690-Kapital magazin

n Претстојната дигитализација конечно ќе го прочисти ТВ-пазарот?!..16 стр. n Србија: Европската реалност поважна од косовската бајка!.............30 стр. n политика: Бранко против сите или сите против Бранко?................36 стр.

број 690 цена 100 ден. | 17 јануари, 2013, четврток | година 14

www.kapital.mk

МАГАЗИН ЗА БИЗНИС И ПОЛИТИКА

ВО ОВОј БрОј

interview

Jaak Mikel I PonataMu IMaMe naJSIlnI brendovI na Pazarot!

generalen direktor na Pivara Skopje

Капитал број 672 12.09.2012

 Претстојната дигитализација конечно ќе го прочисти ТВ-пазарот?!..16 стр.  СРБИЈА: Европската реалност поважна од косовската бајка!.............30 стр.  ПОЛИТИКА: Бранко против сите или сите против Бранко?................36 стр.

4

НАВИГАТОР

БРОЈ 690 ЦЕНА 100 ДЕН. | 17 ЈАНУАРИ, 2013, ЧЕТВРТОК | ГОДИНА 14

www.kapital.mk

МАГАЗИН ЗА БИЗНИС И ПОЛИТИКА

ВО ОВОЈ БРОЈ

INTERVIEW

Jaak Mikel I PONATAMU IMAME NAJSILNI BRENDOVI NA PAZAROT!

generalen direktor na Pivara Skopje

Prviot broj na Kapital se pojavi na 24 septemvri 1999 godina.

Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje, ul. Marks i Engels, br.7, zgrada 1, vlez 1, kat 6, stan br: 31 i 32, p.fah: 503, Republika Makedonija; telefon: ++ 389 2 3298 110 faks: ++ 389 2 3298 111 direktor i glaven urednik: Qup~o Zikov izvr{en direktor (marketing i finansii): Gordana Mihajlovska grafi~ki i IT direktor: Nikolaj Toma{evski odgovoren urednik: Biqana Zdravkovska Stoj~evska pomo{nik na odgovorniot urednik: Igor Petrovski odgovoren urednik na specijalni dodatoci: Verica Jordanova odgovoren urednik na www.kapital.mk: Aleksandar Jan~evski grafi~ki prelom: Nade Toma{evska Igor Toma{evski Office manager i finansii: Aleksandra Nikolova; ++389 2 3298 110/ lok:101 aleksandra.nikolova@kapital.mk Pretplata na magazinot Kapital: Sawa Savovska ++ 389 2 3298 110/ lok.104 pretplata@kapital.mk Reklama i oglasi: Aleksandra Stojmenova ++389 2 3298 110/ lok.103 marketing@kapital.mk aleksandra.stojmenova@kapital.mk Specijalni prilozi: Gordana Mihajlovska gordana.mihajlovska@kapital.mk Ovlasten praven zastapnik: Sorabotnici: kolumnisti po dogovor Fotografija: Ivana Kuzmanovska

сОдРжИНА 07 навигатор 12 интервју

јаак Микел, генерален директор на Пивара Скопје И понатаму имаме најсилни брендови на пазарот!

16 cover story

Промени на повидок Претстојната дигитализација конечно ќе го прочисти ТВ-пазарот?!

20 kоМПании и Пазари

годинава да не се надеваме на М&A зделки Сушен период за спојувања и за преземања во Македонија

www.kapital.mk

ИздВОјуВАме дигитализација

за неполни пет месеци сите македонски телевизии ќе станат дигитални. за гледачите драстично поквалитетна слика, за телевизиите поголеми трошоци за пренесување на дигиталниот сигнал, но и очекување дека конечно бројката од 77 телевизии во Македонија ќе стане минато. капитал анализира дали дигитализацијата конечно ќе го прочисти заситениот телевизиски пазар во Македонија? кој ќе пропадне? Ќе ја подобрат ли понудата телевизиите што ќе останат?

XX Стр. 16

24 реПортажа

„капитал“ во грција Лошото допрва доаѓа

28 интервју

Михаел ШМит, регионален директор на комората на германски компании во Србија, Црна гора, Македонија, албанија и во косово Македонските бизнисмени мора да ја подобрат културата на плаќање долгови

30 регион

Донесувајќи ја резолуцијата за косово Србија избра Европската реалност поважна од косовската бајка!

33 Политика навигатор за Црвенковски нема враќање назад: Бранко против сите или сите против Бранко?

42 колуМна

горан арСов Како да се реформира новинарството?

44 на руЧек Со...

никола ЉуШев, извршен директор на вип оператор Вреди да се сонува со отворени очи

16 Бранко

каде згреши лидерот на опозицијата, бранко Црвенковски, што неговите потези се сведоа на тактика без стратегија, како што ја постави дијагнозата неговиот довчерашен партнер во борбата против „режимот на груевски“, инаку стоматолог, Мендух тачи, меѓу редови предлагајќи ја операцијата „шуплив заб“ како најдобра опција за СДСМ? го преценуваат ли Црвенковски оние кои сметаат дека е толку искусен што не може да одигра вака наивно, па објаснувањата за неговите потези ги сместуваат во теории на конспирација?

XX Стр. 36

47 СПеЦијален Прилог БанКИТЕ И БИзнИСоТ

63 lifestyle

Промовиран новиот календар на Пелистерка

64 tехнологии и бизниС Со нови сили кон нови победи

Spored misleweto na Ministerstvoto za kultura za nedelnikot “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka. РЕГИОНАЛНИ ПАРТНЕРИ НА кАПИТАЛ

36

Балканот повторно се здружува. Проектот “Бизнис плус” произлезе од се поголемата потреба на едно место да се најдат дневни вести и информации за важни настани од балканскиот регион. Информациите кои Ви се потребни за подобро работење во балканскиот регион секој работен ден, наутро, Ви ги испраќаме на Вашата e-mail адреса или истите можете да ги најдете на веб-страницата

www.biznis-plus.com за само

500 денари месечно.

Ексклузивните информации се резултат на заедничка работа на уредувачките партнери кои уживаат голема доверба во нивните земји. “Бизнис плус” е заеднички проект на следните печатените медиуми:

Business.hr (Хрватска), Casnik Finance ( Словенија), Kapital Media Group ( Македонија), Novi Magazin (Србија), Oslobodjenje (Босна и Херцеговина) и Vijesti (Црна Гора). Дознајте го во утринските часови она што другите ќе го дознаат попладне или дури следниот ден! Регистрирајте се за бесплатен newsletter! Искористете го бесплатниот пробен период до крајот на ноември!

Нарачка и повеќе информации на: pretplata-mk@biznis-plus.com или на телефон +389 2 3298 110

...Навигатор... Минатогодишните инциденти во Собранието инСпирација за МаСка на вевчанСкиот карневал

Vev~anci go izglasaa buxetot na sportski na~in пишува:

петре димитров

petre.dimitrov@kapital.mk

фотографија:

ивана кузмановска

Г

рупа вевчанци облечени во опрема за бејзбол, преставувајќи ги главните политички ликови (имињата на Заев, Јанкуловска, Ставрески... беа напишани на нивните дресови) кои беа дел од минатогодишните инциденти во Собранието за време на гласањето на Буџетот за 2013 година, беа

Инцидентите кои го обележaа донесувањето на годинешниот буџет во Собранието беа мотив за една од најинтересните маски на Вевчанскиот карневал едни од најатрактивните маски на Вевчанскиот карневал, кој се одржа минатиот викенд. Сосема за очекување беше дека на карневалот, кој во своето 1.500-годишно постоење ги посочува негативните појави во македонското општество и прави пародија од тоа, ќе се третира и Буџетот. Познати по својата луцидност и често суровото презентирање на реалноста и состојбите во

општеството, жителите на Вевчани и оваа година преку маските ни покажаа, всушност, какви сме сите, како луѓе и општество. Па така, освен маската која го отслика донесувањето на Буџетот, на карневалот продефилира и маската за едногодишниот помен од „погребувањето“ на Грција на карневалот во 2012 година, маската со неизбежниот PSY и вевчанскиот „Гангнам стајл“, тука беше и Барак Обама, Груевски, Црвенковски...

Капитал број 690 17.01.2013

НАВИГАТОР ИЗЈАВА НА неделата

> БРОЈКА

600

милиони нови работни места треба да се отворат до 2020 година, главно во земјите во развој, проценуваат економистите на ИФЦ во својот најнов извештај за невработеноста. Решението за тоа се наоѓа кај приватниот сектор, кој обезбедува девет од секои Ворен Бафет десет работни места. инвеститор и милијардер

победник на неделата

Метју Нимиц

+

Иако можеби и редно време беше, по 14 години официјално посредување меѓу Атина и Скопје, медијаторот Метју Нимиц да ги засука ракавите и да направи исчекор околу спорот за името, сепак за пофалба се последните придвижувања во овој спор и оптимизмот кој го изрази Нимиц непосредно по последните средби во двете закарани држави. Без разлика дали сега притисокот доаѓа од Брисел или од Вашингтон, се ветар во грбот на Нимиц, јасно е дека вакво придвижување во спорот немало досега. Барем не официјално. Иако во последните неколку години, во неколку наврати се прогнозираше дека сме близу до решение, овојпат оптимизмот за такво нешто е најреален. Особено успехот на медијаторот Нимиц да изнуди оптимизам и од грчка и од македонска страна и да ја сопре војната на меѓусебни обвинувања кој повеќе попуштил во спорот. Молкот и воздржаноста од двете страни, а и експресно закажаната нова средба на Нимиц со преговарачите создаваат чувство дека нешто се „готви“. Да се надеваме, дека ваквата разврска конечно ќе приврши со компромис меѓу двете страни, и дека ова поместување нема да биде уште една епизода од серијата јалови обиди да се најде решение.

“

„Банките во САД се посилни во споредба со претходните години и нема да & предизвикуваат проблеми на економијата. Банките нема да ја доведат оваа земја во проблеми, го гарантирам тоа“, рече Бафет во интервју за телевизијата Блумберг.

“

8

www.kapital.mk

Во светот храната поевтини за 7%, во Македонија поскапе за 2,3%

Д

одека цените на основните прехранбени суровини во светски рамки се намалуваат, храната во Македонија поскапува. Според последниот извештај на Организацијата на Обединетите нации за храна (ФАО), храната лани поевтинила за околу 7%, а податоците на Државниот завод за статистика покажуваат дека цените на храната се зголемиле за 2,3%. Еве неколку апсурдни примери. Според ФАО, млекото и млечните производи во 2012 година поевтиниле 14,5%, додека пак, цената во истиот

Се буди ли Македонска берза?!

пишува:

Александар Јанев

aleksandar.janev@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

П

рвите денови од јануари, кој вообичаено, е тежок берзански месец, кога инвеститорите тактизираат и планираат, ја враќа надежта дека доаѓаат подобри денови за Македонската берза?! Индексот МБИ-10 само во првите две недели од годинава порасна за 5,7%, достигнувајќи ниво од 1.829,76 поени. Прометот што се остварува дневно, исто така, е поголем во споредба со просекот од претходниот месец, што

5,7%

порасна индексот МБИ-10 во првите две недели од оваа година, достигнувајќи ниво од 1.829,76 поени влева надеж дека инвеститорите се враќаат на пазарот на капитал. Аналитичарите објаснуваат дека зголемениот интерес за акциите во јануари доаѓа во очекување на резултатите на компаниите од претходната година и одлуките за исплата на дивиденда. „Позитивниот тренд на Македонската берза во првите две недели од годинава се базира на шпекулации за резултатите на приватните компании

www.kapital.mk

период во Македонија се зголемила за 3,4%. Цената на месото на светските берзи се намалила за 1,1%, но во земјава месото лани се продавало за 4,7% поскапо. Според ФАО, лебот и житото поевтиниле за 2,4%, но во Македонија, иако незначително, но поскапеле за 1,2%. Единствено шеќерот лани се продавал по пониска цена од претходната година. Според експертите, главната причина што цените на основните прехранбени производи во земјава не ги следат светските трендови е поскапувањето на струјата и на гасот, како и рекордните цени на нафтата, коишто се главен трошок во производството на храната. Само лани струјата поскапе за 13,3%, а цената на гасот се зголеми за 7,4%.

Првите денови од јануари, кој вообичаено, е тежок берзански месец, кога инвеститорите тактизираат и планираат, ја враќа надежта дека доаѓаат подобри денови за Македонската берза?! Индексот МБИ-10 само во првите две недели од годинава порасна за 5,7%, достигнувајќи ниво од 1.829,76 поени. Прометот што се остварува дневно, исто така, е поголем во споредба со просекот од претходниот месец, што влева надеж дека инвеститорите се враќаат на пазарот на капитал и донесувањето одлука за делење дивиденда. Побарувачката за акциите доаѓа главно од домашните инвеститори, додека странските с$ уште се воздржани. Проблематично е тоа што домашните инвеститори немаат капацитет значајно да ја придвижат Берзата, потенцијалот вообичаено, се троши во јануари, така што подолгорочно не може да се очекува континуирано зголемување на побарувачката“, оценува за „Капитал“ главниот извршен директор на КБ Публикум, Горан Марковски. Според проценките на аналитичарите, оваа ќе биде подобра година за Берзата споредено со лани, кога е забележан пад на индексот од околу 12%. Иако амбиентот е лош, a бизнисмените се песимисти, финансиските аналитичари сметаат дека може да се очекува благ пораст на цените на акциите годинава. „Падот на цените лани ја спушти вредноста на акциите на многу пониска вредност од реалната и тоа е добра стартна основа за годинава. Очекувам дека годинава цените ќе растат, особено бидејќи се очекува заживување на европската и на домашната екномија во втората половина од 2013 година. Доколку се случи позитивна промена и земјата почне преговори со Европската унија, тоа ќе даде значителен позитивен импулс на Берзата“, вели Марковски. За позначаен раст на цените на акциите неопходен е влез на институциoналните играчи, односно враќање на странските фондови на Македонската берза. Првите две недели од јануари беа добри и за странските берзи, чии индекси забележаа раст, и тоа влева надеж дека позитивните ефекти може да се прелеат и на домашен терен.

Капитал број 690 17.01.2013

> БРОЈКА

50.131 денар била просечната цена на метар квадратен станбен простор во Македонија во 2011 година. Иако нема официјални статистички податоци за 2012, се очекува цената на становите да биде минимално пониска поради намалена продажба. Во однос на 1999, становите се речиси двојно поскапи.

лидери

С

НАВИГАТОР

мисла на неделата

Да се биДе Добар во бизнисот е најфасцинирачка форма на уметност. Правењето Пари е уметност, работата е уметност, а Добриот бизнис е најДобрата уметност.

Енди Ворхол уметник

губитник на неделата

НИКОлА мАџИРОВ

тихозбирката „Остаток од друг век“ на младиот македонски поет е избрана меѓу петте најдобри поетски книги за 2012 година во САД, одлучи магазинот „Манархи“

А

РОБеРТ ОРДАНОСКИ

генцијата за електронски комуникации ќе ги исклучува базните станици на мобилните оператори што зрачат над дозволените граници

не им беше неделата

С

ВОИСлАВ зАфИРОВСКИ

обранието го разреши членот и поранешен претседател на Државната комисија за спречување на корупција поради злоупотреба на службена должност

А

ЈАНез ЈАНшА

нтикорупциската комисија конс татираше дека актуелниот словенечки премиер не го пријавил целиот имот што го поседува, што предизвика нови демонстрации во земјата

9

_

ДИмИТАР СТОЈАНОВ Европратеникот Стојанов ја доби неблагодарната улога да биде знаменосец на новата ултимативна и крајно непринципиелна политика на неговата земја кон Македонија. Тој во Eвропскиот парламент ја поднесе иницијативата за стопирање на сите европски фондови за Македонија поради „недобрососедските односи со Бугарија“. Покрај тоа што образложението на Стојанов нема никаква вистинска тежина ниту од меѓународно-правен, ниту од политички аспект однапред е јасно дека е со единствена цел на кој било начин да & се наштети на Македонија. Потегот на Стојанов отвора и многу поголеми прашања, ако во фактичкава состојба кога Македонија е само земја-кандидат за ЕУ и с$ уште нема добиено датум за преговори, бугарските европарламентарци се однесуваат на ваков неодговорен начин, се отвора дилемата што може Македонија да очекува во наредниот, многу посложен и помакотрпен процес што & претстои? Дефинитивно потезите на Стојанов немаат никаква допирна точка со унифицираните културолошки вредности на обединета Европа за чие пропагирање во европарламентот тој добива плата.

Капитал број 690 17.01.2013

изјаВа На Неделата...

извозот паѓа 11 месеци по ред Мај

-12,3%

-17,6%

Јули

Авг.

-28,7%

-28,4%

П

Јуни

Септ.

Окт.

-13,6%

Апр.

Ноем.

одатоците од државниот завод за статистика покажуваат дека извозот паѓал во сите 11 месеци од 2012 година. Откако во август е достигната кулминација, со огромен пад од -28,7%, во ноември намалувањето е ублажено. Падот се должи на откажувањето на нарачките од странство.

светот низ медиумите...

Time

Се посериозни се проблемите на населението во С Сад со посвојување деца. Во иднина се очекува редовите за чекање за посвојување да се протегнат на повеќе години. lll

The New Yorker

евреите од С Сад се против верската конзервативност во израел која се рефлектира и во С Сад Според аналитичарите, иако светот се модернизира с$ уште не е раскината папочната врска која ги држи сите Eвреи заедно. lll

5,9% 7,8%

Извор: Државен завод за статистика

-4,7%

Март

-4,8%

-5,4%

Фев.

-32,3%

0,0% -5,0% -10,0% -15,0% -20,0% -25,0% -30,0% -35,0%

Јан.

3 фаКти Кти за... К

-6,3%

НаВиГатОР

-24,4%

10

www.kapital.mk

80.580

повеќе туристи имало во Македонија во ноември 2012 во однос на ноември 2011 година повеќе странски туристи ја посетиле земјата во периодот јануари-ноември 2012 во однос на истиот период претходната година ноќевања оствариле сите туристи во ноември минатата година, што е за 11,4% повеќе од претходниот ноември

Македонското вино и натаму е евтина суровина за српските винарници!

Der Spiegel

Пер Штајнбурк, водачот на германската левица, засега се наведува како најопасен противкандидат на актуелната канцеларката ангела Меркел , но засега никој не може да предвиди што точно ќе се случува на политичката сцена. lll

Деволој Петербург

Рускиот весник репортажно го опфаќа случајот на Ѓорги Жижа, еден од последните директори од ерата на комунизмот кој неодамна стана милионер продавајќи од акциите на неговата компанија. lll

www.kapital.mk НАЈЧИТАНО НА WEB...

1

Човекот веќе во затвор македонските медиуми јавуваат дека полицијата го апси

2 3

Гори централата на Македонски пошти!

4

За да оди на избори, СДСМ бара „Влада од доверба“

СДСМ вечерва ќе пресече дали ќе оди на избори

7,5 0,36

милиони литри се извезени во Србија во првиот квартал од 2012

евра е просечната извозна цена на наливното вино во Србија

Додека македонските винари растрчани по светот го продаваат своето вино, Србите со евтин увоз од Македонија ги наподолнуваат своите залихи и дебело ќаруваат од препакуваното македонско вино пишува:

Верица јорданова

verica.jordanova@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

С

рбите се презадоволни што македонското вино минатата година го преплави српскиот пазар. Ним воопшто не им пречи што секое второ вино на рафтовите практично е од Македонија.

Напротив! Тријат раце што по поволна цена од 30-40 евроценти за литар српските винопроизводители можат да си ги наполнат залихите „до даска“ и потоа со мала доработка на домашниот и на странските пазари да пласираат висококвалитетно вино. Ова се случува во исто време кога македонските винарници мака мачат да освојат што повеќе пазари и да постигнат што повисока извозна цена за македонското вино. Експертите и познавачите на винскиот бизнис во Србија проценуваат дека

2.900

МБИ10

МБИД

2.700 2.500 2.300

www.kapital.mk

1.900

прОЦенки...

ТОп весТи...

сб ја задржа прогнозата за раст од 1% годинава

владимир глигОрОв економист

пет години се малку за решавање на проблемите во еу

П

М

акедонската економија годинава ќе порасне само 1%, објави Светска банка во својот најнов извештај за перспективите на светската економија. Според проценките, се очекува идната година растот да забраза до 2,5% на годишно ниво. Ова е најпесимистичка прогноза досега за растот на домашната економија во 2013 година. Економистите на Светска банка ја ревидираа проекцијата од 2% на 1% пред еден месец, поради зголемените ризици за милиони телефони намалување на извозот поради од Galaxy S серијата продлабочувањето на кризата продаде компанијата во Европа, како и одложувањето Самсунг. Голем дел на некои од најавените странски од овој успех се инвестиции. должи на паметниот Според извештајот, најголем телефон Galaxy раст во 2013 година ќе оствари S3 чија просечна дневна продажба е Косово од 3,3%, Србија од 2%, 190.000 телефони. Албанија 1,6%, Црна Гора 0,8% и Самсунг продала 40 Босна и Херцеговина од 0,5%. милиони Galaxy S3 Бавното заздравување на за седум месеци, а развиените земји е главниот неговиот претходник ризик за глобалната економија, Galaxy S2 тој успех а според прогнозите на го достигна за 20 Светската банка, глобалниот месеци. бруто-домашен производ (БДП) ќе се зголеми за 2,4% во текот на 2013 година, што е речиси на нивото од минатата година, кога беше 2,3%.

ет години може да бидат премалку за решавање на проблемите со коишто се соочува Европската унија. Добар дел од земјите, посебно на југот, но и Франција, бараат сериозни структурни реформи“, вели Владимир Глигоров, професор на Виенскиот економски институт. Според него, тоа не може да се заврши за шест месеци или за една година, а и ако се заврши, не може да даде брзи резултати.

увозот на македонско вино во вредност од 12 милиони долари за првите девет месеци од 2012 година е многу поволно за српските винарници. „Македонија има многу вино. Просечно тоа е добро вино, често и квалитетно. Со малку доработка тоа станува многу добро. Исто така е евтино, 30 до 40 евроценти за литар, што теоретски би му овозможило на српскиот производител, кој нема доволно грозје, да ги наполни до врв своите резервоари со нешто добро, што може да го понуди по многу прифатлива цена“, вели Ненад Басариќ, уредник на интернет-порталот www.vino.rs во изјава за српските медиуми. Тој анализира дека во услови кога виното има добра цена во малопродажба и уште подобра во кафеаните и во рестораните, на српските винопроизводители многу повеќе им се исплатува да го препродаваат македонското евтино и квалитетно вино отколку да се занимаваат со производство во услови на недоволно суровини. Дури признава дека српските винарници само го препакуваат и продаваат со свои етикети. Ниската извозна цена на македонското вино, всушност, е најголемиот проблем на винарниците кои со бројни промотивни активности во изминатиот период активно работат на освојување нови извозни пазари. Најмногу се жалат на ниските цени и велат дека поради слабиот имиџ на Македонија како винска земја не можат да постигнат подобра цена. Според податоците од здружението Вина од Македонија во кое членуваат 10-те најголеми винарници, просечната цена по која во првите два квартали лани се извезуваше македонското вино во шишиња изнесуваше 1,30 евра, а наливното достигна цена од само 0,34 евра. Извозот на македонско вино во првата половина од 2012 година во споредба со истиот период во 2011 порасна за 8,1%.

60 секунди брифинг

2.100

100

Љубинка кОрабОвска

претседател на ДКСК

да сопрат огласите за вработување!

А

нтикорупциска комисија бара да запрат вработувањата во админситрацијата на централно и на локално ниво до завршувањето на локалните избори. „Цениме дека се работи за активности ставени во контекст на претстојните локални избори и затоа бараме да запрат сите натамошни дејствија во врска со огласите за вработување“, велат од Антикорупциска. До денес, ваквите огласи уште не се симнати од Агенцијата за администрација и с$ уште се активни.

српското брашно ги затвора македонските млинови

О

д 1 ноември 2012 година, кога Владата го укина условениот увоз на брашно со откуп на домашна пченица, во земјата се увезени 12 илјади тони српско брашно. Ваквата состојба, предупредуваат мелничарите, ги уништува домашните млинови и го доведува во опасност откупот на пченица годинава, која е со 20% поголем род од лани. Групацијата на мелничко-пекарската индустрија во Комората бара враќање на старата заштитна мерка, поголема контрола на увезеното брашно и воведување маркички за произведено декларирано и увезено брашно. Мелничарите тврдат дека 20% од мелниците веќе се пропаднати и бараат да им се дозволи увоз на пченица за време на жетва за да набават поевтина суровина. Се очекува увозот на брашно до крајот на годината да достигне 42 илјади тони.

1.700 06/10

12/10

05/11

10/11

03/12

09/12

берза

мби 10

2.900 2.700 2.500 2.300

МБИ 10 2.100

1.823,23 1.900

1.70010 МБИ 06/10 12/10 2010/2012 2010/2012 МБИМБИ 10 10

05/11

10/11

03/12

Max.

09/12

2.827,62

Min. 1.808,47 1.823,23 2010/2012 Max. 2.827,62 НАЈГОЛЕМ МБИ 10 ДОБИТНИК 1.823,23 1.823,23 2010/2012 Min. 1.808,47 Бетон АД Скопје МБИ 10 2010/2012 2010/2012 Max. Max. 2.827,62 2.827,62 Индексот МБИ-10 има еден од најдобрите МБИ 10 1.823,23 2010/2012 2010/2012 Min.Min.1.808,47 1.808,47 стартови годините воопшто. МБИ 10 наДОБИТНИК НАЈГОЛЕМ 3.599,00 Од 25 декември МБИ 10 Скопјелани продолжува 2010/2012 Max. 2.827,62 Бетон АД 1.823,23 континуираниот раст. Споредено со 1.823,23 2010/2012 Min. +5.85% 1.808,47 +199.00 НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК ДОБИТНИК 1.823,23 2010/2012 Max. на2.827,62 минатата година, кога вредноста 3.599,00 2010/2012 Max. изгуби 2.827,62 1.823,23 акциите на котираните компании 2010/2012 Min. 2.827,62 1.808,47 Бетон Бетон АД Скопје АД Скопје 2010/2012 Max. НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК 2010/2012 Min. 1.808,47 огромен процент, навистина може да се 2010/2012 Max. 2.827,62 НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК +199.00 +5.85%

2010/2012 Min. 1.808,47 забележи Бетон АДогромна Скопје разлика.

2010/2012 Min. 1.808,47 3.599,00 3.599,00 Комерцијална банка НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК 3.599,00 Бетон АД Скопје +199.00 +199.00 +5.85% +5.85% НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК Бетон АД Скопје НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК 2.720,00 Бетон АД Скопје Комерцијална банка +199.00 +5.85% Бетон АД Скопје 3.599,00 3.599,00 -26.00 -0,66% НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК ГУБИТНИК 3.599,00 2.720,00 3.599,00 +199.00 +5.85% +199.00 +5.85% НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК

Комерцијална Комерцијална банка банка

+199.00 +199.00 -26.00 Комерцијална банка

+5.85% +5.85% -0,66%

DOW JONES 2.720,00 2.720,00 НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК 2.720,00 НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМГУБИТНИК ГУБИТНИК

Комерцијална банка Комерцијална банка -26.00 -26.00 DOW JONES банка Комерцијална банка Комерцијална

-0,66% -0,66%

-26.00 DOW DOW JONES JONES 14.000 DOW JONES

-0,66% -0,66%

-26.00

-0,66%

2.720,00 2.720,00 2.720,00 2.720,00 -26.00

-0,66% -0,66%

-26.00 -26.00

13.500 13.000 14.000 12.500 DOW JONES DOW 13.500 DOW JONES JONES 12.000 DOW JONES 13.000 11.500 12.500 11.000 14.000 14.000 14.000 12.000 10.500 13.500 13.500 13.500 11.500 13.000 10.000 13.000 13.000 11.000 07.11 10.11 01.12 04.12 07.12 10.12 01.13 12.500 14.000 12.500 12.500 14.000 14.000 10.500 12.000 14.000 13.500 13.500 12.000 12.000 10.000 13.500 11.500 07.11 10.11 01.12 04.12 07.12 10.12 01.13 13.000 13.500 13.000 13.000 11.500 11.500 11.000 12.500 13.000 12.500 12.500 11.000 11.000 10.500 12.000 12.500 12.000 12.000 10.500 10.500 10.000 11.500 12.000 11.500 11.500 10.000 10.00007.11 10.11 01.12 04.12 07.12 10.12 01.13 11.000 11.500 11.000 07.11 07.11 10.11 10.11 01.12 01.12 04.12 04.12 07.12 07.12 10.12 10.12 01.13 01.13 11.000 10.500 11.000 10.500 10.500 10.000 10.500 10.000 07.11 10.11 01.12 04.12 07.12 10.12 01.13 10.000 07.11 10.11 10.11 01.12 01.12 04.12 04.12 07.12 10.000 07.11 07.12 10.12 10.12 01.13 01.13

DOW JONES

13.507,32 18,89% 13.507,32 07.11

10.11

01.12

04.12

07.12

10.12 01.13 +0,14%

Клучните берзански индекси во+0,14% 18,89% праволински, без САД напредуваат ДРУГИ ПАЗАРИ 13.507,32 поголеми скокови и падови на цените. Според18,89% аналитичарите, пазарите+0,14% на ДРУГИ ПАЗАРИ FTSE 100 -0,22% хартии од вредност с$6.107,86 уште се место 13.507,32 каде што18,89% можат да се оплодуваат Nikkei225 10.879,08 +0.72% +0,14% +0,14% 18,89% 13.507,32 FTSE 100 на богаташите.

6.107,86 -0,22% парите +0,14% 13.507,32 S&P 500 1.470,68 -0.09% ДРУГИ18,89% ПАЗАРИ 13.507,32 Nikkei225 10.879,08 +0.72% Nasdaq 18,89% 3.117,50 +0,14% -0.26% +0,14% 18,89% S&P 500 1.470,68 -0.09% +0,14% 18,89% FTSE 100 6.107,86 -0,22% DAX 7.729,52 +0.18% ДРУГИ ДРУГИ ПАЗАРИ ПАЗАРИ

13.507,32 13.507,32

други пазари 3.117,50 10.879,08 906,22

Nasdaq ДРУГИ ПАЗАРИ Nikkei225 TOPIX DAX ДРУГИ ПАЗАРИ S&P FTSE FTSE 100500 100 FTSE 100 ДРУГИ ПАЗАРИ ДРУГИ ПАЗАРИ TOPIX Nasdaq Nikkei225 Nikkei225 Nikkei225 FTSE 100 DAX500 FTSE 100 S&P 500 S&P 500 S&P ВАЛУТИ FTSE 100 Nikkei225 TOPIX Nikkei225 Nasdaq Nasdaq Nasdaq Nikkei225 S&P 500 ВАЛУТИ DAX S&P 500 DAX DAX S&P 500 Фунта евро Nasdaq TOPIX Nasdaq TOPIX TOPIX Nasdaq DAX ВАЛУТИ Фунта СТАПКА DAX евро DAX TOPIX TOPIX СТАПКА TOPIX 1,2046 ВАЛУТИ Фунта евро ВАЛУТИ ВАЛУТИ ПРОМЕНА

-0.26% +0.72% +0,84% 7.729,52 +0.18% 1.470,68 -0.09% 6.107,86 6.107,86 -0,22% -0,22% 6.107,86 -0,22% 906,22 +0,84% 3.117,50 -0.26% 10.879,08 10.879,08 +0.72% +0.72% 10.879,08 +0.72% 6.107,86 -0,22% 7.729,52 +0.18% 6.107,86 -0,22% 1.470,68 1.470,68 -0.09% -0.09% 1.470,68 -0.09% 6.107,86 -0,22% 10.879,08 +0.72% 906,22 +0,84% 10.879,08 +0.72% 3.117,50 -0.26% 3.117,50 3.117,50 -0.26% -0.26% 10.879,08 +0.72% 1.470,68 -0.09% 7.729,52 +0.18% 1.470,68 -0.09% 7.729,52 7.729,52 +0.18% 1.470,68 -0.09% евро+0.18% долар 3.117,50 -0.26% 906,22 +0,84% 3.117,50 -0.26% 906,22 906,22 +0,84% +0,84% 3.117,50 -0.26% 7.729,52 +0.18% евро долар СТАПКА 7.729,52 +0.18% 7.729,52 +0.18% 906,22 +0,84% 906,22СТАПКА +0,84% 906,22 +0,84% 1,3344

VALUTI 1,2046

СТАПКА ВАЛУТИ ПРОМЕНА Фунта евро ВАЛУТИ ВАЛУТИ

£ €

+0.27% 1,2046 Фунта Фунта евро евро СТАПКА +0.27% ПРОМЕНА Фунта евро 1,2046 +0.27% СТАПКА ФЈУЧЕРСИ ПРОМЕНА

СТАПКА СТАПКАевро Фунта евро Фунта

1,2046 1,2046 1,2046 +0.27% 1,2046 1,2046 ПРОМЕНА ЗЛАТО ФЈУЧЕРСИ +0.27% +0.27% ПРОМЕНА ПРОМЕНА ЗЛАТО +0.27% ФЈУЧЕРСИ +0.27% +0.27% 1.671,40 ЗЛАТО

СТАПКА СТАПКА ФЈУЧЕРСИ ПРОМЕНА ПРОМЕНА

евро долар

1,3344

ПРОМЕНА

СТАПКА

$долар €евро +0,28%

евро долар ПРОМЕНА +0,28%

1,3344 евро евро долар долар СТАПКА ПРОМЕНА

СТАПКА СТАПКА евро долар 1,3344 евро долар +0,28%

1,3344 1,3344

СТАПКА ПРОМЕНА СТАПКА СТАПКА

1.671,40 FJU^ERSI 1.671,40

ФЈУЧЕРСИ ФЈУЧЕРСИ ЗЛАТО ФЈУЧЕРСИ ФЈУЧЕРСИ ФЈУЧЕРСИ

Нафта Брент 1.671,40 ЗЛАТО ЗЛАТО ZLATO ЗЛАТО Нафта Брент ЗЛАТО ЗЛАТО Нафта Брент

110,66 1.671,40 1.671,40 1.671,40 110,66 Нафта Брент 1.671,40 1.671,40 110,66 110,66

Нафта Брент Нафта Нафта Брент Брент Нафта Брент NAFTA Нафта Брент BRENT

110,66 110,66 110,66 110,66 110,66

1,3344 +0,28% 1,3344

1,3344 ПРОМЕНА

ПРОМЕНА ПРОМЕНА

+0,28% +0,28% ПРОМЕНА ПРОМЕНА +0,28% +0,28% +0,28% +0.12% +0.12% +0.12% +0.12%

-0.26% +0.12% +0.12% +0.12% -0.26% +0.12% -0.26% +0.12% -0.26%

-0.26% -0.26% -0.26% -0.26% -0.26%

пОдаТОЦиТе се Од ден 15.01.2013 дО 15ч.

3.300 3.100 2.900 2.700 2.500 2.300 2.100 1.900 1.700 07/10 10/10 0

Капитал број 690 17.01.2013

12

www.kapital.mk

Интервју

Нашиот главен предизвик продолжува да биде проширување на сегментите на пиво и безалкохолни пијалаци. Македонија с$ уште е земја со низок степен на консумација по жител, особено на пиво, така што тоа претставува јасна можност. Секако, ова ќе го постигнеме само доколку ја одржиме високата доверба што ја имаат купувачите и потрошувачите во нашите брендови, како и на пошироката заедница во нашата компанија

www.kapital.mk

Капитал број 690 17.01.2013

интервју

Јаак Микел

13

генерален диреКтор на Пивара СКоПје

I ponatamu imame najsilni brendovi na pazarot! пишува:

игор Петровски

igor.petrovski@kapital.mk

фотографија:

ивана Кузмановска

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

О

д студениот Балтик во топлата Македонија дојде пред нешто помалку од една година за да го преземе водството на Пивара Скопје, една од македонските најпрофитабилни компании, членка на системите на Кока-Кола (CocaCola) и Хајнекен (Heineken). Јаак Микел, Естонец по потекло, има солидно искуство на работа со светски брендови - пред Кока-Кола, една деценија работел за Шел оил (Shell Oil) на скандинавските пазари. „Да се работи со брендот Кока-Кола значи гордост, чест и одговорност. Гордост да се биде дел од системот што освежува повеќе од 1,6 милијарди луѓе секој ден низ целиот свет“, вели Микел. Во Пивара Скопје главен предизвик за Микел е задржувањето на лидерската позиција на компанијата на пазарот за пиво и безалкохолни пијалоци, за што, меѓу другото, разговаравме во оваа пригода.

XX Г. Микел, вие сте на чело на Пивара Скопје десетина месеци, па како би ги сумирале впечатоците од досегашното ваше искуство во Македонија? Кои беа предизвиците за вас откако го презедовте менаџирањето со Пивара Скопје? Впечатоците од моето досегашно искуство во Пивара Скопје се многу позитивни. Пред да се приклучам на тимот на Пивара Скопје јас само знаев за високиот углед

на компанијата, за нејзините добри деловни резултати, како и за квалитетот на нејзините брендови, што е вообичаен начин за запознавање на една компанија кога не сте директно вклучени во нејзината работа. Но, она што видов по моето доаѓање во компанијата е дека главната движечка енергија на Пивара Скопје е силниот тим, кој го сочинуваат способни, вредни и посветени луѓе, понатаму, нашите брендови и корпоративните вредности градени во текот на скоро 90 години, кои нераскинливо се поврзани со вредностите на луѓето на овие простори. Бидејќи Пивара Скопје е изградена на вака цврсти темели, таа и ние, нејзините вработени, сме способни да се соочиме со сите предизвици коишто ги носи времето, без оглед колку се тешки. Огромната енергија и поддршка што ја имам од колегите и од целиот тим, од самото мое доаѓање на чело на Пивара Скопје, ми даде можност за креирање услови за долгорочен одржлив развој на компанијата и за зголемување на нејзината отпорност на идните предизвици.

XX Како Пивара Скопје ја завршува 2012 година? Исполнет ли е планот или кризата имаше поголемо влијание отколку што се очекуваше? Задоволни сме од остварените резултати во 2012 година. Се разбира, кризата, помалку или повеќе, има влијание врз сите сегменти од економијата, но она што ја прави разликата меѓу успешните и помалку успешните компании е во начинот на размислување и дејствување. За разлика од оние кои се концентрираат на самите себеси, размислувајќи единствено како да се справат со последиците од кризата, ние останавме фокусирани на потрошувачите, нудејќи им дополнителни причини да останат и понатаму верни на нашите брендови. Во текот на 2012 година ние дополнително

вложивме во проширување на нашето портфолио со две нови иновации на пазарот – „скопско радлер“ (СКОПСКО Radler) и „нести“ (Nestea). Исто така, продолживме со вложувањата во нашата ефикасност и позиционирањето на пазарот како секогаш најблиски до потрошувачите, што ни овозможи успешно да го исполниме она што претходно го испланиравме.

XX Колку има инвестирано компанијата последниве години во нови технолошки линии, опрема и сл.? За да се обезбеди долгорочен одржлив развој и конкурентност на компанијата, не опходно е инве с тициите да се случуваат во континуитет и тоа во сите сегменти, вклучувајќи го производството, дистрибуцијата и продажбата. Покрај постојаните вложувања во иновации во производството и одржувањето највисок квалитет на нашите брендови – каде што во изминатите 10 години вложивме повеќе од 50 милиони евра ние сме познати и по своите вложувања во унапредување на прода ж ните канали, кои ни овозможуваат да бидеме секогаш најблиску до потрошувачите. Препознавајќи го големото значење на знаењето и умешноста на нашите вработени, компанијата континуирано вложува средства во нивно усовршување, како и во нивната безбедност и заштитата на работното место. Управувањето со здравјето и безбедноста на работното место е една од областите каде што Пивара Скопје е пионер во Македонија и пример за извонредна практика во домашната индустрија за пијалаци. Дополнително, Пивара Скопје се издвојува и по своите инвестиции во енергетската ефикасност и заштитата на животната средина. Нашата Станица за биотретман на водите од производствениот процес, во која вложивме околу три милиони евра сопствени средства на компанијата во

Капитал број 690 17.01.2013

14

www.kapital.mk

Интервју

изградбата и технологијата, е единствена од ваков тип во земјата иво регионот, заедно со останатите вложувања во оваа сфера, ни овозможи да добиеме А-интегрирана еколошка дозвола од Министерство за животна средина и просторно планирање, со којашто се потврдува дека нашата компанија ги применува највисоките стандарди за заштита на животната средина во сите сегменти од своето работење. На овој начин Пивара Скопје стана првата компанија од овој сегмент на индустријата во Македонија што добива ваква верификација на своите вложувања во зачувување и унапредување на чистата животна средина, што ќе се сложите, добива на значење со оглед на лошите прогнози за влијанието на глобалното ниво на загадување на околината врз животот на луѓето и опстанокот на природата.

XX Колкав дел од македонскиот пазар на пиво држи Пивара Скопје во моментов? Колкав дел е загубен последниве 10 години, откако се појави силна домашна конкуренција и се либерализираше увозот на пиво? И во текот на 2012 година ние ја задржавме водечката позиција на пазарот преку најдобриот микс од портфолио, одличен настап на пазарот и желба за успех. Пивара Скопје располага со широко портфолио на брендови, што првенствено ни овозможува да ги задоволиме потребите и вкусовите на најголемиот број категории потрошувачи во земјава. Ваквата широка понуда, дополнета со беспрекорен, стандарден квалитет и достапност на нашите брендови до секој потрошувач, на Пивара Скопје & овозможува да ја одржи позицијата на предводник на домашниот пазар во сегментот на пиво и безалкохолни пијалаци. Секако, Македонија е отворена земја со високолиберализиран пазар, особено во нашиот сегмент на работење, но тоа за нас не претставува никаков проблем. Напротив, како дел од корпорациите Кока-Кола и Хајнекен, кои несомнено, се најсилните светски компании за производство на безалкохолни пијалаци и пиво, Пивара Скопје располага со одлична база на знаење, експертиза и искуство неопходно за да ја одржи на највисоко ниво стекнатата доверба кај потрошувачите, а со тоа и својата позиција на пазарот. Дополнително, горди сме што го произведуваме „скопско“, кое со својот автентичен вкус, врвен квалитет, традиција и гордост е синоним за пиво во земјата уште од 1924 година. Од она што досега сум го видел во други земји, речиси не постои бренд со толкава блискост со потрошувачите и поврзаност со националните вредности како што е „скопско“ со љубителите на пивото во Македонија, но и со сите граѓани. Впрочем, во Македонија кога ќе кажеш пиво, всушност, мислиш на „скопско“!

XX Пивара Скопје фигурира меѓу 20-те

најголеми фирми во Македонија според приходите и најголемите извозници, исто така, па ме интересира кои производи и на кои пазари најмногу ги извезува компанијата? Колкав дел од производството оди за домашен пазар? Извозот е многу важен за целокупната македонска економија, како и за Пивара Скопје. Навистина верувам дека постои потенцијал за извоз, пред сè во регионот на Западен Балкан. Колку и да сакам „скопско“ да стане глобален бренд, треба да бидеме реални и да се трудиме да го зголемиме нашето присуство прво на пазарите во соседните земји. Истовремено, присутни сме во многу земји во светот каде што постојат луѓе за кои „скопско“ не е само пиво, туку и е дел од вкусот на нивната татковина.

XX Како се движи потрошувачката на пиво во Македонија последниве години? Ако паѓа, дали тоа е резултат на кризата или на промена во навиките на потрошувачите? Сегментот на пиво во Македонија сега е стабилен, но с$ уште значително се троши помалку отколку во 2008 година, пред кризата и промените во домашното законодавство во делот на продажбата на алкохолни пијалаци. Сега овој сегмент се проценува на приближно 550 илјади хектолитри, што претставува 27 литри по жител. Споредено со пазарите во регионот, како што се Србија, Бугарија или Хрватска, ова претставува ниско ниво на консумација по жител. Главниот потенцијал за развој лежи токму во зголемувањето на консумацијата по жител преку зголемување на атрактивноста на целокупниот сегмент за една поширока база на потрошувачи.

XX Колку покачувањата на светските цени на суровините се одразија на работењето на Пивара Скопје, односно кои суровини што ги користите во производството на пиво забележаа најголеми поскапувања? Како го амортизирате тоа? Цените на сите основни суровини што се употребуваат во индустријата за производство на пиво и безалкохолни пијалаци во изминатите неколку години, а особено во последните две, имаат тренд на значителен пораст. За да ги намалат трошоците на производство, некои производители одлучија да набавуваат суровини со нестандарден квалитет, надевајќи се дека потрошувачите нема

да ја забележат разликата. Но, ние во Пивара Скопје не правиме компромис со квалитетот на нашите брендови и затоа одлучивме да скратиме на други трошоци, а не на набавката на суровини, кои и понатаму се со највисок квалитет, и покрај тоа што нема знаци дека нивната цена ќе се стабилизира на подолг рок. Едноставно, потрошувачите во Македонија се навикнати на најдобра „кока-кола“ во светот и најдоброто пиво „скопско“ и очекуваат тоа да остане така засекогаш. Нашата задача е да им го овозможиме тоа, без компромиси. Во сегашното опкружување клучниот предизвик ќе биде оперативната ефикасност, од производството, преку управувањето со залихите и дистрибуцијата, с$ до пласманот на пазарот. Во овие сегменти работевме напорно за да обезбедиме заштеди, со цел да го ублажиме влијанието на цените на суровините.

XX Годинава го промовиравте „скопско радлер“, со што се приклучивте кон трендот на понуда на пива со вкус. Како го прифатија потрошувачите овој нов производ? „Скопско радлер“ е помладиот брат на супериорното „скопско“ и претставува уникатна комбинација од најпознатото македонско пиво и сок од лимон. „Скопско радлер“ го трасираше патот за нова поткатегорија во сегментот на пивата, воспоставувајќи водечка улога и привлекувајќи нови потрошувачи. Одлуката да се започне нова приказна како што е „скопско радлер“, со оглед на сите специфики на домашниот пазар, не беше едноставна. Но, како и многупати досега, кога се работи за потрошувачите и нивната потреба да вкусат нешто ново, а сепак, нешто во коешто имаат доверба, Пивара Скопје и нејзиниот тим точно знаат како да го овозможат токму тоа. „Скопско радлер“ во секоја смисла донесе природно освежување кое им беше потребно на потрошувачите и на пазарот во вистинскиот момент. Тоа е автентичен производ на Пивара Скопје направен според автентична рецептура на нашите мајстори за пиво и според вкусовите на нашите потрошувачи. Поради сето тоа, „скопско радлер“ одлично е примено кај потрошувачите. Истовремено, искуството со овој иновативен пијалак н$ охрабри да размислуваме за понатамошни иновации, кои секако, ќе бидат пријатно изненадување за потрошувачите и за пазарот.

XX Каков е распоредот на силите во пиварската индустрија на Балканот во моментов? Присутни се неколку светски играчи преку локални пиварници што ги презедоа во меѓувреме, па какви се вашите прогнози за пазарните движења во оваа индустрија на среден и на долг рок?

www.kapital.mk

Капитал број 690 17.01.2013

15

Задоволни сме од остварените резултати во 2012 година. Она што ја прави разликата меѓу успешните и помалку успешните компании е во начинот на размислување и дејствување. За разлика од оние коишто размислуваат единствено како да се справат со последиците од кризата, ние останавме фокусирани на потрошувачите.

Потрошувачката на пиво во Македонија се проценува на приближно 550 илјади хектолитри, што претставува 27 литри по жител. Споредено со пазарите во регионот, како што се Србија, Бугарија или Хрватска, ова претставува ниско ниво на консумација по жител.

Не правиме компромиси со квалитетот на суровините, и покрај нивното драстично поскапување на свтскиот пазар. Македонците се навикнати на најдобра „кока-кола“ во светот и најдоброто пиво, „скопско“, и очекуваат тоа да остане така засекогаш. Нашата задача е да им го овозможиме тоа.

Светскиот пазар на пиво с$ уште е многу активен и секој месец се случуваат нови аквизиции, при што најновото поголемо преземање е она на Asia Pacific Breweries на Далечниот Исток од страна на нашата матична компанија Хајнекен. Сега најголемото внимание е насочено на пазарите на Исток и во Африка, а што се однесува на пазарот на пиво во нашиот регион, по аквизициите во изминатите неколку години, тој е прилично дефиниран. Во согласст со ова, јас не очекувам во блиска иднина нови поголеми прегрупирања, освен можеби некои поединечни, кои значително нема да ја сменат сегашната слика.

XX Според вас, кои се најголемите предизвици за Пивара Скопје во 2013 година? Нашиот главен предизвик продолжува да биде проширување на сегментите на пиво и безалкохолни пијалаци. Како што веќе споменав, Македонија с$ уште е земја со низок степен на консумација по жител, особено на пиво, така што тоа претставува јасна можност. Секако, ова ќе го постигнеме само доколку ја одржиме високата доверба што ја имаат купувачите и потрошувачите во нашите брендови, како и на пошироката заедница во нашата компанија. Верувам дека сме на вистинскиот пат и нашите нови активности на пазарот заедно со ефикасното работење ќе ја водат Пивара Скопје кон уште еден успех во 2013 година. Мојата доверба произлегува од страста и од енергијата на нашите луѓе кои секојдневно ги гледам во Пивара Скопје. Со вакви луѓе може да се надмине секој предизвик.

XX Дојдовте во Македонија од висока позиција во системот на КокаКола во балтичките земји... Што значи да се биде дел од системот на компанијата што го поседува најскапиот бренд на светот? Во мојата кариера сум работел со два глобални брендови. Во првите 10 години

со Шел оил, a потоа со Кока-Кола. Имав голема среќа да работам во многу различни култури, различни бизниси и одговорности, почнувајќи од продажба на 25 милиони прехранбени артикли годишно на бензинските станици на Шел во Норвешка, па с$ до одржување на водечката позиција на „скопско“ на пазарот на пиво во Македонија. За мене да се работи со брендот Кока-Кола значи гордост, чест и одговорност. Гордост да се биде дел од системот што освежува повеќе од 1,6 милијарди луѓе секој ден низ целиот свет. Чест да се биде во можност да се води компанија изградена од навистина големи лидери во текот на изминатите 126 години. И најважно, одговорност, но не само за деловните резултати, туку и за подобрувањата и прогресот што ние како Кока-Кола го овозможуваме во заедницата. Она што го видов во Пивара Скопје е дека нашите луѓе ги делат истите тие вредности и дека Пивара Скопје, заедно со „скопско“, има многу голема традиција и е значаен сегмент во македонската заедница, ова е од голема важност и за мене лично.

XX Колку е вашата татковина, Естонија, слична, а колку различна од Македонија според менталитетот, бизнис-етиката, потенцијалите за раст и развој? Доколку ги споредуваме двете земји според нивната положба и клима, тие се многу различни, при што Естонија е студена, географски рамна и опкружена со море, а Македонија е планинска земја, многу топла и без излез на море. Но, доколку ги споредиме луѓето, иако Естонците се значително помалку емотивен народ, во двете земји луѓето имаат слични вредности и принципи и се горди амбасадори на нивната татковина. Што се однесува на потенцијалите за развој, сметам дека пред Македонија претстои период кој земјата треба да го искористи за да може да ги почувствува сите благодети од

приклучувањето кон Европската унија, како што тоа го направи Естонија пред неколку години, пред с$ во поглед на проширувањето на пазарите за своите производи и услуги. Паралелно, треба да се работи на понатамошен развој на науката и на образованието, особено на младите талентирани луѓе во Македонија, кои од она што досега го видов, имаат огромен интелектуален потенцијал и може да бидат најголемата движечка сила на економијата и на општеството.

XX Како ви се допаѓа животот во Скопје? Што ве воодушевува најмногу, а што ви пречи? Од престојот во Скопје и во Македонија имам многу добри впечатоци. Ми се допаѓаат темпераментот и љубезноста на луѓето овде, ми се допаѓа климата, особено бројот на сончеви денови во текот на целата година, а исто така и кујната, која е многу поинаква од онаа во Естонија. Во мојата татковина доминира храната со риба, а во тукашната храна доминираат месото и различни месни производи и се разбира, разликата е во тоа што секогаш кога јадете во Македонија храната е обилна. Досега секогаш имало повеќе храна отколку што сум можел да изедам, порциите се навистина обилни. Но, постои и нешто што ми пречи, а тоа е недостигот од свесност за безбедноста во сообраќајот. И тука не мислам на начинот на возење, туку навистина ме вознемирува кога ќе видам деца во возила без сигурносен ремен или специјални безбедносни седишта. Сепак, моите најдобри искуства досега се поврзани со Пивара Скопје и со нејзините прекрасни луѓе. Нашите „пиварци“ и нивната енергија го прават секој ден позитивен и ве уверувам дека дел од овие позитивни чувства се вградени во „скопско“ и во „кока-кола“ и со тоа цела Македонија може да ги почувствува.

Капитал број 690 17.01.2013

16 cover story: Промени на повидок

www.kapital.mk

Pretstojnata digi kone^no ]e go pro^ пишува:

Верица Јорданова

verica.jordanova@kapital.mk

фотографија:

фотоархива Капитал

З

а неполни пет месеци, на 1 јуни годинава, телевизискиот сигнал во земјава целосно ќе се дигитализира. Антените кои ги стававме на телевизорите за да фатиме програма одат во историја, исто како и „снегот“ на екранот и „пречки во програмата“. Кристално чиста слика и одличен прием се дефинитивно најголемите придобивки од дигитализацијата, која од друга страна, се очекува да повлече крупни промени на телевизскиот пазар во земјата. „Капитал“ анализира што ќе се случува на ТВ-пазарот по 1 јуни, за кога е закажано исклучувањето на аналогниот и вклучувањето на дигиталниот сигнал! Директорите на дел од телевизиите потенцираат – дигитализацијата дефинитивно ќе ни ја поскапи работата, но и ќе го селектира сегашниот преобемен пазар, на кој во иднина би требало да останат само оние на кои телевизијата им е примарен бизнис. Засега, 150-те илјади евра кои националните телевизии треба годишно да ги платат на ОНЕ, кој е избран за оператор на дигитален мултиплекс, се најголемиот камен на сопнување. Регионалните телевизии, односно локалните

10,5%

од вкупно 564 илјади домаќинства го добиваат ТВ-сигналот од аналогна терестријална телевизија

За неполни пет месеци сите македонски телевизии ќе станат дигитални. За гледачите драстично поквалитетна слика, за телевизиите поголеми трошоци за пренесување на дигиталниот сигнал, но и очекување дека конечно бројката од 77 телевизии во Македонија ќе стане минато. Капитал анализира - дали дигитализацијата конечно ќе го прочисти заситениот телевизиски пазар во Македонија? Кој ќе пропадне? Ќе ја подобрат ли понудата телевизиите што ќе останат?

www.kapital.mk

Капитал број 690 17.01.2013

17

italizacija ^isti TV-pazarot?!

99,6% 288

од Македонците имаат ТВ-приемник

минути дневно гледаат телевизија Македонците

телевизии кои со дигитализацијата ќе се трансформираат во регионални пак, од своите приходи кон операторот ќе треба да платат 20.000 евра. Ако се земе предвид дека минатата година само пет од вкупно 77 комерцијални телевизии (Сител, Канал 5, Телма, Алсат-М и Наша), колку што има во земјава, оствариле позитивен финансиски резултат, а сите останати работеле со загуба, повеќе од јасно е дека за некои телевизии, особено за локалните, дигитализацијата може да биде недостижна. Директорот на Канал 5 телевизија, Иван Мирчевски, вели дека оваа сума е превисока и нереална, а станува збор за проток од само 2 МБ, што според него, е на граница на минимум квалитет. „Ние веќе имаме алтернатива за оваа нереална понуда на ОНЕ, но ќе видиме како ќе се одвива целиот тој процес“, вели Мирчевски, нагласувајќи дека на ниво на Групацијата на национални ТВстаници се обидуваат да најдат некое решение. Првиот човек на Советот за

радиодифузија, Зоран Трајчевски пак, е дециден дека не постои начин како да се заобиколи ОНЕ, кој од страна на Агенцијата за електронски комуникации беше избран за оператор на дигитален мултиплекс, при што цените ги регулира АЕК. „Телевизиите не можат да го заобиколат ОНЕ. Тоа не е нивна желба. Ваква е процедурата во сите земји каде што е спроведена дигитализација“, дециден е Трајчевски. Нивниот отпор тој го толкува дека е резултат на досегашната практика телевизиите да ја користат мрежата на ЈП Македонска радиодифузија по ниски цени. „Сите телеком-оператори, телевизии и радиостаници, вкупно 216 субјекти, во најголем дел ја користат мрежата на ова јавно претпријатие, која има предаватели на највисоките врвови во Македонија и за чие одржување има огромни трошоци. Сите заедно месечно му плаќаат симболични средства, со кои ЈП Македонска радиодифузија не може да плати струја само на Пелистер.

Капитал број 690 17.01.2013

18

cover story

Каков телевизор ви треба за да следите дигитална телевизија?

З

а следење на дигиталната телевизија (DVB-C) ви е потребен телевизор со вграден DVB-C тјунер или соодветен STB (Set Top Box), надворешен уред приклучен на ТВ-приемникот со чија помош ја следите програмата во дигитален квалитет. Новите телевизори најчесто се со вграден DVB-C тјунер, но пред да купите телевизор, проверете дали тој поддржува дигитален сигнал. На овој начин македонските телевизии индиректно беа субвенционирани сите години наназад. Затоа, сега телевизиите ја бараат МРД, а ОНЕ ги тера да плаќаат по пазарни цени“, вели Трајчевски. Во Агенцијата за електронски комуникации ни потврдија дека досега од ниту еден телевизиски радиодифузер нема поднесено барање за намалување на цените. „Агенцијата организираше неколку средби со телевизиските радиодифузери и на тие средби им беше објаснето дека во согласност со Законот

Иван Мирчевски

Канал 5

С

о дигитализацијата, поради зголемените стандарди за работење кои ќе важат за сите ТВ-субјекти во земјата, очекувам да дојде до „примарна” селекција во однос на бројот на телевизии кои ќе останат да егзистираат во македонскиот етер.

Љубица Манговска

ТВ Тера

Х

иперконкуренцијата е главен проблем. Бројот на играчи во овој бизнис е нелогичен. Многумина тврдат дека со дигитализацијата ќе се создаде природна селекција. Апелирам дека само со детална анализа на пазарот од секој аспект, а не само со техничка анализа, може да се дојде до одговорот колку медиуми на овој мал пазар се реално оправдани.

Зоран Трајчевски

СРД

С

ите телекомоператори, телевизии и радиостаници, вкупно 216 субјекти, во најголем дел ја користат мрежата на Македонската радиодифузија, која има предаватели на највисоките врвови во Македонија и за чие одржување има огромни трошоци. На овој начин македонските телевизии индиректно беа субвенционирани сите години наназад.

XX Аналогната телевизија е исклучена во САД, Јапонија, Холандија, Хрватска, Словенија, Австрија за електронски комуникации, операторот на дигиталниот мултиплекс е должен сите услови и цени за дигитално емитување да ги објави на својата интернет-страница и да ги достави до Агенцијата. Агенцијата може да спроведе активности за да ја утврди економската оправданост за условите и цените и доколку е потребно, да преземе мерки во согласност со Законот и прописите донесени врз основа на него, што значи дека Агенцијата може да го задолжи операторот цените за емитување да бидат базирани на трошоци“, вели првиот човек на Агенцијата, Роберт Орданоски. За споредба, во Словенија месечниот надомест на националните телевизии кон дигиталниот мултиплекс е 52 илјади евра или 624 илјади евра годишно за 2 МБ, а годишниот трошок за дозвола за работа на приватната Поп ТВ, која е национална телевизија, изнесува 100 илјади евра.

Ќе се селектираат ли конечно телевизиите?

Националните телевизии се надеваат дека минималните технички стандарди за една телевизија да се дигитализира директно ќе елиминираат одредени телевизиски станици од пазарот кои досега функционираа на very low level и главно за потребите на одредени политички партии за време на избори. „Со дигитализацијата, поради зголемените стандарди за работење, кои ќе важат за сите ТВ-субјекти во земјата, очекувам да дојде до 'примарна' селекција во однос на бројот на телевизии кои ќе останат да егзистираат во македонскиот етер“, предвидува Мирчевски, кој смета дека преголемиот број локални ТВ-станици сериозно гризат од и така малата маркетиншка торта, поради што дигитализацијата би можела да даде позитивни ефекти. Мирчевски го оценува телевизискиот пазар во Македонија како лош затоа што огласувачкиот колач е премал, а националните телевизии не успевале да се договорат за црвените линии кога се во прашање цените на рекламите.

Дигитализацијата ќе биде меч со две острици за локалните телевизии Ова го тврди сопственичката на

XX 2013 година битолската е рокот за ТВ Тера, Љубица Манговска, која дигитализација објаснува зошто во Грција и во со зголемувањето Србија на територијата на покривање, XX 2015 е рокот за односно со дигитализација преминувањето на телевизиите на локалните во Албанија во регионални телевизии автоматски не доаѓа и до зголемување на приходите од реклами. Искуството на повеќето локални телевизии во Хрватска, која пред неколку години ја спроведе дигитализацијата, покажа дека регионализација им донесе поголем број гледачи, но и поголеми трошоци за работа, без притоа да се зголеми бројот на рекламери, како што се очекуваше. Слично е искуството и на Тера. „Додека Тера зрачеше програма од пунктот Тополчани, дел од градот Прилеп имаше можност да ја следи програмата од наш залутан сигнал. Во согласност со законите и примената во делот на зрачење само за дадената фреквенција, бевме принудени да го згасиме тој предавателен пункт и поради неколку улици од Прилеп, да изгубиме огромен дел од гледачката публика во битолскиот дел на Пелагонија. Гледачите се намалија, територијата се намали, а рекламите не се намалија. Напротив, се зголемија. Нашите рекламери од Прилеп продолжија да огласуваат поради фактот што потенцијалните купувачи, клиенти и корисници на услуги од Битола на тој начин се информираа, а Прилеп е интересен поради пониските цени. Значи, искрено, нема пазарна логика во зголемувањето на бројот на гледачи“, објаснува Манговска. Децидна е дека ТВ Тера има капацитети и работи на проектот дигитализација веќе 1,5 година наназад, но смета дека останатите локални медиуми не се свесни за обврските и за потфатот кој следува. Освен нови обврски, повеќе од сигурно е дека проектот дигитализација сериозно ќе ги удри по џебот сите. Од локалната телевизија Ирис од Штип велат дека поради дигитализацијата, ќе мора да инвестираат 30 до 50 илјади евра во опрема до 1 јуни, што за нив, како што велат, е огромна сума за малите приходи

www.kapital.mk

Придобивки од дигитализацијата XX кристално чиста слика XX дополнителни програми: електронски програмски водич за седум дена, телетекст, повеќејазично титлување, повеќеканален тон

Капитал број 690 17.01.2013

19

Бранко Чакармиш програмски директор на ПроПлус

Идна конкуренција на телевизиите се телеком-компаниите!

В

о иднина најголема конкуренција на телевизиите ќе бидат, а и веќе се телеком-операторите, кои се очекува во иднина да бидат сопственици на важни програми. Од една страна, тие земаат пари од кабелските оператори за да ги пренесуваат, а конкурираат и на слободниот пазар на реклами. Во иднина тие дефинитивно ќе бидат најголема конкуренција на сите медиуми!“, тврди Бранко Чакармиш, програмски директор на ПроПлус, најгледаната словенечка телевизија во сопственост на CME (Central European Media Enterprice), присутна во шест земји од Централна и од Источна Европа. Поп ТВ држи 51% удел во гледаноста, емитува главно реални шоу-програми и силни вести.

кои ги остваруваат. Во оваа телевизија се незадоволни од тоа што во иднина ќе треба да плаќаат 20 илјади евра за да станат регионални, и тоа во услови на непроменет маркетинг-пазар и во услови кога сите локални телевизии имаат еднакви шанси да станат регионални. „Ако веќе се бара да се платат толку големи суми за регионализација, треба да се ограничи бројот на фреквенциите, со што пазарот за маркетинг и финансирање би се поделил на одржлив број телевизии“, велат од ТВ Ирис, крајно незадоволни од цената која треба да ја плаќаат кон операторот на дигиталниот мултиплекс. „Од дигитализацијата дефинитивно очекувам намалување на бројот на локални телевизии. Тие што ќе останат ќе се соочат со големи финансиски трошоци и овој бизнис ќе остане само на националните телевизии. Ќе се остави еден бришан простор каде што локалните и регионалните проблеми и достигнувања ќе останат незабележани,

што ќе остави простор за локалната власт, поради отсуство на седма сила, за евентуално надминување на своите функции“, предупредува Наум Барзов од оваа телевизија. Ако навреме нешто не се промени, постои опасност, вели Барзов, да се вратиме пред 25 години, кога единствено средство за информирање и сондирање на мислењето на граѓаните во локалните средини било радиото. Трајчевски од Советот за радиодифузија потврдува дека предлогстратегијата за развој на радиодифузната дејност предвидува сите локални телевизии, доколку сакаат, да прераснат во регионални. „Мислам дека еден дел од нив реално не се подготвени за овој процес и тие се и најголемите противници на дигитализацијата, кои бараат нејзино одложување. Добро е што изборот кој ќе остане на пазарот нема да биде субјективен, туку критериумите се технички. Тие што ги исполнуваат ќе останат во игра. Тие и така досега им правеа штета на останатите“, вели Трајчевски. И Манговска смета дека дигитализацијата на локалните телевизии неочекувано ќе им донесе поголем досег на сигналот, одличен квалитет на тонот и сликата, но и повеќекратно поголеми трошоци поради плаќањето поголеми трошоци за пренос, неопходноста од набавка на современа техника за да продуцираат квалитетна содржина, а ќе мора да го зголемат и бројот на вработени со цел поквалитетно информативно да го покријат регионот кој ќе го сервисираат со информации.

Кајмакот го собираат само неколку телевизии

Податоците од Советот за радиодифузија и емпириски ги потврдуваат негативните трендови во телевизиите. Минатата година во однос на претходната приходите на телевизиите (77 комерцијални телевизии имаа дозвола за работа) паднаа за 18%. Комерцијалните телевизии на национално ниво во 2011 година остварија приходи од 1,36 милиони денари (22,2 милиони евра), во споредба со 1,66 милиони денари реализирани во 2010 година. Најголеми приходи оствариле ТВ Сител (587,49 милиони денари или 9,5 милиони евра) и ТВ Канал 5 (348,57 милиони денари или 5,6 милиони евра), во најголем дел (95%) остварени од продажба на огласно време. Интересно е што иако 2011 година била најуспешна во изминатите четири години за 49-те локални телевизии, кои заедно оствариле 151,91 милион денари или 2,4 милиони евра, само десетина од нив делат половина од оваа сума. На останатите 40-ина локалци им останува другата половина, што кажува дека финансиската состојба на најголем дел од локланите телевизии воопшто не е добра. Фактот што со години во Македонија телевизиите неприкосновено се прв избор на компаниите кои рекламираат дава извесна надеж дека македонските телевизии, и покрај слабиот квалитет на програмата, с$ уште имаат шанса да ги привлечат огласувачките буџети. Иако во светски рамки уделот на телевизијата опаѓа за сметка на интернетогласувањето, оваа состојба кај нас с$ уште е забетонирана, па телевизиите стандардно јадат 70% од огласувачкиот колач, кој во Македонија се проценува на околу 40 милиони евра.

Капитал број 690 17.01.2013

20

Компании и пазари

Годинава да не се надеваме на м&A зделКи

Su[en period z i za prezemawa пишува:

игор петровски

igor.petrovski@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

Н

епосредно пред новогодишните празници јавноста ја раздрма веста што се појави на Блумберг, а преземена од хрватските портали, дека наводно, Подравка е заинтересирана за македонски Алкалоид и за српската прехранбена фабрика Бамби. За тоа дека хрватскиот прехранбен гигант фрлил око на српската компанија имавме слушнато уште предминатата година, но изненадување предизвика

интересот на Подравка за област која дефинитивно не е нивни фах, а тоа е фармацијата. Но, секое чудо за три дена. Подравка и самата демантираше дека од кај нив истекла инфомарција за некаква заинтересираност за Алкалоид, a во јавноста брзо исчезна возбудата од тоа дека барем за кусо сме на мапата на „мерџерс енд аквизишнс“ во регионов. Инаку, спојувања и преземања на македонскиот пазар, освен две-три што заслужуваат да се споменат според својот обем, во 2012 година речиси немаше, а за годинава прогнозата на аналитичарите е уште поскромна. На почетокот на годината беше објавено дека нов сопственик на медиумската куќа МПМ е Орка холдинг, а пред неколку месеци Виена иншуранс груп, присутна во земјава преку Винер осигурување, најави преземање на осигурителот

22,5 59

милијарди долари „тежел“ пазарот на СиП во првата половина на 2012 година во Централна и во Југоисточна Европа

милијарди долари беше најголемото преземање во Европа во 2012 година Кјуби Македонија, трансакција која с$ уште официјално чека одобрување од Комисијата за хартии од вредност. Исто така, минатата година се случи и преземањето на Зираат банка а.д.

www.kapital.mk

Капитал број 690 17.01.2013

Компании и пазари

21

„Лани за малку еднаш, годинава послабо“ е одговорот на јунакот од познатиот виц кога го прашале каков му е успехот кај жените. Некако во тој стил се и изгледите на пазарот за спојувања и преземања во Македонија за 2013 година, според познавачите на приликите. Малиот пазар станува уште понеатрактивен поради економската криза, при што инвеститорите ги пренасочуваат своите пари кон поветувачките дестинации

za Spojuvawa a vo makedonija Скопје од страна на Халкбанк а.д. Скопје. По одлуката на акционерoт на Зираат банка а.д. Скопје и мнозинскиот акционер на Халкбанк а.д. Скопје за присоединување и по повеќемесечниот процес, севкупниот имот на Зираат банка а.д. Скопје, сите обврски, вработени, филијали и клиенти на Зираат банка а.д. Скопје беа успешно преземени од страна на Халкбанк а.д. Скопје. И тоа беше горе-долу с$ позначајно што се случи на пазарот на спојувања и преземања во Македонија за 2012 година.

Шансата ја испуштивме кон крајот на 90-тите години

Проблемот што во Македонија не доаѓаат странски компании за да преземат некоја домашна, пред с$, е малиот пазар, велат познавачите на пазарните прилики. Според нив, она што било атрактивно горе-долу веќе е преземено од странци

Во 2012 година светските спојувања и преземања биле 2.244 милијарди долари

Вредноста на глобалните спојувања и преземања (СиП) во 2012 година, и покрај неизвесноста со еврото и „фискалната бездна“ во САД, беа на ниво од 2011 година и изнесуваа 2.243,8 милијарди долари, се вели во извештајот на Мерџермаркет (Mergermarket), аналитичка куќа специјализирана за оваа проблематика. Втората половина на годината донесе пораст од 19,6% на СиП, што е најдобар резултат од 2007 година наваму. Последниот лански квартал донесе зделки вредни 747,2 милијарди долари, а се работи за најсилен квартален резултат од оној во третиот квартал 2007 година наваму. Руската Роснефт ја презеде целосно TNK-BP, а вредноста на оваа зделка од 59,1 милијарди долари го надмина и преземањето на Гленкор на Екстрата (Xstrata) од 34 милијарди долари, операција во којашто учествуваа големите инвестициски банки: Морган Стенли, ЈП Морган Чејс, Ситигруп, Кредит суис, како и Барклејс. Кај преземањата оваа година доминираа телекомуникациските компании, па така Софтбанк (Softbank) од Токио плати 20 милијарди долари за 70% од американскиот мобилен оператор Спринт (Sprint), додека Т-Мобиле САД, американскиот огранок на Дојче телеком, плати 29 милијарди долари за спојување со Метро Пи-си-ес комјуникејшнс (MetroPCS Communications).

Капитал број 690 17.01.2013

22

Компании и пазари

(телеком-сектор, финансии, металургија и сл.), а кризата само ги дотолчи и така слабите изгледи да се случи некаква зделка на преземање во Македонија. „Македонија кон крајот на 90-тите години ја пропушти шансата да стане центарот од каде што ќе се развиваат инвеститорите во регионот. Тогаш ги одбивме најсериозните инвеститори што чукаа на врата. Додека во Бугарија, Србија и во Албанија тогаш владееше тотална нестабилност, ние имавме шанса да привлечеме капитал, односно да дојде некој да купи компанија тука и да ја развива понатаму, односно преку неа да продолжи да се шири, односно да купува низ регионот. Тоа не се случи затоа што немаше политичка волја“, вели Кристијан Поленак од адвокатското друштво Поленак, коешто е вклучено во голем број досегашни трансакции на преземања и спојувања во Македонија. Потоа, од 2000 година наваму, се случија преземањата на Телеком, ЕВН и неколку преземања во финансискиот сектор – банки и осигурители. Во 2007 и во 2008 година, златните времиња кога беше експанзија на пазарот, инвеститорите од регионот и од Европа ставија знаменце и на Македонија на нивната мапа на инвестиции, преземајќи неколку банки и осигурителни компании. Како што потоа почна кризата, тие се свртеа кон други пазари, а за тоа зошто ја заобиколуваат Македонија доволно илустративно е објаснувањето што своевремено му го дал еден странски инвеститор на Поленак.

Кристијан Поленак

Е

ден инвеститор своевремено ми вели: „За да преземем нешто што ме интересира во Македонија, треба да ангажирам ист број луѓе и да потрошам исто толку пари за сите придружни трошоци како кога би презел фирма во Украина, на пазар од 60 милиони луѓе. Што мислиш, кај ќе одам?“ ПЕТ НАЈГОЛЕМИ ТРАНСАКЦИИ НА СПОЈУВАЊА И ПРЕЗЕМАЊА ВО ЦЕНТРАЛНА И ЈУГОИСТОЧНА ЕВРОПА (прва половина на 2012) Преземена компанија Denizbank (Турција) StarBev L.P. (операции во неколку земју од ЦИЕ) Anadolu Efes (Турција) TURW S.A. (Полска) TAV (Турција)

Купувач Сбербанк (Русија) Molson Coors Brewing (САД) Sab Miller (Велика Британија) Talanx Group (Германија) Аeroport de Paris (Франција)

Вредност 3,52 милијарди долари 3,12 милијарди долари 1,9 милијарди долари 992 милиони долари 874 милиони долари

Извор: Ernst & Young's M&A Barometer

„За да преземем нешто што ме интересира во Македонија, треба да ангажирам ист број луѓе и да потрошам исто толку пари за сите придружни трошоци како кога би презел фирма во Украина, на пазар од 60 милиони луѓе. Што мислиш, кај ќе одам?“, рекол инвеститорот. „Зошто би влегол некој да произведува во македонска компанија кога истите производи може да ги прави на поголем пазар и пак да ги извезува во земјава, а таму локално ќе си има поголем домашен пазар“, вели Кристијан Поленак. Според него, сега има многу поголема понуда за продажба на компании, но нема купувачи. „Еве, неколку банки бараат купувачи во моментов, но заинтересирани купувачи слабо“, вели тој.

Турција лидер според СиП во регионот

За тоа колку е минимална и безначајна е активноста на спојувања и преземања во Македонија во регионални рамки, а да не зборуваме и пошироко, е анализата што ја прави Ernst & Young, наречена Mergers & Acquisitions (M&A) Barometer, со која се анализираат трендовите во 11 земји во централна и југоисточна Европа (Бугарија, Хрватска, Чешка, Словачка, Унгарија, Полска, Романија, Србија, Грција, Словенија и Турција), каде што македонскиот пазар не е земен предвид.

Според овој “барометар“ за првата половина на 2012 година, во овој регион активноста на СиП во поглед на волуменот е опадната за 11% во однос на истиот период претходната година, додека 22% е падот на вредноста на зделките на СиП во истиот период. Топ три земји според бројот на трансакции за СиП се Турција, Полка и Чешка, со вкупно 546 извршени трансакции, а вкупната проценета пазарна вредност на трансакциите во сите 11 анализирани земји е 22,5 милијарди долари. Три индустрии каде што најмногу се случиле СиП се преработувачката, услугите и енергијата и рударството. Најголем дел од зделките биле направени од стратешки инвеститори, односно 84% од сите трансакции на СиП, а делот пак на финансиски инвеститори бил најголем во Унгарија, Словачка, Бугарија и Романија.

БРИК ја замени Еврозоната

Брзиот раст на СиП во БРИК земјите (Бразил, Русија, Индија , Кина) од 2007 до 2010 година не беше одржан и во 2012 година, велат податците на Financial Times, но овие растечки економии се уште имаат подобро перформанси во поглед на СиП одошто земјите од еврозоната. Во 2007 година, БРИК нациите држеа само 7% од светскиот пазар на СиП, според вредноста. Во 2012 година оваа бројка е 15%. Еврозоната пак, во 2007 година учествувала со 21% во вкупната вредност на СиП, а лани тоа учество падна на 11%. Во 2007 година, пет земји од еврозоната беа меѓу првите 10 во светот според вредноста на СиП, а од БРИК, само Русија влегуваше на таа листа. Сега, Кина (втора), Бразил и Русија се сите во топ 10. Германија е единствена во тие 10, која што останала од оние 5 членки на еврозоната во 2007 година, и тоа сега е на деветто место. Споредено со 201 година, во 2012 СиП пазарот во еврозоната продолжи да паѓа, за 19% според волумен на зделките и за 24% според вредноста, додека земјите на БРИК забележаа пад на активностите од 15%, но пораст во вкупната вредност од 19%.

Телесмарт Телеком објавува јавен повик за набавка на телекомуникациска опрема. За проектот , потребно е да се набават 15 уреди (nodes)DWDM/SDH, заедно со: XX Ормари во кој ке се постави опремата, XX Напојување за уредите XX Оптички кабли за поврзување на опремата. Уредите ке бидат поставени во 14 градови (Скопје, Куманово, Штип, Струмица, Кавадарци, Неготино, Прилеп, Битола, Струга, Кичево, Гостивар, Тетово, Ресен, Охрид). Изведба на мрежата: две патеки, редундантност 1+1 заштита со два прстени во Македонија: Источен и Западен. Подетални информации може да се добијат на contact@telesmart.mk Телесмарт телеком бул.Војводина бр.4 1000 Скопје тел: +3892 2445 800 фах: +3892 3094 773 е-mail: info@telesmart.mk www.telesmart.mk

специјален прилог

14

фЕВРУАРИ 2013

ОСИГУРУВАЊЕ И ЛИЗИНГ

“ЖИВОТНОТО ОСИГУРУВАЊЕ Е ОБЕЗБЕдУВАЊЕ НА ИдНИНАТА“

Еден од најбрзорастечките сегменти во осигурителниот бизнис во Македонија е животното осигурување. Во првите два квартала од годината овој осигурителен сегмент порасна за 22,1% во однос на истиот период претходната година. Иако се уште држи релативно мал удел од осигурителниот колач, животното осигурување допрва ќе расте и ќе се развива!

Капитал анализира и демистифицира: X Зошто животното осигурување зема толку голем замав во Македонија? Дали граѓаните конечно стануваат свесни за потребата да си го осигураат животот?

X Какви законски измени бараат осигурителите и како тие ќе влијаат врз осигурителниот пазар?

X Oсигурување версус пензискиот систем- дали Повеќе информации во врска со прилогот и комерцијално претставување во истиот можете да добиете на е-маил boban.gjorgjievski@kapital.mk или на телефонскиот број 02 3298 110 локал 105

осигурувањето е гаранција за сигурни пензионерски денови во услови на глобалниот тренд на стареење на населението и се поголема оптовареност на пензиските фондови?

X На кој начин овие две работи можат да се надополнат како комбинација која ќе значи многу посигурни пензионерски денови!

X Капитал прави симулација што за еден вработен ќе значи земањето осигурителна полиса во однос на неговите примања по одење во пензија?

X Кои земји во светот предничат по животно осигурување?

X Кој и какви пакети на приватно и дополнително здравствено осигурување во Македонија ќе понуди?

X Кои се поволностите за осигурениците и приватните здравствени установи? ЛИца За КОНТаКТ: ГОРдАНА МИхАјЛОВСКА БОБАН ЃОРЃИЕВСКИ

Капитал број 689 690 17.01.2013

24

www.kapital.mk

репортажа

“Капитал“ во Грција

Lo[oto dop Н пишува и фотографија:

петре Димитров

petre.dimitrov@kapital.mk

екаде пред полноќ на плоштадот Аристотелус во Солун. Десетина емигранти со музика од мобилен телефон видно расположени скокаат околу празната сцена на која некогаш за дочек на Новата година свои настапи имаа познати грчки пејачи од типот на Сакис или Деспина Ванди... Исплашени од зачестените напади од Златна зора во Атина, многу од африканските емигранти дојдоа во Солун, иако овде заработувачката е многу помала. Продаваат цедеа или рачно плетени ракавици, кои никој не сака да ги купи. „Гламурот на дочекот на Новата година одамна го нема. Сега на плоштадот доаѓаат претежно емигрантите.

Споредено со земјите од коишто доаѓаат, Грција за нив с$ уште е идеална, иако Грците поради кризата се очајни и без пари. Најтешко е да имаш, па да немаш, а велат лошото допрва доаѓа“, коментираат некои од солунците кои екипата на „Капитал“ ги сретна на плоштадот. Влезот во Новата година симболично беше означен со скромен огномет, кој повеќе личеше на обележување на некоја скопска свадба. Се крати на с$. Новата 2013 година за мнозинството Грци носи само стари проблеми, неизвесност и уште повеќе штедење и намалени приходи и пензии. Штрајковите остануваат секојдневие. Комуналците, кои со денови не го собираат ѓубрето во Солун, и во новата година продолжија со штрајкот, а ним на првиот ден од 2013 година им се придружија и железничарите. Најсреќните ќе се задоволат само со тоа што ќе ја зачуваат работата со намалена плата, без бонуси и дополнително

работење од две години до пензија. Во првата половина на минатата година 150.000 Грци ја загубија работата, објави неодамна Европската комисија (ЕК). Земјава моментално се соочува со голема невработеност, која достигна 26% и е меѓу највисоките во Европската унија (ЕУ). Проценките се дека таа до крајот на оваа година може да стигне и до 30%. Пред кризата таа изнесуваше 7,6%. Еден час по полноќ улиците на Солун веќе беа преплавени со луѓе. Насмеани и пијани, сите брзаа кон омилените барови и клубови, како што е редот, боемски, по грчки, да ја дочекаат новата година, и покрај сите негативни прогнози за 2013 година, со кои деновиве беа преполни грчките весници.

Масовно се затвораат грчки фирми

Минатата година сакаат да ја заборават сите Грци. Административците на ЕК пресметаа дека поради сериозната криза во којашто се наоѓа земјата,

www.kapital.mk

Капитал број 690 17.01.2013

“Капитал“ во Грција

26%

изнесува моменталната невработеност во Грција

25

180% 22,9%

од БДП изнесува долгот на Грција

изнесува сиромаштијата

И годинава земјата шеста година по ред останува во рецесија, а пред нејзините граѓани претстојат нови големи предизвици. Трендот на затворање фирми, штрајкови, намалени плати и пензии продолжува и годинава, а грчките институции предупредуваат на влошување на ситуацијата поради зголемената невработеност и сиромаштија. Грците се убедени дека лошото допрва доаѓа

prva doa\a лани во првата половина секоја недела се затворале по 1.000 фирми, за што сведочат и многубројните затворени продавници во центарот на Солун, каде што е концентиран најголем дел од разновидната трговија по која се познати Грците, кои секогаш успеваат да ти продадат нешто. Шест од десет фирми пак, во 2011 година ги намалиле приходите, а седум од десет грчки фирми лани не можеле да ги исполнат своите даночни обврски. Само 5% од фирмите велат дека ќе можат да платат данок, покажа истражувањето што го спроведе Атинската стопанска комора (АСК). Друг голем проблем со којшто се соочуваат фирмите е тоа што немаат пристап до банкарско финансирање и 51% од нив се незадоволни од одговорите на нивните барања за финансирање. АСК соопшти и дека според најновите податоци, на една новоотворена фирма четири се затвораат. Следните дванаесет месеци може

17%-20%

да бидат уште покризни, сметаат грчките и светските политичари и аналитичари. И годинава, и покрај сите напори на Европската унија и меѓународните финансиски институции, повторно ќе биде топ-тема дали Грција ќе остане во се намалени платите на вработените во јавниот и еврозоната или не. во приватниот сектор за само една година Грчкиот министер за финансии, Јанис Стурнарас, призна дека и најмалку 50% од својот долг, сметаат покрај добивањето 240 милијарди евра експертите. Моментално ситуацијата е од ЕУ и помошни парични средства од безнадежна, со долг од 180% од БДП. Меѓународниот монетарен фонд (ММФ), Доколку успее планот за отпишување на Грција с$ уште не може да исплива од дел од грчкиот долг, дури во 2020 година долгот. тој ќе биде намален на помалку од 100%, „С$ уште постои ризик од предвиде најголемата инвестициска банкротирање“, вели тој, и додава дека банка во светот, Мерил Линч. судбината на земјата ќе биде запечатена „Реално, ние веќе сме банкротирани“, од способноста на кревката коалиција коментира Александрос, вработен на Андонис Самарас да го преживее во Националната банка на Грција, немирот кој ќе биде неизбежен со посочувајќи го неодамнешниот извештај новото кратење од 9,4 милијарди евра на банката, од каде што соопштија дека само оваа година. на Грција ќе & бидат потребни повеќе од За грчката економија да застане на нозе 40 милијарди евра за рекапитализација и да остане во еврозоната мора да реши на банкарскиот систем. Сумата треба

Капитал број 689 17.01.2013

26

репортажа

Листата на Лагард може да ја растури владината коалиција

“Л

истата Лагард“ продолжува да ја тресе грчката политичка сцена и може да предизвика растурање на владината коалиција меѓу Нова демократија и ПАСОК. Моментално најмногу на удар е поранешната владејачка партија ПАСОК, а со тоа и актуелната влада, во којашто коалицираат грчките социјалисти. Скандалот со криењето на листата, според аналитичарите во Грција, му прави најголема штета на и така ослабениот ПАСОК, која од владејачка партија моментно

има помал рејтинг и од Златна зора. Од тоа како ќе се развие и како ќе заврши овој политички скандал ќе се види и како ќе се движи во иднина ПАСОК, коментираат грчките медиуми. Владината коалиција остана без уште два члена од коалициската Демократска левица токму поради овој случај. Најголемата штета, сепак, е дополнителното губење на довербата на граѓаните во политичките партии, која и така по однесувањето на сегашната и на претходната влада и трите пакет-мерки за штедење виси на конец. Најголемата загриженост е поради тоа што еден од поранешните министри е

сегашниот лидер на ПАСОК, Евангелос Венизелос, за кој с$ уште не се знае дали и од кого би добил поддршка од десничарската Нова демократија. Најгласни во барањето одговорност од Венизелос, но и од поранешниот министер за финансии, Јоргос Папаконстантину, кој ја добил листата од првиот човек на ММФ, Кристин Лагард, е опозициската СИРИЗА, која бара премиерот Самарас да покаже одговорност и да помогне да се расветли скандалот со „листата Лагард“ и однесувањето на Венизелос и на Папаконстантину. Првиот човек на ПАСОК, Венизелос пак, ја

прогнозираше пад од 3,8%. реформи, како и напредок во големите Од друга страна, грчката влада инфраструктурни проекти, финансирани министер за финансии на Грција има намера наредната година од фондовите на еврозоната. да заштеди 9,4 милијарди „Закрепнувањето зависи од клучните $ уште постои евра, што е значително повеќе претпоставки дека програмата на ризик од во однос на 7,8 милијарди, прилагодување ќе биде доследно банкротирање. планирано со претходната спроведена“, се наведува во извештајот проекција. Оваа мерка ќе се на ЕУ. спроведува преку дополнително Додека Грција ги чека своите подобри намалување на државните денови, бројот на луѓето кои се на прагот плати, пензии и бенефиции. на сиромаштија во Грција е зголемен, Земјата која шеста година по покажуваат податоците на националната ред е во рецесија се очекува статистичка служба ЕЛСТАТ. Во 2010 да оствари позитивен раст година сиромаштијата изнесувала 16,3%, фирми се затворале неделно во првата половина од дури следната година. ЕУ во а во 2011 година таа порасна на 22,9%. минатата година, пресметала Европската комисија есенската прогноза предвиде Истражувањето на условите за живот во дека Атина во 2014 година ќе земјата на ЕЛСТАТ покажува дека постои оствари економски раст од 0,6%, опасност од влошување на ситуацијата а грчката економија дотогаш поради зголемување на сиромаштијата ќе потоне за околу петтина и невработеноста. За утврдување во однос на нивото пред на сиромаштијата ЕЛСТАТ користи работни места се загубени само во избувнувањето на кризата. индикатори како социјалните бенефиции првата половина од 2012 година „Точката на пресврт во за невработените, болните, инвалидите, рецесијата се очекува во додатоци за семејства што живеат во втората половина од 2013 планински и во малцински региони. Без да се обезбеди од кредитите кои Грција година, па во 2014 ги добива од ЕУ и од ММФ. Со тоа би година би требало да требало да се надоместат загубите биде остварен скромен на банките од реструктурирањето на раст од 0,6%“, се грчкиот долг и од економската криза во наведува во прогнозата земјата. Дури 27,5 милијарди евра од долга 200 страници. парите ќе бидат наменети за четирите ЕУ е пооптимистична најголеми банки - Националната банка дури и од грчката на Грција, Алфа банка, Еуробанк и влада, којашто соопшти банката Пиреа. дека очекува раст од Шеста година по ред 0,2% во 2014 година, во рецесија 2,5% во 2015 година и Рецесијата во Грција годинава ќе 3,5% во 2016 година. биде полоша од она што претходно се Меѓутоа, Унијата очекуваше, се наведува во буџетот за предупредува дека годинава. Грција, која е притисната нејзината прогноза од долгови, ќе забележи и поголем се потпира на буџетски дефицит од она што се очекувањата за прогнозираше пред два месеци. Се враќање на довербата очекува економските активности и инвестициите, сепак, кризата не ги предомисли Грците на државата во 2013 година да се коишто пак, зависат од да уживаат во празниците намалат за 4,5%, додека претходно се ефикасните економски

Јанис стурнасас

С

1.000 150.000

Балканот повторно се здружува Информациите кои Ви се потребни за подобро работење во балканскиот регион секој работен ден, наутро, Ви ги испраќаме на e-mail или прочитајте ги на www.biznis-plus.com Нарачка и повеќе информации на: pretplata-mk@biznis-plus.com или на телефон: +389 2 3298 110

1

месец бесплатно!

www.kapital.mk

Капитал број 690 17.01.2013

“Капитал“ во Грција

папаКонстантину на удар: листата на лагард предизвика цунами ваквата „заштитна мрежа“ процентот на сиромаштија за оваа година најверојатно ќе биде рекордно висок, се наведува во соопштението.

Евростат пак, пред неколку дена објави дека најголем пад на приходите од 17% во ЕУ има токму кај грчките домаќинства.

примамливите цени, кои значително се помали од попустите коишто се нудат кај нас, им овозможија на Грците празничен шопинг

солун е преплавен со затворени продавници кои бараат нови газди

обвини опозицијата за обид за државен удар и уривање на владата преку „листата Лагард“. Покрај СИРИЗА, десничарите Независни Грци бараат одговорност за случајот и под лупа на собраниска комисија да се најдат и поранешните премиери Јоргос Папандреу и Лукас Пападимос. Папаконстантину во интервју за грчката државна телевизија коментираше дека ја имал листата, меѓутоа нема да дозволи да биде жртвено јагне за овој случај за сегашната грчка влада. Според него, листата стигнала во 2010 година во Министерството, а потоа тој му ја предал на близок соработник и побарал да му бидат издвоени имињата на 20 лица од листата кои треба да се истражат поради обемот на нивниот депозит во банката во Швајцарија. Папаконстантину потоа, наводно, & ја предал листата на Агенцијата за финансиски криминал, а по неговото заминување од Министерството не сметал дека е потребно да го брифира неговиот наследник, Венизелос, затоа што сметал дека тоа е работа на Агенцијата за

27

финансиски криминал. Актуелниот советник на Самарас и бивш министер за култура и за јавен ред во владите на Нова демократија, како и други политичари и функционери во Министерството за финансии, но и бизнисмени, лекари, адвокати, пензионери, студенти, новинари и домаќинки се наоѓаат на фамозната листа на Лагард, која ги содржи имињата на над 2.059 Грци кои наводно, имаат сметки во швајцарски банки и затајуваат данок. Се проценува дека листата вреди околу две милијарди евра. Листата е именувана по актуелната директорка на МММ, Лагард, која француската власт & ја дала на Грција во 2010 година за да & помогнат во борбата против затајувачите на данок. Списокот прв го објави грчкото списание „Хот док“, а неговиот уредник, Костас Ваксеванис, беше уапсен, па ослободен. Тој беше обвинет оти без дозвола ги објавил имињата и со тоа ги прекршил законите за лични податоци, за што му се заканува затворска казна од две години.

Капитал број 690 681 17.01.2013 15.11.2012

28

www.kapital.mk

Интервју пишува:

дејан азески

dejan.azeski@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

Г

Михаел Шмит дИреКтор на претставнИштвото на германсКото стопанство во маКедонИја

Makedonskite biznismeni mora da ja podobrat kulturata na pla}awe dolgovi

ерманија е најголем трговски партнер на Македонија. Македонските компании во најразвиената европска земја извезува околу 30% од производите и од услугите кои ги произведуваат. Во последните неколку години впечатливи се и директни германски инвестиции во спротивна насока, кои поради низа поволности, одлучиле дел од производствениот процес да го прават во Македонија. Во земјава веќе неколку години функционира германско-македонското стопанско здружение и АНК комората, како претставник на германското стопанство, која обединува повеќе од 170 компании. За впечатоците, проблемите и за предизвиците со коишто се соочуваат германските и македонските стопанственици и како тие да ја подобрат соработката разговаравме со Михаел Шмит, директор на претставништвото на германското стопанство во Македонија.

XX Статистиката покажува дека Германија е најголем трговски партнер на Македонија. Кои се Вашите очекувања, дали кризата во Европа ќе влијае на трговијата меѓу Германија и Македонија, со оглед на фактот дека кризата полека ја зафаќа и Германија? Економската криза с$ уште не настапила во Германија. Во последните три години Германија доживеа голем пораст од 3%, што само по себе не е многу, но сепак, тоа е многу значајно за германската економијата. Овие 3% економски раст се рекорд во однос на последните 20 години. Сега во моментов имаме тенденција на паѓање, се движиме на ниво од 0,8% и следната година очекуваме раст од 1%. Инаку, Германија е најголемиот пазар на којшто извезува Македонија. Минатата година 30% од извозот којшто го оствари Македонија беше кон Германија. Намалувањето на растот во Германија влијае и врз македонскиот извоз кон Германија. Минатите години имаше зголемување на извозот од Македонија кон Германија за 40% до 50%. Ако првите седум месеци од 2012 година ги споредиме со првите седум месеци од 2011 година, ќе видиме дека бројките покажуваат стагнација кај извозот. Имаме само 1% зголемување. Во истиот период извозот од Германија кон Македонија е намален за 10%. Трговијата зависи од компаниите. Тие се оние коишто го прават извозот или увозот. Но, трговијата зависи и од инвестициите. Компанијата Џонсон Мети, којашто произведува во Македонија, извезува на германскиот пазар и таа најмногу придонесе за зголемување на извозот од Македонија кон Германија.

XX Во Македонија има многу малку странски инвестиции од Германија. Зошто е мал интересот да се инвестира во Македонија? Во последните две години имаме повеќе германски инвестиции во Македонија за разлика од претходниот период. Се разбира, станува збор за поединечни проекти, но овие проекти сигнализираат дека германските инвестиции доаѓаат во Македонија. На пример, компании како Дрекслермајер, Кромберг и Шуберт се први компании од

www.kapital.mk

Капитал број 690 17.01.2013

Интервју Повеќе од 75% од германските компании кои веќе инвестирале во Македонија размислуваат за нови проекти. За интензивирање на соработката и во делот на извозот и во делот на инвестициите, потребни се низа реформи како во законската регулатива, така и во свеста на македонските бизнисмени, особено во културата на плаќање долгови. Шмит смета дека енергијата која се губи на промоциите во Кина и во Јапонија треба да се насочи кон саемите во Германија и во Централна Европа оваа индустрија да дојдат во Македонија и да инвестираат. Само овие два проекти поединечно ќе отворат околу 6.000 работни места во Македонија. Исто така, неодамна, германскиот трговски синџир од продавници ДМ отвори три продавници во Македонија. ДМ е еден од најголемите синџири од маркети во Германија од областа на козметиката и тие имаат во план други филијали низ целата држава. Воедно, имаме и мали фирми коишто се германски инвеститори во државата кои не се гледаат, меѓутоа се покажува дека и мали фирми се решени да инвестираат во Македонија, посебно во преработката на метали. Има и германски инвестиции во областа на земјоделството, текстилната индустрија, како што е претпријатието Каза мода во Свети Николе. Во однос на интересот што го покажаа германските фирми во последните две години, можам да кажам дека го сметам за позитивен.

XX Доколку правите споредба со земјите од регионот, каде гледате предности поради кои странските инвеститори би се одлучиле за Македонија, а не за други земји од регионот? Станува збор за различни аспекти. Големината на пазарот често е клучна. Еден од проблемите е големината на Македонија и тоа е една од причините поради кои компаниите-инвеститори попрвин отвораат претставништво во соседните држави како што е Србија или Бугарија. Сето тоа може да се гледа доста релативно. Има и други пазари коишто се доста мали, но привлекуваат инвестиции. Потоа, тука се трошоците во однос на транспортот од Македонија. Северна Србија, на пример, е многу поблиску кон земјите на ЕУ и тука компаниите гледаат предност за помали трошоци. Што може да направи Македонија како пазар? Едноставно, политиката којашто се води во Македонија во однос на инвеститори или промоција на земјата да биде уште повеќе конкретизирана, да бидат точно претставени целите. Во овој поглед, можеби би препорачал Македонија помалку да се промовира во Кина или во Јапонија, а повеќе да се прави промоција во Германија или во другите пазари од Централна Европа. Инаку, кога зборуваме за германскиот пазар, потребни се големи проекти. Проекти од областа на енергетиката, инфраструктурата, транспортот, кои би можеле да ги привлечат германските инвеститори.

XX Последната анкета која ја спроведовте во Македонија меѓу германските компании покажа дека инвеститорите кои веќе инвестирале во Македонија би се одлучиле повторно да инвестираат во Македонија. На што

се должи тоа? Според последната анкета што ја спроведе Македонија оваа пролет, 75% од компаниитечленови на нашето стопанско здружение, кои се околу 170 на број, повторно би инвестирале во Македонија. Ова не е особено добро, бидејќи во Србија или во Чешка, држави каде што се спроведува истата анкета за конјуктурата во државата, повторно би инвестирале 90% од компаниите. Но, исто така, за разлика од Унгарија, каде што голем број германски фирми се позиционирани и работат на тој пазар, само 60% од тие германски фирми повторно би инвестирале. Исто така, многу интересни беа резултатите во однос на процентите, дека 33% од компаниите би сакале да отворат нови работни места и да вработат нови луѓе и дури 39% од компаниите би сакале до 2020 година да ги зголемат своите инвестиции.

XX Кои мерки треба да ги преземе македонската влада за да ги подобри деловните услови во државата? Кои се критичните точки во македонската економија? Краткорочно гледано, за проблематиката којашто постои со повратот на ДДВ, треба да се преземат конкретни мерки за тоа да се подобри. Исто така, од одговорите од нашите компании-членки може да се заклучи дека огромен проблем има со моралот и со културата на наплата и враќање на долговите. Тоа е еден од најголемите проблеми и најболни точки. Добро е, бидејќи Владата ги препозна и ги прифати овие критични точки и сега се чека тие да се подобрат и во практика. Исто така, важна точка е и транспарентноста при јавните тендери. Исто така, во однос на односот кон странските и кон домашните инвеститори, во моментов имаме такво чувство дека странските инвеститори имаат поголема предност во однос на домашните инвеститори. Тоа го знаеме бидејќи има голем број германски компании коишто се подготвени да продолжат со инвестиции. Исто така, важна е инфраструктурата во правец на Косово, Албанија, како и изградбата на железничката пруга во рамките на Коридорот 10. Ова се проблеми коишто треба да се решат долгорочно, бидејќи со решавањето на овие проблеми Македонија нема веќе да се прескокнува како пазар. Кога Македонија ќе биде многу добро поврзана со соседните држави, тогаш ќе може да се гледа и како регионален центар. Иако во однос на трошоците коишто ги имаат компаниите за своите вработени, како на пример, придонесите, како и во однос на квалитетот на вработените, нивното образование и работна способност, компаниите беа доста задоволни. Сепак, треба не само во Македонија, туку и во целиот регион да се спроведат реформи во

29

образовниот систем. Исто така, недостигот од стручен кадар да не биде причина за да се пропуштат нови странски инвестиции. Воедно, тука се и реформите, кои се многу потребни во здравствениот систем.

XX Дали имате информации за германски фирми кои во моментов се интересираат за Македонија? Покрај оние компании коишто веќе ги споменав и ги наброив, веќе имаме една потенцијална инвестиција за изградба на фабрика во секторот на производство на биодизел. Но, за реализацијата на овој проект имаме проблеми со вадењето дозволи, иако станува збор за доста интересен проект. Интересите за инвестирање се во областа на енергетиката, во секторот за обновливи извори, во технологијата за животна средина, животна околина и рударство, како и третирањето отпадни води и ѓубришта.

XX Каква е соработката со економските промотори кои се во потрага по нови инвеститори? Во моментов, мислам дека има само еден македонски промотор во Германија со кого одвреме-навреме имаме средби. Имаме слични цели за коишто се бориме. Исто така, интересно е да се спомене дека имаме соработка и со промоторите во другите земји во регионот, како што е промоторот на Македонија во Србија. Честопати одлуката што ја донесуваат германските компании да инвестираат во Македонија се донесува на регионално ниво, се подготвуваат тие во нивните претставништва во Унгарија, Србија, Чешка, Романија, така што многу е важно промоторите кои се во овие држави да имаат добра соработка.

XX Кои индустрии и кои производи од Македонија имаат најголема шанса за успех на германскиот пазар? На кои начини би можеле да го зголемиме извозот во Германија? Во моментов од Македонија кон Германија најмногу се извезува текстил и хемиски производи што се користат за автомобилската индустрија. Исто така, се извезува и овошје, зеленчук и вино. Но, ова е само 10% од извозот на Македонија. Според мене, сметам дека ова се области коишто имаат голем потенцијал за извоз. Голем потенцијал има и кај индустријата за производство на мебел, во кондиторската индустрија, во индустријата за преработка на метал и во оние области кои се со интензивни работни процеси во автомобилската индустрија, електрониката и во текстилната индустрија. Исто така, не треба да се заборави и услужната дејност, посебно во делот на софтвер и програмирање. Но, сето тоа е поврзано со она што го споменав пред малку, дека треба да се внимава на едукацијата и сето тоа што како реформи треба да се примени во едукативниот систем. Според мене, на Македонија & е потребна стратегија којашто ќе се направи за зголемување на извозот, но таа стратегија треба да биде и финансиски поддржана. Не е доволно само да имаме агенција за странски инвестиции и промоција на извозот, туку тие треба да бидат и финансиски поддржани. Еден од чекорите кон зголемување на извозот е и настапот на саемите во Германија, кои се водечки саеми во Европа и во светот и се вистинско место за промоција на македонските фирми и на македонската индустрија.

Капитал број 690 17.01.2013

30

www.kapital.mk

регион

ДонесувАјќи јА резолуцијАтА зА Косово србијА избрА

Evropskata realnos pova`na od kosovsk пишува

Дејан Азески

dejan.azeski@kapital.mk

фотографија:

Фотоархива на Капитал

С

рпскиот Парламент со консензус ја усвоија резолуцијата за Косово минатиот викенд. Власта и опозицијата во земјата заеднички, на долг рок го трасираа патот по кој ќе се одвиваат идните преговори со власта во Приштина, а кои имаат основна цел да ги заштитат интересите на преостанатите Срби на Косово. Иако власта во Приштина децидно ја отфрлаат Резолуцијата и ја нарекуваат документ за внатрешна употреба на Србија, аналитичарите од регионот се согласни дека овој документ е клучен за соочување на Белград со реалноста и прецизно дефинирање на идните

„Капитал“ прашува дали националниот конзензус и единството за врвните приоритети на државата е моделот по кој и Македонија треба да ги реши прашањата кои се пречка за нејзино интегрирање во ЕУ?! цели. Дефинитивно, од преговори за судбината на Косово власта во Србија се врти кон реалните барања за статусот и правата на преостанатите Срби во покраината. С$ со крајна цел - конечно да се супституира крајно нереалната бајка за српското Косово со многу поизгледната реалност за европска Србија.

Резолуцијата е прифатлива и за Косово само треба време за да се прифати?! Резолуцијата за Косово усвоена во српскиот Парламент е наменета за внатрешна употреба, е официјалниот став на косовската влада кој го искажа заменик-премиерот на Косово, Хајредин

Кучи. Тој подвлече дека барањето содржано во Резолуцијата за автономија на српските општини, нема да биде тема на дијалогот во Брисел. „Ќе ја третираме само како хартија за внатрешна употреба. Платформата на Србија не е на масата за преговори и нема и да биде. Тоа е како кога ние би направиле платформа за Прешево. Тие тоа го наменија за внатрешна употреба и да ја стават пред свршен чин повеќе меѓународната заедница, отколку нас“, вели Кучи. Сепак, аналитичарите ја толкуваат резолуцијата како подадена рака на Србија кон власта во Приштина што на долг рок ќе биде факт кој идните

www.kapital.mk

Капитал број 690 17.01.2013

регион

st kata bajka! косовски челници нема да можат да го занемарат. Поголемиот дел од нив на ова прашање гледаат како на пресвртница во српската политика. „Белград никогаш претходно не ја прифатил приштинската јурисдикција над српскиот дел од Северно Косово“, вели Марко Прелец, експерт за Балканот на Меѓународната кризна група во Брисел. Дека намерата на Србија е проевропска досега сведочи и изјавата на српскиот претседател, Томислав Николиќ, само половина час после саботното усвојување на резолуцијата за Косово. Тој рече дека Србија добила основи за разговори и со претставниците на Приштина, но и со Европската унија. „Со многу поголем оптимизам ги очекувам следните преговори бидејќи сите кои ќе преговараат во името на Србија ќе ја имаат во раце резолуцијата која ја усвои Собранието и обврската на Парламентот да му поднесуваат извештај за преговорите“, вели Николиќ. Професорот по меѓународни односи

Резолуцијата на српскиот Парламент за Косово се очекува на долг рок да обезбеди многу поголеми права за Србите во покраината и да биде најголема отскочна даска за с$ поизвесната европска иднина на земјата.

Денко Малевски смета дека Србија со овој потег прави тактичко повлекување на Србија во моментот за во иднина да добие подобра преговарачка позиција, како за статусот на Србите на Косово, така и за европската иднина на земјата. „Србија конечно си поаѓа од својот реален интерес, а тоа е членство во ЕУ.

ивица Дачиќ

С

српски премиер

31

рпскиот суверенитет над Косово е практично непостоечки. На Србите во Косово им се потребни институциите на власта што ќе бидат признаени од сите страни, вклучувајќи ги и косовските Албанци. Србите на северот на Косово би требало да бидат раководени од нивни автономни институции, а не директно од власта во Белград.

Значи дека тие се спремни на одредени отстапки, спремни се на извесна соработка

Капитал број 690 17.01.2013

32

www.kapital.mk

регион

Дали српскиот пример треба да го следи и Македонија?

С

поред аналитичарот Ристо Никовски, иако резолуцијата не претставува решение на косовското прашање, од аспект на политички консензус заслужува внимание. „Ако нешто треба да научиме од српскиот пример тоа е дека е неопходно национално обединување по клучните надворешно-политички прашања. Собранието логично треба да е центарот на таквото обединување, а не на раскол како што е во македонскиот случај“, вели Никовски. Останатите аналитичари се со став дека станува збор за сосема различен проблем од оние со кои се соочува Македонија и дека не може да се разговара за копирање на српскиот пример. Сепак постигнување точно утврдени рамки со општ консензус за прашања од национален интерес е секако пример кој треба да се следи. Првиот македонски министер за надворешни работи, Денко Малевски, смета дека како суверена држава проценката на националната позиција мора да поаѓа од проценките за интересите на државата за кои треба да се свесни сите фактори во земјата. „Ние генерално имаме проблем да изградиме национален консензус по било кое прашање. Ако српската резолуција за Косово е патот до тој национален концензус тогаш дефинитивно треба да се разгледа како модел за решавање на нашите проблеми“, заклучува Малевски.

и де факто ја признаваат власта во Приштина. Треба да се знае дека сево ова се прави со план за да се зајакне нивната преговарачка позиција за во иднина“, ја толкува Малески целта на резолуцијата.

Приоритет се правата на српското малцинство

Иако во резолуцијата се нагласува дека Србија никогаш нема да ја признае земјата со 1,7 милион жители како независна, српскиот премиер Ивица Дачиќ претходно предупреди дека Белград не може да си дозволи да ја држи главата во песок. „Српскиот суверенитет над Косово практично не постои. На Србите во Косово им се потребни институциите на власта што ќе бидат признаени од сите страни, вклучувајќи ги и косовските Албанци. Србите на северот на Косово би требало да бидат раководени од нивни автономни институции, а не директно од власта во Белград“, вели Дачиќ. Најчудно од с$ е што ваква резолуција се носи токму во моментот која Србија условно, според мислењето на јавноста, ја има најевроскептичната власт во поновата историја. И претседателот Николиќ и премиерот Дачиќ низ своето поранешно политичко делување ја форсирале тезата дека ЕУ не е единствена варијанта за Србија.

Како македонските аналитичари ја толкуваат резолуцијата? Поранешниот дипломат Ристо Никовски е песимист дека резолуцијата ќе ги расчисти сите отворени прашања, но и тој признава дека ова е чекор напред. „Србија нема голем избор и оваа резолуција треба да ги обедини внатрешно за да можат полесно да се соочат со реалноста. Од политичка гледна точка секако заслужува внимание

бидејќи е поразилична од претходните ставови на Србија за Косово“, вели Никовски. За професорот Малевски воопшто не претставува изненадување што токму ваков тип српски политичари ги прават најголемите отстапки. „Во 70-тите години беше потребен еден најголем антикомунист како Никсон за да ги стабилизира односите со комунистичка Кина. И сега е нормално што српската опозиција помалку ќе му земат за зло на Николиќ за ваквата одлука отколку обратно“, смета Малески. Европската унија, откако минатата година на Србија & даде кандидатски статус, притисок врз владата на Дачиќ да го олабави ставот кон северниот дел на Косово и да воспостави функционални соседски односи со својата поранешна покраина, дури и без признавање независност. Саботната усвоена резолуција во српскиот Парламент е одговорот кој долго време Брисел го чекаше од Белград. Косово прогласи независност во 2008 година, девет години по бомбардирањето на НАТО на Србија. Досега повеќе од 90 земји ја признаа втората албанска држава во регионот.

Кои се најпроблематични точки на резолуцијата?

Српските пратеници преку резолуцијата побараа автономија за етничките Срби во Косово откако премиерот Ивица Дачиќ призна дека суверенитетот на Србија над својата поранешна покраина е целосно загубен. Тие се договорија во резолуцијата да стои дека во согласност со уставот, меѓународното право и волјата на граѓаните, никогаш нема да биде признаена самопрогласената независност на Косово. Во дијалогот со Приштина се поаѓа од тоа секое решение од општ или привремен карактер, за преоден или конечен статус на Косово, за положбата на Србите и заштитата на верското и културното наследство да биде во согласност со Уставот и со резолуцијата 1244. Познавачите на состојбите на Косово велат дека иако зборувањето за автономија на Србите на севетот во

Денко Малески

Прв македонски министер за надворешни работи

С

рбија конечно си поаѓа од својот реален интерес, а тоа е членство во ЕУ. Значи дека тие се спремни на одредени отстапки, спремни се на извесна соработка и де факто ја признаваат власта во Приштина. Треба да се знае дека сево ова се прави со план за да се зајакне нивната преговарачка позиција со ЕУ за во иднина.

Леон Малјазогу

З

Косовски политички аналитичар

а внатрешните потреби на Србија таа платформа & отвора можност на власта во Белград поконструктивно да се вклучи во дијалогот со Приштина. Мислам дека Белград од овој момент повеќе ќе се фокусира да се избори за правата на Србите внатре во косовските институции. Ова е нова етапа во која Белград конечно го отфрла сценариото да се бори против Косово и почнува да се бори за правата на Србите во Косово. овој момент изгледа многу нереално, фактичката ситуација покажува нешто друго. Четирите српски општини на северот и во моментов имаат извесен степен на автономија. И Европската унија веќе го има прифатено фактот дека Белград нема никогаш да ја признае независноста на Косово, но нивното барање за признавање на институциите во Приштина со последната резолуција е усвоено од страна на Белград. Косовскиот политички аналитичар Леон Малјазогу за Дојче Веле уште веднаш истапи со став дека резолуцијата нема да влијае негативно и да ги кочи постоечките преговори меѓу Белград и Приштина. Тој смета дека има одредени позитивни промени во текстот на платформата. „За внатрешни потреби на Србија таа платформа & отвора можност на власта во Белград поконструктивно да се вклучи во дијалогот со Приштина. Мислам дека Белград од овој момент повеќе ќе се фокусира да се избори за правата на Србите внатре во косовските институции. Ова е нова етапа во која Белград конечно ја отфрла опцијата да се бори против Косово и полека почнува да се бори за правата на Србите внатре во Косово“, вели Малјазогу. Тој смета дека српските општини на Косово и сега имаат висок степен на автономија, загарантирани со Уставот на Косово и со планот на Ахтисари. Уверен е дека со дијалог ќе се реши и прашањето на српските општини на северот на Косово.

...Политика... За Црвенковски нема враќање наЗад:

Branko protiv site ili site protiv Branko?

пишува:

максим ристески

К

maksim.risteski@kapital.mk

аде згреши лидерот на опозицијата, Бранко Црвенковски, што неговите потези се сведоа на тактика без стратегија, како што ја постави дијагнозата

неговиот довчерашен партнер во борбата против „режимот на Груевски“, инаку стоматолог, Мендух Тачи, меѓу редови предлагајќи ја операцијата „шуплив заб“ како најдобра опција за СДСМ? продолжува на стр. 36-40

Капитал број 690 17.01.2013

34

www.kapital.mk

политика

Ќе трпат ли евроинтеграциите од градоначалничките амбиции на Арифи?

О

на што веќе подолго време се шпекулираше, стана вистина. И официјално, потврдено од ДУИ, вицепремиерoт Теута Арифи на престојните локални избори ќе „трча“ за градоначалничката фотелја во Тетово. Иако многумина се зачудени од ваквата одлука на лидерот на ДУИ, Али Ахмети, и истата ја сметаат за лошо искалкулирана, сепак она што во моментот повеќе загрижува е што ќе стане со овој сектор додека наследникот на Арифи ја преземе функцијата. Без разлика дали тоа ќе

> БРОЈКИ

1.350

биде пратеничката Ермира Мехмети или шефот на кабинетот на Али Ахмети, Артан Груби, како имиња со кои најмногу се шпекулира во јавноста, повеќе загрижува што ќе се случува во периодот додека столчето за евроинтеграции ќе биде обезглавено. Особено во услови кога првото тримесечје, е можеби и најбитно на патот кон ЕУ оваа година, според кое најмногу ќе се цени, барем според декемвриската одлука на Брисел, дали Македонија во јуни ќе добие конечно датум за преговори или не.

Василакис и Јолевск

луѓе годишно умираат во Македонија од загадување на воздухот според Светската здравствена организација. Македонската власт молчи за овој податок

200

нови работни места ќе се отворат преку новиот проект на Владата за кофинансирање новоотворени специјализирани туристички продавници. Напоредно, во администрацијата ќе се вработат 260 само рамковни лица

10

илјади пензионери и оваа година ќе заминат на бањскоклиматска рекреација на сметка на Владата

Кон крајот на овој месец, на 29 и 30 јануари, Нимиц ќе оствари средба со македонскиот преговарач Зоран Јолевски и со грчкиот Адамантиос Василакис. По заедничката средба, ќе биде јасно дали оптимизмот што го влеа медијаторот ќе има вистинска основа. Во отсуство на подетални информации како од Скопје, така и од Атина, останува мистеријата за што разговарал Нимиц со претпоставените во Македонија и во Грција пишува:

Габриела Делова

gabriela.delova@kapital.mk

facebook 1

Масовна преселба на Црногорци во македонија... разбрале дека нема работа:) Симона Пашата

2

Кога вие му се обраќате на Бога се вика МОЛИТВА. Кога Бог ви се обраќа вам по телевизија се вика шизофренија ... Даме Чкатроски

3

Ќе има контра-карневал? Мирослава Симоновска

фотографија:

Фотоархива на Капитал

М

олкот кај двете страни по средбата на медијаторот Метју Нимиц со државниот врв и во Грција и во Македонија секојдневно ја зголемува агонијата од мистеријата којашто ја наметна тој со изразениот најсилен оптимизам досега по ова прашање. Потврдниот одговор на Нимиц дека првпат гледа шанса спорот да се придвижи кон решение, ја наметнува дилемата дали во позадина навистина се готви решение, или сепак ова е уште епизода од сагата наречена македонско-грчки спор. Очигледното придвижување по ова прашање ги збуни и најоптимистички

расположените, но и скептиците кои не веруваат дека решение на спорот околу името ќе има наскоро. Претпазливоста во изјавите на аналитичарите, но и отсуството од детали од разговорите, за кои претходно имаше вообичаена практика да се појават како неофицијални информации, уште повеќе ја зголемува мистеријата. Она што дополнително го зголемува оптимизмот е и зголемениот притисок од ЕУ за решение на спорот за името и одлуката на Брисел, до јуни да се дојде до некакво придвижување во разговорите меѓу Атина и Скопје, за конечно Македонија да добие датум за преговори. Оттука, иако ненајавена, воопшто не е случајна посетата на генералниот директор на Директоратот за проширување, Стафан Санино, во земјава. Иако политичката криза најверојатно е во фокусот на неговата посета, повеќе од јасно е дека Санино од прва рака ќе биде информиран и за разговорите кои Нимиц ги имаше со државниот врв. На случајност не се

www.kapital.mk

Први избори со печатен избирачки список за јавен увид

Л

окалните избори ќе чинат 2,2 милиони евра, според финансискиот план што го усвои Државната изборна комисија. Претседателот Борис Кондарко, рече дека оваа сума е предвидена за изборите од страна на државата за ДИК, но Изборниот законик предвидува, бидејќи се работи за локални избори, останатиот дел од трошоците за спроведување на изборите да падне на товар на локалните самоуправи. Најмногу ќе се потроши за печатење гласачки ливчиња и за изборен материјал, односно за печати, перничиња, УВ-опрема.

ки на потег! препишува ниту средбата на амбасадорот во Грција Сашко Стефков со заменик-министерот за надворешни работи на Грција, Димитрис Куркулас, која официјално беше означена како протоколарна. Добро упатени извори од македонска страна велат дека во оваа фаза медијаторот Нимиц ќе го сондира расположението од двете страни. Истите извори велат дека за напредок кон решение пред с$ е потреба добрата политичка волја од Атина, односно подготвеност на тамошната власт во кризата со која се соочуваат, да разговараат и за ова прашање. Во таа насока, притисокот е најмногу насочен кон Грција. По одлуката на Атина, секако доколку е позитивна, разговорите и притисокот ќе се префрлат и кон Македонија. Доколку ваквото сценарио е реално, проценките се дека во мај Нимиц ќе излезе со конкретен предлог или предлози, велат добро упатени извори за „Капитал“. Информациите од македонското Министерство за надворешни работи, исто така одат во насока дека напредокот во оваа фаза најмногу ќе зависи од поместувањата во Грција. „Треба да се нотира дека е важно што за разлика од претходно, кога во последниот период практички и немаше контакти со грчка страна, сега има поместување. Медијаторот најави дека ќе ги интензивира преговорите. Во однос на тоа дали има притисок од меѓународната заедница, можам да кажам дека нам ни одговара секаков тип притисок. За Грција, занимавањето со овој проблем е ставање трн во здрава нога. Оттука, нам ни треба дипломатски притисок врз Грција за да се интензивираат разговорите, ние сме посветени на процесот цело време. Нема потреба да се прави голема драма и да се креира невиден оптимизам околу изјавите на Нимиц, тоа е сепак процес којшто не може да заврши од денеска за утре, но секако дека интензивирањето на контактите е од полза“, велат извори од МНР за „Капитал“. Во ваквата констелација, информациите се дека од средбата на Нимиц со преговарачите ќе се знае дали прашањето за името ќе се придвижи кон следната фаза. Иако се чини дека од ставот на Василакис и Јолески ќе се знае иднината на спорот, сепак, според информациите, одговорот на Атина преку Василакис ќе биде најпресуден.

Капитал број 690 17.01.2013

бум-трес

КомеНтар

35

Красимир КараКачаНов

лидер на бугарската партија ВМРО-БНД

М

акедонците во Бугарија не се Македонци, туку Власи“ – Мара Бунева веројатно го збуни Красимир Каракачанов.

Дејан азески dejan.azeski@kapital.mk

Дојде време да се огледаме на Николиќ???

ЗДравКо Коцев

кандидат на СДСМ за градоначалник на Штип

Д

раги непријатели од ДПМНЕ, вчера го искршивте промотивниот став на СДСМ, ама не н$ исплашивте. Од оваа вечер очекувајте заб за заб, крв за крв“, вели Коцев. Ако првото е навистина точно, тогаш Коцев покажува дека не е ништо поразличен од нив. Како планира да победи?

Г.Г. стефаН

поглавар на МПЦ

С

метам дека сите сме повикани да помогнеме таму каде што можеме за да се случи тоа. Црквата нема да откаже од својата улога“. Вака поглаварот на МПЦ, г.г. Стефан одговара на прашањето дали би посредувал за помирување меѓу политичарите во земјава. Прво нека ги реши проблемите во црквата, па потоа нека помирува на политичка сцена.

twitter 1 Ман@Goran_Man

Бранко толку е крив што Паланка му љубомори.

2 Darko@Davitkovski

17:00, огласувач:Влада на РМ:тендер за изградба на нова барокна зграда за Македонска пошта.

3 Димитар Тодоров@imedime

Дали бадниковиот оган е финансиран и под покровителство на Ден на дрвото?

О

ва што деновиве се случува во Србија изгледа логично само за некој новинар од „Сантијаго тајмс“ од Чиле што го познава српското раководство како што ние го познаваме чилеанското. За сите нас, останатите, изгледа крајно нелогично поранешниот заменик на Шешељ кој тврдеше дека по војната во 1999 година „Албанци на Косово веќе нема да има“ да ја признава власта во покраината како легитимна страна барем и за привремени разговори. Уште пострашно изгледа што Ивица Дачиќ, наследникот на Милошевиќ, на кормилото на социјалистите, кој и ден-денес се гордее со ликот и делото на неговиот претходник, отворено тврди дека Србија го изгубила Косово и треба да продолжи да се бори за правата на преостанатите Срби во покраината под власт на Приштина. Епа сега или Србите колективно забегале или нас нешто не ни е јасно во меѓународната политика? Не е јасно, на пример, дека во меѓународната политика и дипломатија големите риби секогаш ги јадат малите. Не е јасно дека ставот на големите сили за отворените прашања (читај Македонско-грчки спор за името) секогаш се остваруваат на долг рок, а инаетењето на малите народи единствено може да ги одложи решенијата на нивна и само на нивна штета. Никако да стане јасно дека балканските народи се вечни заложници на самите себеси, а во светот многу поодамна инаетот е заменет со прагматизмот како успешна формула за решавање на споровите и заеднички напредок и бенефит на државите и нациите. Како што пишува „Капитал“ десетина страници понапред дури и Николиќ и Дачиќ без разлика на нивното минато и на нивната с$ уште недопрочистена идеолошка матрица се одважиле и признале дека за европската иднина нема друга алтернатива па тие се подготвени да се откажат од популизмот само за да ја спасат земјата од сигурна пропаст. Зарем толку време поминало, па Николиќ стана пример за прагматизам?

Капитал број 690 17.01.2013

36

www.kapital.mk

политиКа

За ЦРвенКовсКи неМа вРаќање наЗад:

Branko protiv site ili site protiv Br пишува

Максим Ристески

maksim.risteski@kapital.mk

фотографија:

plusinfo.mk slobodnaevropa.mk

О

пциите на Црвенковски за бојкот на локалните избори и за нивно прогласување за нелегитимни с$ повеќе се тенчат, особено откако САД и ЕУ му порачаа да се врати во Парламентот и го повикаа на избори со најава за меѓународна контрола на регуларноста на изборниот процес. На лидерот на СДСМ тешко ќе му помине и алибито дека политичката криза е таква што може да се надмине само со предвремени парламентарни

избори, зашто и ова негово барање не одекна во изјавите на највлијателната меѓународна двојка. Прашање е дали и во вакви околности Црвенковски ќе излезе на локални избори. Впечатокот е дека ќе направи с$ за да му одолее на меѓународниот притисок, кој очигледно се стреми кон враќање на опозицијата во Парламентот и приведување на работите, без разлика на актуелните, сложени услови, кон мирно изборно соочување во март. Иако, останува опцијата дека СДСМ под наметката на протести може да води и предизборна кампања, добивајќи го посакуваното внимание во за опозицијата с$ потесниот медумски простор. Каде згреши лидерот на опозицијата, Бранко Црвенковски, што неговите потези се сведоа на тактика без стратегија, како што ја постави дијагнозата неговиот довчерашен партнер во борбата со „режимот на Груевски“, инаку стоматолог, Мендух

Тачи, меѓу редови предлагајќи ја операцијата „шуплив заб“ како најдобра опција за СДСМ? Го преценуваат ли Црвенковски оние кои сметаат дека е толку искусен што не може да одигра вака наивно, па објаснувањата за неговите потези ги сместуваат во теории на конспирација? Го потценуваат ли пак, тие што мислат дека Црвенковски нема своја математика во целиот процес, туку потезите ги влече во очај, без добро сработена логистика, ризикувајќи со одѕивот на граѓаните? Лидерот на СДСМ очигледно ги искористи настаните од 24 декември за во своја полза да го сврти критериумот за споредба со Груевски. Ако до неодамна се мереше кој што остварил додека бил власт (според мерката што ја наметна пропагандната машинерија на ВМРО-ДПМНЕ под слоганот „Остваруваме!“), по „црниот понеделник“ Црвенковски очекуваше јавноста да мери според аршинот кој е поголем демократ. Во ерата на Груевски

www.kapital.mk

капитал број 690 17.01.2013

политика

e ranko?

опозициските пратеници беа насилно отстранети од Собранието, а полицијата надвор го тепаше народот, за разлика од моето време, кога и неколкумина протестанти без никаков проблем со недели блокираа сообраќајници, е темата за размислување што сака да ја наметне Црвенковски. Вака тој во емисијата „Пресинг“ на ТВ Алфа (од 27 декември) потсети на демократијата во негово време, конкретно, пред изборите во 2006 година. „Тоа беше демократија. Десет луѓе со две скапани коли со денови, со недели, со месеци го блокираа сообраќајот во центарот на Скопје, те на една, те на друга раскрсница. И никогаш, во ниту еден момент не им недостигаше влакно од косата. Не само што полицијата не интервенираше за да ги отстрани, туку и никој од револтираните граѓани кои со часови чекаа на блокираните крстосници не смееше да ги допре, иако на сите им беше јасно дека тоа е партиска

37

Каде згреши лидерот на опозицијата, Бранко Црвенковски, што неговите потези се сведоа на тактика без стратегија, како што ја постави дијагнозата неговиот довчерашен партнер во борбата против „режимот на Груевски“, инаку стоматолог, Мендух Тачи, меѓу редови предлагајќи ја операцијата „шуплив заб“ како најдобра опција за СДСМ? активност, зашто сите тие протестанти подоцна дебело профитираа како функционери во новата власт на ВМРОДПМНЕ. Ова е пример каква Македонија имавме пред седум години, а каква Македонија имаме сега. Тоа беше демократска држава, со сите маани, проблеми и тешкотии, но барем беше демократска, правна, слободна држава“, рече Црвенковски со незгоден акцент на „барем“ во последната реченица.

Притисоци одвнатре...

За лидерот на СДСМ голем проблем во наредниот период може да претставува проширувањето на притисокот што врз него почна од Советот на СДСМ од Охрид, чии членови побараа во случај партијата да ги бојкотира изборите, кандидатот за градоначалник, Александар Петрески, да настапи самостојно, како независен кандидат. Ова особено во некои од општините каде што СДСМ има свои градоначалници,

а каде што има сериозни изгледи да се надева на нов мандат (Струмица, Карпош, Куманово...). Таму постои цела армија партиски луѓе кои добро знаат што значи власта без борба да му ја предадат на ВМРО-ДПМНЕ. Аналитичарот од Институтот за политички истражувања, Владимир Божиновски, предупредува дека одовде доаѓа најголемата опасност не толку за Црвенковски, колку за опстанокот на самата СДСМ. „Идејата на опозицијата од почеток е преку создавање политичка криза да стане актуелна. Ситуацијата е иста од пред две години – само што тогаш беше А1, а сега Буџетот е повод да се блефира барање за предвремени парламентарни избори. Овојпат тоа Груевски нема да им го даде, зашто самиот ќе испадне несериозен ако такаречи, секоја година прифаќа парламентарни избори. Проблемот за СДСМ е што се доведоа во таква ситуација да не можат да прифатат

Капитал број 690 17.01.2013

38

www.kapital.mk

политика

локални избори. Ќе се обидат да го зголемат притисокот за парламентарни избори и со интензивирање на протестите да привлечат повеќе граѓани, што засега не им успева. Тоа им е најголемиот проблем – што немаат поддршка. Ако не успеат да ја обезбедат, ќе се создаде тензија во самата партија, меѓу членовите, а особено кај локалните раководства во општините каде што власт се градоначалници на СДСМ. Тоа може да се развие во фракционерство, што ќе резултира со независни кандидати. За да ги ублажи последиците, Црвенковски може да рече дека тие се независни кандидати (со што СДСМ не би било компромитирано дека отстапува од одлуката за бојкот), но сепак, партијата да не се огради од нив, туку да им даде поддршка. Во случај пак, да има бојкот до крај, тоа неизбежно ќе доведе до расцеп во СДСМ“, изјави Божиновски за „Капитал“. Друго жариште на проблеми за СДСМ може да претставува и (не)лојалноста на помалите партии од коалицијата во случај Црвенковски докрај да остане на ставот за бојкот на локалните избори, смета Божиновски. „Голем проблем за Црвенковски може да претставува и тоа што партиите од левиот центар, ЛДП и НСДП, може да одлучат да одат на избори, бидејќи бојкотот од страна на СДСМ може да значи одлевање на гласовите кај нив,

односно нивно претворање од мали во средни партии, што не е мал предизвик. Простор за вакво сценарио остава фактот што ниту една од овие партии не кажува отворено дека ќе бојкотира“, вели Божиновски. Ако во мозаикот се додадат албанските политички партии за комплетирање на сликата, секој што барем малку ги следи политичките случувања ќе види дека нивната поддршка ќе значеше многу поголема полетност во амбициите на СДСМ, а веројатно и во можностите за нивна реализација. Но, Црвенковски не само што остана без коалициониот партнер Мендух Тачи, туку доживеа токму од него да ги претрпи најниските удари. Лидерот на ДПА не се ограничи само на навредливиот коментар во однос на барањето на СДСМ за предвремени парламентарни избори, туку отиде дотаму што го оспори правото на Црвенковски да поставува услови поврзани со изборната регулатива, обвинувајќи дека токму лидерот на СДСМ имал улога во полнењето на избирачкиот список додека бил власт. „Тие што во избирачките списоци ставија над 200.000 фиктивни гласачи сега се сетија на тоа. Им посакувам да го решат овој проблем, но ако тие не биле коректни и принципиелни, не треба да очекуваме од другата страна коректност“, му порача Тачи на Црвенковски. И лидерот на НДП, Руфи

Османи, кој ги повлече своите пратеници од Парламентот револтиран од начинот на којшто беше донесен Буџетот, запука по Црвенковски според поговорката „Со свој камен по глава“. „Идејата за бојкот на изборите е депласирана и без политички легитимитет, особено за СДСМ, бидејќи токму оваа партија во 1994 година ја игнорираше тогашната опозиција и без нивна партиципација ја управуваше земјата до 1998 година. Ако се анализираат изјавите на градоначалниците на Струмица, Карпош, Куманово и на Охрид, станува јасно дека тие интензивно се подготвуваат за наредните локални избори. Лично им препорачувам да учествуваат на локалните избори независно од проблемите со коишто сите се соочуваме и по локалните избори да добијат политички кредибилитет, па заедно да побараме предвремени парламентарни избори“, изјави Османи во интервју за „Утриниски“.

...и притисоци однадвор

Сериозен удар за Црвенковски претставува „затајувањето“ на меѓународната заедница во клучен момент за него. Лидерот на СДСМ до неодамна лесно и уверливо за народот му ја лепеше етикетата анти-ЕУ на Груевски, но сега, кога очекуваше дека по насилното отстранување на опозициските пратеници од Собранието меѓународната заедница има корпус деликти за да го прогласи премиерот за диктатор, не само што не ја доби поддршката од САД и од ЕУ, туку и му беше порачано да се врати во Парламентот. Кои директни пораки претставниците на САД и на ЕУ во земјата ги испратија до опозицискиот лидер? Најпрвин, не се сложија дека Парламентот по „црниот понеделник“ е толку компромитиран што може да се оправда бојкотот од страна на опозициските пратеници. „Во една парламентарна демократија Парламентот е клучниот форум за покренување и решавање на сите прашања, како и за дебатирање. Со таа цел, ја охрабруваме опозицијата да се врати во Собранието за да ги претставува големиот број граѓани кои гласаа за неа на последните парламентарни избори. Истовремено,

специјален прилог

24 ЗДРаВЈЕ

јануари 2013

Јануари е месецот кога најчесто се зголемуваат крвниот притисок, се покачуваат мастите и холестеролот во крвта. Тоа го зголемува ризокот од кардиоваскуларни болести кои, да не заборавиме, се “убиец” број 1 во Македонија! Затоа, по завршување на празничната еуфорија, време е да се посветите на сопственото здравје! Капитал Ве советува: Што советуваат лекарите и како да не влезете во ризичната категорија на потенцијални пациенти во овој период од годината?

Kои анализи и лекарски прегледи задолжително треба да ги направите овој и следниот месец? Ќе ви препорачаме кои се најсовремено опремените лаборатории каде можат да се направат детални и точни анализи, како и повеќе информации во врска со прилогот и за комерцијално претставување во истиот обратете се на е-mail: sanja.savovska@kapital.mk или на телефонскиот број: 02 3298 110 локал 104

направете “генералка“ на Вашиот организам! навремено дијагностицирање на некоја од овие болести. Како да го детоксицирате организмот и преку совети од нутриционистите да ве поучиме со која храна и режим на исхрана надобро ќе ја поправите “штетата“ од јануарскиот режим на живот. Релакс и рефреш - физичките активности ќе помогнат во отстранувањето на штетните материи во организмот, ќе ги намали вишокот килограми. Ви презентираме како најбрзо и најздраво да се ослободите од наталожените вишок килограми - кои спортови се најидеални за намалување на холестеролот, мастите, намалување на тежината и затегенување на мускулите. Програми за детоксификација на организмот во спа и велнес центрите. Лица За КонТаКТ: Гордана Михајловска сања савовска

Капитал број 690 17.01.2013

40

www.kapital.mk

политика ја охрабруваме Владата да создаде услови за ефикасно и транспарентно делување во Парламентот. Важно е сите партии да ја почитуваат оваа институција, нејзините процедури и демократските вредности врз кои е заснована“, се вели во соопштението на шефовите на мисиите на ЕУ и на САД во Македонија. Потоа, од Брисел стигна и ставот за барањето на опозицијата за нови предвремени парламентарни избори, при што беше оценето дека вакви избори се непотребни, оти тоа ќе го одвлече вниманието на државата од клучните приоритети, како што е евроинтеграцијата на земјата. Во истата пригода Европската комисија соопшти дека политичката криза во Македонија не влијае на препораката за добивање датум за почеток на преговорите за членство во Европската унија. Дека немаат ништо против одржувањето локални избори од САД покажаа со изјавата на амбасадорот Пол Волерс дека САД и други организации традиционално го мониторираат изборниот процес и тоа ќе го направат повторно. По сето тоа, СДСМ, која за доброутро го обвинуваше ВМРО-ДПМНЕ дека создава анти-ЕУ и анти-НАТО слика за Македонија, така распали по меѓународните претставници што кандидатот на СДСМ за градоначалник на Скопје, Јани Макрадули, дури го нарече еврокомесарот Штефан Филе „соучесник на режимот“. Прашањето што се поставува е дали меѓународната арбитража се водеше од правните аргументи на едната и на другата страна, држејќи се принципиелно до ставот дека во парламентарна демократија местото за решавање на проблемите е Парламентот или едноставно, проценката ја направи имајќи го предвид капацитетот со којшто располагаат власта, од една, и опозицијата, од друга страна? Според аналитичарот и поранешен пратеник Исмет Рамадани, опозицијата во наредниот период со радикализација на своите активности ќе се обиде да си ја зголеми поддшката, а со тоа ќе ја натера и меѓународната заедница ставовите да ги прилагоди на новонастанатата ситуација. Рамадани смета дека доколку власта не прифати предвремени парламентарни избори, опозицијата ќе создаде таква криза во која ќе биде невозможно одржувањето нормални локални избори. „ВМРО-ДПМНЕ, односно премиерот се залажува ако мисли дека СДСМ и целата опозиција ќе остане само на вакви мирни демонстрации. Како што се наближуваат изборите, опозицијата ќе биде с$ порадикална и можеби ќе се создаде ситуација да се употреби сила од страна на полицијата. Во вакви околности, ќе биде невозможно да се одржат нормални избори. Во моментов и во самата опозиција има калкуланти меѓу поддржувачите, а калкулира и меѓународната заедница. Но, со радикализирање на состојбите ќе се зголеми поддршката за опозицијата, масовноста, а со тоа и меѓународната заедница ќе мора да ја сфати сериозноста на ситуацијата“, изјави

Владимир Божиновски

П

Инситут за политички истражувања:

роблемот за СДСМ е што се доведоа во таква ситуација да не можат да прифатат локални избори. Ќе се обидат да го зголемат притисокот за парламентарни избори и со интензивирање на протестите да привлечат повеќе граѓани, што засега не им успева. Тоа им е најголемиот проблем – што немаат поддршка. Ако не успеат да ја обезбедат, ќе се создаде тензија во самата партија, меѓу членовите, а особено кај локалните раководства во општините каде што власт се градоначалници на СДСМ. Тоа може да се развие во фракционерство, што за почеток, ќе резултира со независни кандидати.

Исмет Рамадани

В

аналитичар и поранешен пратеник:

МРО-ДПМНЕ, односно премиерот се залажува ако мисли дека СДСМ и целата опозиција ќе остане само на вакви мирни демонстрации. Како што се наближуваат изборите, опозицијата ќе биде с$ порадикална и можеби ќе се создаде ситуација да се употреби сила од страна на полицијата. Во вакви околности, ќе биде невозможно да се одржат нормални избори. Во моментов и во самата опозиција има калкуланти меѓу поддржувачите, а калкулира и меѓународната заедница. Но, со радикализирање на состојбите ќе се зголеми поддршката за опозицијата, масовноста, а со тоа и меѓународната заедница ќе мора да ја сфати сериозноста на ситуацијата.

Рамадани за „Капитал“. Останува да почекаме што ќе успее да издејствува директорот на Генералниот директорат за проширување на Европската комисија, Стефано Санино, кој секако, не дојде во Скопје само за да го одржува на работна температура расположението за решавање на спорот за името. Веројатно, Санино ќе го продолжи притисокот врз опозицијата, но и врз власта, под изговор – локални избори, со цел да се постигне политичка стабилност неопходна за остварување на с$ појасните најави за решение на македонско-грчкиот спор. Откако ќе се направи ова (ако се направи), меѓународната заедница секако, очекува дека во Македонија ќе се воспостават нови параметри во политичкиот живот, па потоа... што ќе биде нека биде.

специјален прилог

7

февруари 2013

Св. Валентајн & Св. трифун

“Прославете го празникот на љубовта и виното со стил!“ Денот кога се закројуваат лозјата, кога се наздравува за бериќетна година и за што поголем род на грозјето како и денот кога вљубените масовно ја прославуваат љубовта. капитал се придружува кон прославата и:

ве инспирира љубовта и виното да ги дегустирате на неоткриени, необични и возбудливи места ширум Македонија кои ќе ве извадат надвор од просечноста!

Ќе ве информира за сите настани кои се организираат по овој повод за навреме да одлучите како и каде ќе ги прославите празниците;

Ќе ви ги предочи најелегантните, најромантичните и најпосакуваните подароци за одбележување на празнокот на љубовта!

анализира зошто св. валентајн е веројатно глобално најпопуларниот празник кој се празнува ширум светот, без разлика на верската припадност на луѓето?

Зошто празникот на љубовта прерасна во глобална потрошувачка треска?

Ги прашуваме македонските винарници како тие го доживуваат празникот на лозарите, како го прославуваат денот и што за нив значи празнувањето на виното!

како овие два празника се прославуваат ширум светот?

какви промени се случуваат во светската винска индустрија и зошто производителите од таканарешениот стар свет повторно се враќаат во игра, посебно на европските пазари?

повеќе информации во врска со прилогот и за комерцијално претставување во истиот обратете се на е-mail: sanja.savovska@kapital.mk или на телефонскиот број: 02 3298 110 локал 104

Лица за контакт: Гордана Михајловска сања савовска

Капитал број 690 17.01.2013

42

www.kapital.mk

колумна

Како да се рефо Горан Арсов arsov1978@yahoo.com,

дипломиран професор по физика, поранешен претседател на Џудо федерацијата на Македонија, поранешен член на Менса, преведувач, блогер, посветува значително внимание на тековните економски и политички случувања во Македонија и во светот, како и искрен ентузијаст за иднината на Македонија.

Какви санкции треба да има за новинарите кои навредуваат и клеветат, како да се подобри содржинскиот квалитет во македонските медиуми и нивната независност од „корумпирачката моќ на државата“ се дел од размислувањата на Горан Арсов со крајна цел – подобрување на македонското новинарство!

К

ога разговараме за подобрување на новинарството треба да ги имаме на ум и основните економски принципи како зголемувањето на конкуренцијата. Народот е свесен за производот. Откако ќе ги отстраниме неекономските, т.е. непазарните влијанија врз новинарството и преку дерегулација ќе дозволиме максимална разноликост во медиумскиот пазар ќе добиеме медиуми кои одлично ќе ги задоволуваат барањата на публиката без тоа да е на штета на државните пари одземени од целото население. Во ситуација на силна конкуренција секој новинар ќе чувствува притисок самиот да се усовршува за да ги задоволи високите барања за квалитет на публиката во својата целна група. Потребни се и „добри“ санкции за новинарите кои навредуваат и клеветат. Предложените санкции подолу во текстов ќе ги натераат идните навредувачи и клеветници да престанат да го прават тоа и да се унапредат себеси, но тоа нема да биде на сметка на самоцензура или сериозно намалување на неговиот животен стандард. Ако сакаме длабоко подобрување на квалитетот на медиумите, зголемување на работните места и нивна независност од корумпирачката моќ на државата (корумпирачката моќ на финанскиските моќници да биде анулирана поради големата конкуренција), потребна е реформа прикажана во следните три глави.

Главните принципи

Предлози за подобрување на состојбата на медиумите: Владата да ги испраќа своите соопштенија во јавен весник во кој се забранети реклами; Владата да не дава пари во ниеден друг весник или друг медиум освен како резултат на пресуда за судски спор; Премиерот не смее да одбие покана за гостување во емисија со значителна гледаност (дополнително

1.

2.

3.

ќе се договориме за тоа кои емисии се такви), а доколку има повеќе покани, мора да гостува на сите останати емисии пред да го повтори гостувањето во истата емисија; Владата целосно да ја приватизира МРТВ со јавно наддавање; Да се укинат сите регулативи врз тоа како се извршува новинарската активност и кој може да основа медиум освен:

4.

5.

XX основните критериуми за доделување на фреквенциите во склад со економскиот принцип за зголемување на конкуренцијата; XX забрана за каква било медиумска активност која би можела да влијае врз начинот на гласањето на гласачите во последните 24 часа пред денот на гласањето на кои било избори; XX законските казни во случаите на правење штета (меѓу кои санкциите за клевета и навреда понудени подолу во текстов); и XX протоколите одредени од личноста или институцијата која е предмет на прибирање на информациите од страна на новинарите.

Предлог-санкции за навреда

За првата пресуда за навреда од една иста личност казната ќе биде 10% од последната пресметана средна плата според Државниот завод за статистика на Република Македонија; за втората ќе биде 50%, а за сите следни ќе се зголемува по 50% од средната плата. Првата пресуда за навреда искажана во весник, на радио или на телевизија уредникот на емисијата и управителот на правното лице ќе бидат казнети само со двојната парична вредност од пресудата за новинарот. Доколку обвинетиот се извини на истиот начин на кој ја извршил навредата, санкцијата се преполовува, заокружувајќи на помалиот цел број.

Предлог-санкции за клевета Доколку судот не може да ја утврди вистинитоста, тужбата се отфрла, но двете страни ги плаќаат судските

www.kapital.mk

Капитал број 690 17.01.2013

колумна

ормира новинарството? трошоци во еднакви делови. Доколку судот утврди дека искажаната клевета е невистинита казните се следни: Доколку тужителот носи функција на домашен или странски премиер, министер, пратеник или градоначалник, за првата клевета обвинетиот ќе биде казнет со 100% од средната плата и јавно известување за пресудата на сметка на обвинетиот кое ќе го состави судот во трите најтиражни дневни весници во седум последователни броеви; Доколку тужителот не ги носи погореспоменатите функции, но е сопственик или управител на правно лице (домашно или странско), првата казна за обвинетиот ќе биде 50% од средната плата и јавно известување за пресудата на сметка на обвинетиот кое ќе го состави судот во трите најтиражни дневни весници во седум последователни броеви; Доколку тужителот не носи ниедна од претходноспомнатите функции, првата казна ќе биде 25% од средната плата и јавно известување за пресудата на сметка на обвинетиот кое ќе го состави судот во трите најтиражни дневни весници во седум последователни броеви; За секоја следна пресуда за клевета врз истото обвинето лице во рок од пет години последната изречена санкција се удвојува; За уредникот кој дозволил објавување на веста првата казна е само двојната парична вредност за објавената клевета; За весниците во кои е искажана клеветата првата казна е иста како и за физичкото лице, но со удвоена парична вредност и седумдневно објавување на извинување на првата страница на 10% од површината, а со секоја следна пресуда за клевета против истиот весник во рок од пет години површината се удвојува додека да достигне 100% кога зголемувањето на површината престанува. Доколку обвинетиот се извини на истиот начин на кој ја извршил навредата, санкцијата се преполовува, заокружувајќи на помалиот цел број.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

П. С. Колумните ги користам и како јавен повик до читателите да се здружиме за да ја создадеме партијата Слобода и напредок, која има нова внатрешната структура и нуди конкретни решенија за економијата, образованието, економијата, земјоделството, граѓанскиот сектор, изборниот систем и проблемот со референцата: www.slobodainapredok.tk

43

капитал број 690 17.01.2013

44

на руЧек со...

www.kapital.mk

Никола Љуш

Извршен ДИректор на вИП оПе

Vredi sonuv otvore Тој е еден од ретките менаџери во земјава кои успеаја да стигнат до раководни функции во трите телекомуникациски компании во земјава. Преку техничка работа на терен, искуство со продажба и планирање, дизајнирање мрежа, на крај благодарение на својата доследност, желбата за знаење, професионалноста, стигна и до директорската позиција во Вип оператор пишува:

Петре Димитров

petre.dimitrov@kapital.mk

фотографија:

Ивана кузмановска

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

В

ели дека имал прекрасно и среќно детство. „Јас се сметам за многу среќен човек - ја работам работата што ме исполнува и зад мене стои прекрасно семејство, кое ми дава безрезервна поддршка. Имав среќно и безгрижно детство. Јас и брат ми бевме

многу дисциплинирани, исполнителни и реални деца. На раното детство се сеќавам како на безгрижен период, време кога започнав да се формирам како личност и од родителите ги стекнав работните навики и моралните вредности кои и денес ме водат...“, раскажува Љушев. Уште како мал покажувал интерес за инженерство. За разлика од татко му, кој по вокација е инженер-архитект, градежништвото никогаш вистински не го привлекло. Тој секогаш повеќе бил ориентиран кон нови софистицирани и перспективни технологии, кои ветувале дека ќе го променат начинот на којшто комуницираме и живееме, воопшто. „Веќе на 3-4 години го имав првото искуство со струјата. За среќа, ставањето ножички во

н а ш ето м ен И со Љушевмод ени богатоторан на ресто сеот арабеска е за одлучивм оки со пица и њ четири сирења.

штекер заврши само со полесни последици и остана како лекција за цел живот.” Училиштето му била централна преокупација уште од најмала возраст. Неговиот дедо, познатиот македонски револуционер Петар Пирузе Мајски и првиот повереник за правосудство од АСНОМ, бил неговиот идол за човек со висок морален интегритет и желба за знаења. „Ги сакав математиката, хемијата и физиката. Посветеноста на учењето ми донесе прекар 'бубалица', но тоа не ме фрустрираше, туку напротив, ми значеше.“ Паралелно со основното образование, запишал и музичко. „Желба на татко ми беше да свирам на клавир. Првите две години ми беа

www.kapital.mk

шев

капитал број 690 17.01.2013

на руЧек со...

ератор

i da se va so reni o~i навистина голем предизвик и признавам дека ги издржав повеќе за ќеф на татко ми. Но, во еден момент нешто се промени во мене и од релативно незаинтересиран почетник, станав најдобар во генерацијата и дури добив неколку награди на републички натпревари. Кога го завршував основното образование имав понуда да продолжам со средно музичко учулиште и да се посветам целосно на музика, што се разбира, на 14-15 години изгледаше мошне привлечно, но и многу неизвесно. Сепак, јас се одлучив да продолжам по патот кој ми изгледаше попрактичен и поизвесен. За таа одлука воопшто не се каам. Иако не ми е професионална ориентација, класичната музика и денес е моја голема страст.“ Како тинејџер кого го интересирале компјутерите, средното образование го продолжува со математика и информатика. Преку својот брат, кој денес работи во Данска како доктор на науки по електротехника и а в т о м а т и к а, с е п р и к л у ч у в а ко н радиоаматерскиот клуб во Охрид (каде што е роден и пораснал) и навлегува во светот на радиоаматерството, морзеовата азбука и конкретното користење апарати за електронски комуникации.

секогаш ме тере сираа не научна фаин нтастика реалните технички проблеми,

45

капитал број 690 17.01.2013

46

www.kapital.mk

на руЧек со...

никогаш себеси не се доживував како човек кој ќе остане на едно работно место до пензија

Јас се сметам за многу сре

ќен човек

Јас функционирам на принципот целосна доверба и респект кон луѓето

„Комунициравме со луѓе од р а з лични ко нтиненти. Ми беше многу интересно. Добив потврда дека дефинитивно со нешто слично би сакал да се занимавам.“ Логичен след на настаните е што за понатамошно образование го избира Електротехничкиот факултет, насока Електроника и телекомуникации. „Факултетот беше полигон за усвојување теориски знаења и интелектуално надградување, но имам впечаток дека имаше премногу теорија, а многу малку практика и реално применливи знаења. За жал, тоа е мој впечаток дури и денес, кога сум во улога на работодавец.“ Дипломирал на 22 години и во Охрид го стекнува првото работно искуство во склоп на регионалниот центар на Македонски Телеком (МТ) во Охрид, компанија која денес му е најголемиот конкурент. „ З а п о ч н а в д а р аб ота м н а практични телекомуникациски проблеми и бев одговорен за централите во Струшкиот и во Дебарскиот крај. Воедно, тоа беше можност да видам и да посетам прекрасни места, но и да почувствувам како изгледа да се заглавиш во снег во Лазарополе, па да преживееш одрон на камења кај Глобочица ...“ Во 2000 година, во време на приватизацијата на МТ, станува главен координатор и тренер на МТ Циско, регионалната академија за мрежни технологии, а една година подоцна е дел од секторот на компанијата која работи со корпоративните корисници како раководител на Одделот за поддршка на п р о д а ж б а и п л а н и р а њ е. Паралелно со овие случувања се сели и во Скопје и стапува во брак со Наташа, исто така електроинженер по професија. „Никогаш себеси не се доживував како човек кој ќе остане на едно работно место до пензија.“ На крајот од 2003 година станува дел од тимот на конкурентот Космофон (денес Оне). „Предизвикот беше голем. Отсекогаш ме привлекуваа мобилните комуникациски технологии и телефони, особено во тоа време како индустрија во голем подем.“ Во Космофон се вработува како менаџер за инженерство, одговорен за мрежната а рх и те к т у р а и м р е ж н и те капацитети. Две години подоцна с т а н у в а гл а в е н тех н ич ки директор, прв Македонец кој стигнува на ваква менаџерска позиција во време кога со оваа мобилна компанија управува грчкиот мобилен оператор Космоте. По четири години поминати

во Космофон, во ноември 2007 година преминува во најмладиот мобилен оператор во земјата, Вип оператор, на позицијата генерален директор, која ја извршува и денес. „Успехот во кариерата зависи од многу фактори. Професионалните вештини и знаења се потребни, но не се секогаш и доволни за успех. Верувам дека успехот е преодреден од искреноста, истрајноста и посветеноста со којашто работите, од тоа колку успешно ќе изградите тим со комплементарни вештини, кој во инклузивна средина е подготвен да го даде најдоброто од себе. Јас верувам во принципот на целосна доверба и респект кон луѓето, верувам дека е возможно преку синергија да се максимизираат професионалните и индивидуалните квалитети и доблести во интерес на компанијата. Се разбира, во градењето на кариерата значајни се и екстерни фактори, колку сте подготвени да ги препознаете, правилно да ги процените и да ги искористите шансите што ви се нудат. Врвните предизвици бараат и целосна поддршка и разбирање од семејството, од оние драги личности кои најмногу ви значат. Мојата досегашна кариера е совршен спој од сите тие фактори. Секако, предизвикот да се биде на чело на исклучително млад, динамичен и вонредно мотивиран тим каков што е овој во Вип сам по себе беше момент кој многу влијаеше на мојата одлука да приклучам во создавањето на оваа успешна приказна.“ Потврда за неговата лична успешна кариера е и признанието на реномираниот мага зин „Глобал телекомс бизнис“, кој во два наврати го прогласи за еден од 40 највлијателни телекомуникациски менаџери од светот кои се помлади од 40 години. Љушев е единствениот македонски менаџер којшто добил вакво признание со светско значење. Татко е на две девојчиња - Елена, која има 12 години и Анастасија, која има четири. „Анастасија ги знае сите реклами на Вип, а Елена е преокупирана со Стив Џобс и неговото дело. Како и Џобс, и таа сака да остави трага зад себе. На моите деца им пренесувам дека вреди да се сонува и да се посакува, во мојот случај со отворени очи. И покрај тоа што секогаш скромно настапувам во животот, сигурно потсвесно сум посакувал еден ден и јас да оставам трага зад себе, што денес ми се оствари како прв човек на Вип, компанија која донесе толку многу вредности и придобивки за македонските граѓани.“

www.kapital.mk

EDITorial…

63

Фотографот Чедо Поповски

Промовиран новиот календар на Пелистерка

pelisterka proslavi 60 godini

Откако минатата година компанијата Пелистерка н$ израдува сите објавувајќи календар во кој месеците од годината ги претставуваа едни од најубавите девојки во Македонија, годинава оваа убава задача ја доби една од најпознатите пејачки на сите времиња, Каролина Гочева

Н

ајпозната пејачка во земјава, Каролина Гочева, оваа година ја доби честа на граѓаните и на клиентите на компанијата Пелистерка да им ги честита новогодишните и божиќните празници со нејзиното позирање за потребите на календарот за 2013 година. Откако минатата година оваа задача ја имаа македонските убавици Драгана Чуприна, Иванна Хаџиевска и Викторија Лоба, за лице на календарот за 2013 година Пелистерка ја одбра токму Каролина. Покрај тоа што важи за еден од најдобрите вокали на македонската сцена, Каролина важи и за пејачка со беспрекорен изглед, па токму оттаму, сосема е јасно зошто таа е одбрана за заштитно лице на овој бренд. За потребите на календарот Каролина се фотографираше во неколку разголени изданија и интересен ретро-стил. „Годинашниот календар прави ретроспектива на нашиот развој низ 60 години, забележувајќи дека во секој период од своето постоење Пелистерка била убава,

единствена и најдобра и затоа, како синоним, оваа година заштитно лице на Пелистерка календар е Каролина Гочева“, велат од Пелистерка. Како и минатата година, фотографиите се на фотографот Чедо Поповски и асистентот на фотографија Никола Спасеноски, продуцент е Лазар Угуровски, дизајнер Ивана Крстева, стилист Арменд Рамадани и неговиот асистент Хусреф Максутовиќ, светло и техника Сашко Стојановски, Тони Стојчевски и Екрем Мехмед, костимограф Жаклина Крстевска со асистентот Ирена Ристевска, а камерман Новица Крстиќ. Кординатор на продукција е Билјана Угуровска. Календарот се снимаше во студиото на МТВ. Промоцијата на календарот за 2013 година на Пелистерка и забавата по повод 60 години Пелистерка се одржа на 25 декември во клубот Колосеум. Присуствуваа околу две илјади гости, меѓу кои голем број познати лица од естрадата, политиката, бизнис-елитата...

истерка, дејан Панделевски извршниот директор на Пел на забавата (трет од лево) во друштво на гостите

дел од атмосферата на снимањето на календарот

Капитал број 690 17.01.2013

64

www.kapital.mk

технологии и бизнис

So novi sili ko

Н

овата 2013 година е тука. Започна за сите, како ќе заврши ќе сумираме за некои 12 месеци отсега, кога се гледа кој, што и како сработел, кому му била добра, кому не баш. Во претходниот текст пишувавме за она по што Мајкрософт (неговиот менаџмент, вработените, па и клиентите) ќе ја паметат 2012 година и заклучивме дека во таа година компанијата објави с$ што можеше да се објави, нови верзии од оперативни системи за сите уреди, потоа за прв пат посериозен чекор во светот на хардверот со нивниот таблет Surface, целосно произведен од Мајкрософт, а тука беа и подобрувањата во Интернет базираните сервиси, како и во „гејмингот“. Практички, секој месец бевме сведоци на некоја нова објава, кои кулминираа во последните три месеци од годината. И по тие успеси, логично е да се заклучи дека навистина нема што повеќе да се очекува од една компанија која остварила такви значајни резултати минатата година и дека најлогично е да земат здив и да уживаат во плодовите од сработеното. Но, Мајкрософт не би бил тоа што е и не би бил таму каде што е доколку работеше по таа логика. Не, тие уште минатата година најавија дел од она што можеме да го очекуваме оваа година, а секако, тука се и изненадувањата на кои се работи подолг период и кои ги чуваат за некоја од нивните конференции кои ги одржуваат ширум светот и на кои најчесто н$ запознаваат со она што сработиле. Да погледнеме приближно што можеме да очекуваме од Мајкрософт оваа 2013 година, разделено по неколку главни категории.

Софтвер

Најголемото нешто досега најавено од Мајкрософт за оваа година од групата десктоп-софтвери е официјалното пуштање во продажба на Microsoft Office 2013. Иако за производителите е достапен од октомври 2012 година, сепак, ние корисниците можеме да го очекуваме на пазарот веќе во првиот квартал од оваа година. Има доста значајни подобрувања во однос на претходните верзии, со што ја зацврстува својата доминација во светот на канцелариските софтвери, ја потврдува репутацијата која ја гради низ три декади, истовремено исполнувајќи ги с$ поголемите барања на корисниците и прилагодувајќи се на денешната реалност, во која с$ повеќе се користи допирот како средство за внес на податоци, а „облакот“ како место каде што тие документи се складираат и се чуваат. Од она што може да се забележи на прв поглед, малку е променет изгледот во однос на верзијата 2010, додека најголемите измени и подобрувањата се во функционалниот дел, оној поважниот. За тоа колку е cloud-базиран овој пакет говори фактот што предефинирана локација за снимање на документите

е SkyDrive, сервис на Мајкрософт кој можете да го користите за безбедно складирање и размена на документи со соработници и со клиенти. Од оваа верзија програмите на Microsoft Office 2013 можат да читаат и да снимаат во сите познати формати без исклучок и на тој начин нема проблем при отворањето на документ снимен во некој не-Мајкрософт формат и негово понатамошно користење и споделување. Уште мора да се истакне одличната интеграција на програмите од пакетот со надворешните сервиси и алатки на Мајкрософт, како имејл-сервисите Outlook.com и Hotmail.com, потоа Skype и останатите, кои одлично ги дополнуваат можностите на самите тие програми.

Интернет

И во сервисите во т.н. „облак“ повторно очекуваме најголемо подобрување кај канцеларискиот пакет, кој овде е наречен Office 365. Како што веќе сигурно знаете, токму 2012 година беше таа кога овој cloud-базиран канцелариски пакет, кој содржи онлајн-верзии од најпопуларните десктоп-апликации од стандардниот канцелариски Office, плус низа други за управување со документи и сеопфатна комуникација, доживеа своја експанзија и стана достапен во

www.kapital.mk

Капитал број 690 17.01.2013

технологии и бизнис

65

on novi pobedi

најголемиот дел од светот, вклучувајќи ја тука и Македонија. Оваа година се очекува подобрување на речиси сите верзии на апликациите, нови планови кои уште повеќе ќе им излезат во пресрет на корисниците, како и нови опции за оние кои се во движење или често менуваат компјутер да имаат с$ што им е потребно само со интернетконекција. Покрај Office 365, оваа година се очекувани и подобрувања во платформата Azure, како и останатите интернет и cloud-базирани платформи во издание на Мајкрософт.

Хардвер

Мајкрософт го претстави својот прв таблет-уред, целосно изработен во нивната компанија во 2012 година и го нарече Surface. Со одличниот хардвер, аксесоарите и со одлично прилагодениот Windows 8, Мајкрософт реши да конкурира за самиот врв кога станува збор за таблет-уредите, а првите импресии од корисниците и од специјализираните магазини и интернетстраници беа и повеќе од позитивни. Но, во Мајкрософт се свесни дека само со еден уред тешко може да се носат со конкуренцијата, која секојдневно објавува по некој свој претставник, па наголемо се „шушка“ дека во 2013 година ќе се појават уште три нови таблетуреди Surface, чии екрани ќе се движат од 8,6 с$ до неверојатни за димензии за таблетуреди – 14,6 инчи дијагонала на екран и процесори од новата генерација, коишто ќе даваат доволно хардверска поддршка за оперативниот систем Windows 8.

“Гејминг“

Она што немаше нова верзија во 2012 година беше веќе седум години старата играчка конзола Xbox 360, па затоа гласините се дека

оваа „неправда“ ќе биде исправена веќе оваа година, поточно во средината на 2013 година. Од неколку полуофицијални извори се предвидува дека новиот Xbox, кој сега се претпоставува дека ќе се вика Xbox 720, ќе пристигне помоќен и покомплетен од кога и да е. Заедно со новите игри, новите системи за контрола и играње и опциите за севкупно корисничко искуство, се очекува да биде вистински подарок за пасионираните „гејмери“, но и да започне нова војна на конзолите, од која повторно корист ќе имаат истите тие „гејмери“, кои за помалку пари ќе добијат многу повеќе. Сигурно ова не е с$ што може да се очекува од Мајкрософт во 2013 година. Ова е само дел од она што го најавија или што „наслушнавме“ дека се зборува на Интернет. Колку сме погодиле и с$ ново што сме заборавиле или не сме знаеле за него, па не сме го спомнале, ќе видиме за 12-ина месеци кога ќе правиме рекапитулација на 2013 година. Дотогаш ќе уживаме, ќе работиме или ќе ги комбинираме овие две работи, користејќи го сето тоа што ќе ни го понуди гигантот од Редмонд.

РАБОТИЛНИЦА

Маркетинг преку социјалните МедиуМи 31 јануари 2013

на раБотилницата Ќе науЧите: l Зошто секоја компанија треба да се грижи за социјалните медиуми? како другите успеале (или пропаднале) користејќи ги социјалните медиуми? l како да ја креирата приказната за Вашиот бренд на социјалните мрежи - алатки и начин на комуникација. l како да развиете и да спроведете успешна маркетинг стратегија на социјалните медиуми? l правилно и фокусирано користење на социјалните канали (FB, Twitter, LinkedIn, Pinterest, Google+) l социјалните медиуми како дел од интегрираната маркетинг стратегија versus комуникација само преку социјалните медиуми – предности и кога да го направите едното а кога другото? l користењето на социјалните медиуми во различните фази од животот на брендот и нивното влијанието врз брендовите. l како да го измерите повратот на инвестицијата од кампањата на ПРЕДАВАЧ: социјалните медиуми?

раБотилницата е наМенета За: l Маркетинг професионалци l Менаџери за развој на бизнисот l Бренд менаџери l Медиа планери l претприемачи l Веб стратези l продукт менаџери l Менаџери за продажба l CRM професионалци

Биљана пешевска

Менаџер за дигитални комуникации во Меккен Скопје

сите заинтересирани за учество на оваа работилница можат да се пријават најдоцна до 28 јануари 2013 година. Проектот Kapital Akademija... е формиран на 25.09.2011 l

специјален прилог

31

јануари 2013

l лица за контакт: Гордана Михајловска, Бобан Ѓорѓиевски l е-маил: akademija@kapital.com.mk l 02 3298 110

ФинансисКи ПроизвоДи КаКва ФинансисКа ПоДДршКа можат Да очеКуваат КомПаниите и граѓаните во 2013?

Капитал на почетокот од 2013 на македонските компании им ги презентира финансиските производи кои можат да ги очекуваат како понуда во текот на годината. Какви продукти подготвуваат македонските деловни банки за компаните и граѓаните - нови кредитни продукти, електронско работење, каматни стапки и слично? Дали по појавата на новиот производ - кредитно животно осигурување банките ќе го следат примерот и ќе излезат со нови, иновативни производи кои ќе бидат во функција на полесно водење на бизнисот? Детален преглед на финансиските продукти по банки! Повеќе информации во врска со прилогот и комерцијално претставување во истиот можете да добиете на е-маил aleksandra.stojmenova@kapital.mk или на телефонскиот број: 02 3298 110 локал 103

специјализирани кредитни линии за енергетска ефикасност, кредит за органско производство како и кредитната линија на европската инвестициона банка. Кој, зошто и под кои услови може да ги користи? мобилното плаќање - системот е подготвен, амбициозно стартува програмата за мобилно плаќање. што конкретно значи, како ќе се одвива и каков бенефит ќе донесе на вашиот бизнис? Бесконтактното плаќање - плаќње без картичка, без допир, многу поефикасен и побрз начин. Како? најновите финансиски и кредитни производи кои се нудат на поразвиените финансиски пазари во европа? Лица за КонтаКт: Гордана Михајловска александра стојМенова