693-Kapital magazin

n Инвазија од делегации во потрага по инвестиции во Катар

А Од шеИКОТ... шИПКИ!........стр.28 n Над дваесет нови хотели никнуваат во метрополата....стр.22

број 693 цена 100 ден. | 7 февруари, 2013, четврток | година 14

www.kapital.mk

МАГАЗИН ЗА БИЗНИС И ПОЛИТИКА

Hrvatska na 1 juli vleguva vo EU! [to dobiva, a {to gubi

вО ОвОј БрОј

Makedonija?!

j nE nikoj nE vidE, niko a a@ slU[na, nikoj nE k

skandalozno nivo na str. novinarski 38 kvalitet

Капитал број 672 12.09.2012

 Инвазија од делегации во потрага по инвестиции во Катар

4

А ОД ШЕИКОТ... ШИПКИ!........стр.28

НАВИГАТОР

 Над дваесет нови хотели никнуваат во метрополата....стр.22

БРОЈ 693 ЦЕНА 100 ДЕН. | 7 ФЕВРУАРИ, 2013, ЧЕТВРТОК | ГОДИНА 14

www.kapital.mk

МАГАЗИН ЗА БИЗНИС И ПОЛИТИКА

Hrvatska na 1 juli vleguva vo EU! [to dobiva, a {to gubi

ВО ОВОЈ БРОЈ

Makedonija?!

NE NIKOJ NE VIDE, NIKOJ SLU[NA, NIKOJ NE KA@A

Skandalozno nivo na str. novinarski 38 kvalitet

сОдРжИНА 07 навигатор 14 cover story

„Капитал“ анализира: Хрватска на 1 јули влегува во ЕУ! Што добива, а што губи Македонија?!

22 „Капитал“ анализира: инвазија на нови легла во Скопје Над дваесет нови хотели никнуваат во метрополата

26 Капитал аКадемија

работилница на Капитал академија: „маркетинг преку социјалните медиуми“ Социјалните медиуми с$ почесто во маркетингот на македонските фирми

www.kapital.mk

ИздВОјуВАме Ќар или зијан

за разлика од српските и од босанските компании кои пред излегувањето на Хрватска од бесцаринската унија цеФта „билдаат“ подобри пазарни и извозни позиции или се „местат“ да станат производни бази на моќните хрватски компании, македонските с$ уште се во зоната на размислување и набљудување. за жал, пет месеци пред промена на трговскиот режим во регионот, македонските менаџери немаат ни визија, ни акциски план за освојување на пазарот кој сега неприкосновено го држат хрватските производи на македонскиот пазар. за освојување на другите пазари во регионот не станува ни збор!

XX Стр. 14

28 анализа

инвазија од делегации во потрага по инвестиции во Катар А од шеикот... шипки!

38 политиКа

никој не виде, никој не слушна, никој не кажа Скандалозно ниво на новинарски квалитет

42 интервју

милан Бачевиќ, министер за природни ресурси, рударство и просторно планирање на Србија Од 1972 година сонувам бродови на Морава

44 Свет

за Фолксваген, пежо, Фиат, Бмв и Форд крвта с$ уште тече погусто отколку бензинот Семејни врски владеат со светските автомобилски гиганти

48 БизниС лидери

поранешната „гугловка“ сега се грижи за растот на лутиот конкурент Мариса Мејер, жената што го мрдна Јаху од мртва точка

51 Специјален прилог

14 Репортери со граници

извештајот на репортери без граници, кој н$ смести речиси на дното на листата со слободни медиуми, на 116-то место од вкупно 179 (со пад од цели 22 места за само една година), даде целосно право прстот да се впери кон власта... но, не само таму. затоа што не треба многу длабока анализа за да се сфати дека новинарските стандарди се силно нарушени и од разните организации и поединци, кои за да биде иронијата поголема, уште се декларираат како борци за слобода на говор, а и самите и тоа како влијаат врз слободата низ медиумите.

XX Стр. 38

Св.Валентајн & Св.Трифун

62 на ручеК Со...

алеКСандар чомовСКи, новинар Мракот мора да предизвика светлина

66 Светот на виното

винСКи велиКани Ротшилд - виното како уметност

РеГИОНАЛНИ ПАРТНеРИ НА КАПИТАЛ

38

Нарачка и повеќе информации на: pretplata-mk@biznis-plus.com или на телефон +389 2 3298 110

...Навигатор... ОдржливОста на ЕУ прЕд нОв гОлЕм прЕдизвик

Buxetot na EU u{te pove}e gi raskara Kameron i Oland габриела делова

gabriela.delova@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на капитал

О

ткако премиерот на Британија, Дејвид Камерон, јасно и гласно кажа дека сериозно размислува дали Британија треба да остане дел до Европската унија, сега уште еднаш го шокира членството во Унијата, особено Франција, со најавата дека доколку не е во интерес на Обединетото Кралство, нема да даде зелено светло за предложениот Буџет на Европската унија од еден трилион евра. Ваквите размислувања на Камерон, кој бара драстични кратења во Буџетот, се најдоа на остра критика од страна на францускиот претседател, Франсоа Оланд, кој критикувајќи го Камерон побара 26 земјичленки да не бидат заложници на интересите на една земја. Но, се чини освен Британија, и Холандија, Германија, Шведска и Финска исто така се против одлуката да се зголеми Буџетот на Унијата. В акв ата п оз иц ија го остава Оланд сам во настојувањата да не се штеди во новиот Буџет на Европа. Но, и покрај тоа, францускиот лидер верува во комрпомис за Буџетот. Освен за штедењата во Буџетот, Оланд упати загриженост и околу политиката за менување на еврото со цел да се стабилизира курсот на еврото кој во моментот е изложен на силни осцилации на пазарот на девизи. Сликата која во моментот јасно се исцрта непосредно

пред донесувањето на европскиот Буџет, уште еднаш јасно го покажува она, за кое ЕУ со години се наоѓа на критика. Солидарноста и поголемата интегрираност на ЕУ, не само што не е дел од размислувањата на челниците на земјите-членки на Унијата, туку во услови на финансиска криза воопшто не е ниту тема на размислување. Вакв ата ра з единето с т во ра змислувањата на најистурените играчи на Унијата, како резултат на економската криза, ја поставува дилемата

дали Европа ќе успее да се соземе од неочекуваниот удар кој тешко го надминува или сепак ќе се соочи со последици кои во моментот можат само да се претпоставуваат. Како и да е, јасно е само дека со финансиската криза, одлуките во Брисел уште долго ќе зависат од националните интереси на најголемите и најистурените членки на семејството. Колку во услови на криза тоа ќе биде одржлива политика за еврозоната и за Унијата останува да се види.

Капитал број 693 07.02.2013

НАВИГАТОР ИЗЈАВА НА неделата

“

> БРОЈКА

7,4% пораст на извозот проектира НБРМ за 2013 година, а 10,4% за 2014-та. За увозот пак, проекциите се дека ќе порасне за 6,5%, а 9,8% за следната година. Нето извозот годинава ќе порасне за 4,9%.

Барак Обама

претседател на САД

победник на неделата

Жељу Желев

+

Гласот на разумот, кој за жал, го игнорираат сите надворешни фактори инволвирани во спорот за името на Македонија, во својата најприродна форма прозвучи од поранешниот бугарски претседател Жељу Желев. „Како може да се дозволи името на една нација, на една држава да го решаваат други?“, прашува Желев во ситуација кога во државата од која доаѓа се води жестока кампања за попречување на преговорите на Македонија со Европската унија, а зеленото светло за нејзин напредок во евроинтеграциите се условува со прифаќање на бугарското гледиште за македонскиот национален идентитет. Желев не застанува овде, туку продолжува со лекција по здрав разум и до самата ЕУ, критикувајќи го механизмот за одлучување кој подразбира целосен консензус, што остава простор (досега максимално искористен од страна на Грција) каприциозното однесување на одредени членки на Унијата да биде пресудно за некои од најважните политики, како што е политиката на проширување. „Тој механизам за наоѓање решение со целосен консензус е целосен идиотизам. Така, буквално им се дава можност на заинтересираните соседи да се расправаат со државата за која станува збор“, гласи ставот на поранешниот претседател за ова прашање.

Конгресот да го одложи автоматското кратење на владините трошоци што би стапило на сила на 1 март. Длабоките и неселективни кратења во образованието, енергијата и националната безбедност ќе н$ чинат работни места. Тоа не е добро за економијата. Добрата вест е што ова не мора да се случи.

“

8

www.kapital.mk

Блумберг: Македонија меѓу 50 најиновативни земји во светот

А

генцијата Блумберг ја смести Македонија на 48-то место на својата листа од 50 најиновативни земји, според индексот за иновативност. Листата е составена врз основа на седум критериуми - интензитетот на спроведување на научноистражувачките и развојни работи, нивото на продуктивноста на трудот, концентрацијата на високи технологии,

Дачиќ и Вучиќ привремено го изгаснаа пожарот во владината коалиција

пишува:

Габриела Делова

gabriela.delova@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

К

онфликтната ситуација меѓу коалициските партнери во Србија, премиерот Ивица Дачиќ и неговиот заменик, Александар Вучиќ, кои само шест месеци ги делат фотелјите во Владата во официјален Белград, минатата

недела кулминираа до точка до која официјален Белград сериозно почна да ја преиспитува одржливоста на коалицијата и потребата од одржување нови парламентарни избори. Искрата на ваквиот пожар започна со аферата „Српски вотергејт“, односно прислушувањата на српскиот претседател Томислав Николиќ и на вицепремиерот Вучиќ, но минатата недела сериозно кулминира со објавување на доверливи информации кои укажуваат на поврзаноста на премиерот Дачиќ со најголемиот нарко-бос во Србија, Дарко Шариќ. Ваквиот заплет во трилер-

www.kapital.mk

процентот на истражувачи на милион луѓе, продуктивноста на индустријата, нивото на образование и патенти. Блумберг почнал со анализа на 200 земји, па листата ја намалил на 96 и на крајот исфилтрирал 50 најиновативни. Од земјите од регионот, на 34-то место од листата се наоѓа и Хрватска, која има индивидуално најдобар рејтинг кога станува збор за патенти, по кои се наоѓа на 31 место, додека Македонија е најмногу вреднувана по концентрацијата на високи технологии и продуктивноста на индустријата, каде што во двете категории го зазема 28-то место.

Капитал број 693 07.02.2013

НАВИГАТОР

9

мисла на неделата

> БРОЈКА

31

милион евра резервации заради лоши пласмани морала да одвои Комерцијална банка- Скопје минатата година, повеќе од двојно поголема сума во споредба со 2011-та. Уште еден доказ за влошената состојба кај компаниите.

Ако Í должиш нА бАнкАтА 100 долАри тоА е твој проблем, но Ако Í должиш 100 милиони долАри, тоА е веќе нејзин проблем.

Џ. Пол Гети американски индустријалец и милијардер

лидери Српскиот вицепремиер, Александар Вучиќ, кој хрватскиот магазин „Глобус“ го опишува како „вистинскиот владател на Србија“, со најавата за жестока борба со корупцијата успеа да ја разниша владината коалиција и ја остави отворена можноста за нови парламентарни избори приказната, како што ја нарекуваат српските медиуми, беше причината поради која Дачиќ и Вучиќ седнаа на иста маса со цел да ги „испеглаат“ разликите во коалицијата. Но, иако по средбата се доби впечаток дека пожарот е локализиран и предвремени избори нема да има, сепак најупатените во комуникацијата Дачиќ-Вучиќ, тврдат дека можноста за нови избори во Србија, останува отворена. Ваквите тврдења најмногу се темелат на изјавите на вицепремиерот Вучиќ кој настојува во одлучноста оваа владата да биде подобра од претходната и да ги реши сите криминални и корупциски дела во Србија. И додека Дачиќ повразноста со криминалните групи ја правда со обиди за дискредитирање на власта, Вучиќ настојува дека „нема и не смее да има заштитени, без оглед на име, презиме и функција“. Колку Вучиќ ќе издржи во својата одлучност да ги разоткрие вистинските лица на криминалот во Србија, останува да се види. Но, ако се верува на хрватскиот магазин „Глобус“, кој Вучиќ го ословува како „вистинскиот владател на Србија“, Вучиќ е искрен во намерата да се справи со криминалот и корупцијата во Србија. Како и да е, ваквиот заплет најавува бурен период на српската политичка сцена кој барем засега актерите одбиваат да го претворат во ново изборно соочување, кое сепак не е исклучено во блиска перспектива. Според анализите во Србија, исходот од оваа драматичност, најдобро ќе се знае по одлуката на Брисел дали на Србија ќе & додели датум за преговори или не.

Н

губитник на неделата

ИзеТ зеќИРИ

ајактивниот пратеник по враќањето во Собранието по едномесечниот бојкот покажа што значи опозиција, и иако осамен, успеа да го стави „во тесно“ премиерот на пратенички прашања

К

АРБеН ЛАБуНИшТА

андидатот за градоначалник на ДУИ во Струга, Арбен Лабуништа, покажа како доследно се почитува законот и се откажа од пратеничкиот мандат.

не им беше неделата

А

ВуК ЈеРемИќ

ктуелниот претседател со Генералното собрание на ОН, Вук Јеремиќ, ризикува да биде избркан од партијата од причина што с$ уште не го вратил својот пратенички мандат.

Б

АНдРеЈ КОВАчеВ

угарскиот европратеник Андреј Ковачев со бројните амандмани поднесени кон Резолуцијата за Македонија во Брисел дополнително ја поткопува политиката за добрососедство

_

ТРАЈКО ВељАНОсКИ Претседателот на македонското Собрание не успева никако да се отплетка од јазолот на скандалозни постапки со кои само му се урива угледот и кај јавноста, но и кај дипломатскиот кор, чии претставници с$ почесто во неофицијалните разговори велат дека не се задоволни од начинот на кој спикерот ја менаџира политичката криза која владее во законодавниот дом. Вељаноски се „прослави“ откако Институтот Социтетат цивилис излезе да ја демантира анкетата што ја објави Собранието повикувајќи се на овој институт. Иако Вељаноски веднаш прати контрадемант, остана печатот во јавноста, особено откако доби и извинување на една насловна страница, што веднаш беше протолкувано како негов обид за вршење притисок. Неколку дена потоа пратеникот на ВМРО–ДПМНЕ, Александар Николоски, изјави дека ВМРО–ДПМНЕ е подготвена да носи нов Деловник за работа на Парламентот и без да биде земено предвид мислењето на опозициските партии (дури и на тие што останаа внатре), што се смета за преседан, а првиот парламентарец остана нем на овие најави. Во светските парламенти деловниците на работа се договараат заеднички меѓу власта и опозицијата.

Капитал број 693 07.02.2013

10

www.kapital.mk

НаВиГатОР

ГРафиК На Неделата... Јавниот долг достигна 2,54 милијарди евра БдП што е 32,1% од Б Бд П

3 фаКти Кти за... К

37%

1,59

1,71

2007

2008

2009

2010

2,54

2,08

1,38

1,67 2006

1,43

1,84 2005

1,58

1,59

1,71

1,87

Извор: Министерство за финансии

21%

е најголемиот пад на просечна плата во истиот период, кај секторот спортски, забавни и рекреативни дејности

47.000

денари е највисоката просечна плата, во секторот правни и сметководствени дејности, а 9.500 денари најниската, во кожарската индустрија

(во милијарди евра)

2002

2001

2003

2004

2011

д

2012

олгот на централната влада заклучно со декември лани достигна 2,54 милијарди евра, (БдП) што е 32,1% од бруто-домашниот производ (Б дП) П) на земјата, објави Министерството за финансии. за една година, јавниот долг е зголемен за 456 милиони евра, што е пораст од речиси 22% во споредба со 2011 година. Како удел во БдП од 27,8% на 32,1%.

е најголемиот раст на просечна плата во Македонија од јануари до ноември 2012, кај помошните услужни дејности во рударството

светот низ медиумите...

Time

американската експертска јавност е поделена во однос на с$ позасиленото користење на беспилотни летала како замена за човечки екипаж. Според одредени мислења, заштедата на средства не треба да е изговор за играње со националната безбедност. lll

The New Yorker

американскиот магазин репортажно ги покрива областите погодени од ураганот Сенди, еден од најразорните во американската историја воопшто. иако се поминати повеќе од четири месеци, одредени области с$ уште се соочуваат со тешкотии кои оневозможуваат нормален тек на животот. lll

Der Spiegel

заедничка европска полиција можеби е најдобро решение за задавање клучен удар на криминалот во европа, велат германските експерти. lll

Gulf News

Социјалното осигурување во Обединетите арапски емирати се издигнува на едно повисоко ниво. Владата од абу даби одлучи да се одобрат дополнителни средства од централниот буџет како поддршка на и така силното здравство. lll

www.kapital.mk НАЈЧИТАНО НА WEB...

1

Seavus успешно се пробива во индустријата за игри

2

Харадинај мирно одликуван во Тетово

3

Распишан конкурс за субвенции за сончеви колектори

4

ВМРО-ДПМНЕ со етикетирања одговори на акцијата на новинарскиот синдикат

Лани 250 милиони долари помал извоз кај соседите Тоа што скопската рафинерија Окта не работеше осум месеци минатата година го намали извозот на нафтени деривати за 117 милиони долари, што пак, е речиси половина од оние 250 милиони долари помалку извоз во регионот лани пишува:

Верица Јорданова

verica.jordanova@kapital.mk

фотографија:

З

фотоархива на Капитал

а цели 21,4% паднал македонскиот извоз во земјите од Западен Балкан минатата година во однос на 2011 година, покажаа извештаите на Државниот завод за статистика. Во земјите од овој регион (Србија, Косово, Албанија, Црна Гора, Хрватска и Босна и Херцеговина), на коишто отпаѓа речиси една четвртина од вкупниот извоз на земјава (24,4%), вреден четири милијарди долари за 2012 година, домашните компании извезле

стоки во вредност од 978 милиони долари, што е за 250 милиони помалку од годината претходно. Во голема мера ова се должи на драстичниот пад на извозот во ставката минерални горива, мазива и сродни производи (читај нафтени деривати), којшто е намален за речиси 32%, на 255,6 милиони долари. Очигледно, повеќемесечното неработење на скопската рафинерија Окта, која извезува многу на Косово, има голем „придонес“ за големиот пад на извозот во Западен Балкан. Тоа само го истакнува проблемот на слабата диверзифицираност на македонскиот извоз и зависноста од само неколку производи. Вкупниот извоз пак, за минатата година е помал за 10,2% или 455 милиони долари, при што во пазарите од ЕУ, на коишто отпаѓа 63% од извозот, Македонија

2.900

МБИ10

МБИД

2.700 2.500 2.300

www.kapital.mk

1.900

прОЦенки...

ТОп ВесТи...

симеОн дЈанкОВ

05/11

10/11

03/12

09/12

2.900 2.700

Е

2.500

дна милијарда евра ја прави разликата меѓу тоа да сме најстабилни во Европа или да банкротираме. Постигнувањето баланс во фискалната политика е да сме здрави денес, за да не банкротираме утре.

2.300 2.100 1.90010 МБИ

ибрахим кесемен

рамстор годинава ќе отвори уште два трговски центри

7% Т

е новата намалена каматна стапка на извозниот факторинг кој го нуди Македонската банка за поддршка и развој (МБПР) како антикризна мерка, а со цел поддршка на извозно ориентираните компании. Претходно каматната стапка изнесуваше 8%.

извезла за 186 милиони долари помалку. Извозот на храна, и покрај силните субвенции во земјоделството, лани паднал за 9%, односно за 34 милиони долари, за разлика од 2011 и 2010 година, кога растел за 14%, односно за 16%. Најголемо учество во извозот, кој лани достигна вредност од четири милијарди долари, имаат катализаторите на носачи со благородни метали или нивни соединенија, фероникелот, производите од железо и челик (валани производи), облеката и преработките од нафта. Вкупната размена на Македонија со странство лани достигна износ од 10,5 милијарди долари, а годината заврши со трговски дефицит од 2,5 милијарди американски долари.

12/10

мби 10

една милијарда е разликата

186

1.700 06/10

берза

министер за финансии на Бугарија

милиони долари помал извоз има Македонија во ЕУ лани

60 секунди брифинг

2.100

аЛександар ТиЈаниќ директор на РТС

или 100 милиони евра или гаси!

П

остојат три извори на средства за работењето на Јавниот сервис – маркетинг, претплата и буџет. Ако државата заради лошите закони и неефикасноста не може да ги обезбеди потребните пари, а тоа се 100 милиони евра, тогаш има две опции: или парите што недостигаат да ги дополни од буџет или нека го изгасне Јавниот сервис.

1.700 МБИ 10 06/10

1.914,02 1.914,02 12/10

05/11

10/11

03/12

09/12

МБИ 10 МБИ 10

2010/2012 Max. 2.827,62 2010/2012 Min. 1.808,47 2010/2012 Max. 2.827,62 2010/2012 Min. 1.808,47 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК 2010/2012 2010/2012 2.827,62 2.827,62 Македонската берза Max. повторно Max. влегува МБИ АД 10 Тетово Тетекс 2010/2012 2010/2012 Min.од месец Min. 1.808,47 во стагнација. По повеќе и 1.808,47 НАЈГОЛЕМ МБИ 10 МБИ 10 ДОБИТНИК половина раст на индексите, последниве Тетекс МБИ АД 10 Тетово

1.914,02 1.914,02

329,00 1.914,02 две недели акциите на најголемите 1.914,02 329,00 1.914,02 2010/2012 Max. котација, која е најавена да стартува2.827,62 за

НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК ДОБИТНИК компании бележат пад. Дел 2010/2012 Max.од брокерите 2.827,62 МБИ 10 +2,17% гледаат излез во задолжителната Тетекс+7.00 АД Тетекс Тетово АД Тетово 2010/2012 Min. 1.808,47 2010/2012 Max. 2.827,62

урската компанија +7.00 +2,17% 2010/2012 Min. 1.808,47 2010/2012 Min. 1.808,47 2010/2012 Max. 2.827,62 две недели.

1.914,02 329,00 329,00 Рамстор, која во земјава НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК 2010/2012 Min. 2.827,62 1.808,47 2010/2012 Max. Тетекс АД Тетово ОКТА НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК е присутна повеќе од +7.00 +7.00ГУБИТНИК +2,17% НАЈГОЛЕМ 2010/2012 1.808,47 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Min.+2,17% Тетекс АД НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК седум години, годинава ОКТА Тетекс АД Тетово Тетово 329,00 901,00 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Тетекс АД Тетово планира отварање на уште НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК ГУБИТНИК +7.00 +2,17% 329,00 901,00 Тетекс АД Тетово 329,00 -147,00 -21,52% два трговски центри, вели за ОКТА 329,00 ОКТА +7.00 +2,17% -147,00 -21,52% +7.00 +2,17% 329,00 „Капитал“, Ибрахим Кесемен, НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК +7.00 +2,17% 901,00 901,00 ОКТА +7.00 +2,17% генерален директор на DOW JONES НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК -147,00 -147,00 Рамстор.

-21,52% -21,52% 901,00 DOW JONES ГУБИТНИК НАЈГОЛЕМ ОКТА ОКТА НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК Новите трговски центри ќе -147,00 ОКТА -21,52% ОКТА 901,00 бидат лоцирани во Куманово 901,00 DOW JONES DOW JONES 901,00 901,00 и во скопската населба -147,00 -21,52% 14.500 -147,00 DOW JONES -21,52% -147,00 -21,52% -147,00 -21,52% 14.000 Аеродром.

14.500 13.500 14.000 „На пазарот во Македонија 13.000 DOW JONES 13.500 12.500 DOW DOW с$ уште има простор за DOWJONES JONESJONES 13.000 DOW JONES 12.000 12.500 нови трговски центри.

14.500 11.500 14.500 14.500 12.000 11.000 14.00011.500 14.000 14.000 Од конкуренцијата не се 10.500 13.500 13.50011.000 13.500 10.000 13.000 13.000 13.000 плашиме, таа треба да постои.

10.500 07.11 10.11 01.12 04.12 07.12 10.12 01.13 12.500 12.50010.000 12.500 14.500 14.500 12.000 Нема мала или голема и 14.500 07.11 10.11 01.12 04.12 07.12 10.12 01.13 12.000 14.000 12.000 14.500 14.000 11.500 14.000 11.500 13.500 11.500 13.500 14.000 11.000 сериозна или несериозна 13.500 13.000 10.500 13.500 11.000 13.000 11.000 13.000 12.500 10.000 конкуренција“, вели Кесемен. 10.500 12.500 13.000 10.500 12.500 12.000

македонските иТкомпании бараат нови пазари

О

07.11 12.500 10.000 12.000 10.000

10.11

01.12

04.12

07.12

10.12

01.13

11.500 12.000 11.500 12.000 07.11 10.11 07.1101.12 10.11 04.12 01.12 07.12 04.12 10.12 07.1201.13 10.12 11.000 11.500 11.000 11.500 10.500 11.000 11.000 10.500 10.000

14.009,79 14.009,79 53,68% 10.500 10.500 07.11 10.11 10.000 10.000 10.00007.11 10.11 07.11 07.11

10.11 10.11

01.12

01.12 01.12 01.12

04.12

04.12 04.12 04.12

07.12

07.12 07.12 07.12

10.12

01.13

01.13

10.12 01.13 +1,08% 10.12 01.13 01.13 10.12

53,68% Генерално гледано 2013 година+1,08% барем 14.009,79 засегаПАЗАРИ е профитабилна за повеќето ДРУГИ +1,08% 53,68% инвеститори во САД. Акциите на ДРУГИ ПАЗАРИ ширум земјата растат компаниите FTSE 100 6.272,65 -1,18% континуирано уште11.260,35 од завршувањето 14.009,79 Nikkei225 +0,62% +1,08% FTSE 100 6.272,65 -1,18% ДРУГИ ПАЗАРИ 53,68% 53,68% на претседателските избори+1,08% пред +1,08% S&P 500 1.513,17 +1,01% 53,68%три месеци.

Nikkei225 11.260,35 +0,62% речиси 14.009,79 FTSE 100 6.272,65 -1,18% Nasdaq 3.179,10 +1,18% S&P 500 1.513,17 +1,01% +1,08% 53,68% Nikkei225 11.260,35 +0,62% +1,08% DAX 7.699,89 -1,70% +1,08% 53,68% ДРУГИ ПАЗАРИ ДРУГИ ПАЗАРИ Nasdaq 3.179,10 +1,18% 53,68% други пазари S&P 500ПАЗАРИ 1.513,17 +1,01% ДРУГИ

сум македонски 14.009,79 14.009,79 софтверски компании бараат можности за 14.009,79 ширење на бизнисот во 14.009,79 Германија. Компаниите TOPIX 955,75 +1,39% DAX 7.699,89 -1,70% Артхаус, Итгма, ГОРД Nasdaq 3.179,10 +1,18% FTSE 100 FTSE100 100 6.272,65 6.272,65 -1,18% FTSE 6.272,65 -1,18% TOPIX 955,75 +1,39%-1,18% ДРУГИ ПАЗАРИ DAX 7.699,89 -1,70% системи, АСПЕКТ, Семос ДРУГИ ПАЗАРИ 11.260,35 Nikkei225 11.260,35 +0,62% ДРУГИ ПАЗАРИ Nikkei225 Nikkei225 11.260,35 +0,62% TOPIX 955,75 +1,39% +0,62% едукација, АСИ, СИМТ и S&P 500 1.513,17 +1,01% FTSE 100 6.272,65 -1,18% ВАЛУТИ S&P 500 S&P 500 1.513,17 1.513,17 +1,01% +1,01% FTSE 100 6.272,65 -1,18% FTSE 100 6.272,65 -1,18% Nasdaq 3.179,10 +1,18% Nikkei225 11.260,35 +0,62% Инет деновиве остварија ВАЛУТИ Nasdaq Nasdaq 3.179,10 3.179,10 +1,18% +1,18% Nikkei225 11.260,35 +0,62% DAX 7.699,89 -1,70% Nikkei225 11.260,35 +0,62% ВАЛУТИ S&P 500 1.513,17 +1,01% евро долар DAX Фунта DAX 7.699,89 7.699,89 -1,70% -1,70% S&P 500евро 1.513,17 +1,01% повеќе билатерални средби TOPIX 955,75 +1,39% S&P 500 1.513,17 +1,01% Nasdaq 3.179,10 +1,18% Nasdaq 3.179,10 +1,18% TOPIXФунта TOPIX 955,75 955,75 +1,39% +1,39% евро долар евро СТАПКА СТАПКА Nasdaq 3.179,10 +1,18% со германски компании од евро долар Фунта евро DAX 7.699,89 -1,70% DAX 7.699,89 -1,70% DAX 7.699,89 -1,70% СТАПКА СТАПКА TOPIX 955,75 +1,39% информатичката технологија 1,3651 1,1597 ВАЛУТИ СТАПКА TOPIX 955,75СТАПКА +1,39% TOPIX 955,75 +1,39% ПРОМЕНА ПРОМЕНА 1,3651 1,1597 ВаЛуТи во Дизелдорф во обид да 1,3651 ВАЛУТИ ВАЛУТИ 1,1597 евро долар Фунта евро ПРОМЕНА ПРОМЕНА ПРОМЕНА ПРОМЕНА -0,58% +0,97% остварат соработка и да го ВАЛУТИ ВАЛУТИ СТАПКА СТАПКА -0,58% +0,97% -0,58% +0,97% евро долар евро долар ФунтаВАЛУТИ евро Фунта евро прошират својот опсег на 1,3651 1,1597 евро долар евро работа. евро долар Фунта евро СТАПКА Фунта СТАПКА СТАПКА СТАПКА ПРОМЕНА ПРОМЕНА ФЈУЧЕРСИ евро долар Фунта евро СТАПКА СТАПКА ФЈУЧЕРСИ Средбите ги организира СТАПКА СТАПКА 1,3651 1,3651 1,1597 1,1597 -0,58% +0,97% ФЈУЧЕРСИ СТАПКА СТАПКА Агенцијата за странски 1,1597 ПРОМЕНА ПРОМЕНА ПРОМЕНА ПРОМЕНА 1,3651 ЗЛАТО 1,1597 ЗЛАТО 1,3651 1,1597 ПРОМЕНА ПРОМЕНА ПРОМЕНА ПРОМЕНА директни инвестиции и ЗЛАТО -0,58% -0,58% +0,97% +0,97% ФЈУЧЕРСИ ПРОМЕНА ПРОМЕНА 1.664,70 -0,58% +0,97% промоција на извозот, +0,97% 1.664,70 -0,58% +0,97% 1.664,70 -0,35% Македонската комора -0,35% ЗЛАТО -0,35% ФЈУЧЕРСИ ФЈУЧЕРСИ за информатички и фЈуЧерси ФЈУЧЕРСИ ФЈУЧЕРСИ 1.664,70 НафтаБрент Брент Нафта комуникациски технологии ФЈУЧЕРСИ -0,35% Нафта Брент ЗЛАТО ЗЛАТО зЛаТО 96,50 (МАСИТ), со поддршка ЗЛАТО ЗЛАТО 96,50 ЗЛАТО -1,30% од УСАИД и Проектот за 96,50 Нафта Брент -1,30% 1.664,70 1.664,70 1.664,70 1.664,70 инвестиции и промоција -1,30% 96,50 1.664,70 -0,35% -0,35% -0,35% -0,35% на извозот (ИДЕАС), -1,30% -0,35% имплементиран од Нафта Брент НафтаНафта Брент Нафта Брент Брент Дојче гезелшафт фур нафТа Нафта Брент бренТ интернационал цузаменарбајт 96,50 96,50 96,50 96,50 96,50 (Deutsche Gesellschaft für -1,30% -1,30% -1,30% -1,30% -1,30% Internationale Zusammenarbeit - GIZ). пОдаТОЦиТе се Од ден 04.02.2013 дО 15ч.

£ €

€ $

3.300 3.100 2.900 2.700 2.500 2.300 2.100 1.900 1.700 07/10 10/10 0

Капитал број 693 07.02.2013

www.kapital.mk

12 НАВИГАТОР > БРОЈКА

44%

од вкупното европско производство на патнички и лесни товарни возила оваа година ќе бидат произведени во Германија, прогнозираат аналитичарите на банката УБС. Во 2000 година, уделот на германските автомобилски производители изнесуваше 30%.

топ вести

Во декември дадени дозволи за изградба на објекти вредни 48 милиони евра

В

о декември лани се издадени 277 одобренија за градење што е за 8,2% повеќе во однос на истиот месец од 2011 година, објави Државниот завод за статистика. Според издадените одобренија за градење, предвидената вредност на објектите изнесува 48 милиони евра, што е за 53,5% повеќе во однос на декември 2011 година. Во извештајниот период е предвидена изградба на 587 станови, со вкупна корисна површина од 48.503 метри квадратни. Економската состојба во фирмите од градежништвото во четвртиот квартал од минатата година во однос на третиот квартал била понеповолна, но поповолна споредено со четвртото тримесечје од 2011 година, оцениле раководителите на фирмите од градежништвото во анкетата на Државниот завод за статистика. Најголемо влијание на ограничувањето за подобрување на сегашната градежна активност имаат зголемените трошоци за материјали со 24,2%, конкуренцијата во сопствениот сектор со 13,4%, зголемените финансиски трошоци (камати) со 13,4% и немањето побарувачка со 11,9%.

Во Белград никнува голем дистрибутивен центар!

Ќе ја препознаат ли македонските компании оваа шанса?

пишува:

Силвана Жежова

silvana.zezova@kapital.mk

фотографија:

Фотоархива на Капитал

Н

а местото на постоечкиот кванташки пазар во Белград ќе се гради огромен пазар од затворен тип. Огромниот објект на површина од 10.400 метри квадратни практично ќе биде база од каде што 33 градски пазари во и околу Белград ќе се снабдуваат со земјоделски

производи на големо. За да се изгради овој објект веќе се бараат инвеститори (кои ќе плаќаат закуп за продажниот простор по 50% пониска цена) и тоа не само во Србија, туку и во Хрватска, што воедно би била голема шанса и за хрватските производители да си отворат голем пазар за своите производи. Со оглед на близината на Белград и можноста македонските земјоделски производи брзо да се пласираат на овој пазар, ова би била голема шанса за македонските компании да бидат конкурентни во овој дистрибутивен центар.

www.kapital.mk

В

о неделата во Њу Орлеанс Луизијана се одржа досега, барем според пишувањата во американските медиуми, најспектакуларниот натрепавар познат под името Супер Бол. Освен по фантастичниот настапн на Бијонсе, и скапите реклами, овој Супер Бол ќе се памети и по краткиот прекин на струја.

НАВИГАТОР

“

> БРОЈКА

82.000

луѓе во Македонија на возраст меѓу 20 и 34 години се невработени и најголем дел од нив с$ уште живеат со своите родители, покажуваат последните податоци на Агенцијата за вработување. Вработувањето на младите без работно искуство е главен проблем на пазарот на труд во државата.

ВАљОН САРАќИНИ

министер за економија

Додека во соседството, на само 400 километри оддалеченост се гради огромен дистрибутивен центар за земјоделски производи, кој треба да ги задоволува потребите на 4 милиони луѓе во околината на Белград, македонските земјоделски производители бркаат бизнис во Германија! „Капитал“ ви донесува детали што се случува во околината на Белград!

382 4 33

километри има од македонско-српската граница до Белград

милиони жители гравитираат во круг од 60 км околу Белград

зелени пазари ќе се снабдуваат од овој центар Но, ниту Стопанската комора, ниту консултантите, ниту самите компании од овој сектор кај нас не се информирани што се крчка во соседството. Во Стопанската комора ни кажаа дека првпат слушаат за ова и дека можеби некои од компаниите се информирани од своите индивидуални контакти со српски компании. „Штом хрватските компании се запознаени, сигурно информациите стигнале и до нашите. Оваа идеја е одлична и претставува огромна можност за компаниите. Со она што го нуди овој пазар во Белград, сигурно ќе ги запознаеме и нашите компании на некоја од следните работилници. Србија ни е таргет-пазар за кој изработуваме маркетиншки и акционен план, каде што предлагаме со поголема поддршка на државата да се развие македонскиот бренд“, вели

Петар Лазаров од консултантската компанија Македонија експорт којашто работи на изготување на национална стратегија за овошје и зеленчук и нивните преработки. Големите земјоделски компании, пак, не успеавме да ги добиеме затоа што на саем во Германија бараат нови партнери и извозни пазари. Инаку, во големиот проект во Белград досега средства вложиле осум општини, главно од српските области со развиено земјоделство, и четири компании. Едната е МС груп, во сопственост на српскиот крал на шеќерот, Миодраг Костиќ, кој заедно со AWLL вложиле по 450.000 евра. За тие пари добиваат простор со површина од 600 метри квадратни и 1,5% од сопственоста. За 150.000 евра се добива 0,5% од сопственоста и продажен простор со површина од 200 метри квадратни. Се очек ува дека на сегашните инвеститори ќе им се приклучат уште најмалку десетина компании, така што до крајот на април ќе бидат собрани 2,4 милиони евра, колку што се потребни за да се изгради овој велепазар. Во круг од 60 километри околу Белград живеат четири милиони луѓе, што укажува на големиот потенцијал на овој пазар. Врз основа на искуствата од кванташките пазари, се проценува дека пазарот секојдневно ќе го посетуваат околу две илјади купувачи на мало кои стоката ќе ја продаваат на градските пазари. Од управата на пазарот сметаат дека големата концентрација на земјоделските производи ќе придонесе за пад на цената на изложената стока за околу 30%. За квалитетот и безбедноста на храната ќе се грижи здравствена инспекција, а ќе има и посебен систем на заштита од дилерите.

На средба со претставниците од Стопанската комора на Менхетен предложивме креирање листи на производи кои се од посебен интерес за компаниите од Македонија и од САД, а ќе придонесат за продлабочување на деловната и трговската соработка меѓу деловните субјекти.

топ вести

Џонсон контролс отвори две фабрики во Србија

А

13

“

Америка со најспектакуларниот Супер Бол досега

Капитал број 693 07.02.2013

мериканскиот производител на автоделови Џонсон контролс, минатата недела отвори две фабрики за производство на седишта и делови за ентериер за патнички автомобили во Крагуевац. Во двете фабрики ќе се произведуваат делови за новиот модел на автомобили „фиат 500Л“ кои се произведуваат во фабриката Фиат автомобили Србија во Крагуевац. Американскиот гигант кој покрива 30% од светското производство на автомобилски ентериер, е еден од четирите главни соработници на италијанската фабрика во Крагуевац. Оваа компанија има повеќе од 50 фабрики ширум светот, меѓу кои и две во Македонија. Србија, оваа година очекува повеќе од 1,6 милијарди евра приход од извозот на компанијата Фиат автомобили Србија, која во текот на минатата година произведе околу 30.000 автомобили „фиат 500Л“.

Капитал број 693 07.02.2013

www.kapital.mk

14 cover story / “Капитал“ анализира:

Hrvatska na vleguva vo E [to dobiva, a {to gubi Makedonija?!

www.kapital.mk

Капитал број 693 07.02.2013

15

1 juli EU!

!

645

милиони до ри е вредноста на ла аната којашто се извехр зува од Хрватска во ЦЕФТА

З

а разлика од српските и од босанските компании кои пред излегувањето на Хрватска од бесцаринската унија ЦЕФТА „билдаат“ подобри пазарни и извозни позиции или се „местат“ да станат производни бази на моќните хрватски компании, македонските с$ уште се во зоната на размислување и набљудување. За жал, пет месеци пред промена на трговскиот режим во регионот, македонските менаџери немаат ни визија, ни акциски план за освојување на пазарот кој сега неприкосновено го држат хрватските производи на македонскиот пазар. За освојување на другите пазари во регионот не станува ни збор!

Капитал број 693 07.02.2013

www.kapital.mk

16 cover story / “Капитал“ анализира: 250

Суфицит Во тргоВСКата размена Со ХрВатСКа (во милиони$) извоз

увоз

наЈВажни маКедонСКи изВозни произВоди на ХрВатСКиот пазар

230

2012 (4м) 2011 2010 Кондиторски производи

210

230,49

тргоВСКи биланС

10,0 6,9 3,0 мил. $ мил. $ мил. $

190

Овошје и зеленчук

170

11,4 5,9 1,6 мил. $ мил. $ мил. $

165,13

9,1$ 4,2 0,6 мил. $ мил. $

54,28

92,72

Вино

150

мил.

Тутун

130

4,2 2,9 2,8 мил. $ мил. $ мил. $

110

137,77

124,71 110,85 45,68

90

70

80,16

75,22 6355

2002

2003

пишува:

Верица Јорданова

verica.jordanova@kapital.mk

фотографија:

Х

79,03

66,17

59,08 55,23

50

81,08

фотоархива на Капитал

рватска на 1 јули излегува од ЦЕФТА и влегува во Европската унија! Промената на надворешно-трговскиот режим за една од економски и трговски најактивните земји во овој регион предизвика сериозно раздвижување и возбуда на балканската бизнис-сцена. Српските и босанските бизнисмени наголемо калкулираат што можат да ќарат од новонастанатата ситуација во која Хрватска ја губи бесцаринската позиција, а со тоа и можноста да го загуби приматот на најголем извозник во ексјугословенските пазари.

65,78

2004

2005

2006

Србите наголемо се подготвуваат да станат лидери во извоз на месо, на пример, додека пак, Босанците се надеваат да ја пркнат својата економија со тоа што ќе станат производна база за храватските компании кои доминантно преку Босна ќе продолжат да ги користат бенефитите од ЦЕФТА. Каде е Македонија во целава ситуација? Ова се прашањата кои ги анализира „Капитал“ на неполни пет месеци од влезот на Хрватска во Унијата:

XX На што се надеваат македонските компании?

XX Што ќе значи влезот на Хрватска во ЕУ за македонско-хрватските трговски и бизнис-релации?

XX Кои се предностите, а кои проблемите со кои евентуално ќе се соочат македонските компании?

XX Каква лекција ќе научат од хрватското искуство?

2007 Закана или шанса?

2008

„Од влезот на Хрватска во Европската унија гледам две можности. Прво, можност да бидеме поконкурентни на пазарите каде што хрватските производи по воведувањето царини ќе бидат поскапи, вклучително и македонскиот. Второ, гледам поголема шанса за нашите производи на хрватскиот пазар затоа што самиот влез во ЕУ ќе ги зголеми трошоците за производство, а тоа ќе создаде можност да бидеме поконкурентни на овој пазар“, вели Глигор Цветанов, сопственик на компанијата Макпрогрес кој веќе осум години извезува на хрватскиот пазар. При минатонеделното учество на саемот за кондиторски производи во Германија, тој се сретнал со повеќе хрватски компании од оваа индустрија кои на своите партнери им објаснувале дека веќе селат или планираат да преселат дел од своето производство во други земји-членки на ЦЕФТА со цел да го

2

www.kapital.mk

Капитал број 693 07.02.2013

17

најважни увозни производи од ХрватСКа во маКедонија 2012 (4м) 2011 2010 Кондиторски производи

12,5 13,0 4,1 мил. $ мил. $ мил. $

Месо и месни преработки

2,0 3,1 1,2 мил. $ мил. $ мил. $

Млеко и млечни преработки

1,9$ 5,3 1,5 мил. $ мил. $

мил.

Пченица, пченка, брашно

1,8 1,9 2,5 мил. $ мил. $ мил. $

152,74 34,34

139,62 123,73

133,12

118,40 113,29

6,75

мили литри изнесуваше ма онион ската квота извоз на вино вокед Хрватска, која сегзаа македонската власт се обидува да ја вметне во квотата кој а важи за ЕУ

2009

2010

искористат бесцаринскиот третман. Поради големата будност и проактивност на хрватските бизнисмени Цветанов не очекува големи промени на пазарот по 1 јули. „Договорот за стабилизација и асоцијација кој Македонија го има со ЕУ не предвидува големи царини, поради што и не треба да се очекуваат ни некои крупни пазарни дисторзии“, вели тој.

2011 Една од причините зошто во најголем дел разговараме со кондиторските компании е фактот што кондиторските производи се најголема ставка и во увозот од Хрватска и во македонскиот извоз во оваа земја. Само во првите четири месеци од минатата година сме извезле кондиторски

најголем удар ќе претрпат ХрватСКите цигари!

В

легувањето на Хрватска во ЕУ ќе ја исправи ТДР и останатите хрватски извозници пред голем предизвик кога се работи за извозот во ЦЕФТА. Само за илустрација, царините за нашите цигари во Босна ќе пораснат од 0% на 15%, во Србија од 15% на 57%, во Македонија од 27% на 42% и во Косово од 0% на 10%. Вкупниот трошок од овој пораст на царините нас ќе н$ чини 10 милиони евра.

- Што ќе преземете за ублажување на оваа ситуација? Пред нас се три можни сценарија. Првото е да го преземеме на себе овој трошок, затоа што дефинитивно, не можеме да го префрлиме тој товар врз потрошувачите. Другите производители од регионот немаат промена во својот статус на соседните пазари и нема да има промена на нивните цени, туку само на нашите. Затоа, не можеме да оставиме овој трошок да го финансираат потрошувачите. Втората опција е да преместиме дел од производството во некоја од земјите на ЦЕФТА, па така да имаме статус на домашен производител. Но, извозот во ЦЕФТА е 45% од производството на ТДР, што значи дека овој потег би значел преполовување на капацитетот на нашата фабрика во Ровињ и отпуштање на половина од вработените. Како општествено одговорна компанија, немаме намера да го сториме тоа. Третата опција, која за нас е најидеална, е хрватската влада да преговара со членките на ЦЕФТА да се пролонгира трговскиот режим за хрватските производи за одреден период. Дали ќе успее во тоа, ќе видиме. Ако не успее, останува трошокот да го преземеме ние.

давор томашКовиќ претседател на Управа на ТДР (Творница духана Ровињ), во интервју за „Капитал“

Капитал број 693 07.02.2013

www.kapital.mk

18

Сашо НаумоСКи Витаминка

Н

аскоро ќе отвориме своја фирма во Хрватска, како база од каде што ќе освојуваме нови пазари во Европа.

ГлиГор ЦветаНов

ЗлатКо СимоНовСКи

лезот на Хрватска во ЕУ е можност да бидеме поконкурентни на пазарите каде што хрватските производи по воведувањето царини ќе бидат поскапи, вклучително и македонскиот.

роблемот и сега и по влезот во ЕУ е лошата кондиција на хрватските бродоградилишта кои беа наши најголеми соработници. Тука мислам дека ништо нема да се смени за брзо време.

Макпрогрес

В

КлучНи прашања За маКедоНија отКаКо ХрватСКа ќе влеЗе во еу:

XX Ако хрватските производи поскапат на македонскиот пазар ќе се намали ли нивната потрошувачка и со тоа пазарниот удел на хрватските производители?

XX Ако тоа се случи кој ќе го земе нивното место? Дали тоа ќе бидат македонските производители кои и така имаат тешкотии во освојување на домашниот пазар?

XX Ќе станат ли македонските компании база за хрватските за искористување на предноститe од ЦЕФТА?

XX Ќе стане ли Хрватска новата излезна порта на македонските производи за освојување нови пазари во Европа?

продукти во вредност од три милиони македонските позиции. долари, а за увоз на хрватски „На домашниот пазар, пак, би требало кондиторски производи сме потрошоле да ни се отвори поголем простор, 4,1 милион долари. бидејќи како што е познато има Интересно е што првиот човек на поголеми ограничувања за увоз од ЕУ прилепска Витаминка, пак, во влезот отколку од Хрватска, но сево ова што на Хрватска во ЕУ гледа шанса за го анализираме се само претпоставки. освојување на пазарите во Централна Останува да видиме за неколку Европа. Директорот Сашо Наумоски месеци како влезот на Хрватска во ЕУ најавува скорешно отворање фирма ќе се одрази на стопанството“, вели во Хрватска, како база од каде што ќе Димитрова. оди на нови пазари. Што се однесува МН- Нови можности за извоз на вино до домашниот пазар, убеден е Дефинитивно најголема шанса за дека хрватските компании поголем продор на хрватскиот кои се нивна директна пазар по нејзиниот влез конкуренција, посебно во ЕУ има македонското Атлантик груп и Краш вино. Досега извозот нема лесно да се на македонско вино милијарди евра изнесуваат хрватскит откажат од своите во оваа земја беше е инвестиции во зем јите на ТА од 1993 до пазарни позиции регулирано со квота од 2011 година, штоЦЕФ е 30% од вкупните и потрошувачи на 6,75 милиони литри, хрватски инвестици и во странство македонскиот пазар. која ја распределуваше „Ние и сега сме во специјална комисија, секојдневна битка со најчесто напролет нашите конкуренти од поради што македонските Хрватска и поради тоа не винарници практично очекувам дека влезот во ЕУ ќе промени беа оневозможени да извезуваат во што било. Ние и сега сме маркетиншки почетокот на годината. агресивни вo однос на конкуренцијата, Со влезот на Хрватска во ЕУ оваа квота па затоа и немаме некоја посебна веќе нема да постои. Македонското стратегија што ќе правиме по 1 јули“, Министерство за земјоделство, објаснува Наумоски. шумарство и водостопанство води Савка Димитрова од Европа преговори со Европската комисија предупредува и на еден друг, многу извозната квота за вино што ја имаме важен момент: македонските кондитори договорено со Европската унија да присутни на хрватскиот пазар отсега биде зголемена со хрватската квота со ќе се соочат со поголема конкуренција што вкупните квоти на Македонија за не само од германски и од француски извоз во Унијата би биле поголеми од компании, туку и од чешки и полски, кои сегашните. поради евтината работна сила можат Во 2013 година Македонија може да да влезат со уште поевтина понуда на извезе 31,4 милиони литри наливно вино овој пазар, а со тоа да бидат загрозени и и 8,5 милиони литри вино во шишиња во

1,17

Факом

П

земјите од Унијата. Во винарницата Тиквеш се оптимисти дека влезот на Хрватска во ЕУ за нив е шанса за што поголемо освојување на хрватскиот пазар. Маркетинг-менаџерот на винарницата, Радош Вукичевиќ, вели дека на хрватскиот пазар пласират вино во вредност од половина милион евра, а целта им е тоа да биде најмалку десет пати повеќе. Хрватскиот пазар, објаснува тој, е добар и посакуван од повеќе причини. „Прво, затоа што е голем пазар од 60 милиони литри поради големиот број на туристи. Второ, затоа што овозможува подобро ценовно позиционирање, пазар на кој се пијат и бараат поскапи вина. И трето, затоа што на Јадранот туристите креираат навика на пиење вино и во лето“, вели тој. Ако досега Тиквеш при извозот во Хрватска надвор од квотата плаќаше дополнителни 40 евроценти на литар вино кое чини 1,5 евро, со што од старт стануваше помалку конкурентно - оваа бариера од 1 јули веќе нема да постои. „За нас ова е како да се отвора целосно нов пазар“, коментираат македонските винарници оптимисти од очекуваниот позитивен исход од влезот на Хрватска во ЕУ.

Европските стандарди се сигурен билет за влез на новите европски пазари

Интересно е што сондажата на мислењето на бизнис-заедницата во Македонија го покажа следново најмалку страв од какви било промени имаат компаниите кои веќе ги имаат имплементирано меѓународните стандарди за работа и имаат референци од работа со европски компании или на европски пазари. За нив влезот на Хрватска во ЕУ е само нова можност. „Ако компаниите сериозно и професионално се подготват за конкуренција на европски пазар и директен судир со германски гиганти, тогаш не би требало да има никаков проблем. Македонија сепак е на портите на ЕУ и веќе 90% од извозниците ги имаат сите можни сертификати и веќе се докажани на пазари на ниво на ЕУ, така што не гледам зошто со Хрватска би било поинаку. Ние сме спремни да се бориме и на хрватскиот и на македонскиот пазар, секако ако се отвори поголем простор. Значи, основно е да сфатиме дека сме на вратите на ЕУ и треба да работиме по европски стандарди и дома и во Хрватска“, вели Јован Дабевски од млекарницата Здравје Радово. Слично размислува и Златко Симоновски од Факом, за кого без разлика дали Хрватска припаѓа на ЦЕФТА или на ЕУ поголем проблем претставува нејзината

www.kapital.mk

Капитал број 693 07.02.2013

19

СавКа Димитрова

Јован ДабевСКи

а хрватскиот пазар ќе се соочиме со поголема конкуренција не само од германски и од француски компании, туку и од чешки и од полски, што е уште посложено со оглед на евтината работна сила која ја имаат.

ие сме спремни да се бориме и на хрватскиот и на македонскиот пазар и да сфатиме дека сме на вратите на ЕУ и треба да работиме по европски стандарди.

Европа

Н

лоша економска состојба. „За нас конкретно не е проблем да конкурираме на хрватскиот пазар, туку лошата кондиција на хрватските бродоградилишта кои беа наши најголеми соработници. Мислам дека тоа нема да се смени за брзо време. Работата со бродоградилиштата во Сплит и Риека ни падна за 70%. Ќе најдеме начин да бидеме и технички исправни и покункурентни со цена, но намалениот обем на работа таму тешко дека бргу ќе се смени“, ги објаснува Симоновски објективните пречки за поголемо присуство на хрватскиот пазар.

Цените нема да растат на сметка на профитабилноста?!

Македонските компании дефинитивно се во право кога анализираат дека и покрај очекуваното зголемување на царинските стапки за увоз во Македонија и другите земји од регионот, хрватските компании нема лесно да се откажат од своите пазарни позиции овде макар тоа да е на штета на нивните приходи. Тоа ни го потврдија и во претставништвото на Подравка во Скопје. „Засега не планираме зголемување на цените откако по влезот во ЕУ голем

Здравје Радово

Н

дел од асортиманот ќе влегува со царина која се движи од 7% до 50%. Овој трошок во еден дел ќе го амортизира компанијата, а за оние производи каде што има најголемо оптоварување ќе се обидеме да најдеме алтернативни решенија, односно ќе аутсорсираме производство во некоја од земјитечленки на ЦЕФТА“, велат од Подравка. Компанијата во Македонија не е само увозник. Оваа компанија во Струмица произведува ајвар, феферони и ѓувеч, а во Велес кечап, сите под бредот на Подравка. Во насока на остварување на стратегијата дислокација на дел од производството, од компанијата не ја исклучуваат можноста да ја прошират соработката со традиционалните партнери во Македонија, а некои од локалните производители да бидат снабдувачи за целиот регион. Хрватските прехранбени компании се едни од водечките инвеститори во регионот. Во земјите на ЦЕФТА од 1993 до 2011 година инвестирале 1,17 милијарди евра, што е 30% од вкупните хрватски инвестиции во странство. Најголем дел од инвестициите завршиле во Босна и Херцеговина која апсорбира 14% од хрватските инвестиции, а Србија

има удел од 13%. Токму тие инвестиции, односно отворањето погони во некои од земјите на ЦЕФТА би биле еден од можните начини за избегнување на царините. Дел од хрватските компании, свесни за последиците од излегувањето од ЦЕФТА, навреме го применија ова сценарио. Краш дел од својот кондиторски асортиман го пресели во сопствената фабрика во БиХ, опција која автоматски значеше намалување на работни места и зголемување на невработеноста во Хрватска. Во Краш велат дека веќе неколку години ги предупредувале надлежните институции за проблемите кои ќе се јават по излезот од ЦЕФТА, незадоволни од нивниот однос кои производителите. И Виндија, компанија која произведува млеко и сокови, во очекување на поволно решение, ги зголемува инвестициите во своите српски производни капацитети, за да го амортизира ценовниот удар кој се очекува со влезот во ЕУ. Сепак, хрватските компании се најисплашени од евентуалното губење на пазарните удели на овие досега многу важни извозни пазари.

Балканот повторно се здружува Информациите кои Ви се потребни за подобро работење во балканскиот регион секој работен ден, наутро, Ви ги испраќаме на e-mail или прочитајте ги на www.biznis-plus.com Нарачка и повеќе информации на: pretplata-mk@biznis-plus.com или на телефон: +389 2 3298 110

1

месец бесплатно!

Капитал број 693 07.02.2013

www.kapital.mk

20 cover story / “Капитал“ анализира:

Хрватските извозници повеќе ги плаши излезот од ЦЕФТА, отколку што ги радува влезот во ЕУ!

И

ако со влезот во ЕУ на хрватските производи им се отвора нов пазар од 500 милиони потрошувачи, што е голема предност, тие сепак се поисплашени од загубата на пазарите на ЦЕФТА со 25 милиони потрошувачи каде што во 2011 година Хрватска пласирала производи во вредност од 1,7 милијарди евра, што, пак, е 20% од вкупниот хрватски извоз! Тоа е двапати повеќе од тоа што е увезено од ЦЕФТА (Средноевропски договор за слободна трговија) во Хрватска. Најлошото сценарио на кое предупредува Хрватското здружение на работодавачи е дека извозниците годишно ќе губат 46,5 милиони евра, а без работа ќе останат 3.000-4.000 луѓе!

Влез во ЕУ - ќе им помогне или ќе ги уништи компаниите? Деновиве хрватските медиуми се преполни со анализи за економските ефекти од скорешниот влез во Унијата. Од изјавите слободно може да се заклучи дека хрватските компании се поделени во две категории – едни кои преминот од еден надворешнотрговски режим во друг нема ни да го почувствуваат и други на кои новите прописи на ЕУ ќе им го отежнат, односно поскапат извозот во Македонија, Србија, Босна и Херцеговина, Албанија, Косово и во Молдавија (членките на ЦЕФТА). Доколку хрватските институции не

успеат да обезбедат најповолни извори на финансирање и извозно-финансиски осигурувања се проценува дека трошоците за хрватскиот извоз кон Македонија ќе се зголемат двојно, а кон Србија и БиХ тројно. Најпогодена дефинитивно ќе биде тутунската индустрија затоа што царината за цигари произведени во Хрватска (ТДР) во Србија ќе се зголемат од 15% на 57%, во БиХ од 0% на 15%, во Македонија од 27% на 42%, а на Косово од 0% на 10%. Тоа за производителот од Ровињ во практика ќе значи 10 милиони евра годишно поголеми трошоци по основ на платени царини. Најмалку загрижен поради излегувањето од ЦЕФТА е Емил Тедески. Тој деновиве на новинарите им објасни дека групацијата Атлантик, која под свој чадор ги има познатите брендови Баркафе, Цедевита, Смоки, Аргета, Кокта и многу други, нема да има негативни реперкусии затоа што има оптимално алоцирано производство во повеќе земји. Нивните погони се наоѓаат во Германија, Словенија, Хрватска, Србија, Македонија и Босна што им дава комотна позиција за пазарен пласман независно од членството во ЕУ. Отворањето на нов, огромен пазар од 500 милиони потрошувачи дефинитивно е најголемата придобивка за хрватските компании, секако оние кои со квалитет и потврдени стандарди се квалификуваат за европскиот пазар. Слободниот пристап на европските фондови и можноста да користат голема поддршка во реализација на своите инвестициски и развојни планови е уште една голема придобивка за хрватската бизниссцена. А фактот што менаџерите бараат и наоѓаат начини да останат присутни на традиционалните пазари во регионот користејќи ги и понатаму придобивките од ЦЕФТА е само уште еден доказ за силниот претприемнички дух на хрватските компании и нивната подготвеност за силната конкурентска битка која им претстои. Искуството на Хрватска дефинитивно треба да биде голема лекција и за македонските компании!

Српските компании се острат да станат регионални лидери во извоз на храна

С

рбија е највозбудена во регионот од претстојното излегување на Хрватска од ЦЕФТА. Српските компании имаат јасна визија - да го заземат местото на хрватските производители, особено на босанскиот пазар каде што Хрватска сега пласира 11% од вкупниот извоз. Србија има најголеми шанси во сегментот на јогурт, павлака, кефир, цигари, бисквити и ракија. На овие производи хрватските компании ќе треба да плаќаат полна царина кога ги извезуваат во БиХ, додека Србија согласно со правилата на ЦЕФТА ќе ги извезува без царина. Голема предност имаат и српските производители на цигари затоа што Србија ќе може да извезува цигари во Хрватска без царина, додека хрватските за да влезат на српскиот пазар ќе бидат оптоварени со царина од 57% наспрема досегашните 15%. Во последните неколку години 32% од цигарите во Србија се увезуваат од Хрватска. Неповолно за Србија ќе биде што нема да може да го задржи сегашното ниво на извоз на шеќер во ЕУ и во Хрватска, затоа што уште сега ги исполнува квотите за извоз во ЕУ од 180.000 тони годишно, а во таа квота во иднина ќе бидат опфатени и оние количини на шеќер кои се извезуваат на хрватскиот пазар.

Капитал број 693 07.02.2013

22

www.kapital.mk

"Капитал“ анализира

Кубус на почетокот на Партизанска, наспроти Буњаковец, го гради деловниот објект Гринго, во чии рамки е предвиден хотел

инвазија на нови легла во СКопје

Nad dvaeset no niknuvaat vo Според инвеститорите, има повеќе фактори кои влијаат на подемот на изградбата на хотели, но меѓу нив е ланската одлука на Владата државните градежни парцели да ги продава со почетна цена од само едно евро за метар квадратен. Зголемениот број на туристи и Македонија како бизнисдестинација исто така ја налага потребата од различно категоризирани хотели. Општ е впечатокот дека на Скопје му недостигаат хотели

пишува:

Силвана Жежова

silvana.zezova@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

В

о Скопје с$ повеќе се градат хотели од различни категории, а според познавачите на состојбите, тоа е така бидејќи пазарот и побарувачката ги диктираат тие тенденции. Според инвеститорите, има повеќе фактори кои влијаат на подемот на изградбата на хотели, но меѓу нив е ланската одлука на Владата државните градежни парцели да ги продава со почетна цена од само едно евро за метар квадратен, па многу од најавените хотели ќе се градат токму на државно земјиште. Во оваа насока, на почетокот на годината Владата обезбеди четири кредитни линии за долгорочно финансирање за

купување, изградба и адаптација на мали сместувачки капацитети до 70 легла со стандард не поголем од оној кој е определен со три ѕвезди. Зголемениот број на туристи и Македонија како бизнис-дестинација исто така ја налага потребата од различно категоризирани хотели. Во моментов во Скопје има 41 хотел, од кои пет хотели се со пет ѕвезди, пет со четири ѕвезди и десет се со три ѕвезди. Останатите се од пониска категорија. Проценките говорат дека во наредните две-три години ќе се изградат дваесетина нови хотели, од кои два ќе бидат со светско брендирано име.

Што влијае врз зголемената изградба на хотелите?

Според Златко Тодоров, извршен директор на Кубус инженеринг, има повеќе фактори зошто изградбата на хотели во Скопје е во подем, а меѓу нив е и тоа што пазарот ја диктира побарувачката за хотели. „Намалената вредност на земјиштето, секако, влијае на зголемената изградба, но тоа не е најважното. Инвеститорите

www.kapital.mk

Капитал број 693 07.02.2013

"КапИтал“ аналИзИра

23

На плоштадот се гради хотелот Мериот, дел од светскиот синџир Мериот интернешнал. Изградбата треба да биде готова до септември 2014 година.

Хотелот Ибис се гради зад новата зграда на Македонски Телеком на плоштад, инвеститор е Гемма инженеринг

ovi hoteli metropolata во моментов проценуваат дека изградбата на хотели е посигурна инвестиција, а тоа го говорат показателите, истражувањата и критериумите на пазарот. Исто така, големо влијание има што Скопје постанува главен туристички центар во Македонија. Посетеноста е зголемена и оттука, неминовно се зголемува побарувачката за хотели“, објаснува Тодоров. Исто така, тој потенцираше дека доколку шифрарникот на новите објекти дозволува, дел од објектите се пренаменуваат и за хотелско сместување. Тодоров смета дека многу е важно каде се наоѓа објектот за истиот да живее 24 часа. „Потребно е во објектот да има канцеларии, во близина да има локали и хотел кој ќе работи 24 часа. Во поголемите градови ова е еден светски тренд и движење, с$ со цел комуникацијата да биде олесната. Од аспект на архитект, токму тоа ми е битно, објектот да живее 24 часа, а како инвеститор, важно е да се знае дека купците се ориентирани кон простори во чиј шифрарник постои можност за пренамена на дел од просторот во хотел“, вели Тодоров.

И српсКата метропола дожИвува подем во Изградбата на хотелИ

во белгрaд хотелите се за 30% поскапи од просекот во регионот

В

о Србија во повеќе од 50 хотели кои се наоѓаат во Белград најскапата двокреветна соба чини 300 евра. И цените се просечно 30% повисоки од цените на главните градови во опкружувањето. Но, без разлика на овој податок, трендот на пораст на бројот на овие објекти продолжува. Според истражувачите во Србија, проблемот е што најголем дел од нив се наоѓаат во центарот, додека во Нов Белград, која е најбројна општина во Србија и е поблиску до аеродромот Никола Тесла, има само неколку. Од Туристичката организација на Србија информираат дека најголем број од категрозиираните објекти се со две, три и четири ѕвездички. Но, во оваа група најмасовни се оние со три ѕвезди на кои им припаѓаат половина од вкупниот број на сите хотели. За поскапите хотели се одлучуваат странските туристи и луѓето кои се на бизнис-патување. За поевтините хотели пак, се одлучуваат домашните гости. Од оваа организација истакнуваат дека домашното хотелиерство го уназадува тоа што недоволно тарнспарентно се истакнуваат ценовниците, па гостите на рецепција не знаат точни колку ќе платат. Најевтиното ноќевање во Белград во некоја еднокреветна соба со една ѕвезда изнесува околу 20 евра, додека некоја луксузна просторија од овој тип се наплаќа и до 280 евра од ноќ. Најповолното еднодневно двокреветно ноќевање чини околу 40, а најскапото околу 300 евра.

Капитал број 693 07.02.2013

24

www.kapital.mk

"Капитал“ анализира Хотел порта и хотел Скопје сити парк се задоволни од работата. најмногу ги посетуваат туристи и деловни луѓе кои престојуваат кратко во градот

приближни риближни цени за едно ноќевање

Секако, цените се различни во зависност од периодот или пак, кога сте ја направиле резервацијата

ХОТЕЛИ ВО СКОПЈЕ Хотел Центар Хотел Тимс Томче Софка Сити парк Александар Палас Холидеј Ин

ѕвезди 3 3 4 4 5 5

цена 75 € 71 € 88 € 72 € 105 € 130 €

ХОТЕЛИ ВО СОФИЈА ѕвезди Арте хотел 3 Хотел Коликовски 3 Софиа Принцес 4 Бест Вестерн Плус Бристол 4 Гранд хотел Софиа 5 Хилтон Софиа 5

цена 66 € 59 € 71 € 60 € 137 € 129 €

ХОТЕЛИ ЉУБЉАНА ѕвезди М хотел 3 Сити хотел 3 Антик хотел 4 Grand Hotel Union Bussines 4 Хотел Лев 5 Хотел Cubo 5

цена 69 € 83 € 98 € 115 € 114 € 127 €

ХОТЕЛИ ЗАГРЕБ Croatia Zagreb Hotel Laguna Хотел Дубровник Палас хотел Еспланаде Загреб хотел Шератон

ѕвезди 3 3 4 4 5 5

цена 33 € 67 € 73 € 47 € 144 € 100 €

ХОТЕЛИ БЕЛГРАД Хотел Србија Гарни Унион Хотел Москва Ин хотел Hyatt Regency Square Nine

ѕвезди 3 3 4 4 5 5

цена 46 € 30 € 50 € 53 € 118 € 114 €

Според нашиот соговорник, големо ентериер веќе е изготвен и треба да влијание врз бизнисот со хотели ќе има и се докомплетира и тој дел“, објаснува доколку се оствари проектот на Субрата Ивановски. Рој во Охрид, бидејќи и во Скопје ќе Според првичниот план, Мериот во има ехо од она што се случува таму. Тоа Скопје треба да има 166 обични соби ќе биде еден позитивен знак и импулс и апартмани, банкет-сала за 700 луѓе, за инвеститорите за изградба на мали претседателски апартман, спа-центар и хотели со 70-80 соби. базен. На светско ниво Мериот има 70% Сопственикот на фирмата Дивелоп груп, пополнетост на капацитетот и повеќе од Александар Ивановски, кој е инвеститор 3,5 милиони гости со членска карта на во два хотели на атрактивни локации во хотелот. Скопје и во Охрид, смета дека на Скопје Како работат хотелите му недостигаат хотели од висока и од со три и со четири ѕвезди? ниска класа. Според него, иднината на Сити парк е релативно нов хотел со овој бизнис допрва претстои. четири ѕвезди, а според менаџментот, „Во моментов имаме неколку хотели кои одлуката за изградба се покажала како се со пет ѕвездички, еден брендиран и вистинска, бидејќи како што велат, другите се со четири и со три ѕвездички. хотели од овој вид и големина биле Според истражувањата на Мериот дефицитарни. Хотелот се наоѓа во и нивната физибилити-студија, близина на Градскиот парк. апсорпцијата на Скопје е два „Гостите кои престојуваат се хотели со пет ѕвезди, два претежно странци, нивниот хотели со четири ѕвезди и престој е главно деловен, другите се со понизок ранг краток, на ден или два. од две и три ѕвездички. Во пораст е бројот на хот ел им а во Ско Со оглед на тоа што пје туристи, организирани Македонија претендира да групи. Со новиот лик на биде членка на НАТО и на градот порасна и интересот ЕУ и не го допрела својот на туристите“, велат од максимум како туристичка Сити парк. Капацитетот на и бизнис-дестинација, хотелот е 18 соби, од кои овој бизнис има голем три апартмани, четири потенцијал. Има простор комфорт и 11 стандардза хотели од три ѕвезди за соби, сала за појадок, туристи кои се со низок хотели се со пет ѕвезди лоби и конференциска буџет и кои издвојуват 35 сала. Цената за стандардевра за хотел. На Скопје му соба изнесува 4.650 ден со недостигаат хотели, бидејќи вклучена туристичка такса, реално, ако ви дојде еден бесплатен Интернет, паркинг, автобус туристи, немате кај да ги сместите, па едни ги сместувате ваму, осигурување и секогаш љубезно добродојде. други таму. Затоа велам дека иднината „Тежнееме кон подобро, но со на овој бизнис допрва претстои. Самиот зголемувањето на бројот на хотелите и пазар ја покажува тенденцијата. работата опаѓа“, велат од Сити парк. Странците кои доаѓаат по бизнис во Хотел Порта, исто така, е релативно нов државата и да треба да патуваат во друг и на пазарот се пробива од 2010 година. град повторно ќе преспијат во Скопје. „Го градиме сопствениот имиџ и Државата е мала, па за еден ден лесно се стигнува сегде“, објаснува Ивановски. воспоставуваме соработки со нови клиенти, па како резултат на тоа, Тој на плоштадот го гради хотелот Мериот, дел од светскиот синџир Мериот бележиме напредок во однос на изминатите години. Скопје отсекогаш интернешнал. Изградбата треба да биде бил и с$ уште е повеќе деловна готова до септември 2014 година. отколку туристичка дестинација, но во „Два месеци доцниме со изведбата во јавноста општата слика за Македонија однос на предвидената динамика, но во е дека имаме зголемен број странски претстојниот период ќе надоместиме и туристи, па оттука и повеќе работа верувам дека работите ќе се одвиваат во нашиот сектор. Веројатно, тоа е брзо. Проектот за внатрешниот директниот стимуланс за експанзијата

41 5

www.kapital.mk

Капитал број 693 07.02.2013

од нови капацитети, помали време, речиси е невозможно или поголеми“, вели Виолета сите коцки да се наредат за 100% Петковска, менаџер во Хотел исполнетост во секое време. Има Порта. периоди на затишје кои треба Нејзината оценка е дека во да се преживеат и такви кога се Скопје има и повеќе од доволно бара соба повеќе. Се стремиме капацитети, со широк спектар на кон тоа да преовладуваат понуда и цени. вторите“, „До неодамна недостигаа вели таа. нискобуџетни капацитети од Каде допрва ќе се типот на пристојни хостели за градат хотели? помладите туристи кои доаѓаат Хотел ќе се гради на левиот за забава и ниската цена им е брег на реката Вардар, наспроти приоритет, но во последните Градскиот парк. Инвеститор години и во тој дел како град е бизнисменот и поранешен развивме сосема солидна директор на Дирекцијата за понуда“, вели таа. нафтени резерви, Марјан Петковска не мисли дека Јованов. Во овој дел предвидена конкуренцијата е слаба, ниту е изградба на уште два хотели од дека цените ни се повисоки од страна на фирмата на Јованов, оние во соседството доколку праведно се споредуваат објекти 3Д Тим инвест и Амадеус груп. Амадеус груп пак, купиле и од иста категоризација, вид на парцела за изградба на хотел услуги и лоцираност. во близина на аеродромот „Единствено е различно што Александар Велики. на пример, Загреб, Белград Во близина на Американската или Софија се барем двојно амбасада ќе се гради уште еден поголеми градови, па логично, хотел во барокен стил, а со нудат и многу поголем избор и деталниот урбанистички план за на скапо и на евтино приватно овој дел предвидена е изградба или хостелско сместување. на уште три други хотели. Ќе се Разликата во цените на гради хотел и во скопската хотелското во однос општина Аеродром, на на нискобуџетното инвеститорот Стоун сместување бриџ, кој исто така, произлегува од купи државно разликите во земјиште, но пред да трошоците. Еден се донесе владината хотели се со четири хотел мора да ѕвезди мерка за почетна е комплетно цена од едно евро екипиран со за метар квадратен и персонал за плати 550 илјади евра работа 24/7, плаќа за парцела од 5.175 струја и комуналии метри квадратни. по индустриски Хотелот ќе се гради тарифи, има во близина на обврска за мостот Близнак, воведување хотели се со три ѕвезди покрај реката бројни европски Вардар. Ќе има 140 стандарди во луксузно опремени секој сегмент соби, од кои 27 ќе на работењето, бидат резиденции за мора да поседува подолг престој, како и два соодветни сертификати, претседателски апартмани. Ќе да работи во согласност со има ресторан, банкет-сала, бар воведените стандарди и со надворешна тераса, неколку технички да е во полна спрема. конференциски сали, бизнисСекој одделен објект од која било категорија има свој фокус и центар, а на најголемиот кат ќе соодветно ги креира и ценовните има посебен executive lounge, кој ќе биде на располагање политики. Мора да се одржи за гости кои ќе престојуваат балансот на моменталната во апартманите. Инаку, ќе понуда и побарувачка, но има и спа-центар со базен, повторно, на крајот трошоците две сауни, две турски бањи, се тие кои ја дефинираат фитнес-центар, фризерски оптималната цена што објектот може да ја издржи за да опстои“, салон, салон за козметички тертмани, како и неколку соби вели Петковска. за масажа. Хотелот ќе биде во Таа е задоволна од начинот синџирот хотели под брендот на којшто работи хотелот, Рамада плаза (Ramada Plaza). За иако смета дека секогаш има изградба на планираните хотели можности за подобрување. инвеститорите имаат обврска „Се трудиме да одржиме да ја обезбедат градежната постојана клиентела, да ги дозвола во рок од девет месеци надградуваме услугите и по купувањето на земјиштето, а да понудиме нешто ново и објектите да ги изградат во рок покреативно. Со оглед на тоа од шест години. дека продаваме простор во

5

10

25

Капитал број 693 07.02.2013

26

www.kapital.mk

Капитал аКадемија

РаботилниЦа на Капитал аКадемија: „маРКетинг пРеКу соЦијални

Socijalnite medium po~esto vo marketin na makedonskite fi пишува

Васе Целеска

vase.celeska@kapital.mk

фотографија:

ивана Кузмановска

"К

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

ога разбрав дека постои алатка која може да ме врати во минатото, да ги видам пријателите и повторно да се конектирам со нив, многу се израдував. Си помислив дека ова е премногу добро за да биде вистинито. Да не се залажуваме, тоа беше само првичниот впечаток. Но, кога сфатив колку ’илегална’ работа се социјалните медиуми и колку успеваат да & го одземат времето на една млада популација, се згрозив. Ќерка ми има 14 години и ако не & го затворам компјутерот, таа е во состојба да не јаде, да не спие цела недела ако не е на Фејсбук. Значи, приватно го мразам, но кога станува збор за службената корист од социјалните медиуми, тие се единствените на кои може да настане директна интеракција меѓу една компанија и нејзината целна група“, објасни еден од учесниците на работилницата на Капитал Академија насловена „Маркетинг преку социјалните медиуми“, која се одржа минатиот петок. Ова мислење не е далеку од реалната слика која повеќето

македонски бизнисмени ја имаат за социјалните мрежи, бидејќи истите веќе се етаблираат во своевиден пазар на кој лесно може да се таргетираат целните потрошувачи на компаниите. Факт е дека многумина од корисниците на социјалните медиуми се загрижени за своите приватни податоци, но истите тие социјални медиуми овозможуваат самите корисници да определат колку од личните податоци ќе откријат на Интернет. Но, втор и многу поважен факт е тоа што македонските компании веќе почнаа да го освојуваат пазарот на Фејсбук, Твитер, Линкдин, Инстаграм и сличните на нив. Како никогаш досега, развојот на глобалната интернет-мрежа создава простор за поефективно и поевтино промовирање на компаниите и таргетирање на потрошувачите, а социјалните медиуми, реално, станаа составен дел од маркетинг-стратегијата на компаниите, се согласија учесниците на работилницата на Капитал Академија.

Зошто се добри социјалните мрежи?

Социјалните медиуми нудат можност за постојана и неограничена интеракција преку која корисниците креираат, споделуваат и разменуваат содржина, а гледано од аспект на брендовите, тие се почеток на една нова ера во личната интеракција и придонесуваат за зголемување на транспарентноста на компаниите. „Луѓето поминуваат повеќе време на социјалните медиуми денес од кога било, но за да го извечеме најдоброто од социјалните медиуми, мора да знаеме што прават тие најдобро. Секогаш треба да се започне со поставување цели, да се одговори на прашањето како потрошувачите да се чувствуваат поблиску до компанијата, бидејќи на тој начин може да влијаат на нејзиниот раст

билјана пешеВсКа

менаџер за дигитални комуникации во Меккен Скопје, предавач на работилницата на Капитал Академија, „Маркетинг преку социјалните медиуми“

П

ред с$, најважно е да ги слушате корисниците на социјалните мрежи и да се слушате самите себе, бидејќи луѓето зборуваат за вас на социјалните медиуми без разлика дали вие сте таму или не!

www.kapital.mk

27

Социјалните медиуми денес доминираат во светот на бизнисот, а македонските компании забрзано ја користат нивната моќ за поефикасно да им се доближат на своите потрошувачи. Фејсбук, Твитер, Линкeдин, Јутуб, Инстаграм и останатите социјални медиуми слични на нив претставуваат почеток на нова ера во личната интеракција и транспарентностa на компаниите денес акТИвноСТИ коИ ЛуѓеТо гИ праваТ на ИнТернеТ

ите медиуми“

mi s$ ngot irmi и развој“, објаснува Билјана Пешевска, менаџер за дигитални комуникации во агенцијата Меккен Скопје, предавач на работилницата на Капитал Академија, „Маркетинг преку социјалните медиуми“. На работилницата присуствуваа маркетинг-професионалци, менаџери за развој на бизнисот, бренд-менаџери, медиа-планери, менаџери за продажба и CRM професионалци од повеќе компании од македонскиот пазар, од различни индустрии, како Алкалоид, Шарцем, Еуромедиа, Промедика, Сеавус, Капитал банка, Охридска банка и други. Истите имаа можност да научат како да креираат успешна приказна за нивниот бренд на социјалните мрежи, кои алатки да ги употребат, како да развијат и да спроведат успешна маркетинг-стратегија на социјалните медиуми и преку вежби истото да го применат врз сопствениот бренд.

Бројот на фанови не треба да е главната цел на компаниите

Стратегијата за настап на социјалните медиуми е најважниот дел кој треба да го осмислат компаниите со цел да им се приближат на своите потрошувачи и клиенти и да влијаат на градењето на сопствените брендови. „Бизнис-целите на компаниите за настап на социјалните медиуми никогаш не треба да бидат насочени кон создавање вирално видео или

извор: истражување Wave 6 на агенцијата меккен, во кое е вклучена и македонија

собирање 100.000 или повеќе фанови или развивање на некоја Фејсбукапликација. Тие треба да бидат насочени кон зголемување на продажбата, зголемување на свесноста за брендовите или едукација на публиката“, истакнува Билјана Пешевска. Таа објаснува дека пред с$, компаниите треба да дефинираат за што им се потребни социјалните медиуми, а треба и да се насочуваат кон тоа да изградат армија од луѓе коишто ќе им помогнат да ја изградат и да ја одржат позицијата на брендот. Присутните на работилницата на Капитал Академија од сопствено искуство потврдуваат дека најважна е тактиката со која компанијата ќе одлучи да ги исполни целите и секако, метриките со коишто ќе се мерат резултатите од таа тактика. „Пред с$, најважно е да ги слушате корисниците на социјалните мрежи и да се слушате самите себе, бидејќи луѓето зборуваат за вас на социјалните медиуми без разлика дали вие сте таму или не!“, заклучува Пешевска.

Искреноста е најважна

Комуникацијата на социјалните медиуми понекогаш претставува проблем за компаниите, особено ако компанијата доаѓа од некој почувствителен сектор, како на пример финансискиот, како што може да се забележи и од слабата присутност на македонските финансиски институции на социјалните мрежи, бидејќи секогаш ќе се појават негативни коментари кои може да & го нарушат имиџот на компанијата, заклучија присутните на работилницата на Капитал Академија. Во такви случаи, Пешевска препорачува менаџерите на социјалните мрежи да бидат искрени и отворени кон својата

СовеТИ за комунИкацИЈа преку СоцИЈаЛнИТе медИумИ: XX Секогаш бидете отворени и искрени во комуникацијата; XX Користете разговорен јазик – социјалните медиуми не се годишен извештај; XX Поставувајте прашања; XX Барајте мислења; XX Позиционирајте се како експерт во вашата индустрија; XX Признајте ги своите грешки и извинете се; XX Одговорете учтиво и со почит; XX Негативните коментари се шанса критичарите да ги претворите во поддржувачи; XX Разберете ја загриженоста; XX Мотивирајте креирање содржина. таргет-група, ако погрешиле во нешто да се извинат за тоа и да им понудат помош на своите фанови доколку им треба. Според неа, пожелно е и да се користат интернет-алатки, како Google Alerts, Google Trends, Social Mention и низа други со цел компаниите да може да ги следат споменувањата на нивните брендови од страна на корисниците на социјалните медиуми и оттаму, да реагираат на секоја нивна поплака или пофалба. „Нема лесен и едноставен начин на кој компаниите ќе може да комунициираат преку социјалните медиуми. Потребно е време, енергија, стратегија и соодветен тим кој ќе работи на градење на брендот на компанијата на социјалните мрежи. Социјалните медиуми не се бесплатни, тие чинат време“, објаснува Пешевска.

Капитал број 693 07.02.2013

28

www.kapital.mk

анализа

40

илјади евра инвестир але Катарците во Македо нија досе

5,3

га

милиони евра изнесу ва Македонија во Катар извозот од за 10 години

www.kapital.mk

Капитал број 693 07.02.2013

анализа

29

инвазија од делегации во потрага по инвестиции во Катар

A od [eikot... [ipki! пишува

александар јанев

aleksandar.janev@kapital.mk

фотографија:

Фотоархива на Капитал

"К

атарците ќе вложат стотици милиони евра во Македонија. Најголем интерес има за инвестиции во енергетиката, банкарството, земјоделството“... Ова се наслови на текстовите што ги објавуваа медиумите уште пред неколку години, кога владини делегации почнаа да се дружат со катарските шеици во обид да ги привлечат да ги вложат нивните милиони во Македонија. И дружбата с$ уште трае. Само во последните две години по инвестиции во Катар отидоа бројни делегации, од премиерот на државата, Никола Груевски; претседателот Ѓорѓе Иванов, министерот за финансии, Зоран Ставрески; министерот за економија, Ваљон Сараќини; па дури до вицепремиерот за евроинтерграции, Теута Арифи и вицепремиерот за рамковен договор, Муса Џафери. И сите средби со Катарците завршуваа со спектакуларни најави за мултимилионски инвестиции во Македонија. Но, по прошетките на нашите таму и на шеиците овде, еве кој е резултатот - само 40.000 евра инвестиции од Катар досега, што е на пример, 60 пати помалку од најновиот автомобил на шеикот Џаван бин Хамад Ал Тани, вреден 2,5 милиони евра и извоз на македонски производи во Катар од 5,3 милиони евра за период од 10 години. Не е чудно што секоја влада се импресионираше од потенцијалот на Катар, чија економија годишно расте со стапки и над 20%, а богатството на граѓаните за релативно кратко време го подигна Катар на рангот на развиените западни земји, меѓутоа изненадува резултатот од долгогодишните обиди да се убедат шеиците да дојдат овде. Во меѓувреме, Катарците истурија милијарди евра во многу западноевропски земји, па дури и во регионот. Еве, на пример, токму минатата

недела додека во Катар престојуваше претседателот Иванов, грчкиот премиер, Андонис Самарас, со катарскиот премиер, шеикот Хамад бин Јасим Ал-Тани, договори инвестиции во мали и во средни претпријатија во Грција во вредност од две милијарди евра! „Сакаме договор за вложување сличен на оној што беше постигнат со Италија пред неколку месеци, кога беше договорено основање фонд со еднакви вложувања, со вкупна вредност од две милијарди евра“, изјави шеикот. Од средбите на катарските шеици со претседателот Иванов и со министерот за економија, Сараќини, останаа само потпишани меморандуми за соработка и најави за инвестиции.

Од Ал-Тани нема алтани за Македонија

Засега, двете земји, Македонија и Катар, ја формализираат правната рамка за соработка со потпишување меморандуми за бизнис-совети и туризам. Од последната посета на нашата делагација во Катар, предводена од претседателот на државата, исходот е зајакнување на врските меѓу двете земји и преговарања за заеднички настапи на трети пазари и анализирања колку туристи од регионот би можеле да доаѓаат на Исток за да биде исплатлива чартер-линијата од Катар до Македонија. „Договоривме формирање мешовит комитет за економска соработка меѓу Македонија и Катар и во најскоро време отворање амбасада во Скопје. Ова е прва возвратна официјална посета по доаѓањето на Ал-Тани во Македонија, со што го одржуваме дијалогот на високо ниво за реализација на договорите и инвестициите“, изјави македонскиот претседател Ѓорѓе Иванов по средба во Доха со катарскиот емир Ал-Тани. Министерот за економија, Сараќини, имаше средба со генералниот и главен извршен директор на Катар холдинг, Ахмед Мохамед Ал-Сајед, кој најголем интерес покажал за докапитализација на државната компанија ЕЛЕМ, за ски-центарот Попова Шапка, како и за изградба на голем спа-комплекс преку добивање концесија за термоминерална вода. Чебрен и Галиште, како и проектот „Вардарска Долина“ се дел од енергетските проекти кои шеикот Ал-Сајед, исто така, имал желба да се најдат во богатото портфолио на Катар холдинг.

По инвестиции во Катар отидоа бројни делегации, од премиерот на државата, Никола Груевски; претседателот Ѓорѓе Иванов, министерот за финансии, Зоран Ставрески; министерот за економија, Ваљон Сараќини; па дури до вицепремиерoт за евроинтеграции, Теута Арифи и вицепремиерот за рамковен договор, Муса Џафери. И сите средби со Катарците завршуваа со спектакуларни најави за мултимилионски инвестиции во Македонија. Но, по прошетките на нашите таму и на шеиците овде, еве кој е резултатот само 40.000 евра инвестиции од Катар, што е на пример, 60 пати помалку од најновиот автомобил на шеикот Џаван бин Хамад Ал Тани, вреден 2,5 милиони евра и извоз на македонски производи во Катар од 5,3 милиони евра за период од 10 години

Капитал број 693 07.02.2013

30

www.kapital.mk

анализа

Меѓутоа, ова не е прв пат Катарците да покажат интерес за инвестиции во ЕЛЕМ. Пред една година, кога премиерот Груевски го посети Катар, тој изјави дека оваа држава покажала сериозна заинтересираност за да купи 49% од ЕЛЕМ, односно да го докапитализира. „Катарската страна е сериозно заинтересирана. Со изградба на нови хидроцентрали, термоцентрали, гасни централи би се дошло до 49% од капиталот на ЕЛЕМ. Најмногу интерес покажаа за овој проект бидејќи според нивни стандарди, станува збор за поголем проект“, изјави премиерот Груевски по средбите во Доха лани во март. Катарската власт тогаш објави дека ја испитувале можноста да инвестираат во гасификацијата на Македонија, во истражување на наоѓалишта на нафта и природен гас. Откако завршија средбите во Доха, катарските шеици дојдоа во Македонија и ветија уште неколку нови инвестиции. Дојдоа најавите дека државната компанија од нафтената индустрија Катар петролеум дефинитивно влегува во Македонија. Компанијата Катар филоил исто така најави отворање на повеќе бензински пумпи. „Анализиран е пазарот и потенцијалот којшто го нуди Македонија во овој сектор, бидејќи нивната цел не е само

изградба на бензински пумпи, туку и депо за гориво, со што ќе се опслужува регионалниот пазар на Балканот. Се работи за голема гринфилд-инвестиција, бидејќи тие директно ги разгледуваат можностите со државата, односно не се разгледува можноста за преземање на некоја од постоечките компании во Македонија во нафтениот сектор“, изјави во јавноста Виктор Мизо, директор на Дирекцијата за технолошки индустриски развојни зони, по средбата со катарската делегација составена од претставници на различни државни институции. Во поход за инвестиции во мај лани беа присутни 13 претставници на државни компании, како што се Катар инвестмент ауторити, Катар петролеум, Катар диар, Катар холдинг, Касат фуд, Катар ервејс, кои ги разгледуваа можностите за инвестирање во Македонија. „Се разгледуваат можностите за инвестирање во бензински пумпи во Скопје и во други делови од Македонија, можностите за преработка на храна, на различни видови овошје и на зеленчук, како и на овчо месо, за да може потоа да се продава во Катар и во другите земји на Блискиот Исток. Се разгледуваше и можноста за докапитализација на ЕЛЕМ, за која се заинтересирани и Катар холдинг и Катар петролеум“, изјави Мизо. Делегацијата на инвеститори од Катар беше заинтересирана и за

По инвестиции во Катар отиде и Црвенковски

П

ред пет години во Катар отиде и Бранко Црвенковски, како тогашен претседател на државата. „Сега е вистински период за катарски инвестиции во Македонија“, им порача тогаш Црвенковски на катарските стопанственици. Директорот на Катарскиот инвестициски фонд, Хусеин Али ал Абдула, покажал интерес за инвестирање во земјоделството и во сточарството. Црвенковски во Катар ја промовирал и градежната оператива, имајќи предвид оти оваа земја е големо градилиште, каде што само во инфраструктурата ќе се вложат до 30 милијарди долари.

www.kapital.mk

Капитал број 693 07.02.2013

анализа

31

Катар има БДП КаКо 70 маКеДонсКи Буџети

С

о БДП по жител од 184.000 долари во 2012 година, Катар е најбогата земја во светот. Катар има невработеност од 0,5%. Дури 69,8% од економијата отпаѓа на индустријата, 30,1% на услугите и само 0,1% на земјоделството. Инвестициите изнесуваат 26% од БДП. Минатата година катарската економија оствари раст од 6%, додека во 2011, растот изнесуваше над 14%. Буџетските приходи на Катар минатата година изнесуваа 47,32 милијарди долари, додека расходите 31,61 милијарда. Катар е една од најголемите и најбрзорастечки економии во светот. Нафтата и гасот придонесуваат за тоа. Извозот на нафта минатата година изнесувал 104 милијарди долари. Катар извезува течен природен гас, нафтени производи, вештачки ѓубрива, челик, најмногу во Јапонија, Јужна Кореја, Индија, Сингапур и во Велика Британија. Најмногу увезува од САД, Германија, Обединетите Арапски Емирати, Јужна Кореја, Велика Британија, Јапонија, и тоа машини и транспортна опрема, храна,

специјален прилог

хемикалии. Резервите на злато на Катар минатата година беа проценети на 31,2 милијарди долари. Домашните инвестиции во Катар лани изнесувале 26,38 милијарди долари, а катарските инвестиции во странство 19,49 милијарди долари. Иако е меѓу првите три најбогати земји со нафта и со гас, емирот води економска политика на инвестирање во три приватни фондови, кои се полнат со парите од продадениот гас и нафта. Емирот од Катар поседува острови во Нов Зеланд и во Австралија, купува земјишта, бачила, инвестира во енергетика, земјоделство, здравство, образование, туризам. Катар е еден од основачите на Светската трговска организација, ОПЕК и на Исламската банка за развој. Оваа земја во 2022 година е домаќин на Светското фудбалско првенство, поради што масовно се работи на инфраструктурните проекти, како што се метро, патишта, хотели, монтажни игралишта, трговски центри.

21

ФЕВРУАРИ 2013

ТЕЛЕКОМУНИКАЦИИ

Во овој број на специјалниот прилог Телекомуникации ја анализираме неопходноста од воведување нови и нови содржини од страна на телеком операторите, главно диктирани од новите смарт уреди кои освен да служат како средство за телефонска комуникација имаат безброј други можности кои треба да се пополнат со содржина.  Колкав удел имаат паметнитe телефони на македонскиот пазар? Кои се најкористени брендови? Кои апликации најмногу ги користат македонските корисници, особено бизнис корисниците?  Какви бизнис пакети подготвуваат операторите за бизнис секторот во 2013 година?

Повеќе информации во врска со прилогот и комерцијално претставување во истиот можете да добиете на е-маил boban.gjorgjievski@kapital.mk или на телефонскиот број 02 3298 110 локал 105

 Колку и какви апликации развиваат самите оператори и како тие го потткнуваат развојот на локални содржини?  Она по што во иднина најмногу ќе се разликуваат операторите и со што практично ќе си конкурираат за што повеќе корисници се и ќе бидат содржините! Што конкретно може да очекуваме на македонскиот пазар во овој поглед?  Една од темите која ќе го одбележи телекомуникацискиот пазар во Македонија годинава е дигитализацијата. Паралелно со дигитализацијата на медиумите расте и трендот на понуда на ТВ содржини преку телеком операторите? Какви нови содржини ќе понудат тие и дали ваквите платформи во иднина ќе бидат местото за конкурентска битка? ЛИЦА ЗА КОНТАКТ: ГОРДАНА МИХАЈЛОВСКА БОБАН ЃОРЃИЕВСКИ

Капитал број 693 07.02.2013

32

www.kapital.mk

анализа

изградба на комерцијални станбени објекти, хотели во близината на Скопје, како што е касарната Илинден, но и за инвестирање во проектот „Сончев град“. Тема на преговори меѓу Македонија секогаш било и земјоделството. Во неколку наврати македонски министри договараа извоз на земјоделски производи, јагнешко и пилешко месо во Катар, меѓутоа податоците за извоз во оваа земја за последните 10 години покажуваат дека трговска размена речиси нема. При последната посета на македонската делегација на Катар повторно се разговарало за продлабочување на соработката во областа на земјоделството, меѓутоа меморандумите за економска соработка и земјоделство не се потпишаа. Претставниците истакнаа дека ќе се потпишаат откако неколку македонски институции на писмено ќе им одговорат на Катар холдинг за проектите за коишто се заинтересирани во земјоделството.

Што вложува Катар во Европа и во регионот?

Додека македонските владини делегации потпишуваат меморандуми за соработка и ги пренесуваат желбите на катарските шеици за потенцијалните инвестиции во Македонија, Катар истура пари во цела Европа, па и во многу земји од регионот. Грција долго време се обидува да привлече катарски инвестиции во секторите за недвижности за да ја зголеми работата на градежната индустрија, која е еден од главните двигатели на економијата, а со последниот договор успеа да привлече инвестиции од Катар од две милијарди евра за мали и за средни претпријатија. Катар пред неколку месеци на ист начин како со Грција, договори и со Италија вложување во неколку сектори. Италијанскиот државен инвестициски фонд Фондо стратеџико италијано потпишал доходовен договор со Катар холдинг, со кој во наредните четири години катарски капитал во износ

Катар го освојува светот со фонд од 60 милијарди долари

К

атарскиот инвестициски фонд (Qatar Investment Authority) е формиран во 2005 година од државата за да ја зацврсти економијата на Катар. Тој е само дополнување на политиката на државата да инвестира во повеќе области. Свесен дека изворите на нафта и на гас не може да траат вечно, емирот го основал Катарскиот инвестициски фонд за да го зголеми богатството и да ја намали зависноста од природните ресурси. На почетокот сите приходи од извоз на нафта и на гас се вложувале во овој фонд, а потоа се инвестирале во профитабилни проекти низ целиот свет. Денес, со над 60 милијарди долари, Катарскиот инвестициски фонд е еден од најголемите глобални инвеститори, кој инвестира во многу земји и во различни индустрии, акции, недвижности, хотели, обновливи извори на енергија, фудбалски клубови, инфраструктура. Фондот поседува 15,1% од Лондонската берза, 17% од Фолксваген, 8,9% од Кредит суис, 5,8% од Барклис. Сопственик е на англискиот трговски центар Хародс, на трговскиот синџир Кејнсбури, на дел од Мирамакс филм, а на почетокот од годинава го купи францускиот фудбалски клуб Париз Сен Жермен и со 500 милиони евра влезе во новата најголема грчка банка Алфа еуробанк. Но, инвестира и во држави. На почетокот од октомври Катарскиот инвестициски фонд даде неповратен заем од 500 милиони долари за буџетот на Египет. Катар има инвестирано неколку стотици милиони евра во Бугарија и во Албанија.

од над една милијарда евра ќе биде инвестиран во повеќе италијански компании што се занимаваат со мода, туризам, производство на храна и на луксузни производи. Компанијата Катар холдинг објави дека ќе гради четири луксузни хотели во областа Сардинија, а се проценува дека ќе вложи една милијарда евра. Турција интензивно преговара со Катар за дотур на течен природен гас од оваа земја, која важи за најголем извозник на овој енергенс во светот. Според последните информации, договорено е да се изгради терминалот со капацитет од пет до шест милиони метри кубни течен природен гас во европскиот дел на Турција, од каде што ќе се задоволат потребите за гас и на Грција и на Бугарија. Катарски инвеститори од фондот Катари спортс инвестмент од лани целосно го презедоа и прволигашот од француската лига ПСЖ. Бугарија исто така потпиша договор за инвестирање со Катар. За да докажат дека се сериозни во намерите,

Катарците депонираа 200 милиони евра во Бугарската централна банка. Планот за инвестиции вклучува вложување на 100 милиони евра само во земјоделството и во туризмот. Премиерот на Бугарија, Бојко Борисов, заедно со катарскиот премиер, Јасим Ал-Тани, договорија и изградба на автопат од 300 километри којшто ќе го поврзе северниот дел на Бугарија од градот Русе до Свиленград на југот од државата, со што ќе се поврзе со Турција и со Грција. Се проценува дека изградбата на овој автопат ќе чини околу една милијарда долари. Емирот од Катар се очекува да ја посети и Србија во првата половина од годинава. Хрватскиот претседател, Иво Јосиповиќ, при крајот на минатата година исто така го посети емирот од Катар, меѓутоа и во Хрватска катарските инвестиции засега се сведуваат на најави. Според хрватските медиуми, најголем интерес од Катарците имало за отворање терминал на островот Крк за извоз на течен гас.

мал бизнис Прокредит со еснафски пристап и специјализирана поддршка за занаетчиските бизниси

Банкарство за фризери Да се биде матична банка за малите и динамични бизниси како фризерскиот, значи да се разбира еснафскиот дух на работење. Затоа како банка редовно се среќаваме со занаетчиите и ја прилагодуваме банкарската услуга на потребите на различните занаетчиски бизниси, изјавуваат од Прокредит банка

О

ва беше прв од серијата директни средби со занаетчиските бизниси. Целта е одблизу да се слушне работењето и потребите на фризерите,а воедно да им се понудат информации корисни за развојот на бизнисот. На настанот беше презентиран специјален пакет од Прокредит банка со повластени услови во платниот промет и можности за повластено кредитирање за инвестиции во реновирање на работниот простор, купување сопствен простор, енергетска ефикасност, користење на кредитни линии. Сите фризерски бизниси во текот на наредниот месец имаат можност за бесплатно шестмесечно отворање и одржување на трансакциска сметка, автоматски одобрено минусно салдо за покривање на краткорочни ликвидносни јазови при набавките и плаќањата и 50% пониска провизија за исплата на кредит.

Ваквата понуда е во насока на поддршка на можностите за развој, за набавка на современи и половни фризерски апарати и опрема по пониски трошоци, техники за унапредување на работата и намалување на трошоците, набавка на поквалитетни материјали и можностите за добивање попуст при планска набавка.

РАБОТИЛНИЦА

МарКетинг ПреКу Социјалните МедиуМи Поради големиот интерес за учество на работилницата Маркетинг преку социјалните медиуми закажана за 31 јануари 2012 година КаПитал аКадеМија ви најавува

Втор терМин на одржување – 14.02.2013 година НА РАБОТИЛНИЦАТА ЌЕ НАУЧИТЕ:

30

компании го потврдија своето учество

l Зошто секоја компанија треба да се грижи за социјалните медиуми? Како другите успеале (или пропаднале) користејќи ги социјалните медиуми? Отворен l Како да ја креирата приказната за Вашиот бренд на за регистрација социјалните мрежи - алатки и начин на комуникација. l Како да развиете и да спроведете успешна маркетинг стратегија на социјалните медиуми? Останаа уште l Правилно и фокусирано користење на социјалните канали (FB, Twitter, LinkedIn, Pinterest, Google+) РАБОТИЛНИЦАТА Е НАМЕНЕТА ЗА: l Социјалните медиуми како дел од l Маркетинг професионалци интегрираната l Менаџери за развој на бизнисот маркетинг стратегија l Бренд менаџери versus комуникација само преку социјалните l Медиа планери медиуми – предности и кога да l Претприемачи го направите едното а кога другото? l Веб стратези l Користењето на социјалните медиуми во различните фази од l Продукт менаџери животот на брендот и нивното l Менаџери за продажба влијанието врз брендовите. l CRM професионалци l Како да го измерите повратот на ПРЕДАВАЧ: инвестицијата од кампањата на социјалните медиуми? Менаџер за дигитални комуникации во Меккен Скопје

втор термин

8слободни места

Биљана Пешевска

Сите заинтересирани за учество на оваа работилница можат да се пријават најдоцна до 11 февруари 2013 година. Проектот Капитал Академија... е формиран на 25.09.2011 l

l лица за контакт: Гордана Михајловска, Бобан Ѓорѓиевски l е-маил: akademija@kapital.com.mk l 02 3298 110

...Политика... никој не виДе, никој не слушна, никој не каЖа

skandalozno nivo na novinarski kvalitet пишува:

Габриела Делова

Н

gabrieladelova@kapital.mk

овинарството стана конформистичка професија, која мазно се навикна на одбивањата од институциите и половичните одговори, па наместо да го крене гласот и со аргументи да побара да се почитува слободата на медиумите и правото на информација, новинарството се стиши до таа точка што се остави простор на ниски, скандалозни и неетички текстови да го пополнуваат медиумскиот простор, кои повеќе личат на жолт

печат отколку на вистинско дневно информирање или неделна анализа. Така, притисокот кој несомнено, с$ повеќе го има во новинарството, е само след на околностите во кои сами сме дозволиле да функционираме. Оттука, скандалозното прашање „Има ли хомосексуалци меѓу новинарите?“, иако трагикомично, сепак, поточно ќе беше „Има ли новинари меѓу хомосексуалците“... оти станува нејасно каде се тие продолжува на стр. 38-41

Капитал број 693 07.02.2013

36

www.kapital.mk

политика

Словенецот Хрибар за 16.000 евра го советува Груевски за туризам

С

ловенечкиот шеф на Директоратот за туризам и интернационализација задолжен за странски инвестиции, Марјан Хрибар, за 16.000 евра годишно го советува премиерот Никола Груевски, пишува љубљански „Дневник“. За ваквиот ангажман на Хрибар, пишува весникот, не бил известен неговиот претпоставен, министерот Радован Жерјав. Според информациите објавени во словенечките медиуми, понудата за советник Хрибар ја добил директно од премиерот Никола Груевски додека Хрибар бил претставник на Европската комисија при Светската туристичка организација. Откако ја добил функцијата советник, Хрибар вели дека Скопје го посетува на два месеци, кога македонската влада расправа за туризмот.

> БРОЈКИ

2,3

милиони евра планира да потроши Европскиот парламент за кампања против евроскептицизмот, јавува „Дејли телеграф“. Се чини дека Брисел сфати оти недовербата во иднината на ЕУ расте не само кај земјите кои не се членки.

Власта сама ќе го менува собранискиот Деловник?

А

ко не се согласат другите парламентарни партии, Деловникот на Собранието се носи со мнозинство на гласови“, -одговори пратеникот на ВМРО-ДПМНЕ, Александар Николовски, на прашањето дали ќе се бара консензус за измените на собранискиот Деловник што тој ги предложи со цел да се ограничат дискусиите во собраниските комисии за да се спречат злоупотребите. Николовски очекува пратеничките групи, вклучително и оние на опозицијата кои го бојкотираат Собранието, да се произнесат за неговата идеја.

Односите Македонија – Бугари важни за да се остават на ист

13.142 граѓани извршиле увид во Избирачкиот список од 26 јануари (кога започна увидот) до 1 февруари, соопшти Државната изборна комисија. Јавниот увид во списокот завршува на 9 февруари.

49

клиники и болници лани работеле со загуби. Но, и покрај тоа, само болниците со најалармантна состојба ќе добијат поголем буџет оваа година

facebook 1

Предлог до ВМРО-ДПМНЕ: Закон за задолжително фасадирање на сите куќи во Македонија во барок. На личен трошок на сопствениците, секако.

Goran Arsov

2

Наскоро ќе биде претставена новата колекција на лопати пролет/лето 2013 Aleksandar Manasiev

3

Контра-анкета е у ствари контра-протест 2.0. Срѓан Стојанчов

Пораки за кревање на гласот на разумот во дипломатските односи помеѓу Скопје и Софија се испратија од вчерашната дебатата на која учествуваа аналитичари и поранешни функционери од двете држави. Заклучокот на сите беше еден – историјата отпроварува и историските митови се главниот товар кој мора да се симне за да се олабави билатералата пишува:

Катерина Синадиновска katerina.sinadinovska@kapital.mk

фотографија:

Фотоархива на Капитал

М

акедонија и Бугарија не смеат да дозволат меѓусебните односи да бидат диктирани од историјата, од едноставна причина што историјата се темели на ограничување и на поделби на ваше и наше, а политиката бара нешто сосема друго – компромис и дијалог. Ова е главниот заклучок на дебатата во во организација на Гем - клубот на која учествуваа аналитичари и поранешни функционери од двете држави, насловена „Односите меѓу Македонија и Бугарија-четврто полувреме“.

Бугарскиот аналитичар Јавор Сидеров го впери прстот во историјата и во начинот на којшто таа се злоупотребува во политички цели. Тој оцени дека историјата не е само тоа што се помни, туку и тоа што се заборава и дека историските митови се градат токму врз заборавените факти: „Бугарија и Македонија се шампиони во заборавање. Премногу се важни нашите меѓусебни односи за да ги оставиме само на историчарите. Што е нацијата? Таа е социјална категорија, таа е само верување на група луѓе. Каква смисла може да има во национализирањето или присвојувањето на еден Гоце Делчев, кој кажал како го разбира светот, на едни Кирил и Методиј кои се значајни за целото човештво? Тоа нема логика. А национализмот и во Македонија и во Бугарија е национализам на малите народи, дефанзивен и штетен. Директорот на канцеларијата на Европскиот

www.kapital.mk

иванов пак го покани Папуљас на средба... Залудно!

Н

ова покана за средба со претседателот на Република Грција, Каролос Папуљас, испрати претседателот Ѓорѓе Иванов на средбата со новиот шеф на грчката Канцеларија за врски во Македонија, Теохарис Лалакос. - Македонија е подготвена за јакнење на меѓусебната соработка во сите сфери од заемен интерес со Грција и е отворена за средби, размена на мислења и ставови - истакнал Иванов. Грчкиот колега засега се нема одзвано на новата покана. Сите иницијативи досега на македонскиот претседател во оваа насока завршија без успех.

рија се премногу торичарите!

совет за надворешни односи во Софија, Димитар Бечев го дели ставот дека гласовите на разумот слабо се слушаат на двете страни од границата. „Тоа е маѓепсаниот круг во кој не внесуваат нашите историчари – полицајци, додека оние разумните се тивки. Лидерствата во двете земји имаа обиди за издигнување над заедничките проблеми. Љубчо Георгиевски и Иван Костов како премиери во Рим заеднички го славеа празникот на словенските просветители, Бранко Црвенковски се поколни на споменикот на Јане Сандански, Владо Бучковски имаше идеи за заедничко славење на Илинден, што значи дека имало смелост за да се погледне напред. Сега ги прашувам двете влади - зошто се прави проблем? Историјата не смее да биде број еден, таа е број 100 по значење во билатералата. Ние имаме економија, инфраструктура и проекти кои се пред нас, а кои чекаат на реализација. Се друго е дневна политика“. Бечев, за разлика од повеќето бугарски интелектуалци, сподели една поинаква перцепција за македонската политика кон соседот: „Не би рекол дека тука се води анти – бугарска ка мпањ а, напр отив. Одн о сот ко н Тодо р Александров, Мара Бунева, Ванчо Михајлов, тоа е токму пробугарски став“ . Со коментар се јави и поранешниот шеф на дипломатијата, Љубомир Фрчкоски кој оцени дека не е така и дека токму проблем е како да им се објасни на Бугарите дека ВМРО – ДПМНЕ води просрпска политика. Фрчкоски повика на носење на разумни политички одлуки во однос на историските факти: „Фактите се факти, да, но политиката избира кои факти ќе ги потенцира и кои ќе ги памети. Проблемите со Бугарија постојат. Ние имаме проблем како да ја одбележуваме заедничката историја без притоа да се претопиме и да останеме свои, Бугарите имаат проблем во однос на Народно – ослободителната борба, тука е и прашањето со малцинствата што секако ќе се најде на заедничка маса, но треба дијалог и секако, политичка волја“ вели тој. Дебатата се одржа на еден ден откако во Брисел, известувачот за земјава, Парламент Ричард Ховит ја презентираше Резолуцијата за Македонија што во април годинава треба да ја донесе Европскиот парламент. Токму бугарските европратеници поднесоа најмногу амандмани за истата – 92, што заедно со 35-те на нивните грчки колеги придонесоа да има 203 забелешки.

Капитал број 693 07.02.2013

бум-треС

Коментар

37

Зијадин Села

пратеник на ДПА

В

ицепремиерот за Рамковен да ми одговори дали јајцата ги јаде варени или пржени“, побара пратеникот на ДПА незадоволен што досега ниту еднаш не добил одговор на пратеничките прашања поставени до вицепремиерот Муса Џафери.

Катерина Синадиновска katerina.sinadinovska@kapital.mk

Полтронизам во последна фаза!

Н алеКСандар Вучиќ

вицепремиер на Србија

Г

о ценам, но никогаш не сме си искажувале љубов, ниту симпатии, ниту историски помирувања како некои други“, го коментира Вучиќ својот однос кон премиерот Ивица Дачиќ, откако последниот призна дека се среќавал со припадник на нарко-клан.

љубомир фрчКоВСКи

поранешен министер за надворешни работи

И

маме проблем како да им објасниме на Бугарите дека ВМРО ДПМНЕ е просрпска партја. Се е изместено тука“, поранешниот министер се жали дека никој веќе не знае кој е партизан, а кој војвода.

twitter 1 IdjO@idj_o

Како им се закануваат у партија? Ти ќе праиш трето дете или Ѓорчев да го пратиме?

2 Sead@sead93

Може сме мала држава, ама барем правиме големи проблеми.

3 Хејтермен!@dobarhater

Слободата на медиумите во Македониjа ти е како чудовиштето од Лох Нес...Се верува дека постои ама никоj не jа видел.

е правете ништо, не зборувајте ништо, не мислете ништо... поштедете се од критика! Во спротивно, кога ќе кажете или ќе направите нешто стоите пред сериозна опасност тоа да не им се допадне на сите... оти знаете, цела биологија, психологија и логика на овој свет почиваат на фактот дека сите луѓе не се исти! И не мислат исто! А вие баш би сакале сите да ви климаат со главите... Па, па, па! ...Токму ваквите ликови ја прават демократијата неприменлива. Токму од вакви ликови гледаме дека Македонија, после две децении не мрднала чекор понатаму од едноумие... Оти едноумието не е политички систем. Едноумието и себевеличењето се браќа. Тие се состојби на духот! И значат немање слобода... Затоа, во вака заробена земја, нели се смешни актуелните дискусии за новинарството? Дури и себични. Се занимаваме сами со себе, а проблемот е поголем. Ако новинарството е вакво, какво е општеството? Слободата на говор значи слобода да не се согласувате! Да критикувате и да анлизирате како фукнционираат нештата во нормалниот свет, оти овој наш микро-свет веќе не е тоа.. Е сега, ако однесувањето власта кон медиумите станува с$ полошо (сместени сме во иста категорија со земјите од арапскиот свет во однос на цензурата), од каде е идејата дека за ова да се подобри ќе помогнат ликови кои пак непрофесионални... само антивладино! Велат критички биле настроени! Како па да не! Што мислат тие дека е критика? Да се плука со лични навреди? Или да не направиле некоја новинарска анализа можеби? Да не откриле некој скандал, корупција, криминал? Да не биле на теренско истражување? И тие ќе го средат новинарството? Под итно е потребно враќање на професионализмот оти се отрувме од пропаганда! Н$ отруја од полтронизам и величење на лидерот! И на оној од „Илинденска“ и на оној што никогаш нема да се врати таму... Го убија новинарството и едните и другите... Цела среќа што сведоците с$ уште се живи!

Капитал број 693 07.02.2013

38

www.kapital.mk

политиКа

ниКој не виде, ниКој не слуш

skandalozno novinarski k

www.kapital.mk

шна, никој не каЖа

nivo na kvalitet

капитал број 693 07.02.2013

политика

39

Новинарството стана конформистичка професија, која мазно се навикна на одбивањата од институциите и половичните одговори, па наместо да го крене гласот и со аргументи да побара да се почитува слободата на медиумите и правото на информација, новинарството се стиши до таа точка што се остави простор на ниски, скандалозни и неетички текстови да го пополнуваат медиумскиот простор, кои повеќе личат на жолт печат отколку на вистинско дневно информирање или неделна анализа. Така, притисокот кој несомнено, с$ повеќе го има во новинарството, е само след на околностите во кои сами сме дозволиле да функционираме. Оттука, скандалозното прашање „Има ли хомосексуалци меѓу новинарите?“, иако трагикомично, сепак, поточно ќе беше „Има ли новинари меѓу хомосексуалците“... оти станува нејасно каде се тие

Капитал број 693 07.02.2013

40

www.kapital.mk

политиКа

пишува

Габриела Делова

gabriela.delova@kapital.mk

фотографија:

Фотоархива на Капитал

Н

е е време да гинеме, туку да видиме кој, каков е. Ова се такви времиња.“ Оваа стара изрека можеби најдобро ја опишува состојбата која последната недела кулминираше во македонските медиуми. Извештајот на Репортери без граници, кој н$ смести речиси на дното на листата со слободни медиуми, на 116-то место од вкупно 179 (со пад од цели 22 места за само една година), даде целосно право прстот да се впери кон власта... Но, не само таму. Затоа што не треба многу длабока анализа за да се сфати дека новинарските стандарди се силно нарушени и од разните организации и поединци, кои за да биде иронијата поголема, уште се декларираат како борци за слобода на говор, а и самите и тоа како влијаат врз слободата низ медиумите. Меѓусебното препукување пак, на два дневни весници, каде што не се штедеше во говорот на омраза и се претера со јавното жигосување и личните навреди, н$ враќа на основното прашање, до каде ја доведовме нашата професија? Оттука, прашањето “Има ли новинари меѓу хомосексуалците“ можеби многу подобро ја отсликува ситацијата во медиумите отколку скандалозната насловна страница во еден весник кој праша „Има ли хомосексуалци меѓу новинарите“, наведувајќи дел од новинарите. Газејќи ги стандардите, етиката и професионалноста, впечатокот на многумина е дека новинарите дозволија да бидеме лесно манипулирани и поткупливи. Поделени на провладини и опозициони, одработувајќи за едните или за другите, од седма сила или четврта власт, која требаше да биде чувар на транспарентноста и отчетноста на владините структури, се свртевме едни меѓу други, потврдувајќи ги сите етикети и навреди кои се лепат на новинарството и на новинарите. Така, саркастичните и иронични извинувања до државните институции поради серијата извинувања кои ги побараа до медиумите, иако оправдани, се чини се недоволна алатка, во мозаикот проблеми до кое се доведе новинарството. Без да ја амнестираме одговорноста на центрите на моќ, како владини, така и опозициски, која јасно е отсликана во последниот извештај на Репортери без граници, но и преку извинувањето на главен уреденик на еден дневен весник на насловната страница, „Капитал“ ги

анализира причините за дереџето до коешто се доведе професионалното новинарство. „Капитал“ анализира колку новинарите ја запоставија својата професија и дозволија да се сруши професионализмот во новинарството, па дозволивме професијата да се доведе до ситуација да глумиме новинарство и медиуми.

Има ли новинари?

Во земјата на полтроните и климоглавците, во татковината на Трајче и Мирче, наеднаш експлодира моралната димензија на одамна обезгаќената нација. Конечно, пукна кубурот што го чувавме за зорт заман. Не го оправдувам поименичното посочување личности кои би ги симнале гаќите, иако се работи за евидентна бизарна пародија, вообичаена за одреден профил на медиуми, ама тоа да послужи како клучен аргумент за достигнувањата на македонскиот журнализам кога целата држава е разголена во водите на диктатура навистина е врв на лицемерство и лажен морал, кој не можат да го скријат големите дежурни морализатори и заштитници на хигиената и мачоизмот на нацијата, па макар се закопчале и до гуша. Вака, уредникот и колумнист во „Утрински весник“, Ерол Риазов, ја коментира актуелната состојба во новинарската професија. Новинарот од Канал 5, Горан Момировски пак, целата состојба во медиумите ја опишува како мода на „резил-новинарство“. Според него, вистинската медиумска војна започна на денот кога Репортери без граници објавија дека Македонија е на 116то место на листата со медиумски слободи. Со препукувањата меѓу „Вечер“ и „Вест“, но и по извинувањето на главната уредничка на „Утрински весник“, вели Момировски, се закокружи целата слика за македонското новинарство. Директорката на Македонскиот институт за медиуми, Билјана Петковска пак, вели: „Мора да престанеме да го поставуваме прашањето како дојдовме до оваа ситуација и да почнеме да работиме на решавање на проблемите“. „Проблемот кај нас е што ништо не се решава. Дури и тие иницијативи коишто се потегнувават, коишто ќе отидат до некоја фаза, потоа со одредени чекори што ги преземаат институциите, како што е случајот со 24 декември, ги дерогира и ги фрла во вода сите добри желби и намери на медиумската заедница и на оние што се нарекуваат новинари да се подобрат состојбите. Мора да престанеме да го поставуваме прашањето како се доведовме до оваа ситуација, туку веќе да почнеме да работиме на решавање на проблемите со тоа што тема по тема, точка по точка ќе почнеме да ги разгледуваме, да ги дебатираме и да бараме решение. Дефинитивно, обединувањето и солидарноста меѓу новинарите е основа

Горан МоМировсКи

Н

Канал 5 и Република

овинарот од Канал 5, Горан Момировски пак, целата состојба во медиумите ја опишува како мода на „резилновинарство“. Според него, вистинската медиумска војна започна на денот кога Репортери без граници објавија дека Македонија е на 116-то место на листата со медиумски слободи. Со препукувањата меѓу „Вечер“ и „Вест“, но и по извинувањето на главната уредничка на „Утрински весник“, вели Момировски, се закокружи целата слика за македонското новинарство.

Билјана петКовсКа

М

директор во МИМ

ора да престанеме да го поставуваме прашaњето како се доведовме до оваа ситуација, туку веќе да почнеме да работиме на решавање на проблемите со тоа што тема по тема, точка по точка ќе почнеме да дебатираме. Дефинитивно, обединувањето и солидарноста меѓу новинарите е основа за која било промена, без тоа еве што добиваме.

таМара ЧаушиДис

претседател на Независниот синдикат на новинари

К

ако дојде до ова, приказната е долга и не може да застане во една изјава, но мислам

за која било промена, без тоа еве што добиваме“, вели Петковска. Лошата слика и дното до кое се доведе новинарството претседателката на независниот Синдикат на новинари и медиумски работници, Тамара Чаушидис, ги гледа како добра можност за да се види неспособноста во новинарството и да се препознае професионалниот и заедничкиот интерес. „Однесувањето на новинарите е една од клучните причини поради која се направи овој, како да го наречам, продор во професионалното новинарство и негова трансформација во нешто што впрочем, нема врска со новинарството сфатено како професија, која пред с$, критичики ги промислува општествените појави. Како дојде до тоа приказната е долга и не може да

Балканот повторно се здружува Информациите кои Ви се потребни за подобро работење во балканскиот регион секој работен ден, наутро, Ви ги испраќаме на e-mail или прочитајте ги на www.biznis-plus.com Нарачка и повеќе информации на: pretplata-mk@biznis-plus.com или на телефон: +389 2 3298 110

1

месец бесплатно!

www.kapital.mk

Капитал број 693 07.02.2013

политика дека и ова што ни се случува е и добра можност. Можеби и така треба да ја гледаме, како добра можност конечно да видиме до каде н$ носи нашата неспособност да го препознаеме професионалниот и заедничкиот интерес.

Роберт Поповски

поранешен претседател на ЗНМ

Н

е може да се случи вакво ништење на новинари, ваква контрола врз медиуми доколку новинарите не се колабористи во целата таа приказна, свесно или несвесно. Не можеме да се амнестираме од вината за ова што се случува и мислам дека е крајно време да ја преземеме одговорноста и да го вратиме новинарството во рацете на новинарите. Потребно ни е одважување и поголемо обединување, елиминирање на суетите, на сите непотребни конфликти, расправии што сме ги имале претходно.

Ерол Ризаов

уредник во „Утрински весник“

Д

обро е што се отворија овие фундаментални теми за да видиме до каде сме и кои сме и при сета несреќа, да се насмееме на нашиот примитивизам и провинционализам. Спуштените гаќи и јавната презентација на националниот, верскиот и на сексуалниот идентитет е многу поинтересно четиво отколку најголемиот приоритет, евроатлантските интеграции, кои би ја ставиле Македонија на вистинскиот колосек. Тоа наеднаш стана излитена, здодевна тема.

застане во една изјава, но мислам дека и ова што ни се случува е и добра можност. Можеби и така треба да ја гледаме, како добра можност за конечно да видиме до каде н$ носи нашата неспособност да го препознаеме професионалниот и заедничкиот интерес“, вели Чаушидис. Дека голем дел од вината лежи кај самите новинари се согласува и поранешниот претседател на ЗНМ, новинарот Роберт Попоски. Според него, немаше да се случи вакво ништење на новинари, ваква контрола врз медиуми доколку новинарите не се колабористи во таа цела приказна, свесно или несвесно. „Мене повеќе ме загрижуваат оние што свесно прифаќаат да ја играат улогата на уништувачи на новинарството отколку оние што несвесно го прават тоа, затоа што тие што го прават тоа несвесно можеби ќе се освестат некој ден. Овие другите се опасни. Тие диктираат една трагедија во новинарството што се случува и буквално го спроведуваат

проектот којшто јас го нарекувам постоење медиуми без новинари. На оваа власт & одговара да има медиуми, но тие да бидат пропагандисти на она што власта има намера да & го пренесе на јавноста. Тука новинарите не се потребни или потребни се оние таканаречени квазиводители на емисии коишто ги викаат авторитетите од власта и притоа им дозволуваат во термини на коишто и Хуго Чавез може да им позавиди да ја кажат својата вистина и притоа постојано им се извинуваат доколку треба да постават некое прашање што е далеку од провокативно. За жал, таа трагедија на новинарството доведе до ваквата ситуација. Значи, не можеме да се амнестираме од вината за ова што се случува и мислам дека е крајно време да ја преземеме одговорноста и да го вратиме новинарството во рацете на новинарите“, вели Поповски. За состојбата во медиумите се извини и новинарот Драган Антоновски. „Се извинуваме затоа што ја сакаме професијата која треба да остане во вистинска смисла она што треба да значи работа според принципи, а не она што го имаме како денешна медиумска слика. Се извинуваме затоа што поставуваме прашања кои во денешно време се насловени како тематски. Се извинуваме на граѓаните кои мора да се водат според она што го гледаат и го читаат во медиумите“, подвлече Антоновски.

Се заборави која е основната новинарска задача!

Во потрагата по ексклузивитет, читаност и сензационалност, насловните страници и не докрај истражените стории по весниците јасно покажуваат дека се заборави на основите на новинарството, велат аналитичарите. Така, текст од типот „Кој ја скрши веце-шолјата на Дадар“ е многу поинтересен текст отколку сериозна анализа за проблемите во економијата или пак, за евроатлантската иднина на земјата. Статистичките податоци веќе покажуваат дека новинарите се откажаа од истражувачкото новинарство (со должна почит на ретките исклучоци) и текстовите во најголем дел ги сведоа на чаршиски муабети, кои се прават на кафе-пауза меѓу новинарите. Потврда за тоа е и последното истражување на Центарот за граѓански комуникации. Оттаму посочуваат дека и покрај постоењето на алатката за слободен пристап до информации од јавен карактер, за шест години 58% од новинарите ниту еднаш не го искористиле правото на ваков пристап до информациите. Речиси половина (48%) од новинарите во земјава делумно знаат за постоењето на ваквото право. Најчестите причини поради кои новинарите не се одлучуваат

41

за искористување на ваквото право е негативното искусто на новинарите за третманот на државните институции, нецелосните одговори и долгите рокови за добивање одговори, покажува истражувањето. Но,и покрај ваквата реалност и отсуството на политичка волја за отвореност на институциите, од Центарот за граѓански комуникации апелираат новинарите поактивно да ја користат алатката за пристап до информации од јавен карактер и да не се остава на државните институции самите да одлучуваат до каде ќе биде нивната транспарентност. „Транспарентноста на институциите не смее да зависи само од волјата на носителите на власта и од носителите на тие главни функции во институциите, туку треба да биде обврска и на медиумите, бидејќи медиумите и новинарите се чувари на јавниот интерес. Оттука, и тие пред нивните читатели и гледачи ја имаат обврската да ја обезбедат и да наоѓаат начини да ја принудат власта или институциите на власта за поголема транспарентност за нивното работење“, вели Сабина Факиќ од Центарот за граѓански иницијативи. Во таа насока, јавното објавување на институциите кои ги кријат информациите е само една од алатките преку која и новинарите можат да вршат притисок врз институциите, посочуваат од Центарот за граѓански комуникации. Аналитичарите пак, иако се согласуват со с$ поголемата затвореност на институциите, сепак, сметаат дека потпирајќи се на оправдувања во долгиот рок за добивање на одговорите или пак, во некомплетноста на одговорите, без да се бараат алтернативи, новинарството се претвори во конформистичка професија, која мазно се навикна на одбивањата од институциите и половичните одговори, па наместо да го крене гласот и со аргументи да побара да се почитува слободата на медиумите и правото на информација, новинарството се стиши до таа точка што се остави простор на ниски, скандалозни и неетички текстови да го пополнуваат медиумскиот простор, кои повеќе личат на жолт печат отколку на дневно информирање или неделна анализа, велат аналитичарите. Така, притисокот кој несомнено, с$ повеќе го има во новинарството, е само след на околностите во кои сами сме дозволиле да функционираме.

Капитал број 693 07.02.2013

42

www.kapital.mk

Интервју Со македонската влада неделава имавме разговори за просторниот план за ДунавМораваВардар.

Милан Бачевиќ

мИнИстер за прИроднИ ресурсИ, рударство И просторно планИрање на србИја

Od 1972 godina sonuvam brodovi na Morava С

рбија нема да се задолжува за изградба на каналот Дунав– М о р а в а – В а р д а р – С о л у н. З а партнерство се заинтересирани Кина, Русија и Америка, а со Германија и со Австрија допрва ќе има разговори. Кинезите ни понудија помош при изработката на физибилити - студијата, која треба да покаже дали оваа инвестиција е оправдана. Потпишувањето протокол со нив не н$ спречува нас да не разговараме за партнерство и со други заинтересирани. Ова за „Политика“ го кажа Милан Бачевиќ, министер за природни ресурси, рударство и просторно планирање, којшто минатата недела во Кина со тамошната корпорација Чајна џезуба груп потпиша протокол за изработка на физибилити-студија за моравскиот канал. „Интересот е многу поголем отколку што би сакале некои во нашата земја. Успеавме да се избориме во протоколот со Кинезите да стои член дека со потпишувањето на овој документ не ги прекинуваме разговорите со другите потенцијални партнери. Ние не можеме да ги диктираме условите за сите,

Kaкo човек од струката, многу ми пречи кога ќе чујам дека еден таков проект го коментираат луѓе на кои тоа не им е струка, вели министерот Бачевиќ, во Србија сигурно еден од најголемите „бранители“ на проектот Дунав-Морава-Вардар, за кого пак, многумина велат дека е само пуста желба и утопија но нашата предност е што ние сме газди на нешто и ние сме тие коишто можат да понудат нешто. Во позиција сме да преговараме и да се договориме со некој којшто нам ни е најприфатлив и геостратешки, и геополитички и економски“, вели Бачевиќ.

XX Има ли смисла Србија да влегува во такви неизвесни проекти во време кога земјата е во тешка економска ситуација?

Kaкo човек од струката многу ми пречи кога ќе чујам дека еден таков проект го коментираат луѓе на кои тоа не им е струка. Разбирам дека економистите имаат своја логика, исто како што ми е познато дека политиката има своја логика, науката

своја. Како човек од науката, јас сум голем поддржувач на тој проект од денот кога дознав за него во далечната 1972 година. Еве, сега по толку години ми се даде можност од стручен аспект да можам да дадам некаков придонес за оживување на идејата за која сметам дека е генијална.

XX Поради што Владата на Србија даде согласност за потпишување на протоколот дури откако заминавте во Кина? Мислам дека беспотребно се дигна прашина. Во Владата не постоеше никаков отпор. Ништо не е направено заткулисно. Проблемот е во тоа што нам ни попречија празниците, нивното спојување и престојот

Капитал број 693 07.02.2013

Интервју на премиерот во Брисел. Седниците во Владата не се одржуваа со вообичаената динамика, а состанокот со домаќините во Кина веќе беше закажан. Немаше никакви други причини.

XX Дали со протоколот е опфатен начинот на финансирање на овој проект? Нам ни е неопходно кинеското искуство и нивната помош за изработка на студијата за оправданоста и таа беше тема за протоколот. Меѓутоа, не постојат никакви обврски за кои се шпекулираше во српската јавност. Во прв ред мислам на она што го кажа Божидар Ѓелиќ. Затоа, ниту еден момент не се разговараше за пари. Стана збор само за давање помош за изработка на студијата за оправданоста која ќе ни даде за право да влеземе во проектот или нема да влеземе во таа приказна. А следниот чекор е самата постапка за реализација на проектот кога ќе видиме со кого ќе биде тоа и под кои услови.

XX Колку ќе ја платите таа студија? Што да им платиме кога тие сакаат соработка со Србија. Ние веќе имаме стратешко партнерство со Кина и за изработката на студијата нема да платиме ни динар.

XX Кој е интересот на Кина? Преку тоа се создава многу поповолен амбиент за по повод еден голем проект сите да бидат присутни овде. Ним им е важно нивната стока со овој пловен систем многу полесно и поевтино да допре до Средна и до Западна Европа. Мислите ли дека една голема држава, која е толку богата, која сака да инвести инвестира во големи проекти би пропуштила таква шанса? Прашањето е дали таа шанса по поповолни услови може да ја понуди уште некој. За тоа треба уште да се разговара.

XX Ако се претпостави дека вредноста на инвестицијата е 15 милијарди долари и дека за годишно одржување се потребни 500 милиони долари, што е интересот на концесионерот или на стратешкиот партнер? Интересите се повеќекратни и сосема се различни. Интересите се и економски и политички. Зошто мислите дека Морава не може да предизвика интерес и кај некој друг што не е Србија, Кина, Русија, Америка? Во прашање е само политичкиот момент и политичкиот интерес. Без сериозна политичка поддршка нема ни големи економски проекти. Тие две се поврзани. Тој што ќе управува со Морава во Србија, без оглед на тоа каков ќе биде сопственичкиот однос, тој е и геополитички и геостратешки присутен во тој дел од Европа.

XX Ако некој вложува, тој сака да извлече профит. Дали може да оствари добивка, со оглед на протокот на стока, т.е. имајќи предвид дека речниот транспорт изнесува само 8% од вкупниот транспорт? Вие мене ме прашувате што би било кога би било. Затоа треба да се направи студија за оправданоста, која ќе одговори на тоа што ме прашувате. Јас лично сметам дека тоа е исплатив проект. Прашањето е само со кое темпо и со каква динамика може да се отплатат трошоците за реализација на проектот. Но, тоа не е наша работа, уште повеќе затоа што ние не можеме сами да финансираме. За тоа треба да се грижи тој што ќе учествува во инвестицијата.

43

Министерот Бачевиќ минатата недела во Кина потпиша Протокол за разбирање, за изработка на студија што треба да покаже дали каналот ДунавМорава-вардар е економски оправдан Јас ја гледам својата работа во тоа да особено поради тоа што Морава има привлечеме инвестиции, да им ја набавиме огромно сливно подрачје. документацијата. Од тоа Србија не може да XX Може ли Морава да прими речноима никаква штета. Дури и добро е преку морски бродови? големи и сериозни проекти да се поврземе По кои реки пловат морски бродови, освен со други земји и да ја подобриме нашата по реките во Латинска Америка? Морава политичка позиција. може да прими бродови со носивост од XX Сепак, се наоѓаме во криза.

1.300 до 1.500 тони и според тоа, може да Честопати може да се слушне се вклопи во пловниот систем на Рајна и дека не е време за толку големи Мајна и на Дунав. Мислам дека некој во проекти. Не е ли подобро да се српската јавност свесно создава конфузија концентрираме на завршување на со тврдењата дека Морава не може да автопатиштата и на модернизација ги прими бродовите коишто пловат по на железницата, што нам ни е и Дунав. повеќе од потребно и далеку пред X X Обемот на трговијата којашто каналот на листата со приоритети? може да се пренасочи на тој канал Се работи за одделни проекти и посебни во Србија постојано се намалува. бизниси. Просторниот план за посебни Немаме јака индустрија во намени којшто ќе го изработиме ќе ги Поморавје. Што ќе транспортираме содржи и тие сообраќајници, затоа што ние преку тие канали? Дали тоа значи сакаме со просторниот план за посебни дека не треба да имаме индустрија? намени да покриеме 10.000 километри Тоа ќе биде само олеснувачка околност квадратни, простор еднаков на површината на Косово и Метохија. Така целиот регион за развој на индустријата во тој крај. Во делот на Србија каде што тече ќе биде покриен, а со планот ќе Морава живеат четири милиони создадеме услови за да се стартува жители. Таму постоеја најзначајните со контролиран развој. индустриски центри кои беа врзани XX Дали ја имате согласноста за Морава или за системот на Македонија и на од моравски долини. Грција? Нема да изумрат селата Морава може да Тие се заинтересирани, но коишто се наоѓаат по прими бродови со сме немале официјални текот на Морава. Ќе ги разговори, повеќе беа носивост од 1.300 поврземе и железницата информативни. Следната до 1.500 тони и и патиштата со пловниот недела ќе разговараме според тоа, може тек. Ќе ги подобриме со претставниците на условите за земјоделско да се вклопи во македонската влада за п р о и з в о д с т в о. Ќе се изработката на просторниот пловниот систем на заштитиме и од поплавите план. И интересот на Грција Рајна и Мајна и на коишто ги уништуваат д атира од по од а мна. Дунав. Мислам дека посевите на површина од Србија имаше потпишано некој во српската 70.000 до 80.000 хектари договор за користење на обработливо земјиште. Солунското пристаниште јавност свесно Ќе создадеме услови за создава конфузија на 100 години. во сушниот период да не со тврдењата дека се наводнуваат нивите.

XX Дали во Србија има Ќе се транспортираат Морава не може да доволно вода за земјоделските произвоканалот? ги прими бродовите д и, руд ата, гото в ите Ситуацијата со водата ќе коишто пловат по индустриски производи. се види од студијата за Но, каналот нема да има оправданоста. Ако има Дунав. само локално значење, помала количина вода, ќе пловат помали бродови, ако има поголема туку с$ што ќе доаѓа од Западна и од Средна количина вода, ќе пловат поголеми бродови. Европа на југ ќе може да се транспортира Мислам дека водата нема да биде проблем, преку тој канал.

Капитал број 693 07.02.2013

44

www.kapital.mk

свет

Semejni vrski vl svetskite avtomo За Фолксваген, Пежо, Фиат, БМВ и Форд крвта с$ уште тече погусто отколку бензинот

А

мериканскиот магазин „Форбс“ открива дека кај изненадувачки голем број светски најголеми производители на автомобили – семејството е на прво место. Следи преглед на четири големи производители од Европа и еден од САД со семејните интереси што владеат во нив и најскорешните случувања во нивниот бизнис.

Мартин Винтеркорн (лево), главен извршен директор, и Фердинанд Пиех, претседател на управниот одбор на Фолксваген

Фолксваген

XX Основана: 1937 година, Германија XX Продажба (2011): 222 милијарди долари XX Вработени: 501.956 XX Брендови: Фолксваген, Ауди, Бентли, Бугати, Ламборгини, Порше, СЕАТ, Шкода (автомобили); Дукати (мотоцикли); Ман, Сканиа, Фолксваген (товарни возила)

ПСА Пежо-Ситроен

XX Основана:1896 година, Франција XX Продажба (2011): 78 милијарди долари XX Вработени: 198.000 XX Брендови: Пежо, Ситроен

С

емејните врски во ПСА датираат уште од 1810 година, кога компанијатапретходник произведувала мелници за кафе и велосипеди. Лавот како заштитен знак се појави во 1858 година, а Арман Пежо го произвел првиот автомобил со внатрешно согорување во 1890 година. Семејството, коешто држи околу 46% од акциите со право на глас, ретко кога ја покажува својата моќ, иако пред неколку години го протресе корпоративниот свет во Франција кога го отпушти сопствениот извршен директор по телефон. Иако долги години ја држи позицијата втор најголем производител на автомобили во Европа, оваа година ПСА претрпе голем удар со намалувањето на пазарот на автомобили во Западна Европа за 7,3%, а за компанијата се вели дека месечно губи по околу 200 милиони долари. Ќе затвори една фабрика во Франција годинава, но планот да отпушти осум илјади работници наиде на отпор од страна на моќните синдикати и владата во Франција. Барајќи спас, семејството Пежо неодамна одлучи да го намали својот удел во компанијата на 40%, со оглед на тоа што потпишаа договор со Џенерал моторс за заеднички да набавуваат делови и да развиваат модели со Опел на Џенерал моторс. Но, новите модели ќе бидат готови за неколку години, а влошената економска ситуација ќе ги попречи разговорите за проширување на алијансата на компаниите. Иднината на Пежо е неизвесна.

Тиери Пежо, претседател на Надзорниот одбор на ПСА Пежо Ситроен

Капитал број 693 07.02.2013

свет

45

ladeat so obilski giganti Ф

ердинанд Пиех, претседател на Надзорниот одбор на Фолксваген, најави дека планира да остане на таа позиција во наредните пет до седум години и дека неговиот штитеник, Мартин Винтеркорн, претседател на Управниот одбор, ќе го направи истото. Тоа и не е толку чудно ако се земе предвид нагорниот тренд во работата на Фолксваген во последниот период, освен фактот дека Пиех има 75 години, а Винтеркорн 65, а таквата одлука е донесена без претходна консултација со другите членови на одборите, ниту со акционерите. Но, сепак, ретко кога Пиех мора да консултира некој друг при донесување одлуки за Фолксваген освен одразот што го гледа во огледалото. По аквизицијата на Порше оваа година, која е управувана од семејството Пиех-Порше, Порше поседува 50,7% од заедничките акции на Фолксваген. Откако Пиех ја назначи сопругата за раководител со Надзорниот одбор во Фолксваген минатото лето, членови на семејствата Пиех и Порше контролираат пет од десетте менаџерски позиции. Бидејќи Фолксваген е единствениот европски производител на големо кој остварува профит и се стреми да стане најголема автомобилска компанија во светот, акционерите кои не се во семејни односи со нив немаат причина да се побунат. Но, истото не може да се каже за некои други производители на автомобили кои се семејни компании.

серџо Маркионе (лево), главен извршен директор и Џон елкан, претседател на управниот одбор на Фиат

Фиат

XX ОснОвана: 1899 година, Италија XX ПрОдажба (2011): 77 милијарди долари XX врабОтени: 197.000 XX брендОви: Фиат, Алфа Ромео, Ферари, Масерати, Ланча, Крајслер, Џип, Доџ

Ф

иат е во малку подобра положба. Колапсот на европскиот пазар го принуди извршниот директор Серџо Маркионе да ги одложи своите планови за целосно преземање на Крајслер, а наместо тоа, да ги искористи средствата за да ја поправи работата на италијанскиот производител на автомобили, со оглед на тоа што се очекува активностите на компанијата во Европа да претрпат загуби во наредните неколку години. Тоа беше удар за семејството Ањели, коешто има 30,4% удел во сопственоста на Фиат. Компанијата е основана во 1899 година од страна на група инвеститори, вклучувајќи го и Џовани Ањели. Неговиот внук, Џани Ањели, беше претседател на Фиат од 1966 до 1996 година, а внукот на Џани пак, Џон Елкан, стана претседател на компанијата во 2010 година, на 30годишна возраст. Проблемите на Фиат се од акутна природа. Првите девет месеци од 2012 година единечната продажба падна за речиси 17%, при вкупен пад на пазарот од 7%, поради тоа што фабриките во Италија работат со половина од нивниот капацитет. Пред три години Фиат го спаси Крајслер од банкрот. Сега кога Крајслер прави профит може да се сменат картите.

балканот повторно се здружува информациите кои ви се потребни за подобро работење во балканскиот регион секој работен ден, наутро, ви ги испраќаме на e-mail или прочитајте ги на www.biznis-plus.com нарачка и повеќе информации на: pretplata-mk@biznis-plus.com или на телефон: +389 2 3298 110

1

месец бесплатно!

Капитал број 693 07.02.2013

46

www.kapital.mk

свет

БМВ

XX Основана: 1916 година, Германија XX Продажба (2011): 96 милијарди долари XX Вработени: 100.000 XX Брендови: БМВ, Мини, Ролс-Ројс

К

ога БМВ пред половина век беше пред банкрот, индустријалистот Херберт Квант во последен момент одлучи да не го продава својот дел од 30% на пазарот на автомобили и всушност, го зголемил на 50%. Добар потег. Во 1982 година, кога починал, неговиот удел во БМВ преминал во рацете на неговата вдовица, Џоана, и нивните две деца, и сега вреди повеќе од 20 милијарди долари. БМВ до денеска има континуиран успех. И во време кога останатите европски производители на автомобили имаат падови, од БМВ велат дека ова е најдобрата продажна година досега благодарение на продажбата на масивни луксузни автомобили во САД, која е нивниот најголем пазар, и во Кина. Продажбата на компанијата во октомври на глобално ниво пораснала за 13,2%, на 157.618 возила. Изминатите неколку години не биле баш без бури и турбуленции за

Штефан Квант, заменик-претседател на Надзорниот одбор на БМВ Квант, со оглед на тоа што излегле на виделина нивните релации со нацистичка Германија. Години пред семејството да инвестира во БМВ вработиле илјадници робови во фабрики за производство на оружје и муниција во текот на Втората светска војна. Некоја поранешна жена на член од семејството Квант се омажила за министерот за нацистичка пропаганда, Јозеф Гебелс, а на венчавката како сведок присуствувал самиот Адолф Хитлер. Некој член на семејството признал дека е погрешно да не се прифати тој дел од историјата.

Капитал број 693 07.02.2013

свет

Форд

XX Основана: 1903 година, САД XX Продажба (2011): 136 милијарди долари XX Вработени: 164.000 XX Брендови: Форд, Линколн ожеше да се слушне пукањето на шампањот во Дирборн овој месец кога извршниот претседател Бил Форд најави дека Ален Мулали ќе го одложи своето пензионирање до крајот на 2014 година. Од преземањето на функцијата во 2006 година, Мулали ја спасил инвестицијата на семејството Форд во компанијата што ја основал прадедото на Бил Форд во 1903 година, којашто тие имале намера да ја повлечат ако Мулали не успеел да ја спаси автомобилската компанија која била на работ на пропаст. Семејството Форд работи тивко, но нивната моќ се гледа во одлучувачките моменти, кога треба да се одбере – некогаш и да се избрка – личност којашто ќе управува со компанијата. Преку нивните специјални акции со право на супергласови контролираат 40% од акционерските права на глас и заземаат две места во 16-члениот одбор на директори. Не беше

47

М

Од лево на десно: Марк Филдс, Алан Мулали, Бил Форд изненадување за никого кога Марк Филдс, близок соработник на Бил Форд, беше преместен на позицијата можен наследник на Мулали. Форд настапува агресивно во намерата да го промени волуменот на своите активности во Европа и да ги усогласи со намалувањето на пазарот, да држи чекор со Кина, каде што подоцна го почнаа освојувањето. А Форд, Мулали и Филдс будно ќе внимаваат на

Северна Америка, каде што овој производител на автомобили губи од пазарниот колач, особено со судбината на „F-150 пикап“, којшто има најголем удел, ако не и стопроцентен, во приходите на Форд од Северна Америка.

Капитал број 693 07.02.2013

48

www.kapital.mk

бизнис лидери

Поранешната „гуглоВКа“ сега се грижи за растот на лут

Marisa Mejer

@enata {to go mrdna YAHOO

od mrtva to~ka Новиот извршен директор на Јаху, поранешната „прва жена-инженер“ на Гугл, Мариса Мејер, има амбициозен план да го трансфомира Јаху во портал за мобилни телефони, со силна персонализација, што ќе го збогати искуството на корисникот и да го испита потенцијалот за монетизација

пишува

Васе Целеска

vase.celeska@kapital.mk

фотографија:

Фотоархива на Капитал

П

о шест месеци на чело на компанијата, извршниот директор на Јаху, Мариса Мејер, може да се пофали дека извојувала една мала победа. За прв пат во четири години компанијата прикажа раст на профитот од 2% на годишно ниво. Сепак, аналитичарите на Блумберг очекуваа пораст од 3% во споредба со истиот квартал минатата година.

Но, финансиските резултати на Јаху за четвртиот квартал покажуваат дека нема уназадување во работата на компанијата. Јаху има подобри резултати од назначувањето на Мејер наваму – цената на акциите на Јаху се покачи за повеќе од 30% и ги снема сомнежите меѓу вработените за иднината на компанијата. Всушност, според Мејер, 98% од вработените во Јаху се оптимистични во однос на иднината на Јаху. За шест месеци на позицијата извршен директор Мејер се залагаше за бесплатна храна во светот, го „откачи“ BlackBerry, воведе неделни состаноци за да се информираат за текот на работата, регрутираше поранешни вработени во Гугл, ги „воскресна“ продажбите, лансираше производипредводници, вклучувајќи ги и Yahoo Mail и Flickr и склучи договори со топ десет

www.kapital.mk

тиот конкурент

Капитал број 693 07.02.2013

49

што им го нуди на своите корисници (702 милиони месечно), како подобар интерфејс, поголема брзина и поцелосна и порелевантна содржина, како и да испорачуваат подобри резултати за тие што рекламираат.

Фокус кон мобилните телефони

снабдувачи со содржини, како што се Ен-би-си спортс и Венер медиа. Сепак, она што е најбитно да го направи е да ја претстави визијата за тоа што може да биде Јаху надвор од тоа што таа го опиша, дека „ги снабдува крајните корисници со нешто вредно и многу пријатно, што ги тера да се враќаат на Јаху секој ден“. Таа нејзина изјава не е ништо поинаква од мисиите што си ги зададоа многуте нејзини претходници во Јаху. Пред една година тогашниот извршен директор на Јаху, Скот Томсон, рече дека компанијата треба да го подобри искуството

Како и секоја друга компанија којашто живее од Интернетот, Мејер ги поставува мобилните телефони во фокусот на нејзината производна стратегија. Мејер изјави дека Јаху во моментов има 200 милиони корисници месечно на мобилни телефони, а тоа е само првата фаза од преминот кон мобилна телефонија. Во интервју за Блумберг на Светскиот економски форум во Давос, Швајцарија, Мејер предвиде дека Јаху ќе биде една од – ако не и единствена – доминантните платформи во ерата на мобилните телефони. Таа потенцираше дека Јаху е добро позициониран со сеопфатните содржини и апликациите за мобилни телефони за имејл, временска прогноза, вести, спорт, финансиски информации, игри и фотографии. „Позитивно кај нас е тоа што ги имаме сите содржини коишто луѓето сакаат да ги имаат на своите телефони. Имаме дневна практика и мислам дека кога се има таква практика и секој ден создаваш додадена вредност на тоа што го нудиш, не само што можеш да му ја понудиш таа вредност на крајниот корисник, туку можеш и да направиш добар бизнис“, вели Мејер. Планот Јаху да се фокусира на мобилните телефони и на социјалниот аспект на Интернетот е идентичен со замислата којашто пред пет години ја имаше соосновачот на Јаху, Џери Јанг, за иднината на интернет-порталот. „Сакаме Јаху да ви биде суштински составен дел од животот и еден вид стартна точка, да ја искористиме сложеноста на Интернетот и моќните технологии за да ви го поедноставиме секојдневието“, рече Јанг. Јаху треба да се реорганизира одвнатре нанадвор, давајќи им на девелоперите пристап до елементите на Јаху коишто би го направиле доживувањето на корисниците посоцијално и поперсонално. Јанг и директорите по него не успеаја да ја остварат таа цел, но се чини дека Мејер е решена до крај да ја спроведе реорганизацијата на Јаху, оптимизирајќи ја содржината за мобилни уреди, приготвувајќи социјални услуги и услуги за лоцирање, воведувајќи силна персонализација за да го подобри корисничкото искуство и потенцијалот за монетизација. „Како што се шири Интернетот, содржината што се нуди секодневно се збогатува, социјалниот контекст е с$ позастапен, а сега со мобилните телефони се јавува поголема активност и во движење“, рече Мејер во интервју во Давос. Улогата на Јаху е да ја задоволи потребата од информации, Интернетот да биде организиран според потребите на корисниците и содржините да бидат прилагодени за мобилните телефони. „Во иднина вие сте пребарувачот, врз база на влезните информации ќе се одбере и одговорот“, додаде Мејер. На полето на пребарувањето и социјалните аспекти таа истакна дека суштинските партнерства ќе го зајакнат Јаху и ќе ја збогатат понудата на страници со главните вести од индустријата, од спортот и од финансиите. Обраќајќи им се на аналитичарите по извештајот за профитот, Мејер потенцираше дека ќе им бидат потребни повеќе години за да се постигне позабележителен раст. Со други зборови - не очекувајте Јаху да оствари приходи од рангот на Гугл, Епл или Фејсбук кога ќе го активира адвертајзингот на мобилни уреди. Но, сепак, напорите на Мејер да го „преповрзе“ Јаху и да му даде ново значење на поимот интернет-портал би можеле „дебело“ да се исплатат.

Мариса Мејер е позната како талентиран менаџер со по малку груб пристап, поради што е малку тешко да се работи за неа

Мејер се заколна дека ќе инјектира иновативност во Јаху Мејер е првата женаинженер којашто се вработила во Гугл

Капитал број 693 07.02.2013

50

www.kapital.mk

бизнис лидери

Профил XXМариса Мејер, 37 години XXГлавен извршен директор на Јаху XXДржавјанство: САД XXОбразование: Универзитет Стенфорд ариса Мејер е 20-ти вработен човек во Гугл и првата жена-инженер која на почетокот му се придружила на денес најголемиот интернет-пребарувач. Таа го изненади технолошкиот свет во јули минатата година која објави дека ќе го напушти Гугл за да стане главен извршен директор на неговиот ривал кој се соочува со проблеми, Јаху. Мејер тогаш рече дека „дека поминала прекрасно врмеме во Гугл“ и дека ова за неа е логично лесна одлука. Триесет и седумгодишната Мејер, која себеси се опишува како „geek“ - фанатик за компјутери, му се придружи на Гугл во 1999 година, кратко откако се стекна со магистратурата по компјутерски науки на Универзитетот Стенфорд. Таа е една од најмладите жени на листата со најмоќни жени на магазинот „Форбс“.

М

Како што рече на крајот на разговорот за остварениот профит: „Најдоброто допрва доаѓа“. А времето ќе покаже дали ќе биде така.

Јаху ќе добие гламур со Мејер?

Малиот успех не значи дека работата на Мејер е завршена. Таа с$ уште се соочува со предизвикот да го оживее пионерот во интернетсветот, кој последните години се соочува со силни ривали како Гугл и Фејсбук.

Ако успее во тоа, ќе се случи една од најбитните пресвртници во корпоративна Америка, делумно и поради тоа што таа си замина од Гугл во еден таков турбулентен период, каде што работеше од самиот почеток. Мејер, која беше првата жена-инженер откако се приклучи на тимот на Гугл во 1999 година, беше одговорна за многу од производите, вклучувајќи го и изгледот на интернет-пребарувачот. Меѓу нејзините понови активности се и менаџерските и инженерски активности за Google Maps, Local Search, Google Earth и Street View. Исто така, таа jа предводеше аквизицијата на водичот за популарни ресторани и нивно рангирање Загат. Претседателот на Јаху, Фред Аморосо, за време на нејизната промоција ги потенцираше достигнувањата на Мејер на полето на технологијата, дизајнот и испо-рачувањето производи и рече дека токму поради тоа таа е правиот лидер за Јаху. Дипломецот од Универзитетот Стенфорд, кој има доста познавања од областа на компјутерските науки, се соочува со истите предизвици коишто поразија шест нејзини претход-

ници во период од пет години, анализираат американските медиуми. „Таа е ‘доста ценета’ во Силиконската Долина и знае како да направи добар производ“, вели Лери Меџид од интернет-страницата за технолошки анализи Cnet, „Единствениот сомнеж е поради тоа што таа никогаш претходно нема раководено со голема компанија“.

Инјектирање иновативност

Откако застана на врвот на Јаху, Мариса Мејер истакна дека ќе инјектира иновативност и нови начини на рекламирање во бизнис-моделот на компанијата. Таа ја опиша позицијата на Јаху во областа на онлајнинформирањето и рекламирањето на Интернет како силна и додаде дека онлајн-маркетингот и понатаму ќе биде главниот извор на приходи. „Јаху е компанија која има голем број следбеници, извонреден бренд и огромен потенцијал“, рече Мејер. Како што пренесува „Волстрит журнал“, цитирајќи ги нејзините поранешни вработени, Мариса Мејер е позната како талентиран менаџер со по малку груб пристап, поради што е малку тешко да се работи за неа. Според нив, таа има моќ за забележување детали, често пати сведувајќи го своето микроменаџирање на ситници како нијансите на некоја боја при дизајнирањето нов производ. Како потпретседател за производите за пребарување и корисничкото искуство, таа рече дека континуираната иновативност е подобро решение отколку „инстант-перфекција“. Во „Девет принципи на иновативноста“, филозофијата со којашто се прослави во технолошкиот свет, таа истакнува дека претпочита нешто што ќе послужи за да се помине денот, нешто што ќе може да се надгради наредниот ден отколку со месеци да се гради нешто пофункционално. „Тоа е тоа што го правиме – стратегија да се произведува нешто побрзо и почесто“, вели таа. „Да научиме што бара пазарот и да го направиме тоа најдобро. Убавината на експериментирањето на тој начин е во тоа што не можеш да застраниш од потребите на пазарот. Самиот пазар те враќа во колосек.“ Иако многумина аналитичари сметаат дека Јаху е компанија со пад на приходите, која се бори со ефектот на технологијата која самата ја популаризираше, има и доста од нив кои веруваат дека Мариса Мејер ќе ја „врати на нозе“.

капитал број 693 07.02.2013

62

на руЧек со...

www.kapital.mk

Александар Ч новИнар

Mrakot da pred svetlin

Четириесет години станува и легнува со зборот, звукот и сликата. Негова најголема љубов е радиото, но во досегашната своја кариера покажа дека е подеднакво добар во кој било медиум. Еден од ретките новинари кој остана верен на професионалноста и стандардите на новинарското изразување пишува:

Петре Димитров

petre.dimitrov@kapital.mk

фотографија:

Ивана кузмановска

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

П

отекнува од интересно семејство или како што самиот вели: „јас бев комунистичко дете со аристократско потекло“. Од баба му и од

дедо му од страната на татко му, позната влашка фамилија, кои биле претставници на пропаднати боржуи, научил за хедонизмот и за уживањето во животот. „И покрај тоа што со доаѓањето на комунизмот баба ми и дедо ми имаа изгубено речиси с$, тие не го покажуваа тоа.“ Од татко му, кој бил офицер, а подоцна бизнисмен, бил воспитуван со либерални сфаќања. „Од татко ми научив за балансот.“ Растел во семејството на мајка му, кое исто така има буржуаско потекло и

н а ш ето м ен И то мени од богаторан от то ес р а н со ка ес араб ки се Чомовс ивме определто со за рижо и пилешкоплодови. морски живелее во Гевгелија. „Од фамилијата Старделови, на кои комунистите им зеле с$, и кои беа понародски луѓе научив за хедонизмот кон храната, народните ора... Дедо ми беше опседнат да ме научи да ги играм сите ора.“ Уште во тој период Чомовски во себе почнал да го чувствува новинарскиот порив, а веќе на 16 години години го има првото искуство со пишувањето. Во училиште бил задолжен за весникот „Младост“, во кој во неколку наврати пишувал и тој. Сепак, вистинското новинарско

www.kapital.mk

капитал број 693 07.02.2013

на руЧек со...

Чомовски

63

t mora dizvika ina

крштевање го има во 1968 година додека студира на Правниот факултет, на 22 години, кога станува дел од екипата на интелектуалците кои го создаваат „андерграунд“ неделникот „Фокус“, формиран со пари од младинска организација, каде што станува и заменик-уредник. „Тоа беа бурни времиња, кога се навестуваше дека нешто револуционерно ќе се случи. Поради темите на кои работевме имавме проблем со власта. Први се дрзнаваме да прашаме за Македонците на Голи оток, излеговме со насловна на која беше прикажана обединета Македонија, сакавме да го отвориме досието на Венко Марковски... Имаше значајно ослободување на енергија. Немаше никаков пристап до информации, но тоа не н$ спречи да пишуваме слободно и да се справиме со притисоците. Весникот го печатевме во инвалидска печатница во Битола. Секогаш имавме соломонско

секогаш сум новина

р-репортер. и кога

сум новинар и кога сум уредник

капитал број 693 07.02.2013

64

www.kapital.mk

на руЧек со...

ако си искрен кон себе, со ист дух можеш да бидеш новинар цел живот

не сум човек кој ќе се пе

нзионира

Јас сум егоист. егото и суетата одат заедно, но исто така и разумот

решение.“ По една година во „Фокус“, кој се затворил по излегување на 42 броја е „префрлен“ во „Комунист“. „Беше навистина апсурдно. Јас, кој пишував против негативните појави на комунизмот и црвената буржоазија, завршив во весник за величење на комунизмот и во кој 75% од текстовите беа праќани од Белград. Татко ми постојано ме прашуваше: ’Против кого бунтуваш?‘, а јас му одговарав: ’Против тебе‘.“ Научен на либерално изразување и слободно пишување, без цензура или како што вели самиот: „с$ што имаш намера да напишеш, принцип кој ме одржа цели 40 години колку што сум присутен во новинарството“, не издражал долго во „Комунист“, па се испробува во образовната програма на МТВ. „Една од задачите кои ги добив таму беше да направам анкета за работничкото самоуправување. Наместо тоа, јас соговорникот го прашав кога тоа ќе пропадне.“ По искуството во МТВ три месеци работи во фабричкиот весникот на Железара, каде што преведувал текстови од српски јазик. „Стануваше збор за чиста егзистенција.“ Кон крајот на седумдесетите кога се прави подмладување на екипата на Радио Скопје, станува дел од новиот тим. „Направивме многу добра екипа. Шест месеци со нас работеа најдобрите спикери, дискаџии и техничари. Во утринската програма на радиото тогаш за првпат се промовираше контакна програма, а благодарение на ’старите волци‘, многу добро се снајдовме. Го создадовме првиот Хајд парк. Радиото Скопје во тоа време реагираше многу брзо, дури и пред власта. Во нашите емисии се отвораа многу битни теми. Да не беше Радио Скопје, немаше да има референдум за независност... Имавме храброст и најважното: голема идеја. Функциониравме без суети...“ Во 1990 година станува уредник на вестите, во радиото останува до 1995 година, а потоа оди на специјализација во Дојче Веле.

„Баш кога требаше да тргнам во Германија се случи атентатот на Киро Глигоров и имав дилема дали сега е вистинското време да се оди во Дојче Веле, но една моја пријателка ми рече: ’Стариот ќе преживее, но ваква шанса нема да имаш повторно‘.“ Во 1997 година се враќа во МТВ како главен и одговорен уредник на информативната програма, како што вели: „без ниту еден ден телевизиско искуство“. Но, тоа не било проблем брзо да се вклопи. Како водител на дебатни емисии на македонската јавност & приреди многубројни квалитетни дебати, кои во денешно време се вистинска реткост. Сите с$ уште се сеќаваат на веќе култното соочување на Бранко Црвенковски и Љупчо Георгиевски, соочувањето меѓу Љубиша Георгиевски и Киро Глигоров... Во МТВ останува до 1999 година, по што заминува во А1 телевизија, каде што останува до нејзиното затворање минатата година. „Најдобро време во А1 беше почетокот на 2000 година. Телевизијата беше голема идеја и зрела да се справи со прашања како што беше косовската криза и воениот конфликт. Ги знаевме стандардите за известување и не се занимавме со дневни политички озборувања, туку со сериозни новинарски анализи, без манипулации и без говор на омраза. Нема готова вистина, туку само истражен факт.“ До пред извесно време го имаше проект „Ако е“ на МТВ, а е и регионален координатор на Дојче Веле. Последниве неколку години работеше на голем проект кој ја третира приватизацијата. Се надева дека проект во кој гостуваат 75 соговорници наскоро ќе го види светлото на денот на некоја од нашите телевизии. За актуелните случувања со македонското новинарство кое го допре дното, вели дека е оптимист: „Мракот мора да предизвика светлина“. „И оваа и претходната влада се деца на кои им се даде да играат со Македонија како богатство. Тие се одговорни да направат национален и државен профит од земјава, а не да ја разграбат. Не може да се игра со достоинството на народот. Од луѓето направија нелуѓе. Најлошо за Македонија е што & фали историски континутет. Тоа е одговорот за националните и државните прашања.“ Чомовски е татко на две деца. Синот Горазд тргна по неговите стапки, а ќерка му е доктор.

специјален прилог

14

фЕВРУАРИ 2013

ОСИГУРУВАЊЕ И ЛИЗИНГ

“ЖИВОТНОТО ОСИГУРУВАЊЕ Е ОБЕЗБЕдУВАЊЕ НА ИдНИНАТА“

Еден од најбрзорастечките сегменти во осигурителниот бизнис во Македонија е животното осигурување. Во првите два квартала од годината овој осигурителен сегмент порасна за 22,1% во однос на истиот период претходната година. Иако се уште држи релативно мал удел од осигурителниот колач, животното осигурување допрва ќе расте и ќе се развива!

Капитал анализира и демистифицира: u Зошто животното осигурување зема толку голем замав во Македонија? Дали граѓаните конечно стануваат свесни за потребата да си го осигураат животот? u Какви законски измени бараат осигурителите и како тие ќе влијаат врз осигурителниот пазар? u Oсигурување версус пензискиот систем- дали Повеќе информации во врска со прилогот и комерцијално претставување во истиот можете да добиете на е-маил boban.gjorgjievski@kapital.mk или на телефонскиот број 02 3298 110 локал 105

осигурувањето е гаранција за сигурни пензионерски денови во услови на глобалниот тренд на стареење на населението и се поголема оптовареност на пензиските фондови? u на кој начин овие две работи можат да се надополнат како комбинација која ќе значи многу посигурни пензионерски денови! u Капитал прави симулација што за еден вработен ќе значи земањето осигурителна полиса во однос на неговите примања по одење во пензија? u Кои земји во светот предничат по животно осигурување? u Кој и какви пакети на приватно и дополнително здравствено осигурување во Македонија ќе понуди? u Кои се поволностите за осигурениците и приватните здравствени установи? ЛИца За КонтаКт: ГОРдАНА МИхАјЛОВСКА БОБАН ЃОРЃИЕВСКИ

66

Капитал број 693 07.02.2013

www.kapital.mk

светот на виното

ВИНСКИ ВЕЛИКАНИ

Rot[ild

vinoto kako umetnost

В

о винскиот свет постојат личности кои се неодминливи за модерното винарство. Ако калуѓерот Дом Перињон бил заслу жен за усовршувањето и развојот на технологијата на правењето шампањско, постојат и други личности во модерното винарство кои имаат направено безмалку револуција во третирањето на виното како производ со посебни квалитети. Еден таков е баронот Филип де Ротшилд. Овој богат благородник од славната богаташка лоза на Ротшилдови, плејбој за своето време, успеал од виното да направи атракција, да го крене на нивото на уметничко дело и со тоа да создаде сосема друг однос кон виното и винската култура. Ротшилд, како дете од 12 години, за време на Првата светска војна бил засолнет на семејниот имот во областа Медок. Тука тој ја развива својата љубов кон винарството. Започнува со тоа што настојувал на посебноста и идентитетот на виното. На дваесетина години прв започнува да ја става ознаката „полнето во замокот”, нешто што подоцна се прифаќа како правило за вински производи од областа Бордо. Тој тогаш ја усовршува марката Шато Мутон Ротшилд, една од најпрестижните во светот. Успеал да се отргне од дотогаш неприкосновените трговци со вино, кои диктирале с$, од типизацијата до цената и начините на продажба... Иновативните придонеси на Ротшилд во маркетингот и неговото сфаќање на софистицираната страна на винската пр езентација доведув а до дотогаш незапаметени промени. Тој е творецот на проектот според кој секоја година етикетите на неговото вино ги сликаат големите сликари на епохата. Па така, големите сликари како Кокто, Пикасо, Шагал, Хенри

Мур, Дали, Миро, Енди Ворхол... од 1945 година наваму ги илустрираат етикетите Филип де Ротшилд на Шато Мутон Ротшилд. Тие шишиња се своевидна уметничко-колекционерска пасија (1902-1988) се вбројува во на собирачите на реткости. редот најинвентивни винари Освен тоа, тој го утврдил сознанието дека на XX век. Неговиот придонес лозарството и винарството се сосема во презентацијата и афирмациспецифични области и дека тоа треба да го јата на винската култура прават стручните. Затоа, тој кастрењето и негата на лозјата, с$ до ставањето во шише им од основа го има изменето го доверувал на врвни професионалци. Тој, пристапот кон виното како сопственик, за себе го задржал доменот на комуникација, уметничка валоризација и продажба. Се смета дека на виното му дал додатна културолошка и уметничка вредност. Во 1962 година во Шато Мутон отвора вински музеј, а лентата при отворањето ја пресекол лично тогашниот министер за култура, големиот писател А нд р е Малро. Таков музеј, сметаат поклониците на уметноста на виното, нема никаде. Во него има предмети и артефакти од раната антика до XX век. Три услови биле потребни за некој предмет да биде изложен во музејот: да биде убав, да биде уникатен и да биде врзан со грозјето, виното и со уживањето во пиењето. Филип де Ротшилд ќе остане Ротшилд (десно), со Роберт Мондави – уште познат и по единствениот еден од маговите на винарството на ХХ век случај на промена на големата своето вино од втора во прва категорија. класификација на вината „бордо“ од 1855 година. Тоа рангирање на Неговото гесло било: „Прв не можев, да неколку нивоа и денес игра извонредна бидам втор недостојно ми е. Затоа сум улога во вреднувањето на вината. Баронот Мутон!”. По преквалификацијата геслото е единствениот кој успеал по 40 години се изменило во: „Прв сум, бев втор, но спорење со државата да го преквалификува Мутон не се менува!”.

ВИНСКИ РЕЧНИК (1) XXаерација, проветрување - оставање на виното пред послужувањето, најчесто за да испарат непожелните мириси од постарите вина, а младите да омекнат; XXамерикански даб - даб од американските шуми и буриња направени од него. Иако најценет е францускиот даб, американскиот станува популарен и во Европа; XXАОЦ - кратенка за Appellation d'origine controlee, што значи контролирано географско потекло, во повеќе земји претставува официјална, законска категорија за најквалитетните вина, чии имиња, потекло, сортите грозје и други елементи се пропишани со закон; XXарома - мирисот на виното. Некаде овој термин се користи само за основните мириси на виното, а за покомплексните се користи зборот буке, но тој с$ помалку се употребува; XXароматски соединенија - вински супстанции по потекло од грозјето, од процесот на производството или

одлежувањето, кои се фактор за аромите и за вкусот на виното; XXароматично - поим со којшто се опишува вино со нагласена миризба. Се користи особено за овошни и цветни мириси. За некои сорти бело грозје исто така, се вели дека се ароматични („темјаника“, на пример), а вината направени од нив имаат посебно силни ароми; XXбаланс или рамнотежа - односот на алкохолот, киселините, резидуалниот шеќер и танините во виното. Кога ниедна од нив не се издвојува посебно, се вели дека виното е избалансирано или урамнотежено; XXбарик - буре чиј волумен варира од област до област, најчесто од 225 литри во Бордо, направено од дабово дрво кое служи за одлежување на виното. Се користи најмногу за две до три реколти. (продолжува)