направи с$ за да им помогне, но многу е важно и самите влади да спроведат структурни реформи за да поттикнат побрз развој.“

“Крајот на сиромаштијата е тоа што, всушност, секој ден го размислувам како претседател на Светската банка. Нашата агенда ќе биде да се поттикне развојот на економиите за да се намали бројот на сиромашните.“

извршен директор на ММФ

претседател на Светска банка

специјален известувач од Токио:

александар Јанев

В

aleksandar.janev@kapital.mk

реме е за акција. Извршниот директор на Меѓународниот монетарен фонд (ММФ), Кристин Лагард, на Годишните средби на Фондот и на Светската банка во Токио неколку пати изјави дека тоа е главната поента што мора да ја сфатат креаторите на економските политики за да го спасат светот од нова рецесија. ММФ и Светската банка се уште позагрижени за иднината на многу земји бидејќи ризиците и понатаму растат. Ако на претходните средби на овие две финансиски институции во април годинава во Вашингтон фискалната консолидација во еврозоната беше главната порака, овој пат во фокусот на речиси сите состанци беше потребата од забрзување на растот и создавањето нови работни места. Она што е интересно за Македонија и останатите земји во развој од Балканот, Лагард истакна дека токму овој регион може да биде најмногу засегнат од развојот на настаните во Европа, бидејќи најголемите европски економии коишто се во епицентарот на кризата, всушност, се и најголеми трговски партнери на балканските земји. “Загрижувачки е тоа што, всушност, оваа криза почна силно да ги погодува земјите во развој. Постои голема несигурност што ги плаши инвеститорите да вложуваат и да отвараат нови работни места. Многу е направено досега, меѓутоа, мора да издејствуваме поголема посветеност на спроведувањето на реформите. Сега најважно е да се фокусираме на политиките за забрзување на економскиот раст и на отворањето нови работни места. Мислам дека е крајно време да се преземе акција“, истакна Лагард во Токио. Поради потребата за фискална консолидација, односно намалување на буџетските дефицити и јавните долгови кај презадолжените европски земји, монетарците сугерираат големи кратења на јавните расходи. Но, Европа не е единствената која треба да преземе акција. ММФ смета дека земјите во развој треба да ја искористат можноста, да се фокусираат на домашните потенцијали за раст, не само врз основа на инвестициите, туку и како последица на зголемена потрошувачка. Во превод, тоа значи дека овие земји треба да

годишните сред на ММ Ф и на светска банка се од по 48 години. Поби ржаа во токио раките од Јапонија се итно да се презе бидејќи светот ста ме акција, нува с$ поопасно ме сто со непредвидл ива иднина направат длабоки структурни реформи во економиите. Спротивно на препораките за западноевропските земји, ММФ сугерира земјите во развој коишто немаат должнички проблеми, како што е Македонија, да ги зголемат инвестициите во инфраструктурни проекти. Шефицата на ММФ истакна дека фондот за поддршка на ММФ за земјите во криза надмина 460 милијарди евра и истакна дека Фондот особено ќе се обиде да им помогне на помалите и неразвиени економии. Во исто време, македонската делегација во Токио, предводена од министерот за финансии, Зоран Ставрески, договори со Светската банка нов заем од 250 милиони евра. Околу 50 милиони евра ќе бидат на располагање директно од фондот на Светска банка, додека пак, за останатите 200 милиони евра оваа меѓународна финансиска институција

ќе биде гарант за да може Владата по поповолни услови да се задолжи кај комерцијалните банки. Министерот Ставрески во Токио истакна дека и ова задолжување е во насока да се зголемат инвестициите во инфраструктурата, како што, всушност, сугерираат и ММФ и Светска банка. “С$ уште не се знае колку точно пари од буџетот за 2013 ќе бидат одвоени за инфраструктурни проекти, меѓутоа Владата ги има предвид сите препораки од извршниот директор на ММФ, Кристин Лагард, за зголемување на капиталните инвестиции. Настојуваме во секој буџет да обезбедиме доволно голем износ за капитални инвестиции и следната година буџетот кој сега го подготвуваме ќе содржи повисоко ниво на капитални инвестции, односно она максималното што можеме како земја да го дозволиме и во тој дел ќе предвидиме средства за крупни проекти од инфраструктурата како што е Коридорот 10, пругата на

Капитал број 677 17.10.2012

www.kapital.mk

18 годишна средба на ММФ и на Светска банка во Токио Оливие Бланшард главен економист на ММФ

“Повеќе итни мерки мора да се преземат. Европа да ги исполни ветувањата за фискално прилагодување, но во исто време да ја одржи конкурентноста за да обезбедат некаков економски раст. Треба да се наместат повеќе коцки во оваа комплицирана сложувалка за да имаме надеж дека најлошото сме го оставиле зад нас.“ Коридорот 8 кон Бугарија - првиот дел од Куманово до Бељаковце, ќе има средства за гасификација и ќе има средства за продолжување на некои проекти, како што се регионални патишта и слично. На среден рок, инвестициите во капитални објекти ќе ја зголемат конкурентноста на домашната економија и потенцијалот за побрз раст“, изјави Ставрески. Монетарците од Фондот потенцираат дека е јасно дека земјите во развој во Југоисточна Европа, па дури и пошироко гледано, се изложени на одредени ризици што произлегуваат од европската криза и затоа, многу е важно европските земји да ги остварат ветувањата, што значи да ги спроведат реформите што ќе овозможат фискална консолидација. Особено важно е европските влади да спроведат структурни реформи и да останат посветени на тоа. Освен преку фискалната политика, шефицата на ММФ, Лагард, сугерираше централните банки преку монетарната политика да го стимулираат економскиот раст. Гувернерот на Народната банка, Димитар Богов, кој исто така присуствуваше на состаноците во Токио, изјави дека монетарната политика во земјата е доволно релаксирана за да создаде амбиент за поголема кредитна поддршка од банките. Тој истакна дека токму поради тие причини, оваа година беше сменета и монетарната рамка за да ги стимулира банките повеќе пари да вложуваат во економијата.

Слаб економски раст и идната година

За време на одржувањето на Годишните средби на ММФ и на Светска банка во Токио, беа објавени и најновите проекции за економските движења во светот до крајот на годината и во 2013 година. Најновиот Извештај за светската економија што го објави ММФ е вообичаено голем документ во над 200 страници, меѓутоа не треба многу да читате за да сфатите дека светот станува с$ поопасно место со непредвидлива иднина. Монетарците се сериозно загрижени дека глобалната економија покажува полоши знаци дури и од 2009 година, кога почна оваа криза и затоа алармираат дека многу е веројатно светот повторно да падне во рецесија. Новите проекции за Македонија се дека економијата годинава ќе оствари раст од најмногу 1%, додека пак во 2013 година растот на БДП нема да биде поголем од 2%. Тоа значи дека нивните прогнози за Македонија се преполовени поради зголемените ризици за ескалирање на

кризата. “Јасен е заклучокот дека земјите во развој се многу силно поврзани со развиените економии и тие веднаш ја чувствуваат кризата преку трговските канали. Тоа значи дека извозот од земјите во развој ќе се намалува“, истакна главниот економист на ММФ, Оливие Бланшард. Тој потенцираше дека развојот на настаните во еврозоната ќе има пресудно значење за развојот на помалите економии во Европа. Дел од останатите земји во развој од групата во којашто што спаѓа и Македонија годинава, дури и во услови на голема должничка криза, се очекува да остварат високи стапки на економски раст. Тоа се Летонија, со проеција за раст од 4,5%, Косово со 3,8%, Турција со 3% и Литванија со 2,7% раст на БДП. Меѓутоа, дел од нив ќе ја завршат 2012 година во рецесија со пад на БДП, и тоа Хрватска од -1,1%, Унгарија -1% и Србија -0,5%. Интересно е што ММФ сега има попозитивни очекувања за развојот на германската економија, каде што се извезуваат околу 30% од македонските производи. Се очекува годинава Германија да оствари раст од 0,9%, што е подобра проекција во споредба со претходната, но и понатаму далеку под просечната стапка на раст во најдобрите економски времиња. Иста стапка на економски раст во Германија се очекува и во 2013 година. Според среднорочните проценки на ММФ, македонската економија во следните пет години може да оствари раст на БДП од само 4%, што значи дека не се очекува забрзување на економската активност со поголеми стапки, кои единствено може да донесат позитивни ефекти врз животниот стандард. Фондот проценува дека следните неколку години ќе поминат во санирање на последиците од неколкугодишната економска криза, а актуелните политики не даваат јасна слика и определба за поголеми структурни реформи во економијата кои може да обезбедат побрз економски развој. Во Европа и понатаму главниот ризик доаѓа од најзадолжените земји, Грција, Италија, Шпанија и Португалија. “Повеќе итни мерки мора да се преземат. Шпанија и Италија мора да ги следат плановите за фискално прилагодување, но во исто време да ја одржат конкурентноста за да обезбедат некаков економски раст. Тоа значи дека банките мора да се докапитализираат и да бидат способни да позајмуваат пари

по нормални каматни стапки. Треба да се наместат повеќе коцки во оваа комплицирана сложувалка за да имаме надеж дека најлошото сме го оставиле зад нас“, истакна Бланшард. Според најновите проекции, се очекува развиените земји годинава да остварат економски раст од 1,5%, наспроти претходните проценки од април годинава, додека пак, земјите во развој ќе остварат просечен економски раст од 5,6%.

Грција останува главна опасност

Извршниот директор на ММФ, Кристин Лагарад, во Токио изјави дека е потребно време пред Атина да биде во можност да го намали дефицитот на договореното ниво. Со ова, крајниот рок за исполнување на условите се поместува до 2016 година. Лагард смета дека наместо притискање, некогаш е подобро да се даде малку повеќе време поради околностите и фактот дека многу други земји во исто време одат низ истиот пакет-политики со намера за кратење на нивните дефицити. “За ова се залагавме за Португалија, за ова се залагавме за Шпанија и за ова се залагаме и за Грција“, рече Кристин Лагард. “Повторував многу пати дека две дополнителни години се неопходни за земјата, всушност, да се соочи со програмата за фискална консолидација“, истакна Лагард. Интересно е тоа што таа, всушноост, и не се впушташе многу во коментирање на состојбите во Грција, со образложение дека тимот на ММФ е во Атина на преговори и поради тоа не може да каже повеќе детали. Грција минува низ болни мерки на штедење наметнати врз земјата во замена за ветените заеми и кратење на долговите во вредност од 347 милијарди евра. Стегањето на ременот ја однесе Грција во петтата година на рецесија. Земјата се согласи да си го намали јавниот дефицит на 2,1% од БДП до 2014 година. Минатата година дефицитот изнесуваше 7,3%, но дополнителните две години на Лагард ќе го поместат рокот до 2016 година. Меѓутоа, длабоката рецесија во Грција направи уште еден проблем. Јавниот долг не може да се намали брзо до ниво од 120% од БДП, како што се очекуваше од земјата. Според последните проценки, јавниот долг годинава ќе биде 170,7% од БДП, а во 2013 година дури и ќе порасне на ниво од 181,8% од БДП поради падот на економијата. До 2020 година, најверојатно, долгот може да се намали само до околу 150% од БДП.

Капитал број 677 17.10.2012

20

www.kapital.mk

www.kapital.mk

Капитал број 677 17.10.2012

COVER STORY: “Капитал“ на лице место

21

Во Западна Македонија се гради на голеМо, а Во источна саМо Во струМица

Топ 10 општини каде најмногу се градело во 2011 година изградена површина во m2 46.239

број на станови 581

Гостивар

35.637

353

Струга

34.119

351

Охрид

33.593

465

Карпош (Скопје)

28.722

282

Боговиње

27.399

192

Центар (Скопје)

20.906

318

Струмица

17.443

219

Ѓорче Петров (Скопје)

14.082

177

Сопиште (Скопје)

12.635

134

општина

Тетово

Извор: Државен завод за статистика

п

одатоците на државниот завод за статистика покажуваат дека минатата година најмногу се градело во западниот дел на земјава и во неколку скопски населби. дури пет градови од Западна Македонија влегуваат во топ десет општини каде што имало најмногу градежни работи. единствена светла точка на исток е струмица

Капитал број 677 17.10.2012

22

www.kapital.mk

cover story

Градежништвото меѓу најпрофитабилните гранки

М

инатата година е забележан тренд на висок пораст на градежните компании, кои се с$ побројни меѓу најуспешните и најпрофитабилните, констатираше последната едиција на “Капитал“, “200 најголеми и најуспешни компании“. Ова е јасно ако се знае дека во државава лани, но и оваа година, пред с$ се форсираа градежни проекти, од кои

голем дел се големи инфраструктурни градби на кои работат домашните градежни компании. Истовремено, свој придонес во “билдање“ на сумите во градежниот сектор дадоа и градежниците кои градат деловен и станбен простор, кои пак, од Скопје, Тетово, Охрид и од Гостивар направија големи градилишта. Ова го велат и бројките, според кои дури 25 градежни компании се во друштвото на најуспешните, а нивниот вкупен профит минатата година изнесувал околу 52 милиони евра.

пишува:

Петре Димитров

petre.dimitrov@kapital.mk

фотографија:

Ивана Кузмановска

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

И

дриз Зејнули од Боговиње е сопственик на фирмата Гаџафери, една од неколкуте фирми во оваа рурална општина која се занимава со трговија со градежни материјали. Фирмата лоцирана во центарот на селото секоја година регистрира раст на приходите, а Зејнули вели дека е задоволен од побарувачката. “Оваа година планирав да вработам уште двајца работници, бидејќи работата постојано се зголемува. Ме предомислија најавите дека 2012 година ќе биде многу тешка, па не го направив тоа. Но, како што стојат работите сега засега, ќе излезе дека оваа година ќе ми биде најдобра. Порачките не застануваат, па секако, ќе мора да вработам уште работници“, раскажува Зејнули. Печалбарите, кои се најголемите градители не само во ова село, туку во цела Западна Македонија, придонесоа оваа општина да се најде во десетте општини во земјава во кои минатава година најмногу се градело. Според податоците на Државниот завод за статистика, овде лани се изградиле 192 станови на површина од 27.399 метри квадратни, со што Боговиње се најде на шесто место. “Печалбарите најмногу градат. За тоа никој нема дилема. Овој крај е препознаен по печалбарите“, вели Хазби Идризи, градоначалник на општината Боговиње, која по многу нешта се разликува од повеќето рурални општини во земјава. Податокот дека во општината, во која влегуваат 14 населени места, функционираат околу 800 фирми од најразлични дејности зборува сам за себе. “Имаме неколку фирми кои се занимаваат со градежништво, транспортни, угостителски, трговски, фирми кои произведуваат мебел... Фирмите се претежно мали, но ангажираат голем број жители од Боговиње и од околината“, вели Идризи. Градежната експанзија која го зафати Боговиње носи и повеќе пари за општинската каса. Идризи објаснува

СаДИ БеџетИ лник на Тетово градонача

“Годинава стагнираат градежните работи“

ИДрИз зејнулИ сопственик на Гаџа “Порачките не застануваа фери т, ќе мора да вработам уш па секако, те работници“ дека наплатата на данокот на имот постојано расте, со што општината собира повеќе пари за реализација на локални инфраструктурни проекти. Наскоро тој очекува да добие дозвола и за управување со градежното земјиште, обврска која полека од државата се пренесува на општините.

Во Тетово веќе нема каде се гради

Тетово е општина во која најмногу се градело минатата година. Таму лани се изградиле 581 стан на површина од 46.239 метри квадратни. Во општината не се фасцинирани од овој податок на Заводот. Велат дека тие последниве две

www.kapital.mk

Капитал број 677 17.10.2012

cover story Градежништвото во вториот квартал живна

С Боговиње

поред податоците на Државниот завод за статистика, раководителите на деловните субјекти од областа на градежништвото ја оценија економската состојба во второто тримесечје од 2012 година како поповолна во однос на претходното тримесечје, а поповолна и во однос на истото тримесечје од 2011 година. Оценката за

23

финансиската состојба на нивните деловни субјекти е подобра во однос на претходното тримесечје, а подобра е и во споредба со истото тримесечје од претходната година. Во второто тримесечје од 2012 година очекувањата за бројот на вработените во наредниот период се поволни, оценката за сегашната состојба со порачки (договори) е поповолна во споредба со претходното тримесечје, а бројната состојба и квалитетот на механизацијата и опремата се подобрени.

750 € 650 € 90% 30% 2.800 8.000 8.641 25

е просечен метар квадратен за стан во Тетово

е просечниот метар квадратен за стан во Гостивар

од становите во Западна Македонија ги купуваат печалбарите

руфи Османи градоначалник на Гостивар “новите генерации бараат станови“

е паднато издавањето градежни дозволи во Тетово годинава

барања за легализација се поднесени во Боговиње

барања за легализација се поднесени во Тетово

Лирим Таравари сопственик на Леарт “Она што загрижува е што фирмите мируваат. во некоја стабилна може да се каже дека станбената изградба е позиција, но фирмите не инвестираат и не градат нови погони“ години регистрираат пад на градежните активности. “Минатата година, споредено со претходната година, бележиме пад од 30% на градежните активности, а трендот продолжува и во 2012 година, кога истиот пад е нотиран во првите шест месеци“, објаснува Скендер

Палоши, раководител на Секторот за урбанизам во општината. Со него се согласува и градоначалникот Сади Беџети, кој дообјаснува дека ваквиот тек на работите придонесува и за пад на приходите на општината. “За ваквиот тренд влијание имаше кризата, но голема причина е и

барање за легализација се поднесени во Гостивар

градежни компании се во друштвото на најуспешните во Македонија

Капитал број 677 17.10.2012

24

www.kapital.mk

cover story

За 42,4% порасна бројот на издадени градежни дозволи во август

З

а 16,6% е помала вредноста на објектите коишто добиле одобрение за изградба во август споредено со истиот месец лани. Според податоците на Државниот зваод за статистика, во август се издадени

272 одобренија за градење, што е за 42,4% повеќе во однос на истиот месец од претходната година, но вредноста на изградба на истите е помала и изнесува 2,1 милијарди денари. Од вкупниот број издадени одобренија за градење, 197 (72,4%) се наменети за објекти од високоградба, 45 (16,5%) за објекти од нискоградба и 30 (11,1%) за објекти за реконструкција. Од вкупно 272 објекти, на 189 (6,5%) како

инвеститори се јавуваат физички лица, а на 83 објекти (30,5%) инвеститори се деловни субјекти. Во извештајниот период е предвидена изградба на 618 станови, со вкупна корисна површина од 51.112 метри квадратни.

52 1.743

милиони евра изнесува профитот на градежните компании лани

трособни станови се изградиле лани. Во Македонија лани најмногу се граделе токму вакви станови

ХаЗби идриЗи градоначалник на Боговиње “Печалбарите се најголемите градители“ Законот за легализација, кој има низа недоследности за кои власта се прави глува“, вели Беџети. Дека Тетово, сепак, е во градежна експанзија е доволно да се констатира доколку само се прошетате во централниот дел на градот. Насекаде никнуваат големи станбени објекти, од кои првиот кат или неколку се резервирани за деловни простории. “Во центарот на градот веќе нема место за градење“, вели Насер Ибиши, сопственик на градежната компанија НБ Компани, која е еден од најголемите градители во Тетово, дообјаснувајќи дека 80% од становите што ги гради тој се купуваат од жители на Тетово и Тетовско и дека најмногу станови се бараат во центарот на градот, каде што се постигнува и најголемата цена, 800 евра за метар квадратен.

Наместо во куќа, новите генерации сакаат да живеат во станови

Гостивар по градење станбени објекти е веднаш зад соседно Тетово. Таму лани се изградени 353 станови на површина од 35.637 метри квадратни.

Градоначалникот на Гостивар, Руфи Османи, кој е економист по професија, вели дека кризата имала влијание врз интензитетот на градба и во Гостивар, а податокот што Гостивар е втора општина во земјава по изградените станови го објаснува со трендот кој го диктираат новите генерации, кои наместо во куќа, сакаат да живеат во станови. “Во Гостивар станови купуваат претежно печалбарите, кои и најчесто сами градат индивидуални куќи. Тоа што се зголемува бројот на станови зборува за навиките на новите генерации, кои имаат свои барања. Изградбата на станови во Гостивар до пред пет години беше нетипична, а трендот е во нагорна линија и поради с$ поголемата преселба село-град“, објаснува Османи. Со него се согласува и градежниот инженер Лирим Таравари, сопственик на градежната компанија Леарт. “На пазарот с$ повеќе се бараат станови. Над 90% од купувачите се печалбари, претежно од Италија. Но, не е како што беше до пред некоја година. Кризата удри сериозно и во странство. А плус и се наполни градот, па цената почна да паѓа“, вели Таравари, кој дообјаснува

127 5.721

милони евра чини изградбата на сите станови градени лани

од вкупно 5.978 станови градени лани се во индвидуална сопственост дека и покрај тоа што градбите во Гостивар се со ист квалитет како и тие во Скопје, имаат драстично помала цена. Додека во Скопје просечниот квадрат е околу 1.200 евра, во Гостивар максимумот е 750 евра. “Она што загрижува е што фирмите мируваат. Може да се каже дека станбената изградба е во некоја стабилна позиција, но фирмите не инвестираат и не градат нови погони. Нема големи инвестиции“, вели тој, потенцирајќи дека кога е во прашање градбата на деловни објекти, иста е ситуацијата и во Тетово.

Капитал број 677 17.10.2012

26

www.kapital.mk

интервју

Радмила Шеќеринска поранешен вицепремиер за евроинтеграции

ЕУ ги отвора вратите за да спречи Македонија да & избега од контрола

Поранешниот вицепремиер за евроинтеграции, Радмила Шеќеринска, во интервју за „Капитал“ го анализира годинешниот Извештај на Европската комисија за напредокот на Македонија во кој за правпат Комисијата порачува да се даде датум за преговори и без решен спор за името. Шеќеринска вели дека ова е порака која значи оти Македонија веќе нема да може да бара алиби во наводната негативна енергија од Брисел или во проблемот со името со Грција, туку ќе мора да презентира лидерство со подготвеност за компромис, па да почне со вистински реформи, кои нема да вклучуваат партиски интереси пишува:

Катерина Синадиновска katerina.sinadinovska@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал XX Како ja толкувате четвртата препорака од Европската Комисија за определување на датум за преговори? Не е иста како трите претходно.. Факт е дека четврти пат добиваме препорака, но овој пат има важна и суштинска обланда. Во неа за прв пат Европската комисија не го третира билатералниот проблем помеѓу Македонија и Грција како нешто што е вон нејзината ингеренција и интерес, туку влегува „во рингот„ и бара излез од долгиот статус кво. Изгледа Европјаните се новите Американци. Имено, во 1995 година американската дипломатија ја одигра клучната

www.kapital.mk

улога во потпишувањето на Времената спогодба помеѓу Македонија и Грција, со која двете страни се договорија да се договорат. Сегашниот предлог е нешто слично: наместо „стап„ нуди „морков„ за Македонија, а спасување на образот за Грција. Се разбира аналогијата ќе биде соодветна, само ако европската иницијатива вроди плод. Мора да забележам дека новата позиција на Комисијата е за поздравување. Тоа е нов потег; единствен што може да ги промени состојбите овој декември. Инаку, ќе не чекаше реприза на досегашните самити: Комисија која вели - наше е да оцениме, а од таму, натака – с$ е во рацете на земјите-членки и Европски совет на кој сите знаеја дека Грција ќе даде вето. Сите беа разочарани, но не и изненадени. Новиот пристап не е соло-акција на ЕК, иако очигледно беше предводена од неа. Покрај Комисијата, во него се вклучени и земјичленки кои сметаат дека 4 години по ред веќе не може да се издржи одлагањето на почеток на преговорите со нашата држава. Дополнително, мислам дека во ЕУ веќе созреваше впечатокот дека Македонија може да ја изгубат.

XX Во која смисла мислите да ја изгубат? Во смисла на зголемена антиевропска реторика, застој во реформите кој беше нотиран во минатогодишниот Извештај и трето, најпроблематично влошени меѓуетнички односи. Овие три стравови ја направија ЕК позагрижена и позаинтересирана да изнајде, како што кажаа пред неколку месеци, „креативно решение за излез од овој застој„.

XX Можно ли е да се зборува за каква и да е временска рамка што би ја означувала „раната фаза“ за решение на спорот за името? Да не лицитираме со бројки, но и да не се правиме „на Тошо„. Кога ЕУ вели „решение во рана фаза„ тогаш ви порачува дека преговорите ќе можат суштински да тргнат напред дури тогаш кога спорот ќе биде решен. Мислам дека европските „mastermind„-и на оваа идеја ни праќаат и друга порака. Нe потсетуваат на нашите официјални позиции (искажани и од премиерот и од министерот за надворешни) дека почеток на преговори ќе отвори поголеми можности за компромис од наша страна. Тоа го кажуваа и во Брисел и по европските престолнини. Сега Европската унија ќе каже: го прифативме вашиот став, сега очекуваме вие да го исполните ветеното. Без оправдувања и без одлагање.

XX Грчките дипломати веќе брифираа дека Атина не се изненадила од оваа одлука, оти учествувала во истата Наивно би било да мислиме дека Брисел се решил на вакво нешто без да ја информира Атина. Не сум сигурна дека Грција дала зелено светло на Комисијата да излезе со ваков предлог, но сигурна сум дека не дала црвено. И тоа веќе било индикација и за Комисијата и за земјите-членки кои се мобилизираа по македонското прашање. Грц ија го ч у в с тву в а в натр ешн и от притисок поради своето неконструктивно однесување. Секоја земја-членка може тоа да си го дозволи, но само извесно време, а потоа цената станува преголема.

Капитал број 677 17.10.2012

Се сеќавам на разговор со поранешни функционери на Словенија околу нивната блокада на преговорите со Хрватска. Тие истото ми го кажаа. Некое време сметале дека тоа што се земја-членка е доволно, но потоа сфатиле дека цената расте и дека таа позиција е неодржлива на подолг рок. Особено поради тоа што Хрватска давала конкретни знаци за своја конструктивност и желба за решение. Истото важи и во нашиот случај. Долго време нашиот премиер, со изјавите давани за домашна публика (дека секој компромис е предавство, дека сите кои се залагаат за решение се грчки платеници...) покажуваше целосно отсуство на политичка волја за решение. Истото се слушаше и во Атина. Затоа, вината се припишуваше и на Македонија и на Грција, никој сериозен меѓународен фактор немаше интерес да се вмеша, се одржуваше статус кво, а Македонија беше единствената во зијан.

XX Тоа практично и одговараше на раководствата во двете земји. Да. Обете играа на домашен терен. Кажано во фудбалски жаргон (го правиме интервјуто под впечаток на нашата победа над Србија) Груевски играше на впечаток, а не на резултат. Ми паѓаат на памет едни стихови од „Забрането пушење„ кои во слободен превод одат вака: „кој игра за раја и ја занемарува тактиката, ќе ја заврши кариерата во најниската лига„. И навистина така испадна: власта играше за да ја импресионира домашната публика со двоен дриблинг, а натпреварот Македонија го заврши со три примени гола. Последниве месеци Груевски игра друга „улога„. Не зборува за предавници (иако ги остава своите платеници тоа да го „трубат„), не тврди дека е непопустлив... Излезе со серија изјави како оваа последнава дека сме подготвени за решение, за компромис; дека сакаме да седнеме навистина да преговараме. Ова е различно од тоа што го зборуваше пред неколку години кога велеше дека секој компромис практично е предавство, дека ова не е наш проблем, дека е наметнат од Грција и дека ние не мора да го решаваме. Сe додека реториката му беше таква никој во ЕУ немаше потреба да се труди да промени нешто; но кога реториката се промени, под домашен или меѓународен притисок, како и да е, и ЕУ почувствува дека мора да се вмеша. Според мене, главната причина за обновениот ангажман на ЕУ е алармот дека Македонија излегува од „шините„. Имено, кога сме загрижени за заглавениот ЕУ-процес на Македонија, постојано ја правиме споредбата со регионот и велиме: возот тргна, но нашиот вагон остана паркиран на железничката станица. Има и поголема опасност, а тоа е вагонот да излезе сосема од шините. Минатата година токму тоа беше пораката во Извештајот дека излегуваме од шините, и затоа беше измислен дијалогот на високо ниво за да на некој начин се стегне маневарскиот простор околу нашите политички раководители, да не може да си играат веќе, оти цената е преголема.

XX Има ли во ЕУ две спротивставени струи околу Македонија? Ако ги тргнеме настрана позициите на Грција и Бугарија (која неоправдано ја

интервју

27

занемаруваме во овие анализи), околу нас не гледам различни струи. Факт е дека секој комесар за проширување е мотор на проектот. Тој или таа мора да бидат поголеми оптимисти, да ги „туркаат“ (понекогаш и на мускули) кандидатите, инаку ќе останат без портфолио. Такви беа и Ферхојген и Рен, таков ќе биде и Филе. Нормално е тој да биде поголем ентузијаст по овие прашања, а Ромпуј или Баросо да бидат повоздржани и да газат на сигурно. Дозволено е комесарот за проширување да отиде неколку чекори напред и тоа се случувало и во минатото и сега. Не гледам проблем, ниту поделби, оти не забележувам суштинска разлика во ставовите на земјите-членки. Единствената разлика која ја гледам е во проценката дали поголемиот оптимизам е оправдан или не. Но, овојпат Комисијата успеа да убеди еден критичен број земји-членки дека мора да турнат малку и дека со тоа нема да го намалат, туку напротив, ќе го засилат влијанието на ЕУ во регионот. Да не заборавиме, регионалната слика е прилично комплексна. Хрватска од 1 јануари влегува во ЕУ, а Црна Гора ги почна преговорите. ЕУ не сака да води преговори само со една земја-членка, особено со една мала земја како Црна Гора. Не им се исплаќа ни во поглед на времето, но во поглед на ресурсите. ЕК е вистински заинтересирана да има уште некој во регионот кој ќе се приклучи. Состојбите во Босна не се добри, а веројатно сакаат да испратат порака и до Србија дека вреди да се оди напред во процесот. Сите овие работи треба да се искористат како ветер во нашите едра, ама ако едрата ни бидат свиткани, ни ураган нема да ни помагне.

ЕУ се исплаши од ескалација на меѓуетничките односи XX Колку има вистина во оние информации од дипломатските кругови дека овој потег во себе има длабока цел - а тоа е да се одземе алибито на македонската власт во кочењето на реформските процеси. Па дали сега на потег ќе бидат реформите во судството, борбата со криминалот.. Се согласувам дека ЕУ реши да го ревидира инструментот со кој ни влијае. Ако досега со критките сакаа да ни порачаат што се очекува од нас, сега ни отвораат врати за да ни покажат дека од нас зависи с$. Тоа е клучниот пресврт. С$ ќе зависи од тоа дали во декември на вратата пред Брисел ќе застане Никола Груевски - претседател на Владата на Република Македонија, или Никола Груевски - претседател на ВМРОДПМНЕ. Досега многупати вратите кои ни беа отворани ни ги затвораше Груевски, дојден само и исклучиво во второто, партиско својство. Сметаше дека интересот на партијата е поважен од тој на државата. Сега влогот е уште поголем и јавноста ќе ја прочита играта ако повторно ја избере партијата, а не Македонија.

XX Колку е Груевски притиснат до ѕид на некој начин? Да, и јас ова така го толкувам. Дека сега ќе н$ остават сами да бидеме со квалитетот на нашите реформи. Без Грција, без

Капитал број 677 17.10.2012

28

интервју

проблемот со името или идентитетот. Ајде да видиме ако се погледнете во огледало што покажува одразот. И некои работи нема да ни се допаднат. Дали сега кога ЕУ вика дека имаме шанси да почнеме преговори ќе имаме храброст да ги читаме и сите забелешки кои не ни се допаѓаат, а кои се однесуваат на одамна ветените, а нереализирани реформи. Дали сега кога Груевски не може да ги обвини Европјаните дека „одработуваат грчка агенда„ (како што тоа го направи минатата година), ќе смогне сила да прочита дека „нема вистинска броба против корупцијата„, дека „корупцијата цвета во јавните набавки„, дека партиските војници земаат плата без да одат на работа, дека нема стратегија за реформи во судството, дека економијата е без компас, а невработеноста без граници, дека регулаторите се продолжени раце на власта...? И дали, наместо да се правда, ќе се обиде нешто да промени?

XX Дека пораката од Брисел е политичка беше јасно уште кога „Капитал“ ги објави извештаите на мисиите од Брисел кои во рамките на пристапниот дијалог во Скопје ги скенираа судството и медиумите. Во тие извештаи, кои експертите му ги доставија на Филе критиките беа огромни, од партизирирано судство, полно со партиски вработувања,

www.kapital.mk

притисоци од политичарите и сомнителен квалитет на кадри, до медиуми изврзани со политиката, јавен сервис претворен во инструмент на владата... ЕК се предаде од очекувањето дека некои работи можат да се подобрат без преговори. Се откажа од тоа, оти сфати дека тука, критиките наидуваат на затворена врата, се нема слух за реалноста. Затоа сега пристапот им е ваков. Сите состојби за кои сите зборуваме ќе мора да се променат во преговорите. Дали Македонија ќе преговара 4, 14, или 40 години тоа е прашање на наш избор, но ваква Влада со ваков пристап од ЕУ потешко ќе може да манипулира со тие теми. Кога ќе почнат преговорите и ќе дојде бенчмаркот да се ослободи МРТ од политичко влијание, без што преговорите во тоа поглавје нема да бидат затворени (а можеби ни отворени) – што ќе прави оваа Влада, ако сеуште таа го има мандатот? Ќе се вади на историја? Или на географија? Тоа тешко ќе оди, па ќе мора да се менува.

XX Што и кога беше клучниот момент на пресврт? Двојниот страв: меѓуетнички тензии и тврда антидемократска реторика, и нивната експлозивна комбинација. Диктаторите не страдаат од „надворешни и внатрешни непријатели“ туку нив ги искористуваат. Како Милошевиќ некогаш. Или Лукашенко денес. Едноставно, ја обединуваат нацијата против „клетиот непријател од надвор и домашните петоколонаши“. Каква демократија, какви човекови права, какви бакрачи? Тоа е матрицата. Истата дијагноза се детектираше и кај нас. Домашните непријатели веќе не беа доволни, па ни Грците дури не беа доволни, почнаа и Европејците да стануваат проблем. Затоа целта беше да се издвојат работите. Да се издвои прашањето за името од она што се вика суштински реформи. Има и нешто друго: нe убија пресилните зборови, па речникот на европските извештаи изгледа не го разбираме. Кога Европската комисија пишува дека „корупцијата продолжува да биде сериозен проблем„, дека „судството не се ослободи од партиско влијание„, дека „влошено е менаџирањето со пари„... сето тоа се многу тешки и сериозни квалификации. Наместо одговор како да се справиме со овие проблеми, слушаме поезија од Владата дека ова е „најнајпозитивен извештај„. Слично е и со извештаите од ОБСЕ/ОДИХР. Власта „паѓа во несвест„ од тоа колку бил добар извештајот за изборите во 2011 година. Како да не сакаат да ја прочитаат формулацијата дека се изгубила разликата меѓу државата и партијата. Ова е формулација која ОБСЕ/ОДИХР не ја дава ниту често, ниту лесно. Ја нема ни во извештаи за земји кои не би сакала да ги споредувам со мојата. Е, во нашиот извештај ја има! И ние поминуваме ладно преку тоа велејќи дека не е ништо страшно.

Кога ЕУ во своите извештаи вели одреден или бавен напредок, само на дете може да не му е јасно дека пораката е „разбудете се“. Но, ние имаме отрпнато на критики. Стоењето во место на Балканот, особено во економија како нашата е злочин, оти кога ти стоиш во место, некој друг ги граба твоите шанси. И ние тоа не го сфаќаме.

XX Вашиот партнер во опозицискиот блок, Тито Петковски, излезе со став дека Северна Македонија е прифатливо решение. Не сметате дека е погрешно да се лицитира со имиња? Мислам дека тоа е лош и погрешен пристап. Од повеќе причини. Прво, ние немаме вистински информации како тече процесот. Не е само официјалниот процес со Нимиц во прашање, туку и оние контакти кои се нарекуваат „преговори на втора трака„, а кои во теоријата на преговори се сметаат и за посуштински од овие официјалните. Во Македонија за тоа систематски се молчи. Секогаш кога има некакво придвижување во преговорите, власта и опозицијата во Грција се консултираат, затоа што власта одлучила дека и опозицијата мора да биде дел од процесот. Кај нас тоа не е така, со исклучок на оние состаноци пред самитот на НАТО. Наместо консултации, Владата молчи на овие теми и не обвинува за с$ што ќе тргне наопаку.

XX Но, Груевски не ви верува и не мисли дека сте искрени. Вели дека с$ што ќе каже на Црвенковски е исто како да кажал на Самарас или на Папандреу... Да. Па, сега и Груевски, Самарас и Папандреу или Венизелос си ги имаат информациите, само до Црвенковски не стига аберот. Тоа н$ прави слаби во очите на сите коишто се трудат да помагаат, не само во очите на Грците. Оттука, мислам дека е контрапродуктивно лицитирањето. Не се согласувам дека некој отстрана може да спакува и да понуди решение. Мора да сте во процесот. Со исклучок на дебатите кои се водат во Парламентот, опозицијата на оваа тема ништо друго не може да направи. С$ друго ќе биде или злоупотребено од власта во Македонија или во Грција. Но, за волја на вистината, Груевски повешто го прави тоа. Како опозиција, мислам дека јасно ставивме до знаење дека ќе помагаме, а не одмагаме во бранењето на вистинските стратешки интереси. Дека нема да тераме ситна политика и партиски есап. Повеќе од тоа, здравје.

XX Тоа значи и дека немате став во однос на проблемот! А што треба: ДПМНЕ да преговара, да ветува, да се среќава зад затворени врати... а СДСМ да го решава проблемот? Како е тоа возможно? Еве, замислете дека се расправаат маж и жена дома. Не можат да го решат проблемот, ама и не сакаат за него да зборуваат. Ќе чекаат соседите да дојдат и да им го решат? Иако не знаат до каде стигнале, што си кажале и дали нешто си ветиле?

XX Како беше претходно? Во претходните влади? Се бараше ли опозицијата за мислење? Во 2005 година, кога се доби предлогот од Нимиц, паралелно со сите консултации со владините партнери се направија и широки

www.kapital.mk

Капитал број 677 17.10.2012

интервју

29

Ако досега со критките сакаа да ни порачаат што се очекува од нас, сега ни отвораат врати за да ни покажат дека од нас зависи с$. Тоа е клучниот пресврт. С$ ќе зависи од тоа дали во декември на вратата пред Брисел ќе застане Никола Груевски - претседател на Владата на Република Македонија, или Никола Груевски - претседател на ВМРОДПМНЕ.

Чекав премиерот да се осврне на ова прашање, но тој молчеше. Зарем не чувствува минимална доза загриженост кога ќе чуе дека неговиот вицепремиер почнува да бара алтернатива за Рамковниот договор и да зборува за федерација. Македонија има лоша навика да доцни, да не реагира навреме на вакви или слични пораки кои стигнуваат.

А што треба: ДПМНЕ да преговара, да ветува, да се среќава зад затворени врати... а СДСМ да го решава проблемот? Како е тоа возможно? Еве, замислете дека се расправаат маж и жена дома. Не можат да го решат проблемот, ама и не сакаат за него да зборуваат. Ќе чекаат соседите да дојдат и да им го решат? Иако не знаат до каде стигнале, што си кажале и дали нешто си ветиле?

консултации со опозицијата. Само Груевски тогаш беше против. А тоа беше предлог кој денес би го прифатиле со обете раце. Предлогот предвидуваше преоден период кој веќе ќе беше поминат (траеше до 2008 година) и денеска Македонија ќе имавше бетонпозиција. Факт е дека потоа Грција го одби решението, но новата власт не го искористи имиџот на неконструктивност кој го доби Грција потоа. Во целата приказна најмалку е важно која партија е каде: дали на власт или во опозиција. За многу други работи можеме да имаме различни мислења, но за некои теми едноставно, не се дозволени поделби.

Шегата настрана, состојбата не е добра. И се влошува. А законот за бранители е само врвот на сантата лед. Македонија е држава во која меѓуетничките односи секогаш ќе бидат тема која мора да се менаџира. Мешаниот етнички состав е богатство, но понекогаш и компликација за една држава. Од нас зависи како ќе пристапиме: дали ќе го истакнеме богатството, а ќе ги менаџираме компликациите или ќе го занемариме богатството, а ќе ги засилиме компликациите на повисоко ниво. И со овие теми ќе се занимаваме секогаш. Постојат и ќе постојат групи и поединци кои ги влошуваат меѓуетничките односи. Искуството во изминатите 20 години не учи дека секојпат кога има влада која е одговорна, пред себе и пред граѓаните, овие радикали немаат пошироко влијание. Проблемот кај нас е што владеачките партии открија дека најлесно се печалат поени на етнички терен. Наместо да ги маргинализираат радикалите, тие го преземаа нивниот простор. Тие прво ги креваат тензиите, а потоа као ги смируваат – по нарачка, согласно своите изборни календари. Создаваат проблем, ја заоструваат реториката, покажуваат „мускули„ пред своите бирачи, ги „билдаат„ тензиите, а потоа се појавуваат во улога на пожарникари кои ги гасат огновите кои сами ги подметнале. Ефтино, провидно, но сепак многу опасно. Калето беше првата вежба. Груевски го прати Паско Кузман за да порача преку него дека нема намера на овие теми да разговара и да бара консензус. Ги убеди своите поддржувачи дека „храбро„ се спротивставил на противниците за изградба на црква од ДУИ. Коалициониот

партнер, пак, „храбро„ навечер ги прати своите министри со бонсек да ја рушат црквата. И едните и другите потоа го префрлија врелиот костен на младите кои ги изманипулираа и „храбро„ одлучија да продолжат да владеат заедно. Игранката со пописот ја следеше истата процедура. И ДПМНЕ и ДУИ „тврдо„ ги бранеа своите ставови при гласање на законот за попис, потоа „мудро„ постигнаа компромис околу член кој различно си го толкуваа, а потоа се втурнаа во фалсификат кој им го препуштија на партиските војници преоблечени во попишувачи. На крај, „храбро„ се согласија дека пописот мора да се поништи, а 14 милиони евра да се потрошат. Взаемно се обвинија за фалсификат и „искрено„ одлучија да продолжат да владеат во истото друштво. И така во круг веќе неколку години: Енциклопедија, училишта, имиња на улици, мешани паралелки, селективна употреба на јазиците... Но, меѓуетничките односи не се контролираат на копче. Можеш да ги влошуваш заради партиски интереси, можеш да ги манипулираш, но прашање е дали потоа ќе можеш да ги вратиш во нормала. Груевски и Ахмети го тестираат трпението и довербата на граѓаните како во приказната за детето кое викало „волк„. Ми е страв дека веќе и сами не го контролираат пожарот кој го подметнаа.

XX Не е прв пат да има разединување на македонските и на албанските министри, кои тврдат дека секој си одговара пред “својот” премиер. Точно е дека се памети и Агрон Буџаку со изјавата дека го

Зарем Груевски не е загрижен што вицепремиерот Џафери зборува за федерација?

XX Каде се албанските партии во овој процес? Во сите влади досега партиите на етничките албанци на оваа тема биле коректни: свесни се дека името на државата има дополнително значење за етничките Македонци, дека задира во нивните идентитетски чувства и затоа помалку се вклучувале во решавање на ова прашање. И Ахмети и Тачи направија паметна проценка и се сместија на „совозачкото место„.

XX Што правиме со меѓуетничките односи, воопшто? Собранието, практички, е блокирано со законот за бранители. Досега многумина обвинуваа дека во Собранието премногу се зборува, но никој не очекуваше дека некој и премногу ќе молчи.

Капитал број 677 17.10.2012

30

www.kapital.mk

интервју

признава само судот на Ахмети, но во последните година-две во Македонија ваквите настани се случуваат во континуитет, секој месец за различни прашања. Секогаш паралелата е жива со Буџаку, но една работа се заборава. По таа изјава, премиерот Хари Костов, си даде оставка! Како чин на чесен и одговорен човек кој не сака да биде соучесник. А сега имаме два премиери, две полувлади и при тоа, никој од повиканите не се возбудува. Груевски веќе подолго време е соучесник во двовластието. Но, тоа не е најголемиот проблем. Двете „глави„ на оваа коалиција не се дефинираат себеси како премиери само на своите министри и директори, туку како премиери на своите поделени граѓани. Тоа е најстрашното и предизвикува продлабочување на јазот меѓу Албанците и Македонците кој не може вечно да се менаџира. На крајот на интерпелацијата премиерот „воинствено„ им соопшти: мене некои работи не ми се допаѓаат. И како да е набљудувач од Брисел, тука и заврши. „Храбро„ одмолча што ќе направи за да се спречи ова поделеност. „Тврдо“ продолжи да ја следи од страна „војната„ меѓу инспекторати и министерства, конфликтот меѓу државната и локалната власт и „споменичната трка„… Зарем не беше доволно ова што се случува на едната страна на Вардар, па сега, ако одиме по логиката на 25%, треба да се дадат 100 милиони евра за споменици на другата страна? Мислам дека ставот на ВМРО–ДПМНЕ е да покаже пред неговите дека не застанува, а ДУИ ја следи истата логика. На последиците никој не мисли.

XX Токму за денот на востанието имаше еден коментар на социјалните мрежи дека Македонија за да биде унитарна нема сила, а за федерација нема памет. Оваа тема, сакале да признаеме или не, станува актуелна, особено ако ја отвора ДУИ, партијата која стои зад Охридскиот договор. Оти кога опозицијата од албанскиот блок ја отвораше, не изгледаше толку сериозна. Но, сега? Во право сте. Чекав премиерот да се осврне на ова прашање, но тој молчеше. Зарем не чувствува минимална доза загриженост кога ќе чуе дека неговиот вицепремиер почнува да бара алтернатива за Рамковниот договор и да зборува за федерација. Македонија има лоша навика да доцни, да не реагира навреме на вакви или слични пораки кои стигнуваат. Јас таа изјава ја примив со голема загриженост. Слично беше и во 2001 година. Партиските елити на власт си ги поделија сферите на интерес и „играа„ пред „своите„ . Не сфатија дека тие чии тензии ги подгреваат утре може да им откажат послушност. Тоа треба да ни биде опомена и денес. Во 2010 година Галуп правеше истражување на Балканот и за Македонија кажаа дека имаат една добра и една лоша вест. Добрата беше дека кај Македонците, по прв пат, се зголемува поддршката за Охридскиот договор. Лошата беше дека кај Албанците таа, по прв пат, опаѓа. Мене ми беше јасно зошто е тоа така – и Груевски и Ахмети партиски си го

Идентитетот никогаш не бил предмет на преговорите

“Идентитетот не е категорија за која се преговара. Она што влезе во еден пакет на Нимиц, а понатаму било разговарано (според документите од Викиликс) и помеѓу поранешниот шеф на дипломатијата Антонио Милошоски и неговата грчка колешка Дора Бакојани, беше употребата на терминот „македонски јазик„. Таквото решение ќе беше идентитетско „цементирање„ и ќе не донесеше еден чекор поблиску до компромис. Но, сега гледаме дека таа шанса во 2008 година била пропуштена, а во меѓувреме грчката позиција и на оваа тема се заостри. Овој пример покажува колку е важно во вакви спорови да не се пропуштаат шансите. Слушајќи ги тоновите кои доаѓаат од страна на оние вклучени во решавањето на спорот, заклучувам дека таа шанса сме ја испуштиле од раце. Претседателот Иванов вели дека за идентитетот нема дебатирање. Тоа на прв поглед звучи патриотски кога ќе се каже, но всушност, е празна флоскула која сигнализира дека власта нема план како (со или без дебатирање) да се одбранат нашите идентитетски позиции. И затоа ќе се утешиме дека придавката се вратила во извештајот, ама ќе одмолчиме дека на ниту едно место таа не се однесува на јазикот.“ нашминкаа Договорот. Груевски му кажа на својот електорат дека Рамковниот ќе го тривијализира и сведе на хартија што ништо не значи, а ДУИ одговори само со притисок за партиски вработувања и амнестија на Хашките случаи. Во суштина, ваквата политика ги направи незадоволни и Македонците и Албанците во нашата држава.

XX Какви се вашите прогнози за предвремени парламентарни избори? Можноста за избори пред декември ми изгледа минимална, да не кажам никаква. Шансата за датум за преговори во декември ќе пропадне целосно ако во меѓувреме се случат избори, а не реформи. Тоа јасно го соопшти Унијата. Убедена сум дека ВМРО-ДПМНЕ посакуваше да организира уште едни избори без изменети изборни правила и со чудни 160.000 вишок гласачи во списокот, но ќе мораше да плати преголема цена за таа политичка неодговорност – па, се пишнаија. Не би ја исклучила варијантата за предвремени избори во март.

XX Што прави СДСМ на таа тема? Очигледно, кампањата веќе е почната, вие сте на терен, ВМРО– ДПМНЕ постојано прави рекламни спотови… Интересно е како партија која сеуште официјално борчи над три милиони евра

од минатогодишните извештаи, може да си дозволи постојани платени реклами и кампањи. Замислете, им должат на некои фирми големи суми и не ги плаќаат, а ваму вртат милиони евра рекламен простор. Во која нормална држава ова би било нормално? За законски, ич не прашувам. Притоа, мал дел од кампањите се оние – “гласајте за нас”, поголемиот се “гласајте против другите”. Мислам дека ни пари не перат толку брзо како што перат мозок. Н$ критикуваа дека прерано сме почнале со кампањата на терен и прерано сме извадиле имиња на градоначалници – јас мислам дека тоа е единствениот можен начин за да се победи скапата пропагандна машинерија.

XX Што е со Скопје? Го чекаме митингот на 28 за да се промовира кандидатот за Скопје и кандидадите за скопските општини.

XX Го имате името, ама не го откривате или воопшто не се знае кандидадот? Јас не сум дел од партиското раководство кое ги носи тие одлуки и не сакам да шпекулирам. Но, настапот и чекорите на опозицијата не можат да бидат диктирани ниту од власта, ниту од медиумите. И затоа, смешни се прозивките на ДПМНЕ кој до овој момент нема ниту еден официјален кандидат за градончалник, а ги бараат нашите. Нека извадат кандидати за 15 општини како што направивме ние, па потоа нека зборуваат.

капитал број 677 17.10.2012

www.kapital.mk

32 македонија 2025: Глобален инвестициски самит --

Преку бизнис-дијаспората до зголемена трговија, инвестиции и економски раст Целта на самитот што се одржува од 18 до 21 октомври во Охрид, е да ги зајакне и унапреди врските меѓу глобалната македонска заедница и бизнисите во Македонија, како и да ги презентира македонските инвестициски можности пред претставниците на македонската дијаспора и останатите потенцијални инвеститори

У

ште само часови н$ делат од почетокот на Глобалниот инвестициски самит што ќе се одржи во Охрид во организација на Македонија 2025 - невладината платформа која е посветена на позиционирање на земјава како преферирана дестинација за директни странски вложувања, промовирање на транспарентно управување и корпоративни практики, креирање на просперитетна клима за претприемништво. Самитот ќе се одржува под мотото: „Нови можности: Преку бизнис-дијаспората до зголемена трговија, инвестиции и економски раст“. Целта на Самитот е да ги зајакне и унапреди врските меѓу глобалната македонска заедница и бизнисите во Македонија како и да ги презентира македонските инвестициски можности пред претставниците на македонската дијаспора и

останатите потенцијални инвеститори. „Сметаме дека Македонија 2025 е вистинската организација којашто ќе креира платформа за да можат бизниспрофесионалците од Македонија и од дијаспората да се запознаат едни со други, да разменат идеи и на крајот да работат на заеднички проекти. Нашата организација е енергична во пронаоѓањето извонредни претприемачи и професионалци од дијаспората, но исто така бараме и силни и посветени домашни бизнисмени коишто сакаат да направат нешто повеќе за себе и за својата земја. Ќе помагаме да се зајакне оваа мрежа на професионалци, а потоа ќе остане на самите членови да излезат со иновативни идеи за соработка“, вели Мајк Зафировски, претседател на Бордот на директори на Македонија 2025.

д-р курт Гајгер, директор на бордот на рајфајзен банк, сами елхаџ, главен оперативен директор и член на бордот на директори на нокиа сименс нетворкс и хубертус ван дер ваарт, ќе бидат високи гостиговорници на Глобалниот инвестициски самит. Бизнис-лидери од светски калибар ќе говорат на самитот во Охрид

На Глобалниот инвестициски самит, за првпат во Македонија на присутните ќе им се обратат над 30 бизнислидери, светски експерти од различни области, меѓу кои врвни луѓе на Нокиа Сименс , Блекстон груп, Рајфајзен банк, Кредит свис и канадската Мобилисити. Други истакнати говорници и странски инвеститори во Македонија што ќе учествуваат во својство на панелисти се претставниците на Ван Хол-Белгија, Џонсон Мети - Велика Британија, Соравија груп - Австрија,

СЕАФ - Холандија, Сосиете женерал груп - Франција, Дојче телеком - Германија соопштуваат од Македонија 2025. На Самитот ќе зборуваат и истакнати бизнисмени од Македонија, меѓу кои и членовите на Управниот одбор на Македонија 2025, челниците на Макстил и Алкалоид, Минчо Јорданов и Живко Мукаетов, како и Зоран Мартиновски, менаџер на канцеларијата на ИФЦ во земјава. „Соработката со дијаспората како краен ефект треба да даде унапредување на домашното производство, односно создавање производи со повисока додадена вредност, што ќе бидат конкурентни на

www.kapital.mk

капитал број 677 17.10.2012

33

- охрид

светските пазари“, истакнаа Јорданов, Мукаетов и Мартиновски неодамна при претставувањето на самитот пред јавноста. Засега сигурно е дека пред македонската бизнис-елита и бизнис-претставниците од дијаспората ќе се обрати претседателот на државата, Ѓорге Иванов, а свое обраќање ќе има и премиерот Никола Груевски. Други врвни претставници на владиниот економски тим што ќе ги претстават економските перспективи на земјата и можностите за инвестирање се Владимир Пешевски, заменик на претседателот на Владата задолжен за економски прашања; Веле Самак, министер за странски инвестиции; како и претставници на Агенцијата за странски инвестиции и промоција на извозот и Дирекцијата за технолошки развојни зони. „На наше огромно задоволство, на присутните ќе им се обрати Филип ван Хол, сопственик на Ван Хол - Белгија, кој ќе зборува за отворањето на новата фабрика во Македонија. Ван Хол е најголемиот независен производител на автобуси и на минибуси во Западна Европа. Тој ги познава многу добро пазарите, потребите на потрошувачите и остварливоста на новите проекти“, велат организаторите на самитот.

Можности за средби меѓу бизниси од Македонија и од дијаспората

На самитот учество најави и Хубертус ван дер Ваарт, коосновач и извршен директор на бордот на директори на инвестицискиот фонд СЕАФ. Тој во доцните 90-ти години го основа СЕАФ фондот во Македонија за да го витализира приватниот сектор со нудење капитал за проширување на малите претпријатија. Се очекува тој да зборува за финансиските можности што ги имаат компаниите во регионот и кои планираат да се прошират на светско ниво. Еден од панелистите на Глобалниот инвестициски самит, во улога на претставник на странските инвеститори, Џатин Такрар, генерален директор на Џонсон Мети за Македонија, очекува самитот да биде

мајк Зафировски м

претседател на бордот на директори на Македонија 2025

Членовите на Управниот одбор на македонија 2025, првите луѓе на макстил и алкалоид, минчо јорданов и Живко мукаетов, исто така ќе зборуваат на самитот во охрид.

Како организација, Македонија 2025 го гради линкот што треба да ја подобри соработката меѓу членовите на дијаспората и македонските компании. Инвестицискиот самит во Охрид, како прв од тој вид, веруваме дека ќе биде силна платформа која ќе помогне да се организираат идни настани и да се изградат нови партнерства.

темите кои ќе бидат опфатени на самитот се поделени во шест панели и тоа: XX Глобални економско-политички перспективи; XX Услови за водење бизнис во Македонија; XX Инвестициската клима во Македонија: искуства од постоечките странски директни инвестиции; XX Глобално конкурентни македонски производи и услуги: успешни модели на деловна соработка; XX Финансирање на инвестициите и извозот: од микрофинансирање до капитални финансиски инвестиции; XX Соработка со дијаспората во насока на создавање економски можности. место каде што панелистите ќе ги споделат своите позитивни искуства и некои од предизвиците кои треба да се надминат во однос на водењето бизнис во Македонија. Покрај Џонсон Мети, на самитот ќе учествуваат врвни менаџери на други странски инвеститори, како Џонсон контролс, Кемет електроникс, Триглав осигурување, Ван Хол итн. Од особена важност е и присуството на претставниците на меѓународни финансиски институции. На самитот ќе учествуваат странски

компании од различни земји кои се заинтересирани за инвестирање во различни области. Најавено е учеството на делегација од повеќе компании од скандинавските земји, на чело со македонскиот амбасадор за Шведска и Финска, Кире Илиоски. Тие се заинтересирани за инвестиции во секторот за обновливи извори на енергија, системи за складирање енергија и развој на зелена технологија. Интерес за присуство на самитот покажаа и повеќе земји од Европа и од регионот,

енди Пејкоф

основачот и сопственик на Нијагара Ботлинг

Втората по големина компанија за производство на вода во шишиња во САД, на самитот ќе го сподели своето огромно искуство и знаење со младите македонски претприемачи. кои се заинтересирани за соработка во земјоделството, текстилната индустрија, градежништвото, како и во металната и во петрохемиската индустрија. Американски и австралиски компании пак, се заинтересирани за склучување партнерства во индустријата за обработка и дистрибуција на месо и сувомесни производи, пакување свежа и замрзната храна за широка потрошувачка и извоз на македонски алкохолни пијалаци и храна. Од големо значење е и присуството на успешна канадска компанија, која работи на големи инфраструктурни проекти во повеќе од 100 земји и е заинтересирана за можности за соработка во енергетика, инфраструктура и градежништво. Ќе учествува и Venture Capital компанија од САД, која е идеален инвестициски партнер во претприемнички бизниси.

капитал број 677 17.10.2012

34

www.kapital.mk

капитал анализа

Кој ќe има најголема ко новиот Закон за земјоде пишува:

александра Спасевска

aleksandra.spasevska@kapital.mk

фотографија:

Фотоархива на капитал

Р

егистрираните земјоделци ќе добијат 20% поголеми субвенции, наместо на три години, како досега, програмата за субвенционирање ќе се планира на пет години, а наместо на 30 јуни, програмата за субвенции ќе се носи најдоцна до 31 јануари. Долговите на земјоделците кон Министерството ќе може да се пребиваат со субвенциите, а ќе биде укината дополнителната финансиска поддршка за жените фармери. Агенцијата за финансиска поддршка за земјоделство, еднаш годишно ќе треба да достави извештај до Министерството за исплатени субвенции за претходната година, а предвидено е и формирање на Национална рурална мрежа, која предвидува поголема поддршка за руралниот развој. Ова се дел од измените и дополнувањата на Законот за земјоделство и рурален развој кој беше донесен минатата недела. Законот кој веќе е стапен на сила предвидува и дополнителна поддршка од 120.000 денари на социјално загрозени лица, кои ќе имаат можност да добијат земјиште на плодоуживање, а како дел од проектот за техничка поддршка во руралниот развој предвидено е форми-

рање Совет за иновации и технологии во областа на земјоделството. За да се реализираат овие мерки, Министерството и институциите надлежни за спроведување на истите терба во рок од една година да донесат правилници и подзаконски акти за да се обезбеди нивна реална примена. „Капитал“ ги анализира последните измени и дополнувања на Законот за земјоделство и рурален развој и кој ќе има најголеми бенефити од него.

Субвенциите ќе се планираат на пет години

Наместо година за година, според измените и дополнувањата на Законот за земјоделство и рурален развој, од следната година, програмата за субвенционирање ќе се планира на пет години. Еден од најголемите проблеми на земјоделците при планирање на производството беше програмата за субвенционирање, бидејќи секоја година се менуваше поддршката кај различни култури и немаше конзистентност. „Како резултат на поефикасно планирање на буџетските трошоци, националната програма ќе се носи најдоцна до 30 септември претходната година, наместо 30 јуни како што беше предвидено досега, а рокот за објавување на годишната програма за субвенции ќе биде 31 јануари секоја година“, се вели во објаснувањето од Министерството за земјоделство. Во Законот се прецизира и начинот на користење на податоците за земјоделските стопанства кои се

клучни измени во новиот закон за земјоделство?

X 20% повисоки субвенции за регистрирани земјоделци; X 120.000 денари помош за социјално загрозени земјоделци плодоуживатели на земјоделско земјиште; X петгодишно планирање на субвенциите во земјоделството; X формирање на Национална рурална мрежа за спроведување на политики за рурален развој; X можност долговите на земјоделците кон државата да се пребиваат со субвенции; X техничка поддршка за саеми, обуки и маркетинг на земјоделски производи; X формирање Совет за иновации и нови технологии во земјоделството. имплементирани во Единствениот регистар на земјоделски стопанства, при што се предвидува да се објавуваат збирно, а се утврдува и постапката и начинот на увид во податоците. Како една од мерките за подобрување на состојбите во земјоделството и поддршка на земјоделците предвидени се 20% поголеми субвенции за регистрирани земјоделци. За реализација на целите на политиката за доделување на државно

www.kapital.mk

Капитал број 677 17.10.2012

Капитал анализа

35

Поголема поддршка за руралниот развој преку инвестиции во инфраструктурата во селата, поголема поддршка за саеми, обуки и маркетинг на земјоделски производи, како и поголема поддршка за регистрирани земјоделци. Ова се дел од измените и дополнувањата на Законот за земјоделство и рурален развој кој беше донесен минатата недела. Клучните промени како што е планирањето на субвенциите во период од пет години, пребивање на долговите на земјоделците кон институциите со правото за субвенции, како и формирање Совет за иновации и технологии за подобрување на состојбите во земјоделството се клучните промени коишто ќе почнат да се имплементираат од следната година Оваа мерка од Владата ја коментираа како клучна во делот на исплатата на субвенциите, која ќе овозможи редовна наплата и ќе се регулираат обврските на земјоделците.

Повеќе пари за саеми, обуки и маркетинг на производи

орист од елство? земјоделско земјиште на плодоуживање кај социјалните категории на земјоделци предвидена е дополнителна еднократна помош во висина не повеќе од 120.000 денари по корисник која се доделува во зависност од земјоделската култура за кое државното земјоделско земјиште е доделено на плодоуживање.

Долговите на земјоделците ќе се пребиваат со субвенциите

Една од главните измени, коишто се значајни и за земјоделците, а и за Владата е пребивањето на долговите коишто ги имаат земјоделците за наводнување, концесија на земјоделско земјиште или други обврски кон институциите со правото на субвенции. Според измените и дополнувањата на Законот, подмирените обврски нема да бидат услов за аплицирање за финансиска поддршка во земјоделството, а тоа ќе овозможи корисниците на директна поддршка да не го изгубат правото на директни плаќања, туку истото да го искористат за пребивање на обврските кон Министерството. „Право на користење на средствата од годишната програма за финансиска поддршка во земјоделството имаат и корисниците кои до денот на влегување во сила на овој закон ги немаат намирено сите финансиски обврски кон Министерството и ќе се согласат ненамирените обврски да ги пребијат со одобрената финансиска поддршка по основ на годишната програма за финансиска поддршка во земјоделството“, се вели во Законот.

продуктивност, нов семенски и саден материјал кои ќе овозможат создавање нови сорти, агрохемиско третирање на почвата и на земјоделските култури, трансфер на технологии и иновативни решенија од странски држави и нивно прилагодување во Македонија.

Законот е дополнет со поголема Совет за иновации и нови технологии во земјоделството поддршка за техничка помош во За спроведување на техничката земјоделството. Земјоделците и поддршка и спроведување на проекти здруженијата ќе добијат дополнителна за иновации, се предлага формирање финансиска поддршка за организирање Совет за иновации и нови технологии во обуки, манифестации, саеми, а се областа на земјоделството. предвидува и дополнителна помош за Советот ќе биде составен од повеќе маркетинг на земјоделски производи и членови меѓу кои по еден претставник преработени земјоделски производи. Во од кабинетот на премиерот и од поддршката е предвидена финансиска генералниот поддршка и за секретаријат изработка и на Владата. По публикување еден претставник на едукативни, ќе има од информативни, високообразовните материјали, инститиции публикации и јануари е крајниот рок за и научните списанија, како и објавување на годишната програма за институции за спроведување субвенции во земјоделството од областа на на истражувања и земјоделството, проекти од областа еден од на земјоделството. Министерството за Дел од финансии, три од финансиската Министерството поддршка е за земјоделство, наменета и за поголеми субвенции ќе добијат и по еден од инвестиции во регистрираните земјоделци од следната година Министерството проекти во кои ќе за образование бидат применети и наука и иновации. Министерството Услов за за економија. доделување Претставници во пари според советот ќе има предложениот годишна програма за финансиска поддршка и од Агенцијата закон ќе бидат во земјоделството ќе изготви за финансиска резултатите и Владата од следната година поддршка во ефектите од земјоделството, од остварувањето Агенцијата за храна и ветеринарство. на целите за развој на земјоделството Задача на Советот ќе биде да дава и руралниот развој и како тоа предлози за дефинирање на мерките и директно или индиректно ќе влијае критериумите за поддршка на иновации на подобрување на состојбите и трансфер на технологии и знаења, да во земјоделството. Искуството и изработува анализи и да ги спроведува одржливоста на инвестицијата мерките за поддршка на иновациите или проектот, како и висината и трансфер на технологии. Советот на сопственото учество ќе биде треба да дава мислење за постигнати дополнителен услов при добивањето на резултати од спроведувањето на финансиската поддршка. мерките за поддршка на иновации Во делот иновации во земјоделството, и трансфер на технологии и знаења особено е предвидена поддршка за и ќе дава предлози за планирање и земјоделска механизација и опрема која спроведување на целите во оваа насока. ќе овозможи поголема ефикасност и

31 20% 5

Капитал број 677 17.10.2012

36

www.kapital.mk

агробизнис

На органското производство му требаат поволни кредити пишува:

александра спасевска

aleksandra.spasevska@kapital.mk

фотографија:

Фотоархива на Капитал

М

акедонското поднебје е поволно за производство на органски производи, а побарувачка на странските пазари за ваков вид производство има. Иако домашната побарувачка е мала поради недоволната информираност на потрошувачите, македонските органски производи имаат одличен квалитет и голем потенцијал за раст. Но, проблемот е тоа што производството е скапо, цените се повисоки, па секој не може да си дозволи ваква храна. За да бидат поконкурентни органските производи, потребно е да се зголеми производството, што повлекува

За органските производители да бидат поконкурентни, потребно е да се зголеми производството, што повлекува големи инвестиции во нови насади и во преработка на производи. Иако дел од банките имаат кредитни линии за земјоделци и за инвестиции во земјоделско производство, органските производители посочуваат дека потребна е поголема поддршка за органското производство коешто зема с$ поголем замав големи инвестиции во нови насади и во преработка на производи, кои органските производители немаат доволно финансии да ги реализираат. Иако домашните банки преку програмите за кредитирање на земјоделството го поддржуваат органското производство, сепак досега нема кредити наменети за органските производители, чијшто процес на производство е далеку поскап од традиционалното производство. Органските производители посочуваат дека е потрбна поголема поддршка за органското производство коешто зема с$

Филип КажлевсКи

поголем замав. Филип Кажлевски, производител на органски мед и природен овошен оцет од диви јаболки и од модри сливи набрани во еколошка средина во Малешевијата, кои се сертифицирани како органски, вели дека органското производство е многу скапо и потребна е поголема поддршка од банките за зголемување на производството. Освен примарно производство на овошје, тој има и капацитет за финално производство кое планира да го прошири во наредниот период.

андреј ТолевсКи

органски производител

претседател на Федерација на органски производители

а да инвестираме во производство потребна е поголема кредитна поддршка од банките. Потребна ми е кредитна поддршка за инвестиција во зголемување и обновување на дел од насадите, а дел за инвестиции во зголемување на производствените капацитети за финални производи.

рганската храна, во сурова состојба ја нема на пазарите. Може да се купи само директно од фармите или пак преработена во специјализирани продавници. Преку евтини кредити наменети за органските производители ќе се отворат многу повеќе можности и ќе се збогати понудата на органски производи.

З

О

Капитал број 677 17.10.2012

38

www.kapital.mk

агробизнис

Прокредит банка за прв пат нуди кредити за органско производство

е

кстензивно земјодлеско производство, погодни еколошки услови, акредитирани тела за сертификација на органски производи. Побарувачка постои, а на европските пазари се јавува дури и недостиг на понуда на органски производи. ова се главните причини за Прокредит банка, како банка со најголемо кредитно портфолио во земјоделскиот сектор, за прв пат во Македонија да понуди посебна кредитна линија наменета токму за органските производители. Кредитот е денарски и може да се користи не само за примарно органско земјоделско производство, туку и за преработка на органски производи или откуп и трговија со органски производи, според сертифицирани стандарди за органско производство. износите на кредитот се движат до 15.000.000 денари и каматните стапки се од 7%. Рокот на отплата е продолжен до 10 години. „Блиската соработка со земјоделците низ годините ни помогна да станеме банка од доверба и партнер во развојот на земјоделските активности. Во фокус ни се насоките во кои македонското земјоделство може да се развива. тоа е нашата мисија како развојно ориентирана банка. од друга страна сме банка која директно работи за заштита на животната средина и подигнување на свеста и инволвираноста на македонските бизниси во енергетско ефикасни бизниспроцеси. органското производство е токму тоа: здрава и сертифицирана храна, која ја штити природата и е резултат на енергетско-ефикасни процеси“, изјави емилија Спировска, член на Управнот одбор на Прокредит банка. Како што информираат од банката, еден од значајните принципи на работење е поддршката на бизнисите во насоки кои имаат висок потенцијал за развој. органското производство, според Прокредит банка, е висока потенцијална бизнисможност која с$ уште е во зародиш, но ќе биде водечки тренд за неколку години. „за да инвестираме во производство потребна е поголема кредитна поддршка од банките. Прокредит банка за прв пат има кредитна линија за органско производство по поволни услови, и ни излегува во пресрет на нас органските производители. јас би аплицирал за кредит за инвестиција во зголемување

специјален прилог

25

октомВри 2012

и обновување на дел од насадите, а дел за инвестиции во зголемување на производствените капацитети за производство на финални производи. целата инвестиција би требало да резултира со поголем број вработени и со зголемена понуда на органски производи“, вели Кажлевски.

од Федерацијата на органски производители сметаат дека поголема кредитна поддршка од банките ќе им помогне на производителите на органска храна да го прошират производството и да отворат нови пазари. на тој начин органските производи ќе бидат поблиску до потрошувачите. „органската храна во сурова состојба ја нема на пазарите. Може да се купи само директно од фармите или пак преработена во специјализирани продавници. Преку евтини кредити наменети за органските производители се отвораат многу повеќе можности и ќе се збогати понудата на органски производи“, вели Андреј толевски од Федерацијата на органски производители. Според него, со поволни кредити ќе се мотивираат повеќе земјоделци да се насочат кон производство на органска храна. Според податоците од Министерството за земјоделство, интересот за органско производство расте во последните неколку години и од 266 хектари земјиште со органско производство, денес се евидентирани 6.580 хектари, а бројот на фармери кои произведуваат органски производи од 50 е зголемен за 780, заклучно со 2011 година. за органско производство годишно по основа на субвенции се издвојуваат 1,8 милиони евра, а пред пет години оваа поддршка изнесуваше само 180.000 евра.

ВоДА и ПијАЛоци Што ПијАт МАКеДонците?

Во оВој прилог ги анализираме следните аспекти:

Кој е лидер на македонскиот пазар на вода? Колку вода (минерална во шишиња) се троши на годишно ниво во Македонија и кој доминира во овој сегмент? Домашни производители. Колку произведуваат, дали извезуваат, колку е тешко да се освои потрошувачот кој има избор од околу 30-тина домашни и странски брендови на вода? Кои се спецификите на македонскиот пазар и потрошувачи низ призмата на производителите и увозниците на вода? повеќе информации во врска со прилогот и за комерцијално претставување во истиот обратете се на е-mail: prilozi@kapital.com.mk или на телефонскиот број: 02 3298 110 локал 104

Сегментот на сокови (газирани и природни овошни сокови) анализираме домашно производство, увоз, потрошувачка и потенцијал за иден развој! Анализа на сегментот на алкохолни од аспект на нивната поврзаност и развиени односи со ХоРеКа сегментот. Капитал Ви открива кој е најдобриот, најефикасниот начин да ги презентирате Вашите алкохолни пијалоци пред Вашата целна група? ЛицА зА КонтАКт: гордана михајлоВска БоБан ЃоргиеВски

Капитал број 677 17.10.2012

40

менаџер

www.kapital.mk

менаџер

Како се финансираат домашните инвест

Тешко без банкарскит кредити Во индустриските зони околу Скопје, но и во внатрешноста на Македонија и во време на криза се забележува како никнуваат нови производни, магацински или продажни простори на домашни компании. Како се финансираат тие? пишува:

Игор Петровски

igor.petrovski@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

И

ако кризата го забави кредитирањето на компаниите, банките остануваат најголемиот, традиционален извор за финансирање на развојот на бизнисите во Македонија. Банките секогаш велат дека има пари за добрите проекти, фирмите пак, се жалат дека овие првите немаат доволно слух за нивните потреби од свежи пари, а вистината веројатно, е некаде на средина, како и вообичаено. Факт е дека поволните кредити од првата линија на Европската инвестициска банка отидоа како алва, што значи дека компаниите беа гладни за финансиска инјекција во влошените услови за водење бизнис поради кризата. Од нашите секојдневна комуникација со компаниите сфаќаме дека за нив главната преокупација во моментов е како да преживеат, односно да успеат да ги сервисираат своите финансиски обврски во услови кога не можат да си ги наплатат своите побарувања. Затоа и малкумина се осмелуваат да аплицираат за кредити со коишто ќе купат нови машини, технологија или пак, да подигнат нов производен погон. Досега сме разговарале со многу компании за тоа колку е лесно или тешко да се добие кредит и за волја на

вистината, има и такви коишто секогаш ја истакнувале добрата соработка со банките, односно тврделе дека тие немаат проблем со кредитирањето. Ацо Андрески од Андросфарм, Охрид, вели дека ним банките сами им се јавувале за да земат кредит. “Последен пат имаме земено кредит од линијата на Европската инвестициска банка пред две ипол години за да ја купиме фабриката за ростфрајни производи Братство и да ја рестартираме. Се работеше за околу 700 илјади евра. Темата дека нема кредити мислам дека е некако сосила наметната. Попрвин би се согласил со банките дека нема свежи идеи, проекти, отколку дека тие не даваат пари. Никој во светот не ти дава пари тукутака, колку само што зедоа, па не вратија, банките се сега претпазливи. Проблемот не е само кај нив, туку и во менаџерите на компаниите, како и во продуктивноста на работниците“, вели Андрески.

Кредити од банките со кои се работи долго време

Една од најновите поголеми инвестиции на македонска компанија е онаа на месната индустрија Пекабеско во скопско Кадино. Новиот капацитет, кој содржи производни погони и административна зграда, е вреден околу 13 милиони евра, од коишто некаде три четвртини се обезбедени преку кредит од НЛБ Тутунска банка. “Наш долгогодишен партнер во развојот, којшто два пати досега финансираше наши позначајни инвестиции. Овој пат беше најголемиот предизвик за нас и за нив, но ние направивме силен бизнис-план, којшто

www.kapital.mk

Капитал број 677 17.10.2012

менаџер

тиции во маКедонија

41

ите доби зелено светло на кредитниот одбор во централата на банката во Љубљана. Немаме никакви недоумици во врска со редовното отплаќање на овој кредит, затоа што пресметавме дека само со работата на постоечкиот капацитет можеме без проблем да ги плаќаме ратите и да работиме со добивка. А да не зборуваме што новиот објект ќе има далеку поголеми можности за производство и дистрибуција, што значи и поголеми приходи“, рече Слободан Кутревски, сопственик и генерален менаџер на Пекабеско, во неодамнешното интервју за “Капитал“. И овој кредит, како и на Андросфарм, е од првата кредитна линија на ЕИБ, вредна 50 милиони евра. Површината на новиот објект на Пекабеско е 20.000 м2 под покрив, од коишто 12.000 м2 е производството со потребната инфраструктура, ладилник од 6.000 м2, дистрибутивен склад со капацитет од 6.000-7.000 тони и административните простории. Година-две пред погонот на Пекабеско уште една компанија од месната индустрија, Римес, изгради нов капацитет во Скопје. Претходно, капацитетот на стариот погон на Римес бил околу 1.500 тони производство годишно, којшто ги задоволувал потребите, пред с$, на нивните месарници, чиј број изминативе 16 години пораснал на 15. Но, со тек на време, како што растела побарувачката за сувомесните производи и останатите преработки на Римес, Павиќ сфатил дека постоечкиот капацитет на фабриката станува претесен и решил да инвестира во нов, поголем капацитет, којшто сега наместо во урбана зона на градот, ќе биде сместен во индустриска зона, каде што ќе ги има сите потребни инфраструктурни и логистички услови за непречено одвивање на производството и на дистрибуцијата. Изградбата на новата фабрика почна во 2008 година, инвестиција од вкупно пет милиони евра. Проектот е финансиран делумно од сопствената акумулација на компанијата, а дел со кредит од банката

у најновите ско во скопско Кадино е меѓ и евра од нЛБ новиот капацитет на Пекабе мил 9,5 со н земјава, финансира т. Паритеион поголеми инвестиции воод се од првата екто про на ста дно вре тутунска банка или 80% , која компаниите ја исцрпија за многу кусо време кредитна линија на еиБ

Прилепска витаминка на почетокот од годинава доби кредит од 2,5 милиони евра од европската банка обнова и развој. Заемот ќе купување опрема за произвзаодс се искористи за тво и пакување, како и за имп на најсовремени мерки за енергет ска ефикасност во витаминкалементација

никот дошница бизнисот во 2003 година риб Уште на самиот почеток накар ои посебни нек ме ски кредити. “немав го почнал бизнисот со бан дување обемна збе обе без ме ине пом да е евм тешкотии, но сепак, не мож ат во дошница вел а“, отек хип – ање документација и големото обезбедув

Капитал број 677 17.10.2012

42

www.kapital.mk

менаџер

што е долгогодишен партнер на Римес.

Без алтернативни извори на финансирање за малите компании

Претходните примери се компании коишто се меѓу поголемите според бројот на приходи и вработени, коишто во принцип, имаат полесен пристап до банкарските кредити – банките соработуваат со нив по 10 и повеќе години, имаат добра кредитна историја и спаѓаат во групата клиенти. Во Македонија банките, во принцип, не финансираат “старт ап“ бизниси и претприемачите мора да се снајдат за почетокот, а тоа, всушност, е најтешкиот дел од секоја бизнисприказна. Доколку не се снајдат со заем од своето семејство или од пријателите, оние што сакаат да “се осмелат“ немаат многу алтернативни извори на финансирање. Рибникот Дошница крај Демир Капија е компанија што доби награда во категоријата микрокомпании на натпреварот “Претприемач на годината 2011“. Фирмата е формирана во 2003 година, а нејзината директорка, Елеонора Настова-Димова, вели дека уште на самиот почеток на бизнисот почнале со банкарски кредити. “Немавме некои посебни тешкотии, но сепак, не можевме да поминеме без обезбедувањето обемна документација и големото обезбедување – хипотека“, вели Настова-Димова.

Повеќе кредити за рефинансирање, помалку за инвестиции

“Барањата за инвестициски кредити кај многу малите и малите претпријатија се помалобројни и најчесто за рефинансирање на постоечки кредити, наместо за нови инвестиции. Новите повластени услови за нови инвестици и рефинансирање на постоечките (рок на отплата 15 години и 0% провизја при исплата) очекуваме да донесат поголем бран од нови инвестиции, но и да им помогнат на претпријатијата кои претходно ги финансирале своите инвестиции со извор на финансирање со несоодветен рок на отплата да ги рефинансираат “нездравите инвестиции“ и да остават повеќе средства од својот профит за финансирање на обртен капитал“, ни рекоа во Прокредит банка, којашто е препознатлива на светско ниво по кредитирањето микро, мали и средни компании. Елеонора и нејзиниот сопруг, иако имале успешни кариери пред тоа, целосно се посветиле на семејниот бизнис, постојано зголемувајќи го годишниот капацитет на производство на риба со воведување нови технологии. “Бидејќи аквакултурата спаѓа во секторот земјоделство, ние сме, пред с$, заинтересирани за земјоделските кредити што се нудат со 4% камата во неколку банки, но се со ограничен износ, што значи доколку се потрошат предвидените пари, нема да има за оние кои не аплицирале навреме“, вели директорката на Дошница. Во ТТ Пласт, средна компанија од производниот сектор, поточно производство на компоненти за автомобили, велат дека немаат добиено

доволно поддршка од банките во финансирањето на својот раст и развој. Ѓорче Тодоровски, сопственик и директор на фабриката со околу 50-ина вработени, смета дека банките немаат слух за малите и за средните фирми. “Низ годиниве променивме 3-4 банки и сите се исти. На почетокот кога ќе влезеш кај нив ти даваат надеж дека ќе добиеш поинаков третман и по извесен период сфаќаш дека не се по ништо подобри од претходните. Условите од аспект на грејс-периодот, каматите, хипотеката им се многу неповолни. Ми го обезвреднуваат имотот при проценката за 2-3 пати. Со такви услови ние не можеме да функционираме. За да напредува фирмата, не може да ја користиме само нашата акумулација“, вели Тодоровски.

Капитал број 677 676 17.10.2012 10.10.2012

44

www.kapital.mk

интервју

Капитал Медиа Гроуп од пред една година стана член на асоцијацијата на водечките бизнис весници Европски Бизнис Прес. Ова угледно здружение секоја година избира Менаџер на годината на Европа. За годинава титулата Менаџер на Годината ја доби претседателот на Ferrari, Лука ди Монтеземоло со кого Капитал направи екслузивно интервју во јуни за време на прославата на 50 годишницата на ЕБП во Комо, Италија.

Слободан Сибинчиќ генерален секретар на европски бизнис прес

Медиумите на Балканот се премногу зависни од политиката Како и сите други медиуми во светот, и балканските медиуми мораат да ја најдат вистинската формула за успех. Но, многу медиуми на Балканот се во преголема зависност од политиката. Тоа не е добро, бидејќи медиумите се тие кои би требало да ја контролираат политиката и да ја спречуваат нејзината негативна практика, а не да & служат

Капитал XX Што е Европски Бизнис Прес? За каква организација станува збор и кога е основана? Европски бизнис прес (ЕБП) е здружение на водечките бизнис-новини. ЕБП е основана во 1952 година во Комо, а основачи биле тогашните водечки бизнис-весници.

XX Колку членови денес има ЕБП и која е визијата и мисијата на оваа организација? ЕБП денес има 50 членови од 23 европски земји. Меѓу позначајните членови на оваа организација се Financial Times, Handelsblatt, Capital, Milano Finanza и Vedomosti. Мисијата на ЕБП е да придонесе кон европскиот дух и соработка меѓу државите, а на ниво на членови на ЕБП да ги поттикнува размената на искуствата и соработката.

XX Какви проекти реализира ЕБП и може да издвоите неколку позначајни проекти кои досега ги реализирала ЕБП? ЕБП се залага за развој на правна рамка во ЕУ која ќе овозможува развој на дејностите на своите членки, а посебно за независноста на медиумите. Значајни проекти кои се реализирани во последните 10 години се Market Abuse Directive и Transparency Directive. И во двата случаи ЕБП успеа Европскиот парламент да ја усвои верзијата која вклучуваше многу амандмани кои ги предложија ЕБП и некои други професионални асоцијации на издавачи. ЕБП често соработува со ЕNPA (European Newspaper Publisher Association), AssociaEMMA (European Magazine Media Associa tion), WAN (World Association of Newspapers) и Publishers Forum.

XX Кои се позначајните активности кои ЕБП ги спроведува во текот на годината? Некои од позначајните активности на ЕБП се годишните средби на членовите, за време на кои се одржува генералното собрание. На таа средба се доделува и наградата „Менаџер на годината на Европа“. Понатаму се одржуваат и семинари за издавачи и семинари за уредници. Предавачите на нашите семинари главно доаѓаат од редовите на членовите на ЕБП. Смислата на нашите семинари е членовите меѓусебе да го споделуваат искуството. Посебно во последните години, кога се бараат нови бизнис-модели, кои ќе ги ублажат негативните ефекти од падот XX Како гледате на балканските медиуми и весници? Што се случува и кои се трендовите во иднина? Балканските медиуми се како и медиумите во целиот свет, каде што се случуваат големи промени во начинот на пренесување на информации со помош на новите технологии. Како и сите други, и балканските медиуми мораат да ја најдат вистинската формула за успех. Постои уште еден многу важен аспект. Имено, многу медиуми на Балканот се во преголема зависност од политиката. Тоа не е добро, бидејќи медиумите се тие кои би требало да ја контролираат политиката и да ја спречуваат нејзинната негативна практика, а не да & служат.

www.kapital.mk

Капитал број 677 17.10.2012

интервју

Слободан Сибинчиќ со поранешниот претседател на ЕБП, Рик Де Нолф

45

Габриеле Каполино, претседател на ЕБП, Ханс Јакоб Бониер, група Bonnier и Слободан Сибинчиќ на 50 годишнината на ЕБП во Комо во јуни 2012

на тиражите на печатените медиуми, организацијата. Дојдоа околу 35 членови членовите на ЕБП сакаат меѓусебно и уште некои гости. На годинешните да разговараат за решенијата. Кога средби не се донесуваат некои неизвесноста е поголема, луѓето уште официјални заклучоци. Тоа го прави повеќе тежнеат кон тоа да го делат Генералното собрание. Годинава за нов искуството. Често на семинарите на ЕБП член го примивме магазинот „Капитал“ членовите се договараат за соработка на од Македонија. заеднички проекти. За време на мојата XX ЕБП секоја година избира менаџер работа во ЕБП како генерален секретар на годината. Кој е менаџерот на имаше најмалку 20 такви проекти. годината и кои се менаџерите кои XX Кои се анализите на ЕБП во однос беа избрани во изминатите пет на тоа каде оди светскиот прес? Кои години? Колку е значајна и голема се трендовите кога станува збор за оваа награда? весниците и Интернетот? Што треба Во последните пет години избрани да се прави во услови кога тиражите беа следниве менаџери на годината на печатените изданија Венделин Видекинг паѓаат?

(Porsche), Мати Алахунта ЕБП не прави самостојно (KONE), Волфганг анализи за трендовите Мејрубер (Lufthansa), во индустријата, но Илја Лаурс (Get Jar). За соработува со своите годинава за менаџер Индустрија на членови кои често прават на годината е избран бизнис-изданија такви анализи. Последната Лука де Монтеѕемоло анализа беше на финскиот е на крстопат. претседателот на бизнис-весник Kauppaleht, Ферари. Кандидатите за Тиражите на која се однесуваше на менаџери на годината ги печатените веснитоа што се случува кога предлагаат уредниците ци паѓаат, исто весниците ги затвораат на публикациите кои своите содржини на се членови во ЕБП, а така и приходите интернет-изданието само конечниот избор е во од огласи, но за претплатници. рацете на Извршниот Интернетот како одбор на ЕБП во кој Инаку нашата индустрија на бизнис-изданија е на седат 15 уредници и нов бизнис не крстопат. Тиражите на претседатели на управи. печатените весници паѓаат, расте доволно Наградата не е парична. исто така и приходите од брзо за да го пок- Победникот секоја година огласи, но Интернетот статуетка, која рие падот на при- добива како нов бизнис не расте ја изработува извесен ходите од печадоволно брзо за да го италијански уметник. покрие падот на приходите тените изданија.

XX Како е примен ЕБП во од печатените изданија. она што значи европски Секој наш член има некое менаџерски контекст? Како е решение за бизнисот со Интернетот, етаблиран и колку е влијателен? а идејата на ЕБП е сите членови да ЕБП е влијателен во круговите го делат искуството меѓусебе. Во каде што се одлучува за судбината најголемиот број случаи членките на бизнис-весници и магазини. немаат проблеми со тоа, бидејќи не се Влијанието надвор од тие кругови не н$ конкуренти еден на друг. Во случаите интересира, бидејќи сме рационални каде што се работи за конкуренција, во нашите активности и фокусирани како на пример, меѓу Handelsblatt и сме на резултатите на нашиот бизнис.

FT Deutschland во Германија, самите Весниците се самите по себе влијателни одчучуваат колку длабоко ќе одат во во опшеството, па така влијанието на откривањето на своите деловни тајни. нашите членови често пати е многу поголемо отколку што е нивната XX Во јуни годинава во Комо се одржа економска сила. А на другата страна, редовната годишна средба. Кои се многу наши публикации се дел од заклучоците од годинашната средба? големи корпорации, како што се Axel Во јуни се одржа годишната средба Springer, Pearson и Bonier, кои имаат меѓу членовите на ЕБП, каде што се обрт од 5 или од 10 милијарди евра. одбележаа 50 години од основањето на

Нивните претседатели,кои се и наши членови, се активни во повеќе области и се многу влијателни во општеството. Би сакал да напоменам дека речиси сите водечки луѓе на нашите публикации се проевропски ориентирани, а така делуваат и во средините каде што работат.

XX Која е Вашата улога во организацијата ЕБП и Вашите следни најголеми предизвици? Јас сум генерален секретар во ЕБП уште од 1988 година. Работам на организација на активностите и поврзување на членови. Инаку на чело на ЕБП се наоѓа претседател, кој секогаш доаѓа од еден од нашите големи членови. Сега таа функција ја врши Габриеле Каполино, главен уредник и извршен директор на Milano Finanza. Негова задача е водење на политиката на ЕБП со поддршка на Извршниот одбор, а моја задача е спроведување на таа политика. Инаку, јас имам 56 години и дипломирав на Правниот факултет во Љубљана. Паралелно две години студирав економија, а посетував и курсеви по менаџмент и финансии на Standford и University of Chicago. Околу 20 години бев претседаел на GV Group, водечки издавач за бизнис-новини во Словенија. Меѓу останатото го основавме и дневниот бизнис-весник Finance, кој и денес е многу успешен член на ЕБП. Мојата сопруга Катја е адвокат во Љубљана, а имам и возрасни син и ќерка. Сакам класична музика и спорт. Играм кошарка и учител сум по скијање, а во последните 15 години најмногу сакам трчање со скии, да возам велосипед и да нуркам. Од 2010 година сум почесен генерален конзул на Шведска во Словенија и се залагам за што поголема соработка меѓу овие две земји. Што се однесува до предизвиците, пред 20 години започнав да го организирам Менаџерскиот концерт, на кој се свири класична музика, а кој денес е најголем ВИП настан во Словенија. Секоја година од приходите од концертот прилично голем износ донирам за развој на музички таленти. На концертот настапуваат и светски ѕвезди како што се Сара Чанг, Денис Макујев, Јулијан Рахлин, а покрај нив секоја година се претставува и еден од нашите млади таленти. За 20 години им помогнавме на стотина млади музичари и пејачи.

Капитал број 677 17.10.2012

46

www.kapital.mk

Каде да се бараат пазари за извоз?

dossier

како а во Европа ата кризанаметна потребат Економскдо ја га мата се ле ди ш и га ри ко ни зарни е нови паза од наоѓањ бараат новите па ија е високо он каде да се ед ак М . ли од потенција извоз во земјитево Германија, ено зависна од унија, особ а ните т аш ка м пс до Евро ги погоди ва се соочија со на што многу ди итал“ кои го извозниции нарачки од ЕУ. „Кап ализира ан ги ен ал ќе м од на т пери ри кои може и за во нареднјаио па е лнит едонските потенци ги освојуваат макеч ки пазари треба даи. Тоа се брзораст јал, компани економски потенцивната со голем о се зголемува купопазари каде шт аѓаните. На овие минорен. моќ на гр иот извоз сега е македонск

Зошто македонс вина ги н во Полск 4,50% СтаПки на раСт на БДП 4,25%

4,30

3,90

4,00%

3,75%

3,60

3,50%

3,20

3,25%

3,00% 2,75% 2,50% 2010

2,60

www.kapital.mk

Капитал број 677 17.10.2012

досие

47

Полска е оценета од винарниците како еден од најперспективните пазари за македонското вино, но с$ уште не е освоен. Податоците од Државниот завод за статистика покажуваат дека во првите осум месеци годинава во Полска е извезено македонско вино во вредност од само околу 253.000 евра, а лани за цела година околу 287.000 евра

ските нема ка? В

пишува:

спасијка Јованова

spasijka.jovanova@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

3,90

3,80

3,80

2017 Извор: ММФ

иното може да биде еден од најголемите адути на македонскиот извоз во Полска, но, за жал, овој македонски производ одвај и да е присутен на полскиот пазар. Полска е оценета од винарниците како еден од најперспективните пазари за македонското вино, но с$ уште не е освоен. Податоците од Државниот завод за статистика покажуваат дека во првите осум месеци годинава во Полска е извезено македонско вино во вредност од само околу 253.000 евра, а лани за цела година извозот на вино изнесува околу 287.000 евра. Една од клучните причини за ова е што македонските вина воопшто не се промовираат пред потрошувачите во Полска. Со цел да се подобрат состојбите, кон крајот на овој месец 11 македонски винарници, организирани преку здружението Вина од Македонија, ќе ги промовираат своите вина во Варшава. Пред професионални познавачи на виното и голем број увозници и дистрибутери своите вина ќе ги презентираат Тиквеш, Стоби, Сковин, Далвина, Бовин, Попов, Дудин, Камник, Езимит, Попова кула и Филовски. Од Здружението Вина од Македонија очекуваат наскоро да воспостават соработка со бизнисмените од полскиот град Лоѓ. Оттаму велат дека македонското вино со својот квалитет може да конкурира на полскиот пазар, бидејќи утврдиле дека Полјаците сакаат да пробаат нешто ново и различно. Во Маркетинг планот за извоз на пазарите на ЕУ, во кој Полска е меѓу топ четири пазари за освојување, е наведено дека полскиот пазар е географски близок и дека населението ги знае Македонија и македонското вино, што го олеснува настапот на пазарот. Поради тоа е потребна

Што извезува Македонија во полска (јануари-август 2012) XX 2,2 милиони евра овошје и зеленчук XX 2,1 милион евра делови XX 900.000 евра челични цевки XX 852.455 евра делови за шински возила XX 761.172 евра електрични грејачи за вода XX 253.215 евра вино промоција на специфичните сорти грозје врзани за македонските вински региони. Целите се извоз на квалитетно вино во шишиња со повисока цена, извоз во bag in box пакување, фокусирање на продажба на полусуво вино и Оff–trade дистрибуција (предводена од Tesco). Според Станислав Пигон, експерт за меѓународен бизнис и инвестиции, кој е од Полска и многу добро ја познава македонската економија, македонските компании не ги користат доволно можностите на полскиот пазар. „Ова е така поради многу причини. Тие не можат да излезат од традиционалната извозна шема во Полска. Ако ја погледнеме извозната структура на Македонија во Полска, практично таа не е променета во последниве децении. Второ, ако Македонија во иднина се декларира како влезна точка на индиски, кинески и други компании во ЕУ, треба да учи од полските компании или да соработува со нив. Полска во ЕУ стана голем центар за западните компании кои извезуваат на рускиот и на другите

извозот чини 1.000 долари по контејнер

Процедурата за извоз во Полска трае 16 дена (според извештајот на Дуинг бизнис на Светската банка), бара пет видови документи и чини 1.000 долари по контејнер, што е поевтино во споредба со другите земји-членки на ОЕЦД. За увоз се потребни фактура, сертификат за потекло, царинска декларација, комерцијален договор и документ за пакувањето.

Капитал број 677 17.10.2012

48

www.kapital.mk

досие

источни пазари. Ова може да биде добра можност за некои македонски компании, да се спојат со полските и да ги употребуваат нивните постоечки канали за извоз. Последната причина е што македонските компании се уште не се подготвени да нудат повеќе додадена вредност на призводите“, смета Пигон. Тој истакнува дека маркетингот на македонско вино на полскиот пазар не е присутен, освен повремени презентации или вински шоуа, и дека поголем дел од увозниците на вино не ги имаат македонските вина во понудата. „Кога станува збор за секторите, предизвик претставува да се излезе од традиционалната структура на македонскиот извоз во Полска: производите од железо и челик, некои електронски машини и зелка на големо. Има многу можности за извоз на текстилни производи, полуготова или готова храна, квалитетно вино во шишиња. Има и потенцијал за македонските ИТ компании преку понуда на услуги, како кол центри итн. Фејсбук неодамна отвори своја канцеларија во Варшава, од каде ја покрива цела Источна и Југоисточна Европа. Нив може им се потребни македонски специјалисти. Има некои инжењерски сектори како делови од автомобилската индустрија, автобуси, кои може да се искористат. Но, македонските компании мора да ја дефинираат стратегијата за да излезат од „зелка парадоксот“ веднаш“, порачува Пигон.

Македонски производи речиси нема во Полска

Засега, во македонскиот извоз во Полска доминираат челичните цевки, зеленчукот и овошјето, одредени делови за машини и електрични грејачи за вода. Но, извозот на овие производи не надминува два милиони евра годишно, што е многу малку со оглед на тоа дека вкупниот македонски извоз на годишно ниво изнесува повеќе од три милијарди евра. Овие бројки покажуваат дека македонските компании речиси ги нема на полскиот пазар, иако станува збор за огромен пазар од над 38 милиони жители, чиј животен стандард постојано се зголемува. Полска е членка на Европската унија, се наоѓа во срцето на Европа и бележи значителен економски раст благодарение на инвестициите во нови производни капацитети. Тоа ја прави оваа економија една од најздравите и најбрзорастечките во ЕУ.

Станислав Пигон

експерт за меѓународен бизнис и инвестиции

К

ога станува збор за секторите, предизвик претставува да се излезе од традиционалната структура на македонскиот извоз во Полска: производите од железо и челик, некои електронски машини и зелка на големо. Има многу можности за извоз на текстилни производи, полуготова или готова храна, квалитетно вино во шишиња. Има и потенцијал за македонските ИТ компании преку понуда на услуги, како кол центри итн. Фејсбук неодамна отвори своја канцеларија во Варшава, од каде ја покрива цела Источна и Југоисточна Европа. Нив може им се потребни македонски специјалисти. Има некои инжењерски сектори како делови од автомобилската индустрија, автобуси, кои може да се искористат. Но, македонските компании мора да ја дефинираат стратегијата за да излезат од „зелка парадоксот“ веднаш“

9,8

милиони евра изнесува македонскиот извоз во Полска во првите осум месеци годинава, што е минорен износ ако се знае дека вкупниот извоз на Македонија изнесуваше 2,6 милијарди долари

18

милиони евра изнесуваше вкупниот извоз на Македонија на полскиот пазар во 2011 година, во кој доминираат челични цевки Полската економија се одликува со силен домашен пазар, низок приватен долг, флуктуирачка валута, поради што силно & одолева на актуелната глобална економска криза. Во 2009 година, Полска имаше најголем раст на бруто-домашниот производ на ниво на ЕУ, а годинава не влезе во рецесија за разлика од повеќето земји-членки на унијата. Карактеристично е што во земјата силно се развива приватниот сектор, кој привлекува и голем обем странски инвестиции. Полска е дел од Шенген-зоната и од единствениот пазар во ЕУ, што значи дека трговијата со Македонија е либерализирана. Се очекува Полска да & се приклучи на еврозоната пред 2016 година. Полска има потенцијал да стане водечка

Корисни линкови http://www.polishmarket.com/ (бизнис портал) http://www.business-poland. com/ (бизнис директориум) земја во ЕУ по производство на храна, бидејќи силно го развива аграрниот сектор. Важи за една од земјите во ОЕЦД во која е најлесно да се основа и да се води бизнис благодарение на прецизноста, ефикасноста и неутралноста на законската рамка за компаниите. Просечната плата во земјата е поголема од 1.200 евра и постојано се зголемува, како и вредноста на полската валута (злота), а се намалува стапката на невработеност. БДП по жител во минатата година изнесуваше 20.600 долари. Околу 60% од БДП отпаѓа на секторот услуги, а 34% на индустријата. Стапката на невработеност лани изнесуваше 12,4%. Полската индустрија е доста развиена и произведува електронска опрема, автомобили, автобуси, хеликоптери, транспортна опрема, локомотиви, авиони, бродови, воена опрема, медицински апарати, храна, облека... Во полскиот увоз доминираат машините и транспортната опрема, интермедијарните производи и хемикалиите. Во Полска се наоѓаат 40% од 500 најголеми компании во Централна Европа.

Се издава куќа за деловен простор во Дебар Маало со површина од 400 м2, комплетно наместена со канцелариски мебел. Тел: 070 230 850; 070 205 600

...Политика... како живее Приштина четири години По Прогласувањето независност на косово

Хаос што функционира!

реПортажа

Г

радот кој официјално има половина невработено население, но неофицијално е во бизнис – експанзија плени внимание уште при првиот контакт. Нема странец кој ќе дојде во Приштина и кој како прв впечаток нема да употреби еден

збор – хаос! Хаосот го гледате на секој чекор – се чини дека градежен “бум“ се случува на секој метар квадратен, па кога се движите низ улиците добивате впечаток дека овој град ниту има детален урбанистички план, ниту некој се раководи според него. Куќи, згради, високи и ниски, во разни бои и разни материјали, изгледаат како да се само нафрлани наоколу без никаква логика продолжува на стр.52

Капитал број 677 17.10.2012

50

www.kapital.mk

политика

Што фајде има Македонија од пратениците од дијаспората?

И

зборот на тројцата пратеници од дијаспората Македонија ја чини колку изборот на дури триесет нивни колеги од изборните единици во земјата. Од друга страна, истите имаат повеќе од десет пати помал легитимитет од останатите 120 пратеници ако се има предвид бројот на гласови со кој влегоа во Собранието. Начинот, пак, на кој иселениците гласаат е во најмала рака спорен според Изборниот законик. А тројката

> БРОЈКИ

591

глас беше доволен за во пратеничката фотелја да седне Милорад Додевски од изборната единица 9 (Австралија), потсетија панелистите на дебатата за оправданоста на изборите во дијаспората. За споредба, во првата изборна единица минимум за освојување пратенички мандат беше 8.234 гласа.

од дијаспората во Собранието досега не направи ништо за барем малку од малку да ги оправда сите негативни фискални импликации и компромитирања на правото поради нивниот избор. Напротив, Милорад Додевски, Павле Саздов и Ристо Манчев се меѓу најнеактивните пратеници, а податоци за некаков „фидбек“ од нивното претставување на дијаспората во Парламентот с$ уште нема.

(Од кога) МВР ги прашува граѓаните дали да гони криминал!?

Д

ури 92% или 3.025 граѓани се изјасниле позитивно во однос на прашањето на Министерството за внатрешни работи, “Дали акцијата “Детонатор“ треба да продолжи и во другите градови во Македонија?“, а само 8% или 260 испитаници одговориле негативно. Анкетата на МВР веќе неколку месеци се наоѓа на нивната интернет-страница и го мери јавното мислење. Каде во светот полицијата прашува граѓани дали треба да продолжи со некоја акција за борба со криминалот или дали тие се задоволни од истата, не знаеме. Криминалот се гони во согласност со законот, а не со граѓанската волја!

Во 2008 година Груевс компромис преку избо

Како ќе игра сега

56,2% или најмногу од испитаниците во истражувањето кое го спроведе ОБСЕ во соработка со Државната комисија за спречување на корупцијата и Транспаренси интернешнал Македонија сметаат дека корупцијата е најзастапена на универзитетите. Вработувањето, полагањето на испитите, добивањето место во студентските домови и запишувањето на факултет – сето тоа е корумпирано!

facebook 1

Боље ни беше зад Kарпатите Предграг Кукиќ

2

ЕУ доби награда за мир. Сега ќе им треба појше од два три месеца да се договорат кој да ја подигне... Дарко Дуридански

3

Црвенковски: На 28 октомври ќе се случи најголемиот митинг до сега во Македонија. Од Керфур засега без коментар на оваа изјава. Сеад Џигал

Играта на премиерот Никола Груевски по новиот предлог на Филе, со кој практички, Брисел ја префрли топката на наш терен, најмногу ќе се чита од одлуката на Владата за тоа дали ќе оди на предвремени избори или не. пишува:

Габриела Делова

gabriela.delova@kapital.mk

фотографија:

Фотоархива на Капитал

З

а четиригодишното одложување на препораката за почеток на преговорите, која Европската комисија од 2009 година постојано му ја испраќа на Советот на ЕУ, еврокомесарот Штефан Филе најде ново, иновативно решение како Македонија да го добие долгоочекуваниот датум за преговори. Иако навидум, решението - да се започнат преговорите, а комисија да гарантира дека името ќе се реши во најраната фаза во преговорите - претставува основа која треба да ги мотивира земјите-членки во

декември да ја променат одлуката и да & дадат зелено светло на земјава, сепак, повеќе од јасно е дека е формула и уште еден креативен начин на еврокомесарот Филе да го притисне официјално Скопје за решавање на спорот за името. Всушност, ова е само нова епизода од добропознатата тактика на Унијата наречена “морковот и стапот“, коментираат високи дипломатски извори од Брисел за “Капитал”. Одлуката, велат истите извори, сега е во наши раце. Единствено од Владата зависи дали Македонија во декември ќе добие датум за преговори. Одговорот на премиерот Никола Груевски на меморандумот за разбирање, кој е само потпишан од шефот на грчката дипломатија, Димитрис Аврамопулос, а де факто е меморандум составен од Европската унија, ќе биде сигналот според кој Советот на ЕУ во декември ќе & пресуди на Македонија.

www.kapital.mk

медиумите да не донираат за партиските кампањи

Д

а престане поткопувањето и злоупотребата на медиумите за политички цели озаконето преку Изворниот законик, побараа Здружението на новинари, Синдикатот на медиумски работници и Македонскиот институит за медиуми. Законот го зголемува рекламното време во предизборието, што е противречно и на директивата на Брисел, овозможува медиумите да донираат во предизборни кампањи до 5% од годишниот промет и дозволува попусти во цените кои ги даваат радиодифузерите и печатените медиуми за политичко рекламирање на учесниците во изборната кампања.

ски избегна бори...

Га?

Токму поради тоа, велат истите извори, Атина ќе се воздржи и се воздржува од каков било став за новиот предлог на Филе. Меѓутоа, тврдат истите извори, освен преку одговорот на меморандумот, однесувањето на премиерот Никола Груевски по овој нов предлог на Унијата, кој практички, е одговор на она што Владата одамна го бараше - преговори без решен спор за името, а сега го доби, најлесно ќе се чита и преку играта за распишување предвремени парламентарни избори. Како што тврдат високи извори од Брисел, компромисот за името со Грција веќе одамна е постигнат. Меѓутоа, наместо негово спроведување, тврдат истите извори, премиерот наместо исполнување на договореното, се одлучил тогаш на предвремени избори. Токму по таа логика, велат тие, и овој пат по ваквиот притисок од Брисел ќе се знае дали премиерот е решен да го спроведе она што во Брисел одамна го одлучил, или повторно од одговорноста ќе избегне со избори. Ваквите коментари тие ги поткрепуваат со назаинтересираноста на Грција за билатерални средби, бидејќи како што тврдат тие, компромисот постои, останува уште неговата реализација. Дополнително, анализираат истите извори, тоа го потврдува и формулата на Филе, Комисијата да гарантира дека решението ќе се постигне во раната фаза од преговорите. Доколку компромисот не е направен, коментираат високите дипломати за “Капитал“, тешко дека Филе ќе преземе ваков товар врз себе (сам да го решава спорот за името), каков што ООН повеќе од една деценија се труди да го отстрани. Оттука, предупредуваат тие, најверојатно, ова ќе биде и последниот “морков“ кој Унијата ќе му го даде на Груевски. Дали датумот за преговори ќе биде доволна мамка за премиерот Груевски да го проголта овој морков и да го спроведе решението за името ќе зависи само од храброста на Владата. Во спротивно, доколку земјава не го искористи овој момент, тврдат тие, Македонија уште долго ќе остане во чекалната за преговори.

Капитал број 677 17.10.2012

бум-треС

КОмеНтар

51

НиКОла ГруевСКи

премиер

К

ога шетам низ новите булевари, новите паркови, ги гледам новите згради, јасно ми е зошто сДсМ не може да најде кандидат за градоначалник на скопје“. Премиерот и во моментите на уживање не може да го извади противникот од глава.

ивица КОНевСКи

претседател на градски комитет Скопје на ВМРО–ДПМНЕ

о

ваа бројка дава сигурност дека сме на вистинскиот пат“ – кажа Коневски кога свечено & се додели 40.000–та партиска книшка во Скопје на едно девојче кое ги повика сите млади да се осмелат... пардон, да се зачленат во партијата.

али ахмети

лидер на ДУИ

с

поменикот на Хасан Приштина е најголем во Македонија споредено со Тирана и Приштина“ – лидерот на ДУИ брзо учи од коалицискиот партнер, па исто како и за споменикот на Александар, не е важно само да се постави, туку тој да биде и најголем во регионот.

twitter 1 Живот? Каде?@teksmopoceli

Заминувањето од Македонија не е емиграција, ами евакуација!

2 Vanco Ordanoski@ordanoskiv

Да ве утешам што изгубивме во фудбал, Македонија е средно задолжена земја...

3 Ранко Метод Србак@Srbak

Во банките денарот го победил еврото. Во мојов џеб сеуште е 0:0

Катерина Синадиновска katerina.sinadinovska@kapital.mk

Огромна шанса

Т

оа што Европската комисија му порача на Европскиот совет да даде датум за преговори за Македонија и без решен спор за името, не може да се маргинализира како да не е голема работа. Оти работата навистина е голема и колку побрзо и во „порана фаза“ ќе го сфатиме тоа, толку подобро за нас. Никој, кој малку се разбира во политика, нема заблуди дека ова значи оти Македонија ќе влезе во ЕУ под уставното име и дека компромисот со Грција нема да треба да се направи. Но, токму деблокирањето на самиот старт на преговорите би била одлична можност за тој компромис да може убаво да се спакува и дома. Брисел изгледа конечно научи како со Македонија. Дека подобро е да н$ фрли во морето на преговори, па да почнеме конечно да пливаме (така земјата едноставно ќе мора да прави реформи, со која и да е влада), отколку да очекува дека судството, администрацијата, бизнисклимата, медиумите, демократските капацитети ќе се унапредат и без тоа. Затоа, шансата што сега ја дава на земјава е оргомна. Ако Советот на ЕУ во декември ја послуша Комисијата, поточно, ако Грција демонстрира дека веќе „намигнала“ за оваа идеја, останатото останува на политичкото лидерство во Скопје. Веќе нема да има алиби дека челниците на ЕУ немаат волја да & помогнат на Македонија, дека Атина игра неконструктивно, дека истите шанси не се даваат на сите кандидати за членство... С$ ќе зависи од една одлука - дали оваа ситуација ќе се искористи за конечно затворање на проблемот со Грција, па за чистење од сопствените проблеми или за политички профит.

Капитал број 677 17.10.2012

52

www.kapital.mk

репортажа

08 на 17 февруари 20до ија за независност во т. ац ар гра кл на де т а ро јат нта сво це и ан зн Косово ја об икот симбол на независноста се наоѓа т на рамиз и Боро. година. спомен има мал трговски центар и споменико а веднаш до него

рамиз и Боро се двајца па ртиза соживотот на алба ите и на с Боро бил разрушен,нцсег а стои с

КаКо живее приштина риштина четири години по прогласувањето нез

Хаос што функцио пишува:

Катерина синадиновска katerina.sinadinovska@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

Г

рад на милион контрасти. Нема друга реченица која може посоодветно да ја опише Приштина, која како метропола на најмладата држава на Балканот, Косово стои исправена пред низа политичко–економски предизвици. Градот кој официјално има речиси половина невработено население, но неофицијално е во бизнис – експанзија плени внимание уште при првиот контакт. Нема странец кој ќе дојде во Приштина и кој како прв впечаток нема да употреби еден збор – хаос! Хаосот го гледате на секој чекор – се чини дека градежен “бум“ се случува на секој метар квадратен, па кога се движите низ улиците добивате впечаток дека овој град ниту има детален урбанистички план, ниту некој се раководи според него. Куќи, згради, високи и ниски, во разни бои и разни материјали, изгледаат како да се само нафрлани наоколу без никаква логика. Нови, ултрамодерни хотели, со светски изглед и светска понуда, куќи небаре се палати, извонредно уредени елитни ресторани, од една страна и разрушени куќарки во самиот центар на градот, сомнителни мотели и биртии - сето тоа го има едно до друго.

Градот кој официјално има половина невработено население, но неофицијално е во бизнис – експанзија плени внимание уште при првиот контакт. Нема странец кој ќе дојде во Приштина и кој како прв впечаток нема да употреби еден збор – хаос! Хаосот го гледате на секој чекор – се чини дека градежен “бум“ се случува на секој метар квадратен, па кога се движите низ улиците добивате впечаток дека овој град ниту има детален урбанистички план, ниту некој се раководи според него. Куќи, згради, високи и ниски, во разни бои и разни материјали, изгледаат како да се само нафрлани наоколу без никаква логика Коњски, запрежни коли и нови „лексус” или „масерати” автомобили, забулени жени и девојки со мини-здолништа и совршени фризури, питачи и господа во „армани” или „бос” костуми, чајџилници и гала-приеми по светски терк, тоа е сликата за Приштина деновиве.

Бизнисот се врти... со или без фактура

Со новоформираниот статус службеници на независноста, од 2008 година економското, но и политичкото влијание на меѓународната заедница дополнително се зголеми, па низ целиот град забележително е присуство на голем број странци во сите сектори, почнувајќи од административни, па с$ до бизнисмени и инвеститори. Бројот на регистрирани бизниси во Приштина е 8.725, при што вкупно

се вработени 75.089 граѓани. Но, точната бројка на компании не може да се одреди, затоа што голем дел од постоечките не се регистрирани. Откако државата прогласи независност, градоначалникот Иса Мустафа изгради неколку нови патишта, дел во соработка со странски, дел со домашни компании. Како што најавуваат од неговиот кабинет, во план е изградба на модерна обиколница, а во изградбата на патиштата низ земјата и низ Приштина учествува и косовската влада. Откако Лимак холдинг и француската компанија Еропорт де Лион добија концесија за изградба на Интернационалниот аеродром Приштина, тој прерасна во балкански центар, па сега неговите услуги ги користат не само Косоварите, туку и граѓаните, пред с$ од соседните држави. Овој аеродром нуди директни

www.kapital.mk

Капитал број 677 17.10.2012

репортажа

ани приштинци и го си мболизирале србите. заа времеко та споменикот на само тој на рамиз,напавоисјна тиот нема поента.

зависност на Косово

онира! Билатерални договори кои Македонија ги има потпишано со Косово

најголем векот кој важи за ибрахим ругова,а,чоно мократската лига, де на ач ов осн и огромен постер наис на земјат ста но зав не за т ик до рн гра побо а во центарот на стои на ѕид на една зград

О

творен уште од 1962 година, приштинскиот аеродром во последните две години се наметна како избор не само на Косоварите, туку и на останатите Балканци кога ги планираат своите патувања. Во април 2011 година управувањето со аеродромот го презеде турско-францускиот конзорциум Лимак и Еропорт де Лион, по принципот на јавно-приватно партнерство и во следните 20 години предвидено е овој аеродром да се модернизира и да се прошири до 25 илјади метри квадратни од инвестиции од 100 милиони евра, што ќе биде направено од страна на Лимак - Еродром де Лион. Денес овој аеродром нуди директни летови до многу европски метрополи (Франкфурт, Брисел, Виена, Цирих, Минхен, Истанбул...), но што е најинтересно, нуди и директна конекција со Њујорк.

X Спогодба за соработка во областа на здравството и медицината; X Договор за економска соработка; X Договор за физичка демаркација на границата.

трговска размена на Косово и Македонија, која е најголем трговски партнер за земјата

220 9

милиони евра е увозот на Косово од нашата земја

милиони евра е извозот, со што Косово е една од ретките земји со која Македонија бележи суфицит

53

летови до многу европски метрополи (Франкфурт, Брисел, Виена, Цирих, Минхен, Истанбул...), но што е најинтересно, нуди и директна конекција со Њујорк. Не може прецизно да се каже точно што се работи најмногу во Приштина, оти постои широк спектар на економски активности коишто се одвиваат: градежништво, земјоделство, комуникација, трговија и хотелска индустрија. Најголемата градежна инвестиција сега е ЕНК центарот, голем комплекс од згради кој е предвидено на градот да му испорача голем број услуги. Овој центар е од исклучително значење, тој е прв повеќепартиски комплекс од ваков вид во регионот и ќе помогне во создавањето и развојот на бизнисот во главниот град на Косово. Најзначајна инфраструктурна инвестиција е автопатот до Драч, кој овозможува Приштина да добие контакт со пристаништето за неверојатни три часа

8.725 75.089 60%

регистрирани бизниси има во Приштина

е официјалниот број на вработени во градот

дури толку од жителите на Приштина се на возраст под 25 години, со што овој град дефинитивно се вбројува во најмладите градови и во Европа и во светот

Капитал број 677 17.10.2012

54

www.kapital.mk

репортажа едита тахири

Ш

ефицата на преговарачкиот тим на Приштина во преговорите со Белград во својата последна изјава вели дека Србите на Косово, особено на северниот негов дел, се под силна манипулација и влијание на Белград. Таа тврди дека тие имаат и уживаат секакви права какви што треба да ужива едно малцинство во демократска земја и дека тие дури и би ја прифатиле косовската власт да не е Белград постојано присутен со непринципиелното мешање. Тахири објаснува дека Србите таму имале поголеми права дури и од Албанците во Македонија формулирани во Охридскиот рамковен договор, имале право на свое образование, но биле и дел од сите државни институции. Тешко е да се оцени по оваа нејзина изјава дали Тахири воопшто го прочитала Охридскиот договор...

еНК комплекс

Г

радежниот комплекс ЕНК с$ уште е во изградба, а планирано е во него да бидат сместени канцеларии на компании, луксузни апартмани и хотел со пет ѕвезди. Неодамна имаше лизгање на земјиштето, но тоа не попречи објектот да продолжи да се гради. Неколкумина истакнати косовски инженери оценија дека водата (оти тоа земјиште се наоѓа над подземни води) не го предизвикала лизгањето, туку димензиите на објектите, кои се покажале како несоодветни за таа подлога.

400 милиони евра е вкупната вредност на оваа инвестиција, а висината на најголемата од петте згради треба да биде 165 метри. Комплексот ќе биде распространет на неверојатни 300.000 метри квадратни, а покрај двете административни згради и хотелот, ќе има и шопинг-центар, во кој се најавуваат светски брендови за облека. Целиот проект ќе биде готов во 2014 година. Проектот е на компанијата Анарх. возење.

Врските со Белград

И додека економски, државата која важеше за најсиромашната покраина во поранешна Југославија се труди да застане на нозе и покрај големата увозна зависност, политичките проблеми со коишто се соочува главниот град с$ уште се длабоко присутни. Иако политичката власт јасно декларира дека се залагаат за тоа Приштина да биде модерен мултиетнички град, доволно е да се отиде таму за да се види дека во Приштина веќе нема Срби. Ниту може да се сретнат на улица, ниту се слуша нивниот јазик некаде, а и оние кои зборуваат српски преферираат да говорат на англиски кога комуницираат со дојденци од поранешна Југославија. Веројатно, Србите се концентрирани само во северниот, сега проблематичен, дел на Косово, а во Приштина остануваат да се водат само преговорите за нивната судбина.

иса Мустафа

А

ктуелниот градоначалник зад себе има два политички мандати. Како што најавуваат од неговиот кабинет, во план е изградба на модерна обиколница, а во изградбата на патиштата низ земјата и низ Приштина учествува и косовската влада.

Шефицата на преговарачкиот тим на Приштина во преговорите со Белград, Едита Тахири, во својата последна изјава вели дека Србите на Косово, особено на северниот негов дел, се под силна манипулација и влијание на Белград. Таа тврди дека тие имаат и уживаат секакви права какви што треба да има едно малцинство во н сад, демократска земја и Големата љубов ко ле и дека тие дури и би ја соварите ја изразиаш Ко прифатиле косовската овој начин - ведн тондо на ин , власт да не е Белград статуата на Бил оКлпи шуваа постојано присутен ем гол на за која уми, ди ме со непринципиелното те американски го носи мешанје. Тахири има и бутик кој сопруга. објаснува дека Србите името на неговататон била во таму имале поголеми Кога хилари Клин а купила права дури и од посета на приштин Албанците во Македонија два фустани од овој бутик формулирани во Охридскиот рамковен односите на двете земји. договор, имале право на свое Србија го доби посакуваниот статус образование, но и биле дел од сите на кандидат за ЕУ во март, но сега државни институции. По оваа нејзина треба зелено светло и на Комисијата изјава тешко е да се оцени дали Тахири и на Советот за да започне вистински воопшто го процитала Охридскиот разговори, да влезе во процес кој договор... веројатно, ќе потрае со години. Од друга страна, српскиот премиер, “Мора да се преземат чекори кои ке Ивица Дачиќ, иако јасно порача дека водат кон нормализирање на односите не може да се очекува Белград да & меѓу Белград и Приштина, во контекст помага на Приштина во формулирањето на понатамошни преговори со Србија”, на независноста, во последниот период изјави комесарот на ЕУ за проширување, даде серија изјави со сигнали на добра Штефан Филе. волја, во кои порача дека за разлика од Што се однесува до Косово, иако претходната влада на Мирко Цветковиќ, повеќе од 90 земји, вклучувајќи ги САД неговата ќе дозволи српски делегации и повеќето членки на ЕУ, го признаа да се појавуваат на меѓународни самити неговиот суверенитет (Белград вети и конференции каде што ќе учествува дека никогаш нема да го стори тоа), и Косово. Тој ставот го образложи со тоа с$ уште не е дел од Обединетите фактот дека Србија не смее да губи нации, што во меѓунадорната политчка на меѓународната сцена само поради практика значи дека официјално не е ни некаква фуснота (со којашто Косово се држава. претставува на ваквите настани). Како и да е, Приштина и Белград Притисокот за ваквите изјави, покрај остануваат под притисок да ја подобрат Вашингтон, Србија силно го чувствува и соработката со Косово во области кои се од Брисел, од каде што во последниот движат од трговијата, комуникацијата извештај за напредокот на земјитена државните институции и од кандидати за членство јасно се дава до безбедноста. знаење дека мора се нормализираат

...Фељтон... Зошто Маркс бил во право

бр:

работниците се клучниот фактор За успех

3

“Капитал“ во десет продолженија ќе го анализира “Капиталот“ на Карл Маркс. Во услови на криза, “Капиталот“ на Карл Маркс станува библија. Што е она што и по 20 години од официјалниот крах на комунизмот го прави Маркс толку актуелен? Дали генијалниот филозоф навистина можел да ја предвиди економската иднина? пишува:

Дејан азески

dejan.azeski @kapital.mk

фотографија:

фотоархива на капитал

“Р

аботници од целиот свет обединете се. Нема да изгубите ништо освен вашите синџири.“ Ова е една од најпознатите изјави на Карл Маркс во опишувањето на неговата теза дека капиталот е еднаков на минат труд. Маркс во за него својствената длабока анализа на проблематиката смета дека ако работниците се клучниот фактор без кој не може да се има

ниту производство, ниту профит, тогаш стимулацијата на тие работници е клучна за што поголем успех на компанијата. Во светот денес постојат различни методи за стимулирање на работниците. Англосаксонскиот или нордискиот метод, кои се слични, се базираат на принципот на акционерство. Му се дава можност на секој работник или на менаџер од повисокиот и од понискиот ешалон да учествуваат симболично во соспственоста на компанијата. Сепак, најинтересен светски метод за стимулација на работната сила е јапонскиот т.н. профимеринг. Неговата специфика е т.н. поделба на профитот, а не на сопственоста.

Според дел од светските економски експерти, сите тие стимулативни мерки во некоја форма се содржат во “Капиталот“ од Маркс. И домашните бизнисмени и експерти барем делумно го потврдуваат тоа. Според професорот Благоја Спирковски од Економскиот факултет, во едната фаза на проблематиката јапонскиот модел на стимулации, односно поделбата на профитот е многу сличен на предвидувањата на Карл Маркс, но не соодветствува од друг аспект. “Сметам дека јапонскиот модел е најдобар начин на стимулирање на работникот, што се докажува и преку профитите кои ги остваруваат компаниите кои го користат токму

www.kapital.mk

Разликата во поголемата продуктивност на наемникот од робот е правилниот начин на стимулација

овој модел. Со ова му се дава увид на вработениот во деталните финансии на компанијата и се стимулира да се бори за профит, кој ако го нема, нема да има добивка и за него“, вели Спирковски. Тој објаснува дека за Јапонците е нелогично вработените да земаат пари, воопшто, ако не прават профит, што е фер кон газдите. Но, и во спротивна насока - профитот се дели многу порамномерно и највисокиот менаџмент не зема повеќе од 1-4 разлика на плата во однос на обичниот работник. Сепак, Спирковски е дециден дека овие мерки се чисто левичарски. “Точно е дека Маркс бараше вакви мерки за работниците, но факт е и дека овие мерки најшироко се применуваа во времето на Роналд Реган и Маргарет Тачер, кои важеа за најтврди десничари“, вели Спирковски. Американскиот индустријалец Хенри Форд уште на почетокот на XX век ја забележал оваа поврзаност меѓу стумулацијата на трудот со растот на компанискиот капитал и профит. Имено, Форд е првиот фабрикант во САД кој го вовел осумчасовното работно време. На тој начин со привидно кратење од два саати, всушност, Хенри Форд ја вовел третата смена, што му донесе многу поголема продуктивност и профит. Прочуена ќе остане неговата изјава дека бизнисот кој не создава ништо повеќе од пари е беден бизнис. Сепак, социолозите му забалажуваат на Форд дека под превезот на работничките права, всушност, тој е изумител на најголемата справа за измачување и цедење на трудот како лимон, односно на фабричката лента, која никогаш не запира. Дури и во римско време било забележано дека различно стимулирани луѓе даваат различни резултати. Робовскиот труд во времето на доцната република и царството почнал поретко да се користи на сметка на ослободеничкиот. Робовите, кои на латински биле нарекувани res vocalis или алати кои зборуваат, всушност, работеле 10 пати помалку со камшици и окови отколку како наемни работници

Позитивен пример на стимулација на трудот од сите можни аспектиредакцијата на “Њујорк тајмс“ во САД

Ако Маркс беше во право, зошто не успеа југословенското самоуправување? Македонците на самоуправувањето во Југославија се сеќаваат само како на неуспешен проект за кој залудно се потрошија неколку децении. Според некои економски експерти, токму ваквиот начин на управување на стопанството доведе до економски колапс на системот и распаѓање на државата. Но, дали тоа навистина е лош начин на управување или само е лошо искористен? Стопанствениците и експертите од денешна дистанца поинаку гледаат на самоуправувањето. Иако ваквиот начин на работа 20 години се напаѓаше и се негираше, во последно време станува с$ поинтересен за анализа. Ацо Антевски вели дека поставеноста на нереални економски услови го уништи самиот систем однатре. “Самоуправувањето заврши многу полошо во однос на она што се

најавуваше. Веројатно, беше целосно лошо поставено и на него имаме само лоши спомени на неуспеси. Инаку, на времето важеше за еден од најдобрите начини на стимулирање на трудот, а излезе најлош“, вели Антевски. Професорот Спирковски пак, има поинакви погледи на самоуправувањето. “Прво и основно што треба да се знае е дека не станува збор за оригинално југословенски, туку преземен систем на стимулација на трудот од скандинавските земји. Кардељ тоа го измени, но како што испадна подоцна, тоа го направи лошо. Вакви системи, всушност, функционираат успешно низ целиот свет, но никаде не се споиви со општествена сопственост, како што беше кај нас“, вели Спирковски.

БлАгојА СПиРковСки

професор на Економски факултет

Сметам дека јапонскиот модел е најдобар начин на стимулирање на работникот, што се докажува и преку профитите кои ги остваруваат компаниите кои го користат токму овој модел. Со ова му се дава увид на вработениот во деталните финансии на компанијата и се стимулира да се бори за профит, кој ако го нема, нема да има добивка и за него.

www.kapital.mk

Хенри Форд

американски индустријалец

Бизнисот кој не создава ништо повеќе од пари е беден бизнис. без нив. Дури била и пресметувана вкупната штета која ја правеле овие несреќни луѓе врз работните алати и врз земјиштето на рабовладетелите. Поради тие факти, била воведена можност за откуп на слободата на робот, кој ако сака може да остане да работи на имотот на робовладетотелот како наемник. Истиот човек работел неколкукратно повеќе како наемник отколку како роб.

И експертите и стопанствениците едногласни за значењето на стимулацијата на трудот

И економистите, и социолозите и стопанствениците се согласни дека стимулацијата на работниците е клучниот фактор за успех на кој било бизнис. Со ова делумно се потврдува тезата на Маркс дека капиталот е еднаков на минат труд. Ацо Антевски, сопственик и генерален директор на Раде Кончар, вели дека компанијата вложува значителни средства, но пред с$, енергија во стимулирање на трудот и дека неговото искуство покажува дека без тоа би имале помала продуктивност. “Од 25% до 30% помала продуктивност очекуваме доколку не се заангажираме

Менаџерите кои правилно ги стимулираат вработените и делат поголем дел од профитот со нив прават подобри резултати. Оваа теза на Маркс се потврдува и низ многу денешни примери. Според економските експерти, сите познати методи на стимулација на трудот влечат корени од “Капиталот“ на Маркс во стимулирање на работниците. Сметам дека работната сила треба постојано да се стимулира, нормално, во рамките на можностите, за вработениот да може да сфати дека неговиот труд некаде се забележува и се цени“, вели Антевски. Истиот факт го потврдува и Славе Јорданов, стопанственик и сопственик на компанијата Тинг. Тој смета дека перманентното создавање сопствени нови кадри и усовршување на постоечките е еден од факторите кои се клучни за брзиот раст и успех на компанијата. Според него, нивната соодветна наобразба и позиционирање во производниот процес, адекватно со стручноста, афинитетите, но и со годините на староста, може да ја направи компанијата двојно посилна со многу помалку кадар. “Ако сфатите дека за да се извлече максимална продуктивност од еден вработен, треба да се поттикнува неговата иновативност и дека тоа не е возможно ако го чувате затворен на иста позиција 20 години, тогаш може

Ацо Антевски

генерален директор на Раде Кончар

Од 25% до 30% помала продуктивност очекуваме доколку не се заангажираме во стимулирање на работниците. Сметам дека работната сила треба постојано да се стимулира, нормално, во рамките на можностите, за вработениот да може да сфати дека неговиот труд некаде се забележува и се цени.

да постигнете многу повеќе. На терен ни е потребна поголема експлозивност, а во производството константност. Секој кадар е добар за нешто, но мора правилно да се менаџира со него“, смета Јорданов. Професорот Благоја Спирковски смета дека без разлика дали Маркс прв ја споменал или не оваа идеја, стимулацијата на работната сила е условена од реалната потреба и игра огромен дел за успехот на целата компанија. “Многу зависи од моделот на стимулирање и воопшто, дали тој постои, како и колку брзо ќе се развива една компанија. Не е случајно што слична компанија со еднакво ниво на примената технологија и еднаков број работници дава неколку пати послаби резултати во Источна Европа отколку да речеме во Јапонија. Едноставно, минатиот труд ќе продолжи да биде еднаков на капитал, но тоа нема врска со идеологија. Станува збор за чиста економија“, вели Спирковски.

Славе Јорданов

основач и сопственик на Тинг, Кочани

Ако сфатите дека за да се извлече максимална продуктивност од еден вработен, треба да се поттикнува неговата иновативност и дека тоа не е возможно ако го чувате затворен на иста позиција 20 години, тогаш може да постигнете многу повеќе. На терен ни е потребна поголема експлозивност, а во производството константност. Секој кадар е добар за нешто, но мора правилно да се менаџира со него.

Капитал број 677 17.10.2012

74

www.kapital.mk

инвестиции

Генералниот ди р на Ремедика, г-ѓа елиц и градоначалникреоткто а Јорданова, на струмица, Зора н Заев

го благослови Отворањето на болницатат Пим ен оли роп мит т кио опс и евр

Ремедика отвор поликлиника во пишува:

силвана Жежова silvana.zezova@kapital.mk фотографија:

фото нова Македонија

Р

емедика поликлиника и во Струмица, што ќе работи со кадар кој ќе покрива дијагностички процедури во областа на гинекологија, интерна медицина, ортопедија, кардиологија, педијатрија и други области согласно со потребите на пациентите од тој крај. Целта на дејствувањето на болницата е секогаш физички да биде поблиску до своите пациенти, па затоа по осумгодишната успешна работа на болницата во Скопје и етаблираната амбуланта за радиодијагностика во Тетово, Струмица е втора подружница во мрежата на Ремедика. Елица Јорданова, генерален директор на Ремедика, изјави дека поликлиниката

во Струмица е високо поставена во агендата на Ремедика како дел од најавениот коцепт за приближување на здравствените услуги на сите граѓани. „Овој прекрасен простор се создаваше две години и неговата реализација беше остварена преку многу компании и градови во околината. Просторот е со површина од 250 метри квадратни и располага со радиолошко одделение опремено со современ рендген апарат, мамографија и ултразвучен апарат. Радиолошката опрема и интегрирана во целосно дигитализирана слика. Биохемиската лабораторија е опремена со најсовремени апарати и нуди брза и прецизна анализа. Во неколку ординации опремени со ултра звучна дијагностика ќе се извршуваат специјалистичкоконсултативни прегледи од сите области кои се застапени во услугите на Ремедика, а ќе се практикува системот на организирани и планирани прегледи. Овој систем на работа е познат во својот стил и дух на Ремедика која ќе се заложи својата професионалност да ја пренесе и доближи до граѓаните

на Струмица и пошироко во регионот“, изјави Јорданова. Андреја Арсовски, стручен директор на Ремедика, изјави дека болницата постои осум години и ова е уште еден доказ за нивната успешна работа. Тој истакна дека минатата година таму се извршиле 1.700 гинеколошки интервенции, повеќе од 1.500 хируршки интервенции, се родиле повеќе од 700 бебиња, се извршиле 90 илјади амбулантски прегледи и стотици илјади најразлични лабораториски и други услуги. „Од година во година се обидуваме да го подобриме квалитетот на услугите и со тоа ни се враќаат пациентите од кои добиваме признание. Решивме да дојдеме кај вас и заедно со вработените и со консултантите да го доближиме она што од современата медицина е достигнато во нашата болница. Во овој регион има можности и потреба за еден поинаков вид здравствени услуги, за поквалитетен пристап за задоволување на потребите на граѓаните на потенцијалните пациенти. Тоа е дел од политиката на Ремедика, ние да доаѓаме

www.kapital.mk

Капитал број 677 17.10.2012

инвестиции

стручниот директор на Ре медика, торакалниот хирург Андреја Ар совски, со генерал ниот директор, елица Јор нова, го наздравув почетокот на работатда а на поликлиниката.аат

кадар кој ќе покрива Поликлиниката ќе работи со , областа на гинекологијата во ури дијагностички процед , јата логи дио кар та, дија опе интерната медицина, ортасти согласно потребите на педијатријата и други обл пациентите од струмичкиот крај

ри нова о Струмица кај нашите пациенти и да го нудиме она што најдобро знаеме да го правиме, а тоа грижа за здравјето на пациентите“, изјави Арсовски. Иванка Стефановска, шеф на дијагностичките оддели, истакна дека ќе се трудат да ги задоволат потребите на пациентите во однос на сите дијагностички постапки и специјалностите со кои располага болницата. „Идејата е нашите доктори кои функционираат во одделот дијагностика кои ги задоволуваат специјалностите да доаѓаат и овде и бидат на услуга на пациентите од овој регион. Според можностите кои ги дава оваа поликлиника да бидат успешно дијагностицирани, излекувани или упатени во нашата матична болница“, изјави Стефановска. На отворањето на Ремедика дојдоа голем број доктори како од Скопје така и од Струмица. Присуствуваа и градоначалникот Зоран Заев, митрополитот Пимен, кој го благослови почетокот на работата на болницата, и директорот на Бучим, Николајчо

75

Николов, кој подари потковица за среќа. „Почестен сум што сум присутен тука и по некоја случајност учествував во градбата на првата Ремедика во Скопје со одредени работи и активности. Таму имав можност да ја запознаам Јорданова како голем ентузијаст и не ми е чудно што ова е третата Ремедика во Македонија. Сакам да подарам еден симбол, познатата потковица која значи среќа за оваа болница и многу среќни пациенти. Болниците се спeцифична работа, сите сме почувствувале дека се нужни, а добро опремените болници и добриот персонал се најнужни. Од Радовиш испраќав многу пациенти во Ремедика и сите без исклучок се враќаа задоволни“, изјави Николов. Европскиот митрополит Пимен изјави дека Струмица го чувствува како втор дом и среќен е поради овој хуман гест, отворање поликлиника

Целта на дејствувањето на болницата е секогаш физички да биде поблиску до своите пациенти, па затоа по осумгодишната успешна работа на болницата во Скопје и етаблираната амбуланта за радиодијагностика во Тетово, Струмица е втора подружница во мрежата на Ремедика во тој крај. Го благослови почетокот на работата. „Нема потреба нешто посебно да се осветува ваков објект кога се работи за хумани цели. Благословот ќе биде потврден преку лицата на среќните пациенти кои здрави ќе излегуваат од тука“, изјави меѓу другото Пимен.

капитал број 677 17.10.2012 10.10.2012

76

www.kapital.mk

на наруЧек руЧексо... со...

Дуке Боја музИЧар

Среќат секога нас, ни доаѓа

Целиот свој живот & го посветил на музиката. Уште од тинејџер полека навлегува во нејзиното создавање, за по неколку години, трагајќи по својот музички идентитет, да замине во САД, земјата на големите можности, каде што успешно твори последниве десетина години пишува:

Петре Димитров

petre.dimitrov@kapital.mk

фотографија:

Ивана кузмановска

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

Р

астејќи во семејство кое е љубител на убавата музика и каде што ритамот е секојдневие, предодредено било и тој

самиот уште од мал да почне да се интересира за создавањето музика, па од тригодишна возраст почнува да свири клавир. “Татко ми ми беше модел. Тој работеше како доктор, а музиката му беше хоби, но никогаш не ме форсираше и јас да почнам да се интересирам за музика. Моите искрено очекуваа од мене да се занимавам со нешто посериозно, да бидам доктор или адвокат...“, раскажува Бојаџиев. Вели дека детството го поминал во свирење на клавирот и читање. Го интересирала и науката.

н а ш ето м ен И ев овој со Бојаџилу е пат се одво чивм а ц и п за ија скопската. пицер ар б занзи “Знаев да го свирам секој нов хит, но не сакав во музичко училиште. Посетував една година, но го прекинав, зашто не сакав да свирам по ноти, туку по уво. С$ друго ми беше мачење.“ И покрај големиот интерес за светот на музиката, средно запишува биохемија, но и таму продолжува да свири во школскиот бенд. Веќе на 14 години ги заработува и првите пари. Неговиот татко работел на проект за џинглови на Македонската телевизија и му понудил и тој да учествува во нивното создавање. “Ми рече направи ја музиката и ќе го имаш велосипед што го бараш. И да,

www.kapital.mk

капитал број 677 10.10.2012 17.10.2012

на руЧек со...

аџиев

ата аш e во никогаш не однадвор

го заработив велосипедот, и тоа најскапиот.“ Една година подоцна е дел од бенд, кој свири поп-музика и ја има првата “тезга“ во култното скопско кафе Рим-Париз, а соработува и со популарната македонска пејачка Ребека. Со свирење продолжува и во војска, каде што е дел од војничкиот оркестар и за прв пат свири и народна музика, што подоцна ќе го инспирира да ја истражува изворната и етно-музиката. Образованието го продолжува на Технолошки факултет, но не се пронаѓа таму, па по еден семестар се запишува на Медицински факултет. “Додека студирав медицина си замислував дека еден ден со татко ми ќе си отвориме ординација и заедно ќе работиме.“ Но, музиката, сепак, преовладува. Во третата година од студирањето го

Тука има ед пого ворка, вика: “како за еден музина се игнува до карн чар?“, одговоро т е: “работа, ст и хол работа и само раег бота“

77

капитал број 677 10.10.2012

78

www.kapital.mk

на руЧек со...

конкуренцијата ми е мотивација

амбицијата за музи

ка ми е природна

Дуке со новиот соработник, атрактивната Лорен амарис

открива и синтисајзерот, па полека во следните години навлегува и во продукција и правање аранжмани за неколку македонски пејачи како Тијана, Есма, Калиопи... “Постојано експериментирав. Амбицијата за музика ми беше природна, без напор.“ Во 1994 година учествува и на првиот музички фестивал, Скопскиот, а следните години како продуцент или аранжер се појавува уште на неколку фестивали. “Навлегов во електронската и во џез-музиката. Шарев со стилови и тогаш бев фрустриран дека не можам да се насочам на еден стил. Денес таа шареноликост ми е голема предност.“ Пет години подоцна, на 26 години, ја донесува одлуката дека музиката е таа на која ќе & го посвети животот. Одлучува да замине во САД на познатиот музички колеџ Беркли. “Време беше да си изградам свој идентитет. Малку тешко ми падна заминувањето во САД, бидејќи во Македонија имав изградено богат социјален живот. Одеднаш се најдов во средина со голема конкуренција, но имав нов живот и нови пријатели и можности...“ Во САД по две ипол години поминати на Беркли почнува да навлегува во светот на големи музички и рекламни проекти, а во 2001 година се сели во Њујорк, каде што почнува да работи во музичко студио како композиторски инженер. Во следните години работи на рекламни кампањи за големи светски компании од типот на Лореал, Мерцедес, Пежо, Ланком и музички легенди како Синди Лопер, Дејвид Брн... “Запознав многу познати светски музички имиња и целесно влегов во тој свет, за којшто можев само да прочитам додека во Македонија. Сите тие контакти и средби ми отворија многу врати. Доколку сакаш навистина да

работиш, во САД имаш одлични услови за тоа.“ Во 2007 година започнува соработка со Телепоп мјузик, а во Македонија следната година работи и со Кирил Џајковски, продолжувајќи да експериметира и постојано да создава нешто ново. “Создавам и продуцирам музика за најразлична намена. Некогаш се лични инспирации, некогаш проектот ме инспирира, но секогаш мора да има мотивација како и за с$ што се креира. Секогаш сакам да пренесам некоја порака и да споделам некоја мисла во музичка форма со слушателот. Ме возбудува работењето музика за визуелен медиум, каде што треба да се синхронизира со дадена слика и приказна. Мислам дека добриот спој на слика и звук има најдлабок импакт врз човечката емоција. Но, сепак, најголем предизвик и инспирација ми е музиката за филм, посебно кога приказната има тежина и отвора простор за многу инспирација и оригинална звучна експресија.“ За големиот успех кој го доживеа во САД вели дека е резултат на многу работа, но и на следењето на интуицијата. “Секогаш треба да ги следиш соништата и интуицијата. Таа никогаш нема да те излаже. Не треба да ја запоставуваш за другите да ги правиш среќни. Тешките моменти во животот ги надминав верувајќи во мојот драјв и благодарение на мојата постојана потрага по инспирација.“ Пред извесно време Бојаџиев стана татко. Со неговата сопруга Флора го доби синот Теодор, кој го носи името на неговиот татко. “Имам голема поддршка од Флора. Ние сме како големи другари. А за Теодор е рано уште да се каже што ќе го интересира во животот, но јас ќе го насочам накај музиката...“

Влезете во простор каде што преовладуваат мирот и хармонијата. Место каде што границите на Истокот и Западот се спојуваат во совршена хармонија. Вашите сетила се стимулираат од природните материјали од камен, дрво и памук. Луксузот ве опкружува, времето застанува и ве обзема чувството на длабока релаксација.

АМАМ И сАунА само мигови од вашата соба... ијлада година назад во времето... е нашиот амам и парна бања. Турската бања од легендите. Опуштете се, затворете ги очите и препуштете се на бескрајните сензации кои призлегуваат од водата и сапуницата...

КЛАсИчнА МАсАжА Изберете од повеќето типови на масажи вклучувајќи класична релаксирачка масажа, спортска масажа, третмани на тело со мед, чоколадо, ароматерапија и пилинг.

ТреТМАнИ ЗА убАВИнА уживајте во различните третмани за лице и тело, прилагодени на типот на вашата кожа. Преку нашите екслузивни третмани за лице и тело вашата кожа ќе биде сјајна, телото подмладено, со енергија потебна за секојдневните активнссти.

хотел Александар Палас

бул. Октомвриска револуција бр.15, скопје тeл: +389 2 3092 190 фaкс: +389 2 3092 152 info@aleksandarpalace.com.mk www.aleksandarpalace.com.mk

Капитал број 677 17.10.2012

80

www.kapital.mk

технологии и бизнис

Поглед кон и

И оваа година продолжува да се реализира визијата на Мајкрософт за подобар свет во којшто сите ќе работат побрзо и поефективно во канцеларија или во движење, во кој забавата ќе има друга димензија и секој што ќе сака ќе има пристап и до најновите технологии, кои денес чинат значително помалку, а голем дел од нив се бесплатни. Овие цели се од постоењето на компанијата, а низ годините само се дополнуваат, се прецизираат и се разбира, се остваруваат

С

војата визија за еден таков свет Мајкрософт ја кажува јасно и гласно секоја година во скоро сите земји во кои е присутен, па така и кај нас. Локалната канцеларија на Мајкрософт, во соработка со некои од најголемите македонски ИТ и телекомуникациски компании како поддржувачи, секоја година организира настан со исто име, “Визија“, на кој се претставува најдоброто од Мајкрософт во моментов и плановите за во иднина. Она што почна како помал настан пред една декада денеска е најголемата технолошка конференција која на едно место обединува неколку стотици ИТ-професионалци, развивачи на нови решенија, администратори, но и луѓе од бизнисот, науката и од образованието. Во тие два дена додека трае конференцијата тие се дружат, разменуваат идеи, совети и учат повеќе едни за други, кој што може да понуди, кој што бара и сето тоа со цел унапредување на општата состојба на информатичката технологија кај нас, која и да сака, не може да одолее на светските трендови и се интегрира во сите пори од работата и од живеењето.

Покрај тоа, тие имаат уникатна можност да научат нешто ново или да се запознаат со некое ново решение или технологија и тоа директно од најповиканите за тоа, Мајкрософтпредавачи, кои покрај од Македонија, доаѓаат од повеќе земји од светот, со тоа давајќи & ја потребната тежина и ексклузивност на конференцијата “Визија“. Овогодинешната “Визија 10“ има посебно значење, како за организаторите, така и за јавноста и за верните подржувачи и гости, кои со нетрпение ја очекуваат есента за да бидат дел од неа. Посебна е пред с$, поради јубилејот од 10 години зад себе, но тој јубилеј не е за да се одржува на “стара слава“, туку напротив, огромна одговорност за да се задоволат с$ поголемите барања на посетителите и на учесниците, кои секоја година и бројно ги има с$ повеќе. Токму затоа, Мајкрософт со голема чест и задоволство ја најавува “Визија 10“ и ги кани сите заинтересирани да бидат дел од неа. Конференцијата ќе се одржи на 24 и 25 октомври 2012 година во хотелот Александар палас во Скопје. Предавањата, како и претходните

www.kapital.mk

Капитал број 677 17.10.2012

технологии и бизнис

иднината години, ќе се одвиваат во три сали зелена, црвена и сина - кои се поделени според основните категории предавања. Истите пак, од друга страна, повторно се делат во поткатегории, но и според тежината на самото предавање, и тоа на скала од 100 до 400, каде што 100 се смета за најлесно ниво и не се потребни претходни големи предзнаења за следење на предавањето, а 400 е најтешко и најчесто е наменето за професионалците кои работат на полето за кое е наменето предавањето. Во продолжение накратко ќе се осврнеме на главните категории и теми кои ќе бидат презентирани на “Визија 10“. Предавањата обединети околу темата “Бизнис-решенија и методологии“ би биле интересни, пред с$, за посетителите кои доаѓаат од бизниссекторот. Преку нив тие ќе научат како да ги собираат, да ги обработуваат и да ги прикажуваат податоците битни за нивното работење и донесување одлуки, а од софтверските решенија ќе стане збор за Dynamic NAV, Dynamic CRM, SQL Server 2012 и SharePoint Portal Server 2013 и други. Она што се очекува најмногу да ги

заинтересира ИТ-професионалците и развивачите на софтверски решенија се предавањата кои се обединети во категоријата “Развој на апликации, алатки и технологии“. Во фокусот ќе бидат Visual Studio 2012, Windows 8 Store апликации (HTML, XAML), Windows Azure, ASP.NET, Model View Controller (MVC), Visual Studio Team Foundation. Поголем дел од овие технологии се дел од пакетот Visual Studio 2010, а истите ќе бидат теоретски обработени, но и покриени со примери за нивно користење како самостојни алатки и технологии, но и нивна интеграција во останатите Мајкрософт пакети. Друга категорија предавања за кои се очекува дека ќе предизвикаат големо интересирање се оние коишто се карактеризирани како “Комуникации, колаборации и мобилни технологии“. Овде ќе стане збор за начините како може да се поврзат вработените во една компанија преку сите начини на комуникација (текст, глас и видео), с$ со цел да се зголеми ефикасноста и да се намалат трошоците кои може да настанат од патувања, организации, па и учества на конференции и

81

состаноци. Сесиите ќе се фокусираат на последната генерација производи кои го овозможуваат тоа: Exchange Server 2013, Office Lync Server 2013, Office 365 и Office System 2013. Како последна, но не помалку интересна е темата “Инфраструктура и безбедност“. Предавањата од оваа група се посебно интересни за посетителите, а оваа година ќе стане збор за технологиите интегрирани во Windows Server 2012, Windows Azure (IaaS, Directory Services), Failover Clustering, System Center 2012 семејството на производи и други. Оваа понуда, збогатена со новитетот за оваа “Визија 10“, кој е наречен “Ask the experts”, ветува одлична програма и “многу знаење и дружење на метар квадратен“. Се случува еднаш во годината и доколку сте компанија или поединец кој има намера да држи чекор со новите технологии и производи, да ги интегрира во своето работење и живеење, сигурно мора да бидете дел од ова случување. Регистрацијата е во тек, а можете да се пријавите на https:// www.msvizija.net/vizija10/registracija/ Pages/Registracija.aspx