692-Kapital Magazin

n Капитал анализира што се случува во позадината на политичката криза во

Македонија. На релацијата Скопје-Брисел-Вашингтон околу проблемот со името. n Се кројат критериумите за задолжителна котација: Сите марш на Берза!..стр.20

број 692 цена 100 ден. | 31 јануари, 2013, четврток | година 14

www.kapital.mk

МАГАЗИН ЗА БИЗНИС И ПОЛИТИКА

Sto goDini otkako Wujork tajMS napi[a Deka kanalot BelgraD-Solun e Dogovorena raBota... Американските и руските капиталисти се договорија да градат пловен канал што ќе го поврзе Дунав со Егејското море“. Ова го напиша Њујорк Тајмс пред точно сто години, на 18 јануари 1913.

...duhot

Dunav Morava varDar

!

izleze od {i{eto

Еден век подоцна, српската влада повторно го актуелизира проектот што ги поврзува Дунав, Морава и Вардар

ВО ОВОј БрОј

Капитал број 672 12.09.2012

 Капитал анализира што се случува во позадината на политичката криза во

4

Македонија. На релацијата Скопје-Брисел-Вашингтон околу проблемот со името.

НАВИГАТОР

 Се кројат критериумите за задолжителна котација: Сите марш на Берза!..стр.20

БРОЈ 692 ЦЕНА 100 ДЕН. | 31 ЈАНУАРИ, 2013, ЧЕТВРТОК | ГОДИНА 14

www.kapital.mk

МАГАЗИН ЗА БИЗНИС И ПОЛИТИКА

STO GODINI OTKAKO WUJORK TAJMS NAPI[A DEKA KANALOT BELGRAD-SOLUN E DOGOVORENA RABOTA... Американските и руските капиталисти се договорија да градат пловен канал што ќе го поврзе Дунав со Егејското море“. Ова го напиша Њујорк Тајмс пред точно сто години, на 18 јануари 1913.

...duhot

DUNAV MORAVA VARDAR

Еден век подоцна, српската влада повторно го актуелизира проектот што ги поврзува Дунав, Морава и Вардар

ВО ОВОЈ БРОЈ

!

izleze od {i{eto

Prviot broj na Kapital se pojavi na 24 septemvri 1999 godina.

Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje, ul. Marks i Engels, br.7, zgrada 1, vlez 1, kat 6, stan br: 31 i 32, p.fah: 503, Republika Makedonija; telefon: ++ 389 2 3298 110 faks: ++ 389 2 3298 111 direktor i glaven urednik: Qup~o Zikov izvr{en direktor (marketing i finansii): Gordana Mihajlovska grafi~ki i IT direktor: Nikolaj Toma{evski odgovoren urednik: Biqana Zdravkovska Stoj~evska pomo{nik na odgovorniot urednik: Igor Petrovski odgovoren urednik na specijalni dodatoci: Verica Jordanova odgovoren urednik na www.kapital.mk: Aleksandar Jan~evski grafi~ki prelom: Nade Toma{evska Igor Toma{evski Office manager i finansii: Aleksandra Nikolova; ++389 2 3298 110/ lok:101 aleksandra.nikolova@kapital.mk Pretplata na magazinot Kapital: Sawa Savovska ++ 389 2 3298 110/ lok.104 pretplata@kapital.mk Reklama i oglasi: Aleksandra Stojmenova ++389 2 3298 110/ lok.103 marketing@kapital.mk aleksandra.stojmenova@kapital.mk Specijalni prilozi: Gordana Mihajlovska gordana.mihajlovska@kapital.mk Ovlasten praven zastapnik:

сОдРжИНА 07 навигатор 12 cover story

Сто години откако „Њујорк тајмс“ напиша дека каналот Белград-Солун е договорена работа меѓу американските и руските капиталисти Духот „Дунав-МораваВардар“ излезе од шишето!

20 компании и пазари Владата ги крои критериумите за задолжителна котација Сите марш на Берза!

www.kapital.mk

ИздВОјуВАме

Котација под команда!

откако Собранието ги изгласа измените на законот за хартии од вредност со кои се налага сите акционерски друштва задолжително да котираат на Берзата, министерството за финансии заедно со одборот на директори на македонска берза ги утврдуваат критериумите според кои ќе се селектираат компаниите. од Берзата најавуваат дека задолжителната котација ќе почне да важи за компаниите за две недели, но бизнисмените што ги контактиравме се затечени и збунети за тоа што ќе треба да прават!

XX Стр. 20

24 tехнологии и БизниС

Се појави хартиен компјутер Весникот каков што го знаеме нема да исчезне: ќе си носиме свиткан компјутер под пазуви

28 Свет

Светските лидери на Давос 2013 претпазливи Постои страв од нов кредитен балон!?

34 политика

вмро-Дпмне и СДСм не умеат - македонското национално единство се „билда“ однадвор! Груевски и Црвенковски ќе мора да заиграат заедно во спорот за името!

38 интервЈУ

Борис тадиќ, поранешен претседател на Србија Новата власт продолжи со нашата политика

41 СпециЈален прилог ФИНАНСИСКИ ПРОИЗВОДИ

58 24 чаСа

24 часа со ивана и петре Ослободени во Вевчани

62 на рУчек Со...

коСта петров, извршен директор на Pworld С$ зависи од тебе

20 Компјутер под “мишка“

оние кои истовремено ги сакаат и таблет-уредите и дигиталните читачи и сите предности кои тие ги нудат, но од друга страна им недостига чувството на хартија меѓу нивните прсти кога читаат весник, ќе се израдуваат од фактот дека за 5-6 години на пазарот ќе се појават таблет-уреди кои ќе изгледуваат како лист хартија, ќе бидат чувствителни на допир како овие кои сега ги познаваме, ама ќе имаат можност и да се виткаат и да се стават во џеб.

XX Стр. 24

66 Светот на виното омаж за виното Што е вино?

Sorabotnici: kolumnisti po dogovor Fotografija: Ivana Kuzmanovska Spored misleweto na Ministerstvoto za kultura za nedelnikot “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka. РЕГИОНАЛНИ ПАРТНЕРИ НА кАПИТАЛ

24

Нарачка и повеќе информации на: pretplata-mk@biznis-plus.com или на телефон +389 2 3298 110

...Навигатор... Милијарда од Милијардерот

Subrata napravi "salata"... od najaveni investicii Трета среќа, рекол народот. Субрата Рој дојде трет пат за неполна година во Македонија, и почна да инвестира. За почеток, купи хотел, но тој ќе бил само база од каде што ќе се координира изградбата на мегатуристичкиот комплекс во Љубаништа

пишува:

игор Петровски

igor.petrovski@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

Т

уристички комплекс, филмски град, болница, дом за стари лица... Најавите за инвестиции на индискиот магнат Субрата Рој, што надминаа една милијарда евра, беа настан на неделата во Македонија. Основачот и сопственик на Сахара Индиа Паривар, го примивме со сите почести по трет пат за

неполна година, а тој почна и да го одврзува ќесето. Прв се офајди газдата на хотелот Славија Спектар од Охрид, којшто му го продаде објектот на Индиецот, а во хотелот ќе била базата од каде што ќе се координира изградбата на мегапроектот крај Љубаништа или македонскиот Макао, како што рече Рој на пресконференцијата. Да биде целата приказна околу инвестицискиот „бум“ на Рој поинтересна, се погрижи владиката Тимотеј, којшто рече дека нема да го даде црковното земјиште каде што навлегува дел од туристичкиот комплекс, ниту за 100 милиони евра!?

Капитал број 692 31.01.2013

НАВИГАТОР ИЗЈАВА НА НеделАТА

“

> БРОЈКА

128

милиони евра за период од осум години ќе вложува државата во сточарството и млекопроизводството, предвидува Стратегијата за подобрување и следење на квалитетот на млекото за периодот 20132020 година

ЏОРЏ СОРОС

инвеститор

победник на неделата

НОВАК ЃОКОВИќ

+

Српскиот тенисер и рекет број еден во светот, Новак Ѓоковиќ, по четврти пат ја освои титулата на Австралија Опен. Со оваа победа тој стана првиот тенисер во историјата кој освоил три титули по ред на Грен Слем турнирот во Мелбурн, а со новиот трофеј се изедначи по бројот на титули од Австралија Опен со Андре Агаси и Роже Федерер. Последната победа е само една од низата кои успеа да ги постигне последниве неколку години. Пред две години го освои Вимбалдон и УС Опен со што стана првиот тенисер кој ја претставувал Србија и освоил Гренд Слем титула во поединечна категорија, и најмладиот играч кој стигнал до полуфинале на еден Гренд Слем тунир, одделно и последователно. Тој е исто така еден од четворицата играчи кои го победиле Роже Федерер трипати во една календарска година, како и еден од тројцата играчи кои ги победиле и Федерер и Надал во еден ист турнир двапати, постигнувајќи го тој подвиг кога го освои илјадитиот Мастерс во Индијан Велс во 2011 година. Ѓоковиќ е најмладиот играч од поновата ера кој ги победил трите најдобри тенисери еден по друг кога во Роџерс купот во 2007 година тој ги победи третиот во светот Енди Родик, вториот Рафаел Надал и првиот Роже Федерер. Освен многубројните интернационални награди, Ѓоковиќ е и двоен добитник на наградата „Најдобар спортист во Србија“ и „Најдобар спортист“ според Олимпискиот комитет на Србија.

Светот с$ уште не разбира како работат финансиските пазари, а теоријата која постоеше за тоа целосно се сруши. Воведовме вештачки инструменти, креиравме финансиски деривати, иако целосно не ги разбираме ефектите кои тие ги имаат.

“

8

www.kapital.mk

МБИ-10 се ближи до рекордот од 2012 година. Сите чекаат дивиденди!

Н

ад 1.950 поени достигна вредноста на главниот македонски берзански индекс, МБИ-10, на крајот од минатата трговска недела. Со оваа вредност и со континуираниот нагорен тренд во првиот месец од оваа година МБИ-10 се доближува до рекордната вредност од минатата година, која на 2 март лани изнесуваше 2.167,67 поени. И оваа недела вредноста на МБИ-10 се движи над 1.950 поени. Главната причина за овој ценовен раст

Стопанската комора оди во бизнис-мисија во Азербејџан и во Грузија Стопанската комора на Македонија предводена од претседателот, Бранко Азески, заминува во бизнисмисија во Азербејџан и во Грузија, како дел од проектот за освојување на трети пазари. Освен во овие земји, Комората до крајот на годината планира да ги посети и Ирак, Казахстан, Либија и Катар. пишува:

Aлександар Јанев

aleksandar.janev@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

С

топанската комора на Македонија предводена од претседателот, Бранко Азески, заминува во бизнис-мисија во Азербејџан и во Грузија, како дел од проектот на Комората за освојување на трети пазари. Освен во овие земји, Комората до крајот на годината планира да ги посети и Ирак, Казахстан, Либија и Катар за да се интензивира размената меѓу компаниите од Македонија и овие потенцијални извозни пазари.

Од Комората објаснуваат дека најголем потенцијал засега гледаат за поголем извоз на компаните од прехранбената индустрија, но и голема шанса за ангажирање на градежните компании. Во фокусот на разговорите со коморите од овие земји ќе биде како да се надминат проблемите со вадење визи, кои што претставуваат главна пречка за поголема бизнис соработка. „Во време кога традиционалните европски пазари се соочуваат со криза, дефинитивно евроазиските и земјите од Блискиот Исток може да бидат потенцијални пазари за нашите бизнисмени. Овие земји се во одлична платежна кондиција и имаат побарувачка во однос на нашето производство, иако скромна, но тоа се должи на заемно непознавање. Токму тоа ќе биде нашата мисија во 2013 година, да им помогнеме на домашните бизнисмени

www.kapital.mk

е поголемата раздвиженост на Македонската берза поради очекувањата на инвеститорите за исплата на дивиденда од неколку домашни компании. Уште еден показател за поголемиот обем на тргување на Берзата е и фактот дека некои денови растат цените на акциите на најголем дел од котираните компании, па така, воопшто нема губитници во берзанските извештаи, како на пример, во петокот. Во последните десетина дена најтргувани се акциите на Комерцијална банка, Алкалоид, Макстил, Гранит, Бетон, Македонија турист, Реплек, Топлификација и на РЖ-Услуги.

Капитал број 692 31.01.2013

НАВИГАТОР

мисла на неделата

> БРОЈКА

88

милиони евра помалку се собрани во Буџетот лани од ДДВ, покажуваат податоците за полнењето на државната каса на Министерството за финансии. Според планот, приходите од ДДВ за цела 2012 година требаше да изнесуваат 718 милиони евра, но во Буџетот се слеале само 630 милиони евра. Овој податок е уште еден индикатор за падот на економската активност лани.

лидери

М

ЕдинствЕнитЕ нЕшта што Еволвираат сами по сЕбЕ во Една организација сЕ нЕрЕдот, конфликтот и лошитЕ пЕрформанси.

Питер Дракер менаџмент-консултант

губитник на неделата

СИмОН ТРпчеСКИ

акедонскиот пијанист успешно го претстави македонското музичко творештво и пред публиката на престижната сцена во Бирмингем, Англија

Т

АКИО ТОЈОдА

ојота ја симна од врвот американската компанија Џенерал моторс со продажбата на 9.748 милиони возила минатата година

не им беше неделата

С

пАНче КРАлеВ

ЉуБИЦА НуРИ

виш советник на Управниот одбор на Стопанската комора

В

о време кога традиционалните европски пазари се соочуваат со криза, дефинитивно евроазиските и земјите од Блискиот Исток може да бидат потенцијални пазари за нашите бизнисмени. Овие земји се во одлична платежна кондиција и имаат побарувачка во однос на нашето производство, иако скромна, но тоа се должи на заемно непознавање. полесно да ги освојат новите пазари“, оценува Љубица Нури, виш советник на Управниот одбор на Стопанската комора. Според податоците на Стопанската комора, за 10 месеци лани Македонија остварила трговска размена со овие земји во вредност од 55 милиони долари. Тоа е можеби незавидно ниво на размена, но сепак трендот во споредба со претходната година е растечки и тоа за 20%.

ледејќи го примерот на дел од своите колеги, турка нови „реформи“ во високото образование без да отвори јавна дебата како треба да функционираат универзитетите

Л

9

АлеКСИС ЦИпРАС

идерот на радикалната левица СИРИЗА, “искрено“ се залага за решение на спорот за името но не знае дека во Грција има македонско малцинство

_

ЈАНез ЈАНшА Блокиран Парламент, блокирани улици, блокирани државни институции... И покрај тоа што буквално сите бродови му тонат, словенечкиот премиер Јанез Јанша одбива да даде оставка и својата доверба да ја стави на тест пред Парламентот. Ова се случува во време кога владината коалиција го загуби мнозинството по заминувањето на партијата Граѓанска листа (ГЛ), со што практично Владата е оневозможена да донесува какви било одлуки. Словенија освен што е парализирана од нефункционирањето на институциите и можностите за институционално надминување на кризата, блокирана е од речеиси секојдневните протести на различни категории на граѓани незадоволни од економската ситуација во земјата и од неодговорното однесување на политичарите. Јанша соочен со силниот притисок на јавноста да се повлече од функцијата, ќе мора сериозно да ги преиспита своите ставови дека „ќе работи с$ додека има сила“ затоа што неговата сила ги троши последните резерви.

Капитал број 692 31.01.2013

10

www.kapital.mk

НаВиГатОР

ГРафиК На Неделата...

Малку повеќе оптимизам во декември Недоволна странска побарувачка Недоволна домашна побарувачка Недостиг на квалификувана работна сила Недостиг на енергија Недостиг на опрема

Нема ограничувачки фактори

20,80% 17,40% 9,60% 1,50% 3,50%

Недостиг на суровини

М

6,20%

Друго

5,20%

3%

Неизвесно економско опкружување Нејасни економски закони

9,40% 3%

Финансиски проблеми

12,50%

Конкурентен увоз

7,90%

енаџерите на домашните преработувачки компании биле нешто пооптимистични во декември минатата година во споредба со претходниот месец, затоа што економската состојба на своите фирми ја оцениле како поповолна. Но, затоа пак, како понеповолна во однос на декември 2011 година. Во прилог се ограничувачките фактори за пораст на производството, според нивните согледувања.

светот низ медиумите...

Time

американскиот магазин ги анализира предусловите за еден холивудски филм да биде гледан и секако, исплатлив. Според експертите, контроверзноста, секако, е клучен фактор. lll

3 фаКти Кти за... К

60,5% 91,7%

6.998

од новоформираните фирми во Македонија во 2008-2010, преживеале во 2011 година е најголемата стапка на преживување на новоформираните фирми, а тоа е во секторот Рударство и вадење камен

нови фирми се формирани во 2011 година

Ориентот во инвест инвазија на Балкан

Handelsblat

По најавите за референдум во Велика Британија, дури и најголемите пропагатори на идејата за обединета европа се сомневаат во заедничката иднина на државите од континентот. lll

Newsday

Според американските политички аналитичари, неуспешно ќе заврши обидот на американскиот претседател, Барак Обама, за смирување на страстите со политичките противници. lll

L' Economiste

Кога и така лошите статистики ќе станат алармантни, тогаш е време за акција на државата. токму за ова се залага мароканскиот економски весник, кој ги разгледува токму овие прашања. lll

www.kapital.mk НАЈЧИТАНО НА WEB...

1

Генералка во државните институции и министерствата

2

Субрата Рој: Ќе вложиме стотици милиони евра во Љубаништа

3

Шеќеринска: Не се странците тие што ñ должат информации на опозицијата за тоа што се случува во спорот со името

4

Филе ќе се обрати во Советот на Европа, откако дискретно ја заврши работата во Скопје

Енергетиката и туризмот се главните сектори кои балканските политичари и бизнисмени деновиве им ги нудат како атрактивни за вложување на богатите компании од арапските земји пишува:

Верица Јорданова

verica.jordanova@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

А

вионските линии на релација Балкан-арапски земји деновиве се максимално загреани. Се чини дека сите земји во регионот, соочени со економската криза и намалената инвестициска моќ на европските компании, се преориентираа кон барање инвеститори од богатите арапски земји. Оваа недела освен македонскиот претседател, кој за време на дводневната посета на катарскиот шеик Хамад бин Калифа ал Тани потпиша повеќе договори

во областа на туризмот и економијата, во посета на шеикот допатува и грчкиот премиер Андонис Самарас и тоа со многу голема делегација составена од клучните економски министри во грчката влада, како и бројни бизнисмени и менаџери на најголемите грчки банки. Нивната цел е јасна - да ги зајакнат економските релации со Катар и да привлечат конкретни инвеститори, главно во туризмот и енергетиката. Грчкиот премиер во својата понуда до шеикот и катарските бизнисмени ја носи и листата на државни компании кои с$ уште се нудат за приватизација, како дел од обидот за спас на грчката економија. Во исто време кога македонските и грчките функционери го „окупираа“ Катар, шеикот од Обединетите Арапски Емирати по втор пат престојуваше во Србија со очекување да се потпишат

2.900

МБИ10

МБИД

2.700 2.500 2.300

www.kapital.mk

1.900

прОЦенки...

ТОп весТи...

ТОни бЛер

поранешен премиер на Велика Британија

12/10

05/11

10/11

03/12

09/12

мби 10

Ќ

2.900

е биде катастрофа за Велика Британија доколку земјата ја напушти ЕУ. Премиерот Камерон има право и основа да бара промени во ЕУ, но не може тоа да го прави така што на другите во Унијата ќе им каже: ако не ги прифатите моите барања, јас ќе си заминам.“

2.700 2.500 2.300 2.100 1.90010 МБИ 1.700 МБИ 10 06/10

1.955,92 1.955,92 12/10

05/11

10/11

03/12

09/12

МБИ 10 МБИ 10

продажбата на нови автомобили лани падна за 33,5%

305 М стициска милиони евра потрошила Владата лани за капитални инвестиции, иако со ребалансот на Буџетот за оваа намена беа предвидени речиси 350 милиони евра. За потсетување, Владата кога го предложи Буџетот за 2012 во Собранието, најавуваше рекордно ниво на капитални инвестиции од 440 милиони евра.

сергеј ЛаврОв

шеф на руската дипломатија

конкретни бизнис-договори. Вторава посета на шеикот е со конкретна цел - отворање погон за оружје во Велика Плана, што за Србите е шанса за враќање на светската мапа на воената индустрија. На крајот на минатата година, пак, и од Хрватска владина бизнисделегација отиде во Катар да понуди повеќе проекти, од кои најизвесна е инвестицијата од две милијарди долари во ЛНГ терминал на Крк, кој треба да прерасне во најголем терминал за природен гас во овој дел на Европа. Македонија во Катар конкретно ги понуди: Елем за докапитализација, Попова Шапка за туристички вложувања, експлоатација на бројните рудни богатства.. Од најавената посета на катарските компании на Македонија веќе во март најверојатнo ќе биде појасно кои од проектите ќе се реализираат.

1.700 06/10

берза

британија не смее да излезе од еу

нот?!

60 секунди брифинг

2.100

македонија е клучен партнер за стабилизација на балканот

И

маме историја на добри односи, не постојат отворени прашања. Постојат значајни потенцијали и ние треба да ги фокусираме нашите напори тие да се реализираат“, рече шефот на руската дипломатија по средбата во Москва со македонскиот министер за надворешни работи, Никола Попоски. Македонија е клучен партнер во нејзината мисија за стабилизација на Балканот, истакна Лавров.

акедонските импортери на нови возила во 2012 година продадоа само 4.099 возила што е за 33,49% помалку во однос на 2011 година, со што практично ја запишаа најлошата година досега. Ако овие резултати се споредат со продадените 18.000 возила во 2008 година, тогаш падот е уште подраматичен. За само пет години продажбата падна за 78%. Импортерите како главни причини за падот на продажбата ги наведуваат лошата економска состојба и презаситеноста на пазарот со половни автомобили.

новa шанса за финансирање енергетски ефикасни проекти

Н

еделава е објавен нов конкурс за европската програма за интелигентна енергија ЦИП 2013, со вкупен буџет од 65 милиони евра, којшто треба да се распредели на 55-60 проекти. Заинтересираните компании и институции од Македонија ќе можат да аплицираат до 8 мај 2013 година. Досега само еден македонски проект е финансиран од оваа програма. Во Стопанската комора објаснуваат дека ниското ниво на аплицирање е поради тоа што компаниите имаат проблем со изготвувањето на документацијата, а проектот задолжително треба да биде направен во конзорциум од минимум три партнери од три различни земји.

2010/2012 Max. 2.827,62 2010/2012 Min. 1.808,47 2010/2012 Max. 2.827,62 2010/2012 Min. 1.808,47 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК 2010/2012 2010/2012 Max. Max. 2.827,62 2.827,62 МБИ 10 непрекинат раст на Најголем OKTA 2010/2012 2010/2012 Min. 1.808,47 1.808,47 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИКMin. МБИ 10 МБИ 10 берзанските индекси во последните OKTA неколку МБИ 10 години е забележан на

1.955,92 1.955,92

1.150,00 1.955,92 1.955,92 1.150,00 1.955,92 10, порасна за цели 15,6%.Max. 2010/2012

НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК ДОБИТНИК Македонската берза. За само десет 2010/2012 2.827,62 МБИ 10 дена главниот берзанскиMax. индекс, МБИ+38,88% OKTA +109,00 OKTA 2010/2012 Min. 1.808,47 2010/2012 Max. 2.827,62

+109,00

2010/2012 2010/2012 2010/2012 1.955,92 1.150,00 1.150,00 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК 2010/2012 2010/2012

OKTA Прилепска пиварница НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК +109,00 +109,00 НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК 2010/2012 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК

Min. Min. Max. Min. Max.

1.808,47 2.827,62

+38,88% Min.+38,88% 1.808,47

1.150,00 8,245,00 НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК ГУБИТНИК +109,00 1.150,00 8,245,00 OKTA 1.150,00 -255,00 Прилепска Прилепска пиварница пиварница 1.150,00 +109,00 -255,00 +109,00 1.150,00 OKTA НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Прилепска пиварница OKTA НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК OKTA

2.827,62

+38,88% 1.808,47 1.808,47 2.827,62

+38,88%

+38,88% +38,88% +38,88%

+109,00 8,245,00 8,245,00 Прилепска пиварница +109,00 DOW JONES НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК

+38,88%

НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК

НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК -255,00 -255,00 8,245,00 DOW JONES пиварница НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК Прилепска

Прилепска НАЈГОЛЕМ пиварница ГУБИТНИК -255,00 пиварница Прилепска Прилепска пиварница

8,245,00 8,245,00

8,245,00 8,245,00 -255,00 14.500 -255,00 DOW JONES -255,00 -255,00 14.000

DOW JONES DOW JONES

14.500 13.500 14.000 13.000 DOW JONES 13.500 12.500 DOW DOWJONES JONES 13.000 DOW JONES 12.000 12.500 14.500 11.500 14.500 14.500 12.000 11.000 14.00011.500 14.000 14.000 10.500 13.500 13.50011.000 13.500 10.000 13.000 13.00010.500 13.000 07.11 10.11 01.12 04.12 07.12 10.12 01.13 12.500 12.50010.000 12.500 14.500 14.500 12.000 14.500 07.11 10.11 01.12 04.12 07.12 10.12 01.13 12.000 14.000 12.000 14.500 14.000 11.500 14.000 11.500 13.500 11.500 13.500 14.000 11.000 13.500 13.000 10.500 13.500 11.000 13.000 11.000 13.000 12.500 10.000 13.000 10.500 12.500 10.500 07.11 10.11 01.12 04.12 07.12 10.12 01.13 12.500 12.000 12.500 10.000 12.000 10.000 11.500 12.000 11.500 12.00010.11 07.11 07.1101.12 10.1104.12 01.1207.12 04.1210.12 07.1201.13 10.12 01.13 11.000 11.500 11.000 11.500 10.500 11.000 11.000 10.500 10.000 10.500 10.500 07.11 10.11 01.12 04.12 07.12 10.12 01.13 10.000 10.000 10.00007.11 10.11 01.12 04.12 07.12 10.12 01.13

DOW JONES

13.649,70 13.649,70 53,68% 07.11 07.11

10.11 10.11

01.12 01.12

04.12 04.12

07.12 07.12

+0.39% 10.12 01.13 01.13 10.12

+0.39% 53,68% Продолжува стабилниот пораст на 13.649,70 клучните американски берзански ДРУГИ ПАЗАРИ +0.39% 53,68% Иако економската политика индекси. ДРУГИ ПАЗАРИ на претседателот Барак Обама е +0.12% FTSE 100 6.292,25 широко критикувана, судејќи според 13.649,70 Nikkei225 10.824,31 -0.94% +0.39% FTSE 100 6.292,25 +0.39% +0.12% ДРУГИ ПАЗАРИ 53,68% 53,68% берзата, таа дава резултати.

S&P 500 1.502,96 +0.39% +0,54%

13.649,70 13.649,70

13.649,70 13.649,70 10.824,31 13.649,70 6.292,25 3.149,71 1.502,96

53,68% Nikkei225 FTSE 100 Nasdaq S&P 500 53,68% Nikkei225 DAX 53,68% ДРУГИ ПАЗАРИ ДРУГИ ПАЗАРИ Nasdaq 53,68% S&P 500ПАЗАРИ ДРУГИ TOPIX DAX

10.824,31 7.858,99 3.149,71 1.502,96 913,78 7.858,99

други пазари

Nasdaq

3.149,71

-0.94% +0.12% +0,62% +0,54% +0.39% -0.94% +0.39% +0,01% +0.39% +0,62% +0,54% -0,36% +0,01% +0,62%

FTSE TOPIX 100 FTSE100 100 6.292,25 6.292,25 +0.12% FTSE 6.292,25 +0.12% 913,78 -0,36%+0.12% ДРУГИ ПАЗАРИ DAX 7.858,99 +0,01% ДРУГИ ПАЗАРИ 10.824,31 Nikkei225 10.824,31 -0.94% ДРУГИ ПАЗАРИ Nikkei225 Nikkei225 10.824,31 -0.94% TOPIX 913,78 -0,36% -0.94% S&P 500 1.502,96 +0,54% FTSE 100 6.292,25 +0.12% ВАЛУТИ S&P 500 S&P 500 1.502,96 1.502,96 +0,54% +0,54% FTSE 100 6.292,25 +0.12% FTSE 100 6.292,25 +0.12% Nasdaq 3.149,71 +0,62% Nikkei225 10.824,31 -0.94% ВАЛУТИ Nasdaq Nasdaq 3.149,71 3.149,71 +0,62% +0,62% Nikkei225 10.824,31 -0.94% DAX 7.858,99 +0,01% Nikkei225 10.824,31 -0.94% ВАЛУТИ S&P 500 1.502,96 +0,54% евро долар DAX Фунта DAX 7.858,99 7.858,99 +0,01% +0,01% S&P 500евро 1.502,96 +0,54% TOPIX 913,78 -0,36% S&P 500 1.502,96 +0,54% Nasdaq 3.149,71 +0,62% Nasdaq 3.149,71 +0,62% TOPIXФунта TOPIX 913,78 913,78 -0,36% -0,36% евро долар евро СТАПКА СТАПКА Nasdaq 3.149,71 +0,62% евро долар Фунта евро DAX 7.858,99 +0,01% DAX 7.858,99 +0,01%

1,1687 СТАПКА TOPIX TOPIX

DAX СТАПКА TOPIX ВАЛУТИ

VALUTI

ПРОМЕНА 1,1687 ВАЛУТИ ВАЛУТИ 1,1687 Фунта евро ПРОМЕНА ПРОМЕНА -0,87%

£1,1687 €

ВАЛУТИ ВАЛУТИ СТАПКА -0,87% -0,87% ФунтаВАЛУТИ евро Фунта евро

7.858,99 +0,01% СТАПКА 913,78 -0,36% 1,3455 913,78СТАПКА -0,36% 913,78 -0,36%

1,3455 1,3455

ПРОМЕНА

евро долар ПРОМЕНА ПРОМЕНА -0,07%

$ €евро 1,3455 евро долар долар

-0,07% евро -0,07% долар евро долар СТАПКА

евро Фунта евро СТАПКА Фунта СТАПКА ПРОМЕНА

СТАПКА СТАПКА ПРОМЕНА

евро долар

ФЈУЧЕРСИ Фунта евро СТАПКА ФЈУЧЕРСИ СТАПКА -0,87% ФЈУЧЕРСИ СТАПКА

СТАПКА СТАПКА 1,3455 1,3455 -0,07% СТАПКА

1,16871,1687

1,1687 1,1687 ЗЛАТО 1,1687 ПРОМЕНА ПРОМЕНА ЗЛАТО -0,87% -0,87% ФЈУЧЕРСИ ПРОМЕНА 1.653,90 -0,87% -0,87% 1.653,90 -0,87% 1.653,90 ЗЛАТО

ПРОМЕНА ПРОМЕНА ЗЛАТО

1,3455 1,3455 -0,07% -0,07% -0,30% -0,30%

ПРОМЕНА ПРОМЕНА

ПРОМЕНА ПРОМЕНА -0,07% -0,07% ПРОМЕНА

FJU^ERSI 1.653,90

-0,30%

ФЈУЧЕРСИ ФЈУЧЕРСИ ФЈУЧЕРСИ ФЈУЧЕРСИ НафтаБрент Брент Нафта ФЈУЧЕРСИ

Нафта Брент ЗЛАТО ЗЛАТО ZLATO 113,36 ЗЛАТО

-0,30%

ЗЛАТО 113,36 ЗЛАТО

113,36 Нафта Брент 1.653,90 1.653,90 1.653,90 1.653,90

+0,07%

+0,07% +0,07% -0,30% -0,30% -0,30% -0,30% +0,07% -0,30%

113,36 1.653,90

Нафта Брент НафтаНафта Брент Нафта Брент Брент

NAFTA Нафта Брент

113,36 113,36 113,36 113,36

113,36

BRENT +0,07% +0,07% +0,07% +0,07%

+0,07%

пОдаТОЦиТе се Од ден 28.01.2013 дО 15ч.

3.300 3.100 2.900 2.700 2.500 2.300 2.100 1.900 1.700 07/10 10/10 0

Капитал број 692 31.01.2013

www.kapital.mk

12 cover story: Сто години отКаКо „ЊујорК тајмС“ напиша е договорена раБота меѓу америКанСКите и

...duhot

Dunav Morava varDar izleze od {i{eto

T

очно по еден век откако Њујорк Тајмс извести дека американските и руските бизнисмени се договориле да го градат каналот Белград-Солун, актуелната власт во Србија повторно ја оживува идејата на Карло Велики, стара 13 векови, Европа да се преброди со поврзување на реките од северозапад кон југоисток. Со прокопување канал што ќе ги спои Дунав, Морава и Вардар, водениот пат од северна Европа до Средоземно Море ќе се скрати за 1.200 километри во однос на сегашната траса преку Црно Море. За овој потфат се потребни 17 милијарди долари, а според оптимистичките прогнози, би можел да биде завршен за осум години. „Капитал“ анализира каква корист има од каналот Македонија и колку тој проект е изводлив по долината на Вардар

www.kapital.mk

а деКа Каналот аналот Белград-Солун и руСКите КапиталиСти

Капитал број 692 31.01.2013

13

Капитал број 692 31.01.2013

www.kapital.mk

14 cover story: пишува:

Игор Петровски

igor.petrovski@kapital.mk

Дејан Азески

dejan.azeski@kapital.mk

фотографија:

А

фотоархива Капитал

мериканските и руските капиталисти се договорија да градат пловен канал што ќе го поврзе Дунав со Егејското Море.“ Ова го напиша „Њујорк тајмс“ пред точно сто години, на 18 јануари 1913 година. Во веста што ја пренела телеграфски агенцијата Маркони трансатлантик од Виена се вели: „во Санкт Петербург се завршени преговорите за поврзување на реките Морава во Србија и Вардар во Македонија“. Бизнисмените од САД и Русија се договориле, меѓутоа почетокот на Првата светска војна во 1914 година и потоа Октомвриската револуција во Русија

во 1917 година ги срушиле плановите за мегапроектот што треба да овозможи бродови да пловат од Белград до Солун и да се скрати водниот транспорт меѓу овие два града за 1.200 km споредено со патот преку Дунав, Црно Море, Мраморно Море и Егејско Море. И ако американските и руските капиталисти не успејаа да го направат каналот, еден век подоцна, владата на еден „социјалистички“ премиер во Европа, српскиот Ивица Дачиќ, крева бура во јавноста околу оваа идеја.

Кинези ќе мерат дали го бива „Дунав-Морава-Вардар“

Министерот за природни ресурси, рударство и просторно планирање во владата на Дачиќ, Милан Бачевиќ, пред неколку дена потпиша Меморандум за разбирање со кинеската корпорација Чајна Гежуба груп за изработка на студија која треба да ја утврди оправданоста на пловниот пат ДунавМорава-Вардар. Ова се првите поконкретни напори во насока на реализација на

Проект што поврзува три века

Каналот Дунав-Егеј е идеја стара 170 години

Корените на идејата за каналот Белград-Солун датираат уште од средината на XIX век. Уште во 1841 година се поставило прашањето за речен сообраќај на Морава, а Франција била првата што покажала интерес за вложување капитал во регулација на реката. Се основале дури и француско-српски парабродски компании некаде кон 1850 година.

XX 1867 година - Спроведени првите посериозни истражувања на реката Морава за да се проверат нејзините пловни можности, според податоците од презентацијата на градежниот инженер Добривоје Јовановски од Белград, изложена на една меѓународна конференција во 1993 година; XX 1904 година - Обновена иницијативата за изградба на пловен пат што ќе ги поврзе Дунав и Егејското Море. Србите правеле напори да ги заинтересираат Англија и Германија за финансирање на проектот; XX 1908 година – Американска компанија направила идеен проект на пловниот пат Морава-Вардар (Аксиос), во тоа време наречен „линија на европската економска гравитација во релација со Суецкиот Канал“; XX 1909 година – Извештаи и прелиминарен идеен проект со проценка на трошоците за пловниот пат доставени се до српската и до турската власт, со пријава за концесија и дозвола за вршење прелиминарни работи; XX 1912 година - Почнува Првата балканска војна, а потоа Втората, па Првата и Втората светска војна и се прекинала секаква активност поврзана со пловниот пат Морава-Вардар; XX 1961 година – Проектантскиот завод за речен сообраќај во Белград прави прелиминарен проект за пловниот пат Дунав-Солун. Заводот за водостопанство на СР Македонија пак, прави економска студија за подрачјето на сливот на реката Вардар; XX 1964-1973 година – Направени се повеќе југословенски и меѓународни студии за каналот, меѓу кои и извештајот на експертите од Обединетите нации во 1973 година.

Стевица Чарапиќ

транспортна компанија МСЦ

Да бидеме објективни и да не се залетуваме со нереални очекувања. И да успееме да го споиме Вардар со Дунав, треба многу поголема придружна инфраструктура за да функционира тој пловен пат. На пример, ако нема квалитетно пристаниште во делтата на Вардар, кое ќе треба да се изгради, како и добри придружни служби, нема да направиме ништо. проектот во последните неколку години откако е п о вто р н о ак т у а л из ир ан, а министерот Бачевиќ, барем според изјавите што ги дава во јавноста, се чини прилично сериозен во намерата да ја турка работата. Тој (инаку, експерт по просторно планирање, универзитетски професор кој магистрирал и докторирал во Скопје, н.з.) дури изјави дека неговото министерство е подготвено до средината на годинава да изработи документација за просторен план на каналот, сосе инфраструктурните објекти. За време на посетата пак, на српскиот премиер, Ивица Дачиќ, на Македонија минатата недела неговиот домаќин, Никола Груевски, рече дека македонската влада ја поддржува идејата за разработка и анализа на проектот инициран од Србија за пловен канал Дунав–Морава-Вардар, затоа што тој содржи голем економски потенцијал, но оти најпрвин треба да се утврди неговата исплатливост. Исплатливоста ќе ја анализираат прво

Пловен пат Дунав–Морава-Вардар

650km.

345km.

1.500t.

(проект од 1973 година)

вкупна должина на каналот

километри припаѓа на моравскиот сектор

носивост на бродовите

Делници

XX Велика Морава од Дунав до Сталаќ XX Јужна Морава и страничен канал од Сталаќ до вододелницата кај Прешево XX Поврзување на вододелницата со Вардар и страничен канал до Грција XX Вардар во Грција до Солун

www.kapital.mk

Горан Петров

градоначалник на Велес

Историски гледано, ова е враќање кон гемиџиската традиција на Велес, кога сплаварите редовно патувале од Велес за Солун носејќи стока, што значи дека Вардар бил главна артерија за оваа намена уште пред стотина години. Доколку се спојат Белград и Солун по воден пат, покрај автопатски и железнички, Велес ќе стане и пристаништен центар и можеби ќе ја има најповолната положба на Балканот. Србите, токму затоа е потпишан и меморандумот со кинеската државна компанија, а во целата приказна не треба да ја заборавиме и Грција, каде што каналот завршува во Егејското Море. Од српската страна велат дека допрва претстојат официјални разговори со македонските и грчките претставници. Клучно е прашањето за финансирање на овој мегапроект, кој се проценува дека чини меѓу 12 и 17 милијарди евра. Тие пари се мислена именка за Србија и за Македонија, а во моментов и за побогатата Грција, која не знае што попрвин да направи со своите долгови. Кредитното задолжување како опција е многу дискутабилно, затоа што ќе ги заглави слабите економии на Србија и Македонија за сума што ќе треба да ја враќаат неколку поколенија. Токму пред да замине Бачевиќ во Кина српската опозиција жестоко го нападна неговиот план за каналот, тврдејќи дека проектот е преголем залак за државата. Бачевиќ пак, според извештаите од неговата посета на Пекинг, не разговарал со Кинезите за финансирањето на самиот проект, а според аналитичарите, најверојатно решение за тоа ќе биде изградбата да се даде на концесионер. Всушност, тоа го најави и самиот министер Бачевиќ уште во август минатата година, кога рече дека ќе предложи стратешко партнерство или концесија, а никако кредити. „Во оваа приказна нема да влеземе додека не обезбедиме финансиска логистика, а политичка веќе имаме“, изјави тогаш Бачевиќ, а овие ставови ги повтори минатата недела, откако беше нападнат од опозицијата дека владата дополнително ќе ја задолжи Србија, којашто веќе е задолжена за две милијарди евра последниве шест месеци. „Капитал“ контактираше многу градежни стручњаци, бизнисмени, историчари и останати познавачи на проблематиката поврзана со изградбата на пловниот пат Дунав-Егејско Море, за да одговориме на неколку суштински прашања - колку овој канал е важен за Македонија, колку е технички изводлив, кои се корисните, а кои негативните ефекти што може да ги предизвика неговата изградба? И уште многу други прашања и недоумици се вртат во главата на сите што оваа идеја ги има заинтересирано досега.

Како пловниот Вардар се вклопува со „Вардарска Долина“?

Од Стопанската комора на Македонија

Капитал број 692 31.01.2013

15

Горан Устијаноски

Илија Андонов-Ченто

каптетан на Капетанијата на пристаништата во Охрид

Проектот ‘Вардарска Долина’ има огромни економски придобивки за Македонија, а пловниот пат може многу едноставно да се вклопи во основното енергетско решение за среден Вардар. Потребни се само подетални анализи за неговото учество во реализацијата на енергетското решение.

Не е правилно да се споредува малата искористеност на Дунав меѓу Белград и пристаништето во Констанца во контекст на оправданоста на каналот Дунав-Морава-Вардар. Значи, Констанца и општо, Црното Море се значајни само за извоз кон исток. Солун е многу позначајно пристаниште од нив со централна позиција кон која гравитираме сите ние.

градежен инженер и поранешен министер во македонската влада

Проектот „Дунав-Морава-Вардар“ е од капитално значење, пред с$ за Србија, но и за Македонија и за Грција, коишто би се поврзале со системот Рајна-Мајна-Дунав, канал од најголемо значење во Европа, но и со системот на пловните текови Рона и Сена во Франција, како и Одра и Висла во Полска и во Чешка. Бродовите од тие пловни патишта преку Морава и Вардар би се пренасочиле во Егејското Море, од каде што се расчленуваат поморските врски со другите делови на Јужна Европа, Азија и Африка велат дека искористувањето на Коридорот 10 (Север-Југ) нема да биде целосно без бродско поврзување на Белград и Солун, коешто ќе оди преку Морава и Вардар. „Дали тоа како на економија ни е потребно воопшто не треба ниту да се разговара“, вели Љубица Нури, виш советник на Управниот одбор на Комората. „Гледајте ги само преку 200-те камиони коишто од Фени секој ден возат за Солун и с$ ќе ви стане јасно. Вардарската Долина е најкусиот пат меѓу Ориентот и Европа и Македонија мора да стори с$ за максимално да профитира од оваа привилегија. Математиките се јасни: се работи за тројно поевтин транспорт и многу побезбеден. Ако не веруваме на југословенските искуства со каналот Дунав-Тиса-Дунав, тогаш да го погледнеме примерот со каналот РајнаДунав во Германија, којшто е главната артерија на економијата на земјата и околу него гравитираат најголемите фабрики“, вели Нури. Економската корист што ќе ја има Македонија и земјите од регионот од вакво водено поврзување меѓу Дунав и Егејското Море го потврдуваат следниве

бројки. Половина (51%) од вкупниот извоз на Македонија оди за земји низ кои тече Дунав, а вкупно 49% од целиот обем на стоковата размена се одвива со овие земји. За стока во вредност 4,6 милијарди долари, колку што изнесува вкупната размена со овие земји, по изградбата на каналот би требало да се намалат транспорните трошоци за дури една третина. Сега малку за економската корист што би ја имале Србија и Грција од овој канал: Србија во Грција и во Македонија минатата година извезла стока во вредност од вкупно 706 милиони долари, додека Грција за Србија и за Македонија извезла стока во вредност од нешто повеќе од една милијарда евра. Да го споменеме и фактот дека најголем дел од грчкиот извоз оди за Западна Европа. Но, колку е остварлива идејата за пловен пат од Белград до Солун? Стручњаците за оваа проблематика велат дека технички е остварлива, можеби не така како што првобитно е замислена, но сепак, остварлива. Во тој контекст, треба да се има предвид и компатибилноста на проектот „Вардарска Долина“ за изградба на 12 хидроцентрали по текот на Вардар

Капитал број 692 31.01.2013

www.kapital.mk

16 cover story: Зошто би бил Корисен Каналот Дунав-Морава-варДар Факти

1.200 3 50% километри покус пловен пат од северна Европа до Средоземјето

пати поевтин превоз со речни бродови во однос на камионскиот транспорт

од македонскиот извоз оди за земји низ кои тече Дунав

со проектот за пловниот пат. Да потсетиме дека македонската влада пред две години потпиша меморандум за разбирање со кинеската меѓународна корпорација за води и електрична енергија (China International Water & Electric Corporation), којашто треба да изработи физибилити-студија за проектот „Вардарска Долина“. илија андонов-Ченто, искусен градежен инженер и поранешен министер во владата на премиерот Никола кљусев, еден од клучните луѓе во изработката на проектот „Вардарска долина“, секако, е еден од најупатените во деталите за него. тој смета дека пловниот пат по Вардар може многу едноставно да се вклопи во основното енергетско решение на „Вардарска Долина“. „Потребни се само подетални анализи за неговото учество во реализацијата на енергетското решение. кај нас постојат стручњаци за водостопанство и хидротехника со знаење на светско ниво. Помладите се во состојба да ги користат современите симулациски модели, па заедно со поискусните колеги можат да дадат добри решенија, дури и за пловноста на Вардар, со што би биле во тек со концепциите на Србија, која очекува позитивни резултати од физибилитистудијата во средината на оваа 2013 година“, вели андонов-Ченто. тој смета дека во рамките на македонското Министерство за заштита на животната средина и просторно планирање, кое би било партнер на Министерството за природни богатства, рударство и просторно планирање на Србија, треба што поскоро да формира едно консултантско тело, коешто ќе ги следи активностите во Србија, а пред с$, да се запознае подетално на кое ниво е тој проект кај нив.

КаКо би се иЗграДил пловниот пат ниЗ МаКеДонија?

С

поред сознанијата на нашиот соговорник илија андонов-Ченто, пловниот пат од Дунав до границата со Србија, или вододелницата меѓу сливовите на Вардар и Морава би бил долг околу 375 километри. „Од вододелницата до коритото на реката Пчиња би требало да се изградат латерални канали со должина од 18 километри и со неколку т.н. преводници да ја совладаат висинската разлика од 44,0 метри. Потоа, со канали покрај Пчиња и помали акумулации доаѓа во близина на катланово, каде што според Водостопанската основа и идејниот проект, започнува акумулацијата за ХЕ Велес, која е предвидена над Башино Село. Оттука пловниот пат би одел преку предвидените акумулации за хидроелектраните во проектот ‘Вардарска Долина’. По акумулацијата за ХЕ Градец ќе треба да се најде заедничко решение за пловниот пат, енергетиката и за наводнувањето. Должината на пловниот пат низ нашата земја би била околу 206 километри или 55% од должината во Република Србија“, објаснува андонов-Ченто.

„Еве, нека е ова мој предлог навреме да се ‘качиме во возот’, а не да трчаме по него“, вели андонов-Ченто.

Реален проект или скапа бајка

Деновиве пак, во српската јавност може да се слушнат сосема спротивставени ставови за тоа колку проектот Дунав-МораваВардар воопшто, е реален и потребен на Србија. Министерот за природни ресурси и просторно планирање вели дека „од петни жили ќе го брани проектот“, затоа што тој & носи благосостојба на Србија на долг рок, но покрај опозицијата, која го критикува, има доста експерти и бизнисмени коишто не се согласуваат со оправданоста на оваа енормно скапа инвестиција. Зоран Нетковиќ, генерален директор на поморско-речната агенција агент плус, за порталот Бизнис плус оценува дека изградбата на „спорниот" канал од гледна точка на транспорт тешко би издржала сериозна економска анализа. „Ние ниту Дунав не го користиме во потполн капацитет, затоа што нема стока

која таму би се превезувала. Пред да се започнат работите треба да се знае што ќе се вози таму, од каде, дали тоа ќе бидат масивни товари и полни бродови, а не сум сигурен дека некој направил таква анализа. Приказната за каналот повеќе ми наликува на скапа идеја – бајка, отколку на исплатлив проект", заклучува Нетковиќ во разговор за Бизнис плус. Професорот на Сообраќајниот факултет, Зоран Радмиловиќ, е резервиран во оценката за ипслтливоста на самиот проект, потсетувајќи дека се работи за вештачки пловен пат. „каналот мора да се уреди, да се направат брани, преводници (градба која служи за израмнување на пловниот пат, односно им овозможува на бродовите да ги совладаат разликите во нивоата на водата коишто настанале поради природни или вештачки препреки на водниот пат, н.з.), а затоа што се совладуваат големи висински разлики, тоа може да се спореди со изградба на брдски автопат, но и полошо. Не само што е скапо, туку и комплицирано за изградба", тврди Радмиловиќ.

Балканот повторно се здружува Информациите кои Ви се потребни за подобро работење во балканскиот регион секој работен ден, наутро, Ви ги испраќаме на e-mail или прочитајте ги на www.biznis-plus.com Нарачка и повеќе информации на: pretplata-mk@biznis-plus.com или на телефон: +389 2 3298 110

1

месец бесплатно!

www.kapital.mk

Капитал број 692 31.01.2013

17

вардар не е полноводна низинска река со стабилни протекувања и од аспект на водниот биланс, доста е неповолна за организирање воден транспорт, велат стручњаците.

Зошто треба „пет пати да се мери“ пред да се пресече За иЗградба на пловниот пат дунав–морава-вардар

П

роф. д-р Љупчо Петковски, раководител на Катедрата за хидротехнички објекти на Градежниот факултет во Скопје, вели дека во услови кога може да се очекува позитивен став на јавноста и водостопанствениците кон овој проект, за него, како припадник на хидротехничкиот еснаф, не е едноставно да се искаже спротивен став. „Меѓутоа, за вакви крупни инвестиции не е потребна еуфоричност, туку прагматичност. Не треба донесување одлука со акламација, туку до најмудриот избор треба да се дојде преку спротивставени мислења. Затоа, во продолжение нема да ги потенцирам позитивните страни на овој огромен хидропроект, туку ќе дадам едно друго светло. Прашањето би го поедноставил - дали Македонија треба да се задолжи за да го реализира проектот ‘Пловен Вардар’, како дел од каналот на нејзината територија?“, вели проф. Петковски. Според него, треба да бидеме крајно внимателни во одговорот на ова прашање, поради следните факти: XX колку што му е нему познато, Грција имала големи резерви кон овој проект уште во 70-тите години на XX век, кога оваа иницијатива беше најактуелна во СФРЈ. „Сега Грција има сериозни должнички проблеми и сигурно никој нема да & обезбеди нови задолжувања. Доколку Солунското пристаниште не е дел од пловниот пат, тогаш сметам дека водниот транспорт од Гевгелија до Белград би бил нерационален“,

вели Петковски; XX за сегашниот обем на земјоделското и индустриското производство во Македонија и во регионалното опкружување нема валидни податоци дека водниот транспорт е економски оправдан; XX Вардар не е полноводна низинска река со стабилни протекувања, туку е река со буичен карактер, со големи варијации на претекувањата, со краткотрајни поплавни бранови и долги сушни периоди, па од аспект на водниот биланс, доста е неповолна за организирање воден транспорт; XX вообичаено, организирањето воден транспорт е дел од повеќенаменски проект, каде што најчесто е вклучено и наводнувањето. Во Македонија земјоделските површини погодни за интензивно наводнување се лоцирани во полињата, кои се височински над долината на реката Вардар, па водата акумулирана во Вардарската Долина не може да се користи по гравитационен пат; XX добивките од водниот транспорт не може да ги покријат енормните трошоците за проектот „Пловен Вардар“, кој поради неповолните природни услови (хидролошки, топографски) и специфичните објекти (бродски преводници), ќе биде исклучително висока инвестиција - повеќе милијарди евра; XX Вардарската Долина не била навреме заштитена од натрупување со други инфраструктурни системи

- патна мрежа и железничка линија. Во трошоците на проектот „Пловен Вардар“ треба да се калкулираат и трошоците за дислокација на патишта и железница, со која ќе се обезбеди „исто ниво на услуга“ во доменот на транспорт на патници и стоки; XX со проектот ќе се потопат големи земјоделски површини и најмалку три населени места во Тиквешкиот и во Гевгелиско– валандовскиот регион, што ќе предизвика негативни социолошки влијанија поради професионална преориентација и преселба на населението; XX Со проектот ќе се променат хидрогеолошките услови во одделни региони, така што за Гевгелиско–валандовскиот регион ќе треба наводнувањето да се замени со систем за одводнување; XX во најновите општествени планирања во Македонија Просторниот план и Стратегијата за енергетика - не е третиран водниот транспорт, туку се разгледани само можностите за енергетско користење на водниот потенцијал на реката Вардар; XX насочувањето кон проектот „Пловен Вардар“ ќе ги исцрпи сите расположливи ресурси (финансиски и интелектуални) и ќе ја запостави реализацијата на моментно актуелни значајни хидросистеми (Чебрен и Галиште на Црна Река, Бошков Мост, Луково Поле, Велес и Градец на Вардар, Речани–Кочани, Конско–Гевгелија).

Капитал број 692 31.01.2013

www.kapital.mk

18 cover story:

Раководството на кинескиот бродски превозник COSCO на средба со грчкиот претеседател Каролос Папуљас

Не е случаен интересот на Кинезите за каналот ДунавЕгејско море

Ленин е виновен за неизградбата на каналот Дунав-Егеј?!

В

еста стигна овде од Санкт Петербург дека се завршени преговорите меѓу американските и руските капиталисти за изградба на пловен канал што ќе ги поврзува Дунав и Егејското Море. Ова значи дека каналот ќе ги поврзува реките Морава и Вардар во Србија и во Македонија.“ Ете, токму ова го напишаа во големиот американски дневен весник пред точно 100 години. Но, бидејќи станува збор за бурно време меѓу Втората балканска војна и почетокот на Првата светска војна, проектот не се остварил. „Русија на крајот на XIX и почетокот на XX век имала значаен економски напредок и веројатно, оваа идеја не случајно требало да ја финансираат руските капиталисти, како што вели ‘Њујорк тајмс’. Покрај економско, тој канал би имал и стратешко значење за транспорт на војници и потребна опрема на фронтот. Е сега, дали промената на власта во Русија во 1917 година била единствена причина за да се напушти оваа идеја не можам да тврдам, но секако била една од главните“, вели д-р Кочо Сидовски, универзитетски професор по историја. Според него, факт е дека династијата Караѓорѓевиќ многу подобро комуницирала со династијата Романови отколку со постреволуционерната власт на болшевиците. „Тука може да се гледа една од пречките, но сепак, мислам дека немањето финансиски средства во претстојните тешки воени и повоени години е клучно за напуштањето на овој проект“, смета проф. Сидовски.

Проф. Кочо Сидовски историчар

Дали промената на власта во Русија во 1917 година била единствената причина за да се напушти идејата за пловниот пат Белград-Солун не можам да тврдам, но секако била една од главните.

К

инa преку своите државни енергетски, транспортни и градежни компании е силно инволвирана во стратешки проекти на Балканот последниве неколку години. Покрај интересот во проектот Вардарска Долина, Кинезите сакаат да вложат или веќе вложуваат во уште неколку енергетскоинфраструктурни проекти, од пристаништето во Риека, па с$ до грчките пристаништа Пиреа и Солун.

XX China Ocean Shipping Group, најголемата државна кинеска компанија за бродски превоз, сака да купи 60% удел во грчкото најголемо пристаниште Пиреа, за околу една милијарда евра. Кинезите веќе имаат потрошено 4,3 милијарди евра за 35-годишен лизинг на два дока, почнувајќи од јуни 2010 година. Истата оваа компанија беше заинтересирана да вложува и во пристаништето во Риека, Хрватска.

XX Кинескиот бродски транспорт до Ротердам трае околу 55 дена, а со железница преку Русија, кинеската стока во Европа стига за 35-40 дена. Со инвестирањето во каналот Дунав-Морава-Вардар, и стекнување удели во грчките пристаништа, Кина ќе има контрола врз пловниот пат по Коридорот 10 и многу покусо време на стигање на своите стоки до западноевропските пазари, кои што доаѓаат преку Суецскиот канал во Средоземно, па во Егејско море.

www.kapital.mk

Капитал број 692 31.01.2013

19

ГруевсКи Го поддржа дачиќ за Каналот, но прво да се испита исплатливоста

З

а време на посетата на срспкиот премиер, Ивица Дачиќ, на Македонија минатата недела неговиот домаќин, Никола Груевски, рече дека македонската влада ја поддржува идејата за разработка и анализа на проектот инициран од Србија за пловен канал Дунав– Морава-Вардар, затоа што тој содржи голем економски потенцијал, но оти најпрвин треба да се утврди неговата економска оправданост. „Овој проект може да има голем придонес за развој на економијата. Се работи за крупен проект, за кој најпрвин треба да се изработат студии за неговата исплатливост“, рече Груевски. Дачиќ информираше за досегашните активности од српска страна поврзани со овој проект, истакнувајќи дека поради неговата монументалност, Србија пристапува многу аналитички и во тој контекст, тамошната влада веќе потпишала протокол со кинеска компанија која треба да изработи студија на исплатливост. „Тоа е проект стар повеќе од 100 години, за кој прво од наша страна треба да се проучи дали е оправдан и со таа цел српската влада потпиша протокол со кинеска компанија што ќе изработи студија на изводливост. Потоа, доколку има интерес и се покаже дека тоа е оправдано, ќе работиме на реализација, иако сме свесни дека е тоа скап проект и сигурно ќе претставува еден од најголемите проекти кои би се граделе во Европа следниве години. Засега, тоа е само идеја и ќе видиме дали е тоа воопшто можно“, рече српскиот премиер.

РАБОТИЛНИЦА

МарКетинГ преКу социјалните МедиуМи поради големиот интерес за учество на работилницата Маркетинг преку социјалните медиуми закажана за 31 јануари 2012 година Капитал аКадеМија ви најавува

втор терМин на одржување – 14.02.2013 година НА РАБОТИЛНИЦАТА ЌЕ НАУЧИТЕ:

30

компании го потврдија своето учество

l зошто секоја компанија треба да се грижи за социјалните медиуми? Како другите успеале (или пропаднале) користејќи ги социјалните медиуми? Отворен l Како да ја креирата приказната за вашиот бренд на за регистрација социјалните мрежи - алатки и начин на комуникација. l Како да развиете и да спроведете успешна маркетинг стратегија на социјалните медиуми? Останаа уште l правилно и фокусирано користење на социјалните канали (FB, Twitter, LinkedIn, Pinterest, Google+) РАБОТИЛНИЦАТА Е НАМЕНЕТА ЗА: l социјалните медиуми како дел од l Маркетинг професионалци интегрираната l Менаџери за развој на бизнисот маркетинг стратегија l Бренд менаџери versus комуникација само преку социјалните l Медиа планери медиуми – предности и кога да l претприемачи го направите едното а кога другото? l веб стратези l Користењето на социјалните медиуми во различните фази од l продукт менаџери животот на брендот и нивното l Менаџери за продажба влијанието врз брендовите. l CRM професионалци l Како да го измерите повратот на ПРЕДАВАЧ: инвестицијата од кампањата на социјалните медиуми? Менаџер за дигитални комуникации во Меккен Скопје

втор термин

8слободни места

Биљана пешевска

сите заинтересирани за учество на оваа работилница можат да се пријават најдоцна до 11 февруари 2013 година. Проектот Kapital Akademija... е формиран на 25.09.2011 l

l лица за контакт: Гордана Михајловска, Бобан Ѓорѓиевски l е-маил: akademija@kapital.com.mk l 02 3298 110

капитал број 692 31.01.2013

20

www.kapital.mk

компании и пазари

Владата ги крои критериумите за задолжите

Site mar[ na пишува

александар Јанев

aleksandar.janev@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на капитал

В

ладата и Македонска берза ги утврдуваат новите правила според кои акционерските друштва задолжително ќе мора да котираат на Берзата, а критериумите ќе бидат познати за две недели. Тоа значи дека од втората половина на февруари ќе почне да важи задолжителната котација за сите акционерски друштва што ќе ги исполнат условите, а бизнисмените се затечени и збунети. Најголем дел од нив велат дека с$ уште не знаат што ќе се бара од нив.

Од Берзата објаснуваат дека постои консензус меѓу сите инволвирани институции дека во новите Правила за котација треба да се задржи аналогијата како кај постоечката берзанска котација, односно при утврдување на критериумите за задолжителна котација да се земат предвид големината на друштвото според основачкиот капитал, бројот на акционерите во друштвото и минималниот процент од одреден род акции што е во посед на јавноста (т.н free float). Она што е извесно е дека овие критериуми за задолжителна котација ќе бидат пониски во однос на постоечките посебни услови за котација. Моментално на официјалниот пазар на Македонската берза котираат 32 акционерски друштва, од вкупно 539 акционерски друштва колку што има регистрирано во земјава. Според проценките на Берзата, се очекува

дека со процесот на задолжителна котација бројот од 32 котирани компании најмалку двојно ќе се зголеми. „Целта на оваа законска измена не е масовност на процесот, туку вклучување на котацијата на одреден број поголеми акционерски друштва во кои има критична маса на акционери кои би ги продавале акциите, а кои поради различни причини во минатото не се котирале на Берзата“, коментираат од Македонска берза. Оттаму објаснуваат дека постапката за котирање на акциите на некој издавач на хартии од вредност на задолжителна котација започнува со носење одлука за котација од страна на органот на управување на акционерското друштво, по што треба да се поднесе и официјално барање до Берзата за задолжителна котација на нивните акции која во новите правила

www.kapital.mk

Капитал број 692 31.01.2013

Компании и пазари

елна Котација

na Berza! за котација ќе биде дефинирана како посебен подсегмент во рамките на Официјалниот пазар. Акционерските друштва кои ќе подлегнат под режимот на задолжителна котација ќе треба да спроведат повеќе активности и тоа избор на покровител на котација – членка на Берзата, изготвување на проспект, за да можат да поднесат барање за котација во законски предвидениот рок до крајот на април годинава.

Задолжителната котација ќе ја размрда Берзата, или не?!

Економистите и инвестициските советници генерално го поддржуваат потегот на Владата, меѓутоа скептични

се дека тоа ќе ја размрда Берзата. Инвестициските советници оценуваат дека главниот проблем за замрениот пазар на капитал не е во понудата, туку кај воздржаноста на инвеститорите да вложуваат во хартии од вредност. „Котацијата сама по себе значи зголемување на транспарентноста пред инвеститорската јавност. Сметам дека во интерес на компаниите што работат добро е да бидат подостапни во јавноста, бидејќи и банките и инвеститорите ќе ги перципираат подобро и доколку одлучат да се докапитализираат, веќе ќе имаат подготвено основа за тоа. Меѓутоа, не очекувам дека мерката веднаш ќе предизвика заживување на Берзата,

21

Откако Собранието ги изгласа измените на Законот за хартии од вредност со кои се налага сите акционерски друштва задолжително да котираат на Берзата, Министерството за финансии заедно со Одборот на директори на Македонска берза ги утврдуваат критериумите според кои ќе се селектираат компаниите. Од Берзата најавуваат дека задолжителната котација ќе почне да важи за компаниите за две недели, но бизнисмените што ги контактиравме се затечени и збунети за тоа што ќе треба да прават! бидејќи проблемот не е во понудата, туку во слабата побарувачка. На долг рок, овие мерки можеби ќе дадат позитивни ефекти“, оценува извршниот директор на КБ Публикум, Горан Марковски. Директорот на Македонска берза, Иван Штериев, исто така не е убеден дека со присилување на акционерските друштва да котираат на Берзата тие веднаш ќе се откажат од навиките да се финансираат главно преку земање кредити од банките, но ја поддржува идејата како предуслов за отворање нова алтернатива како да се дојде до капитал. „Развојот на пазарот на капитал во мали економии е процес што треба

Балканот повторно се здружува Информациите кои Ви се потребни за подобро работење во балканскиот регион секој работен ден, наутро, Ви ги испраќаме на e-mail или прочитајте ги на www.biznis-plus.com Нарачка и повеќе информации на: pretplata-mk@biznis-plus.com или на телефон: +389 2 3298 110

1

месец бесплатно!

Капитал број 692 31.01.2013

22

www.kapital.mk

компании и пазари Иван Штериев

директор на Македонска берза

Најновите законски измени ќе овозможат одреден број поголеми и добри компании да котираат на Берзата и во иднина да бидат подостапни со информации за потенцијалните инвеститори, што ќе придонесе за зголемување на транспарентноста на македонскиот пазар на хартии од вредност во целина. Тоа на среден и на долг рок би требало да влијае на зголемување на тргувањето со акции на Берзата и привлекување нови инвеститори на пазарот. да биде стимулиран и од приватни и од државни институции и во таа насока, оваа мерка на Владата ќе придонесе кон зголемување на транспарентноста на македонските акционерски друштва. Нови, добри и профитабилни компании ќе котираат на Берзата и ќе бидат подостапни со информации за потенцијалните инвеститори. Тоа би требало да влијае на зголемување на тргувањето со акции и привлекување нови инвеститори. Котацијата на Берзата значи обврска компаниите редовно да известуваат за своето

работење, а дали и кога ќе одлучат да се финансираат преку издавање акции е нивна одлука. Но, предуслов за тоа е тие да котираат на Берзата“, изјави неодамна Штериев, откако Владата прв пат ја претстави во јавноста оваа идеја. Дел од финансиските експерти се изјаснија против административно присилување на акционерските друштва да котираат на Берзата. Според нив, во пазарна економија, сопствениците на компаниите сами треба да одлучат дали ќе излезат на Берзата или не. Иако не се сомневаат во

Горан Марковски

извршен директор на КБ Публикум

Котацијата сама по себе значи зголемување на транспарентноста пред инвеститорската јавност. Сметам дека во интерес на компаниите што работат добро е да бидат подостапни во јавноста, бидејќи и банките и инвеститорите ќе ги перципираат подобро и доколку одлучат да се докапитализираат, веќе ќе имаат подготвено основа за тоа. Меѓутоа, не очекувам дека мерката веднаш ќе предизвика заживување на Берзата, бидејќи проблемот не е во понудата, туку во слабата побарувачка. На долг рок, овие мерки можеби ќе дадат позитивни ефекти. добрите намери на Владата со овој проект да го размрда замрениот пазар на капитал, сепак тие се скептични дека ваквите мерки ќе ги дадат очекуваните резултати. „Во време кога побарувачката од страна на инвеститорите е намалена, доколку се зголеми понудата на нови акции со тоа што повеќе компании ќе се појават на Берзата, може да се очекува дека ќе паднат цените на акциите на некои компании. Иако менаџерите имаат механизми како да се заштитат од намалување на вредноста на нивните компании, тој тренд во услови на економска криза е очекуван. Добро е што Владата размислува како да го стимулира пазарот на капитал, но јас не сум уверен дека оваа мерка ќе ги даде очекуваните резултати, односно дека нема да го заживее пазарот на капитал“, изјави универзитетскиот професор, Мирољуб Шукаров. Министерот за финансии, Зоран Ставрески, кој прв го образложи концептот на задолжителна котација, изјави дека очекува оваа мерка да ја раздвижи берзата, бидејќи позитивното искуство од ваквата реформа веќе било докажано во 2001 година. „Домашните компании најчесто се финансираат преку задолжување кај банките, а само малку од нив излегуваат на берза да обезбедат капитал преку издавање акции. Со овие реформски мерки очекуваме да се раздвижи Берзата и во период од година-две од 32 компании, колку што котираат на Берзата, бројот да порасне барем на стотина. Тоа значи дека тие ќе имаат алтернативен начин на финансирање, а ќе може да го намалат задолжувањето кај банките. Во исто време,

Кои се критериумите за задолжителна котација?!

П

осебните услови коишто треба да ги исполнат издавачите на хартии од вредност за задолжителна котација треба да ги утврди Берзата во своите Правила за котација. Планот е ова да се реализира во втората половина од февруари и истите да бидат донесени од страна на Одборот на директори на Македонската берза, по што ќе следи процедура на добивање согласност од страна на Комисијата за хартии од вредност. Притоа, ќе се направи и соодветна координација со Министерството за финансии, како предлагач на законските измени. Правилата за котација најверојатно ќе ја задржат аналогијата како кај постоечката берзанска котација, и тоа: XX Големината на друштвото од аспект на основачкиот капитал; XX Бројот на акционерите во друштвото; XX Минималниот процент од одреден род акции што е во посед на јавноста (т.н free float); XX Финансиските резултати на компаниите. пак, тоа ќе влијае и на намалување на каматите на кредитите“, изјави Ставрески.

Toj истакна дека во иднина ќе се намалат и трошоците за компаниите кои ќе треба задолжително да котираат на Берза.

Капитал број 692 31.01.2013

24

www.kapital.mk

технологии и бизнис

се појави хартиен Компјутер

Vesnikot nema da is

]e si nosime s kompjuter pod

www.kapital.mk

s^ezne:

Капитал број 692 31.01.2013

25

тиен компјутер от ексибилниот хартел прототипот на фл и универзитет ко ин к, џи ло астик ија на тенки ка произведен од пл ац ер ген ва веде до но ат. Квинс може да до ва ку ит ќе се прев хартија компјутери што

svitkan pazuvi

џик. н дисплеј на пластик ло прототип на флексибиле

жува лесн пејпертаб овозмо а. шт по ка нс електро

о проверување на

хартиениот ко вање на ќошот од со едно превиткуин а. иц ан стр уга може да се прем е на др

мпјутер

Капитал број 692 31.01.2013

26

технологии и бизнис

пишува

Васе Целеска

vase.celeska@kapital.mk

фотографија:

Фотоархива на Капитал

Е

www.kapital.mk

дна од многуте работи кои ги сакам и почитувам кај традиционалните медиуми, како магазините и дневните весници е нивната флексибилност. Може да ги свиткате, да ги ставите во вашата чанта дури и во вашиот заден џеб, па дури и да ги пренамените. Од друга страна, новите медиадигитални таблет-уреди, бараат посебна нега и грижа. Кога веќе сте се одлучиле да станете сопственик на еден таков уред, без разлика дали станува збор за фамозниот Ајпад на Епл, или сличните уреди на него, потребни се разни торби, заштитни футроли за негов транспорт и заштита, во случај неговиот сензитивен екран да не се изгребе или не дај Боже да се оштети, или пак скрши. А може да заборавите на идејата да го ставите во вашиот заден џеб и да го „шетате“ наоколу. Но, како што напреднува технологијата, оние кои истовремено ги сакаат и таблет-уредите и сите предности кои тие ги нудат, но од друга страна им недостига чувството на хартија меѓу нивните прсти кога читаат весник, ќе се израдуваат од фактот дека за 5-10 години на пазарот ќе се појават таблет-уреди кои ќе изгледаат како лист хартија, ќе бидат чувствителни на допир како овие кои сега ги познаваме, ама ќе имаат можност и да се виткаат и да се стават во џеб. Токму еден ваков револуционерен уред беше прикажан на Саемот за потрошувачка електроника во Лас Вегас. Станува збор за хартиен компјутер (PaperTab), а се претпоставува дека технологијата врз основа на која е направен ќе го промени изгледот на компјутерите засекогаш. PaperTab изгледа како еден обичен лист хартија, сензитивен на допир и флексибилен по функционалност. Во 2012 година гласините се движеа во насока дека следниот чекор за таблетуредите ќе бидат флексибилните екрани, бидејќи тоа за многумина беше единствениот логичен чекор. Како што технолошките шпекуланти навестуваат дека десктоп и лаптоп-компјутерите полека умираат, во блиска иднина може да се очекува дека с$ што денес познаваме како компјутерска опрема да се префрли на таблет-уреди или мобилни уреди слични на нив. Во оваа насока се движеше и канадскобританскиот тим на истражувачи кој го разви првиот во светот - како што го нарекуваат „хартиен компјутер“. Лесниот, пластичен екран го изработи британската фирма Пластик Лоџик, во соработка со Интел и технолошката лабораторија Хјуман медиа при канадскиот Универзитет Квинс. Директорот на споменатата

Оние кои истовремено ги сакаат и таблет-уредите и дигиталните читачи и сите предности кои тие ги нудат, но од друга страна им недостига чувството на хартија меѓу нивните прсти кога читаат весник, ќе се израдуваат од фактот дека за 5-6 години на пазарот ќе се појават таблет-уреди кои ќе изгледуваат како лист хартија, ќе бидат чувствителни на допир како овие кои сега ги познаваме, ама ќе имаат можност и да се виткаат и да се стават во џеб

лабараторија, Роел Вертегал, го демонстрираше овој нов уред на саемот во Лас Вегас.

Како функционира PaperTab?

„ Ова е прв хартиен компјутер во светот. Има електрофоретички екран од 27 сантиметри кој го произведува Пластик Лоџик. Во нашата лабораторија го поврзавме со сензори за превиткување и сензори за локација на екранот и направивме компјутер кој го повторува она што го работите со хартијата на работната маса“, вели Вертегал. Екранот е чувствителен на допир и овозможува нормално движење, креирање и корекција на содржините исто како што овозможува обичниот компјутер или таблет-уред. Ако се допрат два листа може да се создаде поголем екран. Со специјално пенкало можно е да се повлекуваат делови од графика, на пример, додека електронската пошта може да се прелистува со допир. Преку свиткување на аголот се отвора прозорец за одговор. Фотографиите исто така се прелистуваат на допир, а со другото свиткување на аголот е командата за праќање пошта. „Ова е вистинска светска премиера, затоа ги има сите овие жици. Го составивме од сосема нови технологии. Нас н$ интересира како ќе изгледаат компјутерите во иднина. Иако планираме да почнеме со производство за година-две, има проблеми кои треба да се решат“, истакна Вертегал. Ако два хартиени екрани се поклопат може да разменат податоци. Исто така, наместо отворање на повеќе прозорци во еден екран, неколку од овие флексибилни екрани, секој со свој документ, може да се служат како листови хартија. Роел Вертегал вели дека се очекува овие хартиени компјутери да го исчистат нередот на работните маси од купот печатени страници, бидејќи ќе може да содржат над илјада документи без потреба од печатење. „Очекуваме дека за 5-6 години овие компјутери ќе бидат многу барани“, вели тој. Буквите и цртежите на екраните се многу јасни благодарение на примената на таканареченото „и Мастило“, вели Рејчел Линктен од компанијата Пластик Лоџик. Една од можните примени на овој сензитивен и флексибилен компјутер е во медицината, за следење и мерење на пулсот и крвниот притисок.

Која е Пластик Лоџик, компанијата која стои позади PaperTab? XXПластик Лоџик е компанија која произлезе од лабораторијата Кевендиш при Универзитетот Кембриџ во Велика Британија, која со тек на вермето се специјализираше за производство на полимерни транзистори и пластична електроника. Компанијата е основана во 2000 година од професорот Сер Ричард Френд, професорот Хенинг Сирингхаус и Стјуарт Еванс.

XXСедиштето на компанијата с$ уште е во Кембриџ. Таму, во 2003 година основачите ја отвораат првата мини-фабрика за производство на пластична електроника, додека првиот поголем производствен погон беше отворен во 2008 година во Дрезден, Германија.

XXПластик Лоџик го најави својот прв пластичен екран во ноември 2004 година, а иститот беше користен од страна на Сименс за мобилни телефони.

XXВо јануари 2011 година компанијата добива инвестициски капитал од 280 милиони долари, од кои 230 се од фондот Руснано, а 50 од Оак инвестмент партнерс.

XXВо мај 2012 компанијата објави дека ги напушта плановите да креира сопствен е-читач и најави дека ќе се фокусира кон лиценцирање на сопствената технологија.

XXВо јуни 2012 година го претстави првиот тенок пластичен дисплеј кој може да прикаже колор анимација.

XXЗаедно со лабораторијата Хјуман медиа од униветзитетот Квинс од Онтарио, Канада, и корпорацијата Интел, Пластик Лоџик го презентираше првиот хартиен компјутер Paper Tab) на Саемот за потрошувачка електроника во Лас Вегас.

www.kapital.mk

технологии и бизнис Роел Вертегал

Индро Мукерџи

О

лексибилните дисплеи овозможуваат природна интеракција на човекот со електронската хартија, поради тоа што е полесна, потенка и посензитивна во споредба со денешните дисплеи базирани на стакло. Ова е само еден пример на иновативен револуционерен дизајн кој овозможува флексибилност на дисплејот.

директор на лабораторијата Хјуман медиа во Универзитетот Квинс во Онтарио, Канада

ва е прв хартиен компјутер во светот. Има електрофоретички екран од 27 сантиметри кој го произведува Пластик Лоџик. Во нашата лабораторија го поврзавме со сензори за превиткување и сензори за локација на екранот и направивме компјутер кој го повторува она што го работите со хартијата на работната маса.

Хартијата повеќе нема да биде иста

Ова револуционерно откритие покажува дека хартијата, но и работата во канцеларија повеќе нема да биде иста - станува збор за радикална промена со која листовите хартија ќе имаат функција на екрани. Креаторите на хартиени компјутери се насочуваат кон концептот на „новиот десктоп“, употребувајќи листови хартија за секоја апликација, наместо традиционален екран со прозорци. Наместо да се користат неколку апликации или прозорци на единствен екран, корисниците ќе може да употребуваат десет или повеќе интерактивни екрани или PaperTab, секој за посебна апликација. Тие исто така може да се користат како електонски книги или весници и магазини, а корисниците ќе може едноставно да го превиткаат аголот за да преминат на другата страница. „Користењето на неколку PaperTab одеднаш го олеснува начинот на работа со повеќе документи“, објаснува Вертегал. Се смета дека оваа технологија ќе го замени традиционалниот екран целосно. „За пет до десет години, повеќето компјутери, од ултра notebook до таблетуредите, ќе изгледаат како испечатен лист хартија“, додава Вертегал. Производителите сметаат дека овој уред може да ја заемени целосно и хартијата. „PaperTab може да складира и да прикаже илјадници документи, заменувајќи ја потребата од компјутер и монитор како и еден куп хартија“, велат производителите. Флексибилните пластични дисплеи на компанијата Пластик Лоџик целосно може да се трансформираат со цел да се зголеми интеракцијата на производите. „Флексибилните дисплеи овозможуваат природна интеракција на човекот со електронската хартија, поради тоа што е полесна, потенка и посензитивна во споредба со денешните дисплеи базирани на стакло. Ова е само еден пример на иновативен револуционерен дизајн кој овозможува флексибилност на дисплејот“, вели Индро Мукерџи, извршен директор на Пластик Лоџик.

Технологијата на Пластик Лоџик

Компанијата која настана од неколку ентузијасти-научници од британскиот Универзитет Кембриџ, разви револуционерна технологија базирана на пластичен транзистор која овозможува електронски делови да се произведуваат на флексибилни и пластични делови. Основана е од истражувачите на

извршен директор на Пластик Лоџик

Ф

лабораторијата Кавендиш од Кембриџ, Пластик Лоџик на едно место собра светски водечки тим од експерти по пластична електроника. Многумина аналитичари сметаат дека нивните пронајдоци ќе го променат начинот на игра во технолошката индустрија во иднина. Оваа компанија е лидер во полето на пластична електроника, правејќи го овој дел од напредната технолошка индустрија реалност. Пластик Лоџик прва целосно го индуистријализира производството на пластична електроника во светот, произведувајќи пластични електронски дисплеи кои се употребуваат во LCD индустријата. Компанијата е лидер во производството на ултратенки, ултралесни и висококвалитетни пластични дисплеи во различни големини, колорни и монохроми. Тоа го прави преку своите фабрики во Велика Британија, Германија и во Русија. Нивните производи имаат широка примена во производството на конвенционалните екрани, правејќи ги екстремно пофлексибилни и подолговечни. Финансиските темели на Пластик Лоџик се поддржани од искусна и сериозна инвестициска база, како фондовите Оак инвестмент партнерс, Руснано, Банката на Америка и Интел.

Очекувања

Иако промоцијата на прототипот на PaperTab предизвика повеќе позитивни реакции во јавноста и на социјалните мрежи, отколку негативни, скептиците се прашуваат што ќе донесе оваа технологија во иднина. Многумина се сигурни дека со PaperTab ќе ја уништи хартија и ќе биде новиот уред на кој ќе читаме е-книги и е-магазини. Некои дури одат дотаму што предвидуваат смрт на Ајпад и сличните уреди на него и раѓање на нови производи на пазарот врз база на оваа пластична технологија. Сепак, не треба да се занемари

фактот дека станува збор за прототип и за с$ уште нефинализиран производ кој приклучен на кабли може да работи самостојно, но и заедно со други уреди од својот вид, што на некој начин го уназадува, ако, на пример, се спореди со самостоен таблет-уред на кој може да работат многу повеќе функции одеднаш. Како што и самите призводители велат, улогата на PaperTab не е да ги направи таблет-уредите веднаш пофлексибилни, туку да ја поттикне идејата дека некогаш, за десетина години од денес ќе работиме на таблет-уреди кои ќе излгледаат и ќе ги чувствуваме како лист хартија. Производителите дури не прецизираа кога ќе почнат со производство на овој уред и колку ќе чини тој. Сепак, ова што го гледаме е само прототип, а и компанијата Пластик Лоџик соопшти дека производот се наоѓа во својата рана фаза, но како што рече Вертегал, многу веројатно е дека таблет-уредите ќе изгледаат вака за пет до десет години. Гледано од објективен агол - тоа може да се случи. Останува времето да покаже во која насока ќе се движи технологијата.

Капитал број 692 31.01.2013

28

www.kapital.mk

свет

светсКите лидери на давос 2013 претпазливи

Postoi strav od nov krediten balon!? пишува

васе Целеска

vase.celeska@kapital.mk

фотографија:

Фотоархива на Капитал

О

чигледно е дека глобалната финансиска елита не сака да биде излажана повторно, па повторно да падне во канџите на нова криза. Исплашени од најстрашната финансиска криза која се појави по Големата депресија и стагнацијата, која с$ уште трае, банкарите, инзвеститорите и креаторите на политиката кои се собраа минатата недела во швајцарското монденско селце Давос на 43-тиот Светски економски форум повторија дека треба да бидат претпазливи во донесувањето одлуки, бидејќи кризата овој пат може да се врати во облик на нов кредитен балон. „Оптимизам, но со трезвен тон“, на овој начин извршниот директор на Банката на Америка, Брајан Т. Мојнихан, го критикуваше расположението на Светскиот економски форум, иако инвеститорите го дигнаа индексот Стандард енд пурс 500

Што ќе се случи кога ќе им дојде крај на евтините пари?

Ф

инансиските лидери во Давос оваа година ја започнаа можеби најважната дебата - што ќе се случи кога на евтините пари ќе им дојде крај, алудирајќи на евтините кредити на централните банки со коишто се трудат да & стават крај на финансиската и должничка криза. „Ако јас не сум жеден, вие не можете да ми турате вода во стомакот колку што сакате“, вели Ксу Ксиаониан, професор по економија и финансии на Меѓународната бизнис-школа во Кина. „Погледнете колку пари има во целиот систем, погледнете ги билансите на Американските федерални резерви! Нели е тоа страшно?!“, нагласи тој. Ризиците се широкострани, но не и неизбежни, смета милијардерот Џорџ Сорос, предупредувајќи дека може да се појават регионални кредитни балони. „Постои кредитен балон во секторот недвижности во Кина кој се одржува преку позајмувања од квазибанкарскиот систем“, вели тој, додавајќи дека овој потенцијален балон настанува поради изворот на финансирање.

над 1.500 поени за прв пат од 2007 година наваму. Расположението на Давос е „тотално различно“ во споредба кога последен пат акциите беа на тоа ниво, вели познатиот професор по економија на универзитетот Харвард и традиционален посетител на Давос, Кенет Рогоф. Оваа година извршните директори на Дојче банк и на Голдман Сакс, беа првите кои предупредија дека светските економии

с$ уште се чувствителни и склони кон грешките кои ги носат политичките лидери. Некои од банкарите дури предупредија дека може да се формира нов кредитен балон како што централните банки продолжуваат да пумпаат средства и да им нудат евтини кредити на банките кои се во неволја. „С в е т о т п р е м н о г у се п о т п и р а н а централните банкари, тие се нашите нови суперхерои“, кртикува Аншу Џејн,

www.kapital.mk

Капитал број 692 31.01.2013

политиКа

Британскиот премиер, дејвид Камерон, најави дека ќе предложи Британија преку референдум да одлучи дали да остане во еу, за што во давос дебатираа европските лидери.

протестите против светската финансиска елита на форумот во давос стануваат традиција, и покрај ладното време.

Кризното расположение веќе го нема, но тоа не значи дека секој треба да се врати на старото. Ова е пораката од светските политички и финансиски лидери на 43тиот Светски економски форум, кој минатата недела се одржа во швајцарскиот елитен ресорт Давос. Финансиските лидери предупредија дека може да се формира нов кредитен балон како што централните банки продолжуваат да пумпаат средства и да им нудат евтини кредити на банките кои се во неволја извршниот директор на Дојче банк, додавајќи дека на тој начин може да се создаде нов кредитен балон. „Владите и бизнис-лидерите треба да си го соберат ѓубрето зад себе, откако централните банкари создадоа вештачка презаситеност“, додава тој. „Кризата на банките им донесе психичка вакцинација, но с$ уште нешто може да тргне наопаку“, вели Рогоф, кој е п о р а н е ш е н гл а в е н е ко н о м и с т н а Меѓународниот монетарен фонд (ММФ). „Пр етрпевме мног у пр облеми, но инвеститорот во мене вели дека најлошото помина“, вели извршниот директор на Голдман Сакс, Лојд Бленкфајн. „Сепак, ова не е прв пат да сугерирам дека најлошото заврши, бидејќи болеста секогаш може да се врати“, додава Бленкфајн. Претседателот на банката УБС, Алекс Вебер, од друга страна, смета дека инвеститорите мора да бидат подготвени, бидејќи ги чека трнлив пат. „Иако се забележува стабилен тренд, с$ уште има простор за промени на расположението на пазарите, што не мора да значи дека ќе следува забрзано заздравувње“, изјави Вебер во интервју за Блумберг во Давос. А гувернерот на канадската централна банка, Марк Карни, вели дека големите светски економии, досега поддржани од централните банки преку ниски каматни стапки, треба да постигнат самоодржлив раст. Карни, кој треба да стане гувернер на Банката на Англија во јуни, смета дека мерките на ЕЦБ ја стабилизираа еврозоната и ги намалија нејзините трошоци за позајмување. Но, тој смета дека потезите на ЕЦБ беа круцијални, но не и одлучувачки и без прогрес во намерата за потребата за банкарска унија и реформи за зголемување

29

на растот. Тој истакна дека лидерите треба да го завршат тоа што го почнаа.

Без релаксирање

„Не се релаксирајте“, строго порача директорката на ММФ, Кристин Лагард, за време на дебатата посветена на економските изгледи за оваа година. Таа напомена дека кршливото заздравување зависи од лидерите и од нивната економска политика, особено во Европа, САД и во Јапонија, бидејќи тие се тие кои треба да донесат правилни одлуки. Нејзините коментари кои предизвикаа бурни реакции дојдоа на крајот на елитниот собир на којшто се собраа повеќе од 2.500 бизнисмени, финансиски и политички лидери, дојдени во Давос со цел да го зајакнат оптимизмот во економијата и да предизвикаат забрзано заздравување, но наместо тоа, тие се соочија со помрачни очекувања за оваа година. Стравувањата дека еврозоната ќе се распадне се намалија, додека САД ја избегна фамозната „фискална бездна“, односно автоматското зголемување на даноците и кратењето на трошоците кои најголемата светска економија ќе ја турнеа во рецесија. Но, сега постојат стравувања дека економиите коишто се соочуваа со криза може да ги намалат кризните мерки за заздравување на економиите, оние на кои гласно повикува ММФ. М МФ п р е д в и д у в а д е ка с в е т с кат а економија оваа година ќе расте 3,5%, што претставува скромен раст во споредба со минатогодишните 3,2%. Но, подобрувањата не се исти секаде. Еврозоната и Јапонија се во рецесија, а САД полека, но сигурно расте, додека брзорастечките земји како Кина константно се подобруваат. Како и минатата година, Европа и специфично должничките проблеми во

аншу Џејн

С

Дојче банк

ветот премногу се потпира на централните банкари, тие се нашите нови суперхерои кои може да предизвикаат нов кредитен балон. Владите и бизнис-лидерите треба да си го соберат ѓубрето зад себе, откако централните банкари создадоа вештачка презаситеност.

лојд БленКфајн

П

Голдман Сакс

ретрпевме многу проблеми, но инвеститорот во мене вели дека најлошото помина. Сепак, ова не е прв пат да сугерирам дека најлошото заврши, бидејќи болеста секогаш може да се врати.

Кристин лагард

Н ММФ

е се релаксирајте. Кршливото заздравување зависи од лидерите и од нивната економска политика, особено во Европа, САД и во Јапонија, бидејќи тие се оние коишто треба да донесат правилни одлуки.

17-те земји-членки на еврозоната беа во фокусот на Давос. Финансиските лидери во Давос истакнаа дека еврозоната с$ уште се наоѓа во чувствителна ситуација, која станува поризична поради бавниот процес на донесување одлуки.

Капитал број 692 31.01.2013

64

www.kapital.mk

технологии и бизнис

се одржа првиот TRAINING EXPO 2013 во МаКедонија

I menaxerite i vrabotenite mora postojano da u~at

Д

енес, како никогаш порано, е н е о п хо д н о з н ае њ е то. Едноставно, во актуелниот миг ќе опстојат само оние бизниси коишто се раководени од високообучени менаџери, но исто од така, и во кои делуваат високообучени вработени, кои ќе можат да ја егзекутираат деловната стратегија на компанијата на терен, односно на пазарот. Се чини, ова клучната порака која деновиве ја испрати до деловната и до обичната јавност во земјава првиот TRAINING EXPO 2013 Отворени денови на деловна едукација во Македонија, што се одржа на 24 и на 25 јануари во Музејот на македонската борба за самостојност и државност, во организација на тренинг-центарот Triple S Group. А првото издание на TRAINING EXPO предизвика огромно интересирање, за што сведочи и присуството на претставници од над 200 домашни компании, заинтересирани за примена на новитетите во деловната едукација во фирмите и институциите. Притоа, присуствуваа претставници на високиот и средниот менаџмент во земјава, кои се шефови на сектори и служби, супервизори, координатори, секретари, лидери на тимови, односно раководители од сите профили и области на деловното работење. Тие со внимание ги проследија презентациите на еминетните регионални тренери и предавачи од Македонија, Србија и од Хрватска, кои во последните десетина години имале можност да работат и како консултанти за водечки регионални, но и светски компании. Главната цел на TRAINING EXPO беше да се ПОВРЗАТ компаниите со најдобрите тренери од Република Македонија и од регионот, да можат да ги ПОДЕЛАТ различните искуства во стратегиите за мотивирање, едуцирање и развој на вработените, коишто можат веднаш да ги имплементираат во своите компании. И со тоа да ги ПОДОБРАТ перформансите на своите вработени. Оттука, ова е првиот годинашен TRAINING EXPO на Triple S Group, кој има за цел да им помогне на лидерите и на менаџерите за човечки

Првото издание на TRAINING EXPO предизвика огромно интересирање, за што сведочи и присуството на претставници од над 200 домашни компании, заинтересирани за примена на новитетите во деловната едукација во фирмите и во институциите ресурси да добијат информации и алатки за унапредување како на индивидуалните, така и на тимските перформанси во компанијата. Во таа насока, како што беше речено, менаџерите и нивните тимови мора да се вистински лидери во своите копании, за што е неопходна постојана нивна надградба и усовршување со нови знаења и со новитети во работењето и во деловната едукација и комуникација, за да можат да креираат нови деловни практики, коишто ќе им ги пренесат на своите вработени. Само таквите менаџерилидери, беше посочено, можат да направат своевидна алијанса со своите вработени, да ги мотивираат со позитивен поттик и со други стимулативни техники во услови и на намалување на платите. Но, секако, и соодветно да инвестираат во нивното знаење и доостручување, за да ги најдат излезните деловни решенија и во услови на економска криза, како што е сегашната. А таа, како што беше истакнато, не е само криза, туку и своевидна глобална промена на економскиот модел во светот, каде што е евидентно дека е потрошено повеќе отколку што е сработено, без да се вложува во своето знаење. И затоа, сега мора да се дојде до нова економска рамнотежа, а тоа подразбира и дека веќе нема место за финансиски промашувања. И за трошење на она што дури и не ни припаѓа. А беше заклучено дека во сето тоа е клучна улогата на раководните тимови во компаниите и во институциите, но и на вработените, на кои им е потребно зголемување на нивото на знаењата и вештините. На првиот TR AINING EXPO 2013, кој успешно го организира тренинг-центарот Triple S Group, беа опфатени и повеќе специјалистички теми од областите финансии, човечки ресурси, менаџмент,

продажба, маркетинг, набавка и логистика. Меѓу темите коишто побудија посебен интерес беа и како треба да се мотивираат вработените во услови на економска криза и во услови на намалување на платите, потоа за позитивниот поттик како ефикасен начин на мотивација, за новите правила за ефикасни промоции во променливи пазарни услови, за продажниот менеџмент и организацијата и мотивацијата на продажниот тим, како и за тоа дека без добро таргетирање и менаџирање на клучните клиенти на компанијата нема успех во продажбата и како со лидерство да се креираат успешни вработени. Во рамките на десетината презентации беа претставени и голем број практични примери и содржини на работењето, новите производи специјалистички академии за контролинг и управување со магацин, како и разни тренинзи и обуки, корисни и за менаџерите во компаниите, но за нивните вработени. Меѓу другото, првиот TRAINING EXPO обезбеди и дополнителен бенефит за дел од учесниците, кои беа и добитници на Смарт бенефит картичка, новиот производ на Triple S Group, при што оние кои во иднина ќе обезбедат ваква картичка ќе можат да користат бројни бенефиции, кои се дел од Бенефит-програмата на Triple S Group. Инаку, Triple S Group е групација која веќе девет години го гради своето искуство на овој специфичен пазар, а нејзиниот успешен раст, брзиот развој и професионалните принципи на делување ги обедини суштинското постоење на Triple S Learning, Triple S Recruitment, Triple S Speakers, Triple S Expertise Academy и Triple S Consulting.

...Политика...

ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ НЕ уМЕат МакЕДОНСкОтО НациОНалНО ЕДиНСтВО СЕ „билДа“ ОДНаДВОР!

Gruevski i Crvenkovski }e mora da zaigraat zaedno vo sporot za imeto! пишува:

катерина Синадиновска

К

katarina.sinadimovska@kapital.mk

апитал“ ви ги пренесува ставовите на високи дипломатски извори од Брисел, но и на домашните експерти кои ценат дека она што н$ очекува е еден бурен политички период на силни партиски препукувања, на интензивен притисок од Меѓународната заедница, но пред с$, и најважно на сериозен тест за македонските политичари. Никола Груевски и Бранко Црвенковски се пред натпревар, што овојпат ќе мораат да го

изиграат заедно. Во истиот тим... колку и да се обидуваат да ја фрлат тежината врз плеќите на другиот. Она што е тажно во приказната е дека капацитетот на двајцата за еден таков политички договор се „билда“ однадвор и дека во моментот, македонското национално единство се помага и се крепи со странска поддршка, додека двете партии се зафатени со тесни математики за сопствената политичка иднина продолжува на стр. 34-37

Капитал број 692 31.01.2013

32

www.kapital.mk

политика

Бучковски: Ако Црвенковски остане на чело на СДСМ, ќе се роди нова партија!

П

оранешниот премиер и претседател на СДСМ, Владо Бучковски, потврди дека (се) работи на создавање нов политички субјект, кој од една страна, е резултат на потребата да се понуди реална алтернатива на политиките на ВМРО-ДПМНЕ и од друга, на свеста дека актуелната СДСМ нема капацитет да го стори тоа. „Очекувам СДСМ да сфати дека со Црвенковски не може да го победи Груевски. Но, ако тој успее да направи маневар и да остане на чело на партијата, тогаш легитимно ќе се отвори прашањето за создавање нов политички субјект. Тоа е проект што се заговара неколку месеци, но доби на интензитет по 24 декември и по

> БРОЈКИ

7

милиони евра ќе одвои Владата од Буџетот за остарување на шесте мерки од Оперативниот план на Владата со кои се планира вработување на 2.000 лица годинава

најавите за бојкот од СДСМ. Јас сум инволвиран во процесот, но не сум идејниот творец и не претендирам да го предводам“, вели Бучковски во интервју за „Нова Македонија“, кој смета дека бројот на неопределени гласачи е најдобар показател за потребата од нов политички субјект. „Идејата произлегува од едни интелектуални кругови и од дел од македонската интелигенција, која се најде на удар не само од власта, туку и од СДСМ, со барањето да се определи“ вели тој.

До преговорите со ЕУ, М се занимава само со ситн

12

илјади полицијаци се ангажирани околу протестите на опозицијата

280

илјади буџетски евра ќе поделат сите партии кои имаат пратеник во Собранието (пропорционално, според бројот на освоени мандати) доколку ги исполнат условите за формирање на партиски истражувачкоаналитички центар

facebook 1

Македонски бог на контрапротестите: Баг Ра. Жарко Настоски

2

"Највише волим осмех твој, љубави моја Субрата Рој" Грујо и Ставрески у кафана кој слушаа М.Илич...:-) Моме Мартиноски

3

<<< Владо Бучковски ќе „учествува во формирањето на нова партија“. Имам предлог локација за одржување на основачкото собрание: Струга. Бетменвелит

Без политичка волја и независни институции, Македонија уште долго борбата со корупцијата ќе ја сведува само на лов на ситни риби. Големиот криминал и корупција најверојатно ќе се гонат откако ЕУ ќе почне да ни „дише“ во врат, односно кога ќе почнат преговорите... кога и да биде тоа пишува:

Габриела Делова

gabrieladelova@kapital.mk

фотографија:

Фотоархива на Капитал

Н

епрофесионална, продолжена рака на власта, селективна, зависна, без интегритет. Ова се етикетите кои со години се лепат на Државната комисија за спречување на корупцијата, која требаше да биде коректор на власта и да создаде услови за сериозна, транспарентна и независна борба со корупцијата во земјава. Политичкото опкружување во земјава и повеќе од дваесет години од постоењето на државата не успеа да созрее и да создаде услови барем за почетна политичка волја со корупцијата.

Десет години од формирањето на Државната комисија за спречување на корупцијата, Македонија с$ уште не може да зборува ниту за почеток за борба со корупцијата, а уште помалку за отворање на големи корупциски скандали како што тоа во последните неколку месеци го гледаме во соседството (апсењето на поранешниот премиер Иво Санадер во Хрватска, отворањето на корупциските скандали против премиерот на Словенија, Јанез Јанша, и градоначалникот на Љубљана, Зоран Јанковиќ) . Ако се суди според истражувањето на Институтот за демократија Социетас Цивилис, на сериозна борба против ова зло можеме да се надеваме дури откако ќе ги почнеме преговорите со Европската унија. Искуството со останатите земји во Европа покажува дека притисокот од Брисел е најголемата, а во многу случаи и единствена сила, која може да воведе дисциплина во борбата со корупцијата.

www.kapital.mk

Позитивни сигнали за спорот СПЦ-мПЦ

Капитал број 692 31.01.2013

бУм-трЕС

КомЕнтар

33

И

ако црковниот спор (официјално) не беше меѓу темите за разговор на српскиот премиер, Ивица Дачиќ, со неговите домаќини за време на посетата на Скопје, останува впечатокот дека неприсуството на светосавската академија што се одржа во Македонската опера и балет на претставници на таканаречената Православна охридска архиепископија (ПОА) значи расположение за компромис кај српската страна. Непоканувањето на претставниците на ПОА на свечената академија одржана во Скопје, а посветена на најголемиот српски светител, Сава, повеќе оди кон заложбите за решение.

Македонија ќе на корупција! Илина Мангова од Институт за демократија Социетас Цивилис во истражувањето со наслов „Дали антикорупцискиот модел носи резултати во Македонија“ вели дека Македонија затајува во процесот на броба со корупцијата и дека најмногу е насочена во бробата со ситната корупција. Крупните скандали и проблеми и понатаму остануваат, вели таа. „Македонија има слаб антикорупциски систем и ова се должи, пред с$, на недостигот на политичка волја. Во другите земји во Европа, ЕУ условеноста, односно почетокот на преговорите се главен двигател во борбата со корупција. Во Македонија поради тоа што нема преговори со ЕУ овој процес затајува. Пасивноста на Антикорупциска комисија е еден од најголемите проблеми во овој контекст. Прикажува дека работи, но работи со ситна корупција и едноставно бега од крупните проблеми. За да биде Антокорупциска доследна на својата работа таа треба да ги контролира високите позиции во земјава“, вели Мангова. Дека бробата со корупцијата во земјава од година во година оди во надолна линија, покажуваат и статистичките податоци. Истражувањето покажува дека последниот, односно третиот состав на Антикорупциска (од 2011 година) работел на вкупно 27 случаи досега од кои 21 на ниско ниво, а само 6 на средно ниво. Вториот состав (од 2007-2010 година), пак, работел на вкупно 60 случаи од кои само еден на врвно ниво, еден на високо ниво, 9 на средно ниво и останатите на ниско ниво. Првиот состав (од 2003-2006 година) пак, работел на 44 случаи од кои 7 на случаи за корупција на високо ниво, 7 на средно ниво и 30 на ниско ниво. Претседателката на Транспаренси интернешнал Македонија и поранешна претседателка на Атникоруцписка, Слаѓана Тасева, вели дека за да се излезе од ваквиот магичен круг потребно е да се случи силен потрес или шок кој ќе покаже дека вака повеќе не може. „Сега треба да се случи нешто што ќе предизвика силен потрес или шок за да се свестиме дека вака повеќе не може. Некој треба сериозно да им укаже на луѓе во Антикоруциска дека не си ја работат работата и дека невршењето на службената должност е кривично дело. Ние мораме да разговараме поинаку. Државате е веќе на работ и Македонија ова веќе не може да го поднесе. На Македонија & требаат независни институции“, вели Тасева.

Зоран СтаврЕСКИ

министер за финансии

’

Купи куќа, купи стан‘ има голема човечка димензија“, рече министерот, за проектот во кој субвенциите од Владата изнесуваат речиси колку парите потрошени за негово рекламирање.

ЈагнУла КУновСКа

кандидат за градоначалник на Карпош од ВМРО-ДПМНЕ

Д

а го вратиме Карпош во Скопје“, со овој слоган Куновска планира да ја тера кампањата за градоначалник на општината за која може да каже с$ освен дека не е урбана и скопска.

мИлан бандИќ

градоначалник на Загреб

Д

обив три во главата, но имам тврда глава. Им благодарам на граѓаните што беа нежни. Пациентот преживеа“, резимираше градоначалникот, откако половина час во хуманитарни цели беше цел на фрлачи на снежни топки.

twitter 1 Боби@BatmanSaysT

Ако не бидат прифатени нивните барања, Отпорот на СДС ќе завземе 5 семафори и ќе ги направи вечно црвени!

2 Влатко Васиљ@VlatkoVasilj

Во гради имам сонце за уште три партии... – Џафер

3 Tomislav@TomislavNaskov

Летаат 2 Амерички авиони над Скопје и едниот прашува „Абе ние бомбардиравме тука?“ Не бе така си беше.

габриела делова gabrieladelova@kapital.mk

И борбата со корупцијата чека на ЕУ!

Б

орбата со корупцијата во земјава се води како Македонија да не очекува дека до јуни или барем во блиска перспектива, ќе добие датум за преговори. Ако се верува на последното истражување на Институтот за демократија Социетас цивилис темелено на праксите од останатите земји во Европа, најглавниот двигател за борбата со корупцијата се преговорите со ЕУ. По таа логика, до почетокот на преговорите Македонија најверојатно ќе се бори само со ситната корупција. И сето тоа е во ред. За среќа, нема да бидеме првата земја чија „решителност“ за справување со корупцијата ќе зависи од притисокот од Брисел. Но, изненадува фактот што во оваа осумгодишна сага во приближувањето со ЕУ (од моментот кога добивме кандидатски статус), Македонија наместо да напредува, назадува во процесите со борбата со корупцијата. Единствениот чекор напред беше формирањето на Државната комисија за спречување на корупција. И напредокот застанува овде. Оттогаш, од година во година, Антикорупциска станува с$ поневидлива. Видливи се само критиките кои с$ почесто се лепат на сметка на оваа институција. Се чини од искуството на другите го учиме само негативното, а пред позитивните примери затвораме очи. Не само хрватскиот пример со Санадер, туку и примерот со Јанша и Зоран Јанковиќ во Словенија просто „бодат“ очи и јасно најавуваат што ја очекува Македонија од моментот кога ќе ги започне преговорите со ЕУ. Пример не ни е ниту Србија, која иако на патот кон ЕУ се приближи после нас, најави жестока борба со корупцијата. И наместо да покажеме проактивност и проникливност, чекаме, како и за с$ друго, Брисел да ни ги реши проблемите. Да се надеваме дека нема уште долго да се правиме слепи пред корупцијата. Европската унија веќе чука на врата!

Капитал број 692 31.01.2013

www.kapital.mk

34 политика ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ не умеат - македонското

Gruevski i Crven ]e mora da zaigr vo sporot za imeto! пишува

Катерина Синадиновска katerina.sinadinovska@kapital.mk

фотографија:

Фотоархива на Капитал

Н

енајавената посета на еврокомесарот за проширување, Штефан Филе, на Скопје, на само еден ден откако лидерите на двете најголеми партии ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ, Никола Груевски и Бранко Црвенковски, имаа таканаречена лидерска средба на која не успеаја да договорат излез од политичката криза во која западна Македонија, отвори многу прашања. Зошто дојде Филе? Што им порача на македонските лидери на поединечните средби? Што доби како одговор од нив? Каде и каков пожар се обиде да превенира Брисел и од каде е потребата за ваква итна реакција, ако се има предвид дека слични политички кризи Македонија досега поминала и без олкава паника од странскиот фактор. Што се однесува до самата лидерска средба, пак, очекувањата дека таа ќе резултира со доближување на ставовите на двете спротивставени политички опции, и обете закотвени, едните во Парламентот, другите на улица, беа еднакви на нула. Лидерските средби одамна кај нас го изгубија своето значење и веќе одамна добија ист третман како и формирањето анкетни или независни комисии за да се испита некаков инцидент... Затоа, не само што изненадува инсистирањето на ЕУ, овојпат пуштено во јавноста преку Кабинетот на шефот на државата, Ѓорге Иванов, да се формира токму независна комсија која ќе ги испитува случувањата во Парламентот во „црниот понеделник“ од каде што и произлезе политичката драма, туку изненадува и инсистирањето на серија лидерски средби во насока на тоа Груевски и Црвенковски да дојдат до заедничка точка на разбирање... Колкава е играта во позадина и што се случува и треба да се случи до јунскиот самит, кога ЕУ ќе го разгледува „вонредниот“ извештај за напредокот на земјата за сега и двајцата закрвавени политичари од македонскиот блок да бидат принудени да седнат и да се договараат? И да најдат договор... „Капитал“ ви ги пренесува ставовите на високи дипломатски извори од Брисел, но и на домашните експерти кои ценат дека она што н$ очекува е еден бурен политички период на силни партиски препукувања,

на интензивен притисок од Меѓународната заедница, но пред с$ и најважно, на сериозен тест за македонските политичари. Никола Груевски и Бранко Црвенковски се пред натпревар, што ќе мораат да го изиграат заедно. Во истиот тим. Она што е тажно во приказната е дека капацитетот на двајцата за тоа се „билда“ однадвор и дека во моментот, македонското национално единство се помага и се крепи со странска поддршка. Но, со ред...

Што порача Филе во Скопје?

Посетата на еврокомесарот беше прва од ваков тип. Филе досега ги најавуваше своите доаѓања, организираше пресконференции заедно со премиерот Никола Груевски на кои јавно го фалеше за постигнувањата во рамките на високиот дијалог, а потоа се организираа и брифинзи за новинарите во Мисијата на ЕУ во Скопје, на коишто се соопштуваа детали од средбите. Филе овојпат дојде итно. Ниту од неговиот кабинет, ниту од кабинетите на македонскиот премиер и претседател открија за што се зборувало. Молчат и од СДСМ. Велат дека договорот било да не се открива која била поентата на посетата на високиот европски функционер. Портпаролот на Филе, Петар Стано, за „Капитал“ вели дека с$ што требало кажале во официјалното соопштение, објавено и на интернетстраницата на Европската комисија. Но, во тоа соопштение пишува само дека „на средбите биле разгледувани подготовките за пролетниот извештај“, а комесарот имал „корисни дискусии со соговорниците“. Сосема штуро и недоволно, ако се има предвид дека посетата на Филе се случи ден откако пропадна обидот на Груевски и на Црвенковски на лидерска средба да најдат излез од политичката криза. И на ден,

www.kapital.mk

капитал број 692 31.01.2013

35 о НациоНалНо ЕДиНСтВо СЕ „билДа“ оДНаДВоР! политика

nkovski raat zaedno

„Капитал“ ви ги пренесува ставовите на високи дипломатски извори од Брисел, но и на домашните експерти кои ценат дека она што н$ очекува е еден бурен политички период на силни партиски препукувања, на интензивен притисок од Меѓународната заедница, но пред с$, и најважно на сериозен тест за македонските политичари. Никола Груевски и Бранко Црвенковски се пред натпревар, што овојпат ќе мораат да го изиграат заедно. Во истиот тим... колку и да се обидуваат да ја фрлат тежината врз плеќите на другиот. Она што е тажно во приказната е дека капацитетот на двајцата за еден таков политички договор се „билда“ однадвор и дека во моментот, македонското национално единство се помага и се крепи со странска поддршка, додека двете партии се зафатени со тесни математики за сопствената политичка иднина откако Филе во Брисел се сретна со македонскиот министер за надворешни работи, Никола Попоски. За разлика од официјалните позиции на ЕК, високи дипломатски извори оттаму се поотворени. Тие за „Капитал“ велат дека штом Филе дошол во посета вон рамките на предвидената динамика за средби, јасно е дека се работи за суштински средби и за проценка дека Македонија е во сериозна ситуација. Според нашите извори, Филе бил директен во пораките дека заедно со САД, сега ЕУ планира да ги преземе работите во свои раце за решавањето на спорот во обидот до јуни мора да се најде компромисно решние. „Тоа не мора да значи дека ќе биде конечната верзија. Многупати рековме дека доволно е да се даде некаков временски рок, гаранција, нешто што

Балканот повторно се здружува Информациите кои Ви се потребни за подобро работење во балканскиот регион секој работен ден, наутро, Ви ги испраќаме на e-mail или прочитајте ги на www.biznis-plus.com Нарачка и повеќе информации на: pretplata-mk@biznis-plus.com или на телефон: +389 2 3298 110

1

месец бесплатно!

Капитал број 692 31.01.2013

36

www.kapital.mk

политика Павле Трајанов пратеник на ДС

Ќ

е има нова лидерска средба на која ќе се договори формирање парламентарна комисија за утврдување на фактите за настаните од 24 декември. Ќе се одржат локалните избори, после кои во рок од 3 до 6 месеци ќе има и предвремени парламентарни избори. Во меѓувреме ќе се изгради консензус за спорот со Грција и со другите прашања поврзани со евроатлантските интеграции.

Нов обид на Нимиц со Јолевски и Василакис

М

едијаторот Метју Нимиц на средба со преговарачите, македонскиот Зоран Јолевски и грчкиот Адамантиос Василакис, ги сумираше впечатоците и размислувањата на двете страни откако на почетокот од јануари ги посети Скопје и Атина, а кои ќе бидат пресудни за понатамошното одвивање на процесот на разговори меѓу двете страни. Претходно, по средбите со државниот врв и во Грција и во Македонија, Нимиц рече дека за првпат гледа можност да се реши прашањето за името. Ваквиот оптимизам на Нимиц беше надополнет и со предлогот на еврокомесарот Штефан Филе за трилатерлна средба меѓу него и двајцата министри за надворешни работи, Никола Попоски и Димитрис Аврмополус, предлог кој официјална Атина го одби. Информации и детали за средбите и дали постои можност за евентуален конкретен предлог или предлози за кои преговараат двете страни, с$ уште изостануваат. И официјалните претставници во Македонија и оние во Грција, остануваат крајно претпазливи во изјавите за разговорите со медијаторот.

беше и претходно споменувано како варијанта, а вие го толкувавте како црногорско сценарио“, велат тие за „Капитал“. Други извори пак потенцираат дека главната поента на посетата на Филе била пораката дека сака да види усогласен став за спорот за името од двете главни партии во македонскиот политички блок: „Дали преку серија лидерски средби, дали преку некаква декларација или стратегија, сеедно. Време е да видиме државнички капацитет. До јуни с$ уште има време, а ова е последна шанса за нив двајца да демонстрираат политичка способност за овој проблем. Доста е со конкуренција и со политички пресметки. Домашните проблеми мора сами да ги решавате и демократијата мора сами да ја достигнете. Таа не се наметнува однадвор. Но, во ситуација кога поради домашен политички пазар загрозен е процес кој ние го менаџираме и водиме апсолутно дека ќе реагираме“, велат извори од ЕУ. На прашањето дали сметаат дека

одредени структури (и од власта и од опозицијата, а можеби и договорено заедно) свесно влечат потези со кои бегаат од евентуалниот напредок на полето на евроинтеграциите, европските дипломати велат: „Не веруваме дека се толку софистицирани вашите политичари за тоа да умеат да го изведат. Не дека се сомневаме дека такви идеи има во главите на власта и на опозицијата, но политички се наивни ако сметаат дека процесот на проширување на ЕУ зависи од некоја партија или од политички поединци, било во Македонија, било во другите земји. Процесот е многу поважен од нечии балкански политички кариери. Сега имате проблем пред вас, кој треба да се решава. С$ друго е губење енергија и дефокусирање. Тоа е веќе несфатливо. Особено сега, кога има силна можност за успех до јуни.“

Зошто Црвенковски ја повлече бланко-поддршката за Груевски за спорот за името? Пратеникот на СДСМ, Радмила Шекеринска, која беше дел од „црниот понеделник“ и којашто беше пред камери исфрлена од собраниското обезбедување оценува дека посетата на Филе не се однесувала само на надворешната политика. Иако, како што вели самата, Црвенковски не ја поделил содржината на разговорот со Филе ниту со најблиските соработници, почитувајќи го барањето за дискреција, таа не се сложува со констатацијата дека причината за пожарникарската итност на посетата на Филе е поврзана (со значајното придвижување на преговорите со Грција кон решение, како што периодов с$ погласно се шпекулира. „СДСМ не ни очекуваат од претставниците на меѓународната заедница редовни ’апдејти‘ на информациите за текот на преговорите. Националниот консензус за вакво прашање треба да го менаџира премиерот, оставајќи впечаток кај опозицијата дека го разликува барем највисокиот државен интерес од партискиот“, вели таа. Но, нејзиниот лидер, Бранко Црвенковски, во Клубот на пратеници изненади со сосема неочекуван став. Тој кажа дека нема да даде бланкоподдршка за евентуалното решение за името ако Груевски не прифати предвремени парламентарни избори: „Што се случува во преговорите во врска со решавањето на спорот со Грција јас не сум информиран, а не е информирана и македонската јавност. Јас можам да заклучувам во однос на

www.kapital.mk

Капитал број 692 31.01.2013

политика Радмила Шекеринска пратеник на СДСМ

Н

ационалниот консензус за вакво прашање треба да го менаџира премиерот, оставајќи впечаток кај опозицијата дека го разликува барем највисокиот државен интерес од партискиот. јавно дадените изјави од Нимиц, од министрите за надворешни работи, и од Европската комисија. Очигледно дека нешто се случува. Што се однесува до нас, доколку се постигне договор за одржување на предвремени парламентарни избори, којшто треба да се реализира во Парламентот со нашето враќање таму, нашата позиција во однос на тоа останува апсолутно иста. Да го повторам ставот - секое име што ќе биде прифатливо за Никола Груевски, а истовремено не задира во македонскиот идентитет, ние ’кард бланш‘ ќе го прифатиме. Меѓутоа, ако поради ова што се случуваше и поради ваквиот став на актуелната власт ние продолжиме со бојкотот на Парламентот и не учествуваме на локалните избори, тогаш таквата поддршка на невидено не функционира. Тогаш, целокупната одговорност за сите прашања, вклучително и за ова прашање, ја презема Никола Груевски и коалициската влада“, изјави Црвенковски. Ваквиот став на Црвенковски & се најде како „кец на десетка“ на власта во обвинувањата дека токму кога е најпотребно, Црвенковски се коцка со стратешките интереси на државата и дека бега од градењето заеднички став. Оттука, обвинувањата одат дотаму дека СДСМ намерно ја искреирала целата тензија, излегла на улица и го почнала отпорот токму поради информациите дека Црвенковски се плаши оти „тоа нешто што се случува“ во позадина, а кое би ги отворило вратите на ЕУ за Македонија е можност да се убеди Грција на некаков компромис. Од друга страна, од опозицијата враќаат дека топката може да се сврти и обратно и дека токму Груевски решил насилно да ги исфрли и пратениците и новинарите во искреирана атмосфера за создавање политичка криза во која во дефокус ќе падне напредокот на патот кон Брисел...

Што ќе се случува во иднина? Во меѓувреме, во Македонија,

37

Денко Малевски универзитетски професор

О

позицијата кај нас смета дека таа е на страната на демократијата и дека се бори за тоа. Притоа очекува посилна поддршка од странците и оние негативни тонови од СДСМ кон Брисел и кон Вашингтон се токму во таа насока. Тие се чувствуваат изневерени. Но, одговорот е дека САД и ЕУ не можат да заземат страна.

Она што дополнително отежнува секако е дилетантската промена на ставот на Црвенковски во однос на бланкоподдршката за спорот. Ако во изминатите три години овој политичар велеше дека за него е прифатливо секое решение кое не задира во македoнскиот идентитет, а кое ќе го договори премиерот Никола Груевски, со што ја демонстрираше својата поддршка за власта во овој исклучително чувствителен проблем, сега Црвенковски практички уценува и вели – ако СДСМ не учествува на локалните избори, и ако Груевски не ги прифати нивните барања, нивната „бланкоподдршка“ не важела! домашните аналитичари сметаат дека ќе дојде до смирување на политичката криза. Лидерот на Демократскиот сојуз, коалициски партнер во владата на Груевски, Павле Трајанов, смета дека многу бргу ќе има проширена лидерска средба: „На таа средба ќе се договори формирање на парламентарна комисија за утврдување на фактите за настаните од 24 декември. Ќе се одржат локалните избори, после кои во рок од

3 до 6 месеци ќе има и предвремени парламентарни избори. Во меѓувреме ќе се изгради консензус за спорот со Грција и со другите прашања поврзани со евроатлантските интеграции“, вели Трајанов. Тој смета и дека ќе дојде денот за реализација на неговата идеја за фазно решавање на спорот. „Првата фаза ќе биде постигнување согласност меѓу двете страни, потоа ќе се договара опфатот и другите атрибути на предлогот, за на крај двете страни да потпишат резолуција по предлог на Обединетите нации“, вели тој. За ваков оптимистички развој на настаните, професорот Денко Малески пак, вели дека неопходно е созревање на политичките лидери. Во таа насока тој ги оценува и пораките од Брисел, но и итната посета на Филе. Слично како и европските дипломати, и Малески порачува дека во последните неколку години, главната теза на странците е дека Македонија мора сама да се бори со сопствените проблеми и дека поминато е тоа време кога странците ќе н$ седнуваат на маса за да н$ учат што е демкоратија. Освен кога однесувањето дома задира во процеси надвор: „Задача на еврокомесарот е да дојде и да интервенира ако процени дека ситуацијата бара интервенција. Секако дека тоа е своевиден притисок, а она што претпоставувам го распаметило еврокомесарот е идејата оваа криза, испровоцирана од Парламентот да се прелее на улица. Опозицијата кај нас смета дека таа е на страната на демократијата и дека се бори за тоа. Притоа очекува посилна поддршка од странците и оние негативни тонови од СДСМ кон Брисел и кон Вашингтон се токму во таа насока. Тие се чувствуваат изневерени. Но, одговорот е дека САД и ЕУ не можат да заземат страна, ниту ќе си дозволат експлицитно мешање во внатрешни препукувања. Не оставаат да правиме глупости, надевајќи се дека така ќе научиме нешто“, вели Малески.

Капитал број 692 31.01.2013

38

www.kapital.mk

Интервју Во однос на сите стратешки прашања забележувам чист континуитет. Ако новата влада и новиот претседател во иднина водат политика на којашто на некој начин, јас сум & го поставил правецот во изминатите четири години, нема зошто да се жалам. Мене ме интересира само реализирањето на таа цел, а кој ќе ја реализира е помалку битно

Б Борис Тадиќ поранешен претседател на србИја

Novata vlast prodol`i so na{ata politika

орис Тадиќ присуствуваше на втората инаугурација на американскиот претседател Барак Обама, а во разговор за Гласот на Америка, тој ги пренесува своите впечатоци за манифестацијата, но дава и свои забелешки за актуелната политичка ситуација во Србија и за случувањата во неговата Демократска партија.

XX Како си поминавте и кои се Вашите впечатоци од инаугурацијата и од останатите настани таму? Денот ми помина како и на останатите посетители во Вашингтон за време на инаугурацијата, којашто навистина, не е само политички, туку и културолошки настан. Инаугурацијата е битна за целиот свет поради тоа што претседателот Барак Обама во својот инаугуративен говор упати важни пораки во меѓународен контекст, иако тие и не се најважни во крајна смисла, затоа што се очекува за неколку недели да & се обрати на нацијата. Тоа обраќање ќе биде особено значајно во меѓународно-политичка смисла поради надворешно-политичките стратегии коишто САД треба да ги стабилизираат во наредниот период. Во секој случај, се работи за важни денови за глобалната политика и за САД, којашто мора да ги решава своите проблеми, прашањата од стратешки карактер, треба да го промени квалитетот на сопствената економија, која всушност, претставува мотор, клучна движечка сила на глобалната економија. Разговарав со многумина, беше интересно на маргините на разните случувања да се стекнат искуства и да се земат предвид различните визии за моменталната политичка ситуација во САД, а во таа смисла, и на влијанието во светот. Добив некои впечатоци кои ќе ги искристализирам додека патувам за Србија, а потоа ќе се обидам да им сугерирам на моите пријатели во Србија како да ги имплементираат во идната политика.

XX Дали Ви е необично тоа што бевте повикани да присуствувате Вие, а не актуелниот претседател, Томислав Николиќ? Во американската политика не постои обичај на инаугурацијата да се повикуваат актуелни шефови на држави, тоа не беше така ни додека јас бев претседател на Србија. Од друга страна, добро е да се биде во Вашингтон овие денови, затоа што ова е еден вид фестивал на меѓународната политика и треба да се однесуваме што е можно попрактично.

Капитал број 692 31.01.2013

Интервју XX Поминаа повеќе од шест месеци откако не сте престедател на Србија, а Вашата партија не е на власт. Од таа перспектива, како Ви се чинат односите меѓу САД и Србија, прашањето за европската интеграција и косовското прашање? Дали барем во некој дел гледате продолжување на вашата политика во ова што го прави моменталната власт? Не само во некој дел, туку во однос на сите стратешки прашања забележувам чист континуитет. Еден новинар ме праша: „Дали жалите што не можете да продолжите со својата политика?“, а јас му одговорив: „Не“. Ако новата влада и новиот претседател во иднина водат политика на којашто на некој начин, јас сум & го поставил правецот во изминатите четири години, нема зошто да се жалам. Мене ме интересира само реализирањето на таа цел, а кој ќе ја реализира е помалку битно. Важно е да им биде подобро на граѓаните на Србија, а убеден сум дека нема подобра политичка опција за Србија од таа да оди кон Европската унија. Тоа не е формално прашање, туку прашање за суштински промени во нашето општество. Нема подобар и поприменлив модел на заедница којшто можеме да го примениме во Србија од моделот што постои на подрачјето на Европската унија. Тоа е една кристализација на најдобрите и најефикасните искуства во организирање на државата и на општеството, во подигнување на конкурентноста, воспоставување параметри за функционирање на државната администрација кои во секој случај, се поквалитетни од кои било што сме ги имале во минатото, во доменот на почитувањето на човечките права... Најпосле, и покрај економската криза со којашто се соочува ЕУ, сепак, тоа ќе биде просторот за највалитетен живот во наредните 20 години, па зошто Србија да не функционира според моделот на една таква заедница. Тоа ќе биде од корист за населението. Од друга страна, за проблемот со европската интеграција да се реши ефикасно, мора да решиме едно внатрешно прашање кое во меѓувреме стекна меѓународен карактер, а тоа е прашањето за Косово и Метохија. Мојата политика беше барање минимален интерес за Србите на Косово и во Метохија, но тој минимум би бил јасно дефиниран, со прецизни таканаречени црвени линии, коишто би го зачувале достоинството на нашиот народ, кои не би предизвикале чувство на трајна фрустрација во Србија, чувство коешто би било опасно не само за нашето население и за иднината на животот на многу генерации, туку и за целиот регион. Забележувам некој напор во новата влада за да се дефинира тој минимален интерес, и покрај тоа што се префрлува одговорноста на претходната владина гарнитура, па и на мене, за лошо управување со техничките елементи во преговорите. Управувањето било такво какво што дозволувале условите. Со години, со децении наназад немаме идеална ситуација со Косово и Метохија, туку ситуацијата е доста тешка и е последица на погрешни одлуки низ историјата, па во такво опкружување треба да се пронајде решение. Значи, тоа се добри потези на новата влада

Борис 39 Интервју тадиќ беше поканет на втората инаугурација на американскиот претседател Барак Обама, што се одржа минатата недела во вашингтон. Фотографијава со Барак и Мишел Обама е од 2009 година, за време на приемот во Метрополитен музејот во Њујорк

Точно е дека Томислав Николиќ не беше поканет на инаугурацијата на Обама. Во американската политика не постои обичај на инаугурација да се повикуваат актуелни шефови на држави, тоа не беше така ни додека јас бев претседател на Србија. и на новата администрација, но тоа што се создава тактички од страна на нашите ме загрижува е дека не гледам подлабока противници. Неоспорен факт е дека стратешка замисла зад тие потези, затоа Демократската партија е најголем резервоар што Србија е земја на којашто & се заканува на стручен и политички потенцијал во Србија опасност на меѓународен план да биде и во таа смисла, с$ што се случува вантре позната како земја со едно нерешено во партијата е од значење за иднината на прашање, косовското, а потоа српското општество. да стане целосно небитна за Владејачката коалиција меѓународната заедница. има хроничен недостиг од Во претходниот период кадар којшто е во состојба јас многу се залагав за да спроведува реформи Србија да стане важна на коишто & се потребни на меѓународниот безбедносен Прашање е дали Србија. И Демократската план, во борбата против партија кубуреше со кадар, организираниот криминал владејачката а камоли партии коишто и против тероризмот, во коалиција ќе никогаш немале ни идеја за политиката за помирување во опстане или ќе спроведување реформи, а регионот и во тој поглед, на имаме избори. сега мора да ги спроведуваат некој начин да биде корисна поради тоа што немаат друга Во таа смисла, и битна за целиот свет. Се рамка за политика, ниту пак, Демократската залагав да го извеземе тој можеле да размислуваат за модел на помирување и партија се наоѓа нова рамка. на други места во светот, пред предизвикот На некој начин, на актуелната моделот за борба против да се подготви коалиција & ја наметнавме организираниот криминал политиката што ја спроведува, за нови избори, и против тероризмот да што претставува значителен биде применлив и кај други по ударот што политички успех. Така што разузнавачки безбедносни го доживеавме тие денес немаат друг излез, системи и државата да не кога ја изгубивме а имаат и проблем затоа што биде споменувана само не располагаат со луѓе коишто власта за 2%, поради Косово или поради можат да ја спроведуваат таа недоволната соработка со колку што политика. Хашкиот трибунал, што се изнесуваше Сепак, помина малку време, случувало порано, туку да н$ изборниот пораз. можеби некои луѓе би можеле споменуваат и по добро. да се обучат за нова политика, но треба да поминат доста XX Како се снаоѓа Вашата Демократска партија од ситуација на години. Прашање е дали владејачката коалиција ќе опстане или ќе имаме избори. опозиција? Не & е лесно на партијата по четири години Во таа смисла, Демократската партија се целосна власт. Постои мислење дека наоѓа пред предизвикот да се подготви за Демократската партија во изминатите 12 нови избори, по ударот што го доживеавме години континуирано била на власт, што кога ја изгубивме власта за 2%, колку што едноставно, не е точно. Таквото мислење изнесуваше изборниот пораз.

Капитал број 692 31.01.2013

64

www.kapital.mk

технологии и бизнис

Socijlnite mediumi kako kanal za sovremena onlajn-komunikacija One ima najdObra kOmunikacija SO SvOite fanOvi na fejSbuk

С

оцијалните медиуми с$ повеќе стануваат еден од клучните канали за комуникација на компаниите. Директниот контакт со корисниците и приближувањето до нив ги прави с$ поважен дел во градењето на бизнис-стратегиите. Една од компаниите на македонскиот пазар која посветува исклучително внимание во оваа област е телекомуникацискиот оператор Оне кој неодамна ја доби и наградата за „социјално посветена” компанија од светски најпознатиот сервис за Фејсбук аналитика, Socialbakers. Наградата е доделена врз основа на податоците кои овој сервис ги обработил за третиот квартал од 2012 година. Компанијата Socialbakers е платформа за анализа на социјални медиуми која им овозможува на брендовите ширум светот да го мерат успехот од нивните кампањи на социјалните медиуми, но и да го споредуваат со нивните конкуренти. Наградата на Оне е доделена за исклучителен перформанс во делот „комуникација со корисници” на фан-страницата на Фејсбук на компанијата. Во третиот квартал од 2012 година Оне одговорил на повеќе од 90% од сите поставени прашања, коментари и објави на Фејсбук. Најголем процент од прашањата, дури 45% се одговорени во првите 10 минути.

XX „Навистина бевме изненадени кога Socialbakers првично н$ контактираа и н$ известија дека ни ја доделуваат наградата за Socially devoted company поради фактот дека воопшто немавме сознание дека компании од Македонија се вклучени во нивните анализи“ - изјави Душан Марковиќ, дел од маркетинг-тимот на Оне одговорен за социјалните медиуми. „Наградата е резултат на севкупниот труд на целата екипа сочинета од професионалци кои работат во различни оддели во Оне, од Центарот за грижа за корисници, Одделот за продукти, Маркетинг, ПР… како и од нашата агенција за социјални медиуми New Media, професионалци кои работат на различни нивоа во компанијата од менаџери и раководители, до специјалисти и асистенти. Веројатно тоа е и тајната на успехот на овој дисперзиран тим со кој станавме претпознатливи на социјалните медиуми (на Фејсбук, Твитер, Инстаграм и др.) во Македонија, како компанија која е нонстоп онлајн и е подготвена во најбрз рок да им излезе во пресрет на потребите и барањата на своите фанови, користејќи ги овие канали за комуникација на единствен и според нас

вистински начин”.

XX „За нас како компанија оваа награда претставува поттик да продолжиме да работиме според високите стандарди кои сами ги поставивме и кои веруваме дека креираат оригинално искуство и задволство кај нашите корисиници. За нас, социјалните медиуми не се само медиум за промоција и продажба на нашите услуги и производи, туку и обврска секогаш и секаде да бидеме заедно со нашите Оне и ЏаБест фанови“ – изјави Душан Марковиќ од Оне.

XX Дарко Булдиоски од New Media „Социјалните медиуми веќе одамна ја срушија границата на директна комуникација со крајните корисници. Компаниите сега имаат на располагање канали каде непосредно можат да стапат во диретна комуникација и во реално време да ги слушаат потребите на корисниците и да интервенираат врз основа на нивите барања. Интегрирањето на активностите на социјалните медиуми во целокупните активности на една компнија е процес кој станува задолжителен за секој посериозен бизнис. Секоја компанија која го прифаќа ова и која ја надминува фазата на користење на Социјалните медиуми само како дополнителен канал за рекламирање всушност претставува организација која на долг рок е чекор пред своите конкуренти.“ Статистиката на Socialbakers покажува дека стапката на конверзација на фан-страницата Фејсбук на Оне бележи пораст и истото изразено во проценти за последниот квартал од годината изнесува рекордни 97%. Оне е првата македонска компанија која ја доби оваа престижна награда имајќи го предвид огромното значење на социјалните медиуми за бизнисот и брендовите. Од своето основање во 2008 година, Socialbakers успешно работи преку своите канцеларии во Прага, Минхен, Лондон, Париз и Сан Франциско и претставува единствената платформа која на глобалните индустрии им овозможува компаративни анализи и локална категоризација во социјалните медиуми.

Socialbakers е поврзан со клучните социјални медиуми и дигитални компании Твитер, Фејсбук, Јутјуб, Линкедин и Гугл+, опслужува над 1.000 клиенти во повеќе од 75 земји во светот.

4 4 2258 часа со Ивана И Петре За шести предизвик каде со Ивана да се поминат овојпат два дена се одлучивме за Вевчани. Маски, вино, блокади, политика, Златна зора... 48 часа исполнети со фотографирање, импровизации, животни приказни, локални проблеми...

OslObOdeni vO vev^ani пишува:

Петре Димитров

petre.dimitrov@kapital.mk

фитографија:

Ивана Кузмановска

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

Н

екаде после пладне. Струга. Петок, 11 јануари. Со Ивана одиме на Вевчанскиот карневал, а друштво ни прават Оли, нашиот многу драг пријател кој секогаш ни ги „покрива дупките“ и Алекс, наш грчки пријател од Солун, кој го носиме да види како изгледа еден од најстарите карневали во светот. Во Струга наминавме да го собереме пријателот Перо, во чија фамилијарна куќа во Вевчани ќе престојуваме следниве 48 часа. Тетка Сузана, мајката на Перо, нормално, не н$ пушти без кафе, па околу пет конечно бевме во „отцепеното“ Вевчани. Се решивме за Вевчани бидејќи ни требаше бегство од „патриотите“ и „предавниците“. Сакавме да бидеме кај „нашите“. Не требаше многу време за да ни дојде убаво на душичката. Селото кое во комунизмот сакаше да се отцепи од државата со својата убавина (на моменти мислиш дека си во Маврово, на моменти во Швајцарија, па кога ќе го видиш езерото, изворите...), вечерата на Оли и мислата дека барем за еден викенд ќе бидеме спасени од протести и контрапротести н$ опуштија скроз. Виното на чичко Богуљуб (таткото на Перо), кој средил с$ пред ние да пристигнеме, ни дојде како јаготка на шлагот. Карневалот може да почне.

www.kapital.mk

Капитал број 692 31.01.2013

59

Златна зора во хеланки и чипка

С

ледниот ден одморени и свежи, полни со незагаден воздух (уште едно спасение, ич не ни фалеше скопскиот, втор по загаденост во Европа), веќе околу девет бевме на нозе. По утриското кафе отидовме да се видиме со Џоко, предводникот на групата Сокачар, за чија маска начувме дека е инспирирана од грчката партија Златна зора. Маските строго се кријат од сите до следниот ден кога треба да продефилираат на сред село, но ние со „врски“ наредивме да видиме како ќе изгледаат последните подготовки за маската, за која најверојатно, најмногу ќе се пишува и збори. Кој во што е маскиран се дознава дури откако маските ќе завршат во огнот, со што се означува крајот на карневалот. „Знате ли која чест ја имате? Да н$ снимаат како се подготвуваме сакаа и од една странска телевизија, мислам дека беше Би-би-си. Но, не им дозволивме. По минатогодишните настани, годинава има многу новинари. И странски. Дојдени се проблем да бараат...“, ни кажа Џоко, кој едвај чекаше да ни ја покаже маската. Од членовите на Златна зора, кои треба да бидат облечени во хеланки и чипка, преставени како хомосексуалци, с$ уште немаше трага, но затоа тука беше големиот гроб од стиропор (маска од минатата година со која Вевчанци ја „погребаа“ Грција), кој треба да го носат на раме. Овогодинешната маска е едногодишен помен на Грција. Да гледаме гробови од сабајле некако ни дојде „спуки“. Очекуваме нешто пооригинално и мудрост, по која се познати Вевчанци. Маската најмногу го потресе Алекс, кој како скаменет стоеше во ќошот од собата, не верувајќи му се дека ја гледа неговата земја „закопана“. „Премногу опседнатост од двете страни. Ова е невкусно. Јас не ја мразам Македонија. Дојдов да ги видам нејзините убавини и традицијата...“, ни искоментира кога го прашавме како се чуствува.

Вевчанец се станува со пијанство до инфузија

В

ремето ни се погоди и околу пладне „удривме“ една прошетка низ центарот на селото, каде што привршуваа последните подготовки за утрешниот голем ден. Минатата година маските на Вевчанци (дел од карневалот, кој е стар 1.400 години), познати по својата луцидност и често суровото прикажување на реалноста и појавите во општеството, предизвикаа протести и палење и сквернавење верски објекти. На Вевчанци најмногу им е криво што политиката лани успеа да им „уништи“ нештото на коешто чекаат и се радуваат цела година. Годинава нема да го дозволат тоа: „Не можеш да замериш за некоја маска. Идејата на карневалот е преку маските да покажеме какви сме, до кај сме, што ни чини, а што не... Ние сме единствената вистинска опозиција во земјава и работите ги кажуваме во фаца. За добро на сите... Прашај н$ вечер, па кога ќе бидеме доволно пијани, ќе ти кажеме и повеќе...“. Навистина беше убаво да си во Вевчани. Се чувствувавме како ослободени. Расположението дополнително ни го

подигна ручекот на Оли, кој од ништо направи нешто. Алачки може вода да му носи. Пиењето, по кое исто така е познат овој карневал, го оставивме за вечер. Од лани му должиме посета на Стојан, братучед на Перо. За да не ја нарушуваме традицијата, ќе почнеме оттаму. Овие денови во Вевчани се пие многу. Голем дел од неговите жители во понеделник по палењето на маските најверојатно, ќе завршат на инфузија, велат вевчанци: „Многу се претерува со алкохолот. Се мешат. Понеделник после пет може некој да те ограбе. С$ е покосено. Сите се на инфузија. Тестот за да станеш вевчанец се положува со две инфузии...“.

4 4 2260 о иваНа ива и петре часа Со е сме биле Никогашднел и толку по м трген навме накај Стојан.

Н

екаде околу осу е преполн со луѓе. Центарот на селото веќ а „натпреварот“ дек Видливо со голи очи а, . Гужва и пред сценат на во пиење веќе почнал нацијата ми кул а кув оче се каде што на полноќ вље јагоде. Страшно. музичката вечер со Ди маскира во вевчанска се ќе ва ина год кој д Стојан, ната маска е „69“ од пре шмизла (негова најпоз та фамилија ептен ни се ова нег ци. неколку години) и луѓе. Вистински вевчан израдуваа. Прекрасни постојано носеше топли а Додуша тетка Вера, кој се трудеше масата да биде кифлички и цело време ти Спасе ми велеше од чко полна, е кочанка: „Чи каш во каш. Ме прелажа. Ско ско ќе ро езе во аса тер бездна...“. але о на масата. И тие им Алекс го седнаа на чел убаво си живеат: „Утре ќе дојде и тој. огу мн е и македонски. пријател Грк со кој а жена од Куманово. Зна Многу добар човек. Им Грците. Нашите и нивните политичари со ни... Секогаш ни Немаме ние проблем и само за тоа се способ прават проблем, бидејќ кутрото дете, ништо не н$ разбира, Е, носи 'узо' кога доаѓа... “. о... адн дос е му о т на маса темата сигурн н куп луѓе ќе се собера И нели кога кај нас еде жна. збе политика станува неи . Латас лани цела галама ја направи. ам „Од Сител ич не ги сак мед да тече од телевизорот. Не се сите о как ел Сит даш Кога гле сме биле толку е жал што никогаш не диумите...“, будали... Најмногу ми ме и ите чар равија полити . Ни покажа и поделени. Што ни нап се, кој е фан на СДСМ Спа ко чич ше ира ент ВМРО-ДПМНЕ. За ком ува држ под ги , пак а Вер слика со Бранко. Тетка станува збор само за политичка чај среќа, во нивниот слу определба.

Секогаш контра политичарите

"К

ај нас крстот се фрлаше уште во комунизмот. Вевчанци отсекогаш биле против политичарите и никогаш не ги фермале... И јас бев на барикадата кога ја браневме од комунистичката власт нашата вода...“, со екстра домашно вино н$ врати во минатото чичко Спасе, за да ни го долови непокорниот дух на вевчанци, кој е запишан во кодот на овие жители уште од турско. Летото 1987 година вевчанци поставија барикади и штрајкуваа со глад откако власта сакаше, под изговор дека носи вода од вевчанските извори до соседното Октиси, да обезбеди вода за елитната населба Елен Камен, каде што тогаш се наоѓале вилите на партиските челници. Против Вевчанци за прв пат во тогашна Југославија беа употребени електрични пендреци и

имаше интервенција на специјалната полиција. „За тој немил настан денес сведочи плочата на сретсело, на која се напишани имињата на политичарите од тоа време кои се непожелни во селото...“, се уфрли син му Стојан, кој работи како кувар во општата болница во Струга и дневно спрема различни типови оброк за најмалку 100 болни. „Исто ги третираме и денешните политичари. Сега, еве на изборите пак ќе победи ВМРО-ДПМНЕ. Цел живот се на власт во Вевчани, но нема никаков аир од нив. Вевчанци не се задоволни, но механички се гласа за нив... Криза е, нема пари. Цел живот работев, а сега ни пензија не земам. Политичарите не ни мислат добро...“, дополни чичко Спасе, кој со години работел во Стружанка. Мубетот зачинет со вино немаше крај, посебно кога се собраа сите генерации на фамилијата на чичко Спасе. После полноќ се разделивме од убавите луѓе и правец во кревет. Не ни беше дојдено после ваква убава вечер да јадеме диви јагоди. А и утре е голем ден. Ќе ни треба сила.

www.kapital.mk

Капитал број 692 31.01.2013

61

Маската дава сила

М

аскирани во новинари и фотографи некаде после 11 во недела веќе бевме нацртани на сретсело. За разлика од вчера, кога налетувавме и на вевчанци, кои не беа расположени за муабет, на денот на карневалот кога се слави Василица или Стара Нова година сите беа in the mood. „Без маски сите се мирни. Маската ти дава сила. Можеш да бидеш којшто сакаш и да кажеш што сакаш...“, ни објасни чичко Богољуб кој е родум од Вевчани, а дојде од Струга за да ни прави друштво за карневалот. Некаде после два насобраниот народ почна да зазема стратешки позиции, што беше знак дека карневалската поворка доаѓа. На чело беше традиционалната маска „зет и невеста“ (двајца маскирани мажи, кои меѓу другите задачи, дента треба да ги посетат сите куќи во Вевчани и да пијат со домаќините; жените не учествуваат на карневалот).

Околу нив пак, дивееја исто така, традиционални маски: глупиот август и ѓаволите, од кои бегавме буквално како од ѓаволот, за да се спасиме од јагнешките кожи со кои „удараат“ по народот. Улогата на глупиот август е да ги заштити невестата и зетот, кои се симбол на плодност, а со публиката комуницираа агресивно со звуци и движења. Како и што очекувавме, една од најоригиналните маски беше инспирирана од инцидентите при гласањето на овогодинешниот буџет. И вевчанци на спортски начин, облечени во бејзбол-опрема, го изгласаа Буџетот. Тука беа и Груевски и Бранко прикажани како магична кутија, на која од едниот крај е премиерот, а на другиот лидерот на опозицијата, Барак Обама, PSY со вевчанска верзија на „гангам стајл“, Латас и Ивона, неизбежните Грција и ЕУ...

Тешко за работа, уште потешко да најдеш жена

О

ткако центарот на селото се расчисти и маскираните тргнаа да шетаат по вевчански улици и куќи, некаде околу четири дојде време за да се враќаме назад во загаденото Скопје. Некако не ни се напушташе Вевчани, кое исто така е познато и по најдобрите ѕидари и експерти за фасади во земјава. Порано тие најчесто своите вештини ги покажуваа на објекти во Словенија, Црна Гора, Австрија, Германија, Хрватска, Романија... а денес, како што раскажуваат Вевчанци, поради светската криза с$ потешко се наоѓа солидна работа надвор, па ѕидаaт по Источна Македонија. Транзицијата и овде уништи с$ што беше добро. За некогашната фабрика за тули, која вработуваше 1.800 лица, сведочи само објектот. „Не само што младите денес тешко можат да најдат работа, тешко е и да ги ожениме. Имаме дури 300 стари ергени во селото. Женски или како што ние по вевчански, шифрирано ги викаме, манука, нема, а мажи има колку сакаш. Лекот е или Украинки или Чехинки. Некои се решија да си купат Албанки“, коментираат вевчанци. Со тешко срце го напуштивме Вевчани, со мисла дека треба да се вратиме на напнатата атмосфера која секојдневно ни ја приредуваат „патриотите“ и „предавниците“ и пак да се „тресеме“ дали ќе има локални или не, дали ќе има и предвремени... Најтешко ни беше што ќе го пропуштиме најатрактивниот настап на карневалот, на фолк-кралицата Благица Павловска на полноќ и традиционалното одење на изворите после два, но компилацијата од најдобрите хитови на Мадона по пат заврши работа... Rescue me, it's hard to believe... п.с. Следната епизода на „24 часа со Ивана и Петре“ ќе ја читате

на крајот од февруари

капитал број 692 31.01.2013

62

на руЧек со...

www.kapital.mk

Коста Петров Извршен ДИректор на Pworld

S$ za od te Има само 29 години, а веќе соработувал со Ал Гор, Ричард Бренсон, Боб Гелдоф, Доналд Трамп јуниор, Кофи Анан и други светски познати личности. По неколкугодишното работење надвор, од пред две години во Македонија ја основа креативната агенција Pworld, со која повторно се врати во светот на организирање на најголемите бизнис-настани во светот пишува:

Петре Димитров

petre.dimitrov@kapital.mk

фотографија:

Ивана кузмановска

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

В

ели дека имал прекрасно детство во родниот Гостивар. Во тој период немал некоја посебна преокупација, но благодарение на неговите

родители кои го воспитувале дека с$ е можно ако се сака, уште како мал сфатил дека не постојат лимити кога е во прашање фантазирањето и желбата да стане што било. „Кога имав седум години татко ми за да ни обезбеди подобри услови за живот замина да работи во Швајцарија. Назима доаѓаше да н$ види, а ние одевме кај него налето. Во многу моменти ми фалеше, но животот е таков...“ Од детството со насмевка се сеќава на времето кога се појавило нинтендото и организирањето на турнири во играње

н а ш ето м ен И со Петровмод ени богатоторан от то ес р а н се ка ес араб е за одлучивм тели шумскиатасаљла та. н ле зе и

на играта „Супер Марио“. „Бевме хит со братучед ми, кој прв во градот имаше нинтендо.“ За периодот на основното образование вели дека нема многу убави спомени, поради преселбата од Гостивар во Скопје, кога бил петто одделение. „Многу трауматично ја доживеав преселбата. Често во училиште ме зафркаваа поради гостиварскиот акцент. За целата новонастаната ситуација ги обвинував родителите, но од денешна перспектива гледам дека го направиле вистинскиот потег“. До четиринаесетгодишна возраст

www.kapital.mk

капитал број 690 692 17.01.2013 31.01.2013

на руЧек со...

в

avisi ebe сонувал да биде доктор, бидејќи сметал дека со таа професија ќе може да каже дека успеал во животот. Но, наместо на медицина станува дел од Пексас, првата експириментална наставна програма, спроведена во скопското училиште „Раде Јовчевски Корчагин“, со која самите ученици бираат предмети и во која насока сакаат да се надоградат. Во „Корчагин“ завршува две години, а третата година средно ја продолжува во САД. „Отсекогаш ме привлекуваше идејата за американскиот сон, начинот на живот во САД и можноста ако си добар во тоа што го работиш да стигнеш до врвот. Агенцијата која ме прати таму ги зезна работите на старт и на почетокот имав проблем со сместувањето. Наместо кај предвидената фамилија престојував кај нивни пријатели, каде што видов дека американскиот сон е реалност. Фамилијата каде што престојував додека бев во САД живееше како во

најважно е како го

менаџираш талент от.

63

капитал број 692 31.01.2013

64

www.kapital.mk

на руЧек со...

Плаши се кога е с$ во ред.

најголем успех ми е ќеркат а Бела.

Да излеземе од синдромот на ’Билјана платно белеше‘.

серијата ’Династија‘.“ По завршувањето трета и четврта година средно, се враќа во Македонија, бидејќи му било прескапо факултетското образование да го продолжи таму. Сепак, не останува во Македонија, туку се сели во Прага, каде што запишува политички науки, со мислата дека ќе може еден ден да го смени светот. „Студирав на Амеркинскиот колеџ во Прага и ми се допадна што програмата н$ тераше да размислуваме со своја глава.“ По завршувањето на факултетот одлучува да остане во Прага, иако неговите родители претходно му најавиле дека дента кога ќе дипломира ќе престенат да го финансираат. Првото работно искуство го стекнал во Светска банка како волонтер на една од нивните програми, а потоа работел како агент во call центар за една британска фирма. Паралелно со тоа со неговата цимерка почнал да работи на кратки филмови, што ќе му пројави желба за влегување во бизнисот со продукција. Тоа на крај и случило, и со поддршка на вујко му решил да се испроба во таа сфера. За да направи портфолио решил да работи со една македонска музичка ѕвезда, но на крај не испаднало ништо. „Банкротирав и се вратив во Македонија. Не се сожалував себе си поради неуспехот, туку ми беше жал што ги разочарав моите кои толку многу вложија во мене, а и сестра ми која исто така дојде во Прага.“ По четири месеци повторно се одлучува да се врати во Прага и од неговите бара само пари за карта во еден правец. „Првите месеци беа тешки. Непознавањето на чешкиот јазик беше една од бариерите кои не овозможуваше лесно да се најде работа, но по четири месеци добив шанса да работам како продуцент во Маркус еванс, една од најголемите светски фирми за организирање бизнис-настани. Животот целосно ми се среди. И таман кога работите тргнаа на добро на имејл добив понуда за работа во Дубаи, од компанијата Информа, најголема во светот за организирање

бизнис-настани. Отпрвин мислев дека се работи за некоја заебанција, баш во тој период со пријателите планирав одмор во Дубаи. Одлуката дали ќе ја прифатам работата требаше да ја донесам за една недела. На крај се решив за Дубаи. И не погрешив. Престојот и работењето ми беа најдобриот филм во животот. Платата која ја земав таму беше колку мојата годишна заработка во Прага. Тешко се стекнуваа пријателства, па затоа целото време го посветив на работата. Но, по почнувањето на светската криза се виде дека лажниот сјај е само лажен.“ На почетокот на 2009 година ја добива ќерката Бела и со својата сопруга со која живеат и работат во Дубаи во 2010 година одлучуваат поради кризата да се вратат во Македонија. Големо влијание врз неговиот понатамошен приватен и професионален живот ќе одигра кабалата. „Си реков себеси дека е време да престанам да изигравам жртва и дека е време за големи работи.“ Истата година во Македонија ја отвора креативната агенција Pworld, која за две години станува лидер во областа. „Македонија ни е само база. Работиме во повеќе од 25 земји, за компании од типот на Фејсбук, Гугл, британската Кралска фамилија... Во земјава имаме 25 вработени, а имаме и канцеларии во Прага, Азербејџан и Дубаи. Успехот на компанијата е резултат на тимска работа.“ Компанијата изминатиов период имаше и два телевизиски проекти „Лидери“ и „Агенти на промените“. „Наша работа е да ја менуваме реалноста и да ги убедиме клиентите дека можат да работат со кого сакат.“ Деновиве Петров ја промовира и автобиографската книга „Се гледаме на врвот“. „Сакам со книгата да влијаам на промената на менталитетот и да излеземе од синдромот на ’Билјана платно белеше‘ и на секој неуспех да се тешиме со ’нека има само здравје‘. Луѓето, посебно младите, за кои и ја напишав книгата треба да знаат дека може да се посака с$.“

специјален прилог

14

февруари 2013

осиГурување и лиЗинГ

“ЖивоТноТо осиГурување е оБеЗБедување на иднинаТа“

Еден од најбрзорастечките сегменти во осигурителниот бизнис во Македонија е животното осигурување. Во првите два квартала од годината овој осигурителен сегмент порасна за 22,1% во однос на истиот период претходната година. иако се уште држи релативно мал удел од осигурителниот колач, животното осигурување допрва ќе расте и ќе се развива!

капитал анализира и демистифицира: u зошто животното осигурување зема толку голем замав во Македонија? Дали граѓаните конечно стануваат свесни за потребата да си го осигураат животот? u какви законски измени бараат осигурителите и како тие ќе влијаат врз осигурителниот пазар? u Oсигурување версус пензискиот систем- дали

осигурувањето е гаранција за сигурни пензионерски денови во услови на глобалниот тренд на стареење на населението и се поголема оптовареност на пензиските фондови? u на кој начин овие две работи можат да се надополнат како комбинација која ќе значи многу посигурни пензионерски денови! u капитал прави симулација што за еден вработен ќе значи земањето осигурителна полиса во однос на неговите примања по одење во пензија? u кои земји во светот предничат по животно осигурување? u кој и какви пакети на приватно и дополнително здравствено осигурување во Македонија ќе понуди? u кои се поволностите за осигурениците и приватните здравствени установи?

Повеќе информации во врска со прилогот и комерцијално претставување во истиот можете да добиете на е-маил boban.gjorgjievski@kapital.mk или на телефонскиот број 02 3298 110 локал 105

специјален прилог

Лица за контакт: Гордана Михајловска БоБан ЃорЃиевски

7

февруари 2013

Св. Валентајн & Св. трифун

“Прославете го празникот на љубовта и виното со стил!“ Денот кога се закројуваат лозјата, кога се наздравува за бериќетна година и за што поголем род на грозјето како и денот кога вљубените масовно ја прославуваат љубовта. капитал се придружува кон прославата и:

ве инспирира љубовта и виното да ги дегустирате на неоткриени, необични и возбудливи места ширум Македонија кои ќе ве извадат надвор од просечноста!

Ќе ве информира за сите настани кои се организираат по овој повод за навреме да одлучите како и каде ќе ги прославите празниците;

Ќе ви ги предочи најелегантните, најромантичните и најпосакуваните подароци за одбележување на празнокот на љубовта!

анализира зошто св. валентајн е веројатно глобално најпопуларниот празник кој се празнува ширум светот, без разлика на верската припадност на луѓето?

Зошто празникот на љубовта прерасна во глобална потрошувачка треска?

Ги прашуваме македонските винарници како тие го доживуваат празникот на лозарите, како го прославуваат денот и што за нив значи празнувањето на виното!

како овие два празника се прославуваат ширум светот?

какви промени се случуваат во светската винска индустрија и зошто производителите од таканарешениот стар свет повторно се враќаат во игра, посебно на европските пазари?

повеќе информации во врска со прилогот и за комерцијално претставување во истиот обратете се на е-mail: sanja.savovska@kapital.mk или на телефонскиот број: 02 3298 110 локал 104

Лица за контакт: Гордана Михајловска сања савовска

66

Капитал број 692 31.01.2013

www.kapital.mk

светот на виното

OMA@ ZA VINOTO

З

Што е вино?

а виното е напишано многу. И секогаш има што да се пишува! Зошто? Затоа што виното не е обичен производ за прехрана, за консумација. Тој е единствен производ (можеби уште и лебот) кој во себе содржи толку многу човечки знаења, умеења, труд и внимание, грижа и посветеност, толку историја и сеќавања. Без виното светот сигурно би изгледал поинаку. Виното е најстариот пијалак на светот. Се создавало уште во предисторијата. Низ виното може да се согледа целата човечка цивилизација и развој. Низ него се проектирала и најголемата светска религија. Виното е тука и во тага и во радост, кога се слави и кога се работи, а особено кога се ужива. Виното е неразделно од уметноста. За него пишувале и пееле речиси сите, од Хомер до денешните творци. Го има на фрески, во сликарството, во театар, во опера, на филм, во шансоните и во канцоните. Виното пред с$, е култура. Култура на негување на лозата, но и одгледување на духот. Лозата е глобална култура. Постојат околу десет илјади видови винова лоза, што говори за едно огромно биобогатство. Неа ја има насекаде каде што климатските услови го дозволиле тоа. Во дваесеттиот век таа се проширува на сите континенти. Се создава „Новиот вински свет”. Постои извонредно голем број производители на вино, а постојано се раѓаат и нови.

Виното се шири како култура насекаде низ светот. Виното добива значење во прогресот на одредени земји и цивилизации. Ако до пред една деценија во Кина виното било главно непознат пијалак, денес е тоа земјата каде што виното е симбол на култура, добри манири, благосостојба, стандард. Во меѓувреме, и Индија почнува да произведува вино. Во винската индустрија се вртат исто толку средства колку во цивилното авиопроизводство! Винарството е главната егзистенција за цели региони. Винскиот туризам е новооткриена стопанска гранка. Виното е и здравје. Обемни и сериозни истражувања говорат за извонредните својства на виното за зачувување или за подобрување на здравјето. „Има повеќе знаење и филозофија во шише вино отколку во сите книги”, рекол Луј Пастер, творецот на енолошката наука. Затоа виното треба да се цени, да се сака. А тоа може да се случи само ако го познавате. На оваа страница ќе најдете текстови кои ќе ви помогнат подобро да се снајдете во огромната тема наречена - вино! Ќе зборуваме за винските трендови, за винските творци, за познатите региони, видови, типови, за винската етикеција, дегустација, за комбинирањето на виното со храната. Целта на овие прилози би можеле да се преточат во досетката ако го сакате виното, запознајте го подобро за да се вљубите во него. Ако пак, не го сакате, сигурно ќе го засакате!

ТРЕНДОВИ

Нема криза за розето

Д

али знаете дека розето е „најтрендовското” вино во светот во последните дваесетина години? Овој вид вино постојано има своја нова публика. Иако во минатото се сметаа за помалку добри, денес розе-вината достигнуваат завидно квалитативно ниво. За розето се води сметка кога се садат нови насади, зашто е уочено дека не секое црно грозје дава и добро розе-вино. Се споменува и културата на розе-виното. Единствено на пазарот на розе-вината не се почувствува ништо од кризата. Напротив! За последните 20 години консумацијата на розето во Франција е зголемена двојно, но така е и кај големите потрошувачи како што е САД, на пример. И кај нас во последните години се направија добри розе-вина. Нашите винари го следат трендот и се води исклучителна сметка за да се постигне овошноста, која е најпосакуваното својство кај овие вина. Во светот особено се ценети розе-вината од француската област Прованса, кои станаа лидери на светско ниво. Денес 87% од нивното вкупно производство отпаѓа на овие вина. Се работи за повеќе од 150 милиони шишиња.