702_-_kapital_magazin

n Бугарија се уште неосвоена дестинација за македонските бизнисмени n Милион Македонци на Фејсбук-пазар со голем потенцијал! n резултатите од локалните избори потврдија дека мора да се рефомира опозицијата

број 702 цена 100 ден. | 12 април, 2013, петок | година 14

www.kapital.mk

МАГАЗИН ЗА БИЗНИС И ПОЛИТИКА

вО ОвОј БрОј

interview

midhet cetin direktor na S-Lizing vo makedonija

S-Lizing investicija na dolg rok

po~ina kultniot lider

margaret ta^er

COVER STORY

a na novinari ari Svetska mre` i kade “krie” p otkriva koj s$

goLema a i preSmetk awe?! raS^iStuv

str.

12

“@eLeznata Ledi” koja go promeni Svetot

Капитал број 672 12.09.2012

 Бугарија се уште неосвоена дестинација за македонските бизнисмени  Милион Македонци на Фејсбук-пазар со голем потенцијал!  Резултатите од локалните избори потврдија дека мора да се рефомира опозицијата

4

НАВИГАТОР

БРОЈ 702 ЦЕНА 100 ДЕН. | 12 АПРИЛ, 2013, ПЕТОК | ГОДИНА 14

www.kapital.mk

МАГАЗИН ЗА БИЗНИС И ПОЛИТИКА

08 НАВИГАТОР 12 cover story

OffshOreleaks Светска мрежа од новинари откри кој с$ и каде крие пари

INTERVIEW

MIDHET CETIN DIREKTOR NA S-LIZING VO MAKEDONIJA

S-LIZING investicija na dolg rok

Po~ina kultniot lider

MARGARET TA^ER COVER STORY

a na novinari” pari Svetska mre` i kade “krie otkriva koj s$

GOLEMA PRESMETKA I E?!

RAS^ISTUVAW

сОдРжИНА

str.

12

“@ELEZNATA LEDI” KOJA GO PROMENI SVETOT

20 БАлкАН БИзНИС пОлИТИкА

Бугарскиот пазар с$ уште неискористен од македонските компании „Чакам те да дојдеш“ за бизнис!

28 ИНТеРВју

Мидхет Цетин, директор на С-Лизинг во Македонија С-лизинг- инвестиција на долг рок

ИздВОјуВАмЕ

www.kapital.mk www.kapital.mk

Офшорликс

меѓународна мрежа од новинари поседува 2,5 милиони податоци за околу 140 илјади богаташи и компании од цел свет, за нивните даночни картички и сметки. меѓу нив има такви коишто со години избегнуваат плаќање данок, а огромни суми пари кријат во даночните оази. Владини институции од неколку држави побараа од ICIj да им ги достават на увид документите за Офшорликс (offshoreleaks), но организацијата одбива да го стори тоа. како ќе заврши оваа голема акција на ICIj, кои ќе бидат големите политички имиња со тајни сметки, колку ова ќе го разниша светскиот финансиски систем?!

XX Стр. 12

30 кАпИТАл АкАдемИјА

Работилница на Капитал Академија: Facebook - ефикасен и мерлив канал за маркетинг милион македонци на Facebook - пазар со голем потенцијал!

36 пОлИТИкА

Резултатите ја потврдија неопходноста од реформа на опозицијата И изборите го свртеа фокусот кон мајскиот конгрес на СдСм!

43 СпецИјАлеН пРИлОГ едУКАЦиЈА

58 LIFESTYLE/FaShIon WEEkEnd SkopjE Маја Кикириткова и нејзината барокна бајка

62 НА РуЧек СО...

ВиЛМА УчетАдУзЛеВСКА, директор на Кроација осигурување - живот Ад Скопје покрај стручната литература, сакам да објавам и книга со песни

12 Опозицијата мора да се рефомира

На едната страна рекордни 56 градоначалници плус скопскиот, а на другата општина центар, ова е највредниот плен од локалните избори за ВмРО-дпмНе и за СдСм. И на прв поглед е јасно чиј улов колку тежи, но има ли власта причини за загриженост од идна перспектива, поради фактот што е поразена на сцената на која главно го постави проектот со кој веќе рефлексно ја идентификуваат - Скопје 2014? експертите велат - тешко без кадровски и програмски промени во самата СдСм, чии внатрепартиски случувања ќе станат фокус на политичката сцена во следниот период.

XX Стр. 36

66 СВеТОТ НА ВИНОТО ВинСКи нАтПРеВАРи Врвни вина и врвни оценки

РЕГИОНАЛНИ ПАРТНЕРИ НА КАПИТАЛ

36

Капитал број 702 12.04.2013

6

фото на неделата...

Putin

`rtva na toples terorizam

www.kapital.mk

www.kapital.mk

Капитал број 702 12.04.2013

S

7

фото: forums.anandtech.com

фото на неделата...

амо насмевка и духовит коментар успеа да изнуди нападот со голи гради врз рускиот претседател Владимир Путин за време на отворањето на саемот за технологија во Хановер. На активистките од украинската женска организација Фемен, кои и покрај обезбедувањето со какво што може да се претпостави дека располага владетелот на Кремљ успејаа во топлес да се пробијат до него, Путин по смирувањето на ситуацијата им рече дека уживал во глетката, но дека за политика разговара само со луѓе кои се облечени. Фемен го обвини рускиот претседател за блокада на демократијата, а на нивните плакати пишуваше „Оставете ги на мира невладините организации!“, како реакција на забраната воведена во Русија, тамошните НВО да не смеат да се финансираат со странски пари.

Капитал број 702 12.04.2013

НАВИГАТОР ИЗЈАВА НА неделата

“

> БРОЈКА

38.786

фирми имаат блокирани сметки заклучно со март годинава, покажува статистиката на Народната банка. Во споредба со претходниот месец, се забележува благо намалување на бројот на блокирани компании.

Кристин Лагард

директор на Меѓународниот монетарен фонд

победник на неделата

Аднреј Жерновски

+

Иако ДИК с$ уште нема пресечено дали во општина Центар ќе има трет круг гласање, прегласување во одредени места или резултатот ќе остане како што е сега, повеќе од веројатно е дека и по три, четири и пет круга, каднидатот Андреј Жерновски ќе ја однесе победата. И од ВМРО-ДПМНЕ колку и да се чудат од ваквиот исход и преку ниски удари да пробуваат да го променат изборниот резултат, тоа ќе биде само блед обид за оправдување пред своето членство и пред самите себе. Погрешно би било и СДСМ победата на Жерновски да си ја стават на своето конто како нивна заслуга, оти пак резултатите на граѓаните од Центар дадени за кандидатот за градоначник на Скопје од СДСМ, Јани Макрадули, покажуваат дека граѓаните, сепак, не ја поддржуваат ниту нивната опција. Оттука, вака дадената шанса и укажната доверба од граѓаните, му дава огромна шанса на Жерновски да изгради своја, пред с$ лична политичка кариера, но и кариера за партијата чие членство полека се претопуваше на едната или на другата страна. Ако Жерновски вистински го слушна гласот на народот, кој покажа дека му е потребна трета опција, ова е шанса новиот градоначлник на општина Центар да игра паметно и да одолее на притисоците од едната и од другата партија и да ја оправда довербата на народот. Зошто ова не е победа само на Жерновски, ова е победа на народот кој покажува дека кога има избор не е поткуплив. Оттука, победата на Жерновски во Центар е ретко добра шанса да се понудат и некои други идеи за развојот на Центар и на градот, а ЛДП да успее да се реанимира и да понуди некои други решенија за Македонија.

Сметам дека политичката волја за одржување, охрабрување и зајакнување на еврозоната во голема мера беше запоставувана. Пред еврото е иднината, и тоа долгорочна.

“

8

www.kapital.mk

Нето-задолжувањето со записи од почетокот на годината е 174 милиони евра

Н

ето-задолжувањето со државни записи од почетокот на годината изнесува 174 милиони евра, покажуваат пресметките на податоците. Во неколку наврати Министерството за финансии издаде тримесечни, шестмесечни, годишни, тригодишни и петгодишни обврзници. Со тоа, вкупното салдо на државни записи досега се

Почина култниот лидер Маргарет Тачер

“Железната лед која го промен

Во Британија има една поговорка - Винстон Черчил победи во војна, но Маргарет Тачер создаде „изам“. Во есенцијата на „тачеризмот“ е нејзиниот став дека нациите можат да станат големи, само ако индивидуалците се слободни

Н

а прсти се бројат светските лидери кои заслужиле за нив да се каже дека го промениле светот. Поранешниот премиер на Велика Британија, Маргерет Тачер, која почина во понеделникот, беше таков лидер. Таа не само што ја трансформираше сопствената Конзервативна партија, туку комплетно ја промени и британската политика. Нејзиниот ентузијазам за приватизацијата покрена глобална револуција во ова поле, а нејзината волја да застане силно против тиранијата, може да се каже дека урна неколку режими.

„Во Британија има една поговорка - Винстон Черчил победи во војна, но Тачер создаде ’изам‘“, пишува лондонски „Економист“, додавајќи дека во есенцијата на „тачеризмот“ е нејзиниот став дека нациите можат да станат големи, само ако индивидуалците се слободни. Во Британија, нејзината битка со левицата, особено со рударите, можеби & ја нарушија репутацијата, особено кога невработеноста на „островот“ надмина два милиони, но таа за повеќето останува „плав ториевец“ кој ги маргинализира ториевците. Многумина сметаат дека поранешниот

www.kapital.mk

Капитал број 702 12.04.2013

НАВИГАТОР

доближува до една милијарда евра. Само оваа недела на две аукции со шестмесечни и едногодишни државни записи Владата позајми 67,8 милиони евра. Записите на државата се редовен инструмент за финансирање на буџетскиот дефицит, кој годинава е планиран на 287 милиони евра. Освен записи, дефицитот во државната каса се дополнува и со заемот од Дојче банк од 250 милиони евра. Буџетскиот дефицит за годинава е проектиран на 287,7 милиони евра, од кои 107 милиони се искористени веќе во првите два месеци.

мисла на неделата

> БРОЈКА

6

милиони луѓе од земјитечленки на Европската унија ги загубија работните места од почетокот на глобалната економска криза во 2008 година, соопшти Меѓународната организација на работата (МОР).

лидери

ди“ ни светот

премиер на Британија, Тони Блер, профитираше многу повеќе од револуцијата за приватизација на Тачер, отколку нејзиниот наследник Џон Мејџор. Сепак, нејзините достигнувања не можат да се оспорат, па на светската сцена таа остави голема сенка. Комбинацијата на нејзината идеологија и строгоста која ја покажуваше како лидер, направија Британија да има главна улога во уривањето на Советската унија. Поради тоа, Тачер беше првиот британски лидер после Винстон Черчил, кој беше сфатен сериозно од страна на источноевропските политичари. Во 1985 година таа е првиот западен лидер кој поддржа реформистички напори на советскиот лидер Михаил Горбачов со зборовите – „Можеме да работиме заедно“.

Mаргарет Тачер е родена на 13 октомври 1925 година во Грантам. Високо образование завршува во Самерсвил колеџ, Оксфорд, во периодот 19441950 година каде што студира хемија. Работела како хемичар истражувач во Бритиш Ксајлонит. Член е на тимот којшто произвел прв сладолед во прав. Кога на 5 мај 1979 година Маргарет Тачер е избрана за премиер, таа е првиот и единствен до моментот премиер во историјата на Велика Британија со високо образование од областа на природните науки и единствена жена во Велика Британија која била на функција лидер на Конзервативната партија и премиер. Со сигурност може да се каже дека Тачер беше премиер со најдолг „стаж“ во 20-тиот век. На 11 февруари 1975 година Маргарет Тачер беше избрана за лидер на Конзервативната партија и на таа функција останува до ноември 1990 година кога во внатрепартиски бунт е принудена да се повлече од партиското раководство. Во 1992 година поднесува оставка како пратеник и влегува во Домот на лордовите како баронеса Тачер. Во периодот 1995-1996 година публикува мемоари во три тома. Во 2002 година откако преживеа неколку мозочни удари лекарите & препорачаа да не се појавува во јавноста за говори. Почина во понеделникот од мозочен удар.

9

С

Подобро е да се наПрави Погрешен чекор отколку да не се Преземе ништо.

Винстон Черчил

поранешен премиер на Велика Британија

губитник на неделата

сИмОН ТРпчеВсКИ

ветски познатиот македонски пијанист Симон Трпчевски за своето рецитално издание доби највисока оценка од пет ѕвездички од рецензентот на угледниот лондонски „Дејли телеграф“.

И

РИчАРд ХАуВИТ

звестувачот во ЕП, Ричард Хаувит, и покрај бројните амандмани на грчките и на бугарските европратеници, успеа да издејствува позитивна одлука за Македонија.

не им беше неделата

М

ИВО ИВАНОВсКИ

инистерот Ивановски, остана без релевантна публика на првиот работен состанок за новиот закон за медиуми, откако ЗНМ демонстративно го напушти настанот.

Н

ТОдОР пеТРОВ

е сите кои се чувствуваат Македонци (како што вели Тодор Петров) туку сите кои се законски сместени на избирачкиот список имаат право на глас во оваа држава.

_

БОРИс КОНдАРКО На претседателот на Државната изборна комисија како да му е тесно во оваа фотелја – почесто седи во партискиот штаб на СДСМ на Бихаќка отколку во канцеларијата за која е платен. Кондарко вечерта на гласањето и во првиот и во вториот изборен круг беше забележан од медиумите како се шета низ партиските простории и состаночи со партиското раководство, спротивно на секоја професионална логика. Ако го исклучиме фактот дека тој со ваквите потези покажа дека недоволно е посветен на својата задача, она што е поважно е дека како претседател на вакво битно тело тој мораше да се покаже како максимално независен и партиски растоварен во своето одлучување и работа. ДИК треба да биде тело коешто нема да подлегнува на никакви влијанија од партиитем а нејзиниот претседател да биде моќен да се постави као натпартиска фигура и да го следи избирачкиот законик без оглед на се. Вака тој го уништи не само сопствениот кредибилитет, туку и кредибилитетот на институцијата којашто ја раководи, а која во еден изборен процес го има носечкиот збор. Почесно ќе беше од него да си поднесе оставка и да каже дека колку и да му е близок законот и спроведувањето на изборните норми, партијата му е поблиска.

Капитал број 702 12.04.2013

10

www.kapital.mk

НаВиГатОР

ГРафиК На Неделата... извозот во февруари повторно се намали

3 фаКти Кти за... К

Извор: Државен завод за статистика

11.9%

-6.3%

-5.5%

Ноем/12

Дек.12

-2.3%

-13.6%

-28.7%

П Авг/12

-24.4%

Септ/12

Окт/12

Јан/13

Фев/13

одатоците на државниот завод за статистика покажуваат дека извозот во февруари повторно се намалил за 2,3%, откако во јануари беше забележан раст од 11,9%. за сметка на тоа, увозот во февруари пораснал за 2,7%. Во текот на овој месец извозот кон еУ е зголемен за 15,9%, кон земјите од ефта за 46,1%, додека пак, кон земјите од западен Балкан извозот се намалил за 8,8%.

светот низ медиумите...

Time

американските медиуми алармираат дека во католичкиот свет на потег е нова реформација која може сериозно да ги разниша темелите на целата црковна хиерархија токму како во времето на Мартин лутер. Новиот папа францис многу лесно може да биде предводник на оваа догма. lll

The New Yorker

Според њујоршкиот магазин, неразбирлив е стравот и предрасудите коишто се раѓаат кај сенаторите во Сад ад кога на тапет ќе се стави законот за ограничување на оружјето. аналитичарите велат дека центрите на моќ, од коишто се плашат сенаторите, одамна се ослабени. lll

0,3% 3,8%

0,6%

пораснаа трошоците за живот, мерени преку цените на стоките и на услугите за лична потрошувачка во јануари 2013 година во споредба со декември минатата година изнесува растот на трошоците за живот во јануари 2013 споредено со јануари 2012 година поскапеа цените на храната и безалкохолните пијалаци во јануари годинава, во споредба со декември минатата година

Brown Forum 2013 ВО задаР

Како да се изгра генерација прет

Der Spiegel

Германскиот магазин се обидува да направи објективна анализа за оправданоста на користењето на американските дронови убијци за ликвидирање терористи на недостапни цели. експертите се поделени, со оглед на фактот дека ликвидацијата на еден терорист може да спаси илјадници невини животи. lll

China Daily

Кинеската власт е уплашена од можната ескалација на состојбата на Корејскиот Полуостров. Според нив, економијата во регионот веќе трпи од напнатата состојба, а поголема ескалација би предизвикала несогледливи последици. lll

На овогодишниот Brown Forum во Задар се дискутираше за тоа на кој начин финансиската и административната поддршка за претприемништвото може да придонесе за економски раст на регионот, како да се изгради нова генерација претприемачи, како да се привлечат инвестиции и како идеите да се преточат во конкретни проекти пишува:

Васе Целеска

vase.celeska@kapital.mk

фотографија:

www.kapital.mk НАЈЧИТАНО НА WEB...

1 Во општина Центар забрзано се 2 3 4

поставуваат нови споменици Кои се најпродаваните мобилни телефони во историјата? „Железната дама“ каква што не ја познавате: тринаесет факти за Маргарет Тачер Како македонските банки ги зголемија профитите во криза за 23,5%?!

фотоархива на Капитал

О

колу 200 инвеститори, вложувачи во ризичен капитал и млади претприемачи од државите од Југоисточна Европа и од САД, во понеделникот и во вторникот (8 и 9 април) по трет пат се собраа на Brown Forum, на кој овојпат домаќин беше градот Задар. Ова претставува продолжение на успешните форуми одржани минатата година во Опатија и предминатата во Дубровник, во чест на

американскиот државен секретар за трговија, Рон Браун, кој загина во авионска несреќа кај Дубровник во 1996 година, кога ја предводеше трговската делегација во посета на Република Хрватска. На овогодишниот форум присуствуваше и основачот на Капитал Медиа Гроуп и главен и одговорен уредник на „Капитал“ , Љупчо Зиков, на покана на амбасадата на САД во Република Македонија. На форумот во Задар присуствуваше и Филип Рикер, помошникзаменик државен секретар на САД и поранешен амбасадор на САД во Македонија. Главна тема на Brown Forum оваа година беше „Претприемништвото и ризичниот капитал“, а се дискутираше за тоа на кој начин финансиската и административната поддршка за претприемништвото може да придонесе за економски раст на регионот, како да се

2,900

МБИ10

МБИД

2,700 2,500 2,300

www.kapital.mk

60 секунди брифинг

2,100 1,900

прОЦенки... ЖОзе мануеЛ барОсО

Претседателна Европската комисија

словенија ќе ја избегне финансиската помош

С

ловенија ќе успее да го консолидира буџетот, да спроведе структурни реформи и да го стабилизира домашниот банкарски сектор”, изјави Баросо и се надева дека Словенија ќе ги имплементира мерките коишто се неопходни за стабилизација на нејзината економија, со што ќе избегне да побара меѓународна помош од европските партнери. Иако словенечкото ниво на долг е под границата на Европската унија, Словенија веќе се соочува со тешкотии во рефинансирањето на долгот.

ади нова тприемачи?

ТОп ВесТи...

србија доби PayPal! македонија кога?

Г

1,700 06/10

12/10

10/11

03/12

09/12

берза

мби 10

2,900 ласините дека PayPal 2,700 ќе пристигне во Србија 2,500 се остварија. По долги 2,300 години одлагање на процесот 2,100 МБИ 10 поради застарени законски 1,900 регулативи и силно банкарско 1,700 МБИ 10 1.852,22 лоби (ситуација слична како 2010/2012 Max. 2,827.62 МБИ 10 во Македонија), Србија стана МБИ 10 1.852,22 2010/2012 Min. 1,808.47 достапна на листата земји 2010/2012 Max. 2,827.62 1.852,22 2010/2012 Min. 1,808.47 од кои е можно да се отвори 1.852,22 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК PayPal налог.

2010/2012 2010/2012 Max. Max. 2,827.62 2,827.62 УНИ Банка Главниот индекс на Македонската НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК 2010/2012 2010/2012 Min. Min. 1,808.47 1,808.47 Српските поратли пренесуваат МБИ 10 МБИ 10 берза, МБИ-10, повторно забележува УНИ Банка МБИ 10 118.00 раст. Последните недела и половина од дека засега е можно да се МБИ 10 тргувањето беаДОБИТНИК доходовни за брокерите, НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК 118.00 +249,00 +24,99% 1.852,22 поврзат само платежните 1.852,22 1.852,22 кои МБИна 10своите клиенти успеаја да им УНИ Банка УНИ Банка 2010/2012 Max.на +24,99% 2,827.62 обезбедат значителен раст 1.852,22 +249,00 картички. Најверојатно во 2010/2012 Max. вредноста 2,827.62 2010/2012 Max. 2,827.62 2010/2012 Min. 1,808.47 на нивнитеГУБИТНИК вложувања. Min. НАЈГОЛЕМ 2010/2012 Min. 1,808.47 2010/2012 1,808.47 2010/2012 Max. 2,827.62 1.852,22 првата фаза ќе може само да 118.00 118.00 2010/2012 Min. 1,808.47 РМДЕН06 НАЈГОЛЕМ 2010/2012 2,827.62 НАЈГОЛЕМГУБИТНИК ДОБИТНИК Max. се плаќа, додека наплатата +249,00 +249,00 +24,99% +24,99% НАЈГОЛЕМ 2010/2012 1,808.47 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Min. РМДЕН06 УНИ БанкаДОБИТНИК преку овој систем с$ уште не е 92,00 НАЈГОЛЕМ УНИ Банка УНИ Банка ДОБИТНИК 118.00 поддржана.

92,00 НАЈГОЛЕМ УНИ Банка ДОБИТНИК -1,00 -1.00% НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК ГУБИТНИК 118.00 УНИ Банка 118.00 PayPal во Европа е достапен од +249,00 +24,99% -1,00 -1.00% РМДЕН06118.00 РМДЕН06 +249,00 +24,99% 2004 година, а неговите услуги +249,00 +24,99% 118.00 НАЈГОЛЕМ +249,00 +24,99% DOW JONES ГУБИТНИК во Македонија се најавуваат 92,00 92,00 +249,00 +24,99% DOW JONES РМДЕН06 НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК веќе неколку години. НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК -1,00 РМДЕН06 -1,00 ГУБИТНИК -1.00% -1.00% НАЈГОЛЕМ 92,00 Само пред неколку месеци РМДЕН06 НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК РМДЕН06 РМДЕН06 -1,00 -1.00% интернет-порталите од 92,00 92,00 DOW JONES DOW JONES регионот пишуваа дека 92,00 15,000 92,00 -1,00 -1.00% 15,000 14,500 -1,00 -1.00% 14,500 Македонија, Србија, Црна Гора DOW JONES 14,000 -1,00 -1.00% -1,00 -1.00% 14,000 13,500 13,500 и Молдавија оваа година во 13,000 DOW JONES 13,000 12,500 пакет ќе добијат можност да 12,500 DOW JONES DOW 12,000 DOW JONES JONES 12,000 DOW JONES ги користат услугите на Pay- 15,000 11,500 11,500 11,000 15,000 11,000 15,000 10,500 Pal. Но, тоа не се случи.

14,500 14,500 10,500 14,500 10,000 10,000 14,000 14,000 14,000 07/11 10/11 10/11 01/12 01/12 04/12 04/12 07/12 07/1210/12 10/1201/13 01/13 04/13 07/11 04/13 Како што информира 13,500 13,500 13,500 15,000 13,000 13,000 13,000 14,500 Министерството за 12,500 15,000 12,500 12,500 15,000 14,000 12,000 14,500 15,000 12,000 13,500 14,500 11,500 информатичко општество и 12,000 14,000 14,500 11,500 11,500 11,000 13,000 14,000 13,500 14,000 10,500 11,000 администрација, исполнети 11,000 12,500 13,500 13,000 13,500 10,000 12,000 10,500 10,500 12,500 13,000 13,000 се сите барања на PayPal за 10,000 11,500 12,000 12,500 10,000 12,500 11,500 07/1111,000 10/11 07/11 01/12 04/12 10/11 07/12 01/12 10/12 04/12 07/12 01/13 04/13 10/12 01/13 04/13 12,000 12,000 10,500 воведување на системот во 11,000 11,500 14.613,48 11,500 10,500 10,000 14.613,48 11,000 11,000 07/11 10/11 01/12 04/12 07/12 10/12 01/13 04/13 10,000 земјава, па останува на PayPal +0,33% 10,500 10,500 +48,23 +48,23 +0,33% 10,000 10,000 да одлучи кога и на кој начин 10/11 01/12 04/12 07/12 10/12 01/13 01/13 04/13 04/13 07/11 10/11 10/12 На07/11 берзите во01/12 САД04/12 нема07/12 никаква ќе почне да се применува во поголема ДРУГИ ПАЗАРИпромена на трендот на 14.613,48 ДРУГИ ПАЗАРИИ понатаму клучните тргувања. Македонија. берзански индекси6.308,82 се одржуваат +0,33% FTSE 100 +48,23 +0,51% Точниот датум за старт на оваа FTSE 6.308,82 +0,51% на100 историско високо ниво и без +0,00% Nikkei225 13.192,35 14.613,48 14.613,48 некаква поголема меѓународна Nikkei225 13.192,35 +0,00% услуга засега не е познат.

S&P 500 1.563,07 +0,63% 14.613,48 14.613,48 06/10

12/10

07/11 10/11

07/11 10/11

изгради нова генерација претприемачи, како да се привлечат инвестиции и како идеите да се преточат во конкретни проекти. „Brown Forum традиционално е местото каде што државите од Југоисточна Европа и САД можат да ги споделат своите бизнис-искуства“, изјави американскиот амбасадор во Хрватска, Кенет Марен, на отворањето на форумот и нагласи дека токму на овој собир претприемачите ќе добијат можност за стимулирање на сопствениот бизнис. Горан Марас, министер за претприемништво на Хрватска, истакна дека преку овој форум треба да се развива заедничкиот дух на вложување во капитал кој ќе им овозможи на компаниите да излезат на други пазари. Заменик-министерот за надворешни работи на Хрватска, Јошко Клисовиќ, пак, изјави дека овој форум претставува можност да се види големата регионална приказна. „На овој начин се интензивираат економските односи и со САД и со земјите од регионот, што секако ќе се рефлектира на политичките односи. Просперитетот на целиот регион, бидејќи тоа е во интерес на сите“, заклучи Клисовиќ. Организатори на Brown Forum се Канцеларијата на претседателот на Хрватска, Владата на САД, Владата на Република Хрватска, Хрватската стопанска комора и Хрватското здружение на работодавци.

05/11

Seavus отвори канцеларија во Цирих

З

05/11

10/11

03/12

09/12

02/13

01/12 04/12 07/12 10/12 01/13 04/13

01/12 04/12 07/12 10/12 01/13 04/13

ДРУГИ дестабилизација, не1.563,07 се очекува +48,23 +48,23 3.222,25 +0,33% пад +0,33% S&P 500 ПАЗАРИ +0,63% Nasdaq +0,57% +48,23 +0,33%+0,57% на вредностите на7.694,67 истите. +48,23 Nasdaq 3.222,25 +0,33% DAX +0,42% FTSE 100 6.308,82 14.613,48 1.102,04 7.694,67 13.192,35

+0,51% +0,03% +0,42% +0,00% +0,33% +0,33% 1.563,07 +0,63% 1.102,04 +0,03% Nasdaq 3.222,25 +0,57% DAX 7.694,67 +0,42% FTSE 100 ВАЛУТИ FTSE 100 6.308,82 6.308,82 +0,51% FTSE 100 6.308,82 +0,51% FTSE 100 6.308,82 +0,51% +0,51% ДРУГИ ПАЗАРИ TOPIX 1.102,04 +0,03% Nikkei225 13.192,35 +0,00% ДРУГИ ПАЗАРИ Nikkei225ВАЛУТИ Nikkei225 13.192,35 13.192,35 +0,00% Nikkei225 13.192,35 +0,00% +0,00% S&P 500500 1.563,07 +0,63% евро долар 500 1.563,07 +0,63% Фунта евро 1.563,07 S&P 500 S&P S&P 1.563,07 +0,63% +0,63% FTSE 100 6.308,82 +0,51% FTSE 100 6.308,82 +0,51% Nasdaq 3.222,25 +0,57% Nasdaq 3.222,25 +0,57% Nasdaq Фунта Nasdaq 3.222,25 +0,57% +0,57% ВАЛУТИ Nikkei225 13.192,35 +0,00% евро долар СТАПКА СТАПКА евро 3.222,25 DAX 7.694,67 +0,42% Nikkei225 13.192,35 +0,00% DAX 7.694,67 +0,42% DAX DAX 7.694,67 7.694,67 +0,42% +0,42% S&P 500 1.563,07 +0,63% TOPIX 1.102,04 +0,03% S&P 500 1.563,07 СТАПКА +0,63% СТАПКА

TOPIX DAX Nikkei225

S&P 500+48,23 TOPIX ДРУГИ ПАЗАРИ ДРУГИ ПАЗАРИ ДРУГИ ПАЗАРИ ДРУГИ ПАЗАРИ

други пазари

големувањето на меѓународното присуство 1,1722 на една од најголемите ИТTOPIX 1.102,04 1,51230 +0,03% евро долар Nasdaq +0,57% TOPIX ПРОМЕНА TOPIXевро 1.102,043.222,25 1.102,04 +0,03% +0,03% Фунта Nasdaq 3.222,25 ПРОМЕНА +0,57% компании во Македонија и во 1,1722 DAX 7.694,67СТАПКА1,51230 +0,42% СТАПКА DAX 7.694,67 +0,42% +0,13% -0,03% ВАЛУТИ TOPIX 1.102,04 ПРОМЕНА +0,03% ПРОМЕНА регионот, Seavus, продолжува ВАЛУТИ TOPIX 1.102,04 1,51230 +0,03% 1,1722 ВАЛУТИ ВаЛуТи ВАЛУТИ ПРОМЕНА ПРОМЕНА -0,03% во 2013 година со уште евро+0,13% долар Фунта евро евро долар Фунта евро +0,13% -0,03% поамбициозна динамика. ФЈУЧЕРСИ ВАЛУТИ СТАПКА СТАПКА ВАЛУТИ евро долар евро долар Фунта евро СТАПКА СТАПКА Следејќи ја својата стратегија Фунта евро 1,51230 1,1722 ФЈУЧЕРСИ евро долар Фунта евро СТАПКА СТАПКА СТАПКА 1,51230 1,1722 ПРОМЕНА ПРОМЕНА за глобална експанзија, SeavusСТАПКА ЗЛАТО ФЈУЧЕРСИ евро долар Фунта евро ПРОМЕНА ПРОМЕНА СТАПКА СТАПКА 1,51230 1,51230 1,1722 1,1722 +0,13% -0,03% во февруари 2013 година ЗЛАТО СТАПКА СТАПКА 1.576,10 -0,03% ПРОМЕНА ПРОМЕНА +0,13% ПРОМЕНА 1,51230 1,1722 отвори нова канцеларија во ПРОМЕНА ЗЛАТО +0,23% 1,51230 1,1722 ПРОМЕНА ПРОМЕНА +0,13% +0,13% -0,03% -0,03% 1.576,10 Цирих, Швајцарија.

1.576,10 ФЈУЧЕРСИ ПРОМЕНА ПРОМЕНА +0,13% -0,03% +0,23% ФЈУЧЕРСИ Оваа македонска компанија, Нафта Брент +0,23% +0,13% -0,03% ЗЛАТО која е основана пред 13 години, 105,03 ФЈУЧЕРСИ ФЈУЧЕРСИ Нафта Брент ЗЛАТО фЈуЧерси Нафта Брент веќе подолго време е сериозна ФЈУЧЕРСИ 1.576,10 +0,35% ФЈУЧЕРСИ 105,03 конкуренција на многу светскиЗЛАТО 105,03 +0,23% 1.576,10 ЗЛАТО зЛаТО +0,35% ЗЛАТО брендови од ИТ-индустријата, +0,23% +0,35% ЗЛАТО Нафта Брент а со тоа брендот Seavus веќе 1.576,10 1.576,10 1.576,10 Нафта Брент ужива висока меѓународна 105,03 1.576,10 +0,23%+0,23% +0,23% репутација. +0,35% +0,23% 105,03 Менаџментот на компанијата Нафта Брент Нафта Брент Нафта Брент +0,35% нафТа открива дека до крајот на оваа Нафта Брент бренТ 105,03 105,03 105,03 година ќе се отворат уште 105,03 +0,35%+0,35% +0,35% две канцеларии во Европа, +0,35% во согласност со зацртаните пОдаТОЦиТе се Од ден 09.04.2013 дО 15ч. развојни планови.

£ €

€ $

3,300 3,100 2,900 2,700 2,500 2,300 2,100 1,900 1,700 07/10 10/10 02/

Капитал број 702 12.04.2013

www.kapital.mk

12 cover story: светсКи финансисКи трилер: offshor

21-32

илјади милијарди долари се проценува дека имаат скриено богати индивидуалци на офшор-сметки во светот

од

5,4 12 на

илјади милијарди долари пораснале фондовите на богатите клиенти менаџирани од 50-те најголеми банки во светот, коишто често користат даночни оази за оваа цел

Golema presme i ras^istuvaw m

v

m

еѓународна мрежа од новинари поседува 2,5 милиони податоци за околу 140 илјади богаташи и компании од цел свет, за нивните даночни картички и сметки. Меѓу нив има такви коишто со години избегнуваат плаќање данок, а огромни суми пари кријат во даночните оази ладини институции од неколку држави побараа од ICIJ да им ги достават на увид документите за Офшорликс (Offshoreleaks). Дали светскиот финансиски систем ќе претрпи коренити промени во следните месеци и години?! еѓу банките прозвани дека посредувале во наводно, тајните офшор-сметки на богати поединци се и швајцарската УБС и германската Дојче банк. Од Дојче банк велат дека тие со години веќе нудат услуги за менаџирање на парите на богати клиенти, што подразбира основање фондации и компании во познатите даночни оази низ светот, дека тоа го прават во согласност со сите регулативи и стандарди и тука нема ништо нелегално

www.kapital.mk

Капитал број 702 12.04.2013

13

releaks

etka we?!

пишува:

игор Петровски

igor.petrovski@kapital.mk

александар јанев

aleksandar.janev@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

П

риказната личи на возбудлив политички трилер: германскиот новинар Себастијан Мондиал пред 15 месеци во една канцеларија во Вашингтон добива хард-диск за да почне со макотрпна анализа на податоците запишани на него. Меѓународниот конзорциум на истражувачки новинари (International Consortium of Investigative Journalists - ICIJ) го ангажираше Мондиал, специјалист за новинарство поврзано со истражување огромна количина податоци, да им помогне во анализата на хард-дискот. А содржината на хард-дискот е повеќе од бомбастична. Дури 260 гигабајти податоци за корисниците на офшоркомпании во даночните оази во светот! Материјал кој по обем може да се спореди со 500 илјади печатени библии или 150 пати повеќе од објавените документи на Викиликс.

ICIJ с$ уште ги обработува материјалите, а минатата недела почнаа и да ги објавуваат партнерите на ова здружение, а тоа се најпознатите светски весници, односно 86 новинари од 46 земји – од американскиот Washington Post, францускиот Le Monde, британскиот Guardian, германскиот Suddeutsche Zeitung... Австралиецот Џерард Рајл е раководител на ICIJ, чие седиште е во Вашингтон. Во март 2012 година тој го повика Мондиал во својата канцеларија

и му го даде хард-дискот што содржи безброј имејл-адреси, PDF документи, табели и презентации. Хард-дискот анонимно му бил испратен по пошта на Рајл. Досега се издвоени информации за повеќе од 122 илјади офшор-компании и фондации на Британските Девствени Острови, Куковите Острови, Хонгконг, Сингапур, Маврициус, Сејшели, Кајмански Острови и останатите даночни оази низ светот. Се работи за податоци – корпоративни документи, електронска пошта, сметководствени книги и останати записи коишто покажуваат трансфери на готовина и поврзаност меѓу индивидуалци и компании - за повеќе од 130 илјади личности од 170 земји. Криминалци, измамници, даночни престапници, корумпирани политичари... Сите тие ја користеле тајноста на сопственичката структура во даночните оази за криење на сопственоста врз нивните пари. Меѓународната мрежа од новинари собрала 2,5 милиони податоци за околу 140 илјади богаташи и компании од цел свет, и тоа поврзани со нивните даночни картички и сметки. Така е составен список со оние коишто со години избегнуваат плаќање данок, а огромни суми пари кријат во даночните оази. „Оваа истрага ги подигна завесите на офшор-системот и дава транспарентен поглед во тајниот свет на поединци и компании што ги чуваат своите пари во даночните оази низ светот“, вели Џерард Рајл, директор на Меѓународниот конзорциум на истражувачки новинари. „Знаевме дека оваа индустрија е тајна и непристапна, но она што н$ изненади е фактот колку е раширен и добро вмрежен целиот тој систем“, додава Рајл. Истрагата илустрира како офшор финансиската тајност е раширена низ светот, овозможувајќи им на богатите

Клучните сознанија на офшорлиКс досега XX Владини функционери и нивните семејства и соработници, од Азербејџан, Русија, Канада, Пакистан, Филипини, Тајланд, Монголија и од други земји обилно користат скриени компании и банкарски сметки; XX Светските богаташи користат комплексни офшор-структури за да поседуваат недвижности, јахти, уметнички дела и останат имот, добивајќи даночни привилегии и анонимност, што не е достапно за просечните луѓе; XX Многу од најголемите светски банки - вклучувајќи ги УБС и Дојче банк – агресивно работеле на тоа за своите клиенти да регистрираат тајни компании на Британските Девствени Острови и останатите офшор-прибежишта; XX Добро платена машинерија од сметководители, посредници и останати оперативци им помага на своите клиенти да ги скријат идентитетите и бизнис-интересите, обезбедувајќи им засолниште за, во многу случаи, валканите пари; XX Креатори на разни штедачки пирамидални шеми и останати измамници од голем калибар вообичаено користат офшордестинации за да ги засолнат своите нечесно заработени пари.

Капитал број 702 12.04.2013

www.kapital.mk

14 cover story: светсКи финансисКи трилер: offshor

да избегнуваат данок, поттикнувајќи ја корупцијата и економските проблеми во сиромашните, но и во богатите земји. Актуелната банкарска криза во Кипар е само еден пример на тоа како офшор-системот може да ја погоди финансиската стабилност на цела една држава.

Член на ICIJ e и словенечкиот слободен новинар Блаж згага, кој вели: „Има доста имиња и од регионов, од Хрватска, Србија, БиХ, Македонија... Граѓани од сите земји во регионов имаат отворено компании таму. Но, повеќе ќе можеме да кажеме откако ќе го завршиме истражувањето“.

Претседатели на држави и трговци со оружје се на листата

Дел од податоците се веќе објавени. Менаџерот на предизборната кампања на францускиот претседател Франсоа Оланд, жан жак Ожие, е сопственик на две офшор-компании на Кајманските

ОфшОр не значи задОлжителнО нештО КриминалнО

А

нонимноста на офшор-светот прави да е тешко да се следи текот на парите. Студијата на Џејмс Хенри, поранешен главен економист во Мекинзи енд компани (McKinsey & Company), проценува дека богатите поединци имаат меѓу 21 и 32 илјади милијарди долари приватно финансиско богатство скриено во даночните оази – приближно еднакво на големината на американската и на јапонската економија заедно. Иако светската економија беше силно погодена од кризата последниве четири години, офшор-светот продолжи да расте, вели Хенри, којшто е член на одборот на Tax Justice Network, меѓународна истражувачка и советодавна група, критички настроена кон даночните оази. Неговите истражувања покажуваат дека на пример, средствата менаџирани од 50 најголеми „приватни банки“ во светот – кои често користат офшордестинации за да ги опслужат своите богати клиенти – пораснале од 5.400 милијарди долари во 2005 година на повеќе од 12 илјади милијарди долари во 2010 година. Хенри и останатите критичари на офшор-индустријата, сметаат дека тајноста на офшор-сметките ги нагризува владините и правните системи на земјите во светот, дозволувајќи им на корумпираните, криминогени државни функционери да изнесуваат национални богатства

од своите земји и давајќи има прибежиште на трговци со луѓе, мафијаши, шверцери и останати пробисвети. Оние пак, што ја бранат офшориндустријата велат дека повеќето иматели на офшор-сметки се инволвирани во легални трансакции. Офшор-центрите, велат тие, им овозможуваат на фирмите и на поединците да ги диверзифицираат своите инвестиции, да формираат комерцијални ентитети надвор од националните граници и да водат бизнис во средини коишто им нудат големи поволности. „Најмногу офшор-акции се бизнис ориентирани. Ако сте нечесен, ќе го искористите офшор-светот на лош начин. Ако сте чесен, ќе го користите за добри цели“, вели Дејвид Мерчант, издавач на онлајн-весникот OffshoreAlert. Добар дел од истражувањата на ICIJ се фокусирани на работата на две офшор-компании, Portcullis TrustNet со седиште во Сингапур и Commonwealth Trust Limited (CTL) од Британските Девствени Острови (БДО), коишто им помогнале на десетици илјади луѓе да формираат офшор-компании и банкарски сметки што е тешко да се следат. Регулаторите од БДО откриле дека CTL повеќекратно ги прекршила законите против перење пари што важат на островите меѓу 2003 и 2008 година со тоа што не ги верифицирале

идентитетите и заднината на своите клиенти. Документите покажуваат дека CTL основала 31 компанија во 2006 и 2007 година за потребите на поединец подоцна идентификуван како претставник на Муктар Аблиазов, казахстански банкарски тајкун обвинет за проневера на пет милијарди долари. Томас Ворд, којшто е соосновач на CTL во 1994 година и с$ уште работи како консултант за фирмата, вели дека активностите на CTL биле во согласност со стандардите и регулативата на БДО, но дека ниту најдобриот мониторинг не може навреме да открие дали некој клиент што на почетокот изгледа дека е „чист“ подоцна да се покаже дека има сомнителен „бекграунд“. Што се однесува пак, на сингапурската TrustNet, истрагата на ICIJ идентификува 30 американски клиенти коишто се обвинети во различни процеси за измама, перење пари и други сериозни облици на финансиски криминал. Меѓу нив е и поранешниот „јунак“ од Волстрит, Пол Билзериан, обвинет за даночни затајувања и измами со хартии од вредност во 1989 година, како и Раџ Раџаратам, менаџер на инвестициски фонд којшто е осуден на затворска казна во 2011 година во еден од најголемите скандали со инсајдерско тргување во историјата на САД.

МЕѓуНАРОДНИОТ КОНзОРЦИуМ НА ИСТРАжуВАЧКИ НОВИНАРИ - ICIJ

КОи се луѓетО штО гО стресОа светОт сО ОфшОрлиКс

М

еѓународниот конзорциум на истражувачки новинари (International Consortium of Investigative Journalists - ICIJ) е активна глобална мрежа од 160 репортери од 60-ина земји коишто соработуваат на длабински истражувачки стории. Формиран во 1997 година, ICIJ е инициран како проект на Центарот за јавен интегритет од Вашингтон (непрофитна организација за истражувачко новинарство) и се фокусира на теми што ги надминуваат националните граници, како што се меѓународен криминал, корупција и сл. Во Советодавниот комитет на ICIJ се некои од најголемите имиња на ЏорЏ СороС светското истражувачко меѓународн инвеститор, прек иот новинарство – Бил Ковач, у својата фондација отво Розентал Калмон Алвез, рено општество е ед ен од финансиерите на ICIJ

Филип Најтли, Гвен Листер, Гонаван Мохамад, Реџиналд Чуа и Брент Хјустон. Проектите на ICIJ вообичаено ги водат тимови од три до 20-ина новинари од целиот свет. Овие истражувачки тимови во соработка со централата во Вашингтон досега разоткриле случаи на шверц од страна на мултинационални тутунски компании и организирани криминални картели; истражувале лобисти за климатските промени, загадувачки индустрии, детали за лукративни договори во Ирак и Авганистан и многу други стории што ја кренале јавната свест за работи кои се насочени против општото добро.

ICIJ работи со водечките новински организации низ светот. Партнери на конзорциумот се BBC, Guardian, International Herald Tribune, Sunday Times (Британија); Le Monde (Франција); Еl Mundo, Еl Pais (Шпанија); Trouw (Холандија); Novaya Gazeta (Русија); Stern (Германија); Sao Paulo (Бразил); Le Soir (Белгија); South China Morning Post (Хонг Конг); Huffington Post (САД); Тhe Age (Австралија) и др.

www.kapital.mk

Капитал број 702 12.04.2013

15

releaks

Острови. Најстарата ќерка на некогашниот филипински диктатор Фердинанд Маркос, Марија Маркос, е корисничка на најмалку една фондација на Британските Девствени Острови. Филипинската власт сега истражува дали во овој даночен рај е скриен дел од богатството со коешто Маркос во 80тите години ја напушти земјата. Раководител на поголем број офшор-сметки е Франц Волф, син на долгогодишниот шеф на Штази, тајната полиција на поранешната источна Германија. Тие компании се во сопственост на еден од највлијателните руски олигарси, Михаил Фридман. Тони Мерчант, еден од најпознатите канадски адвокати, на островите Кук регистрирал фондација што ја затаил од канадската власт, но тоа би било помал проблем за него отколку за неговата сопруга Пана, којашто е пратеничка во канадскиот Сенат. Членовите на семејството на претседателот на Азербејџан се сопственици на најмалку четири офшоркомпании, откриваат документите на ICIJ. Бизнисменот Хасан Гозал е директор на три компании регистрирани на Девствените Острови во 2008 година на име на ќерките на претседателот Илхам Алиев. Тој самиот и неговата сопруга имаат фирма на овие острови од 2003 година. Семејството на Алиев сакало да ја прикрие врската со овие фирми служејќи се со агенти што ги регистрирале фирмите и ги воделе – на хартија. „Оваа добро платена индустрија е полна со посредници и оперативци коишто ги штитат идентитетите на своите клиенти. Често на тој начин штитат перење пари и други облици на криминал. Во тоа се вклучени бројни светски банки“, откриваат новинарите од ICIJ. Листата со даночни должници коишто се кријат на овој начин е голема и шаренолика. Од ICIJ тврдат дека на неа има владини функционери од земји како Пакистан, Азербејџан, Талјанд, но и развиени демократии како САД, Канада, западноевропските држави. На листата се и многу американски доктори, припадници на средната класа од Грција, измамници од Волстрит, милијардери од Источна Европа и од Индонезија, директори на руски корпорации, меѓународни трговци со оружје и компании кои Европската унија ги означи како алки во развојот на иранската нуклеарна програма.

Познати ликови што се „кријат“ во офшор-светот според ICIJ Жан-Жак Ожие Франција

Благајник на кампањата на актуелниот француски претседател, Франсоа Оланд, во 2012 година. Заедно студирале. Офшор-бизнис: Ожие е акционер и директор на International Bookstores Ltd, основана на Кајманските Острови. Тој вели дека ја користел компанијата за големи инвестиции во Кина во 2005 година со партнери истакнати членови на Кинеската комунистичка партија, но и со други бизнисмени.

Валери Голубев Русија

Висок менаџер во Газпром, најголемата руска енергетска компанија. Офшор-бизнис: Голубев има половина од акциите на Sander International Inc., регистрирана на Британските Девствени Острови во 2008 година, но згасната истата година.

Гинтер Сакс Германија

Познатиот автор, фотограф, индустријалец и екссопруг на Брижит Бардо, починат во 2011 година Офшор-бизнис: Сакс имал огромна мрежа од офшор-компании и сметки каде што го складирал своето богатство. Имал приватен секретар којшто се грижел за неговите офшор-бизниси и патувал постојано до Куковите Острови меѓу 1997 и 2004 година.

Илхам Алиев Азербејџан

Претседателот на Азербејџан е претседател на Азербејџан, а негов татко е Хајдар Алиев, поранешен претседател на државата, што значи ова семејство е на власт од крајот на 60-тите години. Офшор-бизнис: Илхам Алиев и неговата сопруга Мехрибан биле директори на Rosamund International Ltd, формирана во 2003 година на Британските Девствени Острови. Ќерката Арзу Алиева е директор и

акционер на Arbor Investments, формирана во истиот даночен рај во 2008 година, а другата ќерка, Лејла, е директор и акционер на LaBelleza Holdings Ltd, исто така формирана во 2008 година.

Дениз Рич САД

Поранешната сопруга на најпознатиот даночен затајувач во САД, Марк Рич, којшто беше контроверзно помилуван од поранешниот претседател Бил Клинтон на неговиот последен ден од мандатот. Дениз Рич е познат текстописец, номинирана за „Греми“, а во 2012 година се откажа од американското државјанство. Офшор-бизнис: Основач и корисник на The Dry Trust фондот (1992) и директор на DTD Limited (2007) и двете на Куковите Острови.

Тони Мерчант Канада

Поранешен политичар, сопруг на актуелниот канадски сенатор Пана Мерчант. Познат адвокат во земјата, инволвиран во многу познати спорови, од кој најпознатиот имал завршница „тешка“ 1,9 милијарди долари. Со канадската даночна власт постојано имал проблеми со даночното затајување. Офшор-бизнис: Корисник и основач на Merchant, US Inc Trust, регистрирани на Куковите Острови.

Фабио Гиони Италија

Хакер и поранешен шеф на информатичката безбедност во Телеком Италија, уапсен во 2007 година поради илегално собирање податоци за 4.000 луѓе, вклучувајќи познати политичари и новинари. Офшор-бизнис: Сопственик на Constant Surge Investments Ltd, формирана во 2006 година на Британските Девствени Острови

Капитал број 702 12.04.2013

www.kapital.mk

16 cover story:

Tajnite smetki vo stranstvo krijat 5 milijardi evra makedonski kapital?!

О

ткако Меѓународниот конзорциум на новинариистражувачи обелодени дека дури и претседатели и премиери на држави переле пари во офшор-земји, стана јасно дека даночните раеви лесно може да станат пекол. Поранешниот директор на Финансиската полиција, Миодраг Лабовиќ, проценува дека околу 5 милијарди евра се прелеани во приватни џебови за време на транзицијата (приватизацијата; ембаргото кон СРЈ; давањето контингенти за увоз на стоки; неплаќањето царини, даноци и акцизи карактеристично за деведесеттите

години; фингираните јавни набавки; давањето концесии и атрактивни локации на државно градежно земјиште). „Проценките укажуваат дека поголем дел од овие криминално стекнати пари се изнесени во странство преку најразновидни фиктивни финансиски трансакции. Можно е следењето на ваквите сложени и премногу суптилни финансиски трансакции. Проблем е што на крајот секогаш наидувате на „ѕид” кај офшор-земјите, кој е непробоен бидејќи молчешкум е поддржан од моќните меѓународни фактори, кои не преземаат речиси ништо или преземаат многу малку за овие мали и претежно

островски земји кои немаат никаков импакт во меѓународниот политички поредок да бидат потписнички на меѓународните документи, со што ќе се обврзат на следење, контрола и меѓународна соработка во откривањето и процесуирањето случаи со недозволени финансиски текови“, вели Лабовиќ. Тој вели дека за поздравување е иницијативата на Меѓународниот конзорциум на новинари-истражувачи, меѓутоа според него, не е реално да се очекува обелоденување на конкретни личности и фирми кои со недозволени финансиски текови изнесувале пари од земјата во странски банки.

2MARKETING -ра

КОНФЕРЕНЦИЈА

l 06 јуни 2013 l хотел Александар Палас, Скопје

организатор:

партнер:

КреатиВност смелост дигитализација КлучНИтЕ зБОРОвИ НА СОвРЕМЕНИОт МАРКЕтИНГ!

еи? Ви требаат ноВи ид Ќе ги добиете. токму на овој настан.

ја? и ц а р и п с н и барате

Светски и регионални брендови ќе ве инспирираат и ќе ви ги претстават најновите трендови и практики за тоа како се применува маркетингот денес, во време на дигитални технологии и социјални медиуми. Самсунг, Хајнекен, Аргета и Бекутан ќе ви ги презентираат нивните инспиративни, креативни, прогресивни и практични идеи, како и грешките од кои учеле.

ексклузивно за македонската публика, главниот говорник

Nir refuah генерален директор на MRM Романија Ќе зборува за влијанието на дигиталната технологија врз креативноста, маркетинг-трендовите во Европа, однесувањето на компаниите, креативноста сама по себе. Нир Рефуа е современиот гуру на дигиталните комуникации, со повеќе од 15-годишно искуство во создавањето онлајн-содржина и интеракција и е првиот човек на MRM Романија, агенција специјализирана за дигитални комуникации дел од интернационалната мрежа на McCann. Познати и признаени професионалци од креативната индустрија и од бизнисот ќе дебатираат за иднината на дигиталниот маркетинг, за моќта на креативната индустрија во Македонија, за потребата од поголема смелост во креативноста и како да се поттикнат и инспирираат компаниите и маркетинг-креативците на подобри адвертајзингрешенија и поуспешен маркетинг. И зА КРАЈ, зАСлужЕНА зАБАвА СО КОКтЕлИ

l

Не ја пропуштајте оваа одлична можност да ги слушнете докажаните професионалци кои се на врвот на успехот, да се поврзете со колеги кои ги делат истите предизвици како и вие и да заминете убедени дека ќе успеете во денешното динамично опкружување. Повеќе информации на www.kapital.mk или на телефон 02 3298 110 ГИ ОчЕКувАМЕ вАшИтЕ ПРИЈАвИ

Капитал број 702 12.04.2013

www.kapital.mk

18

Горан Трајковски

директор на Управата за јавни приходи

Она што го промовирав пред неколку години, односно можноста за даночна амнестија на нашите резиденти да го вратат капиталот во Македонија станува атрактивна, затоа што Кипар нема да биде единствено решение, туку само почеток на она што ќе се случува во Европската унија како појава.

Миодраг Лабовиќ

поранешен директор на Финансиската полиција

За поздравување е иницијативата на Меѓународниот конзорциум на новинари-истражувачи, меѓутоа според него, не е реално да се очекува обелоденување на конкретни личности и фирми кои со недозволени финансиски текови изнесувале пари од земјата во странски банки „Ова го велам од причина што офшорземјите, па и некои континентални земји во срцето на Европа се оставени како даночни раеви токму од големите сили и во контекст на генералниот концепт на системски корумпирана надворешна политика која се остварува во функција на долгорочни геоекономски, геополитички и воопшто, геостратешки цели, кон остатокот од светот, особено кон фрагилни држави со изразено корумпирани политичари и бизнис-олигарси кои се во тесна спрега со определени политичари. Се разбира, Македонија не е цел сама по себе, но таа има свое место во остварувањето на долгорочните цели во регионот и пошироко“, коментира Лабовиќ. Финансиските разузнавачи велат дека голем дел од тој капитал повторно се враќа во земјата. Тие објаснуваат дека чести се случаите кога македонски бизнисмени отвораат офшор-фирми во некои егзотични острови или земји кои важат за даночни раеви, а потоа преку нив купуваат фирми во Македонија и го имаат превезот на странски инвеститор. Анализата на странските инвестиции во последните 10 години покажува дека многу често се одвивале финансиски трансакции на релација Македонија – земјите даночни раеви. На пример, над 70 милиони евра странски инвестиции во земјава дошле од Британските Девствени Острови, околу 100 милиони евра пристигнале од Холандски Антили и 160 милиони евра од Сент Винсент и Гренадини. На листата со земји од каде што доаѓаат странските инвеститори во земјава се појавуваат и Панама, Кајманските Острови, Сејшелите. Во исто време, евидентиран е и одлив на капитал токму кон овие дестинации. Во Кипар, кој долги години важеше за даночен рај, евидентиран е повремен одлив на педесетина милиони евра, но исто така и прилив.

Време е за даночна амнестија?!

Процесот на даночна амнестија се спроведува со цел да се легализираат сите пари коишто имаат формално нелегализиран статус, односно не се во легалните економски текови на земјата. Тоа значи дека не може да се користат

за инвестирање во економијата или во други легални бизниси. Државата го оданочува тој капитал, но се обврзува дека нема кривично да ги гони сопствениците на парите. Домашните финансиски експерти велат дека Македонија апсолутно има потреба од спроведување даночна амнестија, бидејќи со евентуален таков процес само би се озаконило она што сега се прави без закон и би им се овозможило на оние кои ги чуваат парите во странски банки да ги инвестираат во македонската економија. Економистите сметаат дека оваа радикална реформа за Македонија дури е и задоцнета, бидејќи најголем дел од земјите во Европа веќе се обиделе на ваков начин да го вратат капиталот што се одлеал на сметки во странство поради прикривање на матните трансакции во процесот на приватизација. Директорот на Управата за јавни приходи, Горан Трајковски, кој јавно ја поддржува и ја заговара оваа идеја, минатата недела, кога ескалираа проблемите во Кипар, повторно го актуализираше предлогот за даночна амнестија. „Она што го промовирав пред неколку години, односно можноста за даночна амнестија на нашите резиденти да го вратат капиталот во Македонија станува атрактивна, затоа што Кипар нема да биде единствено решение, туку само почеток на она што ќе се случува во Европската унија како појава“, истакна Трајковски. Многу транзициски економии, кои како и Македонија поминаа низ процес на трансформација на општествениот капитал во приватен и одлив на парите од финансиските канали, имаат направено различни обиди за враќање на незаконски стекнатиот капитал во економските текови преку посебни закони, што јавно, што тајно. Некои успеаја да постигнат големи финансиски ефекти, додека кај некои земји процесите на легализација на капиталот завршуваа како уште еден обид за перење на парите преку легалните финансиски текови.

СПЕЦИЈАЛНА ЕДИЦИЈА 24 мај 2013

Во годинешната едиција ТОП 100 ИЗВОЗНИЦИ ќе бидат вклучени повеќе рангирања според различни показатели: l 100 најголеми извозни компании l 50 најизвезувани производи l 10 најголеми извозни пазари l 10 најголеми нето-извозни индустрии и компании l 10 најбрзорастечки извозни пазари

КАПИТАЛ МЕДИА ГРОУП во соработка со домашни аналитичари и експерти ја подготвува петтата годишна едиција ТОП 100 ИЗВОЗНИЦИ за 2013 година. ко од економската криза може да се излвече некоја поука или лекција тоа е дека само компаниите и државите кои извезуваат многу побрзо излегуваат и ја пребродуваат економската криза. Токму затоа сега кога на Европа, најголемиот извозен пазар за македонските производи, & се заканува економска рецесија, наоѓањето нови извозни пазари станува клучно за зголемување на извозот и заздравување на компаниите и на економијата. Иако компаниите се тие кои извезуваат, ова е време кога Македонија како држава мора отворено, организирано и со сите расположиви капацитети да застане зад извозниците и поголемиот извоз да го стави во функција на поголемиот економски раст и намалување на невработеноста.

А

Во рамки на едицијата ќе читате и повеќе анализи како: l Најголемите извозни компании и индустрии во 2012 l Извозните адути и перспективи на Македонија во 2013 година? l Новите извозни пазари на Македонија l Колку странските инвестиции го зголемија извозот? l Како да се зголеми извозот на храна од Македонија? l Вина од Македонија - нов извозен адут за нови пазари l Светот влегува во валутна војна за поголем извоз.

За повеќе информации во врска со едицијата обратете се на имејл или на телефонскиот број 02 3298 110 локал 105. Лице за контакт: Бобан Ѓорѓиевски boban.gjorgjievski@kapital.mk

www.kapital.mk

20

ИЗВОЗ И УВОЗ СО Б

500

33%

oд Бугарите и ла ни дошле во Макко едонија, биле службено

ИЗВОЗ УВОЗ

450

400 350

300 250

209,7

200 150

100

285,3

милиони долари е вредно а на македонскиотстиз воз во Бугарија во 2012 го дина

51,5

50

0 2003

2004

200

7%

од сите Македонци патувале во Бугарикои лани 31.000 граѓани служја, или но отишле во Бугарибе ја

БугарсКиот пазар сЕ уштЕ нЕисКористЕн од МаКЕдонсКит

“^akam te da doj пишува:

Верица Јорданова

verica.jordanova@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

В

о барањето нови извозни пазари за македонските производи дефинитивно неосвоен пазар е соседниот, бугарски пазар! Со извоз во вредност од само 285 милиони долари, кој половина го сочинуваат руди кои одат на топење во соседна Бугарија, Македонија дефинитиво потфрлува во својата визија да биде флексибилна и извозно ориентирана економија. И статистиката и изјавите од македонските менаџери потврдуваат дека осуммилионската Бугарија многу ретко е нивна бизнис-дестинација. Преоптоварани со стереотипи,

Само 7% од 424 илјади македонски државјани кои во текот на минатата година патувале во Бугарија, отишле службено, а сите останати како туристи во ски-центрите или на море, според бугарскиот државен Завод за статистика. Од Бугарите, пак, кои лани патувале во Македонија, една третина дошле по бизнис во земјава. Ако лошите патишта не се проблем за да се оди на одмор во Бугарија, тогаш тие не треба да бидат пречка нашите менаџери да ги зајакнат и своите бизнисрелации со бугарските колеги?!

политички багаж и предрасуди, македонските и бугарските компании реално малку се познаваат. Иако е само неколку стотина километри далеку и без големи јазични бариери, Бугарија с$ уште е далечна дестинација за македонскиот бизнис! Притоа, малиот извоз не е единствениот проблем во однос на овој пазар. Далеку

попроблематична е неговата структура. Во целиот извоз освен жици и кабли, произведени во фабриката за кабли од Неготино, која има бугарски сопственик, на листата од 10 најголеми извозни производи во Бугарија нема ниту еден друг готов производ. Остатокот отпаѓа на руди и челични слабови. Ништо подобра не е ни структурата на увозот

Капитал број 702 12.04.2013

БаЛКаН БИЗНИС И ПОЛИТИКа

21

БУГАРИЈА (во мил. $)

457,6

379,2 327,9

271,1

251,3

244,3

301,9

307,6

2010

2011

285,3

216,9

130,8

05

407,7

2006

2007

2008

2009

2012

(Извор-НБРМ)

СТРАНСКИ ДИРЕКТНИ ИНВЕСТИЦИИ - ДВИЖЕЊА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА - ПО ЗЕМЈИ (во мил. eвра) Држава

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Австрија

7,50

16,66

-6,66

130,93

10,79

95,69

30,07

-8,00

48,27

64,86

Словенија

18,74

5,94

8,78

10,47

59,97

79,23

134,13

20,90

11,83

-32,60

Холандија

8,62

34,74

12,16

14,67

26,54

2,33

65,15

0,45

136,56

-16,49

Бугарија

6,92

-1,10

4,96

11,70

25,35

38,94

10,52

31,09

3,85

4,17

Грција

8,76

40,32

17,56

40,68

44,58

6,72

-57,15

15,18

14,78

-2,47

Најголем дел од странските инвестиции од Бугарија се во банкарско-финансискиот сектор. уни банка, Капитал банка и Централна Кооперативна банка имаат бугарски сопственици, како и осигурителната компанија Евроинс. големиот прилив

Извор: НБРМ

на евидентирани бугарски инвестиции се должи и на тоа што дел од другите странски инвестиции доаѓаат преку бугарските претставништва на странски компании од други земји, а кај нас се евидентираат како бугарски, односно капитал кој доаѓа од Бугарија.

ТЕ КОМПаНИИ

jde[“ za biznis! од Бугарија во Македонија кој минатата година достигна 407,7 милиони долари. Во увозот доминираат гасни масла, моторен бензин и електрична енергија. Голема ставка и во увозот е суровото сончогледово масло (3,3 милиони долари), кое во најголем дел доаѓа од фабриката на домашниот производител на масло за јадење Брилијант кој во бугарскиот град Плевен има фабрика за производство на сурово масло од сончоглед, кое потоа го увезува и го рафинира во фабриката во Штип.

Кои македонски компании го пробиваат бугарскиот пазар?

„Стереотипот на бизнис оптоварен со политика веќе се надминува. Сега прашањето на бугарските колеги е дали можеш да понудиш квалитет кој треба да ги задоволи строгите европски стандарди“, вели Јован Грков, сопственик на Урбан инвест кој од 2008 година во бугарскиот град Перник има фабрика за производство на павер

елементи. Тој смета дека ниското ниво на економска соработка со Бугарија се должи на исклучително слабата соработка на двете земји во сите области. „Кај македонските компании владее голема недоверба кон Бугарија, иако станува збор за европски пазар. Иако Бугарија е една од најмалку развиените членки на ЕУ и се наоѓа во голема економска криза, сепак има огромен потенцијал кој вреди да се искористи“, вели Грков и додава дека само до крајот на оваа година нашиот сосед ќе потроши 200 милиони евра за градска инфраструктура, што е голема можност не само за Урбан инвест, туку и за други македонски компании. Грков вели дека дури по 5 години откако се присутни на овој пазар, бугарските компании и ги препознаваат и ги бараат за соработка, но тој пат треба да се изоди. Причините за слабиот продор на македонските компании на овој

пазар Грков ги лоцира во нивната неинвентивност, непрепознавање на пазар и стравот да се соочи квалитетот и знаењето на еден нов и непознат пазар. Но,овој пазар и за него не е „мед и млеко“. Лошите патишта го поскапуваат транспортот до Бугарија, иако од Скопје до Софија има само 200 километри, од две причини. Прво, ако еден полн камион замине за Бугарија и нема што да донесе назад, тоа за извозникот е скап транспорт, и второ, ако за да помине 200 километри наместо 2 часа му требаат околу 5 часа, тогаш транспортерот наплаќа повисока цена. Урбан инвест останува на бугарскиот пазар и апелира до другите македонски компании да побараат свое место овде со оглед на тоа што Бугарија во следната финансиска контрукција на ЕУ (20142020) очекува да прими 17 милијарди евра од различните европски фондови! Свое место на овој пазар подолго време си наоѓа и компанијата Конти хидропласт, која годишно во Бугарија

Капитал број 702 12.04.2013

22

www.kapital.mk

БаЛКАН БИЗНИС И ПОЛИТИКА

Глигор Цветанов

Јован Грков

Борис Маџунков

И покрај бесцаринскиот извоз основна пречка зошто поголем дел од компаниите од Македонија не извезуваат во Бугарија е дека истите не се конкурентни за тој пазар. Пазарот во Бугарија бара висок квалитет, а ниски цени, иновативни производи и силен маркетинг.

Кај македонските компании владее голема недоверба кон Бугарија, иако станува збор за европски пазар. Иако Бугарија е една од најмалку развиените членки на ЕУ и се наоѓа во голема економска криза, сепак има огромен потенцијал кој вреди да се искористи.

Обемот на работата во Бугарија во најголем дел зависи од најавените инфраструктурни проекти. За изминативе 10 години, колку што сме присутни на овој пазар, иако постоеле периоди на стагнација, трендот покажува тенденција за раст.

Макпрогрес

Урбан инвест

Неинвентивноста на македонските менаџери, непознавањето дури ни на соседните пазари, оптовареноста со стереотипи и силно изразената конкуренција на бугарскиот пазар се главните причини поради кои македонските компании речиси немаат извоз во соседна Бугарија. Потенцијалот на осуммилионскиот соседен пазар дефинитивно не е искористен! реализира извоз вреден 5-7 милиони евра. Една од ретките македонски компании која има свое претставништво во Бугарија од 2005 година. Директорот Борис Маџунков објаснува дека претставништвото е отворено како резултат на зголемената побарувачка на црева и цевки на овој пазар. „Обемот на работата во Бугарија во најголем дел зависи од најавените инфраструктурни проекти. За изминативе 10 години, колку што сме присутни на овој пазар, иако постоеле периоди на стагнација, трендот покажува тенденција за раст“, вели Маџунков. Неговиот „рецепт“ за зголемување на соработката, заснован на долгогодишно искуство на овој пазар, е микс од олеснети административноцаринските процедури и поголема активност на стопанските комори во организирање бизниссредби.

Имаме ли производи за извоз?

„И покрај бесцаринскиот извоз основна пречка зошто поголем дел од компаниите од Македонија не извезуваат во Бугарија е дека истите не се конкурентни за тој пазар. Пазарот во Бугарија бара висок квалитет, а ниски цени, иновативни производи и силен маркетинг“, вака Глигор Цветанов, извршниот

директор на Макпрогрес, ги оценува шансите на македонските производи на бугарскиот пазар. Првиот извоз во Бугарија оваа компанија го оствари во 2003 година и оттогаш веќе 10 години е континуирано присутен, најпрвин преку својата партнерска компанија Винчини од Благоевград, а подоцна преку увозник и дистрибутер од Софија. Цветанов вели дека од извезените 300 тони кондиторски производи годишно, 45% отпаѓаат на приватни трговски марки, а 55% се сопствените брендови. Планира да го прошири присуството во наредниот период земајки ги предвид големината и потенцијалот на пазарот. Но, ги потенцира и објективните околности поради кои бугарскиот е еден од најконкурентните пазари: „освен силната увозна конкуренција, многу силни лидери на пазарот се домашните бугарски кондиторски производители кои имаат одлични техничкотехнолошки познавања, ниски трошоци за водење бизнис, и евтин природен енергенс, гасот“. Доказ дека македонските компании кои имаат што да понудат на бугарскиот пазар не си ги познаваат своите колеги и генерално бугарскиот пазар, покажуваат и

Конти хидропласт

ТОП 10 НАЈИЗВЕЗУВАНИ ПРОИЗВОДИ ВО БУГАРИЈА ВО 2012 Г. (Вредност во УСД) Руди на олово и концентрати

62.181.624

Руди на бакар и концентрати

60.046.846

Руди на цинк и концентрати

27.535.132

Плоснати валани производи од железо или нелегиран челик

13.272.591

Тутун, суров и непреработен

7.688.002

Цевки и црева, од полимери на етилен

7.183.952

Отпадоци и остатоци од бакар

7.152.668

Други заварени што не се со кружен напречен пресек

4.414.690

Топло валани плоснати производи, од железо или нелегиран челик

4.377.992

Жица и кабли

4.106.565

ТОП 10 НАЈУВЕЗУВАНИ ПРОИЗВОДИ ОД БУГАРИЈА ВО 2012 Г. (Вредност во УСД) Гасни масла

4.271.071

Сурово масло од сончоглед

3.384.091

Електрична енергија

1.716.246

Моторен бензин, со октански број (RON) од 95 или поголем

1.328.594

Други прачки од железо или нелегиран челик Мешаници на амониум нитрат со калциум карбонат или други неоргански неѓубриви материи Пропан Производи за транспорт или пакување на стоки; затиначи, поклопки, капаци и други затворачи, балони шишиња Цинк, нелегиран Моторен бензин, со октански број (RON) од 98 или поголем

692.61 569.315 542.971 420.213 298.247 285.371

Минатиот месец бугарскиот весник „Стандард“ пишуваше дека македонски граѓани од албанска националност регистрирале фиктивни фирми во Бугарија за да добијат документ за времен престој кај источниот сосед со што им се олеснува влезот во Европската унија. Измамата ја открила Трудовата инспекција од Ќустендил, од каде што велат дека се зголемува бројот на регистрирани македонски фирми во градот, главно за трговија или градежништво. Во повеќето случаи станувало збор за фиктивни фирми, а инспекцијата најави засилени проверки на македонските фирми.

Капитал број 702 12.04.2013

24

www.kapital.mk

БаЛКАН БИЗНИС И ПОЛИТИКА

образложенијата на дел од нив зошто не се присутни на бугарскиот пазар. Така, сопственикот на струмичката компанија Макс од прехранбената индустрија извезува производи во Србија, Хрватска и на Косово, но не и во блиската Бугарија затоа што „не наишле на вистинскиот дистрибутер“. Директорот Слободан Тупаров ни изјави дека за Бугарија досега не нашле соодветен купувач, но признава и дека не биле доволно упорни во тоа. Тој смета дека малопродажниот систем во Бугарија функционира на принцип на големи трговски синџири, а не на помали дуќанчиња како во другите земји. „Големи трговци бараат помали пратки и континуиран дотур на стока на неколку денови, а нам не ни одговара да праќаме пратки помали од еден шлепер“, објаснува Тупаров. Интересна е иницијативата на домашната компанија за онлајн-маркет MarketKonekt која неодамна реши да се прошири на пазарот во Бугарија и преку олеснување на интернет-трговијата со бугарските купувачи да ги надмине физичките пречки за кои претходно зборувавме. Од ноември минатата година на интернет-страницата за онлајнтрговија www.marketkonekt.com им овозможуваме на компаниите од Македонија и од Бугарија да пребаруваат производи и услуги на соседниот пазар и директно да

Амбасада на Република Бугарија:

Паѓа интересот на бугарските компании за Македонија

А

мбасадата и неговата трговска служба активно придонесуваат за постигнатите резултати во економскат соработка меѓу двете земји со тоа што им даваме навремена информација на заинтересираните бугарски фирми и се трудиме да им ја олесниме нивната работа во Македонија. Забележуваме извесна пасивност на локалниот бизнис во однос на помошта којашто им ја нудиме, со што се намалуваат можностите за уште подобра соработка. Секој месец добиваме меѓу 10 и 15 барања од бугарски компании при што преовладува интерес за воспоставување на трговски односи наспроти за инвестиции. За споредба, во цела 2012 година само 10 фирми од Македонија побараа помош за организирање бизнис средби во Бугарија. Повеќето од нив пројавија интерес за соработка со бугарски компании и информации за административните услови за започнување бизнис во Бугарија. Иако Бугарија е меѓу водечките странски инвеститори во Македонија, во последните години има пад на интересот за Македонија кој што не може да се ојасни само со светската криза. Ако посилно се прилагодат општите принципи на современата пазарна економија, таа тенденција ќе се промени. Тоа се однесува на строго придржување кон законите и административни норми и гарантирање на транспарентноста во процедурите при јавните набавки. Тоа би ја зголемило довербата на бугарските инвеститори кон економските перспективи на Македонија.

комуницираат меѓу себе. Во моментов има 2.000 регистрирани компании од Македонија и 1.300 регистрирани компании од Бугарија. Притоа бугарските корисници најмногу пребаруваат информации за облека, обувки, мебел и здрава храна, а македонските корисници во Бугарија најразлични типови машини

и опрема, пијалаци, материјали за градежништво. „Во текот на 2013 година планираме интернет-страницата да ја прошириме на уште две соседни држави. Веруваме дека развојот на македонските фирми е во регионално ширење и соработка со соседните пазари, и преку

Капитал број 702 12.04.2013

26

www.kapital.mk

БаЛКАН БИЗНИС И ПОЛИТИКА

Турција и Бугарија ја прошируваат економската соработка

Т

урција и Бугарија, двата соседи со историски проблематични политички односи, во изминатиот период интензивно ги засилуваат иницијативите за соработка во стопанството и трговијата, преку развој на гасоводни проекти и нови инвестиции. Ова е резултат и на растечката билатерална трговија. Турскиот извоз за Бугарија се зголеми петкратно меѓу 2001 и 2011 година, на 1,23 милијарди евра (1,62 милијарди американски долари), а увозот од Бугарија во Турција се зголеми за 6,3 пати во истиот период, достигнувајќи 1,89 милијарди евра (2,48 милијарди американски долари) во 2011 година. Само меѓу 2010 и 2011 година бугарскиот извоз за Турција скокна за 45%. Брзиот раст го поттикна оптимизмот на бизнисмените во врска со идните економски односи.

www.marketkonekt.com сакаме да го овозможиме ова“, вели Владимир Вецовски од Р3 инфомедиа, компанија што го развива MarketKonekt.

Патот до Бугарија не личи на пат до Европа

Иако Бугарија е дел од Европската унија, ниту еден пат од Македонија кој води до европска Бугарија, ни оддалеку не личи на Европа. Лошата и речеси непостоечка инфраструктура дефинитивно е клучниот проблем и реална пречка за интензивирање на економската соработка со бугарските компании. Кориодорот 8, автопат и железница, со децении е проект на хартија кој никако не добива реална и политичка поддршка. Неодамна, министерот за транспорт и врски, Миле Јанакиески, го повтори добро познатото ветување дека ќе се заврши железничкото поврзување со Албанија и со Бугарија (Коридорот 8). „До 2016 година ќе го имаме целосно завршено автопатскиот Коридор 10 и реновиран железничкиот. За обезбедување средства за Коридорот 8 сме во интензивни преговори, а дел од железничкиот правец веќе се работи“, рече министерот за транспорт и врски, Миле Јанакиески, на конференцијата

Лошите патишта не се проблем за скијање во Банско!

И

стражувајќи на оваа тема „Капитал“ дојде до многу интересни податоци на бугарскиот Завод за статистика, кои во оваа анализа се јавуваат како „крунски доказ“ за тезата дека лошите патишта се само маската зад која се кријат македонските менаџери кои или немаат што да извезат во Бугарија или не знаат како. Имено, бугарскиот Завод за статистика констатирал дека само 7% од 424 илјади македонски државјани кои во текот на минатата година патувале во Бугарија, отишле службено, а сите останати како туристи во ски-центрите или на море! Тоа недвосмислено укажува дека поривот на македонските граѓани да прават бизнис во осуммилионската Бугарија е навистина неоправдано мал! Тоа потврдува дека лошиот пат не им е проблем за да стигнат до саканата дестинација за одмор, а е клучен проблем да патуваат по бизнис. Обратно од Македонците, 33% од Бугарите кои лани патувале во Македонија, вкупно 262 илјади лица, дошле службено. „Конективна Европа - одговор на регионот ЦЕФТА“. Дел од македонските транспорни компании со кои разговаравме велат дека македонските компании многу малку ги користеле бугарските пристаништа Буграс и Варна од едноставна причина што се многу далеку и второ, затоа што до Бугарија немаме железница. Единствено нешто што како поголема ставка доаѓа од бугарските пристаништа е техничка стока. И самите траснпортери, кои

секојдневно работат со бизнисмени кои увезуваат или извезуваат нешто од земјава, потврдуваат дека лошата инфраструктура не е единствената пречка за слабата економска соработка со Бугарија. Поголем проблем дефинитивно е менталниот склоп и традиционалната насоченост кон други пазари. „Отсуството на инфраструктура е само изговор на нашата пасивност и инертност во барање нови бизнисможности“, коментираат тие.

Viza za biznis i zadovolstvo!

В

о периодот од 20.02.2013 година до 03.04.2013 година НЛБ Тутунска банка организираше наградна игра за сите корисници на Visa Business картичките. Во наградната игра учествуваа сите правни лица, корисници на VISA Business картичките од НЛБ Тутунска банка кои во период од 20.02.2013 година до 03.04.2013 година имаа направено најмалку една трансакција на износ еднаков или поголем од 1.000,00 МКД. Потенцијални добитници на награди беа вкупно 2.372 корисници на Visa Business картички. Беа доделени вкупно 106 награди (93 пакет изненадувања, 6 таблет компјутери и 6 викенди за 2 лица во Аурора Ресорт Берово), a главната награда беше вредносен ваучер од 2.000 ЕУР од турустичката агенција Пилот Травел за патување на локација по избор на добитникот. Извлекувањето на главната награда се одржа на 04.04.2013 и добитник е компанијата Бруклински ДОО Скопје.

XX Со што се занимава компанијата? Бруклински ДОО Скопје е бистро каде се слуша џез и се служат разни јадења. Лоцирано е на ул. Орце Николов бр. 75 и постои од септември 2012 година.

XX Каде ја направивте добитната трансакцијата и износ на трансакцијата? Добитната трансакција ја направивме во

Веро каде купувавме за потребите на бистрото на износ од 1.604,00 денари.

XX Дали често ги користите картичките на Банката и за која намена? Со оглед на природата на работата, бизнис картичките ги користиме многу често, всушност секојдневно. Набавките за потребите на бистрото се случува да се прават повеќе пати дневно, па користењето на картичките ни овозможува брзо и едноставно

завршување на истите.

XX Дали очекувавте дека Вие ќе бидете добитник на главната награда? Воопшто не очекував се додека не ми се јавија од НЛБ Тутунска банка и ме известија дека Бруклински е добитник на главната награда. Бев многу изненаден и среќен бидејќи наградата на некој начин е потврда за нашата успешна соработка со НЛБ Тутунска банка.

Капитал број 702 12.04.2013

28

www.kapital.mk

интервју

midhet cetin директор на С-Лизинг во Македонија

S-Lizing investicija na dolg rok С-Лизинг е присутен повеќе од 13 години на пазарот во регионот како една од водечките лизинг-компании. По Словенија, Хрватска, Србија, Црна Гора и Босна и Херцеговина, на пазарот во Македонија функционира веќе пет години. С-Лизинг Скопје е основан од страна на Штаермеркише Шпаркасе и Шпаркасе банка Македонија а.д. Скопје. разговарал

Верица Јорданова

verica.jordanova@kapital.mk

П

рвиот човек на лизингкомпанијата С-Лизинг во Македонија за оваа година најавува раст на приходите од најмалку 20% како резултат на посилната соработка со Шпаркасе банка и понуда на своите производи на територијата на целата држава преку експозитурите на банката.

XX Друштвото за лизинг С-Лизинг Скопје на македонскиот пазар функционира веќе пет години. Кои беа мотивите за да влезете на македонскиот пазар и како ја оценувате бизнис-климата од времето кога влеговте на македонскиот пазар до денес? На македонскиот лизинг-пазар сме активни неколку години, а влезот е резултат на стратешката одлука на нашите сопственици од Австрија. Главен мотив за влез на пазарот не беше само профитот, туку желбата на нашите клиенти да им ги понудиме сите услуги коишто ги нуди групацијата Шпаркасе во регионот на Југоисточна Европа. Гледано од аспект на бизнис-климата, денес на пазарот има многу повеќе учесници и правило е да се биде повнимателен. Поради економската криза, која сè уште е присутна, најголемиот проблем со којшто се соочуваме во денешно време е неликвидноста. Има доста фирми кои неплаќајки на нивните соработници/ партнери, влијаат врз работата на другите компании. Значи, се случува chain reaction, верижна реакција. Тоа е доста присутно на македонскиот пазар.

XX Освен оваа неповолна клима предизвикана од економската криза, постојат ли и други пречки од административен или од законски тип кои ако се променат, може да ја олеснат работата во лизингот? Најголемиот дел од регулативата во финансискиот сектор се однесува на банкарството. Можам да кажам дека Министерството за финансии усвои една коректна рамка со Законот за лизинг во која овој бизнис во Македонија може сосема нормално да се работи. Законот пак, за увоз на половни автомобили индиректно влијаеше негативно врз нашиот бизнис со тоа што значително падна продажбата на нови автомобили. Тоа ги доведе во неповолна ситуација и увозниците на автомобили и нас како лизинг-компании, тука ги почувствувавме негативните ефекти од одлуката. Постои и една друга одредба која лично за мене е нелогична: дополнително да се капитализираат лизинг-компаниите. Сметаме дека нема потреба од толку висока капитализација на лизингот. Лизинг-друштвото, сепак, не е банка и сметам дека не му е потребен толку голем капитал. Но, генерално, законските рамки во однос на лизингот се солидни и имаат нормални услови за работа.

XX Со оглед на тоа дека сте менаџер кој доаѓа од банкарскиот свет, поточно од Австрија, групацијата Штаермеркише Шпаркасе, можете ли да ни кажете како Вашата банка ги анализира овие пазари од аспект на атрактивноста за инвестирање? Првиот пазар на којшто влеговме беше Хрватска и навистина како што очекувавме, С-Лизингот е одлично поставен таму. Тоа беше одлична

одлука на нашиот менаџмент од Грац и токму нашата банка и лизингот на тој пазар се најпрофитабилни споредено со другите земји од регионот. Како што се развиваше пазарот, постепено влегувавме на нови пазари и денес сме присутни во многу земји. За нас како групација е многу важно нашите клиенти да имаат пристап до банката без разлика каде се наоѓаат. Имаме клиенти кои со свои бизниси се присутни во речиси сите земји од регионот на бивша Југославија. Со ова се овозможува клиентите да добијат цел пакет финансиски услуги - од платен промет, лизинг-работење до кредитно финансирање. Одлуките секогаш ги носиме на стратешка основа со долгорочни цели и визија за постојан раст. По оваа стратегија се водиме и на македонскиот пазар. Покрај ефектите од кризата, Македонија има голем потенцијал и гледам одлична можност за успешен бизнис и профит.

XX Колкаво влијание врз одлуката за влегување на Шпаркасе на македонскиот пазар имаше влезот на австриски капитал во други дејности? Секогаш се гледа на поврзувањето на компаниите и банките кои потекнуваат од една иста земја. При влезот на австриски компании во Македонија нормално е прво да контактираат со австриска банка и да соработуваат со неа, од едноставна причина што работат со истата банка во земјата од каде што потекнуваат. Секако, за донесувањето конечна одлука пресудна улога игра цената и квалитетот на услугата. На крајот од денот, станува збор за остварување профит, но секако е присутна и таа природна поврзаност по основ на потекло. Минатата година и од наша страна беше организирана

www.kapital.mk

Капитал број 702 12.04.2013

интервју

промоција на Македонија, Check in, каде што Штаермеркише Шпаркасе ја промовираше Македонија и начинот на инвестирање во државата, нејзините поволности пред австриски инвеститори. Секако дека дополнителен мотив беше и повраноста на потеклото.

XX Лизингот во Македонија стана актуелен пред неколку години, претходно беше неразвиен. Денес во оваа индустрија на македонскиот пазар има уште неколку австриски компании освен С-Лизинг. Зошто

доминираат токму австриски компании? Мислам дека регионот, историјата, близината и поврзаноста играат голема улога. Овие пазари добро & се познати на нашата групација уште многу одамна. Интересно е то на пример, нема германска финансиска институција. Мислам дека Германија го преспа моментот за инвестирање во Југоисточна Европа, а Австрија преку компании, банки, лизинг-куќи и осигурителни компании успеа да влезе прва на овој пазар и да

29

профитира од тоа. Можеби во иднина таа слика ќе се промени, затоа што и други земји, како Турција и Русија на пример, гледаат нови инвестициски можности во регионот. Во секој случај, очекуваме пораст на конкуренцијата.

XX Каква е структурата на лизингот што го работите во Македонија? На правните лица и на граѓаните како услуга им ја нудиме можноста за финансирање по пат на финансиски и оперативен лизинг со транспарентни и конкурентни услови. С-Лизинг е компанија која се занимава со лизинг на сите видови подвижни предмети: патнички возила, камиони, автобуси, индустриска опрема, градежни машини и пловни објекти (но, пловните објекти не ги работиме во Македонија). Најголем дел од нашето порфолио спаѓа под т.н. мобилен лизинг, кој опфаќа лизинг на градежни и индустриски машини, на медицинска опрема и друго. Оваа и следната година очекуваме пораст токму во тие сегменти.

XX Годинава очекувате пораст од 20%. На што се должи ваквиот оптимизам? Очекувањата за раст се должат на планот за интензивирање на соработката со Шпаркасе банка. Со лизингот досега сме присутни најмногу во Скопје, но сега во плановите на С-Лизинг е зацртано услугите да ги нудиме и во соработка со банката, преку нивната мрежа од експозитури. Целта е заеднички да им пристапиме на клиентите и и покрај банкарски, да им понудиме и лизингуслуги. Мислам дека проценката за 20% раст во однос на минатата година е навистина реална и ние сме на вистинскиот пат. Кризата е тука, но секогаш има простор за да се работи повеќе. Секако, да не го заборавиме квалитетот на услугата. Во деловниот однос со клиентите се посветува внимание на транспарентноста и на директниот и личен контакт со клиентите.

XX Како претставник на странски капитал, како ги оценувате придобивките за една земја од странските инвестиции? Нема ниту една земја за која може да се каже дека не & се потребни странски инвестиции. Многу е важно во неа да влегува свеж капитал, да се креираат работни места, да се плаќа данок на државата, а со тоа едноставно, да се развива и економијата. Многу странски инвеститори влегуваат на одреден пазар доста пресметано и знаат што може да очекуваат. Јас сум пријатно изненаден колку професионални и квалификувани луѓе има во Македонија. Овде навистина има одличен кадар, кој го знае она за што е кфалификуван или народски, „кој за што учел” и сака и знае да работи, што е многу важно за странските инвеститори. Можам да кажам дека нашата групација има долгорочни планови во Република Македонија, дојдовме на овој пазар на долгорочна основа, растеме контролирано и плански од година во година.

Капитал број 702 12.04.2013

30

Работилница на Капитал аКадемија

Facebook

ефикасен и мерлив канал за маркетинг

Milion Makedonci na Facebook - pazar so golem potencijal! пишува:

Васе целеска

vase.celeska@kapital.mk

фотографија:

Маркетингот на Facebook овозможува голем простор за креативно изразување на брендовите, за двострана комуникација, за мерлива пресметка на маркетингинвестицијата и секако, нејзина оптимизација

ивана Кузмановска

ivana.kuzmanovskai@kapital.mk

А

ко се земе предвид фактот дека маркетинг-платформата на најпознатата социјална мрежа на светот, Facebook, секојдневно поврзува околу еден милион македонски корисници, со сигурност може да се каже дека оваа социјална мрежа вреди да има централно место во маркетинг-планот на многу македонски компании и институции. Маркетингот на Facebook овозможува голем простор за креативно изразување на брендовите, за двострана комуникација, за мерлива пресметка на маркетинг-инвестицијата и секако, нејзина оптимизација. Токму поради тоа, Капитал Академија минатиот четврток ја одржа работилницата

„Facebook - ефикасен и мерлив канал за маркетинг“, на која присутните маркетери од повеќе компании на македонскиот пазар ја имаа можноста да научат повеќе за последните промени коишто се случија на оваа социјална мрежа од бизнис-аспект. Тие дознаа што значат најновите промени на News Feed (почетната страница на мрежата, на којашто корисниците поминуваат најмногу време), што може да очекуваат компаниите и брендовите од промените на новиот Timeline, промените кои ги носи Graph Search, како и кои се следните промени на мрежата. „Facebook се менува секојдневно и работи на принципот: направи, тестирај, измери ги резултатите, модифицирај и пушти во употреба. Поради овие постојани промени, не постои едноставен одговор на

прашањето како најдобро компаниите да дојдат до својата целна публика. Едноставно, ако компанијата има добра идеја, истата може да ја реализира, да ги измери резултатите и да направи промена“, вели Никола Бојков, предавач на работилницата и соосновач на компанијата IM.MK, единствената Facebook Preferred Marketing Developer компанија со Pages и Apps кавалификации во регионот. Бојков објасни дека промените кои моментално се случуваат на Facebook се со цел да се среди нередот кој настанува на почетната страница и да се направи редизајн на целото искуство. „Со самиот раст на Facebook пораснаа и неговите функционалности, константно се иновира и се оди напред, на некој начин му дава на корисникот да остане во контакт со неговите пријатели и да

31 Колку се корисни апликациите?

F

acebook апликациите претставуваат додадена вредност на веќе постоечките Facebook функционалности. Иако има неколку видови апликации - како tab апликации, canvas апликации, веб-апликации (надвор од Facebook. com) и мобилни апликации, Бојков нагласува дека најголем дел од апликациите во Македонија се натпревари во кои корисникот треба на различен начин да собере најмногу поени/гласови за да добие подарок. Најголем број од компаниите и брендовите присутни на Facebook ги избираат натпреварите со цел да се промовираат и да соберат поголем број фанови, и покрај тоа што има многу различни и покреативни начини за да го направат тоа. Прашањето коешто си го поставува секоја компанија присутна на оваа мрежа е дали & е потребна апликација? Бојков смета дека одговорот на ова прашање зависи од целта и таргетот на кампањата. „Апликациите се корисен дел кој ја зголемува виралноста на вашата кампања со користење на предностите од Facebook платформата. Најмногу се корисни за кратки и конкретни кампањи, со конкретни резултати по завршувањето на кампањата“, додава Бојков. Тој нагласува дека целта не треба да биде единствено да се дојде до поголем број фанови. Ништо не сте постигнале ако најголем дел од вашите фанови се од Битола, а вие имате продажни места само во Скопје. Со јасно дефиниран фокус и цел на кампањата, можете да постигнете одлични резултати. „Мој совет е веднаш со започнувањето на кампањата да почнат да се следат нејзините резултати, а не да се чека на крај и да се генерираат и да се анализираат извештаите. Ќе мора секојдневно да го анализирате фидбекот од корисниците и да правите прилагодувања на рекламите и на објавите поврзани со кампањата“, нагласува Бојков. остане во комуникација со неговите омилени брендови“, додава Бојков. Присутните на работилницата научија повеќе и за рекламирањето на Facebook и мерењето на резултатите, како и за моќта на апликациите и што с$ може да се направи преку нив. „Рекламите на Facebook се достапни за сите компании, почнувајќи со дневен буџет од само едно евро, и нудат најефикасен начин да ја претставите вашата приказна пред целната публика. Со деталните опции за избор на целните групи имате можност да заштедите непотребни импресии и кликови од корисници кои не се дел од вашата целна публика“, вели Бојков.

Зошто е важна почетната страница на Facebook за компаниите?

Иако новиот дизајн на Facebook засега е активен кај мал процент од корисниците, тој наскоро ќе биде активен кај сите корисници на оваа мрежа, а од аспект на компаниите, овие промени значат многу. Имено, Facebook ќе има ист изглед и корисничко искуство на мобилен телефон, таблет-уред и на Интернет. Сликите ќе бидат поголеми, а ќе има и нов приказ на новости и страници, како и нов приказ на агрегација на статии од Интернет.

ниКола бојКов

соосновач на компанијата IM.MK

П

оради постојаните промени на Facebook, не постои едноставен одговор на прашањето како најдобро компаниите да дојдат до својата целна публика. Едноставно, ако компанијата има добра идеја, истата може да ја реализира, да ги измери резултатите и да направи промена.

1

евро изнесува почетниот дневен буџ ет за реклама на Facebook

Бојков објаснува дека компаниите треба да бидат насочени кон News Feed, бидејќи според статистиките, корисниците поминуваат 40% од времето на оваа страница. Таму содржините на компаниите и нивните брендови се повидливи и 40 до 150 пати e поверојатно дека истите ќе бидат забележани од таргетираната група. За компаниите е важно тоа што рапидно расте бројот на активни корисници на Facebook од мобилен телефон, и тоа со стапка од 61%, достигнувајќи 600 милиони месечно. Ова претставува уште една можност за промоција на компаниите на мобилната платформа на Facebook, бидејќи со новиот дизајн ќе имаат и поголеми можности за видливост. Рекламите на компаниите и на брендовите коишто се покажуваат на почетната страница од Facebook носат поголеми импресии за разлика од рекламите кои се појавуваат од десната страна. Истражувањата покажуваат дека рекламите во News Feed корисниците ги паметат 10 пати повеќе во споредба со останатите реклами. Новите промени во мрежата носат нови правила за рекламирање на компаниите и брендовите на News Feed, објаснува Бојков. Станува збор за т.н. 20% правило.

Имено, од 1 април cover фотографиите треба да имаат најмногу 20% текст на нив, а доколку сакате да промовирате „пост“ со фотографија во News Feed, на самата слика мора да има најмногу 20% текст. „Квалитетот на споделените содржини треба да остане примарен фокус за компаниите и за брендовите. 'Постирајте' слики и внимавајте на должината на описот. Кај некои слики текстот ќе се појавува врз самата слика. Самиот алгоритам на Facebook ќе одлучи дали да гo прикаже текстот посебно или врз самата фотографија. Промовирајте ги вашите 'постови' и страници во News Feed. Спонзорирајте like на страна во News Feed – креирајте квалитетна cover слика и менувајте ја со секоја ваша нова кампања - со новите промени во News Feed се потенцира приказот на фанстраницата. Искористете ја можноста истовремено да ја зголемите видливоста и на пораката што сакате да ја споделите и со вашата cover слика. Спонзорирајте 'постови' со слики во News Fee...“, советува Бојков. На работилницата присуствуваше и гостин-предавач од компанијата Студио Модерна, Ана Георгиеска. Беше презентирана кампањата „20 години Студио Модерна“ како case study и нејзиниот позитивен ефект од зголемувањето на интернет-продажбата за 10%. Студио Модерна е компанија која претставува доказ дека со добар тим и напорна работа може да се постигне секоја цел и со добар концепт, следење и мерење на резултатите, покрај маркетинг-ефекти, кампањите на Facebook може да имаат и директно влијание за зголемување на продажбата.

специјален прилог

19 АПРИЛ 2013

БЕЗБЕДНОСТ НА КОМПАНИИ Капитал во најновиот специјален прилог “Безбедност на компании“ Ве информира: Како најефикасно и најсеопфатно да ги заштитите информациите, податоците и комуникациите кои се одвиваат во рамки на компаниите, а кои во денешно време во најголем дел се одвиваат преку Интернет или на Интранет?  Кои мерки на заштита можете сами да ги преземете?  Во кој дел е препорачлива стручна помош?  Што советуваат експертите?

Кои осигурителни продукти и полиси се “задолжителни“ за сите компании кои се грижат за безбедноста на својот имот и својата иднина? Осигурувањето ширум светот е прифатено како must во корпоративниот свет.  Како е во Македонија?  Колку компаниите се осигуруваат?  Каква е понудата од македонските осигурители?

Кои други мерки на заштита треба да ги преземат компаниите: Видео надзор, контрола на пристап, алармни системи, противпожарни системи и аларми, заштита при работа... Повеќе информации во врска со прилогот и за комерцијално претставување во истиот обратете се на е-mail: aleksandra.stojmenova@kapital.mk или на телефонскиот број: 02 3298 110 локал 105

ЛИЦА ЗА КОНТАКТ: ГОРДАНА МИХАЈЛОВСКА АЛЕКСАНДРА СТОЈМЕНОВА

Капитал број 702 12.04.2013

34

www.kapital.mk

политика

Грција загрижена, Македонија молчи по предлогот на Нимиц

О

тсуството на официјален коментар како од медијаторот Метју Нимиц, но и лично од преговарачите во процесот за името, остави можност наголемо да се шпекулира за новиот предлог на Нимиц. Додека власта во Македонија, како премиерот Никола Груевски, така и министерот за надворешни работи, Никола Попоски, одбиваат да коментираат по новиот предлог на Нимиц, велејќи дека со коментар ќе излезат кога процесот ќе навлезе

> БРОЈКИ

1.600

лица ќе вработи Владата во јавниот сектор од социјално загрозени семејства, а притоа ќе биде запазена и правичната застапеност

4

во сериозна фаза, грчките медиуми во континуитет пренесуваат за општата загриженост која владее кај државниот врв во Атина. Освен за загриженоста, тие се и првите кои излегоа со наводниот нов предлог на Нимиц, кој според грчки „Катимерини“ гласи Горна Република Македонија. Ваквиот предлог, пишуваат медиумите, е речиси целосно неприфатлив за премиерот Андонис Самарас, бидејќи, како што коментираат грчките новинари, бил промакедонски предлог.

Ештон ПРВПАТ ВО СК ЕУ силно посветена н Најавената посета на високиот претставник за надворешни и безбедносни работи Кетрин Ештон на Скопје и тоа во недела кога во Брисел ќе биде презентиран Пролетниот извештај за напредокот на Македонија, јасно ја отсликува посветеноста на Брисел во изнаоѓањето начин за да се доближи Скопје кон Унијата. Ештон која за четири години мандат прв пат доаѓа во официјална посета е силно ангажирана за преговорите Белград-Приштина, што само ги подгрева информациите дека влезот на Македонија во ЕУ и решавањето на спорот за името би можело да оди во таканаречен „регионален пакет“

различни категории ќе опфаќаат новите 1.600 вработувања, и тоа долгорочно невработени, лица од многудетни семејства, лица од самохрани и еднородителски семејства, како и лица од семејства без ниту еден вработен

8 6,5

милиони евра ќе бидат импликациите врз Буџетот од ваквата мерка на Владата

милиони евра имаат на располагање земјоделците преку Македонската банка за поддршка на развојот (МБПР) што може да ги користат по исклучително поволни услови за повеќе намени, соопшти Владата.

facebook 1

Да се собереме 2000 души и да ги натераме Аволон да ги донесе Pay Pal во Македонија. Влатко Васиљ

2

Новонародна клетва: Следните избори у сабота да гласаш! Сеад Џигал

3

Секој споменик потопен на дожд утредента истиснува друг споменик со иста запремнина како потопениот. Срѓан Стојанчов

Катерина Синадиновска katerina.sinadinovska@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

С

ите очи се вперени во најавената посета на високиот претставник за надворешни и безбедносни работи Кетрин Ештон. Ештон која

за четири години мандат прв пат доаѓа во Скопје. Во недела во која во Брисел ќе биде презентиран Пролетниот извештај за напредокот на Македонија, Ештон, според информациите од дипломатите на ЕУ, ќе ја презентира силната посветеност на Унијата за македонското прашање. Ештон која инаку е силно ангажирана за преговорите Белград-Приштина, што само ги подгрева информациите дека влезот на Македонија во ЕУ и решавањето на спорот за името би можело да оди во таканаречен „регионален

www.kapital.mk

ДИК - тешки расправи за изборите

Капитал број 702 12.04.2013

бум-трес

Коментар

35

Д

ржавната изборна комисија дозволи во просториите на општинската изборна комисија во Куманово да се направи само увид, но без одземање на избирачките списоци за трите спорни гласачки места. На увидот, според препораката на ДИК, треба да бидат присутни сите надлежни и засегнати страни. Ова го одлучија членовите на комисијата на 38-та седница во средата кога на дневен ред беа случувањата во Куманово. За ваквиот заклучок кој беше донесен со шест гласа „за“ и еден „против“ е одлучено да се информираат политичките партии и поднесителите на листите. Караниците во ова тело целосно ја одбележаа неговата работа на овие избори.

ИвИца ДачИќ

премиер на Србија

П

риштина и Белград лесно би можеле да се согласат за размена на територии, но тоа би предизвикало војна во Македонија“. Соседот од север подобро е да си го пази сопствениот двор пред да почне да се расфрла со вакви теории...

КоПЈЕ на регионот! К

антонИо мИлошосКИ

пратеник

пакет“. И нејзината посета е дел од регионалната турнеја во која Ештон ќе се обиде да издејствува исчекор во Белград и во Скопје за клучните предуслови што ги имаат двете метрополи за напоредокот кон ЕУ – Белград со договорот со Приштина, а Скопје со напредокот во преговорите со името. МН: Филе прозборе отворено – имиџот на Македонија не се подобрува! А оваа недела помина во знакот на високиот дијалог. Во Скопје дојде еврокомесарот Штефан Филе заедно со директорот на директоријатот за проширување на ЕУ, Стефано Санино. Европејците овојпат беа без дипломатски ракавици. Јасно порачаа дека не се задоволни од напредокот на државата и уште помалку од нивото на политички дијалог меѓу власта и опозицијата. Проблемите во Македонија не завршија со тоа што опозицијата излезе на избори, заклучи Филе и порача дека настаните од 24 декември, кои ја започнаа кризата, негативно влијаеја и на дијалогот меѓу новинарите и владата. „Неопходно е владата да го продолжи овој дијалог со новинарите, така што тие може да се ангажираат во реформите на ова поле. Да се брани слободата на медиумите е основата на демократијата. Власта да обрне внимание на овие прашања“, порача тој по средбата со премиерот Никола Груевски. Освен слободата на медиумите, Филе побара и исполнување на договорот од 1 март, кога во посредство на еврокомесарот Филе се стави крај на политичката криза. „Политичарите ја креираа кризата и тие имаат одговорност да ги надминат ефектите преку имплементирање на овој договор. А тоа го немаат направено, барем не во целост“, рече Филе, алудирајќи на расчистување на инцидентите од 24 декември преку формирање анкетна комисија. Овој ангажман на Европската унија се толкува како дел од последните обиди на Брисел да го вклучи регионот во процесот на проширување, оти следната година која е изборна за Унијата тешко дека ќе може да се очекува поинтензивно внимание на ова прашање од европските челници.

ога Бранко Црвенковски беше премиер тоа беше времето на Маргарет Тачер“ кажа пратеникот пред еврокомесарот Филе со цел да се пожали дека во неговата ривалска партија Бранко е вечен. Милошоски заборави дека предмет на дискусија беше Високиот дијалог и реформите за евроинтеграцијата, а не реформите во опозицијата.

марИн рајКов

премиер на Бугарија

Н

икој нема сомнеж дека Христо Татарчев е Бугарин. Исто како и Даме и Гоце и Сарафов“.... Да, да. И Мендела и Мајка Тереза и Флоренс Најтингел и Линколн. Просто „всички“ се Бугари на овој свет. И зошто само Македонија? Дајте, целиот свет треба да слави заедничка историја со оваа земја.

twitter 1 Ljubiša@Sulimanovic7 Apr

Втор круг, а? Уште седум и таму сме...

2 Petar@Necovski8 Apr

Стевчо врати се, шалили смо се :-) #сдсм

3 Мастика@shta_da_radim13h

Не можат да се избројат! Што е тоа? - Влакна од косата и спомениците во Скопје

Катерина синадиновска katerina.sinadinovska@kapital.mk

Зошто Филе се чуди?

Ј

ас сум одговорен! Затоа трет пат сум тука. И пак ќе дојдам. Имиџот на Македонија не се подобрува, ниту во Брисел, ниту кај земјитечленки. А вие? Како можете вие да не бидете одговорни? Па ова е ваша држава! Ова се ваши граѓани“. Со овие зборови еврокомесарот Штефан Филе, којшто во вторникот во рамките на високиот пристапен дијалог што земјава го води со ЕУ дојде во Скопје, не можеше да им се изначуди на македонските политичари и нивната апсолутна апатија во однос на пораките и препораките од Брисел за македонските реформи. Амбициозниот еврокомесар којшто изгледа сериозно си ја сфати задачата од кандидат да н$ стори државапреговарач за влез во ЕУ, не може да разбере како политичката македонска елита решила да му го мати планот. Три пати за три месеци мораше да патува Филе во Скопје, де да ги натера власта и опозицијата и да разговараат и да договорат кога и на што ќе личат изборите и да помогне лично во реформите кои треба да течат. Не му оди лесно од рака на чешкиот политичар со Македонија. Таман ќе се врати во Брисел со спакуван успех и некаков договор за течење на политичкиот дијалог во Скопје, тој веднаш станува побиен. Филе беше изненаден кога среде Скопје пратениците на двете најголеми партии на место да зборуваат за реформите вклопени во високиот дијалог, очи ќе си извадеа како никогаш претходно пред него со меѓусебните партиски провокации и обвинувања. Она на што јавноста сведочи на секоја собраниска седница, сега му беше презентирано и нему – нивото на политичка култура и капацитетот да се препознае тајмингот и реалните политики кои треба да се водат наспроти партиските интереси. Јавноста е запозната. Не е прв пат пратеници да ја обрукаат државата пред странски политичар. Затоа Филе не треба да се чуди од степенот на политичка свест. Македонија во низа наврати покажала, како што вели еден амбасадор, неверојатна способност за пропуштање на историски шанси. Филе може да се изненади само ако политичките лидери за некое чудо го демантираат ова!...

Капитал број 702 12.04.2013

www.kapital.mk

36 политиКа

Резултатите ја потвРдија неопходноста од РеФоРМа

I IzborIte go svr fokusot kon majs kongres na sDsm! пишува:

Максим Ристески maksim.risteski

фотографија:

Фотоархива на Капитал

И

ако и вториот круг од локалните избори ја потврди уверливата победа на ВМРОДПМНЕ, поразот во општина Центар го оневозможи едноставното, квантитативно читање на вкупниот изборен резултат. И во изјавите на лидерите на власта и на опозицијата дадени вечерта по изборниот ден, во нивниот вербален дел, и особено во невербалниот, беше видлива разликата во однос на првиот круг од изборите.

Ако првиот пат претседателот на СДСМ, Бранко Црвенковски, остави впечаток како да го изневериле и неговите најпесмистички прогнози, па опција за бекство виде и во најавата за можен бојкот на вториот круг, вечерта на 7 април тој настапи како веста за победата во општина Центар да ја доживеал како чудо во согласност со христијанскиот празник на денот (Благовештение). Очигледно охрабрен од победата на опозицискиот кандидат Андреј Жерновски ги повика граѓаните заедно да ја победат „диктатурата на Груевски“. „Ние нашата битка против оваа диктатура ќе ја продлжиме со истата жар, со истиот елан и решителност. Диктатурата не може да биде срушена од една партија, туку само од страна на народот. Клучното прашење не е што ќе прави опозиција, туку што ќе направи

целиот народ, поради иднината на своите деца и државата. Ние сме тука, а вие, почитувани граѓани, сте на потег. Ако сме заедно, победата ќе дојде“, изјави Црвенковски. Од друга страна, во изборниот штаб на ВМРО-ДПМНЕ, иако рекордниот број освоени општини беше повод за големо славење, кај претседателот Никола Груевски ја немаше егзалтацијата (како по првиот круг), а во неговото обраќање беше очигледна намерата да се минимизира поразот во општина Центар. „Освојувањето на 56 градоначалнички места е историска победа на ВМРО-ДПМНЕ и коалицијата За подобра Македонија. Заедно со градоначалничките места од првиот круг и овие 14 од денеска, ВМРО-ДПМНЕ и коалицијата победија во 56 општини, за разлика од пред четири години кога

www.kapital.mk

Капитал број 702 12.04.2013

политиКа

а на опоЗицијата

rtea skIot !

на локалните избори во 2009 година победивме во 55 општини. Додека пак, бројот на гласови за градоначалнички места е за 40.000 гласови повеќе отколку во 2009 година“, рече Груевски, за на крајот да констатира дека СДСМ победила во Ранковце, во Струмица и во Куманово, а има водство во Центар. И во толкувањата на аналитичарите на значењето на изборниот резултат општина Центар се јавува како многу податлив показател. Победата на Жерновски ја сметаат за многу значајна, од повеќе аспекти индикативна, но не и за клучна, во смисла на некоја позначајна промена на силите во политичката битка. „Изборниот резултат зборува сам за себе - за можностите на ВМРО-ДПМНЕ и на СДСМ. Дефинитивно постои незадоволство од владеењето на

На едната страна рекордни 56 градоначалници плус скопскиот, а на другата општина Центар, ова е највредниот плен од локалните избори за ВМРО-ДПМНЕ и за СДСМ. И на прв поглед е јасно чиј улов колку тежи, но има ли власта причини за загриженост од идна перспектива, поради фактот што е поразена на сцената на која главно го постави проектот со кој веќе рефлексно ја идентификуваат – „Скопје 2014“? Експертите велат тешко без кадровски и програмски промени во самата СДСМ, чии внатрепартиски случувања ќе станат фокус на политичката сцена во следниот период ВМРО-ДПМНЕ, што особено се покажа во општина Центар, кај помладата популација која проектите што се реализираа таму ги гледа како упад во урбаниот простор за кој не се

владимир мисев Институт за демократија

И

зборниот резултат зборува сам за себе - за можностите на ВМРО-ДПМНЕ и на СДСМ, но дефинитивно постои незадоволство од владеењето на ВМРО-ДПМНЕ, што особено се покажа во општина Центар, кај помладата популација која проектите што се реализираа таму ги гледа како упад во урбаниот простор за кој не се консултирани граѓаните.

насер Зибери

Р

аналитичар, поранешен министер и пратеник:

езултатот на власта е уверлив, и колку и да е значајна победата на опозицијата во општина Центар, таа не е доволна за поголем пресврт во односите власт опозиција. Покрај кадровските, во СДСМ се потребни и програмски промени, со цел да се одговори на сите релевантни прашања за кои опозицијата нема конкретен став или предлог-решенија - како спорот со името, случувањата на меѓуетнички план, барањето излез од економската криза.

консултирани граѓаните“, вели извршниот директор на Институтот за демократија, аналитичарот Владимир Мисев.

Зоран Заев

потпретседател на СДСМ

Б

37

идете сигурни, во СДСМ ќе има кадровски, програмски и организациски промени. Во СДСМ има смели луѓе кои знаат да ги посочат и сопствените грешки. Затоа и сум горд што сум дел од оваа партија“ вели потпретседателот додека аналитичарите се неподелени во ставот дека Црвенковски треба да си оди, но за да има ефект неговата оставка, сметаат дека тој треба да ги повлече соработниците од партискиот врв, кои, иако (дел од нив) релативно „тазе“ промовирани, не успеаја да испорачаат резултат...

Капитал број 702 12.04.2013

www.kapital.mk

38 политиКа

резултатите од изборите во Центар за градоначалник на општината и за градоначалник на Град Скопје. Ако Жерновски го победи Тодоровиќ, и во привиот и во вториот круг, кандидатот на ВМРО-ДПМНЕ за градоначалник на Скопје, Коце Трајановски, и во Центар го победи својот опозициски противкандидат, Јани Макрадули. Кога гласањето на жителите на оваа општина би било идеолошки мотивирано (против идеологијата што стои зад „Скопје 2014“), логично би било тие заедно со Тодоровиќ да го казнат и Трајановски, зашто и двајцата подеднакво се асоцираат со проектот, кој во суштина малку зависи од нив.

Заев најавува драма на конгресот во мај

Непоразена од кога постои, ДУи, со неподелена поддршка меѓу албанците

П

обедивме од Струга до Липково, ликуваат во партијата на Али Ахмети, славејќи ја, како што ја нарекоа, националната победа. Испадна дека на Ахмети сто отсто му се исплати повлекувањето на членови на владата за трката за локалната власт. ДУИ ја презема власта во најзначајниот град за Албанците од Македонија, Тетово (кое важеше за наклонето кон ДПА), со Теута Арифи (поранешен вицепремиер), а во Гостивар го победи градскиот херој од настаните во 1997 година, Руфи Османи, со кандидатот Невзат Бејта (донеодамнешен министер за локална самоуправа). Меѓу позначајните победи ДУИ ги издвојува и таа во Кичево (Руфи Османи), но и таа во Струга, каде што победи Зијадин Села од ДПА, но со поддршка на партијата на Ахмети. Поранешниот министер и пратеник, Насер Зибери, смета дека победата на опозицијата во општина Центар покажува на каков прием наиде проектот „Скопје 2014“ во општината кадешто во најголем дел се реализираше: „Победата на опозицијата во градоначалничката трка за општина Центар е многу значајна зашто тука се сконцентрирани главните проекти од културата, но и од инфраструктурата, пред с$, од проектот ’Скопје 2014‘ којшто е олицетворение на политиките на владата во оваа област. Но, сметам дека од ’Скопје 2014‘ понезадоволни требаше да бидат граѓаните од другите општини низ Македонија, бидејќи во Центар уверливо најмногу се трошеа јавните пари, за сметка на другиот дел од земјата. Колку и да е значајна победата на опозицијата во општина Центар, таа не е доволна за поголем пресврт во односите власт - опозиција“, вели Зибери.

Колку вредат поените од погодокот во Центар?

Значењето на освојувањето на општина Центар за опозицијата главно е сконцентрирано на владиниот проект „Скопје 2014“. На (поранешна) Бихаќка

сметаат дека во Центар се тестираше ефектот кај граѓаните од овој проект, кој, според СДСМ, е лицето на политиката на ВМРО-ДПМНЕ. Од нивните изјави може да се заклучи дека тие во архивата на општината очекуваат да најдат докази за наводниот криминал поврзан со проектите од „Скопје 2014“ (теза на која значајно се потпира опозициската стратегија), односно за компромитирање на власта на централно ниво. Во тој контекст и победникот во градоначалничката трка за Центар, Андреј Жерновски, и по првиот, и по вториот изборен круг, преупреди да не се изнесува документација од општината. Прашањето што се поставува по победата на Сојузот за иднината во општина Центар е дали таа е извојувана поради идеолошко противење на граѓаните на проектот „Скопје 2014“ (што, ако е така, би требало посериозно да ја загрижи ВМРО-ДПМНЕ) или поради многу поедноствното незадоволство предизвикано од комуналните решенија на градоначалникот Владимир Тодоровиќ, и во тој контекст компромисите направени во функција на „Скопје 2014“? Оваа дилема ја расветлува споредбата на

Резултатот од само четири освоени градоначалници го зголеми притисокот со кој веќе неколку години се соочува најголемата опозициска сила - СДСМ. Смена на лидерот и на потесното раководство се бара како никогаш досега - дури и од страна на оние за коишто с$ досега за лидерската позицијата на Црвенковски ниту имаше, а ниту можеше да има алтернатива. Ако се заклучува според изјавите на опозицискиот лидер дадени во последно време, тој нема намера да се повлече или, како што самиот знае да каже, да му го направи ќефот на Груевски. Но, од друга страна, потпретседателот на партијата, Зоран Заев, кој си освои нов (трет) мандат во Струмица, на претстојниот конгрес во мај ветува дека ќе има драма, односно кадровски промени, под услов овие промени (за кои Заев не прецизира колку длабоко ќе навлезат кон жариштето на проблемот) да бидат релевантни за иднината на СДСМ. „Бидете сигурни, во СДСМ ќе има кадровски, програмски и организациски промени“, вели Заев во изјава за „Утрински“, кој како сака да го охрабри Црвенковски да „повлече нога“ дополнува: „Во СДСМ има смели луѓе кои знаат да ги посочат и сопствените грешки. Затоа и сум горд што сум дел од оваа партија.“ Аналитичарите се неподелени во ставот дека Црвенковски треба да си оди, но за да има ефект неговата оставка, сметаат дека лидерот треба да ги повлече соработниците од партискиот врв, кои, иако (дел од нив) „тазе“ промовирани, не успеаја да испорачаат резултат. „Кога СДСМ би се доживувала малку порационално, јасно е што би требало да направи - оставка на Бранко Црвенковски, на раководството и на целата партиска врхушка, без разлика што таа го претставува новиот тим, но тој нов тим не даде резултати. Во овој контекст и освојувањето на Центар сметам дека не е заслуга првенствено на СДСМ, зашто Жерновски е лидер на ЛДП. Победата во Куманово не треба да се минимизира, но таму СДСМ веќе ја

Балканот повторно се здружува Информациите кои Ви се потребни за подобро работење во балканскиот регион секој работен ден, наутро, Ви ги испраќаме на e-mail или прочитајте ги на www.biznis-plus.com Нарачка и повеќе информации на: pretplata-mk@biznis-plus.com или на телефон: +389 2 3298 110

1

месец бесплатно!

Капитал број 702 12.04.2013

40 политика

имаше власта, а од друга страна изгуби многу значајни општини, како Охрид“, вели Владимир Мисев. Насер Зибери, пак, покрај кадровските промени, очекува програмско реосмислување на опозицијата, ако таа сака да се помести од позицијата во која ја ставаат последните седум изборни циклуси по ред: „Потребно е реструктурирање на опозицијата, и мислам дека претстојниот конгрес на СДСМ ќе го донесе тоа. Покрај кадровските, таму се потребни и програмски промени, со цел да се одговори на сите релевантни прашања за кои опозицијата нема конкретен став или предлог-решенија - како спорот со името, случувањата на меѓуетнички план, барањето излез од економската криза. Во прилог на опозицијата ќе одат претстојните настани, односно продлабочувањето на економската криза, застојот со датумот за почеток на преговори со ЕУ и со влезот во НАТО, но прашање е дали таа ќе биде подготвена да го искористи тоа“, вели Зибери.

Изборна трка во која изгуби меѓународниот имиџ на државата Еврокомесарот за проширување, Штефан Филе, допатува во Скопје веднаш по изборите. Очигледно беше шокиран од тоа што го виде на седницата на Националниот совет за евроинтеграции (во Собранието),

www.kapital.mk

на која иако имаше јасно поставена агенда во контекст на целта на неговата посета - високиот пристапен дијалог, пратениците инсистираа да се жалат за изборите - опозицијата за изборните нерегуларности, а власта дека опозицијата жалејќи се, всушност, сакала да се оправда за поразот за кој едниствен виновник бил Црвенковски. И покрај дипломатскиот пристап на еврокомесарот кој оценката за тукушто одржаните локални избори ја почна со позитивните страни, во неговата изјава дебело беа подвлечени сериозните забелешки за изборната демократија во државата. Според Филе, локалните избори биле добро организирани, слободни и компетитивни, но имало користење на државни ресурси во кампањата и пристрасното известување на медиумите. Од овој аспект еврокомесарот го компромитираше тврдењето на власта дека препораките на ОБСЕ/ОДИХР за подобрување на изборниот процес (дадени по изборите во 2011 година) се задоволително имплементирани во Изборниот законик, прашувајќи се дали воопшто има напредок во изборниот процес во Македонија од 2011 година до денес. Токму на забелешките на меѓународниот фактор за спроведувањето на локалните избори се повикува и аналитичарот Мисев во својата оценка за изборите: „Се покажа дека гледањето на македонскиот политички простор

низ црно-белата диоптрија (чиста победа за ВМРО-ДПМНЕ или чист пораз за СДСМ) не го дава реалниот одраз на ситуацијата. Во оваа смисла особено податливи се сериозните забелешки на меѓународниот фактор за изборниот процес. Имавме максимална мобилизација од страна на владата, во име на државата, а во функција на едната политичка опција“, вели Мисев. Кога ќе се погледнат бројките, победата на ВМРО-ДПМНЕ е повеќе од уверлива за да може опозицијата да се утеши со нерегуларностите кои секако ќе се најдат во извештаите на меѓународните институции. Затоа очите на јавноста се свртени кон опозицијата, за која победата во општина Центар е добар залет, но не и алиби за останувањето на Црвенковски на чело на опозицискиот фронт. Жерновски е кадар на ЛДП, и без да се потценува значењето на поддршката од целата опозиција, особено од СДСМ, ова не треба да се занемари, и неговата победа никако не може да се смета за заслуга на лидерството на СДСМ, тврдат и аналитичарите. Му советуваат на Жерновски да внимава да не се претвори во параван за политиките на најголемата опозициска партија, заборавајќи дека граѓаните го избраа за да ги решава проблемите во општина Центар, односно затоа што сметаа дека ќе има повеќе слух за тоа каква општина сакаат од неговиот претходник Тодоровиќ.

Капитал број 702 12.04.2013

58

www.kapital.mk

lifestyle / Fashion Weekend Skopje 2013

Maja Kikirit i nejzinata b

www.kapital.mk

Капитал број 702 12.04.2013

lifestyle / fashion Weekend skopje 2013

59

Поддржана од винарницата Стоби и продукциската куќа Луминари медиа на Ана Јорданова, младата дизајнерка Кикириткова ја претстави својата „потрага по бесмртноста“ пред публиката на Модниот викенд Скопје пролет/лето 2013

tKova baroKna bajKa

Капитал број 702 12.04.2013

60

www.kapital.mk

lifestyle / fashion f Weekend skopje 2013

В

о потрага по бесмртноста“ е насловот на концептот за модната ревија со која младата дизајнерка Маја Кикириткова се претстави на Модниот викенд Скопје пролет/лето 2013. Во неделата вечерта, во салонот Ауди на Порше Македонија, Кикириткова ја проследија голем број модни професионалци, нејзини колеги креатори и останати вљубеници во модата. Преку моделите од новата колекција Маја не создава само облека. Тргнува од 1600 година, се движи низ високите баронски кругови, па од нив ги пренесува енергијата и стилот на животот. Користи цврсти, како што вели, тешки материјали како брокатот, а во делата тој со губење на текстурата преминува во лелеави свили, тантели. Во исто време, цврстината ја утврдува со бисери. „Колекцијата е инспирирана низ мојата идеја за уредување на природата, а со тоа и вметнување на сопствениот дух со контролата на внатрешната природа. Духот се развиваше низ воздухот од разните патувања, идејата тлееше и излезе на виделина, англиски оптикус со македонски код. Можеби не сме имале барок, но во кодот, сепак тоа е дел од нашето светско наследство. Го пресоздавав она што се создаваше во мојата имагинација, она што чувствував дека е вистинско, колекцијата низ неа има проткаено многу љубов и безброј емоции“, вели Кикириткова.

Лајтмотив на нејзината колекција е златната трака која ги поврзува сите модели и која игра со тежиштето на сите парчиња. Грубост, едноставност и укротеност низ формите во хомогена смеса, доведуваат до совршен баланс кој плени. Светлината игра главна улога во целиот концепт, осветленоста на просторот и видикот кој набљудува во зависност од субјектот, преовладуваат нијанси на белото и неговиот контрастен одблесок на црната, прошаруваат златни моменти кој го симболизираат само сончевиот колорит. „Колекцијата содржи 16 (женски) и 1 (машки) модел, жената како мотив на пресоздавач и сонцето како мотив на создавач, инспирирани од едно општество, пренесени со мој код, во епоха на моја визуелизација. На жената & ја давам потполната слобода во ограничениот простор кој таа го контролира. Таа е остра и компарира со облеката, таа пред себе има задача да ја сроти природата на нештата, а со тоа и да управува со неа“, објаснува Кикириткова.

Соработка со Луминари медиа Од самата колекција произлезе еден поголем проект. Кикириткова е поддржана и соработува со Ана Јорданова, основач на продукциската куќа Луминари медиа. „Соработката дојде преку наша заедничка, пријателка, може ќе звучам егоистично, но сепак тие се луѓето кои ја препознаа мојата љубов, но и

квалитетот на креативната замисла и изведување на истата. Застанаа до мене, за на овој проект да му ја дадат комплетната зрелост и емоција која ја заслужува. Инспирацијата за фотосесијата потекнува од самата колекција и навраќањето на тој дух. Возот од идеи се развиваше на два пункта, во мене, а паралелно и кај Ана. Идеите се поклопија некои од нив комплетно, а други ги компензиравме до совршенство. За комплетната магија да навлезе и се вгнезди во просторот, потребна беше идила. Тоа ни го овозможи Стоби како простор, во својата комплетност, но и сите луѓе кои беа во остварувањето на бајката“, вели Маја Кикириткова. Фотографското дуо „Ани и Дими“, со кои долги години соработува ја доловија целокупната атмосфера, „Олгица Стојковска“ изработи накит инспириран од самата колекиција, а „Оливети“ беше задолжена за чевлите. Студиото „Диор“ од Штип, на чело со Зоки Давитков, го надополнија целокупниот стајлинг со фризура и шминка. Колекцијата ексклузивно ќе се продава на онлајн интернет-страницата BastetNoir.

Експлозија од бои и принтови

Втората ревија за вечерта кога се претстави Кикириткова беше таа на Христина Деспотовска, експлозија од бои и принтови кои по вторпат ја донесоа пролетта во салоните на Порше оваа сезона. Деспотовска вели дека нејзината колекција „не поседува строг

www.kapital.mk

Капитал број 702 12.04.2013

lifestyle / fashion ashion Weekend skopje 2013 Во истата вечер со ревијата на Кикириткова, се одржаа и ревиите на Христина Деспотовска, експлозија од бои и принтови кои по вторпат ја донесоа пролетта во салоните на Порше оваа сезона, како и на Лидија Георгиева, „инспирирана од замената на природните пејзажи со виртуелни, инстант варијанти по избор на гледачот“.

ДизајнерКата КиКиритКоВа со сВоите моДеЛи на моДната Писта оД Skopje fashion Weekend

тематски наслов, не познава годишни времиња, ниту пак целна група“. Тоа е колекција наменета за секаков тип жена која сака да изгледа убаво и да се чувствува самоуверено и удобно носејќи ја нејзината облека. Во колекцијата може да се пронајдат многубројни лелеави фустанчиња, здолништа и блузи во впечатлива зелена, портокалова, жолта и розова боја; едноставни маички со црно-бели апликации; воочливи цветни и геометриски шари и елегантни сатенски вечерни парчиња – сето тоа умешно надополнето со сјајни машни во контрастни бои кои & даваат чувство на игривост на целата колекција. Последната ревија таа вечер беше ревијата на Лидија Георгиева, којашто за разлика

од Кикириткова, н$ однесе во иднината. Колекцијата наречена „Пејсаж број 26“, според дизајнерката, е „инспирирана од замената на природните пејзажи со виртуелни, инстант варијанти по избор на гледачот“. Во колекцијата преовладуваат природните бои на кожата кои вешто се мешаат со синтетичката сина, а истовремено изразен е и контрастот меѓу црната и белата боја. На повеќето парчиња има печатени мотиви, специјално дизајнирани да ја следат силуетата на телото, или предвидената форма на моделот, а се среќаваат и апликации од бледосива чипка. Аутфитите се совршено комплетирани со футуристички прекривки за очи и „благи“ садо-мазо аксесоари.

61

капитал број 702 12.04.2013

62

www.kapital.mk

на руЧек со...

Вилма Учета-ДУзлеВска директор на кроација осигурување - живот ад скопје

Pokraj stru~nata literatura, sakam da objavam i kniga so pesni

www.kapital.mk

капитал број 702 12.04.2013

на руЧек со...

63

Менаџер на осигурителна компанија по професија, а поет во душа. Тоа е во два збора Вилма УчетаДузлевска. Вљубена во своето семејство од каде што ја добива поддршката и енергијата за секојдневните предизвици, а спокојот го наоѓа крај синиот Јадран, во Пула, од каде што е по потекло нејзиниот татко. Во меѓу-време, пишува стручна книга за животното осигурување и сонува за објавување на својата прва книга со пoезија

н а ш ето м ен И од менито овој патес ка аб р на а рижото избравмшеко со пиле еф, “ и салата „ш белото виднроија „алексан куве“ на тиквеш

Игор Петровски

igor.petrovski@kapital.mk

фотографија:

Ивана кузмановска

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

П

онекогаш треба коцкичките да се склопат, малку среќа, едноставно да се најдеш на вистинското место во вистинското време за да ти се случи убава работа во кариерата, љубовта, животот воопшто. Нашиот соговорник за овонеделниот

ручек во се трудам да ам нормал живот, и што ги наметним Арабеска, Вилма по ува директорсен ката позиција.крај огромните обврски Учета-Дузлевска, вели дека токму среќен сплет на околности има голема Владимир улога во она што го работи денес – Поповски, поранешниот директор генерален директор на најголемата на Кроација - животно осигурување, компанија за животно осигурување на којшто практично мене и уште 3-4 македонскиот пазар во моментов. млади луѓе н$ регрутираше за работа во Пред да се вработи во Кроација Кроација. Откако се вративме од Загреб, осигурување - живот, работела во Откако се вративме од Загреб, крајот на компанија за продажба на информатичка 2007 година, почнавме да работиме во опрема, но една специјалистичка обука Кроација, и со многу елан, посветеност во Загреб го сменила текот на нејзината и голема желба да успееме работевме кариера. макотрпно, како за своја компанија. „Обуката беше на иницијатива на г. Мојата работна позиција беше прв

капитал број 702 12.04.2013

64

www.kapital.mk

на руЧек со...

од татко ми научив што е работна дисциплина, од мајка ми како да се однесувам со луѓето.

кога бев мала мислев дек а ќе

бидам поет.

, Татко ми е по потекло од Истра, јас го обожавам Јадранот а желба ми е кога ќе се пензионирам, да се преселам во Пула.

соработник на Поповски, а извршував должност на директор на Сектор за продажба, развој и планирање. Стапувањето на челната позиција на компанијата, по пензионирањето на Поповски, беше логичен след на настаните. Продажбата на компанијата значително се развиваше, растеше целокупното работење. Секако, покрај резултатите допринесе и моето хрватско потекло (Вилма е по татко Хрватка, од Пула, н.з.), акционерите на матичната компанија Кроација Осигурање во Загреб да ми ја дадат својата доверба да ја водам компанијата“, вели Учета-Дузлевска. Вели дека е пресреќна што досега успева да ја оправда таа доверба. Кроација - живот Скопје секоја година расте според продажбата и добивката, а само минатата година 57% од сите продадени полиси за животно осигурување во Македонија се на Кроација. Секторот има голем потенцијал за понатамошен раст, затоа што според степенот на застапеност на животното осигурување, с$ уште сме меѓу последните земји во Европа. „Многу сум му благодарна на г. Поповски за тоа што мене и на останатите млади менаџери што дојдовме во Кроација пред 5-6 години, ни пренесе дел од своето големо искуство и знаење во областа на осигурувањето, едноставно, прекрасен раководител и ментор. Голем предизвик и обврска за мене и за сите вработени е да продолжиме со развојот на компанијата и мислам дека засега сме добри во тоа. Компанијата имаше 15-ина вработени пред четири години, сега има педесетина, а целта на нашите сопственици е до 2018 година, нивната македонска компанија да има над 100 вработени“, вели УчетаДузлевска.

Голема поддршка од брачниот другар

Г-ѓа Вилма вели дека голема заслуга за нејзиното градење како професионалец, но и како човек пред с$, имаат нејзините родители. Татко & ја научил што е тоа работна дисциплина и исполнување на обврските, а мајка & била задолжена за „ресорот човечки ресурси“ – односно, градењето на сопствениот кредибилитет преку почитувањето на другите. „Кога растете во семејство каде што родителите често работат и по 15 часа на ден, невозможно е да не го следите нивниот пример. Откако завршив факултет, се вработив во фирма за продажба на информатичка опрема и сметав дека ми е должност да работам од 8 до 20 часот, и неретко да завршувам обврски коишто и не беа побарани од мене - се трудев

секогаш да дадам нешто повеќе . Мислам дека ова што успеав да го направам во кариерата досега, се должи и на начинот на којшто бев воспитувана да работам и да се однесувам со луѓето“, вели УчетаДузлевска. Нашата соговорничка вели дека енергијата потребна за секојдневните напорни обврски ја добива од своите најблиски, сопругот Митко и ќеркичката Дина, коишто понекогаш мора да ги сносат последиците на тоа што значи менаџер во регионална компанија – чести патувања, долги состаноци и сл. За сопругот Митко вели дека е нејзината најголема поддршка, но и најдобар критичар. „Се трудам да бидам колку што е можно понормална сопруга и мајка, тогаш кога сум дома, се разбира. Викендите секогаш гледам целосно да ги посветам на семејството, сакам да израснеме здраво и добро воспитано дете, коешто нема да биде жртва на нашите професионални обврски.“ Вилма ни ја откри и својата пасија, а тоа е поезијата. „Уште од мала многу сакам да пишувам и мислев дека тоа ќе биде мојата животна преокупација. Знаев често да си се затворам во некој мој свет и да пишувам песни. Голема желба ми е еден ден да ги објавам, се надевам дека тоа ќе ми се оствари. Знаете како велат, внимавајте што посакувате, може и да се оствари“, вели низ насмевка нашата соговорничка.

Истра за полнење на батериите

Учета-Дузлевска е горда на своите хрватски корени и редовно оди во посета на Истра, односно Пула, од каде што потекнува татко &. Таму имаат семејна куќичка каде што од кога знае за себе одела со своите родители преку летото, а откога си има сопствено семејство, со нив ја продолжува традицијата. „Луѓето што живеат крај море се поинакви од нас, ’смоговците‘. Живеат некако посмирено, како помалку да се влезени во машината на секојдневните обврски. Кај моите роднини во Истра не може да се замисли денот без ручек што трае минимум два часа, без истарска пршута и сирење, без добро вино, каде што секој ќе раскаже како си го поминал денот, каде што има многу смеа и љубов. Едноставно, ги обожавам моментите поминати во Пула, но и по целата должина на јадранскиот брег, кого го краси една посебна исконска убавина“, вели Учета-Дузлевска и додава дека кога ќе се пензионира ќе се пресели во Истра. „Се замислувам себеси како сопственик на малечка коноба, традиционална јадранска кафеана, каде што ќе се прават истарски специјалитети залиени со македонско вино.“

66

Капитал број 702 12.04.2013

www.kapital.mk

светот на виното

ВИНСКИ НАТПРЕВАРИ

Vrvni vina i vrvni ocenki

С

$ почесто, на големо задоволство, до нас стигнуваат вести за успехот на некое наше вино во некој светски вински натпревар. Тоа веќе стана вообичаено, како што одеше подемот на развојот на винарството во Македонија. Винарите посветуваат с$ поголемо внимание на квалитетот и посебноста на виното и винските сорти. А тоа дава резултати кои се вреднуваат и во светски рамки. Освен комерцијалната страна на успехот на некој вински натпревар, за производителите е уште поважно да се појават на некој натпревар или оценување за да можат да ги препознаат трендовите во светското производство на вино и се разбира, да се споредат со другите. Доколку успеат да ги следат главните трендови на производство, промените на винскиот вкус и друго, тие добиваат награди и признанија кои потоа треба да се потврдат. Најдобрата потврда е ако на следниот натпревар освојат место поголемо од претходното или медал повреден од претходниот или пак, ако го потврдат претходниот, зашто континуитетот во винарството е мошне важна категорија. Има многу натпревари каде што се учествува масовно, но не е преголем бројот на оние натпревари кои навистина се вреднувани како реална слика за достигнувањата. Организаторите на овие натпревари истакнуваат дека нивните цели се насочени кон тоа на едно место да го обединат квалитетот на вината, односно најдобрите производи од одредена сорта или тип вино. Со тоа на консументите им се овозможува да дојдат до вистинска информација за да можат да направат избор, притоа со гаранција за највисок квалитет. Бидете сигурни дека виното кое добило висока оценка на некој реномиран натпревар е - добро вино. Покрај тоа, со ваквите натпревари се стимулира квалитетот, а се покажува и диверзитетот на можностите на

вината. Винарите имаат можност да се запознаат со различните пристапи во винификацијата на одредена сорта, а се охрабруваат да преземат новини во третманот на лозата и виното и особено да го подобрат научниот пристап во елаборацијата на своите производи. На овие натпревари секој се труди да го донесе она што е најдобро од нивните подруми и со тоа се развива и синергијата меѓу производителите. И покрај делот на деловната тајна и суета, меѓу производителите на вино постои и голема соработка и размена на информации. По правило, овие оценувања се „слепи”, односно оценувачите, кои се врвни дегустатотри на вино, додека испробуваат немаат податоци за тоа од каде доаѓаат вината или кој е нивниот производител. Според тоа кој колку стручни оценувачи ќе донесе во составот на жирито, натпреварот е повеќе ценет. Комисијата е често составена од неколку десетици врвни оценувачи и практички, со тоа

е оневозможено да преовладува некој одреден парцијален интерес или вкус. Освен тоа, на натпреварите учествуваат по неколку стотици вина од најразлични делови на светот. Во такви натпревари за нашите производители се мошне важни натпреварите од типот „Најдоброто ‘шардоне’ на светот” (со оглед на тоа што „шардоне” добро успева кај нас и многу винарници амбициозно го подготвуваат. Мошне ценет е натпреварот на еден од водечките вински магазини, „Декантер”, потоа и Лондонскиот вински натпревар. „Мундус вини” во Нојштат, Германија, „’Мускат’ од светот” во Фронтињан. Тиквеш се претстави и на натпреварот „Најдобриот ‘гренаш’ на светот” во Перпињани и доби високо признание. Истото се случи и со „шардонето” на најпрестижниот натпревар за најдобро „шардоне“ на светот. Некои од нив се специјализирани по сорти или типови вино, некои се општи.

ВИНСКА ЕТИКЕЦИЈА

Како да одберете вино?

О

ва е едно од најважните прашања за оние коишто сакаат од виното да направат нешто повеќе. Притоа, слушајте и читајте што ви препорачуваат познавачите, но на крајот секогаш послушајте го вашиот резон. Започнете со размислувањето за тоа како да одберете вино кое ви одговара пред сè вам, на вашите пријатели, на природата на вашиот социјален живот, па ако сакате, и на карактерот и животните навики. Од тие размислувања мора да произлезе добро или барем задоволително решение.

Но, внимавајте - виното секогаш е во тесна, во најтесна врска со јадењето. Тој „брак” е нераскинлив. А изборот на виното пак, кое ќе се послужи со јадењето зависи од изборот на јадењата коишто се послужуваат. Или обратно кажано менито треба да е во функција на вината кои имате намера да ги послужите. Ова изгледа малку замрсено, но ќе ви стане јасно кога ќе почнете да размислувате за тоа. Лимитирајте го бројот на вината коишто се служат за време на еден оброк. Подобро е да послужите две-три добро избрани вина отколку четири, пет, шест, на пример, само за да ги има што повеќе.