698- Kapital magazin

n n n

Кандидатите за градоначалници најавуваат враќање на комунизмот? С$ ќе биде без пари!?...............................................................................................стр.14 дали е загрозен македонскиот извоз на јаболка?!.................................стр.10 Текстилната индустрија во нокдаун!..............................................................стр.20

број 698 цена 100 ден. | 15 март, 2013, петок | година 14

www.kapital.mk

МАГАЗИН ЗА БИЗНИС И ПОЛИТИКА

вО ОвОј БрОј

interview

ajdovan adeMoski

БИЗНИСМеН, ИНвеСТИТОр И КОНЗуЛ НА реПуБЛИКА ТурцИјА вО МАКедОНИјА

Makedonija i Turcija nikoga[ neMale podobri poliTi^ki odnosi. da go iskorisTiMe Toa vo ekonoMijaTa!

НАСКОрО НАСКО

  

Капитал број 672 12.09.2012

Кандидатите за градоначалници најавуваат враќање на комунизмот? С$ ќе биде без пари!?...............................................................................................стр.14 Дали е загрозен македонскиот извоз на јаболка?!.................................стр.10 Текстилната индустрија во нокдаун!..............................................................стр.20

4

НАВИГАТОР

БРОЈ 698 ЦЕНА 100 ДЕН. | 15 МАРТ, 2013, ПЕТОК | ГОДИНА 14

www.kapital.mk

МАГАЗИН ЗА БИЗНИС И ПОЛИТИКА

ВО ОВОЈ БРОЈ

сОдРжИНА 08 НАВИГАТОР 14 cover story

Кандидатите за градоначалници најавуваат враќање на комунизмот? С$ ќе биде без пари!?

INTERVIEW

AJDOVAN ADEMOSKI

БИЗНИСМЕН, ИНВЕСТИТОР И КОНЗУЛ НА РЕПУБЛИКА ТУРЦИЈА ВО МАКЕДОНИЈА

MAKEDONIJA I TURCIJA NIKOGA[ NEMALE PODOBRI POLITI^KI ODNOSI. DA GO ISKORISTIME TOA VO EKONOMIJATA!

НАСКОРО НАСКО

20 ТеКсТИлНА ИНдусТРИјА

Текстилот во нокдаун Никогаш не било потешко да се гради сопствен бренд!

24 ИНТеРВју

АјдОВАН АдемОсКИ, бизнисмен, инвеститор и конзул на Република Турција во македонија Македонија и Турција никогаш немале подобри политички односи. Да го искористиме тоа во економијата!

ИздВОјуВАмЕ

www.kapital.mk www.kapital.mk

Избори се ближат

Неверојатна лепеза од ветувања се простре пред граѓаните кои на 24 март треба да го дадат својот глас и да изберат градоначалници и советници во општините. Кампањата е преплавена со разни проекти – гасификација на речиси сите поголеми градови, патишта, мостови, нови спортски сали, училишта и градинки, изградба на студентски градови, нови пазари, индустриски зони, ботанички градини... Капитал“ анализира – кои се поголемите општини каде што партиите се особено и интензивно анагажирани во кампањата и каква понуда точно презентираат кандидатите во тие места.

XX стр. 14

32 ИНТеРВју

ИлИјА дИмОВсКИ, пратеник и директор на Центарот за комуникации на ВмРО-дПмНе Зад нашите кандидати стои кредибилитетот на Груевски и раководството на ВМРО– ДПМНЕ!

36 ПОлИТИКА

Имаме 1.167 обучени лица за ИПА, но не ги користиме соодветно Дури 2/3 од администрацијата обучена за ЕУ на погрешни позиции во Владата?!

38 бАлКАН бИзНИс ПОлИТИКА деценија од смртта на зоран Ѓинѓиќ Вистински политичар, во погрешно време: Ѓинѓиќ човекот кој сакаше да го промени светот!

44 бАлКАН бИзНИс ПОлИТИКА Како србија ќе излегува од кризата? Магичниот збор е РЕИНДУСТРИЈАЛИЗАЦИЈА!

48 бИзНИс ПРИКАзНА

Подемот и падот на еден хрватски трговец Како бизнис граден 20 години, пропаднал за два дена?

51 сПеЦИјАлеН ПРИлОГ

14 Текстилна голгота

македонските текстилни брендови буквално преживуваат. Некои веќе згаснаа. Визијата македонија да стане текстилен гигант од каде што ќе се облекува цела европа, за која слушаме повеќе од една деценија, е многу далеку од исполнување! соочени со пад на потрошувачката, наплив на евтин кинески увоз и недоволно извори за финансирање, текстилците кои со брендирано производство се обидуваат да го обелат образот на „македонија - земја на текстилот“ се наоѓаат пред сериозна дилема – дали воопшто да останат на патот кој го избрале?

XX стр. 20

АВТО

68 НА РуЧеК сО...

ТАдеј леНАРЧИЧ главен оперативен директор на ОНе Македонија како да ми е судбина

72 ТехНОлОГИИ И бИзНИс мАјКРОсОфТ Прероден

74 сВеТОТ НА ВИНОТО РЕГИОНАЛНИ ПАРТНЕРИ НА КАПИТАЛ

ВИНсКИ РеГИОНИ РИОхА - скапоцениот камен на Шпанија

20

Francis Prvi Papa na mnogu presedani i idni predizvici

Многу преседани се поврзани со изборот на новиот папа, Хорхе Марио Берголио, кој го избра името Францис Први. Почнувајќи од самото име, кое досега не го носел ниту еден поглавар на католичката црква, иако Францис од Асизи (чие име го избра Берголио) е еден од најпочитуваните светители во католичкиот свет – првиот стигматик (носител на натприродно добиени рани на местата од телото кадешто бил ранет Исус Христос на патот до Голготата) и основач на францисканскиот ред. Новиот папа е прв неевропеец на ватиканскиот трон, прв Јужноамериканец и прв од редот исусовци. Прв по седум века кој стана папа откако неговиот претходник (Бенедикт Шеснаесетти) поднесе оставка. Ова е веројатно најнепријатниот преседан за папата Францис Први, бидејќи оставката на Бенедикт, покрај официјалното објаснување (исцрпеност поради старост), неспорно беше поднесена и под притисок на бројните сериозни скандали што ја потресуваат католичката црква – клерици педофили, финансиски злоупотреби, протекување доверливи информации за Ватикан. Досието за Ватиликс, подготвено уште во понтификатот на Бенедикт Шеснаесетти, ќе биде меѓу првите фрлања во оган за новоизбраниот папа, бидејќи неговиот претходник не успеа да го отвори поради оставката. Предизвикот којшто може да ја обележи неговата папска власт е справувањето со силното кардиналско лоби, кое ги штити свештениците обвинети за педофилија, поради чие влијание католичката црква сè уште не може да се ослободи од оваа најтемна дамка во нејзината историја, која патем речено, ја чини и многу пари. Се чини дека освен возраста (76 години во моментот на изборот), сите други фактори се на страната на Францис Први. Познат е по големото смирение (понизност), конзервативната теолошка доктрина, борбата за социјална правда, и едноставниот, скромен живот – во Аргентина не живеел во резиденција, туку во мало станче, а за транспорт ги користел услугите на јавниот превоз, во согласност со духот на неговиот патрон Францис од Асизи, кој бил голем заговорник на скромноста и сиромаштвото како пат до Бога. Од рака му оди и низ годините добро сочуваниот морален кредибилитет, како основа од којашто за време на своето претседавање со бискупската конференција на Аргентина кардиналот Берголио секогаш кога сметаше дека се нарушени нечии човекови права и слободи отворено & се спротиставуваше на власта.

фото: www.bostonherald.com

M

Капитал број 698 15.03.2013

НАВИГАТОР

> БРОЈКА

680

банкроти на фирми се прогласуваат месечно во Холандија последниов период, највисоко ниво од 1981 година наваму, ВАцлАВ КлАус откако се води таква поранешен претседател на Чешка евиденција

победник на неделата

АНТОНИО ЧезАРе ФеРАРА

+

Некогашниот српски загубар, фабриката за автомобили Застава од Крагуевац или денешна Фиат Србија, повторно руши рекорди. Во Крагуевац по подолго време се произведуваат возила коишто може да се конкурентни на европскиот пазар. Генералниот директор на Фиат Србија, Антонио Чезаре Ферара, ја продолжува добрата практика на неговите претходници за реинвестирање на добивката, што доведува до уште подобри финансиски резултати во наредната година. Добрата продажба на „фиат 500Л“, којшто се произведува во Крагуевац, ја поттикна Управата за проширување на капацитетите. Оваа година ќе се произведат 160.000 возила. Поради добрата продажба на моделот „фиат 500Л“, во фабриката во Крагуевац одлучија од април да воведат трета смена. Со тоа работа ќе добијат уште 800 работници, а досегашниот работен ден од по 10 часа во две смени ќе биде заменет со осум часа во три смени. Мерка многу налик на онаа од Хенри Форд на почетокот на минатиот век. Самиот Ферара истакна дека се произведува со полна паера, а потврди и дека е реален овогодишниот план за производство на 160.000 возила. Независните проценки велат дека оваа година во Крагуевац ќе се произведат автомобили во вредност од две милијарди евра. Освен тоа, се очекува дека кооперантите ќе произведат делови вредни милијарда евра, што ќе претставува дополнителен стимул и за подизведувачите на фабриката од Крагуевац, кои работат во 160 фабрики за автоделови насекаде низ Србија.

ИзЈАВА НА НеделАТА

Вацлав Клаус: Грција да прифати заедничка валута со Македонија

“

Не сакам да давам силни изјави. Се сеќавам кога бев на самитот на НАТО во Букурешт со другите 28 шефови на држави. Поминаа осум часа, од 20 часот вечерта до четири часот утрината, обидувајќи се да ја убедиме Грција да ја смени позицијата. И јас учестував во таа дебата и што друго да кажам. Би требало да имате една валута со Грција. Можеби тоа би го решило проблемот, да $ предложите на Грција да имате една валута и ќе видиме“, изјави полушеговито Вацлав

Клаус, доскорешниот претседател на Чешка, на предавање посветено на кризата во еврозоната. Во своето обраќање Клаус, кој е познат како чест критичар на Европската унија, препорача спроведување суштински промени во ЕУ и во начинот на нејзиното функционирање со цел да се спаси европскиот проект. Тој препорачува исклучување на држави од еврозоната и нејзино сведување на околу осум од сегашните 17 држави.

“

8

www.kapital.mk

Дали е загрозен македонскиот извоз на јаболка?!

Извоз на јаболка (2008-2012) пишува:

Верица Јорданова

verica.jordanova@kapital.mk

фотографија:

Фотоархива на Капитал

Р

усија откри преголема количина пестициди во 60 тони јаболка увезени од Србија од почетокот на годината. Овој случај предизвика реакции дури и кај претседателот Димитриј Медведев кој за руските државни телевизии изјави дека „некои пратки едноставно се опасни по здравјето поради големите количини пестициди и нитрати како што се јаболкате од Србија и од Полска“. Агенцијата за контрола на земјоделските производи соопшти дека презема „организациски

мерки да не се дозволи увоз на опасни производи во Русија“! По објавувањето на оваа информација се прашуваме дали се доведува во прашање и извозот на македонските јаболка, кои на рускиот пазар се реекспортираат преку Србија? Производителите на јаболка објаснуваат дека македонските извозници кои сакаат директно да извезат во Русија треба да платат околу 2.000 евра царина за еден шлепер, а српските се ослободени од царина поради тоа што земјата има договорот за слободна трговија со Русија. Тоа е логичното објаснување зошто толку многу расте извозот во Србија кој само минатата година достигна вредност од 8 милиони евра! Оттука и стравот дека евентуалните рестрикции на Москва кон Белград може да го

www.kapital.mk

Капитал број 698 15.03.2013

НАВИГАТОР

„Александар Велики“ најдобар во европа

А

еродромот „Александар Велики“ во Скопје ја доби наградата за најдобар аеродром во Европа во категоријата до два милиони патници годишно, што ја доделува Меѓународниот аеродромски совет за 2012 година. Признанието се доделува врз основа на одговори на патниците во формуларите за испитување на квалитетот за аеродромските услуги. Главниот оперативен директор на холдингот ТАВ аеродроми, Мурат

Орнекол, истакна дека нивната компанија е почестена од оваа престижна награда за скопскиот аеродром, кој како што рече, беше одново изграден и почна да дава услуги за многу кратко време, што се заснова на нивното знаење и искуство. Меѓународниот аеродромски совет ја додели наградата на „Александар Велики“ во конкуренција на 275 аеродроми. Следна цел за годинава, според Орнекол, е бројот на патници преку скопскиот аеродром „Александар Велики“ да достигне милион. Минатата година преку аеродромот во Скопје се превезени 906.871 патник.

лидери Откако руската Агенција за храна утврди недозволено виско ниво на пестициди во јаболкатa од Србија и засилени контроли на увозот, „Капитал“ прашува дали се доведува во прашање пласманот на македонските јаболка кои во најголем дел преку српскиот пазар се реекспортираат во Русија? За пет години вредноста на извезените јаболка во Србија порасна за 171% и лани достигна вредност од 8 милиони евра! загрозат и нашиот извоз! Официјалните статистички податоци покажуваат дека за пет години, од 2008 до 2012 година, вредноста на извозот на македонски јаболка во Србија пораснал за 170%, од 2,95 милиони евра во 2008 година на 8 милиони евра во 2012 година. Топизвозни дестинации за нашите јаболка се Србија, Ирак, Бугарија, Босна и Косово. Вкупниот извоз, пак, на јаболка за пет години пораснал за 104%! Во Преспанскиот регион годишно се произведуваат околу 100 илјади тони јаболка.

Каде се извезува македонското јаболко последните 5 години (2008-2012)

Г

мисла на неделата

Гледај, слушај и учи. Не може сÉ да зНаеш самиот... секој што мисли така е предодредеН да биде просечеН.

Доналд Трамп

американски магнат со недвижности

губитник на неделата

МуРАТ ОРНеКОл

лавниот оперативен директор на холдингот ТАВ аеродроми ја прими наградата за најдобар аеродром во Европа во категоријата до два милиони патници годишно, за скопскиот аеродром „Александар Велики“

П

ЖОРдИ РОуРА

омошник-тренерот на Барселона успеа да го направи она што десега не се случило во Лигата на шампиони - го елиминираше Милан откако првиот меч, на гости, го загуби со 2:0

не им беше неделата

З

ХеРМАН ВАН РОМпуј

алудни се покажаа долгите преговори во Европскиот совет за новиот Буџет на ЕУ за 2013-2020 година, бидејќи Европскиот парламент, како и што најави, деновиве не му даде поддршка на новиот нацрт-буџет

Р

НИНОслАВ МАРИНА

Извор: Државен завод за статистика, пресметки на КАПИТАЛ

9

екторот на Универзитетот за информатички технологии „Свети Апостол Павле“ од Охрид е разрешен од должност поради нерегуларности при неговото назначување и неисполнување на условите за добивање на функцијата

_

ВИКТОР ОРбАН Унгарскиот премиер уште еднаш на дело ја покажа својата прочуена дарба за шокирање на европската јавност. Иако подолго време е познат по своите, во најблага форма речено „специфични“, погледи и сфаќања на работите овој пат се надмина дури и самиот себе. Унгарскиот Парламент, во кој големо мнозинство има партијата Фидес на премиерот Виктор Орбан, ги донесе спорните измени на Уставот на земјата. Со овие измени Уставниот суд во иднина ќе може да ја преиспитува правната процедура, но не и содржината на промените на Уставот што ќе ги носи Парламентот. Европратениците веднаш изразија загриженост за ваквата мерка која ја враќа Унгарија повеќе чекори наназад кон тоталитарниот начин на владеење од времето на Варшавскиот пакт. Промените на Уставот, освен тоа, би требало повторно на сцена да вратат некои закони коишто претходно паднаа пред Уставниот суд, а се однесуваат на забраната на изборните реклами на приватните медиуми или криминализацијата на бездомниците. Најмногу загрижува фактот што ова е една последните во низата гафови на овој крајно „неевропски политичар“ од секоја можна точка на гледање. Оттука, оправдана е иницијативата на лидерот на европските либерали и демократи, Ги Верхофстад, кој се повика на членот 7 од Европскиот договор, кој им дозволува на Европската комисија, на Европскиот совет на иницијатива на една третина од државите-членки и на Европскиот парламент да преземат мерки доколку бидат загрозени или постојат ризици од загрозување на фундаменталните вредности.

Капитал број 698 15.03.2013

10

www.kapital.mk

НаВиГатОР

ГРафиК На Неделата...

Соседи на гости

5358

6000 5000

3417

4000

2210

3000

1513

2000

1443

1202

1228

1000 0

К

Грција

Албанија

Србија

Косово

Турција

Бугарија

ако и обично и во првиот месец годинава најмногу странски туристи во Македонија дошле од соседните земји и од турција. Од западните земји најмногу туристи имало од Сад, Германија и од италија, а дошле и тројца Јужноафриканци и еден турист од луксембург.

светот низ медиумите...

Time

американскиот магазин преку интервју со Шерил Сандберг го анализира проблемот на еманципацијата на жената во општеството. Станува збор за една од најуспешните жени во светот, која јавно својот пример го посочува како насока за сите припаднички на понежниот пол. lll

Сите останати

3 фаКти Кти за... К

0,4% 4,1%

11,9%

паднало производството во еврозоната во јануари

пад на производството има Финска, најголем во еврозоната е стапката на невработеност во еврозоната, што е рекордно ниво

Бугарските жешки к во рацете на Рајков!

The New Yorker

Последните случувања во театарот Болшој во Москва се повод за поголема анализа на њујоршкиот весник. тие потсетуваат на неколку трагични настани во руските театри од изминатиов период, кои секогаш служеле за пренесување некаква политичка порака. lll

Der Spiegel

Германскиот весник во делот за надворешна политика ги анализира состојбите во Венецуела и во Северна Кореја. Според нив, состојбата на истокот на азија е покомплицирана од кога било, а и во Венецуела може да се очекуваат проблеми. lll

The Times of India

По последните скандали со набавката на хелихоптери за индиските вооружени сили, во земјата почна акција за „чешлање“ на сите досегашни спорни зделки за јавните набавки на земјата. Со оглед на големината на трансакциите, можно е да се пронајдат проневери од неколку милијарди евра. lll

www.kapital.mk

пишува:

НАЈЧИТАНО НА WEB...

dejan.azeski@kapital.mk

1

Ќе издржи ли Македонија и ние во неа?

2

Опасно валкана кампања!

3

Отворен првиот Peacock индиски ресторан во Скопје Девет интересни факти за невообичаениот лидер на Венецуела, Уго Чавез

4

До одржувањето на предвремените парламентарни избори на 12 мај, на чело на бугарската Влада ќе седи дипломатот Марин Рајков. Тој за овие два месеци ќе мора толпите од улиците повторно да ги интегрира во системот за воопшто да може да размислува за одржување демократски избори. За да го направи тоа ќе треба да створи илузија (бидејќи тоа во практика е неостварливо) за подобрување на економската состојба и стандардот на сите оние стотици илјади кои се до толку незадовлни за тоа да го изразуваат на улица дејан азески фотографија:

фотоархива на Капитал

П

оранешниот бугарски заменикминистер за надворешни работи и амбасадор на земјата во Франција, Марин Рајков, кој неодамна е именуван за бугарски премиер ќе

има многу тешка задача да ја стабилизира политичката и економската состојбата во земјата. Тој на функцијата доаѓа во момент кога толпите кои условно речено го соборија неговиот претходник Бојко Борисов с$ уште се на улиците на Софија и поголемите бугарски градови. Претседателот Росен Плевнелиев со ваквиот избор го одвлече вниманието од себе и се амнестира од одговорноста пред широките народни маси, но на Рајков му смести навистина сериозен и од многу аспекти нерешлив проблем. Изворот или иницијалната каписла на сите проблеми во Бугарија е економската

МБИ10

2,900

МБИД

2,700 2,500 2,300

www.kapital.mk

1,900

прОЦенки...

ТОп ВесТи...

Јенс Видман гувернер на Бундесбанка

почнува задолжителната котација на берза

Внимателно, европската криза не е завршена!

К

ризата во еврозоната не е завршена, реформите во Франција се бавни и германската централна банка значително ги зголеми резервациите за да ги покрие евентуалните загуби кои би можеле да ги предизвикаат ризичните мерки на Европската централна банка (ЕЦБ)“, вели гувернерот на Бундесбанката, Јенс Видман. Тој, како член на Извршниот одбор на ЕЦБ, се противи на програмата на банката за купување обврзници, со став дека тие не се решение за проблемите. Земјите мора да се свртат кон реформи за да излезат од криза, а не да бараат помош од ЕЦБ, дециден е тој.

костени !

состојба. Станадардот во земјата не расте правопропорционално со порастот на основните трошоци на населението. Ранливите групи наследени уште од времето на социјализмот како пензионерите и вработените во индустријата се во полоша состојба од кога било порано. Станува збор за проблеми кои целосно не можат да се разрешат ниту за 20-годишно владеење, а не за два месеци колку што има Рајков на функцијата до предвремените парламентари избори кои ќе се одржат на 12 мај, а кои токму тој треба да ги организира и да ги направи нормални во ненормални услови на криза. Барем со првичните изјави тој не делува премногу оптимистички. „Може да управуваме без Парламент и сопствен буџет, но не може да управуваме без довербата на граѓаните. Вие медиумите сте гласот кој една нација си го зборува самата на себе. Ако вие не помогнете се плашам дека нашата задача ќе ја направите уште потешка“, вели Рајков.

Премиери за една употреба

Поимот експертски или преоден премиер на Балканот е с$ повеќе застапен во последните две децении. Македонија ја имаше таквата привилегија на самиот старт на независноста кога Никола Кљусев, кој само по една година доживеаа политички дебакл на таа фунција. Него требаше да го наследи Петар Гошев кој навремено избега од ваквата „чест“. Ако Рајков не го памети примерот на Кљусев, тогаш сигурно се сеќава на Лукас Пападимос кој помина шест месеци на најжешкото премиерско столче во Европа и оттаму директно замина во предвремена политичка пензија без можност за враќање назад во грчката политика. Како што стојат работите, тој свесно ја прифати титулата премиер за една употреба која никому досега на Балканот не му донела бенефит.

60 секунди брифинг

2,100

фиат не може да постигне во крагуевац

Д

обрата продажба на „фиат 500Л“, којшто се произведува во Крагуевац, ја поттикна Управата за проширување на капацитетите. Оваа година ќе се произведат 160.000 возила. Поради добрата продажба на моделот „фиат 500Л“, во фабриката во Крагуевац одлучија од април да воведат трета смена. Со тоа работа ќе добијат уште 800 работници, а досегашниот работен ден од по 10 часа во две смени ќе биде заменет со по осум часа во три смени. Антонио Ферара, директор на фабриката на Фиат во Крагуевац, истакна дека се произведува со полна пареа, а потврди и дека е реален овогодишниот план за производство на 160.000 возила. На српскиот премиер, Ивица Дачиќ и на министерот за финансии, Млаѓан Динкиќ, им е презентиран моделот со седум седишта, чие производство треба да започне во мај. Тој модел првенствено е наменет за американскиот пазар, на кој Италијанците очекуваат добар пласман преку Крајслер, којшто е во сопственост на Фиат.

О

1,700 06/10

12/10

05/11

10/11

03/12

09/12

берза

мби 10

2,900

2,700 д денес, 15.03, стапуваат 2,500 на сила новите 2,300 правила за котација 2,100 на Македонската берза што МБИ 10 1,900 ги донесе нејзиниот Одбор 1,70010 МБИ на директори, а ги одобри 1.868,17 Комисијата за хартии од 2010/2012 Max. 2,827.62 МБИ 10 1.868,17 МБИ 10 2010/2012 Min. 1,808.47 вредност пред три дена.

2010/2012 Max. 2,827.62 Новите правила за котација 1.868,17 1.868,17 2010/2012 Min. 1,808.47 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Берзата ги донесе во 2010/2012 2010/2012 Max. 2,827.62 2,827.62 Хотели Метропол Охрид Месец на скоковиMax. и падови, така согласност со новата законска 2010/2012 НАЈГОЛЕМ 2010/2012 1,808.47 1,808.47 може да сеДОБИТНИК опишеMin. последниотMin. МБИ 10 МБИ 10 Хотели Охрид на тргување МБИ 10Метрополпериод обврска пропишана во јануари триесетдневен 151,00 МБИ 10 на Македонската берза. Последната годинава за задолжителна НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК ДОБИТНИК 151,00 +31 1.868,17 недела веројатно беше најлоша +25,83% за 1.868,17 1.868,17 МБИ 10 котација на хартиите од брокерите и за инвеститорите, со2,827.62 пад Хотели Метропол Хотели Охрид Метропол Охрид 2010/2012 Max. +25,83% 1.868,17 +31 2010/2012 Max. МБИ-10 2,827.62 2010/2012 Max. 2,827.62 на клучниот берзански индекс 2010/2012 Min. 1,808.47 вредност на издавачите кои НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК 2010/2012 Min. 1,808.47 2010/2012 Min. 1,808.47 2010/2012 Max. 2,827.62 од неколку проценти.

1.868,17 151,00 не котираат на Берзата, а ги 151,00 2010/2012 Min. 1,808.47 Топлификација НАЈГОЛЕМ 2010/2012 2,827.62 НАЈГОЛЕМГУБИТНИК ДОБИТНИК Max. +31 Метропол +25,83% +25,83% исполнуваат посебните услови+31 Топлификација НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК 2010/2012 1,808.47 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Хотели Охрид Min. 1.552,00 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Хотели Метропол Охрид Хотели Метропол Охрид за котација.

151,00 1.552,00 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Хотели Метропол Охрид -48 -3.00% Тоа значи дека отсега на НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК ГУБИТНИК 151,00 Хотели 151,00 +31 Метропол Охрид +25,83% -48 -3.00% новиот пазарен потсегмент Топлификација Топлификација 151,00 +31 +25,83% +31 +25,83% 151,00 на Официјалниот пазар НАЈГОЛЕМ +31 +25,83% DOW JONES ГУБИТНИК 1.552,00 1.552,00 +31 +25,83% DOW JONES на Берзата, наречен Топлификација НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК -48 ГУБИТНИК -3.00% -3.00% „Задолжителна котација“, ќе -48 Топлификација НАЈГОЛЕМ 1.552,00 Топлификација НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК треба да котираат акциите Топлификација Топлификација -48 -3.00% 1.552,00 на фирмите коишто ги 1.552,00 DOW JONES DOW JONES 1.552,00 15,000 1.552,00 -48 -3.00% 15,000 задоволуваат следните четири 14,500 -48 -3.00% 14,500 DOW JONES 14,000 -48 -3.00% -48 -3.00% 14,000 критериуми: номинален 13,500 13,500 13,000 DOW JONES 13,000 капитал од најмалку еден 12,500 12,500 DOW JONES DOW 12,000 DOW JONES JONES 12,000 милион евра, најмалку 50 DOW JONES 11,500 11,500 11,000 15,000 15,000 11,000 акционери и најмалку 1% 15,000 10,500 14,500 14,500 10,500 14,500 распространетост на акциите 14,000 10,000 10,000 14,000 14,000 07/11 10/11 10/11 01/12 01/12 04/12 04/12 07/12 07/1210/12 10/1201/13 01/13 07/11 13,500 13,500 13,500 15,000 во јавноста, како и ревидирани 13,000 13,000 13,000 14,500 12,500 15,000 12,500 12,500 15,000 14,000 12,000 финансиски извештаи за 14,500 15,000 12,000 12,000 13,500 14,500 11,500 14,000 14,500 11,500 11,500 11,000 13,000 14,000 последните две години.

13,500 14,000 10,500 12,500 11,000 11,000 13,500 13,000 13,500 10,000 12,000 Акционерските друштва што 10,500 11,500 10,500 12,500 13,000 13,000 12,000 12,500 10,000 10,000 12,500 ги исполнуваат овие услови 11,500 07/1111,000 10/11 07/11 01/12 10/11 04/12 01/12 07/12 04/12 10/12 07/12 01/13 10/12 01/13 12,000 12,000 10,500 11,000 11,500 14.397,10 11,500 10,500 10,000 најдоцна до 30 април годинава 14.397,10 11,000 11,000 07/11 10/11 01/12 04/12 07/12 10/12 01/13 10,000 +0,47% 10,500 10,500 +67,58 +67,58 треба да поднесат барање за +0,47% 10,000 10,000 07/11 10/11 01/12 продолжува 04/12 07/12 07/12 10/12 10/12 01/13 01/13 07/11на10/11 01/12 04/12 Растот Dow Jones котација на Берзата, заедно и понатаму. ДРУГИ ПАЗАРИСкоро шестмесечното со соодветна документација 14.397,10 „пумпање“ на акциите на Њујоршката ДРУГИ ПАЗАРИ берза изненадува6.496,44 и најискусните пропишана со Правилата +0,47% FTSE 100ги+67,58 +0,20% брокери никој нема против FTSE 100 во САД. Сепак, 6.496,44 +0,20% Nikkei225 12.349,05 +0,53% за котација. Барањето и 14.397,10 14.397,10 ваквиот тренд и с$ повеќе поединци+0,45% и +0,53% Nikkei225 12.349,05 S&P 500 1.551,18 14.397,10 14.397,10 компании се одлучуваат среќата да си ја+0,47% документацијата за котација се ДРУГИ +67,58 +67,58 3.244,37 +0,47% +0,38% S&P 500 ПАЗАРИ 1.551,18 +0,45% Nasdaq +67,58 испробаат токму на оваа берза. +0,47% +67,58 Nasdaq 3.244,37 +0,47% +0,38% DAX 7.974,52 -0,15% поднесуваат преку покровител FTSE 100 6.496,44 +0,20% 14.397,10 TOPIX 1.039,98 +1,91% DAX 7.974,52 -0,15% Nikkei225 12.349,05 +0,53% за котација - членка на +0,47% +0,47% S&P 500+67,58 1.551,18 +0,45% TOPIX 1.039,98 +1,91% ДРУГИ ПАЗАРИ ДРУГИ ПАЗАРИ други пазари ДРУГИ ПАЗАРИ ДРУГИ ПАЗАРИ Берзата. Берзата го разгледува Nasdaq 3.244,37 +0,38% DAX 7.974,52 -0,15% FTSE 100 ВАЛУТИ FTSE 6.496,44 +0,20% FTSE 100100 6.496,44 6.496,44 +0,20% барањето за котација и FTSE 100 6.496,44 +0,20% +0,20% ДРУГИ ПАЗАРИ TOPIX 1.039,98 +1,91% Nikkei225 12.349,05 +0,53% ДРУГИ ПАЗАРИ Nikkei225 Nikkei225 12.349,05 12.349,05 +0,53% Nikkei225 12.349,05 +0,53% +0,53% ВАЛУТИ поднесената документација S&P 500500 1.551,18 +0,45% евро долар 500 1.551,18 +0,45% Фунта евро 1.551,18 S&P 500 S&P S&P 1.551,18 +0,45% +0,45% FTSE 100 6.496,44 +0,20% FTSE 100 6.496,44 +0,20% и донесува одлука за Nasdaq 3.244,37 +0,38% Nasdaq 3.244,37 +0,38% Nasdaq Фунта Nasdaq 3.244,37 +0,38% +0,38% ВАЛУТИ Nikkei225 12.349,05 +0,53% евро долар СТАПКА СТАПКА евро 3.244,37 DAX 7.974,52 -0,15% Nikkei225 12.349,05 +0,53% 7.974,52 -0,15% котација во рок од 60 дена од DAX DAX DAX 7.974,52 7.974,52 -0,15% -0,15% S&P 500 1.551,18 +0,45% TOPIX 1.039,98 +1,91% S&P 500 1.551,18 СТАПКА +0,45% 1,3002 1,1453 СТАПКА TOPIX 1.039,98 +1,91% евро долар Nasdaq +0,38% денот на приемот, односно TOPIX ПРОМЕНА TOPIXевро 1.039,983.244,37 1.039,98 +1,91% +1,91% Фунта Nasdaq 3.244,37 ПРОМЕНА +0,38% 1,3002 1,1453 DAX 7.974,52 -0,15% СТАПКА СТАПКА комплетирањето на барањето.

DAX 7.974,52 -0,15% -0,02% -0,21% ВАЛУТИ TOPIX 1.039,98 ПРОМЕНА +1,91% ПРОМЕНА ВАЛУТИ TOPIX 1.039,98 1,3002 +1,91% 1,1453 Издавачите чии хартии од ВАЛУТИ ВаЛуТи ВАЛУТИ -0,02% ПРОМЕНА ПРОМЕНА -0,21% евро долар Фунта евро вредност во наредниот период евро долар Фунта евро -0,02% -0,21% ФЈУЧЕРСИ ВАЛУТИ СТАПКА СТАПКА ќе котираат на потсегментот Фунта евро ВАЛУТИ евро долар евро долар Фунта евро СТАПКА СТАПКА 1,3002 1,1453 „Задолжителна котација” ќе СТАПКА ФЈУЧЕРСИ ЗЛАТО евро долар Фунта евро СТАПКА СТАПКА СТАПКА 1,3002 1,1453 ПРОМЕНА ПРОМЕНА ФЈУЧЕРСИ евро долар Фунта евро имаат континуирана обврска ПРОМЕНА ПРОМЕНА СТАПКА СТАПКА 1,3002 1,1453 1,1453 -0,02%1,3002 -0,21% ЗЛАТО СТАПКА СТАПКА 1.582,40 за објавување на нивните -0,21% ПРОМЕНА ЗЛАТО ПРОМЕНА ПРОМЕНА -0,02% ПРОМЕНА 1,3002 1,1453 +0,48% квартални биланси на успех, 1,3002 1,1453 ПРОМЕНА ПРОМЕНА -0,02% -0,02% -0,21% -0,21% 1.582,40 1.582,40 ФЈУЧЕРСИ ПРОМЕНА ПРОМЕНА полугодишно објавување на -0,02% -0,21% +0,48% ФЈУЧЕРСИ Нафта Брент +0,48% -0,02% -0,21% сите финансиски извештаи, ЗЛАТО јавен повик за одржување 111,06 ФЈУЧЕРСИ ФЈУЧЕРСИ Нафта Брент ЗЛАТО фЈуЧерси Нафта Брент ФЈУЧЕРСИ 1.582,40 собрание на акционери, +0,00% ФЈУЧЕРСИ 111,06 +0,48% 1.582,40 одлуки од собрание на ЗЛАТО 111,06 ЗЛАТО зЛаТО +0,00% ЗЛАТО +0,48% +0,00% акционери, годишен извештај ЗЛАТО Нафта Брент 1.582,40 1.582,40 за работењето, како и 1.582,40 Нафта Брент 111,06 1.582,40 +0,48%+0,48% +0,48% обелоденување на сите +0,00% +0,48% останати ценовно чувствителни 111,06 Нафта Брент Нафта Брент Нафта Брент +0,00% информации, утврдени нафТа Нафта Брент бренТ во Правилата за котација, 111,06 111,06 111,06 значајни за донесувањето 111,06 +0,00%+0,00% +0,00% одлуки од страна на +0,00% инвеститорите.

06/10

12/10

05/11

07/11

10/11

01/12

04/12

07/12

10/12

01/13

01/12

04/12

07/12

10/12

01/13

07/11

10/11

£ €

10/11

03/12

09/12

02/13

€ $

пОдаТОЦиТе се Од ден 11.03.2013 дО 15ч.

3,300 3,100 2,900 2,700 2,500 2,300 2,100 1,900 1,700 07/10 10/10 0

наскоро

Почитувани читатели на изданијата на капитал Медиа Гроуп, Капитал Медиа Гроуп подготвува специјална едиција со наслов „Сите странски инвестиции во Македонија“! За првпат на медиумскиот пазар ќе се појави пишано издание во вид на редовна годишна едиција, која ќе направи обид за сеопфатна анализа на странските вложувања во земјава – од преземањата на најголемите домашни компании коишто почнаа кон крајот на деведесеттите години, па до најновите фабрики што никнуваат во слободните економски зони денес, како и гринфилд-инвестициите низ територијата на целата наша држава. Едицијата ќе излезе од печат на 29 март 2013 година. Ќе можете да прочитате и да се запознаете со следните содржини: XX Што се чека во моментов: Кои ќе бидат новите странски инвестиции во Македонија годинава?

XX 2012 година беше година кога технолошко-индустриските развојни зони почнаа засилено да се полнат со нови фабрики, но и година на отсуство на позитивни одлуки за влез на инвестиции!

XX Какви се искуствата на сите досегашни инвеститори во Бунарџик и останатите економски зони? Какви се искуствата на инвеститорите надвор од зоните?

XX Кои и какви се придобивките за македонската економија, за македонските граѓани, како и за државата воопшто, од присуството на странските инвестиции?

XX Кои се придобивките за локалните заедници во општините од влезот на странските инвестиции?

Почитувани читатели на капитал, Во оваа едиција, која првпат се појавува на македонскиот медиумски простор, ќе можете уште да проследите: XX Интервјуа и профили на главните извршни директори (CEO) на најголемите странски инвеститори во Македонија; XX Профили на компаниите коишто инвестирале и нивните компании-мајки во земјата од каде доаѓаат; XX Интервјуа со експерти за проблематиката на странските инвестиции; XX Анализа на актуелниот тренд на зголемен интерес на странски инвеститори од исток Индија, Катар... Реално, што може да се очекува?

XX Анализа на секторите од коишто доаѓаат инвеститорите и перспективите за нивната работа во иднина; XX Интервјуа и профили на најкомпетентните лица на домашната бизнис и политичка сцена за перспективите на Македонија како земја за крајна дестинација на странски инвестиции (интервјуа со претседателите на мешовитите стопански комори, интервјуа со директорите на слободните индустриски зони, Агенцијата за странски инвестиции, министерот за економија и други министри задолжени за странските инвестиции); XX Интервјуа со консултанти и независни експерти и адвокати кои работат на проблематиката на странските инвестиции во земјата; Магазинот „капитал“ има планирано и специјално интервjу со претседателот на Владата на рeпублика Македонија, никола Груевски, исклучиво на проблематиката на странските директни инвестиции во Македонија. Ве известуваме дека во наредните денови и недели изданијата на Капитал Медиа Гроуп повеќе ќе пишуваат и ќе информираат на оваа тема. Исто така, почитувани читатели, ве известуваме дека едицијата ќе биде преведена и на англиски и на албански јазик и како PDF формaт ќе биде поставена на интернет-страницата www.kapital.mk.

се читаме...

За повеќе информации во врска со едицијата обратете се на e-mail или на телефонскиот број 02 3298 110

... само идејата е капитал, с$ друго е пари ... Лица за контакт: Гордана Михајловска Бобан Ѓорѓиевски Александра Николова

gordana.mihajlovska@kapital.mk boban.gjorgjievski@kapital.mk aleksandra.nikolova@kapital.mk

SOON

Dear readers of the editions of Kapital Media Group, Kapital Media Group is preparing a special edition “All foreign investments in Macedonia”!

For the very first time a written edition in the form of a regular annual edition will emerge on the media market, as an attempt to make a comprehensive analysis of the foreign investments in the country – starting with the acquisitions of the largest domestic companies that began at the end of the 90’s up to the newest factories sprouting in the free economic zones nowadays, as well as the greenfield investments throughout the country.

The edition will be published on 29th March 2013.

It will offer information on: What are we waiting for at the moment: which will be the new foreign investments in Macedonia this year?

XX In 2012 new factories were built in the technology industrial development zones, but the year was also marked XX by lack of positive decisions about the arrival of new investors; What is the experience of the present investors in Bunardzik, and the other economic zones? What is the experience of XX the investors outside the zones?

XX What is the benefit for the Macedonian economy, the citizens, as well as the country itself from the foreign investments?

XX What is the benefit for the local communities in the municipalities from the foreign investments?

Dear readers of Kapital, In the edition, which is the first of its kind in the Macedonian media market, you will also find: XX Interviews and profiles of the CEO’s of the biggest investors in Macedonia; XX Company profiles of the investors and of the mother companies in the motherland; XX Interviews with experts on the subject of foreign investments; XX Analysis of the current flow of investors from the East – Qatar, India… What can we actually expect?

XX Analysis of the sectors of origin of the investors and their future perspectives; XX Profiles of the most competent persons in the domestic business and politics and interviews with them concerning the perspectives of Macedonia as a final destination for foreign investors (interviews with presidents of mixed economic chambers, directors of the free economic zones, the Macedonian Foreign Investment Agency, the Macedonian minister of economy and other ministers in charge of attracting foreign investments); XX Interviews with consultants and independent experts and attorneys dealing with foreign investments in the country; The magazine Kapital has a plan to include a special interview with the President of the Government of the Republic of Macedonia, Nikola Gruevski, with regard to foreign investments in the country.

We would like to inform you that in the days and weeks to come the editions of Kapital Media Group will elaborate on the subject and offer you more information.

In addition, dear readers, we notify you that the special edition will be available in English and in Albanian, as well as a PDF on the site www.kapital.mk.

Talk to you soon...

... only the idea is capital, all the rest is money ...

For further information about the edititon, please contact us via our e-mail or phone 02 3298 110

Contact: Gordana Mihajlovska Boban Gjorgjievski Aleksandra Nikolova

gordana.mihajlovska@kapital.mk boban.gjorgjievski@kapital.mk aleksandra.nikolova@kapital.mk

Капитал број 698 15.03.2013

www.kapital.mk

14 cover story: Кандидатите за гРадоначални

Sè ]e bid bez pari! Неверојатна лепеза од ветувања се простре пред граѓаните кои на 24 март треба да го дадат својот глас и да изберат градоначалници и советници во општините. Кампањата е преплавена со разни проекти – гасификација на речиси сите поголеми градови, патишта, мостови, нови спортски сали, училишта и градинки, изградба на студентски градови, нови пазари, индустриски зони, инвестиции, ботанички градини, центри за поддршка на различните групи граѓани... пишува

Катерина Синадиновска katerina.sinadinovska@kapital.mk

Максим Ристески

maksim.risteski@kapital.mk

фотографија

фотоархива Капитал

К

ога политичките лидери, сите и секој од свои причини, на локалните избори ќе им залепат етикета референдум, беспредметно е да се расправа кој води кампања со локални, а кој со национални теми. Во ваква ситуација локалните проблеми во најголем дел се покриваат со „бесплатни“ ветувања, секако, не како решенија за конкретните,

комунални проблеми, туку за да се обезбеди поддршка за „референдумите“ со кои партиите им порачуваат на граѓаните дека нешто треба да се случи на повисоко ниво, за да се добие формулата за инстант и универзално решение за Македонија (?!). За лидерот на опозицијата, Бранко Црвенковски, изборите се референдум што во случај на победа на опозицијата би значел делегитимирање на актуалната власт, односно итно распишување предвремени парламентарни избори. За премеирот и лидер на ВМРО-ДПМНЕ, Никола Груевски, пак, на 24 март ќе се одржи „референдум против вредностите на политичарите кои како сидро ја влечат државата назад“. Од исти побуди како

ПаРалелно Со “беСПлатните ПРоеКти“ Се тРуПаат долговите во оПштините!

И

додека кандидатите нудат „с$ бесплатно“ само една површна анализа на нивните каси е доволна да ве одведе до клучното прашање – од каде ќе се најдат пари за сево ова? Последните податоци беа дека само за парно, струја, вода и превоз на ученици општините должеа 25 милиони евра. До крајот на минатата година, според анализата на ЗЕЛС, утврдено е дека општините за основно образование имаат недостиг од над 9,8 милиони евра, а за средно над 8,1 милиони евра. Другите долгови колкави се никој не кажува. Велат дека тоа е информација што може да се менува од ден на ден, од час во час и дека треба да се почекаат завршните сметки и финансиските извештаи. Токму денеска истекува законскиот рок во кој општините се должни истите да ги достават до Министерството за финансии. Но, извори од ЗЕЛС за „Капитал“ велат дека и овие завршни сметки не мора да значи дека ги нудат точните податоци за состојбата на општинските буџети, со оглед на фактот дека тие се изготвуваат по една методологија, а буџетирањето се прави по друга.

Сепак, еден збор има носечка улога на овие избори - БЕСПЛАТНО! Како на ниедна претходна кампања, на овие избори просто е неверојатно што с$ за кандидатите ќе оди на трошок на општинските каси. Бесплатно приклучување на гасоводната мрежа (која прво треба да се изгради), бесплатни, а задолжителни часови по пливање, бесплатни екскурзии, градинки и ужинки за децата, бесплатен паркинг, бесплатни обуки за професори и униформи за ученици, бесплатни билети за театар, ослободување од данок за угостителски објекти во дадени денови од неделата... Сево ова се постила пред нозете на граѓаните... а „Капитал“ анализира – кои се поголемите општини каде што партиите се особено и интензивно анагажирани во кампањата и каква понуда точно презентираат кандидатите во тие места.

www.kapital.mk

Капитал број 698 15.03.2013

ници нАЈАвувААт вРАќАњЕ нА КОмунизмОт? 15

de !?

Црвенковски, но целејќи кон Ахмети, „референдумското“ значење на изборите го подвлече и Мендух Тачи. Во вакви околности сведоци сме на највалканата кампања досега со три клучни обележја: одлучувачкиот конфликт меѓу концептите симболизирани од Груевски и Црвенковски што е суштината на кампањата во македонскиот блок (под која се подведува и спорот со името и целата евроатлантска перспектива на државата), потоа етничката битка за општините каде што Македонците и Албанците се „патапата“, и на крајот, веќе споменатиот популизам од референдумската агенда со кој на граѓаните им се ветува с$ бесплатно - цена што партиите се подготвени да ја платат за нивните повисоки цели. Еве какво „мед и млеко“ се ветува дека ќе потече по македонските улици...

КОцЕ тРАЈАнОвСКиn ВМРО-ДПМНЕ

ГРАД СКОПЈЕ

В

о трката за градоначалници пред секои локални избори, посебен интерес секогаш будат кандидатите за главниот град. И сосем очекувано! Предлозите за следниот татко на градот и неговите проекти, сепак засегаат дури повеќе од половина од граѓаните во земјава, по верска, етничка, културна, по секоја основа, имајќи ја предвид демографската струкура на Скопје. Но, не само граѓаните. Предлагањето канидати за градоначник на главниот град е одлука која со месеци и долги преговори се дебатира и во партиските штабови. Удобната фотелја иако сместена во бараките во парк, сепак ветува престиж и надмоќ над останатите градоначлници. Таа е линкот, ткивото што ги врзува централната и локалната власт. Посебниот третман што го добива градоначалникот на Скопје, се гледа и од фактот што локалната самоуправа во Македонија е поделена на 84 општини и Градот Скопје како посебна единица на локалната самоуправа. Актуелниот градски татко, градоначалникот Коце Трајановски, кој сега ќе се трка за втор мандат нуди 10 проекти за периодот 2013-2017 година. Создавање инвестициски амбиент, заштита на животната средина, комунални дејности и подобрување на јавната чистота, паркингпросторите, развојот на туризмот, инвестиции во образованието, соработка со цивилниот сектор, инвестиции во спортот, културата се дел од проектите на Трајановски. „Ние докажавме дека може да се вети и да се оствари ветеното, без да се излажат граѓаните. Делата говорат за нашето посветено работење во Град Скопје. Можам да ветам за следниот мандат, како и досега, дека рамномерно ќе работам во сите 10 скопски општини, со ист ентузијазам и многу поголемо знаење и искуство. Јас покажав дека на сите предизвици одговарам доследно, никогаш не се откажувам, а заедно со вас ќе се заложам Скопје да личи на европска метропола“, вели Трајановски во своето обраќање во програмата.

ЈАни мАКРАДули n СДСМ Кандидатот на СДСМ, пак, Јани Макрадули, кој досега ја извршуваше функцијата претеник и потпретседател на Собранието, по прв пат во својата кариера „трча“ за градоначалничка позиција Главната поента на кампањата на Макрадули е дека од Скопје ќе направи „паметен град“. Макрадули ветува гасификација. Ќе се формира посебна компанија по принципот на јавноприватно партнерство со Га-Ма и користејќи го прстенот на Га-Ма околу Скопје за 6 месеци ќе се вклучат училиштата кои се околу тој прстен, а потоа со ширење на мрежата и останатите објекти. Тој ветува дека Скопје ќе ги достигне светските стандарди за зелена површина по жител, зелени површини на крововите, а на кровот на ГТЦ ботаничка градина. Понатаму во неговата програма: „Предвидена е целосна ревизија на ’Скопје 2014‘, чии резултати ќе бидат презентирани на официјалната страница на Град Скопје. Ќе се отстранат врбите од Вардар, а ќе има и референдум за дислоцирање на оние споменици коишто не значат ништо на посебна локација Парк на спомениците, по примерот на паркот Мементо во Будимпешта. Ќе има подземен тунел кај Рекорд, пешачка патека од музејот на градот до Старата скопска чаршија.“ Макрадули најавува и враќање на „старата скопска шема“ - локалите да работат до утринските часови во четврток и тој ден ќе бидат ослободени од давачки кон градот, проект „Независна културна сцена и млади“, деноноќни патроли низ Скопје за поголема безбедност, обнова на библиотеката „Браќа Миладиновци“, контакт-центар за невладини организации, „Скејт парк“, тркачка патека, спортски центри, нов Битпазар, индустриска зона Визбегово–Стенковец, бесплатен автобуски превоз за сите ученици и студенти, бесплатни униформи за нив, бесплатни обуки за професори и низа проекти за лицата со посебни потреби, изградба на студентски град.

капитал број 698 15.03.2013

www.kapital.mk

16 cover story ОПШТИНА ЦЕНТАР

А

ктуелниот градоначалник на општина Центар, Владимир Тодоровиќ, повторно е адут на владејачката партија. Тој вели дека сето тоа што го сработил во минатиот мандат му дава потполно право да се надева на повторна поддршка од граѓаните: „Ние изработивме колку две просечни општини. Ниедна општина досега не направила мост, а тие се сметаат за капитални инвестиции. Ние во изминативе четири години градиме два моста, едниот речиси е готов - Мостот на уметноста, а другиот мост ќе биде готов за неколку месеци. Во соработка со Градот, покривме канал во должина од 300 метри спроти ОУ ’Кочо Рацин‘, кој со години претставуваше опасност и за возилата и за пешаците. Естетски уредивме една мрежа на улици наречени „Сквер Јадран“, со дрворед индиски јорговани, канделабри, подно осветлување... Реконструиравме повеќе од 60 улици, а има и новоизградени, како што е продолжението на улицата ’Максим Горки‘. Заедно со Градот ја направивме и обиколницата околу стадионот, каде што направивме нова фекална и атмосферска канализација, како и препумпна станица која треба да биде завршена за максимум два месеци. Подобра

вЛА вЛАдИМИР ТодоРовИќ Тодо n ВМРО-ДПМНЕ А АНдРЕј ЖЕРНовСкИ Ж n лДП

ЗоРАН ЗАЕв n СДСМ Зо

МАРјАН РИСТЕСкИ n ВМРО-ДПМНЕ МАР

вАСИЛ ПИшЕв n ВМРО-ДПМНЕ

Х ХАРИ ЛоквЕНЕЦ n СДСМ

ОПШТИНА СТРУМИЦА

Г

сообраќајна мрежа, доволен број паркингместа, изградба на градинки и училишта, како и нови планови за Маџар маало, Ново маало и Крњево, реконструкција на спортската сала Градски парк, изградба на пензионерски дом.“ Противкандидат на Тодоровиќ е Андреј Жерновски. Тој вели дека прво и основно ќе му биде да го тргне правот од оваа општина која, според него, е претворена во „симбол на најголемата пералница на пари во Република Македонија, а тоа е проектот ’Скопје 2014‘“. Еве што нуди Жерновски за овој мандат: „Гасификација на општина Центар. Изградба на плоштад во Капиштец. Обнова на фасади на 60 згради. Ќе направам Центар да биде општина со најдобри основни училишта и детски градинки. Имам план за оформување посебна боемска улица во Дебар маало, по урнекот на познатата Скадарлија. Ветувам бесплатен паркинг за сите жители на Центар, прво реконструкција на веќе постоечкиот паркингпростор, а потоа нови катни гаражи, ќе се подигнат нови микропаркови на 12 локации во општината, подигање на ново зеленило на 30 локации, ќе се засадат 4.000 нови дрва“, вели тој.

радоначалникот на Струмица, Зоран Заев, зад себе има два мандати и ужива рејтинг на можеби најпопуларниот македонски градоначалник. За „Капитал“ тој ги објаснува проектите кои ги планира за третиот мандат, ако ја добие поддршката: „Општина Струмица нема долгови. Има полна каса и има и кредитен рејтинг, ликвидни сме и солвентни и оваа наша финансиска сила е трајна придобивка без разлика кој ќе ја води општината во иднина. Најзначаен сегмент во мојата нова програма е економскиот раст и развој. Предвидени се три индустриски области, со од 3 до 7 индустриски зони, 30 нови фабрики, 300 производствени погони, 3.000 нови работни места, најголем дел во преработувачката индустрија, но и во индустријата со мебел, текстил, хемиски призиводи... 25 компании од дома и од странство се веќе сопственици на парцели, а осум од нив веќе имаат и одобренија за градба. Во моментот разговараме уште со пет, од кои едната е холандски гигант и заедно

со владата преку промоторите организирана е нивна посета.“ Тој додава дека гасификацијата е одлична подлога за бизнисот и веќе ги дала првите резултати: „Во грејната сезона имавме 70% заштеда. Ние сме единствена општина која има право да се пофали со гасификација.“ Противкандидат на Заев е пратеникот на ВМРО-ДПМНЕ, Васил Пишев. Тој е еден од најпознатите струмички стопанственици. Сопственик е на рафинеријата за масло за јадење Ал макс, која го произведува маслото за јадење „бисер“. На промоцијата, по добивањето на кандидатурата, Пишев истакна дека на граѓаните ќе им понуди неколку големи проекти: директно поврзување со меѓународните коридори за гас преку соседна Бугарија, изградба на три булевари во Струмица. Покрај тоа најави и изградба на систем за наводнување од браната ’Маркова Река‘ за село Куклиш, како и изградба на нов театар во Струмица. Овие проекти планира да ги реализира во соработка со Владата.

ОПШТИНА ПРИЛЕП

З

а градот под Маркови кули ќе се борат актуелниот градоначалник од редовите на ВМРО-ДПМНЕ, Марјан Ристески, и предизвикувачот од СДСМ, Хари Локвенец. Ристески во изјава за „Капитал“ вели дека изборите општината ќе ја затекнат во одлична финансиска состојба, и оти позитивно, без долгови, работат дури и тамошните јавни претпријатија. „Кога бев избран за градоначалник наследив долг од 7 милиони евра, од кои 1,5 милиони беа на општината, а другите на јавните претпријатија. Долгот е сервисиран и сега важиме за една од финансиски најстабилните општини“, вели Ристески. Клучните проекти со кои очекува одново да ја добие поддршката на граѓаните се индустирските зони Прилеп 1 и Прилеп 2, и двете со разработен генерален и детален урбанистички план. „Во Прилеп 1 веќе имаме продадено 21 локација за фабрики со капацитет за 2.500 работни места. Потоа тука е слободната идустриска зона Алинци – тоа е проект што општината го реализира заедно со Владата. Пречистителната станица за отпадни води – проект што ќе чини 20 милиони евра. Фабриката за преработка на отпад“, вели Ристески. Противкандидатот Локвенец ветува дека ќе ја намали невработеноста

СтЕВЧЕ ЈАКИмОВСКИ Ст Бл БлАгОЈА дЕСПОтОСКИ n ВМРО-ДПМНЕ И СДСМ

ЈАгнулА КунОСКА n ВМРО-ДПМНЕ ЈА

17

ФАтмИР дЕхАРИ Ф n ДуИ

АндРЕЈ ПЕтРОВ n СДСМ Анд

ОПШТИНА КАРПОШ

О

во општината, која, вели тој, достигнала над 40%. „Имаме решенија за невработените педагози, доктори, правници, економисти, ветувам најмалку 5.000 нови работни места! Проектите како целосна гасификација на Прилеп и 500 микроакумулации, го гарантираат тоа. Со проектите за индустриски зони со целосна инфраструктура во „Старо Лагово“ и „Бегова ливада“, за кои веќе имаме изготвено детални урбанистички планови, ќе го засилиме локалниот економски развој“, изјави Локвенец.

ва денифитивно е можеби топ еден скопската општина во која се води најголемата политичка битка. Општината којашто со години важи за бастион на СДСМ, сега има една интересна ситуација во која на кандидатот од власта, Јагнула Куноска, ќе & се спротивстават двајца опозициски кандидати, со што во оваа општина битката се води меѓу тројца. Андреј Петров и Стевче Јакимовски и обајцата имаат искуство како градоначалници на Карпош, а тоа што ги помати сметките е одлуката на Јакимовски да не ја послуша партиската наредба на СДСМ за бојкот на изборите и во пет до дванаесет да се кандидира. Но, само десетина дена потоа, се поматија и неговите сметки. СДСМ се премисли и одлучи да го искористи новиот рок што власта го даде за кандидирање, па поставувајќи го Петров за свој кандидат во Карпош стана јасно дека Јакимовски, Петров и Куноска ќе биде забавно да се следат до самото гласање. Куноска како клучно во програмата го наведува економскиот развој на oпштина Карпош преку отворање нови работни места. „Имаме цел да ја извлечеме општината од летаргијата во која западна во изминатите 10 години и да се приклучи во економскиот развој како останатите скопски општини. Од предвидените 117 проекти, 50 се капитални, а ќе бидат изградени со финансии од буџетот на oпштина Карпош, во соработка со Градот Скопје и со поддршка на Владата“, вели таа. Покрај отворањето економска зона во Бардовци и индустриска зона во Лепенец, таа ги набројува и проектите за изградба на зелени пазари, нови катни гаражи, детска градинка, православен храм во центарот на Карпош, обнова на Драмскиот театар, изградба на булеварот „Митрополит Теодосиј Гологанов“. Стевчо Јакимовски нуди изградба на ресторани, кафе-барови, тениско игралиште, кошаркарско игралиште, ергела и фонтана во Злокуќани. Понатаму, проект за гасификација на целата општина, а први на мрежата ќе бидат приклучени жителите на населбите Тафталиџе и Козле. „Приклучувањето на гасоводната мрежа за граѓаните ќе биде бесплатно. Сето тоа ќе биде покриено од буџетот на општина Карпош. Уште позначајно е дека до 50% ќе паднат трошоците за греење и за електрична енергија во секоја станбена единица“, изјави Јакимовски. Кандидатот на СДСМ, Андреј Петров, ветува дека еден од главните приоритети ќе му бидат проектите од спортот. Планира бесплатни задолжителни часови по пливање за учениците и изградба на голем рекреативен парк за коњички спортови. „Тоа е прво нешто од таков тип во Скопје. Се работи за еден оригинален проект. Неговата важност е уште поголема ако се земе предвид дека ќе можат да го користат и лицата со посебни потреби“, рече Петров.

ОПШТИНА КИЧЕВО

П

ретворањето на Кичево во петта градска општина со мнозинско албанско население ги натера политичките партии на изборна мобилизација по етничка линија. ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ пред мотивите асоцирани со досега најжестокиот меѓупартиски конфликт го приоретизираа останувањето на Македонец во градоначалничката фотелја, и заедно застанаа зад кандидатот на владејачката партија (и актуелен градоначалник), Благоја Деспотоски. Албанскиот блок без размислување го поддржа кандидатот на ДУИ, Фатмир Дехари, стравувајќи да не се испушти можноста предвидена со територијална поделба издејствувана на ист начин како и Охридскиот рамковен договор – Кичево да добие Албанец за градоначалник. Без разлика на причините поради кои доби неподелена, семакедонска поддршка, Деспотоски во кампањата не „игра“ на етничката карта, туку ветува засилен економски развој на општината: „Во првите сто денови од новиот мандат предвидено е отворање на двата рудници – Стогово и Тајмиште. Доделување на концесијата и носење на инвеститори од кои првите се очекуваат од Турција. Понатамошен развој на индустриската зона Ивани Дол 2, наменета за домашните инвеститори. Сметам дека ваквиот пристап ќе ги реши сите проблеми на граѓаните во општината – и економските, но и етничките“, изјави Деспотоски за „Капитал“, кој вели дека финансиската состојба на општината е стабилна, иако имало многу вложувања, кои произвеле тековни долгови што се сервисираат. Деспотоски очекува победа, и тоа извојувана со гласовите и на другите етнички заедници кои реалните проблеми му ги претпоставуваат на национал-романтизмот: „Не би учествувал во изборната трка ако не мислам дека ќе победам. Проектите што се дел од програмата, и оние што се досега сработени, од кои сите се за сите граѓани без разлика на етничката припадност, ми даваат за право да размислувам вака“, вели Деспотоски. За разлика од него, противкандидатот Дехари во прв план го става „сонот на секој Албанец“: „Патникот тргнувајќи од А лбанија со градоначалникот на Тирана, Љуљзим Баша, преку другите албански општини, симнувајќи се во Струга каде што го чека градоначалник Албанец, за да продолжи накај Гостивар и Тетово до градот на Изет Меџити, градот на Скендербег, на Хасан Приштина, продолжува накај Куманово. Сево ова е албанска администрација и она сите ние што го посакуваме. Тоа е една Албанија која ја сонувавме“, гласи романтичната изјава на Дехари кој е актуелен градоначалник на Осломеј, а во 2001 година бил функционер во ОНА, подоцна осомничен за гранатирањето на полициската станица во Осломеј истата година. За остварување на сонот на Дехари, има најави дека лидерот на ДУИ, Али Ахмети, обезбедил чартер-летови со кои иселениците Албанци од овој регион ќе допатуваат за гласање.

18САДИ С БЕџЕТИ

ОПШТИНА ГОСТИВАР

n ДПА

ТЕуТА АРИфИ n ДУИ ТЕ

ОПШТИНА ТЕТОВО

А

ко се знае колку е значајно Тетово за Албанците од Македонија, и о со б ено дека та мошната градоначалничка фотелја е најголемиот изборен трофеј на ДПА, јасно е со какви влогови влегуваат двете најголеми албански партии во изборите за градот под Шара. Тоа е очигледно и од изјавите на актуелниот градоначалник и кандидат на ДПА, Сади Беџети, кој за „Капитал“ изјави дека е спремен да се исели од Тетово ако ги изгуби изборите: „Во Тетово ќе победиме со голема разлика. Овде нема да има изборна трка, зашто може ли да има трка кога Теута Арифи зборува за проекти кои ние веќе сме ги реализирале? ДУИ нема изградено ниту еден објект овде. Ако таа победи во Тетово, јас ќе се иселам од градот“, изјави Беџети, кој слабата финансиска состојба на општината ја објаснува со игнорирање од страна на централната власт: „Финансиската состојба на општината е таква како што може да се очекува во услови кога сме заборавени од централната власт. Правото на градежното земјиште дури сега ни го дадоа, за време на изборите. Со оглед на проектите што ги реализиравме, сами, со општински пари, имаме долгови, но ќе ги расчистиме“, вели Беџети чии програмски приоритети се изградба на трансфер-станица за отпад и решавање на проблемот со водата – за што градоначалникот тврди дека обезбедил средства. „Во преговори сме со фирма од Бугарија за станица за гас, готов е генералниот урбанистички план за Попова Шапка со предвидени нови 1.000 викендички, а ќе реализираме и повеќе инфраструктурни проекти“, најавува Беџети. Противкандидатката Теута Арифи, со која ДУИ заигра на најсилната карта за Тетово повлекувајќи ја од високата вицепремиерска позиција, ветува дека од градот ќе направи нов центар, пример за сите општини: „Уште од денот кога ќе го преземеме раководството со општина Тетово, градот повеќе нема да биде прекриен со ѓубре. Мораме да работиме да го вратиме моралот на тетовци, ќе го зголемиме буџетот на општината и со тоа ќе градиме повеќе училишта, болници. Тетово сакам да го претворам во центар, кој ќе биде пример за другите градови“.

И

во Гостивар ДУИ напаѓа со решеност да го порази силниот Руфи Османи во градот каде што тој во 1997 година го бранеше албанското знаме по цена затворска казна. Али Ахмети во Гостивар го врати претходникот на Османи, до неодамна министер за локална самоуправа, Невзат Бејта. Османи вели дека од Бејта наследил само долгови: „Исплатив 6 милиони евра наследени достасани долгови, а во мандатот 2009-2013 година го зголемив буџетот на општината од 3,5 милиони евра во 2009 година на 7,2 милиони евра во 2013 година или за повеќе од 100%. Реализирав 8 милиони евра капитални инвестиции, од кои дел (2 милиони евра) ги реализирав од заштеди во јавните тендери, во јавното осветлување, во греењето во училиштата и јавниот транспорт на учениците. Во моментов општината има само 200.000 евра неисплатени обврски кои треба да ги исплатиме во рок од 12 месеци“, вели Османи за „Капитал“. Тој тврди дека веќе ја има затворено финансиската конструкција за проектите од својата програма за нов мандат: „За мандатот 2013-2017 имам обезбедено 20 милиони евра: еден милион од Светска банка за набавка на нови моторни возила за ЈП Комуналец (половина милион) и за јавно осветлување (половина милион), 2,5 милиони евра за завршување на филтер-станицата за вода за пиење, донација од швајцарската амбасада, 6,5 милиони евра од КФВ банка за изградба на водоводни мрежи и заменување на водомери, изградба на колектори за чистење на фекална канализација. 2 милиони евра од различни странски донатори за инвестиции во енергетска ефикасност на државните училишта и за почеток на изградба на гасификација. Од буџетот на општината 8 милиони евра за изградба на инфраструктура за економска зона, за изградба на три спортски сали, на мост преку реката Вардар кој ќе поврзува две населби, на канализациски мрежи, водоводи, улици, патишта, јавни површини и други капитални инвестиции...“

РуфИ ОСмАнИ Руф нЕВзАТ БЕјТА n ДУИ нЕВ

Ал АлЕкСАнДАР ПЕТРЕСкИ n СДСМ нИкОлА БАкРАчЕСкИ n ВМРО-ДПМНЕ

ОПШТИНА ОХРИД

В

о македонскиот бисер, градот со најголем туристички потенцијал, Охрид, има интересна ривалска двојка. Актуелниот градоначалник Александар Петрески, кој се бори за трет мандат, за противкандидат го има угледниот доктор Никола Бакрачески. Тие двајцата промовираа позитивна кампања кога Петрески за 8 март со цвеќе во рацете го посети штабот на Бакрачески и ги израдува жените – „вмровки“. Интересен е податокот дека токму Бакрачески го има оперирано Петрески кога овој имал проблеми со срцето. Но, битката за престижната фотелја во овој преубав град не зависи од пријателските ноти... Кој и да дојде од нив двајца на позиција има многу – или да објасни или да средува. На пример, општина Охрид е затрупана во долгови до гуша. Кога последниот пат „Капитал“ анализираше како општината која важи за најатрактивна туристичка дестинација во Македонија и во која во последниве години се случува градежен „бум“ е пред банкрот, долгот изнесуваше цели 6 милиони евра, поради што оваа општина не можеше да влезе во втората фаза на децентрализацијата. Оттогаш долгот е намален, но за колку точно не успеавме да дознаеме, оти Петрески беше презафатен со кампањата. За долговите и нивното потекло во кампањата не се зборува, но еве што нудат двајцата кандидати за оваа општина. Петрески вели дека неговиот противкандидат му ја препишал програмата. Тој нуди дом за поензионери, пазар, автобуска станица, катна гаража, музичко училиште и проект за паркот Галичица. Бакрачески ветува нова модерна градска автобуска станица, покриен олимписки базен, здружение за туристички водичи, изградба на нов автопат од Коридорот 8 на делница Кичево-Охрид во соработка со Владата, магистрален пат Охрид–Св. Наум на граница со Албанија, доизградба на патниот правец Косе –Вапила-Нивоишта, повеќенаменска сала со конгресен центар, летно кино, регионална депонија за цврст отпад и фекална и атмосферска канализација.

Капитал број 698 15.03.2013

www.kapital.mk

20

ТеКсТилна индусТриЈа Тила е единствениот македонски бренд на детска облека

8,2% ТеКсТилоТ Во ноКдаун даун

пад на производството на облека во 2012 година

24,4%

пад на производство на облека во 2012 во споредба со 2005

Nikoga{ ne bilo pot da se gradi sopstven Македонските текстилни брендови буквално преживуваат. Некои веќе згаснаа. Соочени со пад на потрошувачката, наплив на евтин кинески увоз и недоволно извори за финансирање, текстилците кои со брендирано производство се обидуваат да го обелат образот на „Македонија - земја на текстилот“ се наоѓаат пред сериозна дилема – дали воопшто да останат на патот кој го избрале?

пишува:

Верица Јорданова

verica.jordanova@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

В

изијата Македонија да стане текстилен гигант од каде што ќе се облекува цела Европа, за која слушаме повеќе од една деценија, е многу далеку од исполнување! Не само што лонпроизводството с$ уште е доминантна форма на работење на македонските текстилци (околу 95% од вкупното производство), туку и она малку сопствено производство – за кое постојано се укажуваше дека треба да се стимулира- е на смртна постела! Соочени со драстично намалена потрошувачка, лимитирани или целосно затворени извори за финансирање и огромен увоз на екстремно евтина облека од Кина, производителите на македонски текстилни брендови се наоѓаат пред тешка одлука: да продолжат да кубурат

без јасна визија што можат да очекуваат или едноставно да ја завршат епизодата „создавање македонски текстилен бренд“. „Не знам во вакви неповолни услови дали и колку ќе издржиме. Ако продолжи вака сигурно нема уште долго“, вели Цаци Паковска, сопственик на модниот бренд Стилисимо кој постои повеќе од две години. Објаснува дека сите досегашни инвестиции во брендот се од сопствени средства затоа што како млада фирма, без доволно кредитна историја, кај банките наишле на затворени врати. „Приказната за претприемништво во Македонија едноставно не функционира, нема никаква поддршка за компании како нашата која произведува 100% домашна и квалитетна облека. Наместо тоа, се дозволува увоз на неквалитетни партали од Кина на кило, а ние кои сакаме нешто квалитетно да направиме оставени сме да гниеме“, револтирано вели Паковска, која на овие фактори ја додава и економската параноја која ги зафати граѓаните поради што се одложуваат какви било набавки.

www.kapital.mk

21 Владимир ПешеВски

Н

вицепремиер

а прашањето дали се разгледани барањата на текстилците и кои од нив се прифатливи, вицепремиерот Пешевски за „Капитал“ одговори: „Барањата од текстилната индустрија се во фаза на разгледување од страна на Националниот совет за претприемништво и конкурентност во посебен комитет за текстилна индустрија, а воедно се и предмет на анализа на надлежните државни институции.“

Условите за работа се екстремно влошени, потврдув а и Маријана Перковска, претседател на Текстилниот кластер и сопственик на брендот Санда под чија капа спаѓа производство на чорапи и XX Субвенционирање на долна облека. автоматизацијата на „Намалената куповна моќ на населението производството; и з го л ем е н и о т у в оз н а н е р е а л н о XX Укинување или намалување евидентираната текстилна стока се клучните фактори кои го погодуваат на царинските давачки за домашното производство. Како домашни репроматеријали од Блискиот производители мора да се придржуваме Исток (сега плаќаат 17,5%); кон сите законски прописи, а увозот XX Позасилена борба со се одвива слободно без запазување на сивата економија и пофер минималните стандарди за безбедност оданочување на увозниот на производите. Во такви услови нашето производство поскапува и со тек на текстил на кило; време станува с$ понеисплатливо“, вели X X Субвенционирање на Перковска. И брендот Санда, особено создавањето сопствени делот за долна облека, се соочува со пад брендови преку покривање на продажбата. Таа тоа го објаснува на дел од трошоците за со падот на стандардот, но промоција и учество на саеми. вели - ако се воведат построги стандарди се глуви и тоа отсекогаш било при увозот на така“. Неповолните состојби ги долна облека објаснува едноставно со фактот тогаш пазарот дека некои други структури, нема да биде пад на бројот на вработени увозните се помоќни во преплавен со во тек стилните фабрики во лобирањето и главната арена екстремно евтини јан уар и 201 3 во споредба со јануар за водење на конкурентската и небезбедни и 2012 година битка ја гледа единствено на производи, пазарот каде што тој се бори што пак ќе како што вели „со пристапни ги пренасочи цени и добар квалитет“. купувачите кон Многу интересна е приказната за домашните производи. Ќар ќе раѓањето на брендот Тила за детска облека. има и државата со тоа што ќе се намали Откако оваа прилепска конфекција, која трговскиот дефицит, ќе се подобри десет години работела лон-производство здравјето на луѓето, а и вработеноста ќе на детска облека за странски партнер ја порасне, објаснува таа. изгубила работата во 2009 година затоа Лон vs сопствен производ што партнерот банкротирал, саопственикот Конфекцијата Конели од Радовиш е една од Благоја Конески се решил да се испроба ретките во земјава која уште од основањето со сопствено производство, во сегментот пред две децении одлучила да произведува детска облека каде што се чувствувал под сопствена марка и да не работи лон најстручен. Вели: „За жал или за среќа, за странски партнери. Сопственикот маката ме натера да се зафатам со оваа Никола Ќелкоцев на прашањето какви се работа која имавме среќа да ни тргне. моменталните услови во Македонија за Од 2009 година досега производството сопствено производство на облека децидно ни е зголемено за пет пати, а успехот на вели: „Никогаш не било потешко за сопствен Тила се должи на врвниот квалитет на бренд“. Причината за тоа не е една. Не облеката, светскиот дизајн и малите, речиси секогаш парите се проблем. Читаме дека уникатни колекции кои потрошувачите ги банкарските заштеди постојано растат што препознаваат и бараат“. За оваа година значи дека пари има, но луѓето едноставно во план им е извоз во Србија, Косово и се исплашени да ги трошат, вели тој. Секако Албанија. свој удел има и менталитетот на луѓето кои Како човек кој долги години поминал на пазарот наместо да платат за квалитет, во лон, а сега го оди патот на сопствено почесто се решаваат за евтин производ производство Конески вели дека е со девизата „за тие пари и еднаш да го неспоредливо полесно да се работи облечам во ќар сум“. лон, каде што с$ им е сервирано на Ќелкоцев, за разлика од другите од оваа сопствениците на конфекциите, кои индустрија, не се надева многу на помош треба само да го организираат процесот. од државата затоа што „институциите Зошто тогаш се нема порив да се направи

што бараат текстилцитe од државата?

Брендот стилисимо кој постои 2,5 години се соочува со воздржаност на потрошувачите и недостигит на поволни финансиски средства

te{ko n brend! со какви проблеми се соочуваат домашните производители на облека?

XX Пад на куповната моќ на населението и потрошувачка воздржаност; XX Недостиг од поволни извори за финансирање на производството на сопствени брендови; XX Преплавеност на пазарот со евтина и сомнителна по квалитет стока од Кина, која се увезува на кило; XX Недостиг од ткаенини и други репроматеријали од домашно производство и увозна зависност .

3,8%

Капитал број 698 15.03.2013

www.kapital.mk

22

Во текстилната индустрија, или како што е класифицирана според државната статистика на производство, на производство на текстил и производство на облека, поголем удел во вкупната преработувачка индустрија има втората гранка, која учествува со околу 11% во споредба со 1%-1,5% на производството на предива и ткаенини. Производителите на облека лани имале за 8,2% послаб резултат во однос на 2011 година, а годинава ја почнале со минимално зголемување на производството за 1,1% во однос на ланскиот јануари.

И текстилот во Србија во слободен пад

С

ивата економија е најголема закана за текстилната индустрија, тврди директорот на кластерот Шумадија текстил, Миодраг Илиќ, потенцирајќи дека ова се најлоши денови за српскиот текстил во изминатите 40 години. „Оваа индустриска гранка е во изумирање ако државата не преземе нешто, лошо ни се пишува“, вели тој и нагласува дека освен сивата економија други големи проблеми со кои се соочуваат текстилците се: недостиг од примарно производство затоа што конфекциите се 99% увозно зависни. Илиќ неодамна учествуваше на саем за текстил во Москва каде што има интерес за српските конфекциски производи, но недостигот од финансии и поволни кредити се проблем за тие да обезбедат континуитет во извозот. Текстилците бараат поволни кредити со грејс-период и поволна каматна стапка. Српскиот пазар е буквално преплавен со текстилна стока од Кина и од Турција, која се продава без издавање фискална сметка, што создава нелојална конкуренција на домашното производство. Ваквата состојба ги натера дел од домашните производители да залутаат во зоната на сивата економија, затоа што едноставно не можат да опстанат со легална работа.

сопствен бренд? „Сопственото производство вклучува и увоз, и дизајн, и постојано усовршување на кадарот, и продажба и маркетинг и наплата. Овие проблеми ги нема во лон-производството поради што најголем дел од колегите се плашат да се преориентираат кон сопствено производство. Фали храброст затоа што ризикот е голем!“, вели Конески.

Текстилците очекуваат за 5% послаба година од 2012!

Статистика немилосрдно ги покажува надолните тенденции во текстилот. Споредено со 2005 како базна година, намалувањето на текстилното производство изнесува цели 25%! А н г е л Д и м и т р о в, с о п с т в е н и к н а конфекцијата Мода од Свети Николе и претседател на Организацијата на работодавачи, објаснува дека негативните резултати не се предизвикани само од кризата во Европа туку и од трендот на селење на производството кон понеразвиените држави како Бангладеш и Индонезија каде што се работи за 30 долари месечно. „Ние како кластер од вицепремиерот Пешевски побаравме со владина поддршка да се ублажи овој пад на секторот кој од над 60.000 работници е паднат на 45.000. Нашите барања и како компанија и како кластер се субвенционирање на

автоматизацијата на производството; укинување или намалување на царинските давачки за репроматеријали од Блискиот Исток (сега плаќаме 17,5%, ставка останата од поранешно време како заштита на примарното производство на текстил кое сега го немаме); позасилена борба со сивата економија и пофер оданочување на увезениот текстил на кило, како и субвенционирање на создавањето на сопствени брендови, односно да се покриваат дел од нашите трошоци за промоција и учество на саеми“, вели Димитров. Резултатите на Тетекс од Тетово за 2012 година, единствената текстилна компанија листирана на официјалниот пазар на Македонска берза, само ја илустрираат лошата слика за македонскиот текстил. Приходите од продажбата се намалени за 11%, на 3,75 милиони евра. Продажбата на странски пазари лани паднала за 25%, додека на домашниот има зголемување од 10%. Вкупните оперативни приходи на компанијата се паднати за 22%, а загубата што ја направила компанијата изнесува 227 илјади евра. Благодарение на финансиските приходи на фирмата (приходи од продадени акции, вложувања и сл.) во износ од 650 илјади евра, и откако ќе се одземат финансиските расходи, компанијата има нето-добивка од 50 илјади евра, која е и помала од онаа остварена лани.

interview Капитал број 698 15.03.2013

24

www.kapital.mk

интервју

AjdovAn Ademo

бизнисмен, инвеститор и Конзул на републиКа т

makedonija i Turci nemale podobri poli da go iskoristime t

www.kapital.mk

oski

турција во маКедонија

R

Капитал број 698 15.03.2013

интервју

25

Разговаравме со човекот кому му се обраќаат сите турски компании коишто сакаат да инвестираат во Македонија. Мигрос – Рамстор трговски центар, ТАВ, Суташ, Џеваир холдинг се најголемите, но само неколку од турските брендови коишто досега вложиле во земјава, а Ајдован Адемоски директно или индиректно стои зад нивните инвестиции. Со нетрпение го очекува завршувањето на својот нов проект Capitol Mall & Residence во јули годинава, а следната година ќе ја пресече лентата на првиот хотел во Македонија од најпознатиот светски бренд, исто така негова инвестиција.

ija nikoga{ liti~ki odnosi. toa vo ekonomijata!

Капитал број 698 15.03.2013

26

www.kapital.mk

интервју

разговарал

игор Петровски

igor.petrovski@kapital.mk

фотографија:

ивана Кузмановска

З

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

а Ајдован Адемоски, македонски Турчин роден во Прилеп, домашната јавност се чини најмногу дозна како за човекот што го донесе турски Рамстор во земјава пред околу 7-8 години. Претходно ги донесе турските брендови на бела техника, Беко (Beko) и Арчелик (Arcelik), како сопственик на големата трговска фирма Евроазија техника. Го знаеме и како сопственик на хотелот Стоун бриџ (Stone bridge) во центарот на Скопје. Сега гради нов хотел во скопската населба Аеродром, којшто ќе работи вo согласност со франшизата на светски познат хотелски бренд. Инвеститор е и на трговско-станбениот комплекс Capitol Mall & Residence, кој за неколку месеци треба да биде завршен, исто така во Аеродром. Фирмата Пера констракшн (Pera Construction), каде што е сосопственик со неговиот турски партнер, ги има изградено објектите на речиси сите странски гринфилд-инвеститори во земјава во последните неколку години. Има ли крај на проектите на овој бизнисмен?! А се почнало со изработката на предмети од кожа во дуќанот на неговиот татко во Прилеп пред некои 36-37 години...

„Работам од својата 12-та година“

„Работам од свои 12 години. Кај татко ми во дуќанот научив рачна изработка на чанти, ремени, сувенири... Потоа, додека студирав на Правниот факултет во Битола преку лето држев штандови на јадранскиот брег, од Умаг во Истра до Будва долу во Црна Гора, и им продавав кожени сувенири на странските туристи. Така ја направив својата прва пристојна заработка“, се сеќава Адемоски на своите почетоци во бизнисот. В о 19 9 5 г о д и н а Адемоски почнал да увезува бела техника и текстил од Турција и имал

4-5 комисиони бутици. Станал застапник за Македонија и за регионот на брендовите Беко и Арчелик, а потоа со влегувањето како партнер во изградбата на трговскиот центар Рамстор, отворил бутици и на модните брендови Котон (Cotton), Кашарел (Cacharel) и Роман (Roman), а во меѓувреме бизнисот го шири и во градежништвото, Адемоски има и долгогодишно искуство во производство на бела техника со фирмата Мак ројал. „Во моите бизниси нема одмор, мене и кога спијам мозокот ми работи: дали ќе имам утре да ги платам ануитетите за кредитот, дали ќе поделам плата навреме, има еден куп обврски што тежат. Со моите фирми денес вработувам повеќе од 500 лица и фала му на Господ, досега не сум задоцнил со платата. Но, за да успеам во тоа, мора деноноќно напорно да се работи“, вели Адемоски. Разговоров го правевме во седиштето на неговата компанија Сити плаза (City Plaza) во строгиот центар на Скопје, во чиј состав на објектот се наоѓа НЛБ Тутунска банка. Н$ прими во пространиот кабинет, каде што прво во очи паѓаат големиот број фотографии по ѕидовите и наткасните, што од семејните албуми, што од бројните бизнис-политички средби. „Имам прекрасно семејство. Сопругата ми е најголемата поддршка во бизнисот, не само морална поддршка, туку и вистински партнер во моите проекти. Таа е одговорна за делот со модните брендови и управувањето со хотелот. Децата пак, се трудам да ги воспитам во духот како што јас бев воспитуван: дека ништо не паѓа од небо и треба да се заработи и дека инвестицијата во себе и во образованието е трајна инвестиција која ветува стабилен живот“, ми вели Адемоски, удобно навален во кожената гарнитура, додека сркаме од традиционалниот турски чај. Вели да го сликаме покрај фотографиите каде што е со актуелниот турски премиер, Реџеп Таип Ердоган и со претседателот, Абдула Ѓул. „Ердоган ми е и личен пријател. Се трудам неговите симпатии кон Македонија да ги искористиме што е можно повеќе за поголема политичко-економска соработка, повеќе турски инвестиции во земјава“, вели Адемоски. Да не го заборавиме и ова: Адемоски е именуван за почесен конзул на Република

Идолот на Турците, основачот на турската република, Кемал Ататурк, е школуван во Битола, имал голема љубов во Битола, а татко му е роден во Коџаџик, Дебарско. Ова е една од причините зошто Турците имаат посебни чувства за Македонија. Ако има некоја држава во светот што ја обожаваат, покрај сопствената, тоа е токму Македонија. Да го искористиме ова за унапредување на сите односи меѓу двете земји. Турција во Македонија, а почесен претседател е и на Македонско-турската стопанска комора во земјава - МАТТО, а од неодамна и претседател на Светската федерација на конзули за Р. Македонија.

XX Г. Адемоски, на неодамна одржаниот турско-македонски бизнис-форум, организиран од Македонско-турската стопанска комора - МАТТО, беше истакнато дека до 2015 година турските инвестиции во земјава би требало да достигнат две милијарди евра. Може ли навистина да се достигнат овие бројки? Имајќи предвид колку се добри политичките односи меѓу двете земји, мислам дека

“Донесов врвни турски доктори да му помогнат на македонското здравство“

А

јдован Адемоски лично се ангажирал за македонското здравство да има соработка со една од врвните светски организации во медицината, групацијата на болници од Турција Флоренс Најтингејл (Florence Nightingale). Наши доктори и сестри отидоа во нивните центри на обука, а исто така, нивните експерти имаат дојдено да ја споделат својата експертиза во Македонија. „Поканивме доктори од Флоренс Најтингел на неколку семинари во Стоун бриџ, меѓу кои и светски познатиот стручњак за пресадување црн дроб, професорот Јаман Токат, кого и Анџелина Џоли специјално го посети во Анкара за да се советува со него за нејзината болест на црниот дроб“, вели Адемоски. Од неодамна, Флоренс Најтингејл отвори и своја канцеларија во Скопје, на улица Водњанска, преку која може да се одвиваат сите комуникации со оваа здравствена институција.

www.kapital.mk

Капитал број 698 15.03.2013

интервју

27

Следната година ќе го завршам и хотелот од светски познат бренд

економските односи не го следат тоа ниво. Иако последниве неколку години е засилена динамиката на турските инвестиции во Македонија, постои простор за уште поголем продор, така што до 2015 година мислам дека реално е да се достигне бројката од две милијарди долари вкупни турски директни инвестиции во земјава. Има сериозни инвеститори коишто веќе се дојдени во Македонија, како што е Рамстор, којшто се шири низ сите градови на републиката, со реалната инвестиција на Лимак, на Суташ, на ТАВ и со темпото на „роуд-шоуа“ што ги прави Владата во Турција, турските инвеститори покажуваат сериозни намери за инвестирање, во областа на прехранбената индустрија, текстил, туризам, градежништво... Во ова голем удел има и Македонскотурската стопанска комора, којашто ги преведе законите за инвестирање во Македонија, посетеноста на интернетстраницата е околу 200 илјади месечно и сето тоа придонесува за поголем интерес на турските бизниси за вложување во Македонија. Турција, знаете, има голем економски напредок изминатава деценија, а Турција и Македонија се многу поврзани и испретплетени со роднински врски меѓу бизнисмените, сличен менталитет, култура, традиција...Тоа треба да се искористи максимално.

XX Вие сте познат како човек кој лично стои зад најголемите турски инвеститори во Македонија, сте лобирале за нивното доаѓање, а во Рамстор

имате и свој бизнис-удел. Горд сум што најмоќниот турски трговски синџир, Мигрос, преку брендот Рамстор го донесов во Македонија. Мигрос има четири милијарди долари годишен промет и таква силна компанија реши да инвестира во земјава. Горд сум и на тоа што ТАВ, компанија којашто оперира со бројни аеродроми во Европа, Африка и во Азија, исто така реши да инвестира во Македонија. Џеваир холдинг, огромна градежна компанија, која реализирала проекти од Либија до Блискиот Исток и Турција, исто така дојде во Македонија и гради четири 45-катници во Скопје. За илустрација, во Париз една 40-катница, а ние во Скопје ќе имаме четири 45катници; Халкбанк, којашто во мнозинска државна сопственост е една од водечките банки што кредитира најкрупни приватни бизнис-проекти во Турција и таа исто така дојде до Македонија, а со преземањето на Зираат банка уште повеќе го зголеми својот потенцијал за кредитирање. Меѓу другото, таа е и кредитор со една третина на мојот проект Capitol Mall & Residence, што го градам во општина Аеродром.

„Ќе го срушам Стоун бриџ и ќе направам нов хотел во неокласичен стил“ XX Пера констракшн, вашата втора градежна компанија, е меѓу 20-те најпрофитабилни фирми во Македонија. Што с$ градеше Пера констракшн досега? Оваа фирма ја поседувам заедно со партнер од Турција, тоа е меѓународна

XX Интернационалната франшиза за светскиот хотелски бренд, којшто во моментов Адемоски не може јавно да го открие, ќе подразбира месечен надомест во износ еднаков на 20% од приходот Компаниите на Адемоски, Сити плаза и хотелот Стоун бриџ, се во преговори да добијат интернационална франшиза со цел изградба на хотел на еден од најпознатите хотелски брендови во светот со локација во општина Аеродром, веднаш до мостот Близнак. Хотелот треба да биде готов до крајот на 2014 година, со капацитет од 170 соби, шест конференциски сали и спа-центар од синџирот на еден од најценетите спа-центри во светот..

XX Што значи да се добие интернационална франшиза од светски хотелски бренд кој е присутен во светот со повеќе од 2.000 хотели? Ова нема да биде мое прво искуство со франшизниот бизнис. Досега моите компании имаат потпишано франшизи за турските брендови на бела техника Беко и Арчелик за Македонија и за земјите од поранешна Југославија, а франшизно ги застапуваме и модните брендови Котон, Кашарел, Роман, Сарар. При реализацијата на франшизен договор мораш да ги запазиш сите стандарди на работење на брендот што ти ја дава франшизата. Ако е тоа моден бренд, тоа значи да го запазиш стандардот на уредување на продажниот локал, локацијата и површината на деловниот простор, изработката и квалитетот на инвентарот, начинот на уредување на деловниот простор, однесувањето на персоналот и сл. Кај хотелскиот бизнис е уште покомплицирано. Интернационалните хотелски брендови се многу ригорозни за стандардите што треба да ги запази инвеститорот, како што се противпожарните стандарди, бројот на гостинските соби и нивниот ентериер, површината на конференциските сали и нивната опременост, пристап за хендикепирани лица, безбедност и мониторинг, па с$ до душеци, чаршави, завеси во собите.

XX Колку ќе му плаќате на интернационалниот хотелски бренд за неговата франшиза? Прво ги праќаш луѓето на обука во центрите за обука на давателот на франшизата, којашто си ја плаќаш и таа воопшто не е евтина. Додека го градиш објектот, доаѓа надзор, нивни архитекти и менаџери и ти кажуваат димензии на лифтовите, базените, стандардите на спа-центарот и останатите структурни елементи на хотелот. Потоа, кога ќе го завршиш објектот, почнуваш да работиш во согласност со условите на франшизата, што значи дека за користење на нивниот систем за менаџирање со собите и рестораните, системот за резервации, системот за реламирање во нивните брошури, за сето тоа на бруто-ниво плаќаш приближно 20% од прометот. Значи, давателот на франшиза не инвестира, но ја контролира инвестицијата, во целост, на тие на коишто им дал франшиза. Секако, голема привилегија, но и обврска е таков светски хотелски синџир да ви довери право да го користите неговиот бренд. Имено, не секој може да добие франшиза за интернацинален хотелски бренд, особено тој со кој јас преговарам бидејќи условите кои треба да ги исполнува барателот на франшиза се сериозни од секаков можен аспект

Капитал број 698 15.03.2013

28

www.kapital.mk

интервју

Турците се с$ побројни туристи во Хрватска, а Хрватска од 1 јули влегува во ЕУ и ќе им наметне визи. Ете ја шансата за македонскиот туризам. Турците сакаат и зимски спортови, а имаат лет од Истанбул до Скопје два пати дневно. Од Скопје до Маврово е еден час возење, но не може да привлекуваме туристи со постоечките стандарди и капацитети на нашите хотели!? градежна компанија којашто има изградено многу објекти во Турција, Романија, Куба и во Македонија. Во Турција има направено фабрики на Кока-кола, КолгејтПалмолајв, Ман и уште многу светски корпорации. Во земјава ја изградивме зградата на НЛБ Тутунска банка, фабриката на Џонсон Мети, прва и втора фаза, и на Kемет електроникс во индустриската зона Бунарџик, фабриката на Комберг и Шуберт во Битола, терминалната и каргозградата на TАВ на скопскиот аеродром, ја реновиравме холандската амбасада, а сега сме во преговори за уште неколку сериозни проекти. Ние не сме само градители, туку и лобисти за странските инвеститори да доаѓаат во Македонија, да не го гледаат македонскиот пазар како мал и ограничен, туку да ги гледаат поволностите што ги дава државата на странските инвеститори, слободните економски зони и можностите на Македонија како појдовна точка од каде што ќе ги пласираат своите производи во регионот и Европа.

XX Што значи за вас таквата референца, да имате зад себе изградени објекти на големи светски брендови, инвеститори во Македонија? Како воопшто успеавте да ги добиете тендерите за изградба на сите тие објекти? Ајде, може да разбереме кај ТАВ да проработела турската врска, но тука се и американски, британски, германски компании... Јас сум помладиот партнер во Пера констракшн, партнерот од Турција е еден од поголемите градежници во својата земја, градежен инженер со 40 години искуство. Успехот е пред с$ резултат на тимската работа. Јас сум задолжен за административните работи и за финансиите, тој ги води проектите на самото градилиште. Ангажираме

висококвалитетни и скапи кадри, но од нив бараме и резултати. На тендерите излегуваме со многу големи банкарски гаранции и гаранции за навремено и квалитетно извршување на работата. Сите тие клиенти што ги наброив на крајот ни имаат дадено писмо со препораки во коешто велат дека се презадоволни од соработката со нас. Работиме 365 дена во годината и во четири смени ако треба, с$ со цел да го завршиме објектот навреме. Терминалната зграда на аеродромот на ТАВ во Скопје ја завршивме 2,5 месеци пред рокот, на пример.

XX Вие градите и хотел во општина Аеродром, кој ќе добие интернационална франшиза на светски познат бренд. Велите прв хотел од таков карактер и квалитет на услуги во Македонија. Каква клиентела ќе ви биде целната група за овој хотел? Со очекувањата за побројни странски инвестиции во Македонија, ќе се наметне потребата и за сместување на луѓето што ќе доаѓаат за бизнис-потреби во земјава. Во последните години расте бројот на туристи во земјава, а меѓу најбројните се и од Турција. Во нашиот хотел од светски рамки ќе бидеме ориентирани и кон

регуларните потреби на обичните туристи и кон бизнис-гостите. Планираме помали конференциски сали со капацитет од 200 луѓе и една поголема конгресна сала за 700 луѓе. Самиот хотелски бренд во светот дневно продава повеќе од 400.000 легла и има своја тежина во светот и гостинот што доаѓа во хотел од неговиот синџир знае што да очекува. Ние можеме со сите наши локални марки да се докажуваме дека сме најдобри, но гостин од странство не го знае тоа, а знае што значи интернационален бренд како на пример Шератон или Четири сезони. Покрај најавата од нови турски инвестиции, верувам дека ќе дојдат поголеми инвестиции и од ЕУ и САД, па ќе има потреба од квалитетни сместувачки капацитети.

XX Како го финансирате градењето на новиот хотел? З асега со со п с тв ени средства, но јас, како почесен претседател на Македонско-т урската стопанска комора, многу лобирам во Македонија да дојде турската државна Ексим банка, која веќе има одобрено 300 мил. долари за Р.Македонија, кредитира многу проекти со ниски камати, поволен грејс-период и период на отплата од 15 години. Ако донесеме во Македонија, од тие кредитни линии

Денешниве млади луѓе, со сите благодети на модерната технологија, го имаат светот на дланка, можат да прават што сакаат, само да имаат малку претприемнички дух, наместо да мечтаат за државна работа. Камо јас да имав Интернет пред 20-30 години, па чуда ќе направев! На Ескимите мраз ќе им продавав!

www.kapital.mk

ќе се сервисираат најмалку две локални банки, едната ќе биде Халкбанк сигурно и втората најверојатно НЛБ Тутунска. Тогаш јас кредитирањето на изградбата на новиот хотел би го направил преку таа линија, затоа што најголемиот трошок во изградбата ќе биде откако ќе се крене зградата, значи во нејзиното внатрешно уредување, опрема, инсталации и сл.

XX Дали можеби планирате и вашиот актуелен хотел Стоун бриџ да го брендирате со некоја меѓународна франшиза? Прво да го завршам хотелот во општина Аеродром, а потоа ќе го срушам Стоун бриџ и на негово место ќе градам нов хотел, којшто ќе се вклопи во проектот „Скопје 2014“. За таа цел ангажирав врвен архитект од Турција одобрен од франшизерот.

„Денарот е конвертибилен во турските банки, нека биде и лирата кај нас“ XX Вие активно лобирате и за привлекување туристи од Турција во Македонија. Според вас, како да привлечеме повеќе туристи од оваа 80-милионска земја? Еве еден интересен момент во врска со ова прашање. Со влегувањето на Хрватска во ЕУ таа ќе воведе визи за Турците, па тогаш уште повеќе ќе се зголемат патувањата од Турција кон Македонија, затоа што Турците ја посетуваа с$ почесто и Хрватска изминативе години. Сега тој тренд треба да го пренасочиме кон нас. Турците сакаат и зимски спортови, а имаат лет од Истанбул до Скопје два пати дневно. Од Скопје до Маврово е еден час возење, но не можеме да привлекуваме туристи со моменталните капацитети и стандарди на хотели!? Мора да се инвестира во хотели, многу хотели недостигаат во планинските туристички центри, па и во Охрид, за Преспа и Дојран да не зборуваме. Турците стануваат с$ поголеми потрошувачи кога патуваат туристички и добар дел од нив се добро ситуирани луѓе што бараат услуга на ниво, што значи по 100-200 евра ноќевање, па нагоре. Уште една работа би сакал да истакнам. Во Турција македонскиот денар е конвертибилен, може да размениш денари за лири во банка, затоа што нашиот курс е стабилен. Многу луѓе тоа не го знаат. На последната седница на МАТТО се дискутираше предлогот лирата да стане конвертибилна во Македонија. Кога ќе дојде некој од Турција да си замени лесно лири. Или пак, во казината да може да се коцка со лири. Знаете ли колку пари може да заработиме така?!

XX Често истакнувате дека Турција и Македонија се „братски држави“. Колку значаен партнер може да биде Турција на патот кон евроатлантските интеграции? Таткото на модерна Турција, Кемал Ататурк, е школуван во Битола, имал голема љубов во Битола, а татко му е роден во Коџаџик, Дебарско. Ова е една од причините зошто Турците имаат посебни чувства за Македонија. Ако има некоја држава во светот што ја обожаваат, покрај сопствената, тоа е токму Македонија. Првиот по ред премиер на турската република, Фети Окиар, исто така е роден

Капитал број 698 15.03.2013

интервју

29

Capitol Mall & Residence во општина аеродром, новиот трговскорезиденцијален комплекс што го гради адемоски, ќе биде готов во јули годинава

35.000 Површина:

м2

3 нивоа подземни гаражи 4 нивоа шопинг-простор 4 нивоа со 72 апартмани

“Со Capitol Mall & Residence ќе понудиме уникатен спој на шопинг и модерно живеење“ XX Кога ќе биде готов Capitol Mall & Residence? Што с$ ќе содржи комплексот? Комплексот треба да е готов во јули годинава. Објектот ќе има три подземни нивоа со гаражи со површина од 15.000 м2, четири нивоа на трговски простор со вкупна површина од 12.000 м2, каде што ќе донесеме неколку нови светски брендови коишто досега не биле присутни во Македонија и резиденцијален дел со површина од 8.000 м2 со приближно 72 апартмани со различна големина, односно вкупна површина на комплексот од 35.000 м2. Луѓето што ќе живеат во нив ќе имаат на располагање и фитнес-центар, до којшто ќе може директно да се спуштат со четирите лифтови, а дечињата ќе може да ги носат во игротека, односно забавно катче од 1.000 метри квадратни, каде што ќе имаат надзор од професионалци. На покривот од зградата ќе има заедничка тераса за станарите од 800м2, убаво уредена, каде што ќе може да се дружат и да го минуваат слободното време. Во овој проект мојата градежна компанија Сити плаза вложи 35 милиони евра, од коишто речиси една третина ги обезбедив од Халкбанк, како што споменав, и секој детаљ е внимателно осмислен, со скапи вградени материјали, со максимален комфорт за жителите и за посетителите на комплексот. Накратко, единствен спој на резиденцијално и шопинг-искуство на начин кој мислам дека први ќе го понудиме во Македонија.

XX Како оди продажбата на апартамните во Capitol Mall & Residence? Дел од становите решивме да ги продаваме откако ќе бидат завршени, да види клиентот што купува, но на мое лично задоволство, веќе 30% од становите се продадени. Едно е да продаваш од макета, што се вели, друго е вака, да се увери купувачот дека ние навистина сме направиле вонсериски простор за домување, забава и шопинг. Малку е потешко на овој начин да се финансира изградбата, но зад себе имаме две силни банки, НЛБ Тутунска и Халкбанк, и објектот ќе го завршиме без проблеми. во Македонија во Прилеп. Со прилепскиот градоначалник дури разговаравме да отвориме спомен-соба по тој повод. Да ги искористиме овие факти за унапредување на економските односи меѓу двете земји, кога веќе политичките се на највисоко можно ниво. Добро да ја спакуваме приказната за Битола со Ататурк, Прилеп

со Окиар, Охридското Езеро, убавите планини... Ние мора да се свртиме кон туризмот како стратешка економска гранка. Имаме во близина огромна земја со 80 милиони жители, којашто н$ сака како нација. Кога само 0,5% од нив би решиле да дојдат како туристи во земјава, тоа се 400 илјади гости!

Капитал број 698 15.03.2013

30

www.kapital.mk

политика

Рајков: Би било добро и Македонија да е приврзана кон европската перспектива

П

реодниот премиер на Бугарија, Марин Рајков во изјава за бугарската новинска агенција “Фокус“ вели дека Бугарија и понатаму ја поддржува европската перспектива на Македонија, но дека би било добро и Македонија да е приврзана кон таа перспектива. „Едно е сигурно - дека нашата приврзаност кон европската перспектива на Република Македонија не е доволна. Добро би било - таа самата да е приврзана кон оваа перспектива", рече тој.

> БРОЈКИ

243

лица се регистрирани како невработени во 2012 година, што е за 40.000 помалку од претходната година

202

лекови од 15 март ќе се продаваат со намалена цена, најави министерот за здравство, Никола Тодоров

226

илјади евра во вид на грантови ќе додели Јапонската канцеларија за врски на четири општини за поддршка на мали прокети

680

банкроти на фирми се прогласуваат месечно во Холандија последниов период, највисоко ниво од 1981 година наваму, откако се води таква евиденција

facebook 1

Ќе поевтинат лековите ураа, за ич пари да се издрогираме пред избори Александар Манасиев

2

Води запрете, хирурзи одморете, војни престанете, плането застани, комети мииирно.... Почнаа ТВ Вестите! Бетмен велит

3

Асфалтирани улици. Предвесник на изборите. Влатко Васиљ

Во однос на договорот за добрососедство, Рајков рече дека преговорите продолжуваат преговорите за договорот за добрососедство со Македонија. Притоа порача: „Она што го сакаме за својот народ, го сакаме и за народот на Република Македонија. Поради многу причини, но вклучувајќи и специфичните причини, што ги знае апсолутно секој Бугарин, што израснал во семејство кое знае каков е нашиот идентитет", изјави Рајков.

Ахмети ќе носи 7.000 гас да гласаат во Кичево, а В и СДСМ биле во паника? Максим Ристески

maksim.risteski@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

С

поред лидерот на ДУИ, Али Ахмети, ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ покажале паника со тајмингот во кој го договорија заедничкиот настап во Кичево на локалните избори. На нивната „паника“ тој одговори со најава дека дури „7.000 Албанци доаѓаат од Европа и од САД за да гласаат во Кичево на 24 март“. Лидерот на ДУИ, Али Ахмети, очигледно гледа некои нијанси во меѓупартиските односи, невидливи за сите други, штом за него ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ се мачка и глушец кои паниката ги обединила во Кичево, а ДУИ и ДПА не се, иако и тие застанаа зад еден кандидат, Албанец, Фатмир Дехари, во услови кога не бираат средства за меѓусебно оцрнување во камањата за сите други општини каде што ќе се соочат на локалните избори. И додека кандидатот поддржан од ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ, Благоја Деспотоски, ветува конкретни проекти, потенцирајќи дека од нив ќе имаат корист сите етнички заедници во општината, од Дехари засега не сме чуле ништо друго освен дека со евентуалната негова победа ќе се доостварува „сонот за една Албанија“. За потребите на овој сон ќе се запостават реалните проблеми на локалното население, на кои од кандидатите за градоначалници се очекува да одговорат во кампањата. Зарем некој очекува дека тие 7.000 Албанци што ќе допатуваат од ЕУ и од САД ги интересираат комуналните проблеми на Кичево? А токму тие ќе дојдат и ќе им го изберат градоначалникот на луѓето што ќе останат во општината откако гастербајтерите ќе се вратат во Висконсин, Базел, Малме, каде што живеат со години и децении. Притоа не треба да се заборави фактот дека и во македонската дијаспора има кичевци, но во македонскиот блок идејата

www.kapital.mk

лустрацијата продолжува – уставниот суд ја одложи одлуката за оспорениот закон

У

ставниот суд ја одложи одлуката за законот за лустрација, с$ дури не ги добие заклучоците од подготвителна седница што би требало да се одржи во рок од два месеци, а на која би се разјасниле спорните прашања за одредбите од законот. Судот го одби предлогот да се донесе привремена мерка за запирање на примената на законот додека уставните судии не одлучат по иницијативите со кои се оспорува, што значи дека законот за лустрација останува дел од правниот поредок.

астербајтери ВМРО-ДПМНЕ ? Лидерот на ДУИ, Али Ахмети, очигледно гледа некои нијанси во меѓупартиските односи, невидливи за сите други, штом за него ВМРОДПМНЕ и СДСМ се мачка и глушец кои паниката ги обединила во Кичево, а ДУИ и ДПА не се, иако и тие застанаа зад еден кандидат, Албанец, Фатмир Дехари, во услови кога не бираат средства за меѓусебно оцрнување во кампањата за сите други општини каде што ќе се соочат на локалните избори на лидерот на ТМРО, Ванчо Шехтански, „да се вложат максимални напори за организирано носење на македонските иселеници од Кичевско ширум Европа“, не доби поддршка, што значи се остана во рамките на разумното. Секако дека и со ваквата изборна логика Македонија се оддалечува од граѓанскиот концепт за државата, за што добива забелешки од меѓународната заедница, но не е ли таа истата која & кумуваше на територијалната реорганизација од 2004 година врз етнички критериуми? Сосема е логично македонското население во Кичево кое ниту виновно, ниту должно, беше одредено да ја плаќа цената на охридскиот мир (Рамковниот договор) и без воопшто да биде прашано е придодадено на мапата на градски општини со градоначалници Албанци, да се обиде демократски да се спротивстави на наметнатото зголемување на бројот на Албанците во општината, со припојувањето на Зајас, Осломеј, Вранештица и Другово.

Капитал број 698 15.03.2013

Бум-трес

КомеНтАр

31

Амди БАјрАм

пратеник

Н

е ќе може ни Камиловски во болница да го состави Бранко по изборите.“ Aко се знае дека Виктор Камиловски е хирургтрауматолог, Црвенковски треба сериозно да се извади од памет. Среќа што се знае кој е Бајрам во македонската политика...

НиКолА ГруевсКи

премиер

Д

емократијата и слободата во Македонија се одамна надмината тема“... Одмината, премината или надмината, премиерот веројатно си знае најдобро.

БрАНКо ЦрвеНКовсКи

лидер на СДСМ

Н

е си одам додека не го поразам Груевски“... Црвенковски во играта „си одам - не си одам“, во која ставот го менува минимум еднаш неделно, во моментов е во фазата која значи дека никогаш нема да замине од СДСМ.

twitter 1 Александар@pipelinmkd

Најди 50 луѓе и имаш 2000 евра. #избори

2 Иво | NV.mk@thacasper

Замисли го изберат Бранко за папа, ќе им ја приватизира црквата и ќе и го смени името и знамето до крајот на неделата

3 Маркоу@vuckomarkovic

#MK Вестите се состојат од три дела : Анти-СДСМ дел, Лопати и Црна хроника. Во превод: Они не чинат, ние нешто правиме, ќути може и полошо.

Габриела делова gabriela.delova@kapital.mk

Ќе остане ли само сеќавање споменот на Ѓинѓиќ?

Д

еновиве Србија, но и Балканот се сеќаваше на поранешниот премиер на Србија, Зоран Ѓинѓиќ, кој по цела деценија од убиството прерасна во политичка икона, чии дела и зборови воодушевуваат и ден денес остануваат длабоко врежани не само во меморијата на политичарите, туку и кај најобичниот граѓанин. Големината на еден лидер како што беше Зоран Ѓинѓиќ можеби најмногу се гледа од фактот што и десет години од неговото убиство останува незаборавено и болно сеќавање за сите во регионот. Плејадата од народ која деновиве кога се одбележуваа десет години од неговата смрт ги преполни улиците во Белград јасно покажува дека и денес Ѓинѓиќ останува лидер вреден за паметење. А обидот дел од политичарите на Балканот да го имитираат, тест на кој беа оценети како лоши глумци и испит на кој паднаа пред народот, се потврда дека Ѓинѓиќ навистина претставува политички пример кој секој сака да го следи. Но, она што за жал, ниту еден од нив не сака или навистина не може да го види, секако, е тивкото жалење на граѓаните и пораката што ја открива крикот на народот по политичар како Ѓинѓиќ. Не само српскиот, туку целиот. Балканскиот. На регионот не му треба имитација и цитирање на мислите на Ѓинѓиќ. На регионот му требаат лидери со слична енергија. Лидери со визија за иднината, а не оптоварени со минатото. Балканот има потреба од политичари кои неуспехот на државата нема да си го подаваат како жежок костен еден на друг, туку од неуспехот ќе изградат успех. Или со зборовите на Ѓинѓиќ: „Нам ни е потребен јак лидер. Лидер кој го критикуваме. Чии потези ги исправуваме. Лидер кој дозволува да биде критикуван. Лидер кој не ги казнува оние кои го критикуваат“. Ќе дозволи ли Балканот простор за ваков лидер, или уште долго ќе остане во политичкиот мрак, во кој нискоинтелигентната и празна реторика на политичарите ќе одлучува за иднината на генерациите што следуваат?

Капитал број 698 15.03.2013

32

www.kapital.mk

интервју разговарал

Катерина Синадиновска katerina.sinadinovska@kapital.mk

фотографија:

ивана Кузмановска

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

Н

ајавивте 10.112 проекти за овие локални избори, па ви пресметаа дека за четири години мандат треба да изработувате тоа по седум проекти дневно, што мора да признаете, прилично е амбициозно дури и според вашата логика на работа 24/7. Станува збор за 10.112 проекти предвидени во програ мите на 70 кандид ати за градоначалници. Тоа значи дека 70 општини ќе имаат обврска да ги спроведуваат програмите зад коишто стои со целиот свој кредибилитет раководството на ВМРОДПМНЕ. Програмите не се напишани од рака, не се направени за три дена како што опозицицијата се обидува да каже. Напротив, програмите се направени во голем дел од страна на граѓаните, станува збор за нивни идеи и идеи на кандидатите. Тој материјал заедно беше на разгледување подолг период пред експертските тимови на ВМРО-ДПМНЕ. Беа согледани сите аспекти: можноста да се реализираат, финансискиот капацитет на општините, буџетското планирање. Не сакаме да се доведеме во ситуација да предложиме некој проект за којшто таа општина нема финансиски средства за да го реализира и сето тоа што е напишано во прграмите на ВМРО-ДПМНЕ е со целосен кредибилитет како проект и е возможно да се реализира. Во досегашниот период покажавме дека сме партија којашто работи по проекти и по мерки. Само во периодот додека СДСМ штрајкуваше по улиците Владата на Република Македонија пратениК и диреКтор на Центарот за КомуниКаЦии на вмро-дпмне спроведе 40-ина мерки коишто имаат ислучително значење за граѓаните, така што јас верувам дека врз база на она што досега сме го покажале како капацитет граѓаните не се изненадени од предложените 10.112 проекти.

XX Во кои општини очекувате сигурна победа, а за каде ќе има неизвесна битка? Како партија, имаме еднаков пристап кон сите општини и во досегашниот период, ако ја ана-

IlIja DImovskI ZaD na[Ite kanDIDatI I proektI stoI kreDIbIlItetot na GruevskI I rakovoDstvoto na vmro–Dpmne!

www.kapital.mk

Капитал број 698 15.03.2013

Пратеникот и директор на Центарот за комуникации на ВМРО–ДПМНЕ, Илија Димовски, во интервју за „Капитал“ објаснува зошто овие избори се со силна политичка тежина, но и зошто не смее да се дефокусира јавноста од важноста на локалните проблеми... лизирате активноста на Владата, ќе видите дека активноста на ВМРО-ДПМНЕ преку Владата е комплетно децентрализирана во секој сегмент. Во сегментот на отворање фабрики имаме резултати во Демир Хисар, Битола, Кавадарци, Штип, наскоро ќе почне со изградба нова фабрика во Велес, во индустриската зона Бунарџик. Ако разгледувате од аспект на изградба и реконструкција на училишта, исто така секаде се присутни резултатите или делата, попопуларно наречени во согласност со нашиот слоган. Ако разгледувате изградба и реконструкција на локални патишта и општини, исто така во сите општини може да ги пронајдете делата на ВМРО-ДПМНЕ и во сите останати сегменти коишто се од интерес за граѓаните во овој период. Поради тоа и поради целокупниот генерален позитивен однос што го има ВМРО-ДПМНЕ во оваа кампања, а настапува со конкретни реализирани дела и со конкретни издржани проекти за следниот период, ние очекуваме убедлива победа без да сегментираме дали во одредени општини ќе име предност или ќе има битка. Убедливата победа ќе биде базирана на тоа дека ВМРО-ДПМНЕ е политичка структура којашто нуди проекти врз база на кредибилитет на извршени дела. Нема град каде што не можете да најдете завршени големи проекти. Од другата страна имаме политичка структура којашто прво не сакаше да оди на локални избори, ги прогласуваше локалните избори за небитни, незначајни. Замислете едни избори коишто се најзначајни за граѓаните затоа што се однесуваат на власт за најблиското ниво до граѓаните, којашто треба да ги сервириса најосновните потреби на граѓаните, тоа за СДСМ се небитни избори. Освен тоа, целиот деструктивен однос којшто го имаа во последните три месеци со блокади, со бојкоти, со агресивно однесување, со закани, со герилски војни, со кршење државен имот, а како додаток на тоа и политичката капитулација којашто ја направи Бранко Црвенковски, јас сум сигурен дека ќе резултира со сериозна и значајна казна од граѓаните на една таква политичка структура. Сигурно оние општини раководени од опозицијата ви се посебно поле на интерес. Во Карпош има интересна ситуација, таму опозицијата практички, има двајца кандидати – Стевчо Јакимовски и Андреј Петров. Веројатно, резултатот за таа општина ќе го очекуваме во вториот круг, каде што ќе видиме кој од тие двајца опозициски кандидати има поголема сила да влезе.

Стевчо Јакимовски не е наша опција!

XX Вистина ли Стевчо Јакимовски смета на поддршката на

ВМРО-ДПМНЕ? Нема апсолутно никаква вистина. Напротив, Стевчо Јакимовски е многу пожолчен во критиките наспрема власта од тоа што бил Андреј Петров во последниот период.

XX А ако Андреј и Стевчо влезат во вториот круг? Која ќе биде вашата опција тогаш? Ние имаме една единствена опција за оптшина Карпош, а тоа е Јагнула Куновска, којашто ќе биде дел од тимот на Коце Трајановски, како што беа сите општини во Скопје и како што ќе бидат сите општини во Скопје.

XX Најавувате дека ќе го освоите цел град Скопје? Очекуваме тој тим на градоначалници, предводен од Коце Трајановски, да продолжи со сите инвестиции коишто практички, му го сменија ликот на Скопје. Би сакал да се навратам за Карпош. Од една страна, Владата на Република Македонија и градот Скопје, предводен од Коце Трајановски, имаа огромни капитални инвестициии во општина Карпош: реконструкција на булеварите Илинден, Теодосиј Гологанов и Манапо, реконструкција на булеварот Партизански одреди, завршување на изградбата на спортската сала Борис Трајковски, реконструкција на базенот Младост, најавена е изградба на аквапарк, донесена е странска инвестиција Сити мол, којашто му го менува карактерот на Карпош, како многу пожива и интересна дестинација и за граѓаните на Скопје, но и за граѓаните надвор од Скопје и надвор од Република Македонија. Инвестиравме во реконструкција на опожареното училиште Јан Амос Коменски, како Влада. Од друга страна имате локална самоуправа предводена без разлика дали од Стевчо Јакимовски или од Андреј Петров, којашто се занимава со бехатон-плочки и продажба на парцели на сомнителни инвеститори. Тоа е разликата, тоа ќе го мерат граѓаните. Ние не го спориме бехатонот, не ги спориме цвеќињата, но разликата во обемот и значењето на проектите направени од страна на Коце Трајановски, направени од страна на Владата на РМ и она што го направиле Стевчо и Андреј во изминатите десет години е стотици пати поголемо. Затоа очекувам овој пат и во Карпош, како и во другите општини, нашиот кандидат Јагнула Куновска да ја добие поддршката од граѓаните. Така и генерално во сите општини каде што СДСМ е на власт. Куманово е општина којашто 20 години ја води СДСМ, каде што имате ѓубре на секој чекор, каде што нема паркинг, каде што улиците се искршени, каде што немате јавно осветлување и при секој помал дожд Куманово се поплавува. За Охрид не сакам да зборувам, очигледно е дека локалната самуправа таму се занимаваше само со легализацијата на дивоградбите, за коишто дебело наплаќаше. Градоначалникот Петрески беше на таа позиција осум

интервју

33

години и за тој период не успеа да ја раздолжи општината. Таа општина с$ уште е длабоко заглавена во долгови. Покрај целото заличување на Струмица со палми, за коишто во Скопје н$ критикуваат, со фонтани за коишто истиот Заев во Скопје н$ критикува, Струмица на секој помал дожд се поплавува, Струмица има суштински проблеми.

XX Заев најави седум нови индустриски зони, триесет фабрики, од коишто осум веќе имаат градежни дозволи... Дали вие се сеќавате на истото ветување и пред четири години? Ништо нема од тоа. Кога Заев требаше да одлучи дали му е интерес Струмица или му е интерес кариерата на Бранко Црвенковски, Заев одлучи да ја спасува кариерата на Бранко Црвенковски.

XX Гледаме министри, пратеници, партиски раководства... Која е политичката тежина на овие избори? И вие и СДСМ велите дека се референдум... Прво, локалната власт не е обична. Таа е најбитна, најзначајна за граѓаните, таа ќе ги решава секојдневните проблеми на граѓаните. Второ, вклученоста на целиот тим на ВМРО-ДПМНЕ, од претседателот Никола Груевски, преку Извршниот комитет, преку министрите и другите фунцкионери во државната власт значи дека ние целосно со нашиот кредибилитет стоиме зад нашите кандидати и нашите програми.

XX Но, нели е тоа логично? И оние на СДСМ и оние на ДПА, на ДУИ го имаат кредибилитетот на нивните партии... Разликата со СДСМ е во тоа што зад нивните кандидати нема кредибилитет. Граѓаните знаат да разликуваат, поради тоа што во која сфера сакате да мериме кој има подобри резултати за граѓаните, јас сум сигурен дека на граѓаните ќе им биде многу лесно. Ако ги прашате пензионерите што мислат, која влада или која партија направила подобро за нив, одговорот е јасен. ВМРО-ДПМНЕ ги зголеми пензиите за 42%, СДСМ ги намали за 8%. Кандидатот на СДСМ во Велес или во Штип, Здравко Коцев или Аце Коцевски, со кој кредибилитет ќе побараат поддршка од пензионерите. Та, нели нивната партија во којашто тие веруваат и чии кандидати се им ги намалила пензиите. Во здравството воведовме бесплатно осигурување за ранливите категории граѓани. Во неколку наврати ја намаливме цената на стотици и стотици лекови, го намаливме ДДВ за лековите од 18% на 5%. Со кој кредибилитет нивниот кандидат Менде Димески во Битола или Хари Локвенец во Прилеп ќе излезат пред граѓаните и ќе кажат - јас го имам кредибилитетот на СДСМ. СДСМ нема кредибилитет во дела, нема кредибилитет во мерки, нема кредибилитет во реални проекти коишто ги оставила зад себе. СДСМ има едно тешко бреме, наследство од приватизацијата, од транзицијата, со којашто се нанесе директна штета на 200.000 вработени, подоцна невработени и уште најмалку толку коишто индиректно ја преживуваа целата таа тегобност од времето кога СДСМ беше на власт. И трето, во политичка смисла, тоа што и во суштина, беше вашето прашање, да, како и на минатите парламентарни избори ние сме сигурни дека во Македонија има потреба да се смени политичкиот дискурс, политичкиот правец, политичката

Капитал број 698 15.03.2013

34

www.kapital.mk

интервју

дебата меѓу партиите. Но, во исто време сме свесни дека с$ додека опозициската гарнитура ја водат луѓе кои раководеа со Македонија на почетокот на деведесеттите години, како Бранко Црвенковски, како Тито Петковски, како Љубчо Георгиевски, не може да се смени политичката дебата, не може да се смени политичкиот правец во Македонија. Зошто?

XX Вие „плачете“ по силен противник во случајов? Некој што ќе може да ве победи? Не е ли тоа малку иронично? Н и е з н а е м е д е к а д о д е к а Б р а н ко Црвенковски... Не е иронично, апсолутно не е иронично. Јас ова сум го пишувал многу пати во моите колумни. Додека Бранко Црвенковски е лидер на СДСМ и додека до него стојат Тито Петковски и Љубчо Георгиевски, ВМРО-ДПМНЕ нема никаков проблем, ама единствено ако гледа низ призмата на својот партиски интерес. Она што е проблем е тоа што Македонија има генерални последици од тоа што во другата политичка структура имате политичари коишто се подготвени да предизвикаат насилство на улиците, не зборуваат за конкретни мерки, се занимаваат со некои илузорни проблеми. Ние знаеме дека ако на страната на СДСМ дојдат нови луѓе со подобри стандарди, едуцирани во странство, коишто знаат што се проекти и мерки, нам ќе ни биде потешко во битката со нив.

XX Но, алтруистички се подготвени да ја жртвувате власта само за Македонија да добие силна опозиција? Но, целта на ВМРО-ДПМНЕ не е да биде на власт. Целта е Македонија да напредува. Затоа, се надеваме дека на овие избори на Црвенковски конечно ќе му стане јасно дека завршило неговото време.

Терминот популистички мерки за мене е неприфатлив XX Имам неколку конкретни прашања. Ги споменавте Вие пензионерите, како интересна група гласачи на сите избори. Сега пред избори пензијата им е зголемена за 500 денари, пред неколку дена бесплатни 212 лекови... Ја темелите ли прилично големата сигурност во

победата на ваквите популистички мерки, коишто ги практикувате редовно пред избори? Покачувањето на пензиите и на социјалната помош е плод на донесен закон во Собранието на Република Макеоднија во декември лани, така што ако некој не знаел, треба да се потсети.

XX Па вие во декември знаевте дека ќе има избори во март, не е спорно. Да, но факт е дека во континуитет ние секоја година ги покачуваме пензиите. Воопшто не е релевантно дали има избори или не.

XX Буџетот! И начинот на којшто се трошат државните пари и целите за тоа... Ј а с с ум с и г у р е н д е к а т о а м н о г у концентрирано и свесно во еден период на светска економска криза и европска должничка криза Владата успешно го прави, затоа што оценките не доаѓаат само од внатрешни екперти, оценки доаѓаат и од Светска банка и од Меѓународниот монетарен фонд. Нормално е државата да успее да им обезбедува подобри услови на граѓаните, а тоа се прави со паметни политики, со внимавање.

XX Со задолжување за социјални мерки? Не би рекол.

Трагикомично е Црвенковски нас да нè обвинува дека ќе го смениме името!

XX Повторно сме сведоци на една негативна кампања со лични навреди. Ништо поразлично од тоа што го кажуваат претставници на меѓународната заедница за опозицијата е тоа што го кажува ВМРО-ДПМНЕ. ВМРО-ДПМНЕ кажува дека однесувањето на СДСМ предизвикува нарушување на меѓународнит углед на државата. Однесувањето на СДСМ & дава аргументи на Грција во својата битка да го стопира интегрирањето. Денеска кога го правиме интервјуто има изјава од Аврамопулос, министерот за надворешни работи на Република Грција, којшто се повикува на внатрешната состојба во РМ како аргумент зошто не треба Македонија да напредува во евроинтеграциите.

XX Кога веќе сме на таа тема, интересно е како тоа СДСМ наеднаш стана најголем поборник за името... Прво, ако Груевски имал намера да биде „предавник“, имал седум години за да го направи тоа. Второ, зад Груевски има десет години јасен, кристален и искрен

став во однос на прашањето за името. Од 2004 година до 2013 година ставот на претседателот на ВМРО-ДПМНЕ и на партијата е идентичен. Вие во тој период на СДСМ можете да му најдете најмалку пет-шест различни ставови во однос на прашањето за името, од тоа дека прифаќаат герографска одредница, дека прифаќаат политичка одредница, дека за шест месеци ќе го решат прашањето со Грција, дека треба „да се свитка кичмата“, па да не навлегувам во нивните експерти, како што е Грчев, Фрчковски итн. коишто уште повеќе одеа понатаму со понудата за Грција до тоа дека е небитно решавањето на прашањето за името, ние идентитетот сами секој сам сме си го носеле итн. И на крај, пак да мериме по дела. Не е Груевски тој којшто го смени името на Република Македонија во FYROM, тоа е Бранко Црвенковски.

XX Сепак, за Струга и за Кичево успеавте некако да најдете заеднички јазик? Коалицијата во Струга и во Кичево е плод на интересот на гласачите на двете партии. Јас сум сигурен дека нема гласач на ВМРО и гласач на СДСМ во Струга и во Кичево којшто не го посакуваше овој резултат и среќен сум зашто е постигнат овој резултат на меѓусебно разбирање. Пак ќе потенцирам, тоа е плод на интересот на граѓаните во Струга и во Кичево.

XX Но, не е плод на рамковна Македонија. Нели е тоа слика за поделеноста на државата во два етнички блока? Видете, ВМРО-ДПМНЕ никогаш не се согласи со Законот за територијална оргнизација на единиците за локална самоуправа. Кога се носеше тој закон во 2004 или во 2005 година бевме остро против, затоа што се нацртаа вештачки граници на Струга, Кичево и Скопје, Скопје стана двјазично со припојување на Сарај, а одвојување на Илинден и Петровец. Сарај е подалеку од Илинден и Петровец до центарот на Скопје, а во Струга и Кичево вештачки се направија некакви конгломерати со по неколку општини од нивната околина за да се зголеми бројот на албанските гласачи во двата града. За жал, тој закон е закон којшто се гласа по Бадинтер и не може да биде променет затоа што нема да најдете пратеници Албанци коишто би гласале ретрограден аспект, односно враќање на состојбата којашто била. Мислам дека тука СДСМ со децении ќе го носи гревот за донесување еден таков закон за територијална организација и среќен сум што сега прв пат успеаја да слушнат дека и нивните гласачи бараа СДСМ да ги

Димовски вели дека Бранко Црвенковски мора да замине од лидерската позиција на СДСМ и таму да им дојде некој достоен противник, оти како што вели, Црвенковски никогаш нема да може да ги победи! На прашањето како е можно власта да се бори за реформа на опозицијата, ако тоа оди на штета на нивен рејтинг, тој вели – ВМРО–ДПМНЕ нема цел да биде на власт по секоја цена, а со Црвенковски губи Македонија

www.kapital.mk

Капитал број 698 15.03.2013

интервју поддржи кандидатите на ВМРО-ДПМНЕ во Струга и во Кичево.

Не верувам дека Талат Џафери ќе биде различен од кој и да е министер од ДУИ XX Прилично бурно во јавноста помина новиот министер за одбрана, Талат Џафери. Тешко ви е да му го продадете ова на вашето членство како „вина на Бранко“ или како обид за помирување? Ќе ви влијае на резултатот? Концептот на виктимизација, односно на обвинување на индивидуална основа е проблематичен поради тоа што јас во моето политичко фукнционирање во Парламентот во изминатите десет години не видов разлика меѓу ставовите на Талат Џафери и Теута Арифи, не видов разлика во дејствувањето на Џеват Адеми и Мермира Мехмети, затоа не прифаќам дека некој повеќе или помалку носи индивидуална одговорност за политичките ставови. Системот на одбрана на Република Македонија е реководен од повеќе центри. Претседателот, како врховен командант на армијата и на сите вооружени сили, началникот на Генералштабот на армијата - ние имаме заменик-началник на Генералштабот кој е Албанец - и Министерството за одбрана. Тие се трите сегменти коишто имаат интегрирани, но јасно дефинирани надлежности кој над што има надлежност. На крај на краиштата, Фатмир Бесими не бил командант, односно не знаеме дали бил или не бил, но не е битно, ирелевантно е, но со голем дел од неговите постапки ВМРО-ДПМНЕ јасно не се согласуваше. Така што, не верувам дека Талат Џафери ќе биде различен министер од Теута Арифи или од некој друг.

XX Не ми одговоривте ќе изгубите ли гласови за ова? Не.

Градоначалниците имаат силна улога во привлекувањето странски инвестиции XX Силно ги користите странските инвестиции во кампањата. Колку се тие заслуга на градоначалниците? Прв о, ние нас тап у в а ме како тим, кредибилитетот на Груевски е кредибилитет на ВМРО-ДПНЕ и на владиниот тим. Така и постапуваме. Но, второ, доколку во Штип општината не си ја завршеше работата со урбанизацијата на просторот каде што сега се гради Џонсон контролс, немаше да се изгради таа фабрика. Доколку во Кавардарци општината не си го завршеше својот дел од работата, исто така немаше

да се гради Дрекселмајер. Или во Битола. Додека сериозно внимаваме на кондицијата на државните фирми, нашата идеја беше да донесеме гринфилд-инвестиции. Да донесеме инвестиции коишто ќе градат реални фабрики, а тоа можете да го видите. Во Битола се гради Комберг и Шуберт. Тоа постои, не е фиктивно. Утре да отидете на слика ќе го донесете во вашиот весник. Дрекселмајер во Кавадарци се гради, постои. Џонсон контролс втората фабрика во Штип се гради, Џонсон контролс во Скопје постои и работи. Џонсон Мети е фабрика којашто има најголемо учство во извозот и во увозот на Република Макеоднија. Поради таа фабрика, којашто ја донесе оваа влада, ние за прв пат минатиот месец имавме балансирање во позитивна смисла на дефицитот на РМ – соодносот меѓу извозот и увозот го подобривме за 7%. Исто така Текнохозе, Кемет елетроникс, Мадерсон груп...

XX Мадерсон не е изградена! Во рекламата велите дека е! Но, ќе почне да се гради. Во Велес наскоро ќе почне да се гради германска фабрика којашто ќе вработи 600 луѓе. Тоа е реалниот начин. Во исто време, се обидуваме да ги подобриме условите за домашните инвеститори. Донесовме низа мерки поврзани со кризата коишто значат релаксација и либерализација на условите за стопанисување. Ние имаме реален пораст на домашното инвестирање.

На крај на кампањата ќе имаме математика колку сме потрошиле XX Со исклучок на Стевчо Јакимовски, опозицијата не се рекламира... Денеска видов и спот на Либералната партија.

XX Колкав ви е буџетот за кампањата? Тоа е работа којашто се менаџира во од. Ние ги имаме ценовниците коишто ги имаат понудено сите субјекти на пазарот. Тие се јавно достапни, пријавени се во Советот за радиодифузија и доколку некој сака да дознае колку средства троши ВМРО-ДПМНЕ за кампањата, многу лесно може да дојде до математиката.

XX Но, вие ја имате математиката, зошто не нè поштедите од копање по тие информации? Не, ја немаме математиката, на крај ќе ја имаме и ќе биде јавно објавена. Ќе биде достапна документацијата и ќе биде доставена до сите надлежн државни органи. Тоа што СДСМ с$ уште не е присутна по медиумите мислам дека е плод на нивната политичка затеченост во

35

конкретната ситуација. Тие немаа намера да одат на локални избори, па ги натераа да одат на локални избори некои други фактори и останаа без кампања.

XX Вашиот долг од минатите избори е 3,5 милиони евра уште? Она што сакам да го потенцирам во врска со долгот, којшто дел е покриен, дел с$ уште е реален како долг, е фактот дека тоа се книжени, да се изразам сметководствено, книжени односно примени фактури на ВМРО-ДПМНЕ за коишто е платен ДДВ. Тоа значи дека с$ што државата требало да наплати по основ на облигационите односи меѓу ВМРО-ДПМНЕ и субјектите, државата наплатила. Тоа значи дека си имаме расчистено како долг кон државата. Долговите коишто се останати се останати врз база на облигациони односи, врз база на должничко-доверителски односи, коишто со тек на време се обидуваме да ги надминеме и да ги решиме.

Одлуката на Вељановски на 24 декември беше тешка, ама исправна XX Не признавате, но странците се исклучително јасни во констатацијата дека за тоа што се случи на 24 декември одговорноста на власта не смее да се амнестира. Ние дојдовме до 24 декември како плод на една дваесетдневна хистерична и панична комбинација од агресивни однесувања на колегите на опозицијата. Јас лично бев нападнат, други колеги и колеги беа нападнати. Државен имот беше кршен. Нам и мене лично ми беше оневозможено да влеземе во собраниската сала и да одржиме седница. Тоа значи дека не мене, туку кредибилетот којшто 10.000 граѓани го дале за мојот пратенички мандат бил оневозможен да го каже својот став преку дискусија или преку гласање по однос на релативно значајни теми во оваа држава.

XX Па затоа требаше да вратите со сила? Јас знам дека тоа што се случи на 24 декември беше немила сцена и никој не посакувал да се дојде до таква ситуација. Јас го разбирам и ја поддржувам одлуката на господинот Вељановски, којашто значеше воведување ред во Собранието, овозможување на Собранието да работи и на крајот на краиштата, брзо решавање на политичката криза којашто имаше опасност да прерасне во граѓанска криза. Секој нареден ден на таква хаотична ситуација во Собрание ќе значеше посилен потенцијал за прелевање на насилствата на улица. Тогаш одговорноста на власта ќе беше многу попроблематична и поголема.

капитал број 698 15.03.2013

36

www.kapital.mk

политика

Duri 2/3 od administ za EU na pogre{ni p Дека администрацијата во земјава од година во година с$ повеќе личи на партиски штаб, каде што се собрани заслужените гласачи од изборите на секоја од партиите, веќе одамна е јасно. Но, податокот кој го посочи Делегацијата на ЕУ во земјава дека поради честата промена на кадрите, со с$ почестите избори, трпи користењето на ИПА-фондовите, е само уште една потврда дека партискиот интерес останува над државниот. Ваквата критика, велат познавачите, е знак за одговорност од надлежните пишува:

Габриела Делова

gabriela.delova@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на капитал

Д

ека администрацијата во земјава од година во година с$ повеќе личи на партиски штаб, каде што се собрани заслужните гласачи од изборите на секоја од партиите, веќе одамна е познат факт со кој речиси секој од нас веќе е помирен. Земањето партиска книшка за обезбедување работно место, стана фраза која с$ почесто ја слушаме меѓу младите. Но, феноменот на кој посочува Европската делегација, дека по секои избори, кои во Македонија се с$ почести, се менуваат вработените во државните институции е проблем кој сметките им ги поматува не само на македонските граѓани (кои се жалат на неефикасна администрација), туку и на Делегацијата на ЕУ во земјава која со години вложува силни напори да н$ научи како најдобро да ги искористиме парите достапни од Европската унија. Проблемот со вакво мигрирање, кое веќе е дозволено и со закон, секој вработен да има дозволен

транзит од една во друга институција (кога принудно, кога по своја желба), од Европската унија го детектираат, како еден од низата проблеми, за недоволната искористеност на европските пари. Всушност, примери за мигрирање на вработените од една во друга институција, или целосно нивно заменување со нов кадар, во Македонија с$ почесто има. Последен таков пример, на кој посочуваа дури и вработени во Владата, е поставувањето на сега поранешниот вицепремиер за евроинтеграции, Теута Арифи, и нејзината, како што многумина ја нарекуваа „албанизација“ на секторот, кога дотогаш вработените во Секретаријатиот беа префрлени во други институции, или во други сектори, а нови, по желба на вицепремиерот беа

646

работат во министер ствата другите владини тел и а

поставени во Секретаријатот за европски прашања. Меѓутоа, обучени лица за ИПА ова не е пример само при смена на македонски министер со албански, туку и при смената на власт на македонските партии исто така, велат поранешни вработени во Владата и во Секретаријатот за европски прашања.

1.176

www.kapital.mk

Капитал број 698 15.03.2013

политиКа

37

tracijata obu~ena pozicii vo Vladata?! и државните институции со ЕУфондовите од една страна сме задоволни, но од друга не сме. Во последните години имаме постигнато многу, работиме подобро, но мораме да бидеме искрени и да кажаме дека прогресот е многу бавен. Постојано работиме со Владата на зголемување на ефикасноста и се надеваме дека наскоро ќе се забрза овој процес. Беше потребно долго време да се подготват вработените во институциите, за да може да се започне со проектите“, велат од Делегацијата.

Кадар има, но не се користи соодветно!

Според нивните проценки, дури 70% од вработените во Секретаријатот за европски прашања се сменети во последните неколку години, а само 1/3 од обучениот кадар за европски прашања се наоѓа во вистинските сектори и придонесува за реформи и напредок кон евроинтеграциите. И ваквата меѓупартиска, но и меѓуетничка борба со која партиите се правдаат пред електоратот им создава с$ поголема главоболка на странските претставници кои сакаат да н$ научат како сега, но и кога ќе бидеме дел од ЕУ, можеме најдобро да ги искористиме европските пари, кои со секој чекор поблиску до Унијата ќе бидат с$ повеќе. Така, од Делегацијата на ЕУ забележуваат на честото менување на кадрите во рамките на институциите и потребата секоја година одново да се обучува нов кадар за прашањата поврзани со ЕУ, но и за искористување на средствата од Европската унија. „Во однос на менаџирањето на Владата

Македонија во овие услови располага со доволно обучен кадар за подобро искористување на еворпските пари, велат познавачите. Но, прашањето е, велат тие, колку вистински се искористува нивното знаење. Директорката на Институтот за европска политика и поранешна вработена во СЕП, Малинка РистевскаЈорданова тврди дека Македонија има доволно луѓе, но дека поради политички причини тие не се дел од тимот кој работи на прашањата поврзани со евроинтеграциите. „Промената на кадорот на кој укажува и Делегацијата на ЕУ, многу влијае на искористувањето на парите. Ако само во СЕП 70% од кадарот е променет во последните години, јасна е сликата колку се менува кадарот во целата администрацијата. Но, овде проблемот не е дали имаме доволно луѓе, туку што тие не се користат од политички причини. Ние имаме доволно кадар, но не го користиме соодветно. Во моментот, според моја слободна проценка, се користи само 1/3 од кадарот обучен за прашања поврзани со Европската унија“, вели Ристевска-Јорданова. Поранешниот вицепремиер Ивица Боцевски, пак, вели дека во негово време (2008 година) немало промени во кадарот, но смета дека за недоволната искористеност за ИПА-фондовите треба да се бара одговорност од надлежните. „Додека јас бев вицепремиер за евроинтеграции немаше многу промени на кадарот кој беше задолжен за прашањата поврзани со

искористувањето на фондовите од ЕУ. Исто така верувам дека Македонија има доволно обучен кадар за ИПАфондовите. Оттука за недоволното искористување на средствата треба да се бара одговорност кај луѓето што работат на оваа проблематика, почнувајќи од вицепремиерот за евроинтеграции па с$ до последното лице задолжено за овие прашања“, вели Боцевски. Дека Македонија навистина има доволно обучен кадар покажуваат и податоците од Секретаријатот за европски прашања. Тие за „Капитал“ откриваат дека во моментот во Македонија располага со 1.167 обучени лица. Од нив, 646 се од министерствата и другите владини тела, 321 учесник од општините, 134 од НВО секторот и 66 од бизнис-секторот. Само во СЕП во моментот има 23 ИПАобучувачи. Дополнително, според усвоениот буџет на СЕП, годинава ќе се спроведат уште 100 обуки за ИПА-фондовите, а за таа намена се предвидени 37.397 евра. Но, освен Секретаријатот за европски прашања, во рамките на Владата постои и Ревизорско тело за ревизија на инструментот за претпристапна помош со вкупен буџет (предвиден за 2013 година) од 591.463 евра. Согласно со описот на работа, ова тело е самостојно и независно правно лице, чија цел е успешна реализација на надлежностите кои произлегуваат од Законот за ревизија на инструментот за претпристапна помош (ИПА), реализација на планираните ревизии и задачи утврдени со Годишните работни планови за ревизија по ИПА-компоненти за 2013 година. Во моментот во ова тело работат 28 лица. Но досега, барем пред јавноста, ниту имало извештај за неговата работа, ниту пак препораки за тоа како да се подобри искористеноста на европските пари како од државните институции, така и од приватниот и невладиниот сектор. Од Ревизорското тело за ревизија на ИПА во одговор за „Капитал“ изјавија дека „извештаите и мислењата на ова тело не се објавуваат на интернет-страницата. Истите се доставуваат до надлежните генерални директорати на Европската комисија и до одговорните лица надлежни за ефективно функционирање на системот за управување и контрола со ИПА во РМ, а тоа се Надлежниот координатор за акредитација - НКА и Национален координатор за авторизација НАО“, велат оттаму.

Балканот повторно се здружува Информациите кои Ви се потребни за подобро работење во балканскиот регион секој работен ден, наутро, Ви ги испраќаме на e-mail или прочитајте ги на www.biznis-plus.com Нарачка и повеќе информации на: pretplata-mk@biznis-plus.com или на телефон: +389 2 3298 110

1

месец бесплатно!

капитал број 698 15.03.2013

38 балкан бизнис и политика

www.kapital.mk

Vistinski Деценија оД смртта на зоран poliЃинЃиќ ti~ar, vo pogre{no vreme

\in\i] ~ovekot koj saka{e

da go promeni svetot!

o

www.kapital.mk

капитал број 698 15.03.2013

балкан бизнис и политика

39

Деновиве Србија, но и регионот одбележуваат десет години од смртта на Зоран Ѓинѓиќ, цитати по кој останува политичар, филозоф и поранешен премиер запаметен Ѓинѓиќ: на Србија, човекот кој важеше за нетипичен Јас можеби сум тежок за соработка, па моето политичар за балканските простори, човек чија образложение за тоа е: од луѓето визија, идеали, и сонот да го промени светот барам исто што и од самиот себе значи максимум. и ден-денес остануваат неоспорени. Јас целиот живот се определувам. „Капитал“ преку погледите на неговите Животот, особено во политиката, е постојан процес на донесување пријатели, политички противници, колеги и одлуки и преземање одговорност. соработници го портретира Ѓинѓиќ, неговата Меѓутоа, луѓето не го сакаат тоа. Мнозинството луѓе донесуваат европска визија и погледите за тоа што за него мал број одлуки, а останатиот значеше вистинска современа, модерна го оставаат на недефинираните состојби. Тоа ја не го трпам. и демократска држава Бара од луѓето да бидат „за“ или

“ “

пишува:

Габриела Делова

gabriela.delova@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на капитал

"Н

а Балканот постои горка шега која гласи: ’Земи ја најмрачната од сите свои прогнози и можеш да бидеш сигурен дека ќе се оствари‘. Не е никаков проблем, кај нас да се биде пророк ако си доволно песимистички расположен. За жал, и некои од моите прогнози за иднината на нацијата се исполнија. Но, јас се надевам дека времето на песимистички прогнози лежи позади нас и дека нашата земја ќе го пронајде патот кон Европа". Ова можеби е еден од најпознатите цитати на поранешниот премиер на Србија, Зоран Ѓинѓиќ, кој, за жал, и десет години по неговата смрт останува важечка формула за регионот. Неговата желба и визија за оптимистички и светли сценарија, за револуционерни промени, се чини, уште долго ќе го чекаат топлиот изгрев над Балканот. А токму неговата прерана смрт, е само уште еднаш потврда дека Балканот, с$ уште, не е созреано тло за политичари кои со својот капацитет и интелект можат да ги придвижат државите кон она што се нарекува современа цивилизација, вистинска демократија и успешна држава. Политичари кои се подготвени за темелни промени. На крајот, за жал, и еден од ретките политичари, кои мораше да умрат за да станат сакани, почитувани. Европска иднина за Србија, надминување на мрачното минато, беше најголемиот сон на Ѓинѓиќ. Неговиот млад, но сепак искусен и енергичен дух беше подготвен на длабоки реформи, дела и активности со кој, како што велеше и самиот тој, сакаше да го промени светот. Неговата проникливост и визија

дека промената на менталитет ќе биде тешка, дека таквата промена бара поинаков образовен систем и нови културни вредности, верувајќи дека тоа најмногу е можно преку информатичкиот сектор, го седна на иста маса со Бил Гејтс сакајќи да разговара за вложувањата во Мајкрософт во Србија. „Јас сметам дека да се занимаваш со политика значи да преземеш одговорност, а не да седиш во црква. Мојата политичка линија е иста веќе 30 години: се залагам за урбано, цивилизирано и европско друштво, а против диктатура. Она што ме прави поразличен од другите, тоа е дека во Србија интелектуалците следат и анализираат пушејќи и негодувајќи. Јас сакам да го променам светот“, беа зборовите на Ѓинѓиќ. Всушност во мал дел и успеа во својата визија. Ако ништо друго, Ѓинѓиќ е „виновникот“ кој го поплочи европскиот пат на Србија и дозволи до израз да дојде европското политичко крило во Србија. Од земја каде што евроскептицизмот беше најшироко распространет на Балканот, а национализмот силен како оној од минатиот век, Ѓинѓиќ успеа да ги посее корените на европска и демократска земја. Несомнено, на чекор од датум за преговори, Србија денес ита по тој пат. Неделава, Србија, Балканот, целиот регион, па и Европа се сеќава на една од можеби, најмаркантните личности на Балканот, лидер кој ќе се памети со години нанапред.

Кој е Зоран Ѓинѓиќ?

Зоран Ѓинѓиќ е роден на 1 август 1952 година во Шамац, Босна. Дипломирал на филозофскиот факултет во Белград во 1974 година, а докторирал во 1979 на Универзитетот во Констанца во Германија каде што и работел како асистент. Ѓинѓиќ се смета за архитект и мотор на Демократската опозиција на Србија, каде што прво во 1990 година ја извршува функцијата претседател на Извршниот одбор, а во јануари 1994 година е избран и за

“

„против“. Тие тоа го доживуваат како притисок. Јас ги будам од сон, а тие не сакаат некој да ги пробуди од тој сон.

Нема ниту еден тим каде што тренерот е ист како и играчите. Тренерот не мора да дава голови, но ако тренерот нема поголем авторитет од играчите тогаш тоа не е тим, тоа е куп дечки кои играат фудбал на лединка. Затоа нашито аксиом е: Нас ни е потребен јак лидер. Лидер кој го критикуваме. Чии потези ги исправаме. Лидер кој дозволува да биде критикуван. Лидер кој не ги казнува оние кои го критикуваат.

“

Сакаме Србија во која е доволно да работите вредно и упорно за да ги остварите своите амбиции и соништа. Држава во која тоа ќе зависи само од вас и од вашата внимателност, каде што системот ќе биде на ваша страна.

“

Мислам дека поголема чест е да се влезе во историјата како генерација која Балканот го донесе во епоха на просперитет и мир, која за нашата земја трајно го реши прашањето на европското припадништво, отколку да се влезе во историјата како политичари кои успеале да го создадат суверенитетот или меѓународното признавање на својата држава. Има време и за таа суета.

“ “

Ние како народ и земја ја пропуштивме шансата во 20 век да поставиме темел за една модерна и ефикасна држава на 21 век.“ Всушност, ние немаме магично стапче. Тоа што го имаме, тоа сме ние, нашето знаење и нашата енергија, тоа е народот во Србија и неговата енергија. Со поддршка на овој Парламент, со поддршка од граѓаните на Србија јас сум сигурен дека ќе го оствариме сето тоа што го имаме во план и сетоа тоа што го изнесов во мојата програма.

Капитал број 698 15.03.2013

40 балкан бизнис и политика

Ѓинѓиќ - Милошевиќ

Н

ајголемото издигнување на Ѓинѓиќ на политичката сцена во Србија се случува по падот на режимот на Милошевиќ на 5 октомври 2000 година по 96 дена масовни протести познати под името „Отпор“, сметаат познавачите, кога неговата партијата се враќа на власт по 10 години функционирање во опозиција. Во текот на изборната кампања што следеше по падот на Милошевиќ, најблиските луѓе до Ѓинѓиќ, велат дека, иако забележан со своите инспиративни и енергични говори во текот на протестите, тој одлучува да се повлече во втор план и ја презема улогата на менаџер на кампањата. „Со цела своја сила го поддржуваше претседателскиот канидат на ДОС, Воислав Коштуница, претседател на мала партија, без влијание на изборното тело во Србија. Тоа беше знак за зрелоста на Ѓинѓиќ, изразот на разбирање на историскиот момент, човечката и политичката подготвеност општото добро да го стави над амбицијата и склоност да не бира средства за тоа. Со силен инстинкт за власта, и тоа во момент кога беше озбилно загрозена,

www.kapital.mk

неговата големина со непогрешлива точност ја почуствува само Милошовиќ. Затоа и отворено побара стрелање на Ѓинѓиќ, кој го нарече главен демон во Србија“ , пишува Милан Протиќ во „Изневерена револуција“. Во 2001 година кога доаѓа на премиерското место во Владата на Србија, Ѓинѓиќ е човекот кој го предава Милошевиќ на Хашкиот трибунал во Хаг, обвинет за геноцид и злосторнички дела против човештвото, место каде што и почина Милошевиќ на 11 март во 2006 година. Оттука, чудна иронија е што Социјалистичката партија на Србија и Демократската партија, која всушност ја сочинуваат и актуелната српска политичка коалиција, ден за ден ги одбележуваат датумите од смртта на своите некогашни лидери (11 март, смртта на Милошевиќ, и 12 март, смртта на Ѓинѓиќ). Дел од јавноста, особено блиска до партијата на Милошевиќ, дури сметаат и дека двајцата лидери, делат и ист противник - Легија, кој токму според нив е учесник во апсењето на Милошевиќ, и одговорниот убиец на Ѓинѓиќ.

специјален прилог

29 ЗДРАВЈЕ МАРТ 2013

АЛЕРГИИ како да се справите со нив?

80 25% 70%

милиони луѓе од нив не ја знаат во Европа страдаат вистинската од алергии причина за нивната алергиска реакција

од пациентите имаат проблем нормално да ги завршуваат секојдневни работни обрврски поради тегобите

18% од населението во Македонија има алергија на полен од треви

Ако ко ова е една општа слика за тоа колку раширена појава се алергиите и колкави проблеми прават не само на оние кои страдаат од нив, туку и на компаниите и институциите во кои тие работат поради сериозноста на тегобите, тогаш Капитал во следниот специјален прилог Алергии има предизвик да Ви даде одговор на неколку клучни прашања на оваа тема:  Зошто алергиите “збувнуваат” напролет и дали денес, на прагот на пролетта има начини и механизми како да се заштите од појава на алергиски реакции?  Многу често симптомите на настинка и на алергии се слични или исти. Како да ги разликувате овие две работи и да се заштите од неправилното земање терапија и одолговлекување на процесот на лекување?  Кој во Македонија стручно може да ви помогне, најпрвин точно да го детектирате типот на алергија кој Ве мачи и второ, правилно да изберете терапија која ефикасно и брзо ќе Ви помогне?  Митови и заблуди за алергиите?  Што се во Вашата канцеларија е потенцијален извор на алергиски реакции? Како вашето работно место да го направите поздраво место за работење? Повеќе информации во врска со прилогот и за комерцијално претставување во истиот обратете се на е-mail: sanja.savovska@kapital.mk или на телефонскиот број: 02 3298 110 локал 104/105

специјален прилог

ЛИЦА ЗА КОНТАКТ: ГОРДАНА МИХАЈЛОВСКА САЊА САВОВСКА

5

АПРИЛ 2013

ГРАДЕЖНИШТВО Во овој специјален прилог Капитал Ве информира:

Годинава се воведува ЕНЕГЕТСКИ ПАСОШ!  Што значи тој пасош!

 Кој го издава, а кој го добива?  Што содржи?

 Што поседувањето енергетски пасош ќе значи

во однос на цената на објектот што го поседува истиот?

“Коалицијата” банки-градежни компании во Македонија заживува.  Какви се досегашните ефекти?  Кој со кого “коалицира”?

 Какви поволности добиваат купувачите?

Мерки за енергетска ефикасност кои мора сериозно да се земат предвид кога се вложува во изградба или реновирање на некој објект! Повеќе информации во врска со прилогот и за комерцијално претставување во истиот обратете се на е-mail: aleksandra.stojmenova@kapital.mk или на телефонскиот број: 02 3298 110 локал 103

ЛИЦА ЗА КОНТАКТ: ГОРДАНА МИХАЈЛОВСКА АЛЕКСАНДРА СТОЈМЕНОВА

капитал број 698 15.03.2013

42 балкан бизнис и политика

претседател на партијата. На оваа функција, Ѓинѓиќ е избран уште два пати, во 1998 и во 2000 година. Од самите почетоци во политиката, неговата кариера оди во нагорна линија. Во 1997 година тој е избран за градоначалник на Белград. Иако во градоначалничката фотелја седи само седум месеци, остава силен впечаток на ретко дотогаш виден политичар на балканските простори. Во 2001 година, Ѓинѓиќ е избран за премиер на Србија, со што всушност е

првиот премиер по падот на режимот на Милошевиќ. Американскиот неделник „Тајм“ во септември 1999 година го смести Ѓинѓиќ меѓу 14 водечки европски политичари на третиот милениум. Во 2000 година тој е добитник на угледната германска награда „Бамби“ која се доделува за достигнувања во областа на политиката. Во 2002 година во Прага, пак, ја прими наградата на фондацијата Полак за придонес во развојот на

www.kapital.mk

демократијата во Србија, наградата која се доделува секоја година за придонес во спроведување на демократските и економските реформи во Централна и Источна Европа. Ѓинѓиќ важеше за српски лидер кој одржуваше блиски врски со меѓународната заедница. Средбите со Џорџ Буш, Жак Ширак,Тони Блер и другите лидери во светот беа јасна потврда дека Западот силно ја поддржуваше неговата политика.

како лидерите во регионот и во европа се сеќаваат на ЃинЃиќ?

И

нтелектуалец, добар стратег, прагматичар, човек подготвен да го промени светот, вреден политички противник, голем пријател, храбар политичар, предводник во борбата за мир и демократија... се само дел од избраните епитети со кои познати личности од регионот се сеќават на поранешниот српски премиер Зоран Ѓинѓиќ, кој во март 2003 година е убиен од снајпер на влезот на зградата на Владата на Србија.

Герхард Шредер, поранешен канцелар на Германија:

„Зоран Ѓинѓиќ беше храбар политичар и предводник во борбата за мир и демократија не само во Србија, туку во целиот регион. Неговата улога во изградбата на демократска српска држава ќе остане нешто по што сите во европа ќе го паметиме засекогаш“.

МИло ЃукаНоВИќ, црногорски премиер:

„И на Србија и на сите нас ќе ни беше подобро доколку Зоран Ѓинѓиќ беше жив. Верувам дека ќе беше горд на начинот на кој Црна Гора и Србија ја обновија својата државност. Зоран Ѓинѓиќ обезбеди трајно место во новата црногорска историја“ Ивица дачиќ, српски премиер: „Ѓинѓиќ беше политички противник вреден за почит. Но, баш како и ние денес, и тој беше дел од Србија. Србија која се менува, чекори и учи по нешто. И денес, убеден сум, тој не би имал ништо против што токму ние, неговите политички противници, го правиме она што го правиме“.

ЈорГоС ПаПаНдреу, поранешен премиер на Грција:

“Со сеќањето на Зоран Ѓинѓиќ, на десетгодишнината од неговата прерана смрт се сеќавам со наплив на надеж и оптимизам кој го делевме со српскиот народ кој гласаше за демократија против режимот на Милошевиќ. убиството на Зоран од страна на силите кои ја поткопуваа демократијата во нашиот регион застана на патот на ветувачката иднина на модернизаторот, борецот и одлучниот лидер кој не се плашеше да се заложи за она во што верува“.

БорИС ТадИќ, поранешен претседател на Србија:

„Мислам дека имаше многу љубоморни луѓе затоа што Зоран имаше една продорна мисија, една сосема поинаква енергија од тогашните десиденти и внесе еден потполно поинаков дух. Мислам дека Зоран е најинтелигентниот човек што го имам сретнато во животот“.

ГораН ВеСИќ, долгогодишен соработник и тогашен шеф на кабинетот на Ѓинѓиќ:

„Центарот на светот на Ѓинѓиќ беше човекот, а не колективот. По тоа се разликуваше од другите политичари. Веруваше во силата на поединецот, личната иницијатива и правото на спротивно мислење. Му сметаше традиционалниот српски систем на вредности, според кој од луѓето се очекуваше да бидат просечни, во општество во кое се осудува секоја поединечна иницијатива, а се вреднуваше губитничкиот менталитет содржан во изреката дека Србија победува во војна, а губи во мир. Тоа тој го презираше. Беше свесен дека промената на менталитет ќе биде тешка, дека бара поинаков образовен систем и нови културни вредности. Тоа го сметаше за најважна задача и знаеше дека нема да биде омилен за тоа што го прави“ дека неговото влијание и с$ уште осетлива присутност на неговиот дух и визија с$ уште тлеат во Србија, покажува и фактот што дури и денес, по измината деценија од неговата смрт, с$ уште постојат радикални структури кои го оспоруваа и до денес го оспоруваат неговото дело. На неколку дена од одбележувањето на смртта на Ѓинѓиќ во Белград осамнаа плакати кои ја пренесуваа пораката „агент на ЦИа, а не државен херој“. Наспроти ваквите пораки, пак, приврзаниците на Ѓинѓиќ бараат негов споменик и достојно сеќавање на, како што го нарекуваат тој, историскиот политичар. оттука јасна е пораката на Тадиќ дека токму внатрешниот конфликт во Србија е пороблем кој ниту самиот Ѓинѓиќ не можеше да го реши. Токму таквиот антагонизам, вели тој, вкоренет во политичката култура на Србија е причината поради која Србија е неефикасна и склона кон судири, а не решавање на проблемите.

Балканот повторно се здружува Информациите кои Ви се потребни за подобро работење во балканскиот регион секој работен ден, наутро, Ви ги испраќаме на e-mail или прочитајте ги на www.biznis-plus.com Нарачка и повеќе информации на: pretplata-mk@biznis-plus.com или на телефон: +389 2 3298 110

1

месец бесплатно!

www.kapital.mk

44

КаКо Ко К о Србија ќе излегува од Кризата?

REINDUSTRI

В

о регионот с$ поактуелен е терминот реиндустријализација како одговор на прашањето како да се победи економската криза. Иако сите земји од регионот зборуваат за процесот на реиндустријализација, Србија прва истапи еден чекор понапред и одлучи да направи Национална стратегија за повторно возобновување на индустријата и отворање нови работни места

www.kapital.mk

Капитал број 698 15.03.2013

балКан бизнис и политиКа

45

Magi~niot zbor e

IJALIZACIJA! пишува:

Васе Целеска

vase.celeska@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

Т

емата за реиндустријализација како начин за надминување на економската криза станува с$ поактуелна во регионот. Србија прва одлучи да преземе нешто во врска со реиндустријализацијата, па владата најави дека до април ќе ја подготви националната стратегија за целосна реиндустријализација на земјата. Мерките како намалување на каматните стапки, подобра промоција како инвестициско подрачје и координација на владините мерки со реалните потреби на економијата претставуваат почеток на патот кон брзата ревитализација на индустријата. Дека оваа тема с$ повеќе е во центарот на вниманието на менаџерите и на политичките лидери покажува и фактот што истата ќе биде главна тема за дебата на Бизнис форумот во Копаоник, односно српскиот Давос, кој започнува денеска. Министерството за финансии и економија на Србија соопшти дека ќе ја забрза изработката на Националниот план за реиндустријализација на земјата, со кој детално ќе се разработат конктретни мерки за поттикнување на економијата, извозот и вработувањето и истиот во април ќе & биде доставен на владата. Со планот посебно внимание ќе им се посвети на секторите кои со Стратегијата за индустриски развој од 2010 година ќе бидат означени како приоритетни - автомобилската индустрија, индустријата за информатички технологии (ИТ), прехранбената и одбранбената индустрија. Составен дел од акцискиот план ќе бидат и мерките за помош на претприемачите

Во кои сектори србија планира реиндустријализација?

1. Aвтомобилска индустрија; 2. Индустрија за информатички технологии; 3. Прехранбена индустрија; 4. Одбранбена индустрија.

Како србија планира да ја спроведе реиндустријализацијата?

Во кои индустрии треба Македонија да го поттикне производството?

Н

еодамнешната анализа на „Капитал“ покажа дека ако треба да се извлече една главна лекција од последната финансиска и економска криза, тоа сигурно би било дека најсилни економии се тие што имаат силна и извозноориентирана домашна индустрија. Според ова мерило, македонската економија е многу слаба и ранлива. Статистиката е уште посурова и колку некој и да се обидува да ја шминка и да ја разубавува, таа покажува дека на Македонија во последниве 20 години & се случува деиндустријализација. Ако се анализира кои индустрии имаат најголеми шанси за успех според потенцијалите за развој кои ги има Македонија и според тоа кои индустрии остваруваат нетоизвоз, односно имаат поголем извоз од увоз, тогаш како индустрии со најголем потенцијал би можеле да се издвојат следниве индустрии:

1. Мерки за помош на претприемачите; 2. Поттикнување на инвестициите; 3. Подрршка за отворање нови работни места; 4. Поедноставување на административните процедури и укинување на непотребните бирократски постапки; 5. Модернизација на образовниот систем; 6. Реструктурирање и возобновување на јавните претпријатија.

1. Производство на храна; 2. Металопреработувачка индустрија; 3. Хемиска и фармацевтска индустрија; 4. Развој на софтвер; 5. Производство на автоделови; 6. Производство на мебел.

кои се соочуваат со тешкотии поради нарушувањата на пазарот предизвикани од економската криза. Планот е на компаниите кои имаат пазарна перспектива да им се помогне да инвестираат и да ги унапредат своите капацитети, со цел да ги сочуваат и да отворат нови работни места. Ќе биде предложена и соодветна модернизација на образовниот систем, со цел да се

направат прилагодувања на пазарот на труд. Со планот ќе бидат предложени мерки за подобрување на бизнис-климата, што подразбира поедноставување на административните процедури и укинување на непотребните бирократски постапки кои ја кочат економијата, а посебно внимание ќе се посвети на поедноставуање на процедурите за

капитал број 698 15.03.2013

www.kapital.mk

46 бАлкАн биЗнис и политикА душАн бАјАтовиќ

АлексАндАр Љубиќ

свен реиндустријализација, Србија треба да се насочи кон отворање на с$ повеќе мали и средни претпријатија и на нивниот развој.

В

генерален директор на Србијагас

О

државен секретар во Министерството за финансии и економија на Србија

ладата на Србија започна проект за реструктурирање на 174 јавни претпријатија во кои работат околу 50.000 луѓе, со цел да ги извлече од криза.

што предвидува индустриската политика на Македонија?

Зошто ни е потребна реиндустријализација?

Р

азвојот на индустријата го поттикнува разојот во другите сектори, бидејќи со креирањето нови вредности се создава простор за поголем обрт во услужните дејности, посебно во производството, трговијата, финансиите и туризмот, велат аналитичарите. Доказ за успешна реиндустријализације е тридеценискиот економски раст на Кина и драматичниот развој на нејзината индустрија. Имено, во однос на 1977 година, Кина годинава има 50 пати поголем обем на индустриско производство. Само за споредба, во текот на првата деценија од овој век, порастот на индустријата во Кина изнесуваше дури 181%, додека во САД скромни 11%, во Германија само 3%, додека во Италија и Велика Британија е забележан пад од 15%, односно 10%. САД во 2000 година создаваше 26% од светската индустрија, додека Јапонија 17%, Германија 6%, а Кина 7% од глобалното индустриско производство. Минатата година, САД создаде шестина од глобалното индустриско производство, Јапонија 9%, Германија 6%, а Кина 21%. Развојот на индустријата го поттикнува и развојот во другите сектори, бидејќи се создава простор за поголем обрт во услужните дејности, посебно во трговијата, финансиите, производството и угостителството. На пример, истражувањата покажуваат дека во град каде што ќе проработи некоја фабрика, автоматски се отвораат повеќе козметички салони, ресторани, продавници, како и мали компании кои произведуваат производи за таа компанија.

И

ндустриската политика на Македонија 2009-2020 година предвидува дека до 2020 година земјата треба да развие динамичен спој на одржливи и автентични индустрии, како: 1. Oрганско вино и храна; 2. Eкочелик; 3. Eколошко градежништво; 4. Kреативни индустрии; 5. Информатички и комуникациски технологии; 6. Медицинска опрема и услуги; 7. Автентичен туризам. издавање градежни дозволи.

Единствен спас е возобновувањето на индустријата Последните анализи на пазарот покажуваат дека земјите од регионот мора да се свртат кон реиндустријализација и поттикнување на развојот на мали и средни претпријатија со цел да излезат од економска криза. Еден од начините да се направи тоа е да се привлечат странски ивнестиции и дополнително да се поттикне потрошувачката. Државниот секретар во Министерството за финансии и економија на Србија, Александар Љубиќ, минатата недела изјави дека Србија има план за преродба на економијата, а тоа пред с$ е реиндустријализација на реалниот сектор. „Владата на Србија веќе го започна проектот за реструктурирање на 174 јавни претпријатија во кои работат околу 50.000 луѓе, со цел да ги извлече од криза“, изјави Љубиќ за Танјуг. Генералниот директор на Србијагас и политички функционер, Душан Бајатовиќ, неодамна нагласи дека освен реиндустријализација, Србија треба да се насочи кон отворање на с$ повеќе мали и средни претпријатија и на нивниот развој. „Србија мора да се задолжува, но за инвестициска потрошувачка“, нагласи Бајатовиќ и додаде дека владата треба да се задолжи за две милијарди евра и да вложи во економијата и приватизациите кои пропаднале, а тоа ќе даде резултати.

српски давос со главна тема „реиндустријализација“

Н

а Копаоник бизнисфорум, или популарно наречениот српски Давос, кој започна во средата, главна тема е реиндустријализацијата. На форумот присуствуваат претставници од Владата на Србија, меѓународните финансиски институции и дипломатските претставништва, до претставници од реалниот и финансискиот сектор и универзитетите. Овогодинешниот бизнис-форум, 20 по ред, се одржува под покровителство на Владата на Србија, а во организација на Сојузот на економисти на Србија (СЕС) и Здружението на корпоративни директори на Србија. Претседателот на СЕС, Александар Влаховиќ, изјави дека во текот на трите денови, колку што ќе трае форумот, ќе се разговара за теми поврзани со реиндустријализација, ќе бидат одржани 14 панели, една пленарна сесија, шест воведни излагања и две презентации. „Очекувам жива и интерактивна расправа која ќе ги вклучи претставниците од речиси сите општествени групи, домашни и странски инвеститори, финансискиот и реалниот сектор, меѓународните организации и креаторите на економската и монетарната политика во Србија“, изјави Влаховиќ.

Нарачка и повеќе информации на: pretplata-mk@biznis-plus.com или на телефон +389 2 3298 110

Капитал број 698 15.03.2013

48 Бизнис приКазна

Билјемеркант трговија од Осијек, Хрватска, компанијата на Божо Омазиќ, некогаш имала 300 продавници во Славонија и во Војводина, а остварениот годишен промет изнесувал околу 500 милиони куни (65,4 милиони евра). По 20 години работа, на крајот на минатата недела тој одлучи да стави клуч на врата, поради проблемите со кои се соочуваше во последно време

подемот и падот на еден хрватсКи трговец

Kako biznis graden 20 godini, propadnal za dva dena?

Д

ваесет години градев царство кое се сруши за само два дена,- со овие зборови Божо Омазиќ, довчерашен сопственик на Билјемеркант, најголемиот локален синџир од малопродажни дуќани во Осијек, Хрватска, ги сумираше тешкотиите и падот на неговата компанија, пишува порталот Глас Славоније. За тој, за многумина ненадеен, расплет на настаните Омазиќ не бара виновници, признава дека тој самиот не презел навреме поостри мерки, пред с$ кон банкарските институции, кои на крајот немале слух и не сакале да ги рефинансираат обврските. Но, Омазиќ вели дека можеби дел од вината лежи во тоа што секогаш бил соло-играч, притоа алудирајќи на тоа дека никогаш не се приврзал за некоја политичка опција. „Всушност, ниеден градоначалник нема дојдено во мојата канцеларија за да види што и како работиме“, изјави Омазиќ за Глас Славоније.

300 продавници

Компанијата Билјемеркант е основана пред 23 години, во септември 1990 година. Во меѓувреме развила сопствена

мрежа од 200-300 продавници. „Од нашите бизнис-пријатели од странство своевремено имавме назнаки дека кај нас ќе дојдат реномирани трговци и дека ќе бидат ’нападнати‘ градовите со по 25.000 жители“, рече тој во едно неодамнешно интервју. Тогаш Билјемеркант почнува да се ориентира кон руралните средини по цела Славонија и Барања, с$ до Слатина, отворајќи мрежа од мали локални продавници. Слична стратегија применува и во Војводина, каде што отвора 60 продавници. Денес тие се дел од посебна компанија, Билјемеркант Бачка Паланка. Билјемеркант во Дарда ја купи тамошната земјоделска задруга, и се ориентираше кон земјоделско производство. Во Осијек имаат сопствен погон пекарница, погон за пакување, производи од својата стокова марка. Тие се основоположник на групација ЦБА, а потоа и на компанијата НТЛ за да имаат што поголема стапка на доминација на хрватскиот пазар.

Исплаќањето на платата никогаш не било загрозено Иако годишно во просек остваруваа

65,4

промет од 500 милиони евра изнесу милиова годишниот промет на ни куни Билјемеркант тргови ја (65,4 милиони евра) компанијата цело време била под лупа на финансиските институции. Биле потребни разни кратења – прво го продаваат земјоделското, а потоа целото производство & го препуштаат на партнерската компанија Рионе. Во 2011 година се основа компанијата Билјемеркант трговија, во која преминуваат работниците, односно трговците – околу илјада. Омазиќ никогаш не ги избегнувал обврските за исплата на работниците, кон даночната управа остана должен само за еден месечен износ. Најголем дел од побарувачката на Билјермеркант се однесува на добавувачите. Во позиција повеќе да не може да ја осигура доставата на свежа стока во трговијата, Омазиќ кон крајот на минатата недела реши да стави клуч на врата.

специјален прилог

12 АПРИЛ 2013

Формалното образование стекнато во даден период од животот повеќе не е доволно за да се опстане на пазарот на работа сила. Неопходно е постојано усовршување, постојано учење и стекнување нови вештини! Во годинешниот специјален прилог Едукација Ви донесуваме:  Колку македонските компании инвестираат

во своите идни кадри? Ви преставуваме дел од позитивните примери и искуства на македонско тло.  МБА програмите се уште се доста барани и атрактивни во Македонија. На ова поле доста активни со своите понуди се странските универзитети и програми. Тие токму во овој период од годината ги претставуваат своите програми, услови и атрибути со кои сакат да привлечат студенти од Македонија. Кои од нив се најатрактивни за Македонците? Кои профили за дообразување најмногу се бараат? Кои се можностите за обезбедување на стипендии?  Стручното образование и преквалификациите како неопходен процес во адаптирање кон новосоздадедните услови на пазарот на труд. Преглед на специјализирани програми за поттикнување на стручното образование, но и сертифицирани програми за преквалификации на работници. Повеќе информации во врска со прилогот и за комерцијално претставување во истиот обратете се на е-mail: boban.gjorgjievski@kapital.mk или на телефонскиот број: 02 3298 110 локал 105

ЛИЦА ЗА КОНТАКТ: ГОРДАНА МИХАЈЛОВСКА БОБАН ЃОРЃИЕВСКИ

www.kapital.mk

Капитал број 698 15.03.2013

бизнис едукација 67

MBA e katalizator za uspe[na kariera

К

апитал на македонската бизнисјавност & овозможува стипендии за Executive MBA и MBA програми на COTRUGLI Business School, во вредност од 105.000 евра. Рокот за пријавување е до 11 април 2013 година, до кога кандидатите коишто ги исполнуваат условите за стипендирање може да се пријават на www.cotrugli.eu/scholarships_ macedonia. Стипендиите се доделуваат за MBA програма наменета за помлади кандидати со минимум 3 години работно искуство и за Executive MBA програма, за којашто е потребно да имаат минимум 5 години релевантно работно искуство. И двете програми се целосно компатибилни со постојаниот работен однос.

Што е MBA?

MBA програмата (Master of Business Administration) е водечки стандард за бизнис-едукација во светот. Суштинската вредност на MBA програмата е применливост на с$ што ќе научите при предизвиците и приликите во деловниот свет. Програмата ги зема предвид сите главни аспкети на работата и ги покрива т.н. hard skills, какo и т.н. soft skills (комуникација, презентирање, преговарање). „COTRUGLI MBA програмата нуди системски и целосен пристап кон менаџерското образование и како таква, таа е катализатор за успешна менаџерска кариера“, вели д-р Јиоти Гупта, декан на школата.

Што е бенефитот од MBA за вашата компанија?

Со праќањето на вработените на MBA програмата компаниите го поттикнуваат корпоративното претприемништво и го извлекуваат максималниот потенцијал од свотие вработени. На тој начин ја осигуруваат својата конкурентност на пазарот со помош на највредните ресурси – вработените. Освен тоа, MBA е потврда дека тие што ја посетуваат стекнуваат компетенции во сите битни управувачки улоги коишто постојат во модерните корпорации.

Штп добивате вие од MBA?

Со оглед на пазарната ситуација, с$ поголемо внимание се псоветува на квалитетот и на практичноста на програмата, со акцент на брзиот поврат на вложената инвестиција. Инвестирањето во себеси и во сопственото знаење ви дава компаративна предност којашто ви овозможува подобра позиција на пазарот на труд и ве става во подобра преговарачка позиција кога се работи за платата и за условите, воопшто. Од друга страна, ако сте искусен менаџер со специфично знаење во одредена област/ индустрија и сакате да почнете сопствен бизнис, COTRUGLI MBA програмата ќе ве поддржи во равојот и лансирањето на бизниспроектот. Истовремено, иновативноста и способноста за реализација на идеите во успешен бизнис-проект е високоценета вредност во рамките на корпорациите. Многу учеснци во MBA програмата стануваат успешни иноватори и лидери во големи

Пријавете се на натпреварот и освојте една од 12те стипендии што ги доделуваме за меѓународно акредитирани MBA програми на COTRUGLI Business School! корпорации. Еден од досегашните добитници на стипендијата во Македонија е и Тони Масевски, консултант за финансии и стратегија во tONi, кој за своето искуство од COTRUGLI Business School го кажа следното: „Горд сум што сум еден од многуте примери каде што COTRUGLI’s Executive MBA имала директно влијание на успешниот развој на кариерата. Се запишав на COTRUGLI’s EMBA програмата додека работев како Раководител на промоција на продажбата за мали и средни претпријатија на Охридска банка АД Охрид дел од групацијата за Сосиете Женерал. Мојата кариера во банкарскиот сектор во Македонија постојано растеше, предизвикувајќи глад за поголемо знаење, такво кое задира подалеку од банкарството. Имав намера да го верификувам моето професионално искуство со академска диплома, којашто ми ја понудија еминентните професори во COTRGULI, поддржана од колегите-менаџери од високо и средно ниво. COTRUGLI ме поттикна успешно да ја продолжам мојата кариера понатаму како извршен директор на мултинационална компанија а подоцна и во водите на неѓународното консултантство.

Дали COTRUGLI’s Executive MBA програмата ги исполни моите очекувања?

ДА, дури и повеќе отколку што очекував... Програмата на COTRUGLI го нуди потребното знаење и вештини за еден современ менаџер, што ми овозможи уште повеќе да го откријам мојот менаџерски потенцијал во текот на интензивните модули. Размената на искуството со колегите и со професорите ме охрабри посериозно да размислам каде се наоѓам, а каде сакам да бидам.

Executive MBA е единствена можност за да станете дел од мрежата на моменталните и идните бизнис-лидери во Југоисточна

Европа. На крај ја донесов одлуката: ја заокружив мојата седумгодишна кариера како банкар и го прифатив предизвикот на му се приклучам на реалниот сектор на висока менаџерска позиција. Денес во рамките на консултантството ги покривам областите финансиии, стратегија, човечки ресурси, маркетинг и продажба, областите каде што сум посамоуверен по завршувањето на програмата на COTRUGLI која ми помогна да го поврзам моето искуство со меѓународните трендови. Сега имам единствена можност да го спроведам во практика тоа што го научив. Времето ќе покаже колкав напредок сум забележал по посетувањето на програмата на COTRUGLI, како и по несебичната поддршка од големата мрежа од регионални бизнислидери.“ Рок за пријавување: 11.4.2013.

Како да се пријавите за стипендиите? У.слови за натпреварување за Executive MBA програмата • завршен факултет • знаење англиски јазик • најмалку 5 години работно искуство • пожелно е менаџерско искуство Услови за натпреварување за MBA програмата • завршен факултет • знаење англиски јазик • најмалку 3 години работно искуство Онлајн-пријавување на www.cotrugli.eu/scholarships

капитал број 698 15.03.2013

68

www.kapital.mk

на руЧек со...

Тадеј Ленарчич главен оперативен директор на оне

Makedonija kako da mi e sudbina

www.kapital.mk

капитал број 698 15.03.2013

на руЧек со...

69

На актуелниот „прв оперативец“ во ОНЕ ова му е втор пат да извршува висока менаџерска функција во словенечка компанија, но на македонска почва. Прво во фармацевтскиот бизнис, сега во телекомуникациите, Ленарчич вели дека во суштина с$ се сведува на продажба – битно е да ги задоволиш купувачите, а тие и во двата случаи се истата целна група: сите граѓани

н а ш ето м ен И од богатото мени на арабескае њоки одбравми вида со четири рижото сирење и со морск. плодови

Игор Петровски

igor.petrovski@kapital.mk

фотографија:

Ивана кузмановска к

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

В

ели дека првиот авионски лет во животот му бил некаде кон крајот на 70-тите, екскурзија од Љубљана до Охрид. „Како 7-8 годишно момченце, со родителите за рака, летот на Адриа ервејс и три дена крај вашето прекрасно езеро“, се сеќава Тадеј Ленарчич, главниот оперативен директор на телеком-операторот ОНЕ. Оттогаш, вели, Македонија како да му е судбина. По завршување на средното училиште во Љубљана, каде што е роден, („Нема да ми верувате која

ми е средната стручна спрема“, вели. „Геодет!? Иако ниту една минута од животот не сум работел како геодет, но техничка наука не е лош избор, ако не друго, математиката ти се наоѓа за подоцна во животот“, вели Ленарчич низ смеа) и Факултетот за организациски науки, првата посериозна работа му била во фабриката за производи од полиестер Julon, која што била меѓу првите приватизирани фирми во Словенија, од страна на италијанската Gruppo Bonazzi. Таму работел како продажен менаџер за jугоисточна Европа и земјите на бившиот Советски сојуз и многу патувал низ регионот, меѓу другите земји и во Македонија. „Италијанците ме примија, најмногу поради тоа што знаев италијански јазик, а јазикот пак, го научив работејќи како туристички водич на Сицилија, додека бев студент. Како

студенти наоѓавме различни начини да заработиме некој динар екстра, најчесто преку студентските задруги. Родителите ни даваа џепарлак за основните потреби, а за другото, кој колку се снајде“, вели Ленарчич. Кај Италијанците останал четири години, а потоа во 2002 година се вработил во Лек, фармацевтската компанија од Љубљана. Бил помошник-директор одговорен за Југоисточна Европа, токму во периодот кога компанијата се продавала на швајцарскиот гигант Новартис. Со некои организициски и кадровски промени што ги донел новиот сопственик, во 2004 година се отворила слободна позиција на местото менаџер за Македонија, Албанија и Косово, со седиште во Скопје. „Јас, 34-годишен, ти нудат регионална директорска позиција, нема шанси да одбиеш. Ги спакував куферите и правец

капитал број 698 15.03.2013

70

www.kapital.mk

на руЧек со... Македонија.“ Ленарчич останал во Лек - Скопје околу пет ипол години, потоа малку одморал и од 1 јули 2011 година почнал со работа во Телеком Словенија, уште една од редот на најмоќните словенечки компании. И повторно позиција во Македонија. „Ме испратија овде, затоа што веќе имав искуство на овој пазар, па тоа изгледаше како логично решение.“

Финалето БарселонаМанчестер јунајтед како ексклузива

Денес с$ е комплексно во бизнисот и без тимска работа нема резултати.

сите пазари се специфичн и, но и сите исти. на кра на денот мора да бид јот еш поквалитетенсе , подобар и поприфатлив од конкур енцијата.

Патувањата отсекогаш ми се страст. како студент, чна азија. го продадов своето „југо“ за да ја посетам Југоисто

Го прашав колку е слично и различно да се работи во фармацевтски и телекомуникациски бизнис, дали имал тешкотии во прилагодувањето. „Поголемата разлика постои во организација на работните процеси, а на крајот на денот, сите продаваме нешто. Меѓу двете индустрии има големи сличности. Прво, и едните и другите имаат ист клиент, а тоа се буквално сите граѓани. Секој се разболува и користи лекови и секој веќе има мобилен телефон, или користи Интернет, ИП-телевизија и сл. Второ, и двата пазари се регулирани од државата, преку надлежните агенции. И С ловенија и Македонија се мали пазари од два милиони луѓе, цените постојано паѓаат, и за да се одржиш мора да направиш с$ за да бидеш подобар, поиновативен, поевтин од твојата конкуренција“, објаснува Ленарчич. Неговата моментална позиција го покрива делот на продажба и маркетинг во ОНЕ, каде што има уште еден оперативен директор, покрај главниот извршен. Сите побитни одлуки ги дискутираат заедно, а потоа секој во својот домен се грижи за стратешкото или днв еното о пер ативно извршување на тоа што ќе го зацртаат. „Јас сум тимски играч. Денес с$ е комплексно во бизнисот и без тимска работа нема резултати.“ Патувањата уште од почетокот на кариерата се составен дел од работата на Ленарчич. И во Лек претходно и сега во ОНЕ, тој најчесто е на релација Скопје-Љубљана, се разбира. Практично, секој викенд го поминува во татковината, каде што му е сопругата која работа во државна институција, пандан на нашиот Централен регистар. „Летот трае едвај еден час, а скопскиот и љубљанскиот аеродром се релативно мали, не се губи многу време за да се качиш на авион, така што овие патувања четири пати месечно и не се некој напор“, вели Ленарчич.

Патувањата пак во приватна режија, му се страст уште од студентските денови. Во 1993 година за да ја посети Југоисточна Азија го продал своето „југо“. „Ги шетав Тајланд, Камбоџа, Малезија... Посебно доживување е лока литетот А нгкор Ват в о Ка м б о џ а, н ај го л е м и о т хиндуистички комплекс со храмови и воопшто најголемиот религиски споменик во светот. Храмот е изграден во 12 век, во главниот град на тогашното Кмерско царство, којшто во средниот век достигнал повеќе од еден милион жители“, вели Ленарчич. Големи впечатоци носи и од посетата на локалитетот Мачу Пикчу во Перу, поранешното царство на јужноамериканските Инки. Вели дека таму се чувствува посебна енергија и не му е чудно што овој древен народ решил да подигне град токму на овој локалитет, на 2.500 метри надморска височина. Ја прошетал и Северна Америка, бил и во Јужноафриканската република, вели дека од континентите му останала само Австралија. „Кога патуваш на различни краеви од планетата, посетувајќи и ултрабогати, но и крајно сиромашни предели, сфаќаш дека некои работи што ти се чинат комплицирани во животот, наеднаш и не се баш такви. Кога ќе видиш како живеат некои луѓе во т.н. трет свет, сфаќаш дека треба да си благодарен што си во оној мал дел привилегирана светска популација што има пристап до храна, чиста вода и кров над глава секој ден.“ Кога не работи и не патува, Ленарчич обожува да гледа фудбал, и како „секој вистински С ловенец, д а скија пр ек у зима“. „Фудбал и играм заедно со една екипа на словенечки и македонски пријатели што ги имам тука во Скопје, рекреативно знаеме да одиграме по некоја партија Макеоднија против Словенија. А, сум посетил и неколку големи фудбалски настани, од кои најдраго ми е првото Европско првенство каде што настапи Словенија, во Холандја и Белгија 2000 година, кога го гледав нашиот меч против Шпанија. Загубивме 2:1, но да се биде зад голот со уште 15-ина илјади земјаци беше навистина доживување. Криво ми е само што не отидов на Светското првенство во Јужна Африка, каде што исто така играше Словенија, а планирав.“ Како посебен ексклузивитет си го смета и гледањето во живо на финалето во Лигата на шампиони пред три години во Лондон, кога Барселона го победи Манчестер јунајтед со 3:1.

ВЕШТИТЕ РАЦЕ НА КУМАНОВСКИТЕ ПЕКАРИ ПроКредит Банка во поддршка на Македонските мали бизниси

П

роКредит Банка во рамките на кампањата за мали бизниси ,,Ајде да работиме заедно” организираше уште еден настан со мотив „Вештите раце на Кумановските пекари“, каде пекарите ги покажаа своите вештини во изработка на разни пецива. Присутните гости од општината, локалната самоуправа и агенциите за развој на мали бизнис имаа можност да пробаат многу кумановски специјалитети, по кои е препознатлив овој град. „ ПроКредит промовира банкарство со повластени услови за малите бизниси. Ова е уште еден настан за промоција на македонските мали производства. Вистинско задоволство е одблизу да се види резултатот од пекарскиот занает со сите мајстории, направени по традиционални кумановски рецепти. Задоволен сум што на едно место се промовираа вредните и уникатни кулинарски специјалитети, и им се даде признание на оние кои работат во духот на македонската традиција.“ - изјави Имер Далипи – Заменик директор на филијала Куманово. ПроКредит Банка, како банка посветена на малите бизниси, ќе продолжи со организирање на настани кои придонесуваат за промоција и поголема препознатливост.

Капитал број 698 15.03.2013

72

www.kapital.mk

технологии и бизнис

Preroden

С

тарите имаат обичај да кажат: „Денешните млади немаат никаквa почит за постарите“. И можеби до некаде се и во право. Факт е дека на младите светот останува, дека тие се со нови идеи и нови перспективи за светот, дека можат да направат нешто ново и подобро и со него да го „освојат“ светот, но никако не треба да заборават од каде започна с$. Кој прв нешто објави и го презентираше бесплатно во светот. Да разјасниме, зборуваме за интернетпрелистувачите. Оние мали програми кои денеска прво нив ги вклучуваме, па отвораме очи и ни овозможуваат да се „нурнеме“ во бесконечниот свет на забава, комуникации и сериозни теми наречен Интернет. Денес ги земаме како здраво за готово, но дали беше така кога за прв пат се појави Интернетот? Не, тогаш немавме толку избор, а немаше ни компании кои лесно ќе се нафатат да направат нешто бесплатно од кое ќе немаат никаква директна корист. Да се разбереме, немаше многу, не дека немаше воопшто. Една таква беше Мајкрософт и нивниот, денес легендарен, Internet Explorer – IE. Во годините кога се појави, па и многу потоа тој беше алфа и омега кога станува збор за интернет-прелистувачите. Се појавуваа и некои негови клонови, кои додаваа функција или две повеќе, кои менуваа

изглед или комбинација од овие две, но сепак, во основа го имаа „јадрото“ или „енџинот“ на IE. С$ до пред некоја година кога најпрвин Mozilla, а потоа и Google со нивните Firefox и Chrome, соодветно, не се појавија и не започнаа нов тренд кога станува збор за интернет-прелистувањето. И корисниците своето внимание веднаш го насочија кон нив, до некаде и со право, бидејќи се натпреваруваа кој ќе воведе нова функција, кој ќе биде побрз или појасно ќе ги прикажува страниците. Се натпреваруваа и со додавање нови верзии, па за кратко време стигнаа до 20 и повеќе верзии, во зависност кој од нив. Во меѓувреме, повеќемина од нас како да заборавија на оној „старец“ кој уште пред сите други ни овозможуваше безбедно и брзо да „сурфаме“ на Интернет. И с$ така до појавата на Windows 8, каде што предефиниран прелистувач беше новата и јубилејна 10-та верзија на internet Explorer. Одеднаш стручната јавност, но и корисниците почнаа повеќе да зборуваат за овој пребарувач, па и самиот Мајкрософт се шегуваше на своја сметка, објавувајќи интересни реклами со кои тврдеше дека Internet Explorer „не е толку лош како порано“, свесно заинтригирајќи ги корисниците да видат дали тоа е вистина. И таа „скромна“ реклама вроди со плод. Сега кога ќе се впише името на прелистувачот во

некој пребарувач како први вести не се јавуваат некои негативни коментари или „постови“ од форум каде што се бара решение за некој проблем кој го предизвикал IE, туку напротив, само позитивни рецензии и скромни предвидувања дека полека, но сигурно Мајкрософт се враќа кон врвот (и во оваа категорија, покрај останатите, каде што суверено владеат веќе три децении). Но, она што беше слаба страна (и во некоја рака с$ уште е) беше тоа што IE 10 беше наменет исклучиво само за корисниците на Windows 8, па така,

www.kapital.mk

Капитал број 698 15.03.2013

технологии и бизнис

ако сакавте да уживате во неговите благодети, поседувањето на овој оперативен систем беше предуслов. Со тоа беа доведени во подредена положба милионите корисници на моментално најмногу користениот оперативен систем на Мајкрософт - Windows 7. С$ до пред некое време, кога од компанијата објавија дека истиот е достапен и за нив, но под услов да го имаат инсталирано дополнението Service Pack 1, што исто така е препорачана опција и нема причина ниту еден кој има „7-ца“ да ја нема и надградбата. Со таа вест

популарноста на IE 10 почна уште повеќе да расте. На прв поглед ( па и на втор за оние кои не обрнуваат многу внимание на деталите) IE 10 изгледа скоро идентично како неговиот претходник, кој дојде како предефиниран со Windows 7. Освен ако случајно некој не кликннал на копчето Alt, па забележал дека се појавува лента со алатки. Повторно дизајнот е минималистички, сите опции се скриени под една генерална икона, а најмногу простор е оставено за прикажување на содржините на интернет-страниците. Практички, сите команди, заедно со линијата за адреса се наредени во еден ред и тоа е тоа, нема премногу ленти со алатки, нема дополнителни компликации. Затоа пак, вистинската сила е внатре, под видливата компонента. Брзината е драстично зголемена и тестовите мерат дека најновата верзија на IE 10 работи и до 30% побрзо од неговиот претходник. Исто така и стабилноста. Повторно постои опција за „компатибилен преглед“ за одредени страници коишто користат специфични материјали или функционалности, но сега нејзиното користење е драстично намалено во споредба со порано. Тоа е затоа што овој прелистувач е за 60% покомпатибилен со веб индустриските стандарди од неговиот претходник. Секако, расте и поддршката за с$ уште нецелосно

73

дефинираниот HTTP 5 и CSS 3 стандард, иако мора да признаеме, во таа насока треба да се работи малку повеќе. Од друга страна, тука се и некои од опциите кои неправедно беа изоставувани во претходните верзии, а паралелно со тоа, масовно промовирани од конкуренцијата. Такви се на пример, меморирањето на состојбата на табот пред исклучување и продолжување со „сурфањето“ од местото каде што е прекинато, како и проверката на правописот и граматиката, кои сега се дел од овој прелистувач. Што се однесува на приватноста, вреди да се спомене дека оваа верзија доаѓа со предефинирана исклучена опција за следење на навиките на корисникот од страна на пребарувачите, податоци кои потоа тие ги користат за таргетирано „бомбардирање“ со реклами. Она што не чини кај Internet Explorer 10 и со право му го припишуваат како најголема маана е тоа што ги поддржува само последните два оперативни системи (од кои едниот нели, мора да е надграден). Со тоа автоматски е во подредена положба од конкурентните прелистувачи, кои работат на сите оперативни системи и со тоа бројот на потенцијални корисници се намалува. Но, освен тоа, сите се согласни дека Internet Explorer 10 е најдобриот Internet Explorer уште од времето кога беше еден и единствен.

74

Капитал број 698 15.03.2013

www.kapital.mk

светот на виното

винсКи РеГиони

Rioha

skapoceniot kamen na [panija

П

о Франција и Италија, Шпанија несомнено е третата светска винарска сила. Тие водат и се издвојуваат во усовршувањето на вредностите на доброто вино. Шпанија денеска претставува едно од најживите места каде што се создава вино. А во Шпанија областа Риоха, секако, е водечката. Како Бордо во Франција. Шпанија е планинска земја со топла и сува клима. Интересно е дека има најголеми лозови насади по површина од која било земја во светот. Нејзините насади се протегаат на повеќе од еден милион хектари. По производство е трета во светот, по Франција и Италија. Историјата вели дека во Шпанија организирано лозарство постоело уште во третиот век пред нашата ера. Се разбира, го донеле Римјаните. Од нив и ден-денес се задржал обичајот грозјето да се гмечи во камени садови и тука да ферментира. Оваа метода се нарекува „рурална” и таа е присутна во некои региони. Со развојот на земјата и со туристичкиот „бум“, Шпанците стануваат и винска велесила. Пресвртот се случува некаде во 1985 година, вината стануваат с$ поквалитетни и за триесетина години од земја која извезува вино во цистерни, Шпанија станува трет производител на вино по квантитет, но и по квалитет. Шпанските вина с$ повеќе се барани на светскиот пазар. Имаат и една предност – генерално, тие се поевтини од француските и од италијанските. Овој пробив е и поради тоа што е создадена силна конкуренција, која пак, довела до потрага по нови вкусови и нови стилови. Се создаваат црвени вина кои некогаш биле тешки и танински, а сега се треперливи и понежни, живи. Денес постојат десетина региони кои меѓусебно си конкурираат и тешко е да се утврди кој од овие региони би бил позначаен. Регионот Риоха на северот од Шпанија се смета за водечки и во него се отсликуваат сите тенденции на современото и на традиционалното производство во Шпанија. Но, и лидерството е нешто што треба

постојано да се докажува. Со конкуренцијата и Риоха морала да се менува. И се менува. И тоа мошне успешно. Дури и во производството на белите вина, што не е нејзина специја лност, Риоха се определува за свежи и лесни вина и постигнува голем успех. Нивните бели вина освојуваат со првата голтка. Изменети се и црвените. Наместо поранешното долгогодишно одлежување во буриња, се претпочита одлежувањето во шишиња. Така работат повеќето од 1.200 винарници во оваа област, кои прават 250 милиони литри вино. Се потенцира ексклузивноста, па дури и до пред некоја година нашироко употребуваните буриња од американски даб се заменуваат со оние подобрите и многу поскапи, француските. Риоха се наоѓа на висорамнина која е на 400 метри надморска височина и има клима која е мошне поволна. Вината главно се мешавина од повеќе автохтони видови винова лоза. Главна е сортата „темпранило“ (околу 70% од насадите), а потоа „гренаш“. Другите сорти, главно зачински, се на помали површини. Основата на развојот на винското производство е главно во текот на XIX век. Карактеристично за виното од Риоха е стареењето во барик. Но, овде некои вина созреваат и по 15, па и по 20 години пред да бидат изнесени на пазарот. Како куриозитет се наведува една винарница од Риоха која бербата од 1942 година ја изнела на пазарот во 1983 година! А виното било извонредно. Денес вината од Риоха созреваат најмалку три години, од кои барем една во дабови буриња. Оние пак, со ознаката „гран резерва” созреваат повеќе години и се работи за вино од најдобрите берби. Прво зреат две години во буре, а потоа три во шише. Белите созреваат една година пократко. Ако не сте знаеле, „сангриа“, популарното коктел вино, белег на Шпанија, потекнува од Риоха.

Некои виНа се пијат млади, другите стари?

Винските стилови варираат исто колку и нивните цени. Најголемиот број модерни вина се направени на начин да бидат добри, вкусни и пивки уште додека се сосема млади. Оние млади, први вина, кои стасуваат уште кон крајот на ноември, два-три месеци по бербата се мошне добри. Некои од нив се и подобри откако кога ќе остарат. Белите ароматични вина исто така. Тие се ставаат во шише што порано за да се задржи богатството на аромите во нив. Други вина пак, како оние големи црвени вина, кои се и најскапи, стануваат многу попријатни по повеќе години чување. Кај белите вина најважна е киселоста, кај црвените танините. Киселоста е најдобра кај с$ уште свежото вино. Кај црвените пак, доколку танините не се стабилизирани, а тоа се добива со време, тие не се многу пријатни во уста. На пазарите во Европа преку цената јасно се разликуваат вината кои треба да се пијат брзо и оние кои треба да се чуваат. Се смета дека вината со цена под десет евра се оние коишто треба да се испијат во првите три години од бербата. Другите со цени од над десет евра се оние кои со време добиваат на квалитет. Но, с$ зависи од условите во коишто се чувани овие вина. А тоа е друга тема.