696- Kapital Magazin

n n

Ван Хол ја отвора фабриката за автобуси во Бунарџик во јули...стр.10 Големото американско НЕ за голема Албанија...стр.36

број 696 цена 100 ден. | 1 март, 2013, петок | година 14

www.kapital.mk

МАГАЗИН ЗА БИЗНИС И ПОЛИТИКА

kapital istra@uva

aflatoksin!!! intervju so liderot na liberalnata partija

ivon veli^kovski:

sekoja vlast se pobeduva na izbori, ako go imate narodot na va[a strana!

kakvo e toa mleko? kolku dolgo sme go piele!? l makedonija da se svrti kon doma{noto farmerstvo za mleko! НАСКОрО

ВО ОВОј БрОј

Капитал број 672 12.09.2012

 

4

Ван Хол ја отвора фабриката за автобуси во Бунарџик во јули...стр.10 Големото американско НЕ за голема Албанија...стр.36

БРОЈ 696 ЦЕНА 100 ДЕН. | 1 МАРТ, 2013, ПЕТОК | ГОДИНА 14

www.kapital.mk

МАГАЗИН ЗА БИЗНИС И ПОЛИТИКА

НАВИГАТОР

KAPITAL ISTRA@UVA

AFLATOKSIN!!! intervju so liderot na Liberalnata partija

IVON VELI^KOVSKI:

SEKOJA VLAST SE POBEDUVA NA IZBORI, AKO GO IMATE NARODOT NA VA[A STRANA!

KAKVO E TOA MLEKO? KOLKU DOLGO SME GO PIELE!?  Makedonija da se svrti kon doma{noto farmerstvo za mleko! НАСКОРО

ВО ОВОЈ БРОЈ

сОдРжИНА 09 НАВИГАТОР/ИНТЕРВЈУ Филе: Европскaта агенда станa жртва на домашната политика

10 НАВИГАТОР 16 cover story

Поука од случајот “афлатоксин” Македонија да се сврти кон домашното фармерство за млеко!

24 АНАлИзА

Афлатоксинот е штетен, но во која концентрација?

ИздВОјуВАмЕ

www.kapital.mk www.kapital.mk

Афлатоксирано млеко

Граѓаните исплашени, институциите смируваат. Во македонското млеко немало зголемени количини афлатоксин. А колку сме испиле од таа канцерогена состојка досега никој не кажува. Регионалните и европските медиуми шпекулираат, де станува збор за трговска војна, де опасноста е реална и демне од секое млеко на полиците на нашиот локален супермаркет. Населението следејќи ги експертите масовно се свртува кон домашното млекопроизводство, а колку е домашно тоа веројатно знаат само оние што го произведуваат.

XX стр. 16

28 ИНТЕРВЈУ

ИВОН ВЕлИчкОВскИ претседател на лП Секоја власт се победува на избори, ако го имате народот на ваша страна!

34 ПОлИТИкА

Големото американско „НЕ“ за голема Албанија

39 сПЕцИЈАлЕН ПРИлОГ ЗДРАВЈЕ

54 лЕкцИИ Од лИНкОлН

Пример за политичарите и за претприемачите Претседател на кој можат да се угледаат и денешните менаџери

56 ЕксклУзИВНО Од лОНдОН

со новиот HTC One HTC повторно ја предизвикува конкуренцијата!

58 бИзНИс ЕдУкАцИЈА

Почнува натпреварот за 12 MBA стипендии

60 НА РУчЕк сО...

АНА зАфИРОВА главен и одговорен уредник на „Теа модерна“ Квалитетот секогаш се препознава

64 ТЕхНОлОГИИ И бИзНИс

16 Опомена од “вујко сем“

зошто сАд, многупати докажаниот сојузник, чиј поранешен претседател бил клинтон има своја улица и споменик во Приштина како „херој и спасител од српската окупација“ , толку остро и зачестено ги опоменува албанските лидери да запрат со националистичката реторика? за оживеаниот мит за голема Албанија да се врати таму каде што припаѓа - во митологијата или напротив, водечката светска сила прави само мало стратешко „враќање чекор наназад“ во функција на некоја своја повисока цел, чии перспективи одат многу подалеку од очекувањата на локалниот набљудувач?

XX стр. 34

Мајкрософт Оправдани очекувања

66 сВЕТОТ НА ВИНОТО

Елементи на доброто вино Виното е индивидуално доживување

РЕГИОНАЛНИ ПАРТНЕРИ НА КАПИТАЛ

34

stand by ...prikazni od Liliputanija...

Љупчо Зиков ljupco.zikov@kapital.mk

Н

еколку пати веќе напишав. СДСМ е партија “модус вивенди”! Тоа значи дека на сегашното лидерство таму многу поскапо му е да ја распадне партијата (!?) отколку да ја држи вака собрана како механички збир од ликови без идеја! И вака “цицаат”! Без одговорност и длабоки ставови за иднината на Македонија, а со деструкција (!?) Изјави од типот “... каде брзаме...?”, “...нека го реши Груевски името, потоа сам ќе си падне...”, “...не мора да брзаме, економски ќе колабира...”! Но, тогаш, ако е ова така, а така е... што ќе ни се овие? Зошто би ги подржале? Што нудат подобро? Деструкцијата на македонската политичка сцена, и воопшто во нашето општество продолжува со силно, и сега веќе се помалку подносливо темпо. ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ на отворена сцена почнаа да промовираат внатрешен меѓумакедонски судир кој има енергија многу поголема од “килотоните” на можната “мегуетничката дестабилизација” која нели дваесет години секојдневно демне како закана врз Македонија. Ова конфликтно темпо мегу двете најголеми македонски партии, е сепак еден релативно нов феномен каде на јавна македонска и меѓународна сценаНикола Груевски и Бранко Црвенковски се обидуваат да докажат кој е најголемиот Македонец во морето од два милиони сега веќе

Зошто мора толку деструкција од СДСМ? “минијатурни македонски граѓани” кои не успеаја да “пораснат” и да “подрипнат”, и мајка да расплата како личи за една демократија, исклучиво заради алчноста, корумпираноста како состојба на умот, лакомоста, злоупотребата, мизеријата на водење маќедонска дневна политика, неспособноста како клучна особина на лидерствата, и отсуството на елементарна визија, како и одговорност на вечниот лидер на опозицијата! Најголемиот од сите папи, за кои само небото е лимит што се му е дозволено да прави во Македонија како да е квадратура и хектаража наследена од дедо му!?! И за кого земските закони и услови за оставка апсолутно не важат туку се само нужна дилема на злобници и идиоти, на кои тој сега мора да одговара! Колку мизерно! Оттука тезата за денешната колумна во која ќе повторам повеќе наоди од една моја колумна напишана во септември-октомври минатата година е дека во оваа земја власта е голем проблем, но опозицијата е уште поголем проблем. Апсурдно звучи, но растурајќи ги фигурите на шаховската табла, борејќи се со времето стрелката на часовникот на таблата да не падне (локалните избори!), СДСМ влезе во длабока параноична фаза во која упорно сака како залог да ја втурне сета јавност, а без притоа да се обиде да расчисти самата кај себе! Што сакаат да постигнат? За што се залагаат? Што нуди како проект и мерки СДСМ? Каде треба да ја води Македонија? Зошто ни се обраќа сите нам, кои не

мислиме како нив, со притисоци и закани дека ако не сме со нив – ќе видиме еден ден што ќе не снајде!? Што ќе не снајде? Кој тој ден? Да напоменеме овде дека заканите што доаѓаат во СДСМ се неосновани, блеферски со многу омраза, и немоќ и без јасно фундирана логика дека нешто може и со закани да се добие. Оттука, “џабе везат” по социјалните мрежи и на бледите митинзи со стари лади и со уште постари ликови и кадри ... Не бива таа работа! Зошто?

Деструкција со неизвесн крај за опозицијата, но и за иднината на државата!

Црвенковски упорно не ги сака локалните избори ... Тој знае дека по нив ќе се соочи со конгрес во СДСМ по кој ќе мора да замине оти според сите анкети, па и посериозни анализи на високи функционери и во СДСМ, извесен за победа на локалните избори е единствено Зоран Заев. И никој друг. Тука е изворот на немирот на Црвенковски. Оттука, сета деструкција на 24 декември, и потоа, до денес, е само израз на овој очај, страв и гнев. Додуша, минатата недела Црвенковски изјави дека нема намера ниту да се кандидира на конгресот ниту да прифати предлог да се кандидира на конгресот за нов претседетел. Единствено што не кажа е – дали ќе има конгрес!?! Ако оваа дилема ја зете за работна и за размислување, тогаш полека ќе ни стане јасно зошто е ова пимплање и досадување на политичката сцена. Ни ги тенчат нервите, си играат со иднината на младите луѓе, на

www.kapital.mk

македонските компании и нивната тешка позиција во македониската економија во сите години наназад откако е Македонија независна, го блокираат процесот на можни реформи. Устите до 24 декември им беа полни со тоа – како младите луѓе немаат иднина и се иселуваат од земјата, како Владата не прави реформи туку само шминка, и како Буџетот ако така бил донесен ке банкротирала земјата. Земјата како гледаме уште не е банкротирана, но уверен сум дека по 24 декември се повеќе македонски млади луѓе сакаат да ја напуштат Македонија. Дали лицето Бранко Црвенковски сеуште, онака државнички е загрижен за овие процеси или неговата голема слика за Македнија се сведува на минијатутниот распон на видикот пред носот а тоа е фотелјата која обезбедува догодина тој да го креира Буџетот! Оттука, тоа е клучната голема тема за размислување и анализа. Во последната година и половина лидерството на СДСМ ги примени сите можни сценарија на власта (можност за коалиција со ДУИ и уривање на владата во Парламентот), па коалиција со сите Албанци, па блокирање на Буџетот и барање на предвремени избори, па деструкција со напуштање

Капитал број 695 22.02.2013

СДСМ”! Еве видовме што се изроди ... една монструозна политика без јасно поставени цели. Целата работна енергија, се претвори во толку деструктивна висока температура, што навистина може и да се претвори во серија “самозапалувања” по македонските плоштади до 24 март кога се закажани локалните избори!

Да ги повторам трите стратешки грешки на СДСМ (овој дел е репринт од колумна објавена во септември минатата година)!

Со бизнис-речник кажано, СДСМ во овие шест години направи неколку “стратешки грешки кои конкурентски погрешно ја позиционираа на пазарот”! Директна одговорност на лидерот! Кои се грешките со кои СДСМ го губи кредибилитетот на теренот? Прво, нејасниот став за проблемот со Грција за името. Перцепцијата во јавноста е дека утре да дојде на власт СДСМ, веднаш би направила компромис со Грција! Затоа, оваа партија, веројатно, уште долго нема да добие шанса! Еден ден откако Љубчо Георгиевски ја направи коалицијата со Жерновски и најавија спојка со Црвенковски, Герогиевски излезе на прес-конференција и експлицитно кажа дека е за Северна

7

позиција во преговорите со Грција, кои кога и да е мора да почнат (освен, нели, ако Тодор Петров не е во право кога вели дека Грција ќе се распадне)! Само така СДСМ би го избила “крунскиот аргумент” и адут на Груевски со кој тој ги добива “бранковци” на сите избори досега од 2006 година! Нормално, претпоставка е лидерството на СДСМ да смее да го смени својот став без да ја признае својата стратешка грешка, по кое признание ќе треба да си замине! Пред с$ Црвенковски!? Е затоа ним таму им е поблиска опцијата на друг начин ако може да се смени Груевски! Втората стратешка грешка е односот на СДСМ кон македонската бизнисзаедница. Пред с$, кон разните бизнис и директорски лобија. Притиснат од ВМРО-ДПМНЕ дека за најголемите “злочини” во приватизацијата одговорен е Црвенковски, лидерот на СДСМ во поново време ја направи можеби најголемата стратешка грешка! Тоа е предлог-законот за незастарување на случаите во приватизацијата! Што не помина, секако! Какви ли пораки и кому сакаше Црвенковски да ги упати овие пораки...? Кон власта или можеби, кон директорите, кои наводно, го изневериле во шесте години наназад!? Со отворената дебата во Парламентот

Vo poslednata godina i polovina liderstvoto na SDSM (no ne i negovata koalicija od pove}e partii) gi primeni site mo`ni scenarija za da ja simne vlasta (obid za koalicija so DUI i urivawe na vladata vo Parlamentot), pa obid za koalicija so site Albanci, pa blokirawe na Buxetot i barawe na predvremeni izbori, pa destrukcija so napu{tawe na Parlamentot i izleguvawe na agresivni protesti na ulica ... I site ovie modeli bea neuspe{ni. Site modeli gi primenija samo eden ne – smena na rakovodstvoto na SDSM na ~elo so liderot i davawe na {ansa na mlada ekipa predvodena od mlad ~ovek koj dostoinstveno i bez puter na glavata ke i poka`at “ostri zabi” sega{nata vladeja~ka koalicija. So argument, fajterski so debata, so proekti i merki ... so sekojdnevni idei pred gra|anite ... Edna nova sve`ina. No, toa Crvenkovski ne go gleda i ne saka da go vidi, iako i intelegentnite i kulturni strasnki pretstavnici i diplomati odamna mu go sugeriraat. Denes mnogu intenzivno. на Парламентот и излегување на агресивни протести на улица ... И сите овие модели беа неуспешни. Сите модели ги применија само еден не – смена на раководството на СДСМ на чело со лидерот и давање на шанса на млада екипа предводена од млад човек кој достоинствено и без путер на главата ке и покажат “остри заби” сегашната владејачка коалиција. Со аргумент, фајтерски со дебата, со проекти и мерки ... со секојдневни идеи пред граѓаните ... Една нова свежина. Но, тоа Црвенковски не го гледа и не сака да го види, иако и интелегентните и културни страснки претставници и дипломати одамна му го сугерираат. Сега полека станува јасно зошто е нервозата кај Црвенковски, па мораше да наметне толку “траљаво работно лето, и уште потраљава зима за

Македонија! Ден потоа Тито Петковски (матен играч) излезе во Парламентот и кажа дека е за Северна, Горна Македонија, каква и да е... А ВМРОДПМНЕ веднаш направија спот со порака “...ете, затоа сакаат да се вратат на власт...!” “Значи, тактички сасвим погрешно”! Нели... Уште еднаш се матирани на политичкиот терен! Сега од Георгиевски и од Петковски... Онака од широко, каква што треба да биде и нивната широка коалиција! Бесплатниот совет за СДСМ би бил дека за да ја промени перцепцијата во јавноста, оваа партија треба отворено да застане на ставот дека НЕ Е ЗА промена на уставното име на државата, а дека е за компромис и преговори! Јасно да каже дека знае и сака да му помогне на Никола Груевски да ја зацврсти македонската

за приватизацијата, каде што се кажа с$ и сешто од страна на неуките и голобради пратеници за тоа што се случуваше во македонската приватизација во деведесеттите години, Црвенковски требаше да биде свесен дека на долг рок, всушност, си ја пресече гранката на која речиси седеше во речиси сиот негов политички век! Каков–таков! Со ваков предлог тој ги потроши и пријателите во бизнис-лобијата во Македонија (дваесетина, триесет до педесет успешни македонски инвеститори), кои години наназад, ако не му беа идеолошкиот мотор, барем му беа “тивкото место за утеха”! Знае тој каква! Сега тоа, за жал, го нема! Тоа значи дека нема ни пари! И странските инвеститори се плашат од ова што се случува во овој период! Капитал разговара со сите нив ...

капитал број 695 22.02.2013

8

www.kapital.mk

...приказни од лилипутанија...

Но, што е најсмешно, Црвенковски и на ова прашање ја изгуби битката од Груевски! Лидерот на ВМРОДПМНЕ полека станува “арбитерот со човечки лик”, што се однесува до приватизацијата! Амнестијата дефинитивно ќе биде спроведена, но на денот кога Црвенковски тотално ќе капитулира! Процесот се движи натаму... Буџетот како што видовме не колабирал, земјата сеуште не е банкротирана, а и ДДВ – то се враќа. Третата стратешка грешка е погрешниот, неселективен и некритички, а многу бучен став на СДСМ кон проектот “Скопје 2014”! За ова, сепак, во некоја следна пригода! Овде само ќе кажам дека во опозициската партија немаат претстава дека, сепак, колку и да не го поднесуваат проектот, многу илјади луѓе јадеа леб во претходните три години работејќи на овие проекти! Стратешки се овие грешки на опозициската партија...

СДСМ нема понуда?

СДСМ за шест години во опозиција, освен што смени два привремени лидери (Владо Бучковски и Зоран Заев, само за да дојде повторно лидер Бранко Црвенковски, што е нешто невидено во современата демократска практика во Европа) и освен што ги изгуби сите избори, речиси ништо суштински не смени и не предложи! Или јас не се сеќавам, а

можеби и не можам да видам... Еве, да замижиме за момент, да престанеме да го читаме овој текст и да си помислиме една минута... Што нуди денес СДСМ? Па нека е и полошо од понудата на ВМРО-ДПМНЕ? Ништо... Немаат платформа... Тие и самите велат дека одејќи од село во село, од град во град, слушајќи го народот сами ќе ја пишуваат програмата! Па нели, на народот му требаше лидерство!? Така му велеа на Груевски! Нема идеја овде... Еве зошто. Можеме да слушнеме и да прочитаме дека додека во СДСМ го фалат државниот интервенционизам во економијата (доктрина на Кејнз), кој сугерира силно вбризгување на пари во големите компании, извозници и оние кои отвораат работни места, како и во јавните работи! Но видете парадоџ!!?? Тие во исто време сами со себе во конфликт - тврдат дека “оваа држава треба да има буџет од само една милијарда евра” и дека не треба да се задолжува оти, наводно сме биле презадолжени!?? (сите пари да останеле во фирмите), што е основа на либералниот економски модел. Да, така е... И првиот и вториот модел се правилни и логични, и веројатно, применливи, но ЗА КОЈ МОДЕЛ СЕ ЗАЛАГА СДСМ!? Дали навистина СДСМ е за скратување на трошењата на државата од буџетот (како што

15/03 20 13

тврдат, а во што длабоко не верувам) и дали се против тендерите со кои се вбризгуваат пари во домашните инвестиции...? Клучно прашање... на кое се прекршува целата политика во Македонија во последните години, што не е поврзано со името и со проблемот со Грција! Лично, мислам дека ваквиот СДСМ што го имаме денеска никогаш нема да скрои буџет од само една милијарда евра! Со сигурност тврдам (сто аргументи има за тоа) дека тие се длабоко несреќни, што наместо ВМРО-ДПМНЕ, тие не се во позиција да распишуваат тендери! Ако сегашниот буџет е 2,6 милијарди евра, нивниот, да ми простат, сигурно би бил 3,6 милијарди евра!? Причините за очајот и поранојата лежат токму на ова “место”! каде што се парите ... Е сега... Поради сето тоа, иако бројно голема, во суштина, ако подобро се погледне и искрено се анализира, СДСМ-овската судбина на краток и на среден рок се вика “ентропија на системот”?! И ерозија одвнатре... Процесот не може да се запре! Секако, сето погоре напишано не мора да важи ако на Бухаќка бб, пардон на Павел Шатев бб, не се одважат и не зачекорат со покрупни чекори. Не мора сто! Нека го направат најважниот!!?? Ако во септември кога го пишував ова не ме разбравте за кој чекор мислам денеска мислам дека на сите ни е јасно!

специјален прилог

AVTO Топ најпродавани модели за бизнис корисници l Најдобри возила за службена употреба l Очекувањата на автомобилските увозници за 2013 l Новитети на пазарот за автомобилска индустрија l Одржување на возниот парк l

Повеќе информации во врска со прилогот и за комерцијално претставување во истиот обратете се на е-mail: aleksandra.stojmenova@kapital.mk или на телефонскиот број: 02 3298 110 локал 104/105

ЛИЦА ЗА КОНТАКТ: ГорДана МихајловСка алекСанДра СтојМенова

www.kapital.mk

НАВИГАТОР/интервју

File:

9

Evropskata agenda stana `rtva na doma{nata politika vo Makedonija

Е

врокомесарот за проширување, Штефан Филе, во интервју за порталот euractiv.cz вели дека депримира фактот што Македонија, с$ уште не ги започнува преговорите со Европската унија. Истовремено тој демантира дека постои замор од проширување и вели дека таквиот замор повеќе се чувствува кај земјите-аспиранти. „Капитал“ го пренесува делот од интервјуто кое се однесува на Македонија

XX Во случајот на Македонија, билатералните односи со соседите не се развиваат многу позитивно. Покрај Грција, исто така, и Бугарија го комплицира патот на Македонија кон ЕУ, која проблематично гледа на тоа како Македонија ја толкува заедничката историја на двата народи. Со таквата оценка целосно се согласувам. Во изминатата година, со Поранешната Југословенска Република Македонија водевме неколку рунди разговори преку т.н. Висок дијалог за пристапување и се обидувавме повторно да го отвориме п р а ш а њ е т о. Н е м а н и ш т о п о в е ќ е депримирачко отколку постојано да се кажува дека некоја земја е подготвена за пристапни преговори, но Европскиот совет да не реагира на тоа. Тоа не е позитивен стимул за земјата.Затоа направивме обиди Македонија да се поттикне во понатамошните напори и морам да кажам дека македонската Влада успеа во тоа и создадовме услови преку дијалогот да се посвети и на билатералните прашања. Резултатот на целиот процес ние го резимиравме во нашата оценка во рамки на Извештајот од октомври, каде што сугериравме да започнат преговорите со земјата со тоа што отвореното прашање за името треба да се реши во почетната фаза на пристапните преговори. Во принцип, ние јасно им кажавме на земјите-членки дека во рамки на предлогот за мандат на преговорите постои подготвеност

за обезбедување одредени гаранции дека името на земјата ќе биде решено пред завршувањето на преговорите за пристапување.

XX Европската унија во последните години поминува низ тешки економски состојби и се чини дека нема да ги вклучи земјитекандидатки или аспиранти кон ЕУ. Влијае ли економската ситуација во процесот на проширување на ЕУ? Јас не се согласувам со ваквата констатација, бидејќи минатата година ние бевме сведоци на неколку важни моменти: Србија стана земја-кандидат, Црна Гора ги започна преговорите, Хрватска започна со процесот на ратификација на договорот за влез во ЕУ. Оваа, 2013 година, може да биде многу слична. Прво, н$ чека проширување на ЕУ со Хрватска. За останатите земји, Европскиот совет, на крајот на минатата година, релативно јасно ги дефинираше условите и „мапата“ за почеток на пристапните преговори со Србија, Поранешната Југословенска Република Македонија, а, исто така, подготви услови под кои земјитечленки може да одлучат за кандидатскиот статус за Албанија. Поместување има и во развојот на апликациите на Босна и Херцеговина и на Спогодбата за асоцијација со Косово.

XX Кој е најголемиот проблем со којшто сега се соочува ЕУ во однос на проширувањето, освен економската криза? Најголемата разлика дефинитивно не е

замор од проширувањето, туку повеќе замор од реформите во кандидатските и земјите-аспиранти кои наместо да ја искористат историската шанса и да се свртат кон т.н. европска агенда, стануваат жртви на домашната политика. Тоа е случај на Албанија и на Поранешната Југословенска Република Македонија, каде што внатреполитичките спорови ги ставаат настрана реформите потребни за приближување кон стандардите на ЕУ. Проширувањето бара напори од двете страни. Доколку земјите-кандидати или аспиранти ги исполнуваат условите ќе добијат награда за нивните напори, без разлика дали е тоа во форма на статус кандидат, отворање или затворање на преговорите. И во овие одлуки лежи кредибилитетот на земјите-членки. Но, подеднакво важен е и кредбилитетот од другата страна. Тој лежи во фактот колку овие замји ќе се концентрираат на спроведување на реформите и исполнувањето на условите за членство во ЕУ. Тажно е што особено во земјите од Западен Балкан во последно време се слушаат само фрази како „тие не се подготвени да н$ примаат“ или „едноставно не н$ примаат“. Ако таквиот пристап продолжи, одговорноста е кај земјите-кандидати и аспиранти доколку динамиката на проширувачкиот процес од минатата година не вроди со плод во 2013 година. Потребно е да се размислува во духот „да се направи нешто додека е време“, но притоа морам да кажам дека таквото време е с$ пократко.

Капитал број 696 01.03.2013

> БРОЈКА

123,8

ИЗЈАВА НА неделата

милиони таблет-уреди се продадени на светскиот пазар во 2012 година, а во 2011 само 72 милиони уреди, соопшти меѓународната агенција за истражување на пазарот IDC. Поголемата побарувачка е поттикната од Зоран Ставрески поевтинувањето на таквите вицепремиер и министер за финансии уреди во просек за 15%.

победник на неделата

Штефан Филе

+

Комесарот за проширување и политика кон соседите при Европската комисија е еден од „најпромакедонски“ ориентираните високи европски претставници досега. Неговите залагања за влезот на земјава во ЕУ уште поодамна ги надминаа неговите службени овластувања, па многумина велат дека тој во фунцијата се внесува и лично. Покрај зголемениот број посети на земјава, чешкиот дипломат постојано е активен во јавноста, залагајки се за што побрзо решавање на македонските внатрешно и надворешно-политички прашања и затворање на евроинтегративниот процес, како единствен сигурен гарант за долгорочен опстанок на земјава. Филе во моментов го претставува разумот, кој недвосмислено им недостига на македонските политички лидери и неговите ставови треба да се единствената ѕвезда-водилка за излез од состојбата во која сами се донесовме, но и за решавање на проблемите кои ни ги наметнаа соседите. Очигледно, еврокомесарот се труди го вложува последниот атом од својата енергија за да ни ја пренесе позитивната атмосфера, проевропскиот дух и подготвеноста за компромиси од неговата родна Чешка и значењето на придобивките кои ги доби таа по пристапувањето кон заедничкото европско семејство. Ако личните залагања на Филе за Македонија може да се споредуваат со кој било друг светски политичар, секако, тоа е поранешниот американски претседател Џорџ Буш постариот. И едниот и другиот лично се компримитираа само за да ја видат Македонија на правиот пат. Барем досега не се најде политичар во земјава кој правилно го согледа, го вреднуваше и го искористи сето тоа.

“

Банките не треба да ги влошуваат условите за кредитирање за граѓаните и за стопанството, бидејќи врeмињата се тешки за сите и секој треба да го понесе товарот во својот дел. Моите лични очекувања се дека нема да дојде до никакво влошување или заострување од страна на банките.

“

10 НАВИГАТОР

www.kapital.mk

Светска банка: На Македонија & требаат повеќе работни места во приватниот сектор

В

о Македонија треба да се создаваат повеќе работни места во приватниот сектор. Динамиката во создавањето продуктивни работни места е клучен предизвик за Македонија и за многу економии во светот, се вели во „Светскиот извештај за развој за 2013: Работни места“ на Светската банка. Јешко Хенчел, директор на Секторот за човечки ресурси за регионот на Јужна Азија

Филип Ван Хоол за „Капитал“

Ван Хоол ја отвора фабриката за автобуси во Бунарџик во јули! Изградбата на фабриката за автобуси Ван Хоол во слободната економска зона Бунарџик е при крај, а производството ќе стартува во јули годинава, изјави извршниот директор на белгиската компанија Ван Хоол, Филип Ван Хоол. Според последните проценки, вредноста на инвестицијата ќе достигне 30 милиони евра, а во фабриката ќе се произведуваат автобуси што ќе се возат во САД. пишува:

Александар Јанев

aleksandar.janev@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

И

зградбата на фабриката за автобуси Ван Хоол во слободната економска зона Бунарџик е при крај, а производството ќе стартува во јули годинава, изјави во интервју за „Капитал“ извршниот директор на белгиската компанија Ван Хоол, Филип Ван Хоол. Според последните проценки, вредноста на инвестицијата ќе достигне до 30 милиони евра, а во фабриката ќе се произведуваат автобуси што ќе се возат во САД. „Нé притиска времето затоа што според договорот, првите автобуси треба да ги испорачаме до крајот на годината, а сите тие се наменети за американскиот пазар. Имаме намера да почнеме со производство на првите серии во јули, но очекувам нормално ниво на производство да постигнеме во октомври-ноември. Засега планираме да се вработат околу 220-250 луѓе, но во следните две години

ќе го зголемиме бројот на 400-500 вработени“, вели извршниот директор на компанијата, Филип Ван Хоол. Компанијата веќе го објави првиот оглас за вработување 35 луѓе во фабриката, а директорот Ван Хоол признава дека потрагата по квалификуваната работа сила најмногу ги загрижувала уште кога ја одбрале Македонија како дестинација за нивната инвестиција. „За време на првите посети ние бевме во неколку технички училишта, контактиравме и со универзитетите, а профилите коишто ни се потребни се инженери, се разбира, менаџери во областите како човечки ресурси, но најмногу ни требаат искусни и обучени рабоници. Значи, мнозинството ќе бидат такви профили од многу струки, како што се на пример, електричари, механичари, леари. Мислам дека имаме потреба од работници од 30-40 различни професии. Ако не можеме да најдеме обучени работници, подготвени сме ние да ја спроведуваме таа обука. Истото го правиме и во Белгија“, објаснува Ван Хоол. Според бизнис-планот на компанијата, на почеток автобусите ќе се извезуваат само на американскиот пазар, а по една година се планира да се прошири

www.kapital.mk

во Светска банка, при презентацијата на извештајот укажа дека во последните години во Македонија повеќето создадени нето работни места беа во земјоделството, јавниот сектор и во малопродажниот сектор. „Релативно, малку луѓе беа вработени во приватниот сектор, иако имаше создавање такви работни места. Клучното прашање е што се случува на ниво на фирмите во приватниот сектор“, наведе Хенчел, укажувајќи дека за секое работно место не е важна само индивидуалната вредност, туку неговото влијание и за останатите работни места и придонесот за целата економија.

Капитал број 696 01.03.2013

НАВИГАТОР

11

мисла на неделата

> БРОЈКА

21,3

милијарди долари загубиле на берза стоте најбогати луѓе во светот, покажуваат резултатите од последниот извештај на бонитетната агенција Стандард енд Пурс 500. Меѓу лицата кои загубија на берзата е и најбогатиот човек на светот Карлос Слим, кој загубил 700 милиони долари, па сега тежи „само“ 73,4 милијарди долари.

лидери

М

Слабата валута е знак на Слаба економија, а Слабата економија води до Слаба нација.

Рос Перо американски бизнисмен и претседателски кандидат во 1992 и 1996 година.

губитник на неделата

КРИсТИЈАН ДАНИлОВсКИ

акедонското студио FX3X е дел од тимот за визуелни ефекти на филмот Life of Pi, на режисерот Анг Ли, кој освои оскар во оваа категорија.

П

ЖОзе МуРИњО

ортугалскиот стратег успеа на гостински терен да го победи најголемиот ривал, Барселона, за пласман во финалето на шпанскиот Кралски куп

не им беше неделата

К

ВАсИлИс ПАПАЈОРГОПулОс

ФИлИП ВАН ХООл

извршен директор на белгиската компанија Ван Хоол

Тој во интервјуто за „Капитал“, коешто ќе биде објавено во специјалната едиција „Сите странски инвестиции“, зборува и за плановите за соработка со домашни компании, за условите за водење бизнис што ги нуди Македонија и открива зошто Ван Хоол одлучиле да инвестираат тука, отфрлајќи ги понудите на Турција и на Србија.

производството и со европски верзии на возилата и градски автобуси. „Годинава ќе стартуваме со производство на 50 автобуси, 250 автобуси се планирани за наредната година, а 250-300 за 2015 година. Потоа ќе преминеме на 500, значи целта е да се извезуваат 500 возила годишно“, вели Ван Хоол.

ривичниот суд во Солун го прогласи за виновен поранешниот градоначалник на градот за проневера на речиси 18 милиони евра од општинската каса во текот на неговите два мандати.

Б

АНДРеЈ КОВАчеВ

угарскиот европратеник повторно го поткопува добрососедството со Македонија - во законодавниот дом на Европа организираше изложба за македонските светители Кирил и Методиј определувајќи ги како составувачи на првата бугарска азбука, глаголицата.

_

ЈАНез ЈАНшА Едвај помина една година откако седна во премиерската фотелја, а Јанша веќе мора да се збогува со неа. Словенечкиот парламент во средата требаше да гласа за доверба на владата што ја води и до моментот на затворањето на овој текст с$ уште не беше завршено гласањето. Меѓутоа, без разлика дали кандидатката на опозицијата, Аленка Братушек, го доби мандатот за составување нова влада или Јанша куртули овој пат, како и да е, неговото владеење нема уште долго да трае, велат аналитичарите во Словенија. Факт е дека Словенците не ја сакаа владата на Јанша, а тоа го покажа и анкетата на ТВ-станицата Поп-ТВ и љубљански „Дневник“, според која дури 84% од испитаниците владата ја сметаат за неуспешна. Речиси половина од нив рекоа дека поддржуваат нова влада што би ја заменила таа на Јанша, а 36% се за предвремени избори. Поддршка му изразија само 14% од испитаниците. Словенија се соочува со најтешката економска ситуација по распаѓањето на СФРЈ, а коалицијата на Јанша очигледно не успеа да се снајде со менаџирање на с$ поголемото незадоволство на граѓаните поради изгубените работни места и мерките на штедење. Земјата е с$ поблиску до барање помош од меѓународните кредитори за да ги среди своите јавни финансии, а кулминација на сите неволји беше и растурањето на владината коалиција во јануари. Една од партиите-партнери во коалицијата замина затоа што Јанша одби да даде оставка откако го обвинија за наводна корупција и злоупотреба на службената должност. Јанша рече дека не заминува додека парламентот не му изгласа недоверба како резултат на поширок политички договор.

Капитал број 696 01.03.2013

12

www.kapital.mk

НаВиГатОР

ГРафиК На Неделата...

Кој си ќарил најголема “повишица“ лани Извор: Државен завод за статистика

Дејности на коцкање и обложување

-12.9%

Спорт и рекреација

-21.0%

Канцелариско-администр. дејности

-21.6%

Компјутерско програмирање

12.0%

Трговија со моторни возила

14.7%

Правни и сметководствени работи

П -26.0%

-16.0%

-6.0%

3 фаКти Кти за... К

74.424

изнесува бројот на активните деловни субјекти во Република Македонија во 2012 година

36,7%

најмногу се од секторот трговија на големо и трговија на мало и поправка на моторни возила и мотоцикли

30.0% 4.0%

14.0%

24.0%

росечната исплатена нето-плата во Македонија лани била 21.500 денари и практично и не се мрднала во однос на 2011 (пораст од само 0,3%), додека пак реалната нето-плата паднала за 3%. Како и да е, некои сектори добиле солидно покачување, а некои пак загубиле и преку 20% од својата плата во просек.

светот низ медиумите...

Der Spiegel

Германскиот магазин репортажно го испраќа папата Бенедикт XVI од функцијата. Новинарите пренесуваат дека светот и Ватикан заеднички се збунети што да се прави со двајца живи папи, со оглед на тоа дека таа функција претставува божји претставник на земјата. lll

Time

американскиот мериканскиот магазин прави анализа на состојбите во здравството во С Сад. Според нивните проценки, с$ поблиску е денот кога с$ повисоките сметки дури и за најосновна здравствена заштита ќе ја прелијат чашата и ќе настанат вистински проблеми. lll

34.0%

82%

од активните деловни субјекти се со еден до девет вработени

„КаПитал“ На MobIle World Congress barCelona 2013

Што с$ можете да направите со мобилните уреди

The New Yorker

Според њујоршкиот магазин, секој „Оскар“ им носи милиони евра плус на актерите и на филмските продуценти. Најпрестижната награда во кинематографијата не е посакувана само поради имиџот, туку и поради сигурните финансиски бенефити кои ги носи со себе. lll

Gulf News

Како што тврди дубајскиот весник, состојбата во Сирија е главна преокупација на турската надворешна политика. делумно, тоа е поради директната загрозеност на земјата од бегалската криза, но и од желбата за доминација во регионот. lll

специјално за Капитал од Барселона:

Верица Јорданова

verica.jordanova@kapital.mk

www.kapital.mk НАЈЧИТАНО НА WEB...

1

Удобни ли му се чизмите на АРМ на новиот министер или допрва ќе ги разгази?

2

Заев: Oдбивање на нашиот предлог од страна на ВМРО ДПМНЕ не држи вода

3

Според индиските регулатори треба да се внимава во бизнис зделките со Субрата Рој

4

ОНЕ го промовираше MINI BOOM TV

фотографија:

фотоархива на Капитал

А

ко пред неколку години главна фора беа „паметните“ телефони и новите перформанси, денеска во центарот на вниманието на телекомуникациската индустрија е предизвикот - што с$ може да направиш со мобилните уреди, телефони, таблет или лаптоп-компјутери? А токму тоа можеше да се види на годинешното,

најголемо издание досега на Mobile World Congress во Барселона. Поврзувањето на сите уреди кои ги поседува еден човек или едно семејство имаат отидено многу напред. Така на пример, од својот „паметен“ телефон може да дадете наредба на кафематот да се вклучи, а потоа на кој било уред дома да добиете информација дека вашето кафе е готово. Но, она што е исто така во фокусот и сите аналитичари очекуваат да биде позастапено во иднина е m-health концептот којшто ќе го револуционизира здравството, да направи многу побрза конекција меѓу пациентите и лекарите со цел подетално следење на здравјето на луѓето.

2,900

МБИ10

МБИД

2,700 2,500 2,300

60 секунди брифинг

www.kapital.mk

2,100 1,900

1,700 06/10

прОЦенки... гВидО ОмЛадиќ

12/10

05/11

10/11

03/12

09/12

берза

претседател на групацијата ЕРА

мби 10

ера сити ќе биде готов за 3-4 години

2,900 2,700 2,500

З

аедно со стратешкиот партнер ТриГранит, Ера сити треба да ја завршиме за три-четири години, со што конечно ќе го реализираме големиот проект на Скопски саем. Со тоа ќе ја зацврстиме улогата на водечки понудувач во т.н. event индустрија во Југоисточна Европа. Со додавање на забавни и деловни содржини ќе ја зголемиме атрактивноста и уникатноста на целиот компплекс.

2,300 2,100

МБИ 10 1,900

1,700 1.868,14

06/10 МБИ 10

12/10

05/11

10/11

2010/2012 МБИ 10 2010/2012 МБИ 10 2010/2012

1.868,14

1.868,14 1.868,14

03/12

09/12

Max. Min.

02/13

2,827.62 1,808.47

Max. 2010/2012 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Min.

2,827.62 1,808.47

2010/2012 Max. 2,827.62 Уни Банка Растот на МБИ-10, клучниот берзански 2010/2012 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК берза, Min. индекс на Македонската е сведен на 1,808.47 МБИ 10 МБИ 10 МБИ 10 2010/2012 Max. минимум. месечната 2,827.62 еуфорија Уни Банка По неколку МБИиндексите 10 2010/2012 Min.за десетина 1,808.47 кога пораснаа НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК +119,00 +19,8% проценти состојбата се враќа во нормалата, МБИ 10 односно на трендот од пред декември 2012 Уни Банка 2010/2012 Max. 2,827.62 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК 2010/2012 Max. 2,827.62 2010/2012 Max.поголем 2,827.62 +119,00 +19,8% година. Повторно се чека некој 2010/2012 1,808.47 2010/2012 Min. 1,808.47 2010/2012 Min. 1,808.47 2010/2012 Max. 2,827.62 Уни Банка НАЈГОЛЕМ настан за даГУБИТНИК ја раздвижи Min. берзата.

720,00

1.868,14 1.868,14 720,00 1.868,14 1.868,14

1.868,14 720,00 2010/2012 Min. 1,808.47 Арцелормитал 2010/2012 2,827.62 НАЈГОЛЕМГУБИТНИК ДОБИТНИК Max. НАЈГОЛЕМ 720,00 +119,00 +19,8% НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Min. 2010/2012 1,808.47 НАЈГОЛЕМ Уни Банка ДОБИТНИК Арцелормитал 68,00 Уни Банка НАЈГОЛЕМ Уни Банка ДОБИТНИК +119,00 +19,8% НАЈГОЛЕМ 720,00 Уни Банка ДОБИТНИК 68,00 -2,00 -2.00% НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК 720,00 Уни Банка 720,00 +119,00 +19,8% -2,00 -2.00% Арцелормитал

Светскиот мобилен конгрес во Барселона оваа недела беше Мека за љубителите на телекомуникациската индустрија, каде што светските технолошки лидери ги претставија своите новитети

720,00 720,00

НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК +119,00 +119,00 Арцелормитал +119,00 НАЈГОЛЕМ DOW JONES ГУБИТНИК

+19,8% +19,8% +19,8%

68,00 Арцелормитал НАЈГОЛЕМ DOW JONESГУБИТНИК 68,00 НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК -2,00 Арцелормитал НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК +119,00

+19,8%

-2.00%

68,00

НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК -2,00 Арцелормитал Арцелормитал

-2.00%

Арцелормитал -2,00 68,00 68,00

-2.00%

68,00 68,00 -2,00 -2,00 -2,00

DOW JONES 14,500 -2.00% 14,000 -2.00% DOW 14,500 JONES DOW JONES -2.00% -2,00 -2.00% 14,000 13,500 13,500 13,000 13,000 DOW JONES 12,500 12,500 12,000 DOW DOWJONES JONES 12,000 DOW JONES 11,500 11,500 11,000 14,500 11,000 10,500 14,000 14,500 10,500 10,000 13,500 14,000 10,000 07/11 10/11 01/12 04/12 07/12 10/12 01/13 07/11 10/11 01/12 04/12 07/12 10/12 01/13 13,000 13,500 14,500 12,500 13,000 14,000 14,500 14,500 12,000 12,500 13,500 14,500 14,000 14,000 11,500 13,500 14,000 12,000 13,000 13,500 13,000 13,500 11,000 11,500 12,500 10,500 13,000 12,500 12,000 10,000 10,500 11,000 13,000 12,500 12,000 07/11 10/11 01/12 04/12 07/12 10/12 01/13 12,500 10,000 10,500 11,500 11,500 12,000 12,000 07/11 10/11 01/12 04/12 07/12 10/12 01/13 10,000 11,000 11,000 11,500 10,500 11,500 07/11 10/11 01/12 04/12 07/12 10/12 01/13 10,500 11,000 10,000 11,000 10,000 07/11 10/11 01/12 04/12 07/12 10/12 01/13 10,500 10,500 07/11 10/11 01/12 04/12 07/12 10/12 01/13 +115,96 +0,84% +115,96 +0,84% 10,000 10,000

DOW JONES

13.900,00 13.900,00

07/11 04/12 07/12 07/12 10/12 10/12 01/13 01/13 07/11 10/11 10/11 01/12 04/12 Вертикален пад на01/12 берзанските индекси во САД. Никој не ја знае причината зошто

13.900,00

ДРУГИ ПАЗАРИ големите компании наеднаш изгубија по ДРУГИ ПАЗАРИ

неколку+115,96 проценти од својата вредност. Иако

+0,84% FTSE 100 +0,41% засега100 состојбата не е6.295,93 алармантна, FTSE 6.295,93 возможно +0,41% Nikkei225 11.253,97 -1,27% е овој тренд да продолжи подолгo што би Nikkei225 11.253,97 -1,27% S&P 500 1.496,94 предизвикало сериозни1.496,94 проблеми во и+0,61% така +115,96 ДРУГИ ПАЗАРИ +0,84% S&P 500 +0,61% +115,96 +0,84% Nasdaq 3.129,65 +0,43% кревката финансиска состојба на компаниите. +115,96 +0,84% +115,96 Nasdaq 3.129,65 +0,84% +0,43% FTSE 100 6.295,93 +0,41% DAX 7.629,72 +0,43% DAX 7.629,72 +0,43% Nikkei225 -1,27% TOPIX 953,72 +1,35% +115,96 11.253,97 +0,84% +115,96

13.900,00 13.900,00 13.900,00 13.900,00 13.900,00 13.900,00

други пазари

+0,84% 1.496,94 +0,61% 953,72 +1,35% 3.129,65 +0,43% FTSE 100 6.295,93 +0,41% DAX 7.629,72 +0,43% FTSE 100 6.295,93 +0,41% FTSE 100 +0,41% ВАЛУТИ FTSE 100ПАЗАРИ 6.295,93 6.295,93 +0,41% ДРУГИ TOPIX 953,72 +1,35% Nikkei225 11.253,97 -1,27% -1,27% ДРУГИ ПАЗАРИ Nikkei225 11.253,97 ВАЛУТИ Nikkei225 11.253,97 -1,27% Nikkei225 11.253,97 -1,27% S&P 500500 1.496,94 +0,61% +0,61% S&P 1.496,94 FTSE 100 6.295,93 +0,41% S&P 500 +0,61% S&P 500 1.496,94 +0,61% евро долар Фунта евро 1.496,94 FTSE 100 6.295,93 +0,41% Nasdaq 3.129,65 +0,43% Nasdaq 3.129,65 +0,43% Nikkei225 11.253,97 -1,27% Nasdaq 3.129,65 +0,43% ВАЛУТИ евро долар Nasdaq +0,43% Фунта евро 3.129,65 DAX 7.629,72 Nikkei225 11.253,97 -1,27% СТАПКА СТАПКА +0,43% DAX 7.629,72 +0,43% S&P 500 1.496,94 +0,61% 7.629,72 +0,43% DAX DAX 7.629,72 +0,43% TOPIX 953,72 +1,35% S&P 500 1.496,94 +0,61%

ДРУГИ ПАЗАРИ S&P 500ПАЗАРИ TOPIX ДРУГИ ДРУГИДРУГИ ПАЗАРИ ПАЗАРИ Nasdaq

Интер е сен е ко нцептот на Џенер а л моторс (General Motors, GM), кој на саемот претстави е-car, интелигентен автомобил со вграден уред синхронизиран со сите останати мобилни уреди на корисникот. Овој автомобил ќе ве потсети, на пример, кога и каде имате состанок и како најбрзо д а с тигнете та му. Џенера л мотор с, според најавите, го разработува овој концепт, а автомобилите ќе се појават на американскиот пазар во 2014 година.

Конкуренцијата од Азија ги поевтинува „паметните“ телефони

Трендот кој се забележува годинава е поголемата понуда на евтини „паметни“ телефони, која доаѓа поради с$ поголемата побарувачка од Азија, Африка и од Латинска Америка. Овој тренд предизвика кинескиот производител на „паметни“ телефони Хуавеи да го зголеми својот пазарен удел. Овој произведувач во Барселона го промовираше најбрзиот „паметен“ телефон на светот, Ascend P2 .

Н о к и а , п а к, в о Барселона доживеа еден вид преродба. Пр ек у неколк у те евтини „па метни“ т е л е ф о н и ко и ф и н с к и о т г и г а н т г и претстави оваа недела, очигледно е дека некогашниот најголем производител на мобилни телефони во светот сака да ја врати својата пазарна позиција. Сега компанијата со поевтините модели Lumia 520 и Lumia 720, кои го имаат системот на Мајкрософт Windows phone 8, повторно преминува во напад. Самсунг и оваа година блесна во Барселона, а негиовиот модел Galaxy S III беше прогласен за најдобар мобилен телефон на Global Mobile Awards. Компанијата го претстави и својот нов таблет-уред Samsung Note 8.0. Настапите на ZTE и Хуавеи од Кина или LG од Кореја, како и HTC од Тајван, не се разликуваат мног у од оној на Самсунг. Нивните квалитетни уреди со леснотија можат да се носат со водечките производители.

1,5109 Nasdaq TOPIXевро Фунта TOPIX TOPIX Nasdaq ПРОМЕНА DAX 1,5109 СТАПКА DAX ВАЛУТИ TOPIX ПРОМЕНА -0,11% TOPIX 1,5109 ВАЛУТИ ВАЛУТИ ВАЛУТИ ПРОМЕНА СТАПКА

1,3086 3.129,65 +0,43% 953,72 +1,35% 953,72 +1,35% евро долар 953,72 +1,35% 3.129,65 +0,43% ПРОМЕНА 7.629,72 +0,43% 1,3086 СТАПКА 7.629,72 +0,43% 953,72 ПРОМЕНА +1,35% +0,19% 953,72 1,3086 +1,35%

ВаЛуТи -0,11% Фунта евро

£1,5109€

-0,11% ВАЛУТИ Фунта СТАПКА евро ФЈУЧЕРСИ ВАЛУТИ

СТАПКА

евро+0,19% долар

ПРОМЕНА

$ € евро 1,3086 долар +0,19% евро долар

Фунта евро Фунта евро

СТАПКА евро долар евро долар

Фунта СТАПКАевро СТАПКАФЈУЧЕРСИ

СТАПКА СТАПКА ПРОМЕНА

СТАПКА

ПРОМЕНА ЗЛАТО ФЈУЧЕРСИ Фунта евро 1,5109

СТАПКА 1,5109 1,5109 -0,11% ПРОМЕНА СТАПКА ЗЛАТО

1.611,30 1,5109 -0,11%

ПРОМЕНА ЗЛАТО ПРОМЕНА

1,5109 ПРОМЕНА -0,11% -0,11% 1.611,30 1.611,30 ФЈУЧЕРСИ ПРОМЕНА -0,11% -0,11% Нафта Брент ФЈУЧЕРСИ ЗЛАТО

СТАПКА

евро долар 1,3086

1,3086 +0,19%1,3086

СТАПКА ПРОМЕНА

СТАПКА ПРОМЕНА ПРОМЕНА

112,92 фЈуЧерси

1,3086

+0,19% 1,3086 ПРОМЕНА -0,26% +0,19% +0,19% ПРОМЕНА +0,19% -0,26% -0,26% +0,19%

ФЈУЧЕРСИ ФЈУЧЕРСИ Нафта Брент Нафта Брент

ЗЛАТО ФЈУЧЕРСИ 1.611,30

112,92 ЗЛАТО 112,92 ЗЛАТО ФЈУЧЕРСИ

зЛаТО 1.611,30 ЗЛАТО

ЗЛАТО Нафта Брент 1.611,30 1.611,30 1.611,30 112,92 1.611,30 Нафта Брент

Нафта112,92 Брент Нафта Брент Нафта Брент

нафТа Нафта Брент бренТ 112,92 112,92 112,92 112,92

+0,19%

-0,26% +0,19%

+0,19%

-0,26%

-0,26%

-0,26% -0,26%

+0,19% -0,26%

+0,19%

+0,19% +0,19% +0,19% +0,19%

пОдаТОЦиТе се Од ден 27.02.2013 дО 15ч.

3,300 3,100 2,900 2,700 2,500 2,300 2,100 1,900 1,700 07/10 10/10 0

наскоро

Почитувани читатели на изданијата на капитал Медиа Гроуп, Капитал Медиа Гроуп подготвува специјална едиција со наслов „Сите странски инвестиции во Македонија“! За првпат на медиумскиот пазар ќе се појави пишано издание во вид на редовна годишна едиција, која ќе направи обид за сеопфатна анализа на странските вложувања во земјава – од преземањата на најголемите домашни компании коишто почнаа кон крајот на деведесеттите години, па до најновите фабрики што никнуваат во слободните економски зони денес, како и гринфилд-инвестициите низ територијата на целата наша држава. Едицијата ќе излезе од печат на 29 март 2013 година. Ќе можете да прочитате и да се запознаете со следните содржини: XX Што се чека во моментов: Кои ќе бидат новите странски инвестиции во Македонија годинава?

XX 2012 година беше година кога технолошко-индустриските развојни зони почнаа засилено да се полнат со нови фабрики, но и година на отсуство на позитивни одлуки за влез на инвестиции!

XX Какви се искуствата на сите досегашни инвеститори во Бунарџик и останатите економски зони? Какви се искуствата на инвеститорите надвор од зоните?

XX Кои и какви се придобивките за македонската економија, за македонските граѓани, како и за државата воопшто, од присуството на странските инвестиции?

XX Кои се придобивките за локалните заедници во општините од влезот на странските инвестиции?

Почитувани читатели на капитал, Во оваа едиција, која првпат се појавува на македонскиот медиумски простор, ќе можете уште да проследите: XX Интервјуа и профили на главните извршни директори (CEO) на најголемите странски инвеститори во Македонија; XX Профили на компаниите коишто инвестирале и нивните компании-мајки во земјата од каде доаѓаат; XX Интервјуа со експерти за проблематиката на странските инвестиции; XX Анализа на актуелниот тренд на зголемен интерес на странски инвеститори од исток Индија, Катар... Реално, што може да се очекува?

XX Анализа на секторите од коишто доаѓаат инвеститорите и перспективите за нивната работа во иднина; XX Интервјуа и профили на најкомпетентните лица на домашната бизнис и политичка сцена за перспективите на Македонија како земја за крајна дестинација на странски инвестиции (интервјуа со претседателите на мешовитите стопански комори, интервјуа со директорите на слободните индустриски зони, Агенцијата за странски инвестиции, министерот за економија и други министри задолжени за странските инвестиции); XX Интервјуа со консултанти и независни експерти и адвокати кои работат на проблематиката на странските инвестиции во земјата; Магазинот „капитал“ има планирано и специјално интервjу со претседателот на Владата на рeпублика Македонија, никола Груевски, исклучиво на проблематиката на странските директни инвестиции во Македонија. Ве известуваме дека во наредните денови и недели изданијата на Капитал Медиа Гроуп повеќе ќе пишуваат и ќе информираат на оваа тема. Исто така, почитувани читатели, ве известуваме дека едицијата ќе биде преведена и на англиски и на албански јазик и како PDF формaт ќе биде поставена на интернет-страницата www.kapital.mk.

се читаме...

За повеќе информации во врска со едицијата обратете се на e-mail или на телефонскиот број 02 3298 110

... само идејата е капитал, с$ друго е пари ... Лица за контакт: Гордана Михајловска Бобан Ѓорѓиевски Александра Николова

gordana.mihajlovska@kapital.mk boban.gjorgjievski@kapital.mk aleksandra.nikolova@kapital.mk

SOON

Dear readers of the editions of Kapital Media Group, Kapital Media Group is preparing a special edition “All foreign investments in Macedonia”!

For the very first time a written edition in the form of a regular annual edition will emerge on the media market, as an attempt to make a comprehensive analysis of the foreign investments in the country – starting with the acquisitions of the largest domestic companies that began at the end of the 90’s up to the newest factories sprouting in the free economic zones nowadays, as well as the greenfield investments throughout the country.

The edition will be published on 29th March 2013.

It will offer information on: What are we waiting for at the moment: which will be the new foreign investments in Macedonia this year?

XX In 2012 new factories were built in the technology industrial development zones, but the year was also marked XX by lack of positive decisions about the arrival of new investors; What is the experience of the present investors in Bunardzik, and the other economic zones? What is the experience of XX the investors outside the zones?

XX What is the benefit for the Macedonian economy, the citizens, as well as the country itself from the foreign investments?

XX What is the benefit for the local communities in the municipalities from the foreign investments?

Dear readers of Kapital, In the edition, which is the first of its kind in the Macedonian media market, you will also find: XX Interviews and profiles of the CEO’s of the biggest investors in Macedonia; XX Company profiles of the investors and of the mother companies in the motherland; XX Interviews with experts on the subject of foreign investments; XX Analysis of the current flow of investors from the East – Qatar, India… What can we actually expect?

XX Analysis of the sectors of origin of the investors and their future perspectives; XX Profiles of the most competent persons in the domestic business and politics and interviews with them concerning the perspectives of Macedonia as a final destination for foreign investors (interviews with presidents of mixed economic chambers, directors of the free economic zones, the Macedonian Foreign Investment Agency, the Macedonian minister of economy and other ministers in charge of attracting foreign investments); XX Interviews with consultants and independent experts and attorneys dealing with foreign investments in the country; The magazine Kapital has a plan to include a special interview with the President of the Government of the Republic of Macedonia, Nikola Gruevski, with regard to foreign investments in the country.

We would like to inform you that in the days and weeks to come the editions of Kapital Media Group will elaborate on the subject and offer you more information.

In addition, dear readers, we notify you that the special edition will be available in English and in Albanian, as well as a PDF on the site www.kapital.mk.

Talk to you soon...

... only the idea is capital, all the rest is money ...

For further information about the edititon, please contact us via our e-mail or phone 02 3298 110

Contact: Gordana Mihajlovska Boban Gjorgjievski Aleksandra Nikolova

gordana.mihajlovska@kapital.mk boban.gjorgjievski@kapital.mk aleksandra.nikolova@kapital.mk

Капитал број 696 01.03.2013

16 cover story

ПоуКа од случајот “афлатоКсин”

Makedonija da se svrti kon doMa[noto farMerstvo za Mleko!

www.kapital.mk

Капитал број 696 01.03.2013

17

Д

одека експертите сугерираат кризата со афлатоксинот да послужи како пресечна точка за вртење на Македонија кон домашното производство на млеко, на македонските планини буквално изумираат последните стада добиток. Сточарството е една од гранките која е најмногу запоставена во последните две децении, а малкуте преостанати сточари велат дека ќе го заколат добитокот и дека ќе го напуштат тој мачен бизнис

Капитал број 696 01.03.2013

18 cover story ВлАДимир КАКуриноВ

ТрАјКо ГоГоВ

о прехранбената индустрија ова е проблем стар со векови. Сега доаѓа повеќе во јавноста бидејќи свесноста кај потрошувачите е малку на повисоко ниво. И затоа што европските и светските регулативи се законска обврска. Досега не беа. И одеднаш излегуваат на виделина. Ќе има с$ повеќе и повеќе. Излегуваат на виделина работи коишто компаниите ги правеле за профит не водејќи грижа за здравјето на потрошувачите.

ислам дека состојбата не е толку алармантна како што се прикажува и уште посигурен сум дека постои ефикасен начин да се сузбие ова. Пред две години имавме свински грип, тој траеше додека фармацевтските куќи не си ги продадоа вакцините, па измислија и птичји грип. Или се работи чисто за бизнис или Европа сака да постигне доминација на балканскиот пазар. Клучното прашање е зошто баш сега се лансира оваа фама.

експерт за безбедност на храна

Сточарство Богданци

В

430

М

Број нА КрАВи (во илјади)

410

409

390

382

370 350 330326

70

310

290 270 250 230 1939

287 267

милиони евра се дад основ субвенции за сто ени по чарите последните три години во 1949

1960

1974

1980

1990

1998

259

255

252

2003

2006

2009

уВоз оз нА А мле млеКо Ко и произВоДи К произВоД оД оД млеКо (во евра) оД

259

265

2010

2011

2008

2009

2010

2011

2012

Млеко и павлака, неконцентрирани

6.205.799

9.268.691

9.410.500

10.601.581

11.531.990

Млеко и павлака, концентрирани

1.513.682

1.093.535

2.336.952

4.801.195

6.020.125

3.131.415

3.206.689

2.945.974

3.379.089

3.284.211

649,797

438,03

804,331

1.218.751

1.343.033

3.198.986

2.612.165

3.152.852

3.139.696

3.459.575

8.130.604

7.399.114

8.773.400

10.350.159

10.211.932

Маштеница, кисело млеко, павлака, јогурт, кефир Сурутка, концентрирана или некон­центрирана Путер и други маснотии и масла добиени од млеко Сирење и урда пишува:

Дејан Азески

dejan.azeski@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

Г

раѓаните исплашени, институциите смируваат. Во македонското млеко немало зголемени количини афлатоксин. А колку сме испиле од таа канцерогена состојка досега никој не кажува. Регионалните и европските медиуми шпекулираат, де станува збор за трговска војна, де опасноста е реална и демне од секое млеко на полиците на нашиот локален супермаркет. Населението следејќи ги експертите масовно се свртува

кон домашното млекопроизводство, а колку е домашно тоа веројатно знаат само оние што го произведуваат. Никој не знае да објасни како е можно 20 години да опаѓа сточниот фонд, а да расте производството на домашно млеко. „Капитал“ анализира и се обидува да реши дел од овие дилеми.

Етички неморално, бизнис оправдано

Секој кој се занимава или некогаш се занимавал со сточарство знае дека една крава, па и високомлечна е ограничена на максимум 30 литри млеко на ден. Оттаму зачудувачки делуваат бројките кои ни ги презентираат европските експерти дека на нивните фарми се постигнува производство поголемо од 50 литри по една крава. Слични состојби ни презентираат и кај останатото земјоделство. Оттаму

добиваме генетски модифицирана пченка, специјално месо, обезмастено млеко и сл. Тоа подоцна неретко знае да се претвори во шап и лигавка, луди крави, канцерогено млеко богато со афлатоксин и сл. Ако се истражат сите околности, дефинитивно е јасно дека паниката со афлатоксинот е само една од низата вакви ситуации предизвикани од лудата трка по профит и поголема продуктивност, но во никој случај и последна. За ваквите алармантни состојби кои с$ почесто се повторуваат во европското производство на млеко коментар побаравме од професор доктор Владимир Какуринов експерт за безбедност на храна. Неговиот став во врска со сите заболувања на добитокот кои се рефлектираат на месото и млекото е едногласен. Тие постоеле и досега само не биле пронајдени или па наменски

www.kapital.mk

Капитал број 696 01.03.2013

афлатоксинот бил тука со векови, сега е откриен поради засилените контроли што се наметнати, што уште ќе се открие?

не биле објавувани. „Во прехранбената индустрија о в а е пр о бл ем с тар со децении. Сега доаѓа повеќе во јавноста бидејќи свесноста кај потрошувачите е малку на повисоко ниво. И затоа што европските и светските регулативи се законска обврска. Досега не беа. И одеднаш излегуваат на виделина. Ќе има с$ повеќе и повеќе. Излегуваат на виделина работи коишто компаниите ги правеле за профит не водејќи грижа за здравјето на потрошувачите“, тврди Какуринов. Според него, секаде каде што има економија има политика и обратно. „Сите држави без оглед дали се членки на ЕУ или не се, гледаат да си го заштитат своето стопанство на политички или на каков било друг начин. На политички начин се штити така што не ги пуштаат информациите дека нешто произведено во нивната земја не чини. Затоа што автоматски постои перцепција дека с$ што доаѓа од таа земја не чини. Перцепцијата е многу битна за бизнисот, но само на краток рок, на долг прават стратешка грешка“, заклучува тој. Со сличен став е и Деан Јанкуловски, раководител на Институтот за храна при Ветеринарниот факултет во Скопје, кој вели дека непознавањето кое владее во јавноста од оваа област и различните толкувања дозволуваат простор за бројни манипулации и преувеличувања. Тој предлага откако ќе се смири топката да се преземат чекори на долг рок. „Овој проблем егзистира подолго време, се шпекулира со с$ и сешто. Иако имаме направено повеќе од 150 контроли во една недела, јавноста треба да знае дека невозможно е да се исконтролира секој производ и затоа треба да се смири топката и да не се шпекулира со последиците“, смета Јанкуловски. Трајко Гогов, сопственик на Сточарство Богданци, има свое интересно толкување на состојбата. Според него, не треба да се отфрли реалната опасност, но проблемот треба да се разгледа врз база на претходни искуства и од сите можни агли. „Мислам дека состојбата не е толку алармантна како што се прикажува и уште посигурен сум дека постои ефикасен начин да се сузбие ова. Пред две години имавме свински грип, тој траеше додека фармацевтските куќи не си ги продадоа вакцините, па измислија и птичји грип. Или се работи чисто за бизнис или Европа сака да постигне доминација на балканскиот пазар. Клучното прашање е зошто баш сега се лансира оваа фама“, смета Гогов. Во ЕУ е пропишано дека 0,025 микрограми на килограм афлатоксин е дозволен за деца, а 0,05 за возрасни. Кај нас во Балканските земји тоа е 0,05 микрограми, а Светската

А

Што преземаат земјите од регионот?

19

ферата со канцерогеното млеко силно одекна во регионалните медиуми, а власта од соседството веднаш презеде акција и почна со испитување и повлекување на сомнителните млека со афлатоксин. Српската власт минатата недела нареди некои марки млеко да бидат повлечени од трговската мрежа и покрај претходните уверувања дека се безбедни и не содржат канцерогени токсини. Оваа одлука беше донесена по распространетото јавно незадоволство и обвинувања дека здравствената власт со недели ги крие резултатите од лабораториските проби, што, според гласините, покажуваат дека повеќето марки млеко продавани во Србија содржат голем процент афлатоксин. Првично власта одби да ја инфомира јавноста за тоа кои марки млеко биле повлечени од продажба, соопштувајќи дека ги чекаат резултатите од тестовите нарачани во Холандија, но подоцна ветеринарната инспекција нареди повлекување на 50 видови млеко од речиси сите млекопроизводители во земјата. Горан Јешиќ, регионален секретар за земјоделство во Војводина, прв го наруши молкот и ги објави резултатите од тестовите за афлатоксин. Тој инсистираше Владата да ја повлече и храната за добитокот, што соддржи отровна мувла, давајќи им инструкции на фармерите како да го неутрализираат присуството на афлатоксин. Јешиќ тврди дека повеќето од марките млеко што се продаваат во Србија содржат над дозволените количества афлатоксин. Министерството за земјоделство на Црна Гора исто така побара од Ветеринарната управа да повлече од пазарите млеко од шест производители од Србија и од БиХ, кај кои со анализи е откриена висока концентрација афлатоксин. Според Министерството, високо ниво на афлатоксин има во млекото на Нишка млекара, Имлек-Белград, Имлек-Козарска Дубица, Концерн Фармаком М.Б. Шабац – Млекара Шабац, Мегле Крагуевац и Милкоп-Рашка. Привремено во Црна Гора се запира и увоз од производители чие млеко е контаминирано. Афлатоксин беше пронајден во млекото од хрватските производители Виндија и Дукат, а истражувањата на санитарната инспекција на Министерството за здравство на Хрватска покажаа зголемена концентрација на афлатоксин во уште четири видови млеко што се продаваат во трговските маркети на Меркур, Конзум и Лидл. Ова млеко веднаш е повлечено од продажба. Анализа на 12 примероци млеко во малопродажните маркети покажа дека кај четири примероци нивото на афлатоксин ја минува законски дозволената граница. Спорната состојка е пронајдена кај трајното млеко на Дукат со 3,8 % млечни масти и во млекото на Меркатор со 2,8 %о млечни масти, што се произведува во Тузла. Афлатоксин е пронајден и во трајното млеко на Лидл со 2,8 % млечни масти, исто така произведено во БиХ, и во млекото Меги со 2,8 % млечни масти, во кои е пронајдена досега најголемата концентрација на афлатоксин од дури 0,3 микрограми. Канцеларијата за ветеринарство на БиХ повлече пратки со млеко од Словенија, Унгарија, Германија и Србија поради зголемена содржина на афлатоксин кои се откриени од гранични ветеринарсни инспектори. Увозниците на млеко се известени, а ќе ги известиме и државите од каде што се извезува тоа млеко, изјави директорот на Канцеларијата за ветеринарство, Љубоммир Калаба. „Толку големи количини на заразено млеко зборуваат за тоа дека млекото претходно не се контролирало за присуство на афлатоксин. Одлучивме сега постојано да вршиме контрола за присуство на афлатоксин“, нагласи тој.

Капитал број 696 01.03.2013

20 cover story деан ЈанКуловсКи

ЖивКо РадевсКи

вој проблем егзистира подолго време, се шпекулира со с$ и сешто. Иако имаме направено повеќе од 150 контроли во една недела, јавноста треба да знае дека невозможно е да се исконтролира секој производ и затоа треба да се смири топката и да не се шпекулира со последиците.

легувањето на приватниот капитал во млечната индустрија, наместо да му помогне, буквално го уништи домашното производство на млеко. Наместо да откупуваат домашно млеко, тие увезуваат згуснато. На пазарот претежно имаме српско млеко.

Агенција за храна

млекопроизводител

О

В

увоЗ на МлеКо и ПРоиЗводи од МлеКо во 2012 год. (во милиони евра)

11,50

здравстена организација пропишува 0,5 микрограми афлатоксин, количина што е дозволена во САД и во Канада, на пример. Според Какуринов, симтоматично е колкав период и во колкв број земји се толерира ваквата разлика во вредности кои можат да предизвикаат огромни штети. Тој како единствено практично спроведливо решение за ваквиот проблем ги предлага зголемените контроли на домашното производство за кое вели дека треба да се стимулира како алтернатива на сево ова што се случува во регионот и во Европа. „Значи габите како предизвикувачи на афлатоксинот не може да ги нема, затоа е страшно важно да има контрола. Тие не се размножуваат рамномерно во суровината којашто ја напаѓаат. Значи треба да се отстрани делот кој е загаден. Покрај тоа реално е државата да направи рамка каде што ќе го поттикнува земјоделското производството не само за суровина за фабриките, туку и за производство на примарни земјоделски производи“, советува Какуринов.

Зошто немаме доволно домашно млеко?

3,46 Сирење и урда

1,34

Путер и други маснотии и масла добиени од млеко

3,28 Маштеница, кисело млеко, павлака, јогурт, кефир

Млеко и павлака, концентрирани

Млеко и павлака, неконцентрирани

6,02

Сурутка, концентрирана или некон­центрирана

10,21

Сп о р ед сите ге о гр аф ски Мијачкиот карактеристики, Македонија првенец Ѓурчин е земја која е погодна за Кокале во о д гл е д у в а њ е с и т е н и 19 век поседувал крупен добиток. Бројните повеќе од 10.000 пасишта и благата клима овци, денеска секогаш биле предуслов за 150 години потоа Оваа криза во млечната земјава да е самодоволна во немаме ниту едно индустрија се случува производството на млеко. Ова такво обединето во услови кога Владата се што ни се случува последниве стопанство истури од давање пари за години со екстремно зголемен субвенции во сточарството. увоз на млеко и континуирано Само во последните три години намалување на сточниот фонд се коси за субвенционирање на сточарите се со сите географски и економски логики. Увозот на млечни производи во последните потрошени 70 милиони евра. Наспроти тоа, 10 години порасна за 5,5 пати, на 56,5 од една од најпрофитабилни земјоделски милиони долари во 2011 година и е за гранки, млечната индустрија полека, исто толку поголем од извозот, кој лани но сигурно паѓа на колена. Паѓа и изнесуваше само 10,7 милиони долари. сточниот фонд и целосно се уништени Бројките за увоз на млеко и на млечни краварските фарми, кои работат на работ на производи, како и за производство на сурово рентабилност. Во услови на очекување нови млеко во изминатите неколку години, играчи во млечниот бизнис, фармерите посебно по пропаѓањето на Сведмилк, се алармираат дека ако не се преземат разочарувачки, а состојбата продолжува да конкретни мерки за подобрување на се влошува. Според досега познатите бројки состојбата со млекопроизводството, увозот за увоз на млеко и млечни производи, од целосно ќе го уништи пазарот. рекордни 105 милиони евра состојбата во Севегин Лековиќ, фармер од велешко Оризаре, ги пренесува искуствата од 2012 година е веројатно најлоша. неговиот крај. Тој кажува дека само пред

www.kapital.mk

38

УВо

Капитал број 696 01.03.2013

21

(во милиони евра)

36

34 32

5,5

35,9 33,5

пати е пораснат увозот млеко и млечни произв на оди последниве 10 години за

30

27,4

28 26 24

22

22,8

20 2008

2009

10 години во Оризаре дневно се предавале по три тони млеко, а денеска истото се мери во килограми. „Ние сточарите сме жртвените јагниња од кои сите сакаат да заработат. Млекарите ни го земаат кајмакот. Уништувањето на сточарството во последниве 20 години е клучно за ова што ни се случува денеска. Млекарите немаат потреба од нас тие се целосно потпрени на млекото во прав кое се увезува, а ние им служиме како нужно зло во мешавините кои ги прават“, вели тој. Како што тврди Лековиќ не може, а да не се запраша човек дали тоа некој го прави намерно. „Бараат од нас кравите да даваат по 50 литри млеко. Тоа е невозможно, точно е дека на Запад се постигнува тој ефект, но дури сега гледаме како. Генетски модифицираната храна конечно на Европа & дојде преку глава, а ние кои бевме извозници на млеко сега дозволивме да зависиме од истата таа Европа“, со жалење констатира Лековиќ. Познавачите на млечниот бизнис велат дека Македонија пред неполни две децении била еден од поголемите извозници на млеко и на млечни производи во регионот, а денес поради намаленото производстсво с$ повеќе увезува. Живко Радевски, поранешен директор на Битолската млекарница, кој е активно инволвиран во млечниот бизнис повеќе од 20 години, вели дека со приватизацијата на најголемата млекарница свесно или несвесно се уништил овој некогаш многу развиен и доходовен бизнис. „Влегувањето на приватниот капитал во млечната индустрија, наместо да му помогне, буквално го уништи домашното производство на млеко. Наместо да откупуваат домашно млеко, тие увезуваат згуснато. На пазарот претежно имаме српско млеко“, вели Радевски. Според него, ако пред 20 години Македонија извезувала 20 милиони тони млеко во Грција, сега не извезува ниту грам. „Влезот во Светската трговска организација н$ фати неподготвени и го изложи нашето производство на силна конкуренција, која не може да се издржи. Вака ќе останеме без ниту една крава и домашно производство на млеко“, вели Радевски. Универзитетскиот професор Борис Анакиев смета дека новите промени, како што е

2010

2011

290%

е пораснат увозот на млеко од 2009 до крајот на2012 во прав 2011 година

Мали фарМи, Мал профит

У

ште еден проблем кој ги кочи македонските сточари е и раситнетоста на фармите и на добитокот. Во Македонија околу 86,4% се фарми со 1-5 крави, а анализите од Европската унија покажуваат дека профитабилни фарми ќе бидат оние со минимум 120 крави. Според експертите, овие фарми сами по себе не можат да си обезбедат ниту евтини инпути, ниту да условат цена и ако не се групираат, природно е постојано да се во рацете на откупувачите по цена диктирана токму од нив. „Проблемот со немањето големи фарми е самата бизнис-клима. Порано беше поисплатливо да имаш голема фарма, сега мислам дека дури повеќе ќе се раситнуваат, бидејќи фармерите не можат да издржат со вакво темпо. Инвестиција во голема фарма кај нас е тешко повратлива на краток рок и луѓето гледаат да ги смалат трошоците на најниско можно ниво“, вели Славче Атанасовски, фармер од Скопско. Од Федерацијата на фармери укажуваат на уште поголем проблем - рапидно намалување на производството на добиточна храна, од што директно зависи опстанокот на сточниот фонд. Добиточната храна, како еден од најважните фактори за профитабилност на фармите, се произведува на с$ помали површини, што исто така е закана за сточарството, бидејќи повеќе се увезува добиточна храна, а со тоа и цената на чинење на сточарските производи е поголема. влезот на турската млекарница Суташ во Сведмилк и евентуалната продажба на битолската млекарница може дополнително да го зголемат увозот на сурово млеко поради намалено домашно производство на суровина. „Кај нас има големи капацитети за производство на млеко, но има недостиг од суровина за преработка. Во 2010 година

сме произвеле 347 милиони литри млеко, што е помалку од вкупните капацитети во Македонија. Постои опасност оние капацитети што тие ќе ги изградат да произведуваат со увезено млеко“, вели Анакиев. Друг аспект кој можеби најмногу ги обременува сточарите во Македонија е фамозното млеко во прав. Увозот на

Капитал број 696 01.03.2013

22 cover story

млеко во прав за само две години, од 2009 до 2011 година, порасна за фантастични 290%. Увезените количини за само една година пораснале за дури 800 тони! Според податоците од Агенцијата за храна и ветеринарство, во 2011 година во државата влегле 2.300 тони млеко во прав, за разлика од 1.500 тони увезени во цела 2010 година. Во 2012 година увозот на млеко во прав се мери во 4,5 милиони евра. Вредноста на увозот четирикратно се зголеми, од еден милион потрошени за увоз во 2009 година на 4,2 милиони евра минатата година! Правилникот за производство на млеко и млечни производи дозволува употреба на млеко во прав, посебно кај павлаките, сирењата и кај кашкавалите до 2%, но тоа мора да биде декларирано на амбалажата на производите. Во млекарницата Здравје Радово, чиешто производство на млеко и мелчни производи расте од година во година, тврдат дека не користат млеко во прав, туку напротив, успеале да го зголемат откупот на сурово млеко од кооперантите. „Млекото во прав не се користи во млекарството, односно во производството на млеко. Најмногу се користи кај кондиторската индустрија и за правење сладоледи и други слатки млечни производи. Кондиторските компании не користат сурово млеко, туку млеко во прав, па сметам дека увозот е зголемен од тие причини“, вели Јован Дабевски, сопственик на Здравје Радово.

60%

село Цогле, вели дека неговата фамилија 100 е помал бројот на овц години се и Сточниот и живинскиот фонд во во земјава во однос на 2006 година занимава со земјава во последниве неколку овчарство, но години буквално ја допреа никогаш не паметат нулта точката. Некогаш славното потешки денови. македонското овчарство со два „Едноставно сите милиони овци на планините, односно по една за секој човек, сега е паднато под сточари се на преживување. Никој веќе не 500.000. Во моментов Македонија има сака да работи со овчарство и не е чудно. најмал број овци од познатата историја. Сега уште неправедно ќе н$ обвинат дека Имаме 60% пад на бројот во однос на 2006 афлатоксинот доаѓал од кај нас. Млекарите година, петкратно намалување во однос на млекото од кај нас го земаат здраво. Овците 1990 година и 11.000.000 помалку во однос во летниот период се хранат исклучително со на турско време. Младите се откажуваат планинска трева на околните пасишта, а зима од овчарството поради тешката работа и ги храниме со јачмен кога се во мандрите, слабиот профит. Во моментов има помалку но и тој јачмен е купен од проверени луѓе од 600.000 овци, што е невидено ниска од нашата околина“, вели Павловски. бројка неспоредлива со ниедна година Истите наоди ги потврдува и Љупчо уште од римско време наваму. Во 2010 Јовановски од соседното село Теово. Тој година Македонија имала 778,404 овци сликовито ги илустрира проблемите со кои според официјална статистика, а според се соочува еден македонски сточар. одгледувачите овој број е дополнително „Прво нема работна рака за да можеш намален за претстојнава 2012 година. да го произведеш нештото, а потоа нема Овчарството во Македонија иако се цена за да го продадеш истото. Овчото субвенционира е во постојан пад според млеко го даваме по 35 денари веќе сите статистички податоци. Релативно 15 години, за истото време јачменот малиот профит во споредба со вложениот се искачи од 7 на 21 денар. Цената на труд, смената на генерации и немањето овчарите од 100 евра се искачи на 500 и доволно адекватна работна сила се клучните повторно никој не сака да работи, а и ние фактори на кои се лизга и паѓа македонското не можеме да ги плаќаме. Многу тешко ќе опстоиме, прашање на време е кога веќе овчарство. ќе нема овци“, вели Јовановски. Трајче Павловски, сточар од велешкото

Сточарството во земјава доживува колапс

Капитал број 696 01.03.2013

24 cover story

AflAtoksinot e [teten, no vo kojA koncentrAcijA? Она што се знае за афлатоксинот е дека е канцероген, но она што со прецизност не може да се каже која е концентрацијата на афлатоксин во млекото која е опасна по здравјето. Во земјите од ЕУ горната граница е 0,050 микрограми на килограм (µg/ kg) за млеко и млечни производи, додека во ЕУ границата за детски производи е пониска и изнесува 0,025 µg/kg. Во САД границата е поголема и изнесува дури 0,5 µg/kg. пишува:

силвана Жежова

silvana.zezova@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

А

ко Гугл спроведе едно истражување кој е најпребаруван термин во регионот во изминатиот период, сигурно како резултат ќе го добие зборот афлатоксин. Дури да му се научи името неретко го пишуваа и алфатоксин. Приказната се вжешти откако зголеменото присуство на афлатоксини во млекото се откри не само кај Дукат и Виндија, туку и кај Мегле, Љубљанска млекара, Имлек, Нишка млекара, Сомболед и Шабачка млекара. Но, зошто оваа состојка ја дигна на нозе цела балканска јавност и принуди одредени производители да ги повлечат нивните производи, а продажбата на млекото во Србија да

падне и на 90%? Според податоците коишто се достапни, афлатоксинот е производ што настанува со развој на мувлата aspergillus flavus. Оваа мувла главно се развива во регионите со влажна клима, како последица на суша. Според пишувањата на српските медиуми, токму како што беше климата на Балканот лани. Во Србија, најголемиот производител на пченка во регионот, минатата година експертите процениле дека дури 70% од родот на пченката се заразени токму со оваа мувла. Афлатоксинот пак, во млекото доаѓа преку пченката со којашто се храни стоката. Она што се знае е дека е канцерогена состојка, но она што со прецизност не може да се каже која е концентрацијата на афлатоксин во млекото, која е опасна по здравјето. Во ЕУ е дозволено 0,025 микрограми на еден килограм млеко, а според Светската здравствена организација, 0,5 микрограми на еден килограм. Во Србија и во Македонија дозволената концентрација на афлатоксинот во млекото е 0,05 микрограми на еден

ФаКти за аФлатоКсинот

XX Ако постојано сте изложени на дејството на афлатоксинот, опасноста е голема. Најчестата болест што се јавува е рак на црниот дроб; XX Потрошувачот ни по вкус, ниту пак, по мирис може да се посомнева дека некое млеко е токсично; XX Акутната афлатоксикоза се одликува со нагло влошување на состојбата на организмот, внатрешно крварење и смрт. Сепак, ова се промени што настануваат со исклучително големи примања на афлатоксин; XX Сточната храна може да се исчисти од афлатоксините ако во храната на стоката се додадат одредени минерали коишто им овозможуваат на животните да ги исфрлат отровите. На афлатоксините отпорни се сојата, гравот, овесот и јачменот; XX За да го снема афлатоксинот од млекото на кравата потребен е само седумдневен прекин на исхраната со контаминираната пченка.

www.kapital.mk

Капитал број 696 01.03.2013

25

Дејан јанКуловсКи

раководител на Институтот за храна при Факултетот за ветерина

Д-р анДон Чибишев директор на Клиниката за токсикологија

Годишната мониторинг-програма предвидува испитување на присуството на афлатоксин за некои 100 примероци, иако само изминатиот период тестиравме околу 200 примероци доставени од Агенцијата за храна и ветеринарство. Не можете да тестирате с$ од увоз и с$ од внатрешен промет, нема реална основа и економска оправданост. Ако се тргне по таа логика, треба с$ да се испитува, а тоа е невозможно. Затоа постојат мониторинг-планови.

Отсуствува информацијата како присуството на афлатоксинот се докажува во човековиот организам. Не сме се соочиле со овој проблем за да знаеме како да се справуваме со него и да го докажуваме неговото присуство во организмот.

килограм, а во Унгарија е 0. Дејан Јанкуловски, раководител на Институтот за храна при Ветеринарниот факултет, исто така се согласува дека не постои прецизен податок за тоа која е утврдената количина афлатоксин во млекото која предизвикува сериозни здравствени нарушувања. „Европската регулатива вели едно, американската друго и затоа со сигурност не може да се каже која е дозата афлатоксин во организмот која предизвикува канцер. Нашата регулатива на пример, е препишана од европската. Последиците кои ги предизвикува се познати. Тоа е канцерогена супстанца која предизвикува промена на ДНК, но освен што доказите треба да се бараат во литературата, треба да ги коментираат и луѓе кои виделе таква клиничка слика и на терен се среќавале со овој проблем“, вели Јанкуловски. Тој прашува - ако испиете 200 мл млеко со зголемена концентрација афлатоксин и исто толку милилитри вода, дали тој ќе се разреди? Токму ова е спорно и за директорот на Клиниката за токсикологија, Андон Чибишев. Според него, во врска со афлатоксинот постојат повеќе нејаснотии, а кога постојат различни ставови, тогаш има можност и за шпекулации. „Многу малку информации има за афлатоксинот на светско ниво. Пребарував по Интернет и речиси сите информации се вртат во круг. На пример, отсуствува информацијата како неговото присуство се докажува во човечкиот организам. Не сме се соочиле со овој проблем за да знаеме како да се справуваме со него и да го докажуваме неговото присуство во организмот. Исто така, ако се внесе во период од седум

до 12 дена, тој се разградува доколку не се внесува во континиутет. Има повеќе нејаснотии, а кога постојат различни ставови и на светско ниво, тогаш има можност и за шпекулации“, вели Чибишев. Според наодите на Агенцијата, во спорното млеко на Дукат и на Виндија било откриено 0,157 микрограми на килограм афлатоксин. Директорот на Агенцијата за храна и ветеринарство, Дејан Рунтевски, смирува и вели дека нема место за паника. Ја разбира уплашеноста на граѓаните, пред с$ поради медиумското внимание кон овој случај. „Максимално дозволената концетрација на афлатоксин во суровото термички обработено млеко и млекото за производство на млечни производи е 0,050. Хрватска, Србија, Босна и Црна Гора го имаат усогласено нивното законодавство со европското и поради тоа, во нивните наоди има помали количини афлатоксин од нашите. Но, и тука нема место за паника, бидејќи според Светската здравствена организација, дозволената количина афлатоксин е 0,5 микрограми на килограм, што е за десет пати поголемо од европската граница и е повеќе од она што кај нас е пронајдено. Оваа количина е дозволена во САД и Канада, што претпоставуваме дека со производите не го трујат нивниот народ“, појаснува

Рунтевски. Нашите соговорници предупредуваат дека во изнесувањето на информациите потребна е прецизност за да не се навлезе во сферата на шпекулативното. „Секој излегува на ТВ и кажува с$ и сешто. Но, да не се бараат шпекулативни информации, треба да се зборува конкретно. Во ред, има основа за паника, но ако Агенцијата ги презема мерките млекото што не е тестирано да не излегува на пазар, сега веќе работите се ставаат под контрола. Најновиот правилник кој е донесен минатата недела предвидува дека операторите, односно млекарите кои го откупуваат млекото треба да вршат контрола. Микотоксинот М1 ќе се тестира при прием на млекото во млекарницата или пред да испорачаат готов производ на пазарот. Одговорноста ќе падне на самите млекари, тие треба да вршат контрола на млекото што го земаат“, објаснува Јанкуловски.

Која е вистинсКата мерКа?

Во земјите од ЕУ горната граница е 0,050 микрограми на килограм (µg/kg) за млеко и млечни производи, додека во ЕУ границата за детски производи е пониска и изнесува 0,025 µg/kg. Во САД границата е поголема и изнесува дури 0,5 µg/kg. Во Србија и во Македонија дозволената концентрација на афла-токсинот во млекото е 0,05 микрограми на еден килограм, а во Унгарија е 0.

КаДе се јавува и Кои се препораКите?

Афлатоксините се јавуваат во млекото и во млечните производи, а многу често и во кикиритките, пченката, брашното, оризот, сончогледот, лешниците, бадемите, фстаците, оревите, чаевите, инстант-кафето, зачините. Се препорачува да не се јаде храна на која ќе се забележи влага, мувла, особено од ризичните групи продукти. Откриено е дека начинот на исхрана кој подразбира зеленчук, а особено морков, целер и магдонос значително ги намалува канцерогените ефекти на афлатоксините.

Капитал број 696 01.03.2013

26

www.kapital.mk

политика

Од партиските војници не можеме да ги искористиме парите од ЕУ

М

енувањето на вработените во државните институции, по секои избори, е голем проблем за обучување и усовршување на капацитетите во администрацијата со цел подобро искористување на парите од Европската унија, брифираат извори до Делегацијата на ЕУ во Македонија. Така, речиси секоја година се обучуваат нови лица со што се губи континуитетот и ефикасноста, велат оттаму.Претставниците во Делегацијата

> БРОЈКИ

62,4% од граѓаните ќе излезат да гласаат на претстојните локални избори, покажува последната анкета на Центарот за истражување и анализа

на ЕУ велат дека Македонија досега многу малку искористила од парите од ЕУ достапни не само преку програмата ИПА, туку и другите фондови кои & стојат на располагање од Европската унија. Како што соопштија оттаму, земјата иако со години има право да ги користи овие средства, с$ уште е на самиот почеток, а една од причините за тоа е фактот што речиси секоја година обучуваат нови кадри кои доаѓаат по изборите.

ЦО на СДСМ по стоти п потврди бојкотот. Што

15,9% од граѓаните нема да го искористат изборното право на локалните избори

21,5% с$ уште не донеле одлука дали ќе излезат на избори или не. Прашањето за излезност на граѓаните на овие локални избори стана тема откако најголемата опозициска партија реши да не учествува на истите - став со кој не се согласуваат дури и некои коалициони партнери

facebook 1

Македонија пловна: Неветено – Остварено Предраг Кукиќ

2

Нашите пари се целосно нивни, нивните долгови се целосно наши Игор Изотов

3

Политичарите и пелените имаат една заедничка работа. Треба да се менуваат редовно и од иста причина Митко Орачевски

пишува:

Дејан Азески

dejan.azeski@kapital.mk

Н

ајголемата опозициска партија се покажа како тврд орев за притисоците од домашната но и од меѓународната сцена. Иако ВМРО ДПМНЕ излезе со низа предлози кои речиси се поклопуваат со барањата на СДСМ и презеде конкретен чекор со менувањето на изборниот законик со кој се даде една недела плус (до 3 март) за поднесување кандидатски листи од Бихачка повторно останаа на стариот познат став за бојкот на локалните избори. Не помогнаа ниту притисоците на меѓународната заедница која преку заеднички соопштенија на ОБСЕ, ЕУ и САД буквално побара моментална развршница на политичката криза како влог за иднината на земјата и побрзо заокружување на процесот на евроинтеграции. „Наводниот предлог на ВМРО-ДПМНЕ е провиден маневар, кој не демонстрира

политичка волја за нормализирање на состојбите. „Сојузот за иднината“, не одлучи да ги бојкотира претстојните локални избори затоа што немаше време да состави кандидатски листи, туку како отпор против овој режим и борба за обнова на демократијата, слободата и правдата во земјата. Без политички договор за одржување такви предвремени слободни и фер парламентарни избори, одлуката на СДСМ за бојкот на локалните избори и враќањето на пратеничките мандати е конечна“, пишува во официјалното соопштение на СДСМ доставено по вторничкиот Централен одбор во кое само се повторуваат ставовите изнесени од партијата претходно. Сепак, внатрешни извори од СДСМ тврдат дека ставот на партијата не е така кристално усогласен или „бетониран“ израз кој деновиве милуваат да го користат на Бихачка. Зоран Заев, Радмила Шеќеринска, Цветанка Иванова и уште неколку други истакнати членови јавно се спротивставиле на бојкотот, но на крај биле надгласани. Во јавноста се добива впечаток дека ВМРОДПМНЕ иако на почетокот настапуваше

www.kapital.mk

бесими во „мисија брисел“

Капитал број 696 01.03.2013

бум-Трес

КоменТар

27

В

ицепремиерот за евроинтеграции, Фатмир Бесими, неделава отиде во прва официјална посета на Брисел. Во меѓувреме, меѓународната заедница веќе по кој знае кој пат, преку своите претставници, но и преку отворени писма бара да се најде излез од кризата потенцирајќи дека с$ уште има можност Македонија да ја искористи отворената шанса за напредок кон Унијата. Ќе најдат ли политичките лидери во земјава заеднички интерес за постигнување компромис, или сепак лобирањето на Бесими во Брисел ќе се сведе само на прошетка?

пат го о понатаму? И покрај несогласувањата во СДСМ нема сериозни најави за поголеми поделби во партијата по основ излегување на локални избори. Меѓународната заедница с$ уште е оптимист и го засилува притисокот. Се очекува најновиот потег на Груевски со цврсти позиции под притисок на меѓународниот фактор направи отстапки за надминување на кризата. Оттаму постои и голема нервоза во изјавите на нивните челници. „Ние подадовме рака, штета е што СДСМ донесе лоша одлука. Сепак, до недела остануваат уште неколку дена. Верувам дека ќе размислат добро за тоа да донесат праведна одлука и да не се вметнува земјата во непотребна политичка криза, да не се креираат проблеми и да останеме на патот на евроатлантските интеграции, на развој на економијата и да им понудиме на граѓаните програма и проекти врз база на кои ќе имаат можност да донесат соодветна одлука“, изјави Зоран Ставрески член на Извршениот комитет на ВМРО-ДПМНЕ и предлагач на измените на Изборниот законик. Претставниците на меѓународната заедница иако искажуваат нетрпеливост во целиот процес с$ уште се надеваат дека политичките лидери ќе покажат здрав разум. „Ако не се изнајде решение оваа недела, тогаш значи дека постои голема опасност не само за политичките лидери и политички партии, туку и за граѓаните. Случувањата на 24 декември не беа добри, но јас не верувам дека бојкотот на локалните избори е добар чекор. Мислам дека оваа недела постои мал прозорец на можности за лидерите и за политичките партии да изнајдат решение за излез од политичката криза“, порача евроамбасадорот Аиво Орав како реакција на последната одлука на ЦО на СДСМ.

ТиТо ПеТКовсКи

лидер на НСДП

К

аде што се партизаните, таму е Тито, лидерот на НСДП свечено соопшти каде му е местото, откако пред неколку години неуспешно се обиде да се „продаде“ меѓу војводите.

Катерина синадиновска katerina.sinadinovska@kapital.mk

Кој ги сече сајлите на македонскиот лифт?

Н бранКо ЦрвенКовсКи

лидер на СДСМ

Д

а им порачам и до мај и по мај, бил или не претседател, од мене за вас спас нема. Да не случајно некој помисли дека Црвенковски сега навистина планира да си оди. Па неговата партија само 5 пати по ред губи избори...

абедин Зимбери

Б ДУИ

ез разлика каков е резултатот на референдумот, последниот збор дали Талат Џафери ќе биде разрешен го има Ахмети. Зимбери објаснува кој е газда во куќа за оние што мислат дека Груевски е премиер на сите!

twitter 1 Ole@oletweet

А овој народ е како најпрефриганата љубавница. Оргазми глуми така вешто, што ни Волерс не се сомнева во нивната автентичност.

2 Martin Nikolic@Martin_Nikolic

Дождов денес трае подолго отколку став на СДСМ. Мајкеми човече

3 sead75 @sead75

Милетиќ ми дава нови идеи за решавање на спорот за името. Треба само на Бан Ки Мун да му го позајмиме печатот на ОН.

екаде меѓу забетонираните ставови на Централниот одбор на СДСМ, говорите „партијата тоа сум јас“ на лидерот Бранко Црвенковски, „шушите“ што од ден на ден сфаќаат дека на „отпорот“ ваков каков што е стокмен нешто му фали, неверојатната леснотија со која власта бега од секаква дебата за одговорност за 24 декември, молкот од првиот човек на Владата, Никола Груевски, и сеирот што го презентираат албанските политички фактори, провејуваат пораките на дипломатскиот кор и на меѓународната заедница, кои се сконцентрирани во едно суштинско прашање – луѓе, нели ви е доста? Нашите политичари си играат мајтап со цела нација, и така добро им оди тоа, што дури добиваат и аплауз од граѓаните, кои не сфаќаат дека хуморот оди на нивна лична сметка. Со тоа, Македонецот евидентно ја демантира тезата дека секоја коме(Н) дија по законот на нештата би требало да стане неинтересна ако 20 години ја гледате на реприза... Притоа, додека народот е така „насмеан“, Македонија, како што неодамна кажа еден амбасадор, влезе во најнесреќната од сите можни приказни – го изгуби единството! Македонско-македонскиот проблем стана толку голем што единствено добро нешто што може да се изроди од целата ситуација е што тој конечно ќе мора да почне да се решава. Картите кои се мешаат на политичката сцена сега, ќе расчистат многу дворови. Ќе завршат, но и ќе се родат политички кариери! Ќе се отворат патиштата...На секоја крупна промена претходи хаос, а Македонија во оваа 2013 година има можност да се зацврсти на позицијата како регионален првак во пропуштање историски шанси. Нашите политичари, докажани манипулативни махери, стојат пред истиот ендек. Во кој кога ќе се свестиме и ќе погледнеме наоколу ќе ги видиме комшиите Албанија и Косово. Тука некаде ќе биде и Босна. Ако ја видиме и Србија, тоа нема да ни биде утеха... Оти додека Хрватска, Црна Гора и Бугарија се качија по скали нагоре, што дека Македонија беше во лифт... Сајлите некој постојано ги сече!

Капитал број 696 01.03.2013

28

www.kapital.mk

интервју

Ивон велИчковскИ претседател на лп

Sekoja vlast se pobed na izbori, ako go im narodot na va{a str лидерот на либералите, Ивон величковски, во еден бурен политички период за „капитал“ зборува за односите во коалицијата на опозицијата, во рамките на која тој не ги дели истите ставови со најголемата опозициска партија сДсМ за неколку прашања. Тој порачува дека во неговиот вокабулар нема да се сретнат тешки зборови, тој не знае за „герила и револуции“, оти, како што вели, ова е 2013 година, а тој има премалку брада за да биде кастро и премалку коса за да биде че Гевара...

пишува

Катерина синадиновска katerina.sinadinovska@kapital.mk

фотографија:

ивана Кузмановска

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

XX Господине величковски, интересно е што разговараме во вашиот кабинет во собрание во услови кога опозицијата, од којашто вие сте дел го бојкотира законодавниот дом. Зошто? Па бојкот на Собранието е бојкот на пленарната сала, на комисиските расправи, собраниските делегации. Физичкото присуство во канцеларијата, пак, сметам дека е прашање на одговорност. Тука добивам пошта, комуницирам со граѓани, ова е работно место на кое најмалку 7.000 граѓани ме упатиле. Ако тие имаат обврска да се појават на работното место, имам и јас. Впрочем и пркосот е порака, а

според прашањето, гледам дека таа е и разбирлива.

XX како ја цените самата идеја за бојкот и каков ќе биде резултатот? Власта конечно се соочи со фактот дека таа направи оштетување на институциите. ВМРО-ДПМНЕ направи и груб преседан и прекршување на правилата и процедурите, Деловникот, Законот за Собрание и на Уставот исфрлајќи ги и пратениците на опозицијата и новинарите од пленарната сала. Оценувајќи ја сопствената одговорност, тврдам дека во собраниската сала на 24 декември 2012 не направив никаков инцидент, па го поставувам прашањето зошто сум остранет од неа заедно со други опозициски пратеници кои со ништо не придонесоа за да предизвикаат интервенција на полицијата, кои снимаа со телефон или седеа во собраниските клупи... Зошто се случи сето тоа? Затоа што некој, јас конкретно ги лоцирам претседателот на Собранието

www.kapital.mk

Капитал број 696 01.03.2013

интервју Величковски праќа неколку суштински пораки – дека на 24 декември власта на најдрзок начин ја згази македонската демократија и дека за тоа мора да се сноси одговорност (затоа тој повикува на формирање експертска комисија), но дека најважно е да се има предвид оти државата сега е соочена со ситуација кога политичарите мора да покажат дека умеат да решаваат, наместо да создаваат проблеми.

eduva mate rana! и министерот за внатрешни работи, присутни таму, така посакале. Во демократија не може така. Ништо не се прави затоа што само така посакуваш, туку по процедура што мора да се почитува. Нема демократија без процедура, процедурата ја штити демократијата. Затоа велам дека одговорноста мора да се истражи и институционално да се утврди.

XX Затоа ја поддржувате идејата за експертската комисија? Да. Таа е неопходна за да дефинира кој прекршил процедури пред и на 24 декември 2012, ако сакате и во салата и надвор од салата; кој се однесувал спротивно на законот и во таков случај, да, верувам дека одговорноста мора да се бара кај сите. Но, Ве уверувам, одговорноста во основа и во најголем дел лежи кај владејачкото мнозинство, кај ВМРОДПМНЕ и неговите функционери. Затоа таа експертска комисија е многу битна, како расположлив бајпас што

натаму треба да овозможи да се решат работите и, согласно нејзините наоди, да се санкционираат прекршителите на правилата. Тоа истовремено, ќе помогне низ политички дијалог да дојдеме до посакуваните цели. Да се разбереме, јасно е дека ќе има предвремени избори, но мора да ги спроведеме сите постапки за до нив да дојдеме на начин што ќе овозможи и техничка влада која ќе ги спроведува изборите и истовремено институциите да можат да функционираат, бидејќи од оваа ситуација трпат сите, а не само политичките партии. Да резимирам: сите ние сме „оштетени“, сите 123 пратеници, а Владата не може да се однесува како ништо да не се случило. Но, најмногу трпат граѓаните, кои секој ден се соочуваат со ситуации што дополнително им ги зголемува тензиите и проблемите, а нивните права и должности си ги остваруваат токму преку и во институциите. Еве, да се запрашаме за нешто за зашто никој не зборува - колку оваа ситуација нè прави посакувана бизнис-дестинација и каква деловна клима создаваме? Свесни ли сме какви штети му нанесуваме на стопанството? Во основа, тие штети ги предизвикува секој што придонесува кон создавањето и кон кулминирањето на политичката криза.

XX Но, вашиот став за комисијата не го делеа коалициските партнери од СДСМ? Мислам дека во изминатиот период забележавте повеќе предлози и ставови и на коалиционите партнери и на дел од опозицискиот фронт воопшто.

XX Да, да, прилично се демократични што се однесува до различните мислења На крајот сите горе-долу почнаа да не ја отфрлаат експертската комисија. Дури и последната понуда на ВМРОДПМНЕ покажа дека и власта е свесна дека без утврдување на одговорноста и институционален епилог нема да може да се продолжи понатаму. Штетно беше отфрлањето априори на таквата комисија и добро е што таквиот став очигледно се ревидира. Затоа и ЛП, промовирајќи го ваквиот пристап, се обиде да влијае кај сите одлучувачки фактори да започнеме од пунктот што може да ја смири состојбата и да им покаже на граѓаните дека во оваа држава постојат политички чинители свесни за својата одговорност. Забележувате дека и мојата лична одговорност не ја изземам од контекстот на настаните, бидејќи без лична нема ниту колективна одговорност, а без одговорност во и од институциите нема смисла ниту нивното постоење. Бидејќи целта на Либералната партија е да бидеме таму каде што припаѓаме - во ЕУ и во НАТО, сакаме да го поттикнеме, поддржиме и направиме секој неопходен чекор за да ја доведеме државата таму. Впрочем, целта не ни е да сме прифатливи само за едни или за други, туку за мнозинството кое се идентификува со овие стратешки цели на Република Македонија. Ако пак не ја разрешиме состојбата, сите пропорционално на застапеноста, ќе бидеме одговорни за повеќегодишното

29

назадување во интеграциите и се она што тоа ќе предизвика.

Ако се поништат изборите, секоја идна опозиција ќе може да го бара тоа XX Ако излеземе малку надвор од 24-ти и се даде една поширока димензија на нештата. Македонија од тој ден влезе во една политичка криза, па сега веќе тема не е Буџетот, со којшто почнаа тензиите на тој ден, туку предвремени избори како услов што опозиицјата го бара. Можеби, но едно сакам да расчистам. Ако го оставиме 24 декември и сега се посветиме само на локалните или на предвремените парламентарни избори, тогаш сите ние практично правиме упад во демократијата бидејќи без расчистување на тоа кој ги прекршил постапките нема да може да дојдеме до последиците предизвикани со настаните од 24 декември. Затоа, ако забележувате, во сите јавни настапи, ги издвојуваме трите прашања. Авансираниот бојкот, два месеци пред изборите, поврзувањето на датумите за локални и за парламентарни избори веројатно беа тактички маневри што денес нè доведуваат до она што вие го нарекувате апсолутна политичка криза. Да ви кажам искрено, не се согласувам дека ова е апсолутна политичка криза, но мислам дека ако продолжиме вака, сигурно ќе стигнеме до неа. Ова сега можеби повеќе личи на одмерување на сили, јачина и сл. Ова го велам водејќи се од друг пристап – дека политичарите не постојат за производство на кризи и проблеми, туку за решавање на кризите и проблемите.

XX Каде тоа? Во Македонија ли? Во моето политичко делување и во делувањето на ЛП. А тој што не постапува така може да се нарекува политичар, но за неговата политика историјата ќе суди поинаку.

XX Впечатокот е дека сме сведоци на креирана политичка криза. Е па тогаш сте сведоци и на политичар и партија што не сакаат да паднат во такви замки.

XX Ќе ги поништите ли изборите? Една од причините што сеуште ја немаме потпишано декларацијата од Куманово е токму тој пристап. Го поставувам прашањето пошироко: доколку секоја следна власт пристапува кон поништување избори, тоа значи дека ние можеме и во овој момент да очекуваме власта да поништува избори од минатото, а секоја идна власт на која нема да се допаѓа нешто да поништува избори од пред неа. Мислам дека тоа не е можно и затоа сметам дека е потребно повеќе внимание на таа формулација и на производот од неа.

XX Тешко е да се прогнозира како ќе се одвиваат нештата? Така е тоа во политика којашто се води низ пре-конференции и препукувања.

XX Македонија ќе гласа како сè да е нормално? Македонија ќе гласа, но сите знаеме дека с$ не е нормално.

XX Значи тоа Ви се прогнозите, дека

Капитал број 696 01.03.2013

30

www.kapital.mk

интервју

сепак ќе има локални избори, без опозиција. Дали ќе биде со или без опозиција зависи од тоа дали во следните денови со набиена динамика ќе има некаков поинаков развој.

Состојбата во коалицијата е адекватна на видливото XX Ајде малку да позборуваме за вашите односи внатре во коалицијата. Претрпевте бурни времиња, особено со јавното истапување на Стевче Јакимовски како кандидат. Ме интересира какви се состојбите внатре од аспект на разединетост, секој ден слушаме разни шпекулации дека коалицијата е малтене пред распад Јас не се занимавам со шпекулации.

XX Нема потреба да се занимавате, на маса сте, вие сте внатре, знаете како стојат работите, затоа Ве прашувам. Би рекол дека доколку сите бевме на ниво на задачата и имавме сила да бараме вистински решенија, веројатно немаше да дојде до оваа ситуација. Повторно се враќам на „мнозинскиот пакет одговорност“. Жалам што ВМРОДПМНЕ не сфати дека по 22 години самостојност и плурлизам, не може да се води државата на ист начин како да речеме во 1998 година. Истовремено, напоменувам дека токму поради тоа, на 16 февруари ЛП, со тешко срце одлучи да не истакнува кандидати на локалните избори - впрочем јасна ни е одбивноста на бојкотот како инструмент, дури и во земја што сеуште се труди да осигура демократски институции и владеење на правото како кај нас. За жал, отсуството на суштински дијалог и визија како да се посветиме на вистинските проблеми нè доведоа до застој во кој се запаѓаме се подлабоко. Затоа ги разбирам и сите европски дипломати коишто изразуваат длабока загриженост и разочараност. Тие само го споделуваат разочарувањето на македонските граѓани.

XX Ми го одбегнавте прашањето. Не, напротив.

XX Не ќе да е тука одговорот каква е состојбата внатре во коалицијата. Па, кога внимателно ќе се прочитаат овие редови, заклучокот е многу јасен.

XX Каде е позицијата на Албанците во целиот процес? Нели впечатокот е дека си се тргнаа настрана и гледаат битка во македонскиот блок? Претходно зборував за поделеноста на општествата. Нашата незаинтересираност во изминатиот период или, така да се изразам“, ситење, на кавгите во албанскиот политички кампус, па дури и посакувањето да се има некоја форма на „прифатливи“ албански политички партнери, всушност, темелно ја оштетуваше албанската политичка сцена. И во неколку колумни пишував за тоа дека кај македонските политички „елити“ како да постои тенденција да се бара некоја форма на вазалство од албанските политички елити. Таа форма беше истакната особено во сите тие влади на ВМРО-ДПМНЕ, кои си ги трошеа партиите на Албанците по сопствени потреби. За жал, забораваат дека со тоа трошат избрани претставници на граѓаните-Албанци во Република Македонија и тоа е доказ за еден непроменет однос кон над 20 проценти од граѓаните. Затоа денес продолжуваат истите наследени стереотипи меѓу Македонците и Албанците, а „тампон-зона“ на таа поделба се другите етнички заедници. Значи ние и по толку години по 2001 година не сфативме дека Рамковниот договор треба да се спроведува заради неговата суштина. Останавме на статистиката и сега тој се сведе на тоа дали ќе двојазични табли, дали ќе има толку и толку проценти вработено од етничките заедници... Штета.

XX Тоа значи? Тоа значи дека состојбата е адекватна на видливото.

XX Ме интересира како ја коментирате изјавата на Стојан Андов, затоа што бараше Бранко Црвенковски да си оди од функцијата. Андов е легенда на македонската политичка сцена и јас лично и ЛП имаме среќа што може секојдневно да комуницираме со човек со такво искуство и да црпиме знаење од него. Од тие причини, не ја коментирам неговата изјава.

XX Да преформулирам, го делите ли неговото мислење, дека Бранко Црвенковски треба да си оди? Јас ја претставувам Либералната партија и одговарам за изборните постапки во неа. Одлуката за тоа кој треба да биде лидер во други партии ја носат нивните членови. Но, во секој случај, сакам да истакнам дека правото на коментар на господинот Андов е до толку поголемо што по четири децении на македонската политичка сцена тој може да оцени работи што ние, заглавени во адреналинот на секојдневната политика и во овие тековни „палавости“, не можеме да ги видиме. Либералната партија нема да го реформира Социјалдемократскиот сојуз, ниту СДСМ ќе ја реформира ЛП. Самите одговараме за сопствените партиски реформи, политики и своите постапки и ставови, за она што сме го направиле или не сме го направиле и нашата одговорност ја утврдуваат

XX Сте стокмиле предлог-закон којшто сте го стокмиле, но ете несреќно нема да може да помине низ процедура, па дури и да беше одбиен барем ќе имаше дебата за тоа е многу интересен. Сметате ли дека тоа што македонските домашни инвеститори немаат привилегии како странските е голем проблем? Да. Ако „субвенционираме“ странски компании, тогаш нема причина да не посветиме внимание да создадеме еднакви можности и за домашните. Впрочем тоа е еден од начините како да ја поттикнеме и нивната конкурентност. Потсетувам дека тие компании во изминатите 20 години манифестираа сериозна општествена одговорност, беа спонзори на многу културни и спортски настани, но и дека се конгломерати што вработуваат многу луѓе. Треба да им ги овозможиме сите услови еднакво да ги користат бенефициите и да имаат еднаков пристап до пазарот. Државата не може да биде за едни мајка, а за други маќеа.

Капитал број 696 01.03.2013

32

www.kapital.mk

интервју

граѓаните на избори. Истото се однесува на партиските членовите и внатрепартиските избори.

Во мојот вокабулар нема „герили и револуции“ XX Каде го лоцирате проблемот што Отпорот не предизвика лавина од народ? Либералната партија не се водела од митингашки настапи, туку од суштински предлози и политики. Во овие две децении, ЛП секогаш била тука кога било најтешко и ги решавала проблемите што во принцип, други ги создавале. Затоа можам да ви зборувам за нашата филозофија. Како дел од опозицискиот фронт на 16 февруари најавивме дека не истакнуваме кандидати на локалните избори, но и дека ги упатуваме членовите на изборните органи од ЛП да постапуваат по закон и по сопствено убедување. Во духот на либерализмот.

XX Оди ли вашето членство по овие митинзи? Ние го избегнуваме колективистичкиот израз „членство“, туку зборуваме за членови. Членот на Либералната партија има право да постапува по сопствен избор.

XX Имам впечаток дека цело време ја држите Вашата партија ако не некаде надвор, меѓутоа со едната нога надвор од политиките на коалицијата. Либералната партија се држи до политиките на ЛП, а политиките на коалицијата се утврдуваат со платформи и програми.

XX Дали Ивон Величковски е еден од пратениците коиј би прифатил да се врати во Собрание за да пополни дво-третинско мнозинство? Прво, прашањето за мандатот го сметам за техничко прашање. Второ, да ја разбијам заблудата за пополнување двотретинското мнозинство. Двотретинско мнозинство си прави власта, а јас сум пратеник од опозициска партија.

XX А што е со Вашата оставка, депонирана е? Не, не е депонирана.

XX Само Вашата не е депонирана? Не знам за другите, знам за мојата.

XX А Ви се лутат партнерите затоа што не Ви е депонирана оставката, дека не го следите партискиот интерес? Јас го следам партискиот интерес на ЛП. Затоа, ќе Ви го повторам тоа што му го соопштив и на господинот Црвенковски. За поднесувањето на оставките ќе треба да ги разгледаме ефектите од бојкотот.

XX Се фати ли опозицијата во расчекор помеѓу тешките обвинувања за фашизам од една страна, и малата поддршка на народот од друга. Сепак, ова не е Белград. Ова е 2013 година и нашите политики и нашите постапки како либерали ги базираме на тие факти. Второ, во нашиот вокабулар никогаш нема да чуете „тешки“ изрази како „револуции“, „герила“ и слично. Ниту имам доволно коса за да бидам Че Гевара, ниту имам

XX Илија Димовски во изјава за нашиот весник кажа дека немаат намера, ниту сметаат дека Трајко Вељановски треба да си поднесе оставка по 24 декември. Дали за Вас оставката на Вељановски ќе биде доволна компензација за тоа? Ме изненадува што неговата оставка засега ја бара само ЛП, но ме охрабрува тоа што знаеме да лоцираме од каде почнува проблемот. Но, тоа не значи дека таму завршува. Кога зборуваме за „доволна компензација“, за неа не зборувам лично. На демократскиот процес во РМ, на демократските институции и процедури им треба компензација. Ставот, пак, на господинот Димовски веројатно коинцидира со „шверцувањето“ на деловничките измени во Собранието, кое доволно покажува дека во младата генерација политичари недостигаат луѓе со политички сенс и отвореност за политички дијалог. доволно брада за да бидам Кастро, ниту пак, тие ми се идоли. Јас барам мудрост за да водам и спроведувам политика адаптирана на времето, заедно со соработниците, тимот во Либералната партија,. Значи, да се разбереме, секоја власт се победува ако ја имате поддршката на народот на избори. Македонија е земја-кандидат за членство во ЕУ и таа и сите ние, политичките чинители, мора да се водиме по таквите атрибути и стандарди. Ја презирам и онаа лажна тенденција на ВМРОДПМНЕ за движење. Ве молам, за какви движења ние треба да зборуваме во земја-кандидат за членство во ЕУ и аспирант за членство во НАТО? Поминато е времето на „движење“ во таа, да речам, мистична форма што треба да евоцира спомени од други епохи. Тоа не е соодветно за времето во кое живееме.

XX Дополнително за владејачка партија Па, мислам дека тие си наметнаа еден непотребен фолклор кој ќе им стане сериозен баласт. Време е за модернизирање на нашето политичко делување и тоа на целокупната политичка сцена. Треба да се подготвиме за следните фази. Прво, на интеграција на општествата кои во РМ функционираат поделено. Второ, за идентификување на клучните проблеми, а тие не се само флоскули. Мора да се фокусираме на тоа како да најдеме решение во тековната економска и политичка криза, која е потхранета и од огромни социјални разлики. Еве, знаете што бара ЛП? Бара модалитети како во средиштето да го врати средниот слој во РМ.

Власта бега од својата обврска да ја внесе Македонија во ЕУ XX А како ја толкувате тезата на

дипломатите којашто сега е извртена. Претходно бешенаправете реформи, па ќе ве примиме во ЕУ. Се зборува дека администрацијата на Филе има нова теза – не, ќе ве примиме вакви какви што сте, па ќе ве реформираме ние, тоа по примерот на Бугарија. ЛП посакува што побрза и поуспешна завршница на политичката криза бидејќи штом Македонија ги започне преговорите - ќе се соочи со клучните поглавја. Тогаш започнува вистинската реформа и многу од тековните „политички елити“ ќе мора да ја признаат својата слабост – дека не се подготвени да одговорат на предизвиците на суштинските реформи. Проблемот е што две децении сме глумеле реформи, а заблуда е што сме мислеле дека другите ни поверувале во тоа.

XX Сега ќе дојдеме до клучното прашање. Дали мислите дека можеби е свесно креирана целата тензија кога се слушнаа позитивните сигнали и тонови од Брисел дека е можно во јуни да се добие датум за преговори? Теорија на заговор? Не сум љубител на теориите на заговор.

XX Меѓутоа, мислите ли дека политичките елити свесно бегаат од ЕУ, конкретно од тие реформи кои несомнено ќе мора да почнат? Власта бега од обврската преземена пред граѓаните на Република Македонија - Македонија да ја однесе во ЕУ. Затоа, мислам дека ви одговорив на прашањето.

XX Како мислите дека ќе влијае сето ова за одлуката на ЕК во јуни? Позитивните очекувања опаѓаат со секој нов ден од оваа криза.

Капитал број 696 01.03.2013

34

www.kapital.mk

ПолитиКа

Сојузнички одговор на ненаСитното албан

Golemoto amerika

”ne” пишува

Максим Ристески

maksim.risteski@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

Р

икер, Вестервеле, Лајчак, а претходно и Стејт Департментот, отворено и остро, периодов неколкупати им порачаа на албанските лидери да заборават на националистичката реторика. Нема сомнеж дека отсуството на вообичаениот мек дипломатски јазик во пораките од високите меѓународни инстанци имплицира веќе направена штета и поради тоа, сериозност и итност на потребата од интервенција. Од миленик-единец во регионот, особено за Соединетите Американски Држави, Албанците станаа единствен генератор на безбедносен ризик – enfant terrible

za Gol alban

чиј бацил мора да се изолира пред (по) масовно да го зарази регионот. Главната блиска опасност од распалување на национализам од Тирана кон соседните земји, имајќи ја предвид емоционалната и политичко-идеолошка кохерентност на Албанците, се парламентарните избори во Албанија, закажани за јуни. Оттука, стравувањата се дека во услови на слаба демократија во земјата, не можејќи да настапат со реални резултати или ветувања, тамошните политичари лесно ќе посегнат по митот за обединување на Албанците во една држава, како по главен изборен адут најавен со изјавите дадени во занесот на стогодишниот јубилеј на албанската државност. Основната теза е дека САД смета оти со Охридскиот рамковен договор и со независноста на Косово (издејствувани токму под патронажа на САД) албанското прашање е затворено и сите понатамошни амбиции на Тирана се деструктивни во регионот кој најголемата светска сила веќе го симна од мапата за

безбедносни ризици. Писмото на Стејт департментот од декември ја потцртува оваа позиција на САД, особено со заканата дека растечкиот национализам меѓу албанските лидери ги загрозува релациите со Вашингтон (пресудни за сите минати и идни амбиции на албанската кауза). „Ние сме многу вознемирени што албанските лидери се оддалечуваат од традиционалната конструктивна улога што ја имаше Албанија во регионот. Последните јавни изјави на албанските политичари во врска со споменикот во Прешево се закана на линијата на одговорните дискусии со една контрапродуктивна реторика, која е потенцијално опасна. Овие изјави се потенцијал за поттикнување насилство и се против мирот и стабилноста во регионот и влијаат на односите со САД“, се вели во писмото од Стејт департментот до албанската влада. Важноста на сојузништвото со САД за Албанија, како средство за притисок, имплицитно го употреби и заменик-

www.kapital.mk

капитал број 696 01.03.2013

Политика

нСКО ПрАшАње

ansko

lema nija

помошникот државен секретар на САД за Европа и за Евроазија, Филип Рикер, при неговата минатонеделна посета на Тирана. „Оваа националистичка реторика н$ вознемирува сите, н$ вознемирува нас и Европската унија. Ова е мојата порака - ние отворено и јавно ќе зборуваме, бидејќи сме сојузници“, рече Рикер само една недела откако Стејт департментот го повтори предупредувањето, овојпат до албанското Министерство за

Од највисоки меѓународни нивоа периодов стигнуваат пораки дека на албанскиот орел треба да му се опрлат крилата пред да ја рашират својата заканувачка сенка низ Балканот. Зошто САД, многупати докажаниот сојузник, чиј поранешен претседател Бил Клинтон има своја улица и споменик во Приштина како „херој и спасител од српската окупација“ (свои косовски „адреси“ имаат и Медлин Олбрајт, Весли Кларк, Џорџ Буш), толку остро и зачестено ги опоменува албанските лидери да запрат со националистичката реторика? За оживеаниот мит за голема Албанија да се врати таму каде што припаѓа - во митологијата, или напротив, водечката светска сила прави само мало стратешко „враќање чекор наназад“, во функција на некоја своја, повисока цел, чии перспективи одат многу подалеку од очекувањата на локалниот набљудувач? надворешни работи, дека албанските челници со национализмот влегуваат на потенцијално опасна територија и оти даваат изјави што може да го загрозат мирот на Балканот. Во овој контекст, сисокиот американски претставник, а како своевиден тест за приемливоста на Тирана во однос на неговите сугестии, ги посочи изборите што ќе се одржат на 23 јуни. За работите да бидат уште појасни, истиот ден во албанската

Денко Малески,

поранешен шеф на дипломатијата:

„Странците кога станува станува збор за Балканот се чувствителни само за една тема – меѓуетничките односи. Американската интервенција е разбирлива, бидејќи Албанците многу им должат на САД, и се очекува дека најлесно ќе ги прифатат сугестиите од Вашингтон. Меѓународната заедница реагира поради свеста за слабата демократија во Албанија, која се прикрива со посегнување по националнистичка реторика од страна на политичките играчи, која во овие услови може да биде многу опасна“

35

Капитал број 696 01.03.2013

36

www.kapital.mk

Политика

Алберт Муслиу аналитичар:

„Пораките од САД се првенствено упатени до Сали Бериша, за на претстојните парламентарни избори во Албанија да не дозволи да биде испровоциран од етнички ориенитираните партии на албанскиот десен центар, како Црвено-црната алијанса, и да влезе во конфликт со нив за прашања кои може да го дестабилизираат регионот. Зашто едниствено отворено прашање во опкружувањето е проблемот меѓу Косово и Србија, а евентуалниот клинч меѓу Бериша и Црвеноцрната алијанса би можел да им наштети на интересите на меѓународната заедница за решавање на косовскиот проблем“ престолнина допатува и шефот на германската дипломатија, Гвидо Вестервеле, кој зборувајќи за интегрирањето во Европската унија, го посочи единствениот начин што ќе го поддржи Брисел за обединување на Албанците во една држава. „Заедничката цел мора да биде државите од регионот еден ден да станат дел од ЕУ. Оттука, за нас менувањето на границите не доаѓа предвид, ниту тука на Балканот. Границите го губат значењето во Европа“, рече Вестервеле. Шефот на словачката дипломатија пак, Мирослав Лајчак, кој ЕУ во 2011 година го назаначи да посредува во политичката криза во Албанија, ден пред посетата на Вестервеле најави реакција од Брисел.

„Познато е до што доведоа ваквите изјави на таа територија. Не можеме тоа само така да го набљудуваме. Сигурно тоа многу брзо ќе се појави и во официјалните изјави на Европската унија“, истакна Лајчак на собир во Гдањск (Полска). Инаку, Стејт департментот првата политичка провокација упатена од албанскиот премиер, Сали Бериша, кој на стогодишниот јубилеј (28 ноември 2012) од централната прослава во Валона говореше за независноста на сите албански територии од Превез до Прешево, од Скопје до Подгорица, очигледно ја сфати како великопразнична егзалтација, па одби да ја коментира. Алармот го запалија серијата с$ поконкретни изјави на Бериша, од кои првата дојде само десетина дена подоцна, од неговиот говор пред младите членови на владејачката Демократска партија во Тирана, кога истакна дека Албанците живеат во пет држави, и покрај тоа што се од иста крв и имаат едно знаме. „Ние сме единствен народ кој во светот не н$ дели ништо освен границите поставени со крв, со железа и со неправедни договори", изјави Бериша. Премиерот на Албанија одново го тестираше расположението на меѓународната заедница кон големоалбанските идеи по отстранувањето на споменикот на прешевската УЧК од плоштадот во Прешево (20 јануари 2013), кога изјави: „Случувањата во Прешево покажуваат дека има само еден начин и тоа е интеграција на албанската нација, за да го добиеме тоа што сме го стекнале со крв. Албанците треба да се обединат каде и да се, тоа е најдобриот пат за иднината“. Кон средината на февруари пак, албанскиот премиер се обиде да го релативизира и второто предупредување од

САД и изјави дека националистичките пораки што ги испраќа не значеле територијални претензии, туку национализмот бил водечка сила за реализација на благородни цели. Една недела подоцна во Тирана допатуваа и Рикер и Вестервеле.

Американците „го караат“ Бериша зашто избрзал?

Дел од аналитичарите, особено посклоните кон теории на конспирација, ниту директниот притисок од САД за запирање на националистичката реторика на Тирана не ги увери дека Вашингтон повеќе нема намера да ги спонзорира амбициите на албанската кауза. Нивната теза, најексплицитно изнесена од професорката од Хрватска, Јадранка Половиќ, чиј долгогодишен предмет на експертиза е токму влијанието на САД во регионот, е дека создавањето голема Албанија, всушност, е американски проект што со воено-дипломатски средства се реализира подолго време. Според Половиќ, клучни чекори на овој проект биле НАТО-бомбардирањето на Србија во 1999 година (по што Алијансата распореди 50.000 војници на Косово), потоа Охридскиот рамковен договор, со кој е почнат процесот на политичко реформирање на Македонија преку уставни измени и на крајот, американската поддршка за независноста на Црна Гора и на Косово, со цел да се ослаби Србија. Теоријата на професорката од сплитскиот универзитет е дека САД со проектот голема Албанија ја засилува линијата проамерикански држави во Југоисточна Европа (во кои таа ги вбројува Македонија, Романија, Бугарија, Турција и Грција) преку кои води најкраткиот пат од Западна Европа до со нафта и гас богатата средна Азија и Каспискиот Базен, со цел да создадат клучна предност во „новата голема геополитичка игра“. Според оваа теза, Стејт департментот и Рикер „го караат“ Бериша не за да го разбудат од опасниот сон за голема Албанија, туку затоа што албанскиот претседател избрзал, односно за бедни дневно-политичкоизборни цели предвреме го најавил следниот чекор од планот. Аналитичарите од Македонија се држат до праволиниското толкување на пораките кои од САД и од другите меѓународни фактори стигнуваат до албанските лидери. Алберт Муслиу смета дека напорите се да се превенира националистичкото претерување на претстојната изборна „патриотска“ трка во Албанија, кое би можело да ги влоши условите за решавање на косовскиот проблем. „Пораките првенствено се упатени до Сали Бериша, за на претстојните парламентарни избори во Албанија да не дозволи да биде испровоциран од етнички ориентираните партии на албанскиот десен центар, како Црвено-црната алијанса, и да влезе во конфликт со нив за прашања кои може да го дестабилизираат регионот. Зашто единствено отворено прашање во опкружувањето е проблемот меѓу Косово

www.kapital.mk

капитал број 696 01.03.2013

и Србија, а евентуалниот клинч меѓу Бериша и Црвено-црната алијанса би можел да им наштети на интересите на меѓународната заедница за решавање на косовскиот проблем. Албанската заедница знае дека овие пораки од САД и од другите меѓународни претставници не се упатени до неа, туку до политичарите и затоа ги сфаќа како совети, а не како притисок“, вели аналитичарот Муслиу. И поранешниот министер за надворешни работи, Денко Малески, смета дека за меѓународниот фактор клучно е предизборната кампања во Алабанија да не произведе пораки кои може опасно да одекнат во регионот. „Кога станува станува збор за Балканот, странците се чувствителни само за една тема – меѓуетничките односи. Американската интервенција е разбирлива, бидејќи Албанците многу & должат на САД и се очекува дека најлесно ќе ги прифатат сугестиите од Вашингтон. Меѓународната заедница реагира поради свеста за слабата демократија во Албанија, која се прикрива со посегнување по националнистичка реторика од страна на политичките играчи, која во овие услови може да биде многу опасна“, вели Малески. Логично е Македонија да биде најзагрижена пред опасноста великоалбанската идеја да продолжи да мобилизира низ регионот. Никој друг, туку токму поглаварот на ИВЗ од Македонија, Сулејман Реџепи, го прогласи за божја волја обединувањето на Албанците во рамките на една граница. Не е спорно и дека ако се подели Косово, домино-ефектот најпрвин ќе се сврти кон Македонија – така рече лично Али Ахмети, а едногласно потврдија и аналитичарите, со став дека тогаш Албанците во земјава ќе речат - штом Србите можат да се отцепат од Косово, зошто ние би биле задоволни со Рамковниот договор? Лидерот на ДУИ изјави и дека мисијата за решавање на албанското прашање во Македонија не е завршена. Да се надеваме дека барем Американците ќе успеат да ја запрат инерцијата на големоалбанските провокации, на кои некако им се прогледа низ прсти во контекст на стогодишнината од албанската државност, но испадна дека не биле плод само на празничната еуфорија.

Политика

37

Вжештена албанска изборна сезона

Јануш Бугајски

влијателен политички аналитичар од Вашингтон, специјалист за Балканот (колумната е преземена од Ал Џезира Балкан)

А

лбанската политичка атмосфера се влошува откако почна изборната кампања за Парламентот. Иако остануваат уште четири месеци до изборите во јуни, во преден план се јавуваат три спорни прашања: економијата, самоволната влада и национализмот. Албанската економија покажува знаци на стагнација. Статистиката на Меѓународниот моентарен фонд (ММФ) покажува дека растот на бруто-домашниот производ значително забави во текот на 2012 година, така што закрепнувањето во 2013 година ќе биде минимално. Во меѓувреме, државниот буџет е потрошен поради тоа што владата ги чувствува последиците од кризата во еврозоната и поради недоволната доверба што ја имаат инвеститорите. Според мислењето на експертите од ММФ, за Албанија е клучно да тргне по патот на одржливиот економски раст. Тоа значи привлекување инвестиции од домашни и од меѓународни извори. Тирана мора да се посвети на сериозните ограничувања коишто го попречуваат инвестирањето во приватниот сектор, вклучувајќи ги и неизвесноста со имотните права, слабото спроведување на владините закони, корупцијата која се шири на сите страни, како и неадекватната инфраструктура. С$ послабите економски резултати и недостигот во државниот буџет го зголемуваат и незадоволството кај јавноста од Владата. Неодамнешното истражување на американскиот Национален демократски институт потврдува дека мнозинството од граѓаните сметаат дека земјата се движи во погрешен правец, пред с$ поради лошите економски услови, кои се одразуваат со висока стапка на невработеност, пораст на трошоците за живот, ниски плати и мали пензии.

Користење на шансите

Опозициската Социјалистичка партија се обидува да извлече корист од економските неприлики и фрустрацијата на јавноста за да ја смени владејачката коалиција, која ја предводи Демократската партија. Неодамнешната ослободителна пресуда

на судот во Тирана за двајца полицајци обвинети за пукање и убиство на четворица демонстранти во јануари 2011 година ја разбрануваа јавноста, со оглед на тоа дека владата на премиерот Сали Бериша е обвинета за манипулација со правниот процес и влијање на пресудата. Во ситуација на континуирана економска криза и блокиран напредок кон статус на земја-кандидат за члнство во Европската унија поради парламентарните спорови, владејачките демократи исто така почнаа да играат на картата национализам за да ја вратат разнишаната поддршка на јавноста. Од падот на комунизмот паналбанските движења добија многу малку од слабата поддршка на национализмот во Албанија, а и демократите и социјалистите се држеа што подалеку од националистичката реторика. Меѓутоа, националното прашање почнува да влијае на политичката расправа. Политичарите се обидуваат да откријат како да го свртат во своја корист националистичкото чувство кое се обидува да го искористи Црвено-црната алијанса. Испитувањата на јавното мислење покажуваат дека Црвено-црната алијанса добила 15% поддршка и дека овие бореви можат да пораснат меѓу гласачите разочарани од дваесетгодишното владеење на двете партии.

Прашањето за Косово

Американските дипломати го укорија Бериша поради неговите националистички изјави, сметајќи ги за непотребна провокација во време кога Тирана би требало да се фокусира на исполнување на условите за добивање статус кандидат за ЕУ и на одржување демократски избори. Лидерот на социјалистичката опозиција, Еди Рама, исто така го обвини премиерот за нарушување на имиџот на Албанија како стабилизирачки фактор во регионот. Нов фактор во албанската политика е пркос и критикување на меѓународните играчи со оглед на тоа дека владата тврди дека само го изразува својот суверенитет и дека ги брани националните интереси. Во меморандумот упатен до Тирана американскиот Стејт департмент ги предупреди албанските лидери да не предизвикуваат национализам за време на изборните кампањи, бидејќи ризикуваат дестабилизација во регионот. Посебно ја предупредија Тирана да не се меша во внатрешните работи на Србија, при што се мисли на подрачјето на Прешево. Наводно, нивните изјави можат да предизвикаат насилство и да ги подријат преговорите меѓу Белград и Приштина, со кои посредува ЕУ. Но, наместо да потклекне на притисокот од Американците, Бериша го бранеше својот став, тврдејќи дека неговиот национализам нема територијални претензии: „Овој национализам не е заснован на доктрини за истребување, како што се национализмите околу нас“. Поради таквите изјави, најверојатно нема да биде омилен кај околните влади.

Балканот повторно се здружува Информациите кои Ви се потребни за подобро работење во балканскиот регион секој работен ден, наутро, Ви ги испраќаме на e-mail или прочитајте ги на www.biznis-plus.com Нарачка и повеќе информации на: pretplata-mk@biznis-plus.com или на телефон: +389 2 3298 110

1

месец бесплатно!

Капитал број 694 15.02.2013

www.kapital.mk

54

ЛеКции од ЛинКоЛн

пример за поЛитичарите и за претприемачите

Pretsedatel na koj mo@at da se ugleda i dene[nite menax

И

ако новиот филм на култниот режисер Стивен Спилберг, „Линколн“, не се закити со најважната награда во светот на кинематографијата, „Оскар“ за најдобар филм, успехот на филмот според многумина аналитичари е можност луѓето од бизнисот да се потсетат на лекциите коишто можат да ги научат од шеснаесеттиот американски

претседател и да ги применат во својата работа. И пред да дојде „Линколн“ во киносалите, претседателот заслужен за укинувањето на ропството и за зачувување на Унијата беше пример за многу претприемачи, а неговата биографија се проучува во неколку бизнис-школи во САД. Така, низ историјата многу големи и мали

Лекциите на Линколн денес се поактуелни од кога било. Тие го покажуваат значењето на отпорноста, промисленоста, емоционалната интелигенција, внимателното слушање и вреднувањето на туѓите размислувања. И пред да дојде филмот „Линколн“ на режисерот Стивен Спилберг во киносалите, и пред актерот Даниел Деј Луис да добие „Оскар“ за најдобра машка главна улога за неговото повторно оживување на ликот и делото на Абрахам Линколн, американскиот претседателот заслужен за укинувањето на ропството е пример за многу претприемачи, а неговата биографија се проучува во неколку бизнис-школи во САД

менаџери учеле од животот и делото на Линколн.

Актуелност

„Њујорк тајмс“ во една неодамнешна анализа напиша дека „лекциите на Линколн се поактуелни од кога било. Тие го покажуваат значењето на отпорноста, промисленоста, емоционалната интелигенција, внимателното слушање и вреднувањето на туѓите размислувања“. Докази за лидерските способности на Линколн може да се најдат во епизодите од Граѓанската војна во изработката на Прокламација за еманципација и усвојувањето на 13-тиот уставен амандман со кој е забрането ропството во САД засекогаш. „Претседателството на Линколн е голема, светла училница во која можат да се школуваат многу бизнис-лидери кои сакаат да изградат успешна и постојана организација“, порача Хауард Шулц, извршен директор на светски распространетиот синџир на кафетерии Старбакс. Пред и по потпишувањето на Прокламацијата, пред точно 150 години, Линколн претрпел бројни воени порази од јужњаците, се соочувал со силна политичка опозиција и пател од тешка депресија. Поддршката на претседателот слабеела и во весниците и меѓу граѓаните. Аболиционистите станувале с$ послаби, додека политичарите ја обвинувале

www.kapital.mk

Капитал број 696 01.03.2013

ЛеКции од ЛинКоЛн

Лекции од Линколн за менаџерите: XX Не дозволувајте да ве поколебаат болните емоции; XX Внимателно да ги слушате спротивставените мислења; XX Променета ја одлуката ако добиете корисен совет, иако е од некој пониско рангиран; XX Бидете флексибилни и спремни од темел да ја промените стратегијата зависно од околностите во кои делувате; XX Пред да направите радикален потег, размислете за далекусежните последици од тоа.

j aat xeri владата на Линколн за неспособна. Во личниот живот пател поради неодамнешната смрт на неговиот 11годишен син Вили. Во јануари 1862 година себеси се опиша како „толку неутешен колку што може да биде еден човек“. Но, и покрај силното страдање, Линколн не потклекна, туку се посвети на зачувување на Унијата. Способноста на трпење на болните емоции, без големи разочарувања, е важна за секој претприемач и бизнис-лидер. Воените случувања и пресврти во 1862 година го натераа Линколн да ги промени плановите.

Моќта на слушањето

Способноста на Линколн да ја промени стратегијата, без да отстапи од крајните цели, е лекција од витално значење за лидерите кои дејствуваат во овие денешни бурни времиња и непредвидливи услови. „Секогаш внимателно ги слушаше луѓето од своето опкружување и тие надвор од него. Слушањето, присуството и веродостојноста се важни квалитети на лидерите, независно дали некој ја води својата држава за време на војна, или компанијата во период на трансформација“, напоменува директорот на Старбакс, Шулц. Во време на војна, Линколн преживувал бројни, понекогаш и спротивставени чувства, но не дозволил да го понесат. Тоа е уште една негова моќна лекција за модерните претприемачи.

Кој биЛ АбрАхАм ЛинКоЛн? н?

А

55

Меморијалниот центар Линколн во САД е еден од најголемите во светот. Преку него Американците ја покажуваат големината на овој историски важен претседател.

брахам Линколн (12 февруари 1809 – 15 април 1865), е шеснаесеттиот претседател на САД. Често се смета за најголем американски претседател (1861-1865) по основањето на САД. Неговите силни, но фини манири помогнале да добие татковски имиџ каков што ниеден претседател на САД досега немал. Според историските податоци, тој бил умен, цврст, стрплив и со многу разбирање за луѓето кои биле „интелектуално послаби“ од него. Почнал да работи како продавач, бил управник на селска пошта, но потоа се определил да студира право. Линколн станал претседател во 1861 година, една од најкритичните години во историјата на САД. Земјата била жестоко поделена околу ропството. Белците од северните држави не го одобрувале, додека белците од јужните држави го сметале како неопходно за нивните плантажи на шеќерна репка и памук. Луѓето од север не се согласувале со начинот на кој несреќните Афроамериканци биле третирани. Па, југот се отцепил од сојузот и ги формирал Конфедеративните Држави на Америка, составени од седум држави. Граѓанската војна избувнала во 1861 година. Линколн донел одлука да го зачува сојузот во целина и да го укине ропството. Затоа го поддржал Северот со сите средства кои му стоеле на располагање. Во 1862 година Линколн прокламирал дека почнувајќи од 1 јануари 1863 година, сите робови во конфедеративните држави се слободни. Во 1863 година ја одржал познатата беседа во која, меѓу другото, рекол: „...Пред 87 години нашите татковци на овој континент создадоа нова држава, изразена во слобода и посветена на претпоставката дека сите луѓе се создадени еднакви...“ Овој блескав човек бил убиен во театар од луд артист, само неколку дена по крајот на војната.

Така во јули 1863 година, по тешката победа над Конфедерацијата кај Гетисбург, се налути поради пропустот во фаќањето на клучниот јужњачки војсководец, генерал Роберт Е. Ли. Поради тоа, напиша луто писмо до генералот Џорџ Г. Мид, командант на северната сила кај Гетербург, префрлувајќи му што не го поразил Ли. „Денешните бизнис-лидери мораат да дејствуваат внимателно и да планираат однапред. Тие секојдневно доживуваат многу емотивни ситуации, а моќта за комуникација од 0 до 24 често само додава масло на огнот. Првата постапка што ќе му падне на памет на човек не е секогаш најмудрата, како што н$ научи нас Линколн“, анализира „Њујорк тајмс“.

Капитал број 696 01.03.2013

56 Со новиот HTC One

HTC povtorno ja predizvikuva konkurencijata! пишува

Васе Целеска

vase.celeska@kapital.mk

Т

ајванскиот производител на мобилни телефони HTC, глобално познат по мотото „тивко брилијантен“ (quietly brilliant,) е исправен пред уште еден предизвик да докаже колку брилијантен може да биде во споредба со конкуренцијата и во корист на своите корисници. Имајќи ја можноста лично да присуствувам на промоцијата на новиот модел на HTC, HTC One, во Лондон лично се уверив во неговите можности, а се потврди и дека на „најголемите“ може да им се случи „лапсус“ во организацијата на настан. Имено, поради големата заинтересираност за тоа што ќе понуди HTC на пазарот тој 19 февруари (минатиот вторник), некои од поканетите новинари, меѓу кои јас и неколку мои колеги од регионот, поради

преголемиот метеж којшто се создаде на влезот од салата The Gymnazium во Лондон, не ни беше дозволено во живо да ја следиме промоцијата на новиот модел, туку настанот го следевме преку телевизиски пренос, еден кат подолу од салата каде што се одржуваше реалниот настан. Иако тоа во моментот изгледаше како недостаток, сепак, по официјалната промција, ние бевме првите коишто успеаја лично да ги тестираат можностите на новиот HTC One. Извајан во впечатливо алуминиумско компактно тело во zero-gap технологија, новиот HTC One ги воведува HTC BlinkFeed, HTC Zoe и HTC BoomSound, клучни нови иновации на HTC Sense, со коишто го редизајнира мобилното искуство и поставува нов стандард за „паметни“ телефони. „Луѓето денес се нурнати во постојан проток на ажурирања, вести и информации. Иако 'паметните' телефони се еден од главните начини за да останеме во контакт со луѓето и со информациите што ни се важни, конвенционалните дизајни не успеаја да одржат чекор со начинот на кој луѓето навистина ги

користат“, изјави Питер Чоу, главен извршен директор на корпорацијата HTC.

Нов пристап за ново мобилно искуство

Новиот HTC функционира на софтверот Андроид од Гугл, но компанијата јасно нагласи дека е различен од останатата конкуренција со тоа што со новиот софтвер ги замени иконите на почетниот ек90ран со персонализирани информации од социјалните мрежи, медиумите, фотографии и видео, преку опцијата BlinkFeed. Питер Чоу во Лондон изјави дека опцијата BlinkFeed ќе му вдахне нов живот на смартфонот. „BlinkFeed го трансформира вашиот почетен екран во пренесувач на информациите важни за вас, и тоа во живо“, истанка Чоу.

HTC One има 4,7-инчен екран и quad core поцесор, подобрена камера со поддршка на новиот паметен софтвер HTC Zoe, кој делува како да имате „фотошоп“ функции во вашиот телефон. Софтверот за фотографирање Zoe дава нов и иновативен начин на создавање

www.kapital.mk

Капитал број 696 01.03.2013

ексклузивно од лондон Со новиот HTC One

57

Извајан во впечатливо алуминиумско компактно тело во zero-gap технологија, новиот HTC One ги воведува HTC BlinkFeed, HTC Zoe и HTC BoomSound, клучни нови иновации на HTC Sense, со коишто го редизајнира мобилното искуство и поставува нов стандард за „паметни“ телефони

живи фотографии, како и снимање и споделување, а камерата, како и во последните модели на HTC, е одлична (колку што можеше да се тестира во прилично темната просторија каде што беше претставен телефонот), што е норамално кога станува збор за камера со четири ултрапиксели. На прв поглед, овој „смартфон“ изгледа импресивно, но кога ќе се најде во вашата рака чувствувате дека така треба да изгледа еден премиум мобилен телефон. HTC посветува многу внимание на дизајнот, а овој пат се одлучи да употреби алуминиум на задната површина, а дебелината на One изнесува само четири милиметри.

HTC One нуди ново искуство кога станува збор за звукот со HTC BoomSound, бидејќи засега, ова е единствениот „паметен“ телефон на пазарот кој нуди стерео звук.

Дали HTC направи доволно за да биде „рамо до рамо“ со големите дечки?

Да, новиот уред на младиот тајландски произведувач на мобилни телефони изгледа и функционира брилијантно, но првичните анализи велат дека пазарот и времето ќе покажат колку со овој модел HTC ќе успее да си го врати сјајот кој го изгуби изминатава година поради растечката конкуренција на пазарот, особено онаа која доаѓа од лабораториите на Самсунг. Според податоците на Гартнер, уделот на HTC на глобалниот пазар на мобилни телефони минатата година падна на 1,8%, во споредба со 2,4% од 2011 година. Со новиот „паметен“ телефон тајванскиот производител се надева дека ќе се издвои од мноштвото „паметни“ телефони кои имаат оперативен систем Андроид, а што е најважно, да надомести за загубата

која ја претрпе минатата година. Имено, Андроид го распространува своето водство во сферата на оперативни системи наменети за „смартфони“, освојувајќи 70% од глобалниот пазар во четвртиот квартал од минатата година, покажаа минатонеделните податоци на Гартнер. Епл се наоѓа на второ месето, со 21%, додека Blackberry и Windows Phone, во кој Нокиа ги полага сите свои надежи за обновување на својот бренд, имаат 3,5% и 3% од глобалниот пазар.

HTC, од друга страна, минатата година не успеа да капитализира многу од доминантноста на Андроид на пазарот, па за четвртиот квартал објави загуба од 91%, се вели во извештајот на Гартнер. Сепак, компанијата која започна да работи само како производител на електронски компоненти за други брендови има намера со новиот HTC One да го издвои својот бренд од типичната понуда на „паметни“ телефони врз база на Андроид кои моментално се наоѓаат на пазарот. Од друга страна, ако објективно се погледне на пазарната ситуација, HTC го промовираше својот нов телефон во идеално време - продажбата на iPhone во моментов забавува, а напредните корисници очајно бараат поиновативни уреди за да ги задоволат своите апетити за освојување нови технолошки хоризонти.

На прв поглед, овој „памтен“ телефон изгледа импресивно, но кога ќе се најде во вашата рака, чувствувате дека така треба да изгледа еден премиум мобилен телефон.

Питер Чоу, ХТЦ

Потребен е нов, возбудлив пристап кон 'смартфоните', а со новиот HTC One, ние одново, од корен го креиравме мобилното искуство, така што ја одразува оваа нова реалност.

Цел на HTC - да биде еден од трите водечки брендови на „паметни“ телефони

Покрај тоа што во минатогодишниот последен квартал амбициозниот тајвански производител на „смартфони“ забележа голема загуба, HTC сега планира да го дуплира својот медиабуџет со цел да стане еден од трите водечки брендови на пазарот на „смартфони“. „Секогаш креираме добри продукти и само сакаме светот да дознае за тоа“, изјави неодамна Питер Чоу во интервју за „Фајненшал тајмс“.

HTC One ќе биде достапен до крајот на март преку 185 мобилни оператори во 80 земји, што претставува најголемо лансирање на еден телефон на компанијата досега. „Промоцијата на HTC One не претставува само промоција на уште еден одличен уред, туку со оваа промоција се обновува нашиот бренд“, изјави Бенџамин Хо, маркетинг директор на HTC. Како и да е, и покрај напорите кои ги

На промоцијата во Лондон, Скот Кројл, подпретседател на HTC задолжен за дизајн, зборуваше за дизајнот на новиот HTC One, како и за новата опција BlinkFeed прави HTC за да направи уште поголем „бум“ на пазарот, агресивната промоција и промените внатре во компанијата, слоганот „quietly brilliant“ ќе остане. „Тивко брилијантен не значи тивок, туку значи дека сте паметни и дека навистина го разбирате она што го правите“, вели извршниот директор Питер Чоу. „Скромност и динамичност, иновативност и брзина, тоа е компаниската ДНК“, објасни Чоу.

58

Капитал број 696 01.03.2013

www.kapital.mk

бизнис едукација

Po^nuva natprevarot za 12 MBA stipendii

К

андидатите кои ќе се пријават на натпреварот ќе имаат можност да освојат една од 12-те стипендии за COTRUGLI Business School во вредност од 105.000 евра. MBA програмата (Master of Business Administration) е водечки стандард во бизнис-едукацијата на светско ниво, кој на апликантите им овозможува поголема конкурентност при вработување или напредок во кариерата. Таа е од извонредна важност за секој кој ја сфаќа вредноста на континуираното вложување во професионалниот и во персоналниот развој. Со оглед на тоа дека MBA програмата претставува голема обврска и инвестиција, се посетува само еднаш во животот. Еден од предусловите за успешно разбирање на програмата е работното искуство, а во зависност од типот на програмата којашто ја посетуваат, учесниците имаат поголемо или помало работно искуство. Гледајќи генерално, MBA програмата на своите учесници им го дава потребното знаење за водење една компанија. Притоа, тие се фокусирани на практичноста и на применливоста на знаењето, па со самото тоа, потребно е учесниците да разбираат како се применуваат и како се „однесуваат“ бизнис-моделите во практика, како функционира компанијата и кои се бизниспредизвиците со коишто се соочува.

Услови за аплицирање

Можете да учествувате во селекцијата доколку знаете англиски јазик, сте завршиле факултет и го имате потребното работно искуство (во зависност од програмата за којашто аплицирате). И двете програми за коишто доделуваме стипендии целосно се компатибилни со постојаниот работен однос, а тематски нудат софистицирани знаења и вештини од различни области на работењето – од финансии до човечки ресурси. Во секоја категорија се доделува по една

Како да аплицирате за стипендиите Услови за конкурирање за Executive MBA програмата • завршен факултет • знаење англиски јазик • најмалку 5 години работно искуство • пожелно е менаџерско искуство Услови за конкурирање за MBA програмата • завршен факултет • знаење англиски јазик • најмалку 3 години работно искуство Онлајн-пријавување на www.cotrugli.eu/scholarships

Капитал ја наградува македонската бизнис-јавност со стипендии за меѓунардоно акредитираната MBA програма на водечката бизнис-школа во регионот целосна и пет делумни стипендии. Програмата Executive MBA е наменета за висок менаџмент и за претприемачи. Условите за пријавување за стипендија се најмалку 5 години релевантно работно искуство, завршен факултет и знаење англиски јазик. Предавањата се одржуваат еднаш месечно од петок до недела во Белград или во Загреб (македонските учесници можат да одберат во кој центар сакаат да учествуваат во програмата). Програмата MBA е направена за потребите на јуниор-менаџерите. Условите за пријавување се најмалку 3 години работно искуство, знаење англиски јазик и диплома од факултет. Програмата се одржува еднаш во два месеци во блок од една недела на различни локации во регионот.

Како да се пријавите?

Процесот за пријавување се состои од два круга. Првиот чекор е онлајнпријава која можете да ја направите на www.cotrugli.eu/scholarships_macedonia. Само што ќе се пријавите ќе добиете документи за апликација на англиски јазик коишто треба да ги пополните и да ги вратите по имејл до 11 април на полноќ. Во вториот дел од селекциите ќе бидат повикани најдобрите кандидати, а финалната селекција и тестирањето ќе бидат одржани на 20 и 21 април (сабота и недела) во Скопје.

Искуства на досегашните стипендисти

Сметам дека процесот на едукација никогаш не треба да запре. Програмата Cotrugli EMBA креираше голем чекор во моето лично образование и ми отвори нови хоризонти за мојот професионален

и личен развој. Размената на искуства со колеги на слични позиции од регионот е одличен капитал за мојата идна кариера.

Сашо Јовановски

управен директор DATALAB MK

Мене ми се случи моментот COTRUGLI во 2008 година, кога за прв пат беа презентирани школата и програмата во Македонија. Професионалниот пристап и процесот на селекција, сериозноста на програмата, одличните кандидати, силната конкуренција... Беше инспиративно и предизвик да се направи првиот чекор. Останатото е историја и навистина сум горд што можам да кажам дека сум дел од првата генерација студенти од Македонија коишто се приклучија во програматаEMBA на COTRUGLI business school. Сега ја чувствувам разликата. Го применувам стекнатото знаење во моите секојдневни активности, имам различни погледи и перспективи за задачите кои ми се предизвик, имам различни пристапи при решавањето различни ситуации. Го практикувам лидерството во секој нов проект. Имам инспирација, мотивација и подобри шанси за понатамошен персонален и професионален развој.

Ива Чадиковска

Обединети Арапски Емирати, односи со јавноста и комуникации

Стипендиите од COTRUGLI Business School отсекогаш ми беа многу интересни и предизвикувачки. Мора да признаам дека собирав храброст за да се пријавам, бидејќи не бев сигурна дека и јас го можам тоа. По добивањето на стипендијата знам дека можам, а можете и вие!

Ана Хајнал

менаџер за финансии, ROCHE

специјален прилог

8

MАРТ 2013

ЕНЕРГЕТСКА ЕФИКАСНОСТ Во овој специјален прилог, Капитал во насока на зголемување на свесноста на компаните и на граѓаните за придобивките од енергетска ефикасност Ви објаснува: Кои се придобивките за домаќинствата, компаниите и за економијата од поголемото искористување на сончевата енергија?  Како, кога и кој може да ја користи сончевата енергија?  Преглед на владината поддршка за набавка на сончеви колектори и банкарските кредитни линии кои се однесуваат на енергетска ефикасност и можностите за инвестирање во сончеви колектори? 

Повеќе информации во врска со прилогот и комерцијално претставување во истиот можете да добиете на е-маил boban.gjorgjievski@kapital.mk или на телефонскиот број 02 3298 110 локал 105

Производство на струја од сончева енергија! Квотата за субвенционирана цена на вака произведената струја веќе е исполнета! Зошто владата не ги зголеми квотите за субвенционирана цена на енергијата добиена од сонце и да го либерализира пазарот во овој дел? Зошто не може да се отвори вратата за секој што сака да инвестира и со тоа да се растерети енергетскиот систем на земјата?  Како да ја подобрите енергетската ефикасност на Вашата компанија?  Која е улогата на климатизерите и вентилацијата, градежните материјали и изолацијата во потрошувачката на енергенси на една компанија?  Колку примената на геотермални пумпи може да ви помогне?  Како осветлување да користите?  Кои мерки да ги имплементирате во процесот на работа за да бидете енергетски поефикаска компанија? 

ЛИЦА ЗА КОНТАКТ: ГОРДАНА МИХАЈЛОВСКА БОБАН ЃОРЃИЕВСКИ

капитал број 696 01.03.2013

60

на руЧек со...

www.kapital.mk

Ана Зафиров

главен И оДговорен уреДнИк на „

Kvali sekoga prepoz

Девојка која буквално израсна пред телевизија. Благодарение на нејзината љубопитност, шарм, посветеност и постојаното истражување на самата себе, таа беше дел од многу проекти на домашните телевизии и радија. Желбата кон убавото, естетското од пред две години & донесе нов предизвик да биде првиот човек на најпродаваниот магазин во земјава пишува:

Петре Димитров

petre.dimitrov@kapital.mk

фотографија:

Ивана кузмановска

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

К

ако прво дете во семејството, била милениче на сите, постојано опкружена со љубов и внимание од пошироката фамилија. „Како и во секое семејство, прво

дете...бев центарот на светот и ја собирав љубовта на сите. Љубопитна и темпераментна, постојано имав потреба од дополнителни објаснувања на работите“, раскажува Зафирова. Јавноста како професија ја интересирала отсекогаш, па детски ќе каже: „И во градинка јас ги водев приредбите“. Уште како дете е дел од аматерски театарски групи, кои како што вели, многу & помогнале во процесот на нејзиното спознавање и откривање. Била голем љубител на поезија и прозата, па и самата почнала да пишува. „Тогаш пишував од љубов, сега пишувам

н а ш еТо м ен И од со Зафиромва и ен то то бога о ан р то на рес се т арабеска е за одлучивмброкули паста сочки, и тикви салата“ „данска и и лазањезе“. „болоњ

како професионална определба (н.з.се смее).“ Средното образование го завршила во скопската гимназија Јосип Броз, а веќе во трета година средно, на 16,5 години, станува еден од најмладите водители на утринската програма на МТВ, единствена на овие простори во тоа време, а подоцна добива и ден во неделата да го води и да го уредува. „Театарот ми беше желба за идна професија, но останав само вљубена во него.“ По завршувањето на средното училиште, с$ уште ја има дилемата дали да продолжи да се занимава со

www.kapital.mk

ва

капитал број 696 01.03.2013

на руЧек со...

„Теа модерна“

itetot a{ se oznava

новинарство или со театар. „Новинарството победи и се запишав на македонска и јужнословенска книжевност. Студирав и работев во МТВ до мојата 20-та година. Сфатив дека новинарството е занает кој се учи, а квалитетот секогаш се препознава. Многу научив во националната телевизија, која во тоа време беше вистински расадник за квалитетни кадри.“ На 21 година го добива првото вработување (во МТВ работела како хонарарец). Станува дел од тимот сериозни новинари кои застануваат зад телевизијата Канал 5. „Дикцијата и говорот, а особено негувањето на литературното зборување се дел од основните вештини кои ги научив низ работата во националната телевизија, а во Канал 5, благодарение на Горан Величковски, научив за новинарството, свртената пирамида, разликување на битното од небитното, раскажувањето на приказната низ подвижните слики... Не постојат случајности, туку луѓето ти се случуваат кога си подготвен да се соочиш со предизвикот.” Во Канал 5 работи на пладневна и на

не постојат учајно сти, туку луѓето ти кога си подгсл случуваат отвен да се со очиш со предсе извикот.

61

капитал број 696 01.03.2013

62

www.kapital.mk

на руЧек со...

од а секогаш е најважно е да си човек, функциите се времен карактер, а човечноста го става белегот на нештата.

слободата во с$ ми е најби

тна категорија.

го земеш, никој ништо не ти дава. с$ е на полица и ти треба даразвива ш. се разбира ако имаш љубопитство и потреба да се

ноќна програма, води неделно шоу, а престојот таму го крунисува со проектот „Врти-сучи, тоа ти е Скопје“, со кој станува уште попрепознатлива за македонската јавност. Проектот се емитува две години на Канал 5, а потоа три години го работи како freelance проект за телевизијата Телма. „Ја сметам за емисија која ги отсликува луѓето, животот и ритамот на нашиот град... раскажани преку моите погледи и сфаќања. „Врти-сучи“ беше телевизиски дневник за еден град во едно време... за нашето Скопје, кое го пресликавме на екран со тимот со кој што работев. Овој ТВ-проект гледачите си го препознаа како неделно упатство за Скопје, за кој како тим бевме наградени со високи рејтинзи секој петок во 20 часот.“ За да стекне уште поголеми телевизиски и продукциски искуства, една година престојува на универзитетот во Тенеси, САД. „Таму ја снимив и мојата прва реклама. Искуството во САД е драгоцено и уште еднаш ми покажа дека никој ништо не ти дава. С$ е на полица и ти треба да го земеш, се разбира, ако имаш љубопитство и потреба да се развиваш. Научив и дека за можностите не постојат граници, дека светот е отворен и голем онолку колку што ти можеш да гледаш далеку и широко. Инспирирана и со желба за нови знаења, по враќањето од САД одлучив да го продолжам своето школување и запишав постдипломски студии на политички науки.“ Повторно се враќа на јавната сцена по кратката пауза. Си го задржува фриленсерскиот статус, бидејќи вели: „Слободата во с$ ми е најбитна категорија“, но овој пат работи во невладиниот сектор на различни ПРкампањи. Горда е бидејќи била дел од тимот на проектот за ревалитизација на старата скопска чаршија на ИМГ, „Реоткривање на патеката на културата“, кој ги врати скопјаните во неа, а работи на проект на УНИЦЕФ за „Училишта без насилство“. Редовно посетува најразлични обуки поврзани со телевизија и ПР, кои уште повеќе & помагаат во нејзиното усовршување.

„Ми смета нашата умисленост дека сме ‘богови’. Секое искачување нагоре само те соочува со фактот дека има уште многу нагоре, но и многу надолу.” Во истиот период работи и на проект за телевизијата Телма, кој се емитува две сезони. Во нејзината богата кариера ги има и радиските искуства во радио Уно, Клуб ФМ, а четири години е дел и од магазинот „Жена“. „Постојано се истражувам себеси, ги истражувам практички различните медиуми, растев и созревав низ работата и засега добро ми оди. Упорноста, досегашните искуства, придружени со малку среќа ми ги носеа новите професионални предизвици, потврдувајќи ми по илјадити пат дека с$ е со причина, но и со многу труд и работа.“ Од 2011 година е дел од уште еден голем проект. Стана главен и одговорен уредник на најпродаваниот магазин во земјава, „Теа модерна“. Со нејзиното доаѓање во „Теа модерна“ магазинот од додаток во дневните весници на МПМ, стана самостоен производ, кој ја живее својата ренесенса и стана најбрзорастечки магазин по продажба во земјава. „Кусо размислував за оваа понуда. Си реков, а зошто да не. Секој мој проект сум го доживувала како можност повеќе и чекор напред во мојата професионална кариера. Верувам во она што го правам и резултатите не те заобиколуваат. Сега сум дел од голем тим, поинаков, впрочем и условите се поинакви, а одговорноста е огромна и с$ некако функционира по систем на приоритети. Задолженијата и набиениот распоред го наметнуваат тоа. Искрено, помалку ми недостига слободата која ја имав кога работев на мои проекти, слободата во смисла на време за личен развој и продлабочување на креативноста.“ Кога има време за себе, ужива во читање книги, театар, егзотични патувања. „Патував во сите форми. Од ранец на грб, до аранжмани во кои е вклучено с$. Битно ми е што ќе откријам на секое патување. Дестинацијата е провокација, но искуството е она кое те развива. А секогаш е најважно е да си човек, функциите се од времен карактер, а човечноста го става белегот на нештата.“

Отварање на нОви пазари за македОнскиОт извОз l мОжнОсти кОи ги нуди екОнОмската диплОматија

19 март 2013

Обука кОја ќе ви пОмОгне да ги пОдОбрите извОзните капацитети и да најдете нОви пОтенцијални извОзни пазари. на Обуката ќе дОзнаете: кОи се пазарите сО најгОлем пОтенцијал за македОнија? l пазари на кои најмногу се извезуваат македонските производи. l можности за поголем влез на странски пазари согласно договорите за слободна трговија. l светски пазари во подем. l примери: како македонското вино се пробива во кина и на другите пазари?

за кОгО е наменета Обуката:

кОнцепти на нОви стратегии вО меѓунарОдниОт бизнис:

l сопственици и извршни директори на компании кои сакаат да излезат на меѓународниот пазар и за оние кои се веќе присутни. l маркетери и комерцијалисти l раководители на сектори за продажба l истражувачи на странски пазар

l глобализациските процеси и брзите промени на пазарите, l преговорите во мултилатералниот трговски систем во насока на олеснување на условите за меѓународен бизнис.

ПРЕДАВАЧ:

гости-предавачи ќе го споделат нивното искуство за настапот на странските пазари .

Државен советник и Директор на Директоратот за економска дипломатија во Министерството за надворешни работи на Република Македонија

екОнОмската диплОматија какО алатка кОја мОже да ја кОристат македОнските кОмпании за ОсвОјување нОви пазари: l можности кои ги нуди министерството за надворешни работи на рм. l активности на дипломатско конзуларните претставништва на рм во делот на извозната, инвестиционата и туристичката промоција.

проектот капитал академија... е формиран на 25.09.2011

др. крум ефремОв

l лица за контакт: Гордана Михајловска, Бобан Ѓорѓиевски l е-маил: akademija@kapital.com.mk l 02 3298 110

Капитал број 696 01.03.2013

64

www.kapital.mk

технологии и бизнис

Opravdani O^eku

П

оследните неколку месеци од минатата, па и почетокот на оваа година Мајкрософт ги посвети исклучиво на нивниот најнов оперативен систем – Windows 8. Па и на овие страници, во неколку броеви, му го посветивме должното внимание на она што од компанијата го најавуваа како „следното големо нешто“. Уште пред да се појави, а инспирирани од озборувањата и потврдени со бета-верзиите кои редовно се објавуваа, пишувавме за она што го прави овој оперативен систем подобар од с$ досега видено, уникатен по многу карактеристики и единствен кој исто добро работи и на персонални десктоп-компјутери, но и на најмали преносни таблет-уреди, притоа давајќи му на корисникот искуство коешто само се дополнува и продолжува со преминување од еден на друг уред, од работа, дома и обратно. Исто така, најавивме и дека многу производители веќе го препознаа потенцијалот на овој оперативен систем и побрзаа да се пофалат дека и тие веќе развиваат уреди коишто ќе бидат опремени со Windows 8. Намерно велиме „и тие“, затоа што Мајкрософт за прв пат во својата историја, а во чест на новиот оперативен систем, самиот дизајнираше преносен компјутер со екран чувствителен на допир, кој го нарекоа Surface. Во оваа пригода ќе се потрудиме да ги презентираме моментално најдобрите и најиновативните решенија со оперативниот систем Windows 8 кои се појавија на пазарот. Иако му посветивме цел текст пред некое време, сепак, во оваа пригода повторно ќе се потсетиме и нормално, листата ќе ја започнеме со преносниот компјутер Surface, но сега и со новата Pro верзија, која беше презентирана неодамна.

Microsoft Surface Windows 8 Pro

П

о појавата на првиот преносен компјутер Surface (намерно не ги користиме поимите таблет, „ноутбук“ или „ултрабук“, бидејќи со мала модификација овој уред може да биде секое од овие три) се крена многу прашина околу него. Додека најголем број од корисниците и рецензентите го поздравија потегот Мајкрософт за прв пат да произведе целосно опремен систем (хардвер и софтвер), имаше и такви кои приговараа поради високата цена. Но, она за што сите се согласија беше фактот дека овој уред е совршен за оперативниот систем Windows 8. И ако тогаш беше RT верзијата, новата Pro верзија на уредот е опремена со Windows 8 Pro. Однадвор изгледа скоро идентично со претходникот. Повторно има 10,6-инчен екран чувствителен на допир кој прикажува полна HD резолуција. Доаѓа опремен со станица за прикачување со тастатура, но и со светлосно пенкало за слободно пишување или цртање директно по екранот. Процесорот е од третата генерација Intel Core i5, со 4GB работна меморија и во два модели, и тоа со 64GB и со 128GB меморија за складирање. Со околните уреди се поврзува со неколкуте порти, од кои највпечатливи се USB 3.0, додека истовремено ги поддржува сите протоколи за безжично поврзување, како на Интернет, така и во домашна мрежа и со други уреди во непосредна близина. Благодарение на полната верзија на Windows 8, без проблем може да се инсталираат сите апликации наменети за овој оперативен систем.

Lenovo ThinkPad Tablet 2

О

вој, пред с$ таблет, има навистина одличен изглед, а и функциите и моќноста не се за занемарување. 10,1-инчниот екран го зафаќа целиот преден простор на тенкото куќиште, во коешто се сместени уште и 1,8Ghz процесор и максимум до 4GB работна меморија, додека пак, вкупната меморија која се користи за складирање податоци изнесува 64GB, со можност за дополнителни 32GB преку мемориска картичка. Поседува две камери, од кои задната е со резолуција од осум мегапиксели. Она што го издвојува од конкуренцијата е батеријата, која буквално ќе ви овозможи целодневно користење со едно полнење. Покрај таблет-уредот, во пакувањето доаѓа и прецизно светлосно пенкало и тастатура која поврзана со уредот и истиот го претвора во одличен „ултрабук“.

www.kapital.mk

Капитал број 696 01.03.2013

65

uvawa

Samsung ATIV Smart PC Pro 700T

Д

околку барате навистина моќен преносен уред кој лесно се трансформира од таблет-уред во „ултрабук“ и сте подготвени да издвоите доволна сума за тоа, ова е вистинскиот за вас. Процесорот Intec Core i5 заедно со 4GB RAM и 128GB простор на хард-дискот ќе ви овозможат работна околина која нема да затаи во никој случај. Ако на тоа се додадат и посебниот чип за обработување на графиката, кој истовремено помага да се добие совршено јасна 1080p HD слика на 11,6-инчниот дисплеј, тогаш веќе станува јасно дека се работи за вистински топмодел, и тоа во повеќе класи. За дополнување на уживањето и работното искуство се грижи и прецизното S-pen и тастатурата со станицата за приклучување.

ASUS Vivo Tab Smart

К

ога станува збор за цената, овој модел навистина е конкурентен во споредба со сите други од оваа класа преносни компјутери. Нормално, истата варира од пазар до пазар, но сепак, за илустрација е два и половина пати поевтин од претходниот што го спомнавме погоре. Сепак, и за тие пари се добива одличен Атом процесор, 10,1-инчен екран и едно од најсилните оружја, покрај цената - моќниот софтвер за обработка на фотографиите и видеото снимани со осуммегапикселната камера сместена на задната страна. Импресивна е и меморијата од 64GB, која може да се дуплира со користење мемориска картичка. Доаѓа со Bluetooth тастатура, а како „грев“ му се зема дека е изработен од пластика, но сепак, да не забораваме на цената која овозможува с$ повеќе корисници буквално да уживаат во убавините и апликациите кои ги нуди оперативниот систем Windows 8 со кој е опремен овој уред. Ова се само дел од моментално најдобрите уреди кои работат на оперативниот систем Windows 8. Она што го нуди овој систем – работење со допир, исто како и со

глувче на сите уреди, без разлика на типот, отвора поле за создавање нови и напредни мобилни, но и статични системи коишто ќе ги користат неговите потенцијали уште многу во иднина, а ние ќе бидеме тука за бурно да го следиме тоа и навреме да ви ги претставиме, со надеж дека набрзо по светските премиери ќе бидат достапни и кај нас.

66

Капитал број 696 01.03.2013

www.kapital.mk

светот на виното

елементи на доброто вино

Vinoto e li^no do@iVuVawe Мерилата според кои се утврдува квалитетот на виното се следниве: рамнотежа, развлеченост, сложеност, длабочина и типичност. рамнотежата се утврдува меѓу четирите најважни компоненти на виното - слаткоста, киселоста, танините и алкохолот.

Р

амнотежата или балансот, се создава во меѓусебниот однос на овие четири компоненти. Велиме дека некое вино е урамнотежено или избалансирано, доколку ниедна од овие компоненти не е премногу изразена, односно не преовладува. Тоа не значи веднаш дека некое вино доколку има јасен танински вкус, ако е горчливо или трпко (ви го собира непцето), е изразито танинско. Можеби во некоја констелација на вкусови и ароми винарот сметал дека тој стил, тој тип вино, бара поголема танинска потенцираност. И ако е тоа направено добро, тогаш и виното е добро. Тогаш се јавуваат и проблемите од лична природа. Имено, многу луѓе кои не сакаат кисело или трпко вино, посилно ќе ја почувствуваат киселоста или танинот и ќе го сметаат виното за неизбалансирано.

Пит и Џоли Прават вино

С

И тоа е така, и точно е за оној кој така ќе го почувствува. Затоа постојано и се истакнува дека виното е строго индивидуална работа и дека изборот го прави секој посебно. Професионалцитедегустатори имаат повеќе знаење и кај нив личните наклоности треба да се потиснати кога даваат суд за некое вино. Внимавајте, танинот и киселините му даваат на виното посилен вкус, поизразит, а алкохолот и шеќерноста го смекнуваат тој вкус. За виното кое ги погодува сите сетила во устата велиме дека е долго или развлечено, затоа што го чувствуваме низ целиот пат во усната вдлабнатина, односно не се „губи“ некаде на половина пат. Значи не е доволно да го почувствувате виното само на предното непце, тоа треба да се однесува така с$ до грлото. И потребно е тој вкус да се задржи што е можно подолго. Тогаш, бидете сигурни, се работи за квалитетно вино. Виното кое постојано ви открива нешто ново и при секое новоотворено шише чувствувате некоја нова дотогаш неоткриена особина, вкус или арома, ако со различна храна се однесува поинаку - тоа е виното кое вам ви одговара. Тоа вино е сложено и ако ви се допадне, тоа е вашето вино. И, секако, квалитетно, зашто само квалитетните вина ја имаат таа особина. А ваше е тоа

лавната холивудска двојка Џоли/Пит ќе прават вино на својот имот Миревал во француската област Прованса. На имотот кој го купиле пред некоја година тие поминуваат многу време. Се очекува уште во март да ги извадат на пазар првите вина. Соработуваат со еден француски познат винар, Марк Перен, кој ќе се потпишува на етикетата заедно со нив. Досега виното од истата винарница се нарекувало „пинк флојд“, затоа што на имотот славниот бенд во седумдесеттите го снимало својот албум. Како што се дознава, холивудската двојка има амбиција да произведува вина кои би биле најдобрите можни вина од Прованса, инаку најпозната по продукцијата на розе вино.

да го откривате. Виното кое го пиете за да не ви биде сув ручекот, за кое не размислувате додека го пиете, секако дека не е сложено. Длабочината би била дополнителна особина која ја надополнува сложеноста. Овој термин се употребува во смисла на тоа да се искаже сложеноста на виното, односно дека тоа не е еднодимензионално, дека има слоеви на вкусови. Тоа значи дека „плитко“ вино не може да биде и добро вино. типичноста е определувањето на виното кон видот на кој припаѓа. Ако се работи за вино направено од сортата мерло, на пример, треба да ги знаеме особините на сортата (вкус на црна рибизла и слива, генерално). Според тоа ја одредуваме и типичноста, автентичноста на сортата на која припаѓа. Има и уште една особина која посебно се цени. Тоа е финишот, завршницата, вкусот кој останува по пиењето. Тоа е оној вкус кој ви го радува грлото. Ако почувствувате дека ви го гори грлото поради големата алкохолност или ви горчи поради танините, тогаш велиме дека виното во финишот е недоследно, т.е. има сомнителен квалитет иако во претходните фази се покажало како интересно. Истата констатација се добива и ако не почувствувате ништо. Постои уште еден елемент на вкусот умами вкусот, но тоа е посебна тема.