841 kapital magazin 1

ВОДИЧ ЗА ФИНАНСИРАЊЕ: КАДЕ ДА НАЈДЕТЕ ПАРИ ЗА СТАРТАП ВО МАКЕДОНИЈА?

БИЗНИС СО ВОДА КАКО ДА ЈА ПРОДАДЕМЕ НА СВЕТОТ?

MACEDONIA YOUTH TO BUSINESS FORUM ДА СЕ СПРЕЧИ "ОДЛИВОТ НА МОЗОЦИ" ОД ЗЕМЈАВА

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

БАНКИТЕ И БИЗНИСОТ КОЈ Е КОЈ МЕЃУ БАНКИТЕ?

INTERVIEW

АНДРЕЈ КУКУ

генерален директор на ЛУКОИЛ Македонија

INTERVIEW

ГЛИГОР БИШЕВ Шпаркасе Банка

INTERVIEW

РАСТЕМЕ ДВОЈНО ПОБРЗО ОД БАНКАРСКИОТ СЕКТОР, А ЛОШИТЕ КРЕДИТИ СЕ НАМАЛЕНИ

ЛУКОИЛ Е ДОСТОЕН ПРЕТСТАВНИК НА РУСКАТА БИЗНИС КУЛТУРА И ТРАДИЦИЈА ВО МАКЕДОНИЈА

БРОЈ 840 | ЦЕНА 100 ДЕН.

11 ДЕКЕМВРИ, 2015 | ПЕТОК | ГОДИНА 17

ЈОВАНКА ЈОЛЕСКА ПОПОВСКА генерален директор на ПроКредит Банка

СО ЗОНИТЕ 24/7 ГО ДОНЕСОВМЕ МОДЕРНОТО ЗАПАДНОЕВРОПСКО БАНКАРСТВО И ВО МАКЕДОНИЈА

Кои се најиновативните банки?

3

Капитал број 841 11.12.2015

СОДржиНа

24

10 08 НаВиГатОр Економијата ќе трпи последици од политичката криза

10

cover story

18 20

капиталНО

Водич за финансирање Каде да најдете пари за стартап во Македонија

30 interview јОВаНка јОлЕСка

n кој е кој меѓу банките

Кои банки најмногу кредитираат Финансиски резултати на банките n interview: ГЛИГОР БИшеВ претседател на Управниот одбор на шпаркасе банка Растеме двојно побрзо од банкарскиот сектор, а лошите кредити се намалени n колку беа иновативни македонските банки во 2015? Година на новитети

пОпОВСка

генерален директор на ПреКредит Банка

Со зоните 24/7 го донесовме модерното западноевропско банкарство и во Македонија

33 interview ХаНС ХЕлГЕ заНДЕр

Државата чести

Заменик амбасадор на С.Р. Германија во Македонија

interview

аНДрЕј куку

генерален директор на ЛУКОИЛ Македонија

лукоил е достоен претставник на руската бизнис култура и традиција во Македонија

24

58

кОМпаНии и пазари

улогата на банките е да го препознае потенцијалниот раст на бизнисот

35 БаНкитЕ и БизНиСОт

СпЕцијалЕН прилОГ n Гувернерот со порака

до банкарите: Повеќе кредити за бизнисот, помалку за граѓаните Ќе го одврзат ли банкарите ќесето за фирмите догодина?!

Бизнисот на иднината е во негазирана вода Имаме вода, не знаеме како да му ја продадеме на светот

Стартапи Без посериозен капитал кој што нема да го ‘јадете’ за тековни потреби, туку ќе можете целосно да го потрошите на развој, маркетинг, ПР и сл., невозможно е да постигнете успех од регионални или светски размери, велат “паталците“ – претприемачи. Ви даваме преглед на местата каде што може да најдете пари за финансирање својот стартап, и од државни и од приватни извори.

XX Стр. 10

56

ДЕБата

62

лиДЕри

Macedonia youth to Business Forum Како да се спречи „одливот на мозоци“ од земјава? пјЕр ОМиДијар основач на eBay

Новинарството е клучно за демократијата

БаНки

ВОДа Македонија годишно извезува флаширана вода во вредност од нешто над 200.000 евра. Тоа е поразително низок извоз, во споредба со богатите природни потенцијали кои Македонија ги поседува. За поголем извоз треба да се реши загатката со скапиот транспорт и промовирање на брендот, а државата да ги тргне пречките со концесиите и со нецаринските бариери за извоз.

Ќе го одврзат ли банкарите догодина ќесето повеќе за да кредитираат приватни фирми наместо граѓаните со потрошувачки кредити?! Меѓу другите, одговор и на ова прашање побаравме од македонските банки за во специјалниот прилог “Банките и бинзисот“. Ви ги пренесуваме нивните планови и прогнози за следната година, а направивме и преглед на најбитните новитети во банкарските услуги.

XX Стр. 24

XX Стр. 35

Импресум// Издава: Капитал Медиа Гроуп доо Скопје, бул. Партизански Одреди бр.17-1/16, п.фах 503, 1000 Скопје l Адреса на уредништвото на издавачот на медиум: бул. ВМРО бр.7, здрада 1, влез 1, кат 6, стан бр.31 l П. ФАХ 503, 1000 Скопје l Основач и директор: Љупчо Зиков l Одговорен уредник: Биљана Здравковска Стојчевска l Печати: Графички центар Скопје, ул. Скупи бб, 1000 Скопје l Тираж: 3.000 примероци l Датум на печатење: 10.12.2015

www.kapital.mk

profile Заради тоа што се осмели да побара од својата земја повеќе отколку што би се осмелиле повеќето политичари, заради тоа што застана цврсто против тиранијата и заради тоа што испорача цврсто лидерство во свет каде овој квалитет недостасува, Ангела Меркел е избрана за Личност на годината на Time, пишува уредничката на Times Ненси Гибс.

Според Time

АНГеЛА МеркеЛ e ЛичНоСт НА ГодиНАтА

www.kapital.mk

М

Капитал број 841 12.11.2015

5

profile

Магазинот Time ја избра канцеларката Ангела Меркел за “Личност на годината”. Улогата која Меркел ја има во кризата со бегалците и должничката криза во Грција се клучните фактори заради кои таа е избрана за личност на годината. “Заради тоа што се осмели да побара од својата земја повеќе отколку што би се осмелиле повеќето политичари, заради тоа што застана цврсто против тиранијата и заради тоа што испорача цврсто лидерство во свет каде овој квалитет недостасува, Ангела Меркел е избрана за Личност на годината на Time”, пишува уредничката Ненси Гибс. На секоја поголема криза Меркел истапуваше напред. Германија ќе ја спаси Грција, но под услови кои ќе ги постави Германија. Второ место според бројот на гласовите е лидерот Абу Бакр ал Багдади, а трето рангиран е американскиот претседателски кандидат Доналд Трамп. Германија им посака добредојде на бегалците жртви од исламскиот фундаментализам и ќе прати трупи за борба против ИСИС. Можете да се согласите со неа или не, но таа не оди по полесниот пат. Лидерите се докажуваат тогаш кога луѓето не сакаат да ги следат”, пишува Time. Магазинот Time ја истакнува нејзината улога и во конфликтот со рускиот претседател Владимир Путин за Украина. Меркел сега се вбројува на листата на личности на Time на која се наоѓаат и Адолф Хитлер, Јозеф Сталин, Махатма Ганди, Винстон Черчил и Ричард Никсон.

Т

Прва жена после 29 години

аа е четвртата жена која се нашла на изборот на личност на годината на Time од 1927 година. Првата жена која била избрана за личност на годината била Валис Симсон во 1936 година, Кралицата Елизабета втора и Корасон Акино во 1986 година. Последен пат кога Time избрал жена за личност на годината било пред 29 години. Изборот на личност на годината Timeго прави така што во тековната година организира гласање на кое читателите можеа да гласаат за еден предлог, но одлуката кој ќе биде избран се носи независно од страна на уредниците. Изборот според многумина е исправен и Ангела Меркел навистина е најмоќната жена во светот. Таа без приговор е најмоќната жена во историјата на европската политика. И сигурно личноста која имала најголемо влијание на вестите во изминатата година по добро и по лошо.

Лидер кој не оди по полесниот пат

За време на нејзиниот мандат таа се вклучи во толку многу геополитички битки што нејзината вистинска моќ е тешко да се процени. Еве само некои од потезите со кои таа се истакна: XX Во 2014 година таа се наметна како лице на Западниот одговор кон Русија за агресијата кон Украина. Оваа година таа и францускиот претседател Франсоа Оланд преговараа со Путин за прекинување на огнот во Украина. Без разлика колку во тоа беше успешна или не, секако беше најзначајниот лик во овој конфликт.

XX Меркел има голема и значајна улога во поглед на третманот на бегалците и во издигнувањето на Германија како морален лидер за ова прашање, посебно заради

тоа што земјата прими многу повеќе азиланти и бегалци од било која друга држава. Таа за цело време е доследна до својата реторика и покрај тоа што тоа и го намали домашниот рејтинг.

XX Таа беше главен европски лидер во преговорите за спас на Грција од банкрот и цврсто се држеше до тоа дека не треба да и се олесни задолжувањето. Може да и се замери на Меркел заради тоа што беше непопустлива за мерките за штедење. Но, таа победи. А грчката радикална лева влада капитулираше пред германските барања за

штедење. Тоа ја зацементира позицијата на Германија како де факто одговорна за економската политика на цела Европа.

XX Неодамна Меркел се обврза дека ќе ги испрати германските воени сили да учествуваат во Западната анти-ИСИС коалиција. Во земја со силна пацифистичка традиција после Втората светска војна, ова е една од најсимболичните војни акции на Германија. Она што уште од сега може да се предвиди е дека Германија после Меркел ќе биде многу поинаква, но многу посилна од тоа што земјата беше пред Меркел да дојде на власт. nnn

6

Капитал број 841 11.12.2015 издава: Капитал Медиа Гроуп основан 1999 година основач: Љупчо Зиков бул. ВМРО бр.7, зграда 1, влез 1, кат 6, стан бр.31

тел. ++ 389 2 3280 910 www.kapital.mk www.facebook/KapitalMK

И

WWW.KAPITAL.MK

Претплатете се на КАПИТАЛ... Сите ние живееме во време кога ...само идејата е Капитал, сè друго е пари...

COVER STORY

ТУРБУЛЕНЦИИ

НА ЕВРОПСКИОТ ТЕЛЕКОМ ПАЗАР И МАКЕДОНИЈА ЗАФАТЕНА ОД БРАНОТ ПОЛИТИКА

дејата и визијата за тоа што сакаат да направат, беше највредниот капитал кој го поседуваа луѓето што ја почнаа приказната КАПИТАЛ SPECIAL за Капитал пред повеќе од 15 години. Со ТОП 100 ИЗВОЗНИ ПРОИЗВОДИ макотрпна и посветена работа на својот тим, магазинот се наметна како еден од најрелевантните извори на квалитетни информации во Македонија и регионот, значајни за приватниот, јавниот и невладиниот сектор. Да се биде лидер на пазарот во својот сегмент е голема чест и задоволство, но и голема обврска кон сите што секоја недела нетрпеливо го чекаат Капитал да ги информира за економските проблематики и актуелности, но, и да ги едуцира со своите содржини за најновите трендови. ГОЛЕМА ИНВЕСТИЦИЈА НА МАКСТИЛ ОД 22 МИЛИОНИ ЕВРА Капитал се чита во директорски канцеларии, Капитал ЈОРДАНОВ: МЕТАЛУРШКИТЕ КОМПАНИИ ВО ЦЕЛИОТ СВЕТ ИМААТ ПОСЕБЕН се чита во кабинети на политичари, Капитал се чита ТРЕТМАН ОД ДРЖАВАТА на универзитети, институти, “тинк-тенк” центри.... БИЛДЕРБЕРГ: КАКВА ИДНИНА КРОИ СВЕТСКАТА ВЛАДА? едноставно Капитал е секаде кај што се со годишна донесуваат одлуки и креираат п ретплата од политики и стратегии. ШТО ПО ЛИДЕРСКАТА СРЕДБА ВО ПОНЕДЕЛНИК?! АНАЛИЗА

СУПЕРМАРКЕТИТЕ ПЛАЌААТ КОГА САКААТ, КОЛКУ САКААТ И КАКО САКААТ

КОЈ ГО ВЛЕЧЕ МАКЕДОНСКИОТ ИЗВОЗ?

WWW.KAPITAL.MK

4.100 20%

Сите ние живееме во време кога ...само идејата е Капитал, сè друго е пари...

10

денари, заштедете

...само идејата е Капитал, сè друго е пари...

www.kapital.mk

 ПРЕДИЗВИЦИ ЗА ДОМАШНИТЕ БИЗНИСМЕНИ ШТО КОГА СЕМЕЈНАТА ФИРМА ЌЕ ИЗЛЕЗЕ ОД „ГАРАЖАТА“?

 ПЕЧАТНИЦА „АНС“, БИТОЛА КАКО ЉУБОВТА КОН ФОТОГРАФИЈАТА СТАНА СЕРИОЗЕН БИЗНИС

 ДИЛЕМИ НА МАКЕДОНСКИТЕ ПРЕТПРИЕМАЧИ КАКО ДА СЕ НАПРАВИ ДОБАР ПЛАН ЗА НАСЛЕДУВАЊЕ

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ СЕМЕЈНИ БИЗНИСИ ПРЕДИЗВИЦИ ЗА ДОМАШНИТЕ БИЗНИСМЕНИ

ШТО КОГА СЕМЕЈНАТА ФИРМА ЌЕ ИЗЛЕЗЕ ОД „ГАРАЖАТА“?

24 месечна претплата 6.100 денари со вклучени 40% попуст

WWW.KAPITAL.MK

СЕКОЈА ТРЕТА ДРЖАВНА КОМПАНИЈА Е ВО ЗАГУБА. КОЈ ЌЕ ПОНЕСЕ ОДГОВОРНОСТ?!

 НОВ ЕКСПРЕСЕН ПАТ

70

МИЛИОНИ ЕВРА ОХРИД – ПЕШТАНИ

60

МИЛИОНИ ЕВРА

 ОТКУП НА СТАЖ

НА РАБОТНИЦИ ОД ПРОПАДНАТИ ФИРМИ

АНАЛИЗА ФИРМИТЕ НЕ МОЖАТ НИКАКО ДА СЕ НАПЛАТАТ ОД ДРЖАВАТА!

50

МИЛИОНИ ЕВРА

 АВТОПАТСКАТА ДЕЛНИЦА ТРЕБЕНИШТЕ – СТРУГА

ПАТРИК ЖИТОН претставник на ММФ во Македонија

ВЛАДАТА ДА НЕ ГИ КРАТИ ИНВЕСТИЦИИТЕ ЗА СМЕТКА НА СИТЕ НОВИ НАЈАВЕНИ ТРОШЕЊА!

45

МИЛИОНИ ЕВРА

WWW.KAPITAL.MK

ГРЧКОТО “НЕ” ГО СТАВИ НА ТЕСТ ЛИДЕРСТВО НА МЕРКЕЛ И ИДНИНАТА НА ЕВРОЗОНАТА

Буџетот се прекрои на партиски трибини. Новите ветувања на Груевски тежат над

ЕУ МОРА ДА СЕ МЕНУВА ЗА ДА ПРЕЖИВЕЕ специјален прилог - Банките и бизнисот

БЕТОН Б ЕТОН ДОБИТНИ НА РЕГИОНАЛНА БИЗНИС НАГРАДА

евра 200 милиони Од каде пари?

 МАКЕДОНЦИТЕ ТЕШКО

ГИ МЕНУВААТ НАВИКИТЕ СО “ПЛАСТИКАТА“ СО КАРТИЧКИТЕ НАЈМНОГУ СЕ ВАДИ КЕШ ОД БАНКОМАТ

ЌЕ ГИ ДАДАТ ЛИ ЗА КРЕДИТИ?  КАКВИ ТЕХНОЛОШКИ

НОВИТЕТИ НУДАТ ДОМАШНИТЕ БАНКИ СЕГА?

СВЕТ: ИСЛАМСКАТА ДРЖАВА ЗА СВОЈАТА ГОДИШНИЦА УДРИ НА ТРИ КОНТИНЕНТИ ДВОБРОЈ 819/820 | ЦЕНА 100 ДЕН. | 10 ЈУЛИ/17 ЈУЛИ, 2015 | ПЕТОК | ГОДИНА 16

INTERVIEW

ГРАДСКО - ПРИЛЕП

 ЕКСПРЕСЕН ПАТ

Сите ние живееме во време кога ...само идејата е Капитал, сè друго е пари...

со вклучени 20% попуст

WWW.KAPITAL.MK

БРОЈ 815 | ЦЕНА 100 ДЕН. | 12 ЈУНИ, 2015 | ПЕТОК | ГОДИНА 16

ПОЛИТИКА

12 месечна претплата 4.100 денари

ЦЕНИТЕ НА НЕДВИЖНОСТИ ПОЧНАА ДА РАСТАТ. ИНВЕСТИТОРИТЕ БАРААТ СИГУРНА ОАЗА

ТУРЦИJA: ЕРДОГАН ОСТАНА, НО “СУЛТАН“ НЕ СТАНА. ШТО СЛЕДИ?

ВИКТОРИЈА НУЛАНД ВО СКОПЈЕ НЕ ДОАЃА СО МАГИЧНО СТАПЧЕ... НО, МОЖНО Е ДА ДОЈДЕ СО БОКСЕРСКИ РАКАВИЦИ ?!

со вклучени 15% попуст

АНАЛИЗА

СТРАНСКИТЕ ИНВЕСТИТОРИ СЕ ПРЕМИСЛУВААТ И ОДБИРААТ ДРУГИ ЗЕМЈИ!

специјален прилог - семејни бизниси

COVER STORY

6 месечна претплата 2.200 денари

COVER STORY

ПОТЕЗИ КОИ ЈА УНИШТИЈА КОНКУРЕНЦИЈАТА ВО МАКЕДОНИЈА

БРОЈ 809 | ЦЕНА 100 ДЕН. | 30 АПРИЛ, 2015 | ПЕТОК | ГОДИНА 16

Во време кога квалитетната информација е најскапоцен ресурс, не дозволувајте да останете без најскапоценото. Станете и вие дел од семејството на редовни читатели на Капитал и искористете ги поволните пакети за претплата што ги подготвивме за вас.

WWW.KAPITAL.MK

БРОЈ 817 | ЦЕНА 100 ДЕН. | 26 ЈУНИ, 2015 | ПЕТОК | ГОДИНА 16

WWW.KAPITAL.MK

БЕСКОНТАКТНИ КАРТИЧКИ И 24/7 ЕКСПОЗИТУРИ, НА РЕД Е МОБИЛНОТО ПЛАЌАЊЕ

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ БАНКИТЕ И БИЗНИСОТ НАД МИЛИЈАРДА ЕВРА ВИШОК КАЈ БАНКИТЕ. ЌЕ ГИ ДАДАТ ЛИ ЗА КРЕДИТИ?

ПОЛИТИКА: ПРОТЕСТИ КАКО ЖЕСТОКА НАЈАВА ЗА 17 МАЈ

*Во цената е вклучен ддв и платена поштарина

...заеднички ја креираме додадената вредност на нашите животни проекти...

www.kapital.mk

Капитал број 841 11.12.2015

8 НАВИГАТОР

ИЗЈАВА НА НеделАТА

> БРОЈкА

NLB се пРОдАВА. се ОчекуВА НО

71%

адзорниот одбор на Словенечкиот државен холдинг најави дека Словенија во 2016 година планира да почне процес на приватизација на околу 20 компании од кои најзначајна е продажбата на Нова Љубљанска Банка (NLB). Со оваа одлука на словенечките власти која треба да се реализира до крајот на наредната година ќе настане и смена во акционерската структура во една од трите најголеми банки во Македонија, НЛБ Тутунска банка, каде што NLB

изнесува покриеноста на увозот со извоз, во периодот јануариоктомври 2015

Ние сигурно ќе ја поразиме Исламската држава. Но, потребно е и муслиманите од целиот свет одлучно да се оградат од тероризмот

БАРАк ОБАМА претседател на САД

победник на неделата

Н

Советот На СтраНСки иНвеСтиции процеНува:

екоНомиЈата ќе трпи од политичката криз МИлО ЏукАНОВИќ

+

Државата која се стекна со независност пред нецели десет години, доби покана за рамноправно членство во НАТО алијансата. Црна Гора мината недела направи гигантски исчекор кон многу постабилна и посигурна иднина. Еден од најоспоруваните премиери во Европа направи, според многумина, невиден подвиг вреден за секаква почит од целата меѓународна заедница. За да се отслика големината на потезите кои ги влечел Џукановиќ сите овие години само треба да се каже дека влезот на Црна Гора во НАТО ги потресе меѓународните односи на највисоко ниво. Русија која со векови наназад си ја сметаше Црна Гора за свој најсигурен сојузник на Средоземното Море дефинитивно не може да го преболи ваквиот смел потег на Џукановиќ и со месеци го напаѓа од сите оружја. Веројатно сите ќе се согласиме дека притисокот кој го добивал Џукановиќ од Москва е многу поголем од оној кој нашите власти го добиваат од соседна Атина, па сепак успеал да најде начин да се воздигне над сето тоа и на своја лична штета да ја однесе државата кон единствената правилна насока. Без разлика на сите останати недокажани и докажани контроверзи околу Џукановиќ, историјата ќе ја запамети неговата улога за осамостојувањето на Црна Гора и обезбедување на нејзиниот иден опстој и иднина преку влезот во НАТО. Подвид дефинитивно вреден за споредба со оние на Абрахам Линколн и Шарл де Гол.

Н пишува:

александар Јанев

aleksandar.janev@kapital.mk

На македонската економија и оди мошне добро, подобро отколку на која било друга земја во Југоисточна Европа, но сепак оценуваме дека се потребни подобрувања во неколку сектори, изјави претседателот на Советот на странски инвеститори при Стопанската комора, Штефан Петер. Тој истакна дека не треба да се

заборави дека се уште има глобална финансиска криза која што веќе трае околу 10 години. Како дел од бизнис заедницата и како компанија што води бизнис во Македонија, мислам дека полека работите се подобруваат, иако, како сиромашна земја е уште потешко да се надмине кризата. Мислам дека Македонија е на вистинскиот пат, особено што приватниот сектор расте“, истакна Петер. Во однос на приливот на странски инвестиции следната година и последиците од политичката нестабилност, Петер изјави дека е наивно да се верува дека политичката криза не влијае на економијата. „Но, мислам дека инвеститорите што ќе носат одлуки дали да инвестираат во Македонија, освен политичката ситуација, ќе ги разгледаат и сите други аспекти на бизнис климата“, изјави тој. Претставникот на ММФ во Македонија, Патрик Житон, изјави дека проценките на ММФ се дека македонската економија

www.kapital.mk

Капитал број 841 11.12.2015

9

ов баНкарскИ бреНД во МакеДоНИЈа поседува скоро 90% од акциите. Според информациите од Словенија има повеќе опции за продажба, но засега предност се дава на моделот ИПО- односно јавна понуда. NLB во првите девет месеци од 2015 година веќе има остварено профит од 77 милиони евра што е за 19 милиони евра повеќе од истиот период лани. Напредокот е уште поголем ако се знае дека државата во 2013 година ја докапитализираше оваа банка за да ја спаси од пропаѓање. Според експертите единствена слабост на оваа банка во моментов се нефункционалните кредити кои достигнуваат и до 800 милиони евра.

> броЈка

мисла на неделата

5,9%

Политичарот треба да вети три работи. Дека кога ќе бара неговиот народ да работи 12 часа, тој ќе работи 13. Кога бара да се работи 13 часа, тој ќе работи 14. Кога во државата ќе се работи 14, тој ќе работи 15 евра

е зголемена стоковната размена со странство за периодот јануари-октомври 2015 во однос на истиот период лани

лидери

ПоСлЕДици за

Наивно е да се верува дека политичката криза не влијае на економијата, но инвеститорите што ќе носат одлуки дали да инвестираат во Македонија, освен политичката ситуација, ќе ги разгледаат и сите други аспекти на бизнис климата, вели претседателот на Советот на странски инвеститори, Штефан Петер.

следната година ќе продолжи да расте. „Поради домашната политичка криза, но и поради грчката криза, малку ги ревидиравме кон понегативни нашите проценки. Сепак споредено со останатите земји во регионот, ја гледаме Македонија на солидна патека на раст. Најголемите ризици за регионот произлегуваат од забавувањето на економскиот раст во земјите во развој, особено во Кина. Бегалската криза исто така ќе има сериозно влијание на економијата“, истакна Житон. Во однос на економските политики на Македонија, ММФ смета дека властите мора да донесат среднорочна фискална рамка што подразбира и создавање на простор во трошењето на народните пари од буџетот. „Нашите препораки се фокусирани на начинот на трошењето на парите од буџетот, односно сугерираме трошење што ќе поттикне раст, односно инвестиции во образованието, здравството, инфраструктурата наместо непродуктивни тековни расходи“, изјави Житон. И ММФ и Светска банка проценуваат дека домашната економија следната година ќе порасне за 3,2%. Народната банка пак, прогнозира дека економскиот раст следната година ќе достигне 3,5%. Приливот на странски инвестиции се проценува на 2,7% од БДП, што би било околу 270 милиони евра. nnn

Нарендра Моди премиер на Индија

губитник на неделата

Марк закеНберг

Младиот информатички гуру донираше 99% од своето богатство во хуманитарни цели

МарИН ле пеН

Нејзината партија освои мнозинство на последните локални избори и се подготвува да ја преземе власта по следните парламентарни избори.

не им беше неделата

ДоНалД траМп

Американците смеаат дека Трамп овој пат го претера со барањето за забрана на влез на сите муслимани во САД.

Иса Мустафа

Политичката и безбедносната состојба на Косово дополнително се влошува секој нареден ден и никој не го гледа крајот.

_

НурхаН ИзаИрИ И државната ревизија констатираше дека државата не прави доволно за да се реши проблемот со загдувањето. Во ревизорскиот извештај за работењето на Министерството за животна средина , ревизорите утврдиле дека не се превземени доволно активности за обезбедување извештаи од сите потенцијални загадувачи. Како резултат на сето ова Тетово и скопската населба Лисиче, продолжуваат да рушат рекорди во загаден воздух, а ситуацијата не е ништо подобра и во останатите населени места во земјава. Мерните станици, во Тетово во текот на минатата недела покажуваа дека воздухот е загаден 17 пати повеќе од дозволеното, додека во Лисиче воздухот е загаден 10 пати повеќе од дозволенотоМерните станици покажуваа високо ниво на загаденост и во Битола, како и скопските населби Карпош и Гази Баба. Многумина се прашуваат дали нешто воопшто може да се направи и дали одговорноста навистина лежи кај министерот Изаири? Оној кој познава историја веднаш ќе ви каже дека Њујорк, Лос Анџелес, Детроит и другите поголеми центри во САД пред триесет години не биле ништо помалку загадени од Скопје денес, но факт е дека тоа било пред триесет години, а во периодот потоа се нашле начини да се подобри ваквата состојба. Значи не е потребно да се измислува никаква топла вода туку само да се пресликаат искуствата и практиките од понапредните и поодговорните држави.

Капитал број 840 04.12.2015

cover story story 10 cover

Водич за финансирање

www.kapital.mk

Каде да најдете пари за стартап во Македонија

www.kapital.mk

Капитал број 840 04.12.2015

11

Без посериозен капитал кој што нема да го ‘јадете’ за тековни потреби, туку ќе можете целосно да го потрошите на развој, маркетинг, ПР и сл., невозможно е да постигнете успех од регионални или светски размери, велат “паталците“ – претприемачи што имаат осетено на своја кожа што значи да “се осмелиш“ во Македонија. Ви даваме преглед на местата каде што може да најдете пари за финансирање својот стартап, и од државни и од приватни извори.

Капитал број 840 04.12.2015

12

www.kapital.mk

cover story

Д пишува:

Игор Петровски

igor.petrovski@kapital.mk

Десетина македонски стартапи досега се поканети да ги презентираат своите проекти пред регионалниот инвестициски фонд South Central Ventures, кој што неодамна отвори канцеларија и во Скопје, покрај оние во Загреб и Белград, а располага со 40 милиони евра – пари обезбедени од финансиски институции од Европската унија. Фондот ќе финансира стартапи во седум држави од регионов и фонд менаџерите досега разгледале стотина апликации, од кои педесетина се поканети и лично да ги претстават своите идеи. Од нив околу една петтина доаѓаат од Македонија. “Очекуваме на почетокот од 2016 да потпишеме еден или два договори за инвестиции со стартапи од регионот, а сигурни сме дека првиот стартап од Македонија што ќе добие пари од SCV ќе биде познат во првата половина од следната година“, вели Татјана Забасу, директорка на канцеларијата на SCV во Скопје. Овој фонд е прв од ваков вид што функционира во Македонија, од редот на т.н. венчр (venture) фондови, кои што влегуваат со инвестиција во рана фаза на стартапите. Во земјава долго време не постоеше никаква алтернатива на банкарското финансирање на бизнисите. Стартапите, како компании што всушност немаат никаква кредитна историја и се најризична категорија бизниси, не влегуваат во радарот на банкарите кога овие решаваат за пласмани на своите пари. На македонската стартап сцена очајно и требаа венчр фондови, бизнис ангели и останати извори на финансии за стартапите. SCV e на самиот почеток,

Еве каде може да најдете пари за стартапи, а да не одите во банка Владини програми за самовработување Стартувани во 2007 година, досега отворени преку 7.200 микро и мали компании преку грантот за самовработување, според Министерството за труд и социјална политика. Грантовите за самовработување се со вредност од 3.000 евра. Една третина од нив се основани и управувани од жени, а исто толку од лица помлади од 29 години. Над 70% од нив сè уште се активни и голем дел од нив се развиваат во бизниси со двајца, тројца и повеќе вработени, велат од Министерството. Државен Фонд за иновации и технолошки развој Со првиот повик објавен од Фондот за иновации и технолошки развој без избрани 16 стартап и спин-оф претпријатија, кои веќе работат на развој на иновативни проекти. За нив беа обезбедени 460.000 евра од Фондот, односно најмногу до 30.000 евра по проект. Со вториот повик за финансирање предлог проекти што Фондот го објави во септември, вкупниот буџет од 1,3 милиони евра е распределен на три инструменти. Аплицирањето траеше до 21 октомври. Кофинансирани грантови за новоосновани трговски друштва, старт- ап и спин - оф компании ќе се доделуваат до 30.000 евра по проект, а вкупниот буџет за тој инструмент изнесува 300.000 евра. До 100.000 евра по проект ќе се доделуваат кофинансирани грантови и условни заеми за комерцијализација на иновации, за кој инструмент на располагање се 600.000 евра. Кофинансирани грантови за трансфер на технологии Фондот за иновации ќе додели до 200.000 евра по проект. Вкупниот буџет по тој основ изнесува 400.000 евра.

South Central Ventures инвестициски фонд South Central Ventures, компанија што ќе менаџира со парите на ENIF фондот - 40 милиони евра обезбедени од ЕУ институциите за инвестирање на иновативни компании од регионот: Македонија, Косово, Албанија, Србија, Црна Гора, Хрватска и Босна и Херцеговина. Отворена канцеларија во Скопје пред околу два месеци.

SCV става фокус на технолошки стартапи, или конкретно мобилни и веб решенија, интернет на нештата (IoT) или слични инфраструктурни проекти.

1.5 милион евра се наменети за т.н.т ‘seed’ инвестиции кои ќе достигнат до 100 000 евра по стартап. Овие средства се наменети за проекти кои се на самиот почеток и работат на валидирање на бизнис моделот и пазарот. Остатокот е наменет за ‘early stage growth’ инвестиции кои се од 0.5 до 2 милиони евра по стартап. Овие инвестиции се за сериозни тимови кои веќе имаат ‘traction’, база на клиенти и остваруваат приходи, и се наменети за интернационален развој на бизнисот и освојување на нови пазари.

CEED Macedonia- Клуб на бизнис ангели CEED Business Angels Club (CEED BA Club) е формиран како подклуб на членовите на CEED Business and Learning Club – Gold, во ноември 2013 година и е меѓу првите клубови од ваков вид во Македонија. Во клубот моментално членуваат 16 претприемачи кои се подготвени да инвестираат во бизнис идеи или во постоечки бизниси, доколку идентификуваат потенцијал за раст, иновации и слично. Првите бизнис идеи пред членовите на клубот беа презентирани на 2 април 2014 година. По едногодишното постоење на CEED Business Angels Club, во месец декември 2014 година е направена првата инвестиција, а втората во мај 2015. Моментално се разгледуват уште четири потенцијални идеи.

www.kapital.mk

Капитал број 840 04.12.2015

14

cover story

Инкубатори и акцелератори – поддршка за стартапи што не значи директно финансирање ПСМ бизнис инкубатор Претприемачки Сервис за Млади (ПСМ) со главна компонента бизнис инкубатор за поддршка на микро, мали и средни претпријатија од областа на информационо-комуникациските технологии преку процесот на бизнис инкубација овозможува пристап до услуги наменети за забрзување на нивниот раст и развој. Членките на инкубаторот имаат корист од: бенефицирани цени за бизнис канцеларија; право на користење на сала за состаноци; компјутерска лабораториј; просторија за одржување презентации и обуки; совети во секојдневните операции; обуки и тренинзи за зајакнување на капацитетите за водење бизнис; менторирање од страна на домашни и странски врвни експерти, претприемачи и консултанти; промоција; посредување при финансирање; поврзување со клиенти; организирање настани за вмрежување и интернационализација. Досега од инкубаторот се “испилиле“ преку 80 компании и отворени се преку 250 работни места.

New Man’s акцелератор Тоа е македонско – американска компанија за професионална едукација, развој на кариера и

останува допрва да видиме каков ќе биде ефектот од него. Државниот пак, Фонд за иновации и технолошки развој почна со работа минатата година, веќе додели по триесетина илјади евра на 16 стартапи што беа избрани на првиот повик за кофинансирање грантови, а во септември годинава беше

деловно-техничка поддршка, со канцеларии во Скопје и Лос Анџелес. Мисијата на акцелераторот е да понуди модел кој ќе ги поврзува студентите, универзитетите, компаниите, инвеститорите и државните институции. Досега во неколку наврати во акцелераторот присуствувале претставници на европски фондови за ризичен капитал, пред кои што дваесетина домашни стартапи ги претставиле своите проекти. После претставувањето на самите идеи, се одржале и неколку состаноци од кои можат да произлезат потенцијални инвестиции. Но, она што е најголема вредност, според зборовите на самите претприемачи, биле корисните совети кои може да ги подобрат нештата во нивните стартапи.

SuperFounders акцелератор SuperFounders - мрежа за поддршка на стартапи во нивната најрана фаза, и се обидува на ефикасен начин да ги спои капиталот и ресурсите за поддршка на иновативни стартапи, како што велат основачите на акцелераторот. “Оваа платформа ја градиме регионално, а се базира на пет столба: меѓународна менторска мрежа, мрежа за бизнис развој, мрежа на инвеститори, регионален

објавен и вториот повик, кој што беше проширен и за позрели компании, односно за трансфер на технологии.

Македонски стартапи наоѓаат финансиери и во странство

Пари за финансирање на добра идеја може да се добијат и од т.н. бизнис ангели,

инвестициски фонд и локална програма со сите пропратни активности“, објаснува Александар Тасев, еден од основачите на SuperFounders. Програма за стартапите, која се состои од неколку работилници чија што цел е да им се помогне идејата која ја имаат, а која сама по себе не е доволна за да се излезе пред потенцијалните инвеститори, да се дотера до фаза на таканаречен mvp (minimum viable product) – стратегија која се користи за брзо и квантитавно тестирање на производ или негова карактериситка. Тоа подразбира дека замисленото треба да се провери дали е product fit и customer fit, односно дали одговара на потребите на пазарот, односно потрошувачите. Овој процес е дел од т.н. lean startup концепт, промовиран од Ерик Рајс, претприемач од Силиконската долина во САД.

односно инвеститори кои што и самите обично се успешни бизнисмени и имаат пари, но и знаење и искуство што може да го пренесат на младите претприемачи. Во рамки на CEED проектот во Македонија, пред две години е формиран и Business Angels Club (CEED BA Club), клубот на бизнис ангели, каде што членуваат 15-

www.kapital.mk

Капитал број 840 04.12.2015

16

cover story

тина бизнисмени и веќе имаат одобрено средства за два стартапи. (повеќе за ова и останатите извори на финансирање во посебните рамки, н.з.) Оние што подобро ја познаваат стартап сцената (која што обично по дифолт се врзува со ИТ компании, иако практично тука влегуваат сите нови компании од бил која дејност ) велат дека постојат поголем број македонски компании кои што прилично успешно развиваат мобилни апликации, видео игри, софтверски решенија за различни намени, или пак работат само аутсорсинг за странски софтверски куќи, остваруваат и одлични профити за македонски прилики. Нивниот успех е релативно непознат за пошироката јавност, нивните основачи не се “селебрити“ што се сликаат по телевизии и лајфстајл списанија, си функционираат прилично low profile, а некои од нив веќе се сериозни фирми што вработуваат и по 100-200 луѓе. Дел од овие стартапи финансии имаат најдено и надвор од Македонија, во регионалните или европските т.н. акцелератори. На некои начин акцелераторите се продолжение на бизнис инкубаторите. Тие се деловни простори кои што ги примаат оние што веќе

развиле свој бизнис модел, дошле до првиот производ (излегле од инкубаторот) и им помагаат да го забрзаат, “акцелерираат“ својот развој. Тоа забрзување главно се сведува на напреден “нетворкинг“ , односно создавање врски и контакти со поголеми фирми, компании и поединци што може да го доведат работењето на стартапите на повисоко ниво. Проектот Митко Цабевски и неговиот македонско - хрватски стартап u:Plug, пред неколку месеци доби 100.000 долари инвестиција од бугарскиот бизнис акцелератор Eleven. Овој стартап, кој што произведува “паметен“ штекер за струја, и претходно има добиено пари од уште еден бугарски акцелератор, Eleven, и тоа 30.000 долари. “Постојат и многу други акцелератори и фондови во Европа и САД. Она што можам да го дадам како совет е да ги пратат сајтовите како http://www.f6s.com, http:// accelerat.io, каде што можат да најдат поддршка соодветна за нивниот продукт. Секако и вклучување во домашната стартап заедница преку www.foundedin. mk, StartupWeekend Skopje, MKStartups и Silicon Drinkabout може да биде од огромно значење за непосредна размена на идеи,

искуства и взаемна поддршка“, вели Цабевски. Игор Христов, основач на македонскиот стартап 4Virtus, е уште еден пример како може да се добијат пари од странски извори. Оригинално компанијата се занимава со ИТ и услуги за дигитален маркетинг, но тој има формирано уште еден стартап, исто така во соработка со Хрвати, се вика Fueloyal, и се работи за интелигентно капаче за бензински резервоари за камиони, кои што им помага на превозниците да се справат со кражбата на гориво. “За проектот не баравме домашни инвеститори. Добивме финансирање од Европски акцелератор од кој добивме грант, како и добивме приватен Бизнис ангел кој вложи во нашиот проект. Поради атрактивноста на проектот многу фондови и институции беа заинтересирани да вложат средства но изборот треба да биде мудар и да постои интерес и синергија од двете страни. Интересен податок е дека во еден момент на маса имавме четири различни понуди во 4 различни држави и одлуката со кој да влеземе во партнерство беше тешка но мислам дека на крај го направивме вистинскиот избор.“, вели Христов. nnn

Кршење на мразот: Дури неодамна се појави првиот “венчр“ фонд

пишува: Биљана Здравковска стојчевска

Државата чести Интересно, но, никој не се ни обидува да објасни колку не чини бесплатното возење. Веројатно плашејќи се дека со тоа може да го нарушат магичното дејство кое зборот бесплатно го има врз македонскиот гласач. Но, како што го допираме плафонот во задолжувањата, веројатно многу брзо ќе дојдеме и до фазата во која некој ќе мора да објасни дека тоа што било бесплатно, всушност не било бесплатно. Дека некој ќе мора да плати за тоа што друг не го платил. И тоа со камата. biljana.zdravkovska@kapital.mk facebook.com/biljana.zdravkovska

K

Како што наближуваат изборите, како што е редот и пред секои избори кај нас, така зачестуваат и разните мерки со кои власта сака да се пофали колку се грижи за народот. Веројатно и следната година ќе гледаме натпревар од идеи кој и како повеќе да му угоди на гласачите. Една од последните идеи е онаа дека и студентите ќе се возат бесплатно, а не само пензионерите како што беше досега. И повеќето реакции на оваа идеја беа во насока - демек на владата конечно и текна да се погрижи и за младите, а не само за бабите и дедовците. Младите социјалдемократи, пак, се јавија да реагираат дека идејата била нивна и оти уште пред три години било побарано студентите да се возат бесплатно. Интересно, но, никој не се ни обиде да објасни што значи оваа мерка и колку не чини бесплатното возење. Веројатно плашејќи се дека со тоа може да го нарушат магичното дејство кое зборот бесплатно го има врз македонскиот гласач. Но, како што го допираме плафонот во задолжувањата, веројатно многу брзо ќе дојдеме и до фазата во која некој ќе мора да објасни дека тоа што било бесплатно, всушност не било бесплатно. Дека некој ќе мора да плати за тоа што друг не го платил. И тоа со камата. Ајде малку околу бесплатното возење. Ако некој се вози бесплатно со автобусите на Јавното сообраќајно претпријатие, тоа значи дека ова претпријатие ќе има помалку приходи, а на крајот и помала профитабилност. Колку за потсетување, Македонија пред неколку години се задолжи со кредит од над 40 милиони евра за да ги купи кинеските автобуси. И тој кредит се враќа со парите од буџетот, во кој сите плаќаат даноци. Зошто тогаш само некои луѓе би имале привилегија да не плаќаат кога се возат во автобусите на ЈСП? Тогаш јавниот превоз нека биде бесплатен за сите. Кад је бал, нек је бал. Е сосема друго прашање е од што би остварувало приходи тогаш ова јавно претпријатие? Само минатата година, профитот на ЈСП се намалил за околу 50% и изнесувал околу 100 илјади евра. И на никој не му фали влакно од глава.

КапиталНО

Секое трето претпријатие во државна сопственост лани работело со загуба. Вкупните загуби на државните компании лани изнесувале 48 милиони евра и се за дури 40% поголеми во однос на 2013 година. Анализата на финансиското работење на претпријатијата во кои државата е сопственик, која Капитал ја правеше пред некое време покажува дека секое трето претпријатие во државна сопственост лани работело со загуба. Вкупните загуби на државните компании лани изнесувале 48 милиони евра и се за дури 40% поголеми во однос на 2013 година. На пример, Македонски шуми кое има монопол во работењето, лани имал загуба од 2,1 милион евра. Македонски железници Транспорт кое исто така работи со законски загарантиран монопол, лани работеле со загуба од 7,4 милиони евра. Загубата, пак, на државниот најголем производител на електрична енергија достигна 14 милиони евра. Поинаков финансиски резултат не ни може да се очекува на толку многу бесплатни частења и возења. Но, не завршува се на загубите. Овие јавни претпријатија истовремено се и најголеми должници бидејќи со години се толерираат да не плаќаат даноци и придонеси. Пред околу четири години беше донесе закон со кој на јавните претпријатија кои се должници им беа отпишани парите кои ги должат по основ на камати, а долгот им беше репрограмиран да го отплаќаат на 120 рати со одложен старт на плаќање по три години. Ај што ваков третман не може ниту да сонуваат приватните компании, туку тие заедно со граѓаните мора да ги покриваат и дупките во буџетот и

фондовите кои се создаваат заради тоа што државните фирми не плаќаат. И згора на се, за период од девет години бројот на вработени во јавните претпријатија е зголемен двојно. А платата на сите овие вработени во јавните претпријатија мора на почетокот на секој месец да се обезбеди од буџетот , во кој тие не плаќаат, а плаќаат сите други. И така на крај филозофијата на бесплатни честења на народот на сметка на државните фирми го плаќаме сите. А некој уште не убедува дека заради тоа треба да биде херој кој се грижел за животниот стандард на народот. И додека Македонија се уште со полна брзина турка кон популизам, соседна Србија се одлучи за реформи. И како што е редот, за да има било какви други реформи, мора да се почне од реформа на јавниот сектор. За почеток, над 30 илјади во јавната администрација ќе останат без работа, а истовремено владата изготви посебни систематизации според кои утврди максимален број на вработени кој треба да го има во секоја јавна институција. Истовремено, по налог на ММФ, ги турка и реформите во јавните претпријатија кои треба да се осамостојат и да работат профитабилно и без субвенции од државата. Правецот е сосема различен. Кај нас се уште се натпреваруваат со идеи кој повеќе ќе ги зголеми загубите во јавниот сектор.

nnn

Капитал број 841 11.12.2015

20

www.kapital.mk

Интервју

interview

Андреј Куку генерален директор на ЛУКОИЛ Македонија Лукоил е достоен претставник на руската бизнис култура и традиција во Македонија “Без помошта од Амбасадата на Руската Федерација и Н.Е. aмбасадорот Олег Шчербак лично, проектот за развој на малопродажната мрежа на руската компанија ЛУКОИЛ во Македонија немаше да биде толку успешен. Со задоволство и гордост можам да кажам дека помошта и поддршката која ја добиваме од нивна страна беше карактеристична за сите етапи, започнувајќи од регистрацијата, развојот на претпријатието и неговата стабилизација.“, вели генералниот директор на ЛУКОИЛ Македонија, Андреј Куку.

Поддршка: Руската амбасада беше тука за ЛУКОИЛ во сите етап

Д www.kapital.mk

“Денес за многу луѓе во Македонија брендот ЛУКОИЛ претставува синоним за највисокиот квалитет на производите и на услугата, на стандардите, на безбедноста и на најновите технологии, како и синоним за одговорно однесување кон општеството и грижа за животната средина.“, кажа неодамна во своето поздравно обраќање Н.Е. амбасадорот на Руската Федерација во Македонија, Олег Шчербак, на прославата по повод 10-годишниот јубилеј на инвестицијата од постоењето на ЛУКОИЛ во земјава. Генералниот директор на ЛУКОИЛ Македонија, Андреј Куку, во продолжение на интервјуто по повод 10-годишнината на ЛУКОИЛ во Македонија, сака да го истакне големото значење кое што за развојот и растот на компанијата на овој пазар го имаат Амбасадата на Руската Федерација во земјава, односно, нејзиниот прв човек, Н.Е. амбасадорот Олег Шчербак. Со г-нот Куку разговаравме и за тоа како успеал да создаде сплотен и единствен менаџерски тим, кој што според неговите зборови, е исто така, еден од клучните фактори за успехот на компанијата изминатава деценија.

XX Г-не Куку, каква беше улогата на Амбасадата на Руската Федерација во РМ изминативе десет години во етаблирањето на бизнисот на ЛУКОИЛ во земјава? Што значи нејзината поддршка за вашата компанија? Најнапред би сакал да се заблагодарам на Неговата Екселенција амбасадорот на Руската Федерација во Република Македонија Олег Николаевич Шчербак, на претходните амбасадори на Руската Федерација Н.Е. Агарон Николаевич Асатур, Н.Е. Владимир Дмитриевич Солоцински, економските советници и во целост на сите вработени во амбасадата на Руската Федерација. Без нивната помош, проектот за развој на малопродажната мрежа на руската компанија ЛУКОИЛ во Македонија немаше да биде толку успешен. Помошта и поддршката која ја добиваме од страна на Руската амбасада беше карактеристична за сите етапи, започ-

Капитал број 841 11.12.2015

21

Работна посета на вицепретседателот на ЈАД ЛУКОИЛ Вадим Николаевич Воробјев на претседателот на Р.Македонија Ѓорге Иванов, со рускиот амбасадор во земјава Олег Шчербак и генералниот директор на ЛУКОИЛ Македонија Андреј Куку.

Непроценлива е заслугата на руската амбасада и лично амбасадорот Олег Шчербак за успехот на ЛУКОИЛ Македонија XX Каква е заслугата на Н.Е. амбасадорот Олег Шчербак во растот и развојот на ЛУКОИЛ Македонија откако е тој во дипломатска служба во земјава? метам дека е невозможно да се оцени поддршката на Н.Е. амбасадорот Олег Шчербак, затоа што таа е присутна во сите аспекти од нашата дејност. Оценете сами, мнозина од колективот на нашето претпријатие лично се познаваат со амбасадорот Олег Николаевич, бидејќи тој е во честа посета не само на нашата Дирекција, туку и на бензинските станици. Амбасадорот знае некои од нашите вработени и по име. Тој е присутен на нашите спортски манифестации, на прославите, а исто така и на работните состаноци. Тој е во тек со нашите проблеми, нашите успеси. Ќе ви раскажам и повеќе: Реализацијата на многуте дадени предлози од страна на амбасадорот, а ги има многу, вродија со позитивни економски и финансиски резултати, позитивно влијаат на имиџот и создавањето на сплотен колектив. Доколку земеме едноставна математичка анализа, од 2010 година кога Олег Николаевич е амбасадор на Р.Ф. во Р.Македонија, ЛУКОИЛ Македонија ја рашири својата мрежа со 17 бензински станици со што се отворија 225 нови работни места. Од 2011г. први во регионот започнавме со продажба на брендираното моторно гориво ЕКТО. Овој список може да се продолжи и тоа е резултат на соработката и поддршката на ЛУКОИЛ Македонија која ја добива од страна на Амбасадата и Н.Е. амбасадорот на Р.Ф. во Република Македонија.

С

нувајќи од регистрацијата, развојот на претпријатието и неговата стабилизација. Доволно е да се посочи еден ваков пример: На сите заседанија на македонско- руската меѓувладина комисија се разгледуваа и донесуваа соодветни решенија за развојот на малопродажната мрежа на Јавното акционерско друштво „ЛУКОИЛ„ во Република Македонија. Резултатот на решенијата е: ЛУКОИЛ Македонија е едно од најдобрите претпријатија во регионот. Убеден сум дека многу читатели знаат дека во својата дејност ние се раководиме

според Спогодбата за соработка потпишана помеѓу Министерството за надворешни работи на Руската Федерација и Јавното акционерско друштво „ЛУКОИЛ„. Но, практично, поддршката која ја добиваме излегува далеку од рамките на Спогодбата.

XX Што значи да се има традиција и искуство во економската дипломатија векови наназад, како што тоа е случајот на Русија, во поддршката на руските бизниси надвор од матичната земја?

пи, почнувајќи од регистрацијата, развојот и стабилизацијата

www.kapital.mk

Капитал број 841 11.12.2015

22

Интервју

Каква тежина има тоа за ЛУКОИЛ Македонија и за вас како менаџер? Да, како што и самите кажавте руската економска дипломатија има историска традиција и искуство. Особено е важно искуството во современи услови на глобализација, во делови од Источна Европа, земји со транзициска економија. Денес со увереност можам да кажам дека без вистинските информации од страна на амбасадата на Руската Федерација за економската состојба на државата и спецификите на нафтениот пазар во Македонија ќе беше невозможна успешната дејност на руската компанија ЛУКОИЛ во Македонија. Во рамки на дипломатската поддршка, ЛУКОИЛ Македонија постојано добива помош во деловните врски како со економските агенти, така и со органите на локалната самоуправа и централната власт, дискутирање на иницијативи за деловна соработка во рамки на меѓувладини контакти, дејноста на руско - македонската стопанска комора, итн. Можам со увереност да кажам, дека јас како менаџер на претпријатието , во сложени и специфични ситуации можев да се советувам со Олег Шчербак кој

Добар менаџер мора да создаде добар тим

Директорот на ЛУКОИЛ Македонија Андреј Куку, рускиот амбасадор Олег Шчербак и премиерот Никола Груевски на отворање на бензиска станица на ЛУКОИЛ Рускиот амбасадор Олег Шчербак со вработените на ЛУКОИЛ Македонија на спортски игри

има големо работно искуство во многу држави од светот и соодвтно да добивам професионални информации. Токму затоа нему и на сите вработени во амбасадата сум им многу благодарен, затоа што токму тие консултации придонесоа јас како менаџер да носам правилни решенија, кои се клучни за дејноста на ЛУКОИЛ Македонија.

XX Кои се според вас главните двигатели на успехот на ЛУКОИЛ во Македонија, за што компанијата и два пати е прогласена за најдобра во групацијата надвор од границите на Русија? Ви благодарам за добро формулираното прашање. Извинете, но можеби ќе се повторам. Од самиот почеток ние поставивме цел - воведување и поддршка на високи корпоративни технички и технолошки стандарди. Кај нас важи правилото: Клиентот е секогаш на прво место. Ние посветуваме особено внимание при изборот на персоналот, учество на професионалните обуки и подобрување на квалификациите на нашите вработени, бидејќи тие се основниот капитал на претпријатието. Би сакал да ја посочам и материјалната

XX Колку тимската работа на менаџментот на ЛУКОИЛ придонесува за стабилен раст и развој на фирмата? На кој начин компанијата, односно вие лично од позиција на генерален директор ги мотивирате вашите соработници, но и сите вработени во ЛУКОИЛ да придонесуваат во нејзиниот успех? Главна задача на секој менаџер е да создаде тим на професионалци кои што одлично ќе функционираат заедно. Можам да кажам дека ефективен менаџер половина од својата работа завршил доколку најде луѓе кои што имаат слични ставови околу клучните прашања битни за успехот на компанијата, кои што поседуваат чувство на одговорност и имаат желба да работат заедно со цел исполнување на поставените задачи и стратешки определби. За да бидете успешен раководител, мора да знаете како да се приспособите кон најразлични типови на соработници. Тоа не е едноставно, но ќе се повторам, неопходно е. и моралната мотивација на нашите вработени. Платата на персоналот е стабилна, таа е поголема од просечната во земјата, а сето тоа претставува социјална поддршка на нашите вработени. Оценете самите, доколку во претпријатието работат 385 вработени, тоа значи дека имаме толкав број лојални луѓе кон компанијата. Да се работи во ЛУКОИЛ Македонија е голема чест и одговорност! Како што и веќе знаете, девизата на ЛУКОИЛ е “Секогаш во движење„. Компанијата обрнува големо внимание на производство на нови високо еколошки и економични моторни горива, кои ја подобруваат услугата на бензинските станици. Како пример ќе посочам дека деновиве на бензинските станици на ЛУКОИЛ започнуваме со продажба на специјално зимско ЕКТО дизел гориво. Се надеваме дека нашите потрошувачи со задоволство ќе го оценат нашиот нов производ. Сметам дека многу од читателите веќе позитивно го оценија новиот корпоративен изглед на нашите бензински станици. И на крајот најглавното. Нашите вработени генерираат позитивни предлози за подобрување на нивото на услугите кон потрошувачите, за подобрување на работата на бензинските станици и економските резултати на претпријатието. З а мн оз ин а в р а б отени ЛУКОИЛ Македонија е втор дом и едно големо

Тим: Создавање тим со слични ставови, чувство за одго

www.kapital.mk

Капитал број 841 11.12.2015

23 Вработените во дирекцијата на ЛУКОИЛ Македонија

семејство. И сите ние заедно се грижиме за нашата репутација.

XX Кои се основните менаџерски принципи и вредности што вие ги следите во вашето раководење на ЛУКОИЛ Македонија? Формирањето на корпоративните вредности, обединувањето на стратешките цели на компанијата со личните цели на соработниците, убедувањето дека нивниот личен успех целосно зависи од успехот на работењето на целото претпријатие , дека личниот придонес на секој работник придонесува кон постигнување на целите на компанијата – тоа се основни принципи за успешно работење на тимот на „ЛУКОИЛ Македонија“. Втор принцип во работењето кој јас го користам е распределување на обврските, бидејќи распределувањето е суштински процес на управувањето. И распределувањето не е едноставно задавање на обврски на соработникот, туку предавање од страна на раководителот на соодветни овластувања, поддршка и ресурси за нивно исполнување. И се разбира, важен принцип во достигнувањето на поставените цели и задачи на кој внимавам е мотивацијата на работниците, бидејќи тој инструмент буди кај нив ентузијазам и одговорност. Зборувајќи за ефективноста на менаџментот, задолжително забележуваме дека

во нашиот случај дадената категорија има управувачки карактер и одбележува пред сè степен на достигнување на поставените цели. Затоа јас би направил поделба: Ефективното управување значи умешност на раководителот да поттикне интерес кај вработените да ги исполнуваат своите работни задачи енергично, продуктивно и посветено. Ефективноста на менаџментот значи синергија на сите вработени во правец на остварување на заедничката цел - а тоа е создавање вредност што ја надминува вредноста на самите ресурси, енергијата и напорот. Ќе почнам со една стара поговорка: „Добар не е тој менаџер, кој знае како да работи, туку добар менаџер е оној кој работи како што треба!“. Убеден сум дека коментари тука не се потребни. Задача на менаџерот (раководителот) во однос на вработениот - да биде лидер. Целта на менаџерот е да ги направи продуктивни специфичните знаења и силните страни на секој работник. Тука може многу да се дискутира. Но јас, одговарајќи на вашето прашање, би застанал на следниот систем на принципи (правила)

за достигнување на ефективноста на менаџментот, на кој јас се придржувам: Принцип на приоритет во менаџментот: Главен приоритет треба да е човечкиот фактор, односно мотивирањето на вработените и поттикнување на нивниот висок професионализам. Принцип на фокусирање на управувачката дејност: Разработка на целите и стратегиите на менаџментот, обезбедување на квалитет и создавање на услови за креативност на соработниците. Принцип на современо корпоративно управување Развој на информационата технологија и развој на корпоративното управување како форма на ефективна соработка и партнерство. Ефективното управување за мене е основна задача, којашто јас ја решавам постојано и систематски. Само таквиот приод ни овозможи резултати, во согласност со планираните цели во работењето на претпријатието. Сакам да им ја честитам на сите наши потрошувачи, сите граѓани на Р. Македонија, претстојната Нова Година и да им посакам на сите здравје, успех и среќа, мир и просперитет. nnn

одговорност и соработка беше моја клучна задача

Капитал број 841 11.12.2015

24

www.kapital.mk

Компании и пазари

Бизнисот на иднината е Во негазирана Вода

имаме Вода, не знаеме КаКо да му ја продадеме на сВетот

македонија годишно извезува флаширана вода во вредност од нешто над 200.000 евра. тоа е поразително низок извоз, во споредба со богатите природни потенцијали кои македонија ги поседува. проценките се дека побарувачката на флаширана вода во наредните години рапидно ќе расте, а тоа е одлична можност за максимално искористување на природните потенцијали на македонија. најголемите играчи во овој бизнис велат дека за тоа да се случи треба да се реши загатката со скапиот транспорт и промовирање на брендот, а државата да ги тргне пречките со концесиите и со нецаринските бариери за извоз.

Вода: стратешКи ресурс од Кој допрВа ќе се ге

www.kapital.mk

Капитал број 841 11.12.2015

25

а

ко кажеме дека пречките лежат само во државата или во другите држави, нема да сме до крај објективни. Во македонија пред се нема традиција за производство, а особено извоз на вода. Замислете првата негазирана флаширана вода се појави пред пет или шест години. тоа ќе се согласите е релативно краток период. македонците едноставно уште немаат митко јанчеВ научено како со водата да освојат Кожувчанка странски пазар. како второ, овој бизнис барем засега носи навистина мали профити, а е доста скап и ризичен.

В пишува:

дејан азески

Dejan.azeski@kapital.mk

„Водата е бизнис на иднината, а земјите кои го имаат овој ресурс во иднина би требало да се богати како денешните земји производители на нафта“. Оваа проценка ја потврдуваат сите релевантни истражувања и институции кои се занимаваат со оваа проблематика, а нивните предвидувања се базираат на следните бројки. Според податоците на Обединетоте Нации во последните 100 година потрошувачката на питка вода се зголемува по стапка два пати поголема од стапката на пораст на популацијата. Нивната претпоставка е дека во идните две столетија светските потреби за вода ќе се зголемат за 650%. Дел од земјите во регионот кои слично на Македонија се богати со вода веќе го препознаа овој тренд и се зафатија со освојување на туѓите пазар. Најочигледен пример за тоа е Хрватска, каде според официјалните податоци во изминатата 2014 година се произведени 347 милиони литри флаширана вода, од кои се извезле 71 милиони литри, што е 9% повеќе во однос на 2013 година кога извозот изнесувал 65 милиони литри. Бројот на извозници во оваа земја за една година се зголемил за 42,9%. Колку за споредба, извозот на вода од Хрватска во изминатите две години не бил поголем од 10 милиони литри, што приближно исто колку и во Македонија. Вакви или слични успешни приказни можат да се најдат и за Србија, Словенија, Босна, но за жал се уште не и во Македонија....

н

а домашниот пазар постои и голема нелојална конкуренција која ја нарушува пазарната коњуктура и со тоа и намалување на цената на водата. но, самиот факт дека на нашиот пазар се присутни и многу големи произведувачи на вода од соседството и поранешна југославија говори дека постои простор. ова пред се се должи на зголемената свесност кај димитар костадиноВ конзументите како резултат на кампањите Кодинг – Горска Вода кои ги правиме ние производителите на вода за бенефитите од конзумирање на флаширана природна вода“.

За увоз на вода трошиме два милиони евра

бројки

Официјалните статистики поврзани со Македонија и водата благо речено се поразителни. Имено, кога се работи за обична флаширана вода земјава во текот на првите девет месеци од 2015 година извезла минимални количини на вода во вредност од 215.000 евра. милијарди долари Наспроти тоа, за увоз на вода во првите три годишно се трошат квартали од 2015 година се потрошиле два за вода ширум светот милиони евра. Според некои неофицијални проценки, во Македонија се трошат 100-120 милиони литри пакувана вода за пиење годишно. Од нив околу десетина милиони литри доаѓаат од увоз. За земја која изобилува со ресурси на питка вода овие статистики се поразителни. Тоа го милиони литри пакувана вода за пиење годишно се сметаат и поголем дел од произведувачите на трошат во македонија вода кои за Капитал ги кажаа причините за ваквата состојба.... „Ако кажеме дека пречките лежат само во државата или во другите држави, нема да сме до крај објективни“. Вака го почна разговорот Митко Јанчев, сопственик и раководител на „Кожувчанка“. Според него, причините за од водата која се пие во ваквите состојби лежат во повеќе фактори, македонија е од увоз но пред се треба да се бараат и во самите производители. „Во Македонија пред се нема традиција за производство, а особено за извоз на вода. Замислете, првата негазирана флаширана вода се појави пред пет или шест години. Тоа ќе се согласите е релативно краток период. изнесува вкупниот извоз Македонците едноставно уште немаат научено на вода од македонија за како со вода да освојат странски пазар. првите девет месеци од Како второ, овој бизнис барем засега носи 2015 година навистина мали профити, а е доста скап и ризичен. Како трето, условите за производство на поголеми количини на вода во Македонија знаат да бидат и проблематични. Ние како компанија која Skopje, 07.12.2015 god. има искористено 100% KAPITAL од количините на благодарница примарниот извор на вода, цели три години по повод нашиот јубилеј-25 години чекаме за добивање постоење и успешно работење, искрено се на концесија за втор заблагодаруваме на сите наши пријатели и PREDMET:BARAWE извор кој е на 50 деловни партнери за добиените честитки метри од првиот. Тоа Ve molime da objavite (so data 11.12.2015 )vo va{iot sleden broj -

енерираат милијарди

60

100-120 10%

215.000

blagodarnica koja ke glasi kako sledi:

канет компани кочан адем

Po povod na{iot jubilej-25 godini postoewe i uspe{no rabotewe,iskreno se zablagodaruvame na site na{i prijateli i delovni partneri za dobienite ~estitki.

www.kapital.mk

Капитал број 841 11.12.2015

26

Компании и пазари

с

Кристијан ЃорГиев

Центрофрутa Виница

капиот транспорт и уште поскапите инпути се дефинитивно двете најголеми пречки зошто нема извоз на вода од македонија. со ампули и гранулати кои ги увезуваме од земји надвор од регионов не можеме да сме конкурентни на странските пазари. но, бидејќи тоа нема да се смени во скоро време, мислам дека треба да се посветиме на поевтинување на транспортот. водата е тежок и габаритен производ кој е многу ограничен со транспортот и затоа ова во иднина ќе биде клучниот фактор дали ќе се извезува или не вода од македонија

дефинитивно ги отежнува работите. И како четврто, земјите во кои би требало да извезуваме на секој можен начин си го заштитуваат домашното производство и гледаат што повеќе да ни го отежнат нашето напредување таму“, вели Јанчев. Сепак и покрај се Јанчев и неговата компанија интензивно вложуваат во производството на негазирана вода, бидејќи сметаат дека среднорочно и долгорочно тој бизнис навистина ќе се развива. „Фактот што ја поседуваме единствената наменска лента за флаширање на негазирана вода во Македонија во која вложивме 1,6 милиони евра и фактот што имаме раст поголем од 100% во продажбата на овој сегмент најдобро зборува во која насока планираме да се развива. Сметам дека и пречките за извоз со секоја наредна година се повеќе ќе се намалуваат, а ако зборуваме за наредните 50 години, сигурно е дека тој што ќе има квалитетно производство на вода нема да има никаков проблем да го пласира било каде во светот“, вели Јанчев. Неговиот колега Кристијан Ѓоргиев од виничката компанија Центрофрутa, уште подетално ги објасни тешкотиите на овој сектор. „Скапиот транспорт и уште поскапите инпути се дефинитивно двете најголеми пречки зошто нема извоз на вода од Македонија. Со ампули и гранулати кои ги увезуваме од земји надвор од регионов не можеме да сме конкурентни на странските пазари.

пречки на кои се жалат производителите на вода

XXприсуството на големите регионални играчи со својата веќе освоена доминантна позиција XXнелојалната конкуренција предизвикана од големиот број на мали локални произведувачи на вода.

XXГолеми транспортни трошоци XXнецарински бариери XXдолгото чекање на потребните дозволи за пласман на производот на пазарите во регионот

(извор: KPMG)

Но, бидејќи тоа нема да се смени во скоро време, мислам дека треба да се посветиме на поевтинување на транспортот. Водата е тежок и габаритен производ кој е многу ограничен со транспортот и затоа ова во иднина ќе е клучниот фактор дали ќе се извезува или не вода од Македонија“, вели Ѓоргиев. Генералниот директор на Кодинг, Димитар Костадинов можноста за поголем извоз на вода од Македонија ја гледа пред се во нашето соседство Косово, Албанија, Србија, Босна, Црна Гора и Хрватска. „Иако мор а да се напомене дека конкурентската битка на овие пазари е

македонија има огромен неискористен воден потенцијал

м

акедонија има 6,5 милијарди кубни метри вода од кои 85% извираат кај нас што е голема предност во поглед на меѓународното право на користење на водите. само охридското езеро во моментов има по 10 литри вода за секој жител од планетата земја.

маКедонија: има потенцијал нема идеи и инфраструКтура

www.kapital.mk

Капитал број 841 11.12.2015

28

Компании и пазари Европјаните најмногу трошат флаширана вода

и

ндустријата на флаширана вода во рамки на Европската унија има вкупен обрт од 12, 4 милијарди евра. потрошувачката на вода во флаша во ЕУ изнесува 52 милијарди литри годишно, а Европа има најголема потрошувачка по глава на жител, дури 103,3 литри. многу поостра и посериона од онаа во Македонија. Големите производители од овие држави се присутни и на нашиот пазар а конкуренсткото портфолио го надополнуваат голем број на локални производители кои се прилично добро етаблирани на одредени пазарни сегменти. Од друга страна, пак, влијанието и притисокот на големите странски производители, на царинските служби и другите државни органи за заштита на домашното производство дополнително го отежнуваат навлегувањето на странските пазари“, објаснува Костадинов. Според него, што се однесува до земјите од

Блискиот Исток, иако се извезуваат одредени количини по потреба далечината ја намалува конкурентноста. „Долгото време за транспорт е уште една дополнителна пречка, И таму може да се очекуваат мали количини за продажба. Најчесто македонските производители извезуваат таму каде што има наши иселеници, поради врски со татковината нашите производи се посакувани и барани“, вели Костадинов. Сепак и во Кодинг, слично како и во Кожувчанка и Центрофрути, дополнително се инвестира во ширење на производството,

бидејќи веруваат дека водата е бизнис на иднината. „Може да најавиме дека веќе сме во завршна фаза на лансирање на нова линија производи со што ќе сме помеѓу ретките во регионот по ваков тип на производ. Паралелно работиме и на развој на асортиманот во рамките на постоечките линии на производи со што ќе се потрудиме да ги задоволиме и најпребирливите потрошувачи т.е. и оние микро сегменти за кои сме свесни дека не носат голема заработувачка. Но, нас сите потрошувачи ни се значајни”, вели Костадинов. nnn

www.kapital.mk

Капитал број 841 11.12.2015

interview Интервју 30

Јованка Јолеска Поповска генерален директор на ПреКредит Банка

Со зоните 24/7 го донесовме модерното западноевропско банкарство и во Македонија

В

XX Воведовте новина на македонскиот пазар од аспект на можностите за уплата и исплата на готовина, како и електронски трансакции. За што станува збор и кои се очекувањата? Станува збор за модерно западноевропско банкарство кое се базира на современа технологија и модел на самоуслужување. Уплатата и исплатата на готовина, како и електронските трансакции се достапни 24/7 во т.н. Зони 24/7 кои се составен дел од експозитурите. Автоматите во Зоните 24/7 функционираат по најсовремена технологија во банкарството. Во Македонија се имплементирани и успешно се користат од македонските бизнисмени и граѓани за прв пат. Бизнисмените, нивните сметководители, финансиски директори, граѓаните имаат можност да користат практично и секогаш достапно решение за оние операции кои секојдневно ги извршуваат во банка: уплата на дневниот пазар, електронски

трансакции, печатење на изводи од сметка, вложување и повлекување на девизи. Очекуваме дека клиентите многу брзо ќе ги почувствуваат придобивките од автоматизирана и секогаш достапна услуга, и од аспект на времето кое го одвојуваа за да добијат услуга во банка, и од аспект на трошоците за провизии и од аспект на флексибилноста за планирање на дневната агенда на обврски.

XX Кои беа причините за да бидете првата банка во Македонија која го направи овој чекор? Очекувате ли ова да стане стандард во банкарството во Македонија? ПроКредит е германска банка, со седиште во Франкфурт, Германија. Важиме за модерна, прогресивна банка и умееме брзо и ефикасно да се прилагодиме на иновациите и на трендовите на технолошкиот развој. Нашата банка во Германија, а и сестринските банки од регионот, како банката во Бугарија која прва го воведе овој концепт, веќе имаат многу позитивно искуство со автоматизираните услуги. Со воведување на овој концепт го донесовме модерното западноевропско банкарство и во Македонија за кое сме убедени дека ќе донесе бројни придобивки за бизнисите и за граѓаните. Дополнителна причина беа потребите

Поповска: за македонските бизниси кредити дирек

www.kapital.mk

Капитал број 841 11.12.2015

31 Станува збор за модерно западноевропско банкарство кое се базира на современа технологија и модел на самоуслужување. Уплатата и исплатата на готовина, како и електронските трансакции се достапни 24/7 во т.н. зони 24/7 кои се составен дел од експозитурите. бизнисмените, нивните сметководители, финансиски директори, граѓаните имаат можност да користат практично и секогаш достапно решение за оние операции кои секојдневно ги извршуваат во банка: уплата на дневниот пазар, електронски трансакции, печатење на изводи од сметка, вложување и повлекување на девизи. на претпријатијата и карактеристиките на домашната економија. Македонската економија работи со готовина. Базирана е на бројни мали и средни претпријатија, од кои најбројни се оние кои се занимаваат со трговија, транспорт, услужни дејности. Тие имаат и специфично работно време. Работат до доцна навечер, за викенди и празници. Тоа е период кога банкарската услуга не беше достапна за нив, па мораа да изнаоѓаат различни алтернативни начини за чување на дневниот пазар-начини кои не се практични, па и до одредена мера не се безбедени. Исто така, граѓаните кои имаат динамично работно време, тешко стигнуваат да завршат некоја услуга во рамки на работното време на банките, немаат време да излезат на пауза и своето време да го потрошат за чекање ред во банка. Банките, пак, се лимитирани на една до две експозитури кои имат нешто подолго работно време од 17.00 часот. Овој концепт е решение за животниот стил денес. Веруваме дека многу наскоро ова ќе стане стандард во банкарската услуга и дека иновациите ќе одат напред во корист на заштеда на времето, ефикасност на ресурсите и намалување на трошоците

за клиентите.

XX на кој начин очекувате да им овозможите придобивки за малите и средни бизниси? Клиентите добиваат 24/7 достапна услуга - во период кога им е потребна банка, а ја немаат помеѓу традиционалните банки со работно време до 17.00 часот. Исто така, значајно заштедуваат време. Автоматизираната услуга се извршува многу побрзо. Ако досега една трансакција се извршуваше во најмалку 6 чекори и траеше 15 минути, сега истото може да се заврши на автомат во 2 чекора и за најмногу 2 минути. Со автоматизираната услуга успеавме значително да ги намалиме трошоците за провизии. Провизиите на автомат се 0 во секое време. Ако досега бизнисите брзаа да направат уплата до 12.00 часот со цел да се избегнат провизиите сега истото е возможно во било кое време без провизија.

XX дали овој модерен западноевропски концепт кој е типичен за германија може да функционира и кај нас? какво е досегашното искуство на клиентите? Генерално, воведувањето на автоматизирана услуга кое ние го правиме сега, германските банки го направија години наназад. Нашата банка во Германија, на пример, функционира комплетно на online принцип. Клиентите воопшто не мора да доаѓаат во банка ниту за отварање на сметка. Со сите сметки и плаќања управуваат самостојно преку платформа на електронско банкарство или преку телефонски контакт со советници за клиенти од банката. Како за секоја новина, потребно е време за прифаќање. Ние поминавме низ процес со кој им демонстриравме на клиентите и соработувавме со сметководителите. Првата Зона 24/7 беше имплементирана во ноември, минатата година. Го следевме користењето, забелешките и задоволството на клиентите, додававме нови функционалности додека ја имплементиравме оваа новост во секоја експозитура. Засега, над 50% од клиентите кои работат со ПроКредит Банка користат автоматизирана услуга во Зона 24/7. Се зголемува процентот на трансакции направени надвор од работното време на банката, што го потврдува фактот дека работно време 24/7 е придобивка за клиентите. Она што е чест коментар од клиентите е дека нема потреба повеќе да се користи драгоценото

ктно од банката во германија.

време од бизнисот за да се заврши секојдневната уплата на прометот од тековниот ден. Она што го истакнуваат е дека со оваа новина имаат поголем избор - да ја користат услугата кога најмногу им одговара - во попладневните часови, навечер, во недела. Оние бизниси кои имаат свои продажни или деловни објекти на повеќе локации можат да ја добијат оваа услуга секаде. Она што не радува е дека најголем број од клиентите кои одлучиле да користат автоматизирана услуга, не се враќаат на традиционалното шалтерско работење.

XX можат ли македонските бизнисмени да очекуваат пониски каматни стапки на кредитите - на ниво на германија и полесен пристап до финансии како поддршка во работењето? Германското потекло и нашата силна позиција на пазарите во Југоисточна Европа носи неколку придобивки за клиентите, меѓу кои и од аспект на каматните стапки. Почнувајќи од минатата година нудиме можност за кредитирање на македонските бизниси директно од банката во Германија. Се работи за кредити со каматни стапки на ниво на германскиот банкарски сектор кои ги исплаќаме на перспективни компании кои се занимаваат со производство, извоз, инвестираат во ‘’зелени’’ проекти, планираат да се шират регионално или меѓународно. Благодарение на нашата банка во Германија, сите бизниси кои добиват приливи од странство имаат можност да го добијат својот прилив без провизија, пониски каматни стапки и провизии за приливи реализирани директно преку Германија. Со тоа што нивниот партнер во странство ќе ја одбере ПроКредит Германија како коресподентска банка, македонскиот бизнис ќе добие прилив без никакви трошоци од било која земја од светот. Дополнително, сите ПроКредит банки во Југоисточна Европа се дел од т.н групација ProPay. Тоа овозможува поевтини и побрзи меѓународни плаќања и приливи помеѓу бизнисите кои работат со ПроКредит во било која од 10-те земји од Југоисточна Европа- Србија, Бугарија, Косово, Албанија, Босна и Херцеговина, Украина, Романија, Молдавија и Грузија, како и во банката во Германија. ПроКредит врз основа на своето германско потекло и меѓународно присуство може да понуди и олеснување во пристапот до финансии за сите бизниси кои планираат меѓународно ширење. Секој бизнис кој работи во повеќе земји во кои ПроКредит има своја банка добива

www.kapital.mk

Капитал број 841 11.12.2015

32

Интервју

Благодарение на нашата банка во Германија, сите бизниси кои добиват приливи од странство имаат можност да го добијат својот прилив без провизија реализиран преку Банката во Германија меѓународен финансиски лимит. Тоа значи комплетна финансиска поддршка за потребите на сите меѓународни претставништва од еден и единствен партнер. Како пример да земеме еден македонски бизнис кој има свое производство во Македонија и истиот со свои продажни салони е присутен во Србија и Бугарија. Бизнисот успешно работи во Македонија 10 години, има сопствен капитал и позитивни финансиски резултати. Од друга страна, неговите претставништва во Србија и Бугарија имаат потреба за обртен капитал, но истовремено се нови на пазарот, имаат мал капитал и се во фаза на почетни вложувања кои може да значат и негативни резултати во нивните биланси. Таквите бизниси иако високо потенцијални многу тешко добиваат финансиска поддршка од банка. За разлика од таквото сценарио, ПроКредит го познава и бизнисот во Македонија и во Србија и Бугарија. Во анализата за кредитирање на неговите развојни потреби во Србија и Бугарија ги земаме во предвид годините на постоење, вкупниот капитал и позитивните финансиски резултати и на матичната компанија. Врз основа на тоа, тој добива многу поголем финансиски лимит- одобрени средства кои може да го користи за различни намени за своите регионално присутни бизниси. Ова е значајна подршка во клучните развојни фази, кога инвестицијата е во старт-ап фаза. ПроКредит нуди и повеќе од само финансирање. Клиентите кои работат со нас може да остварат бизнис контакти со клиенти на ПроКредит Банките од нашата мрежа. Таквата можност ја добиват преку регионални Б2Б средби кои ги организираме помеѓу клиенти од земјите каде има меѓусебна разменаМакедонија, Србија, Косово, Албанија, Бугарија, Источна Европа или Германија. До сега над 200 клиенти имаа можност да сретнат потенцијални бизнис партнери. Тоа е вистинска афирмација на еден бизнис и поддршка за неговото ширење и развој.

XX Германските инвеститори во Македонија се едни од најбројните. Може ли ПроКредит како германска

банка да понуди нешто повеќе за тековните и идните германски компании во Македонија? На сите германски претпријатија присутни во Македонија можеме да им понудиме комплетна и високо квалитетна услуга, иста како во Германија. Целосно посредуваме при регистрација на нерезидентна сметка. Сите горенаведени придобивки за меѓународно финансирање се релевантни и за германските претпријатија во Македонија и од аспект на финансирање и од аспект на трансакциско работење, како и бизнис вмрежување. До сега над 50% од германските компании во Македонија и компаниите со бизнис релации со Германија работат со ПроКредит Македонија. Во септември годинава, повеќе од 50 германски компании со бизнис врски со Европа присуствуваа на бизнис средба организарана од ПроКредит во Франкфурт, Германија. Германските компании од различни секториземјоделие, механички инженеринг, автомобилска и текстилна индустрија се запознаа со придобивките да работат со ПроКредит и со поддршка од банката да ги реализираат инвестициите во Македонија и останатите земји од ПроКредит Групацијата. Присутни сме на речиси сите бизнис самити и настани каде се присутни германски компании, токму затоа што сметаме дека можеме да понудиме бројни придобивки. Минатата година бевме дел од бизнис средбата со германските претпријатија - потенцијални инвеститори во Македонија, во Франкфурт Германија, ораганизирана од Владата на Р. Македонија. Покрај тоа што го споделивме нашето искуство како германска инвестиција во Македонија, им ги претставивме услугите со кои можат да го поддржат своето работење во Македонија и регионот.

XX Какви модерни услуги може да очекуваат македонските бизниси во блиска иднина од ПроКредит? Како модерна и динамична банка уште во рамки на реализација на новостите, размислуваме за следниот чекор. Ќе следуваат нови функционалности и автомати прилагодени на различните навики на клиентите, видот на дневен пазар и електронски плаќања кои ги извршуваат. Го охрабруваме безготовинското банкарство и многу скоро ќе има новости во системот на електронско банкарство. Ќе се реализира поврзување на ЕРП системот на компанијата со електронското банкарство, со што комплетното внатрешно сметководство ќе биде дирекно поврзано со ситемот на плаќање. Со секоја наредна новост се трудиме да се оставари концептот на банка достапна 24/7 -и од канцеларијата на клиентите, и од дома и преку Зона 24/7. nnn

Р

Речиси и да нема банка во Германија кој не нуди алтернативни канали за управување со готовина преку апарати. Банките жестоко се натпреваруваат со новите дигитални функционалности. Тоа што го гледам во експозитурите на ПроКредит Банка тука му се приближува на тоа што банките во Германија го нудат.

XX Се добива впечаток дека ориентацијата кон модерната технологија и иновациите во секој индустрија се составен дел на германското претприемништво. Ако земеме за пример едно германско претпријатие кое би сакало да основа бизнис во Македонија, можете ли да ни дадете краток вовед за тоа како тие претпријатија би преферирале да ги вршат нивните банкарски услуги? Какви модерни услуги нудат германските банки? Неодамна видов извештај спроведен од страна на Народната банка на

Зандер: Бизниси

www.kapital.mk

Капитал број 841 11.12.2015

33

interview

Ханс Хелге Зандер Заменик амбасадор на С.Р. Германија во Македонија

Улогата на банките е да го препознае потенцијалниот раст на бизнисот Германија и Здружението на банкари кој покажа дека повеќето трансакции направени од страна на клиенти во Германија се извршени електронски преку компјутер, ‘smart device’ или преку машини за автоматизирани услуги или 47% од сите плаќања во Германија се безготовински. Најголемиот број на безготовински плаќања во Германија се вршат преку електронски налози. Тие изнесуваат речиси 50% од сите трансакции, при што повеќето се вршат од страна на претпријатија. Употребата на електронското банкарство постојано се зголемува. Секое второ лице во Германија своите плаќања ги врши преку е-банкарство. Има огромно зголемување на употребата, дури и кај постарите генерации. Е-банкарството во Германија обично е бесплатно. Постои убава изрека, која вели „Времето е пари“. Гледиштата како што се подобра ефикасност, пониски трошоци и флексибилност се инкорпорирани во културата и менталниот склоп на секој напреден деловен човек во Германија. Банкарството 24/7 е општ стандард. Затоа човек може да рече дека германските бизниси постојано ја вреднуваат достапноста на услугите, брзите и соодветни меѓународни трансфери на пари, на пример, меѓу Македонија и Германија, електронски платформи преку кои тие можат да управуваат со сметките од нивните канцеларии. Речиси и да нема банка во Германија кој не нуди алтернативни канали за управување со готовина преку апарати. Банките

жестоко се натпреваруваат со новите дигитални функционалности. Тоа што го гледам во експозитурите на ПроКредит Банка тука му се приближува на тоа што банките во Германија го нудат. Генерално, германските банки се доста понапред од тој тренд за неколку години. Секако, тоа е резултат на нивото на економскиот развој и формализирањето на економијата на што Македонија сè уште треба да се приспособува. Ако банките нудат поддршка за ова, на пример, преку електронско банкарство, тоа е добредојден чекор.

XX Како се стимулираат бизнисите во Германија да развиваат иновативни практики и да инвестираат во модернизација? Што може да се подобри во Македонија? Повеќе од половина од индустриското производство во Германија денеска е концентрирано на истражување и развој на интензивни индустрии. Постојат многу истражувачки институции кои блиско соработуваат со претпријатија што создава високо ниво на синергии кои се трансформираат во иновативни производи. Меѓутоа, најголемата мотивација е базирана на движењата на пазарот. Друштвата се стремат кон подобрување на нивната конкурентност со цел да конкурираат на глобалните пазари низ целиот свет. Претприемачкиот дух и притисоците од конкуренцијата се нивните движечки сили за намалување на трошоците, подобрување на нивната продуктивност, истражување и развивање со цел да станат единствени, да направат чекор понапред од нивните конкуренти. Тоа е можно само ако сте динамична институција, реагирате брзо, предвидувате промени и секогаш ги слушате вашите клиенти. Спроведувањето на иновациите и модерните технологии обично бара инвестиции кои се тесно поврзани со пристап до финансии. Улогата на банките е да го препознае потенцијалниот раст на бизнисот како резултат на инвестирање во нови иновативни практики, правилно

ите се движат кон безготовинска економија

www.kapital.mk

Капитал број 841 11.12.2015

34

Интервју

оценување и овозможување соодветна поддршка. Ова е посебна експертиза која им е потребна на банките. Нивната поддршка е од суштинско значење и за развојот на реалниот сектор. Банкарството во Македонија може дополнително да се подобри со тоа што ќе се понуди финансирање на проекти врз основа на предвидени парични текови, наместо, како што се случува денес – врз основа на достапноста на обезбедување. Идните парични текови се далеку посигурен параметар за способноста на претпријатието да го отплаќа долгот од обезбедувањето и за банката и за самото претпријатие. Специјализираните деловни банки, како на пример, ПроКредит банка, имаат посебно развиено разбирање кон бизнисите, динамиката на нивно работење и ризиците со кои се соочуваат. Во тој поглед, нивната активност на кредитирање, па дури и трансакциските банкарски услуги се направени за да ги поддржат прогресивните инвестиции во иновативни практики и модернизација и да развијат култура на модерно, дигитално и автоматизирано банкарство кое оди рака под рака со таквиот профил на бизниси. Но, ПроКредит банка не е единствената која работи на подобрување на иновативните капацитети на македонските бизниси. Претходниот месец Македонско-германската бизнис асоцијација (DMWV) заедно со македонскиот Фонд за иновации, на друштвата кои се членки на DMWV им презентираа можности кои Фондот за иновации ги нуди како финансиска поддршка во иновативни проекти. Вистина е дека повеќето иновации се развиени од претпријатија, но и владите мора да играат одредена улога во поддржувањето на таквото истражување и развој. Тоа може да се направи преку финансирање истражувачки институции (како во Германија) или преку поддржување бизниси во покривањето на нивните трошоци за истражување и развој (како во Македонија преку Фондот за иновации).

XX Како би го оцениле нивото на економска соработка меѓу Македонија и Германија? Има ли нешто што банките би можеле да направат во тој поглед? Германија, традиционално, е еден од

Специјализираните деловни банки, како на пример, ПроКредит банка, имаат посебно развиено разбирање кон бизнисите, динамиката на нивно работење и ризиците со кои се соочуваат. Во тој поглед, нивната активност на кредитирање, па дури и трансакциските банкарски услуги се направени за да ги поддржат прогресивните инвестиции во иновативни практики и модернизација и да развијат култура на модерно, дигитално и автоматизирано банкарство кое оди рака под рака со таквиот профил на бизниси. најважните деловни партнери на Република Македонија. Најважниот извоз на добра од Германија се полу-готови производи од текстилната индустрија, како и од индустријата за патнички и товарни возила. Македонија главно извезува облека, железо, производи од челик, прехранбени производи, а во текот на последните неколку години, процентот на автомобилски делови во македонскиот извоз за Германија е значително зголемен. Билатералната трговија меѓу Германија и Македонија достигна речиси 2,5 милијарди евра, оставајќи ги сите други македонски трговски партнери зад неа. Македонија е една од многу малкуте земји во светот која успеала да постигне трговски вишок со Германија, нешто што е сосема уникатно кога се тргува со „светскиот шампион во извоз“. Приоритетите на билатералната соработка меѓу Македонија и Германија се политиката за животна средина (особено за вода и отпадна вода), промовирање обновливи

извори на енергија (ветер, вода) и поддршка за воспоставување пазарна економија, особено преку промовирање мали и средни претпријатија (МСП). Бидејќи има сè повеќе германски инвестиции во Македонија, како и многу претпријатија со деловни односи со Германија, финансиското посредување на една германска банка многу придонесува кон трошоците, практичноста и достапноста на средства кои претпријатијата можат да ги очекуваат. Во исто време, банката, исто така, може да понуди одлична услуга за бизниси кои сакаат да влезат на пазарот или да го пренесат нивното производство во Македонија, вклучувајќи финансиски пакети и еден единствен партнер и во Германија и овде на локалното економско опкружување. Пристапот до евтини и брзи услуги, особено меѓу Германија и Македонија, може да поддржи поинтензивни деловни односи, бидејќи тоа значи пониски трошоци и подобра ефикасност за бизнисите.

XX Некои западни земји се стремат кон безготовинска економија. Дали тоа е можно за германската економија и за Македонија? Вработените во банките управуваат со сè помала готовина. Бизнисите се движат кон безготовинска економија. Веќе споменав дека 47% од сите трансакции во Германија се безготовински. Ерата на дигитални пари станува реалност. Моментално, тешко е да се замисли целосно безготовинска економија во Германија, барем за наредните пет години, меѓутоа, безготовинските трансакции ќе продолжат да се зголемуваат, со оглед дека готовинските трансакции обично носат со себе и одредени трошоци за клиентите. Македонија е мал чекор поназад, имајќи ги предвид фактите дека земјата сè уште е во период на транзиција, кадешто тешкотиите во однос на формализирање на локалната економија се сè уште присутни. Меѓутоа, може да се почувствува дека постои напор и стимулација од страна на банкарскиот сектор за зголемување на електронските трансакции и употребата на мобилното и електронското банкарство. И колку повеќе македонската економија се поврзува со европската и светската економија, толку поголема ќе стане побарувачката за безготовински трансакции. nnn

LENOVO® H50-50

Персонален компјутер со најнова генерација на процесори Прифатливиот LENOVO® H50-50 десктоп е уникатна комбинација на повеќе-јадрено процесирање и на карактеристики за семејна или канцелариска употреба.

ПЕРФОРМАНСИ ЗА БРЗА РАБОТА Најнова генерација на повеќе-јадрени процесори.

ОПТИМИЗИРАН ЗА МУЛТИМЕДИЈА 5.1-канално аудио и DVD читач/снимач за извонредна забава.

ACCUTYPE ТАСТАТУРА Посебно заоблени копчиња за удобно и точно пишување.

ПЕРФОРМАНСИ

Дисков простор

Процесор

500GB HDD (7200 rpm)

ЦЕНА

Intel® Core™ i3-4170 Processor (3M Cache, 3.70 GHz)

Оптички уред

Оперативен систем

ДВД читач/снимач

IdeaCentre H50-50: 90B600HSRI

Windows 8.1 Professional

30.590,oo ден.

Меморија

ГАРАНЦИЈА

4GB DDR3, надградлива до 16GB DDR3 (2 x DIMM)

2 години

ИНет доо A: T: W: E:

Атинска 12 - Скопје 02/ 3090.625 www.inet.com.mk sales@inet.com.mk

ИНет доо

Services

Lenovo Авторизиран Сервисен Партнер E: services@inet.com.mk

11/2015

www.kapital.mk

Капитал број 841 11.12.2015

58

дебата

Macedonia Youth to Business ForuM

КаКо да се спречи "одливот на мозоци" од земјава? повеќе од пола од младите би сакале да ја напуштат македонија, третина од нив не би се вратиле никогаш, а високи 40% како најпожелно место за вработување го гледаат јавниот сектор. од друга страна, само 25% би почнале свој бизнис. со цел да се промени оваа поразителна статистика во земјава, студентската организација аиесеК и економскиот факултет го организираа Youth2Business форумот чија цел е будењето на свеста кај младите студенти и лидери за потребата од итно преземање чекори против одливот на мозоци од македонија.

Н

а Македонија и се потребни претприемачи, похрабра младина која ќе создава и ќе го развива бизнис сектор. Компаниите со кои располага Македонија се стари, нивниот менаџмент е стар. Потребна е нова, млада енергија и иновативност. Но, секако за тоа се потребни и посилни мерки кои ќе создадат подобар

бизнис клима која ќе ги поттикне младите на ваков чекор, но и посилно поврзување меѓу факултетите и бизнис секторот. Ова е заклучокот од минатонеделната дебата во организација на Macedonia Y2B Forum 2015, во организација на студентската организација АИЕСЕК и Економскиот факултет во Скопје при Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ на тема „одлив на мозоци“ од Македонија. На форумот учествуваа дел

од најуспешните бизнисмени во земјава кои ја пренесоа својата успешна приказна со цел да ги охрабрат младите дека кога се работи со пасија и љубов и во Македонија може да се успее. Амбасадорот на САД, Џес Бејли рече дека феноменот на „brain drain” е присутен во многу земји. Како прво решение за стопирање на овој проблем, вели тој, е младината во Македонија да разговара со

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

ДЕЛОВНА 2016

25

декември

2015

каква година очекуваат македонските бизнисмени? крајот на годината е време кога секоја компанија ги сумира резултатите на својата работа и се анализира тоа што е направено во текот на годината, што е пропуштено да се направи, се прават планови и се проектираат насоки по кои треба да се движи и управува бизнисот во текот на следната година. за да му помогнеме на бизнисот подобро да се ориентира и постави кон настаните и случувањата кои ги носи новата 2016 година, капитал подготвува специјално издание деЛовна 2016, во кое ќе можете да прочитате многу интересни теми, анализи, колумни и интервјуа во кои луѓето кои се на чело на малите, средните и големи бизниси во македонија ги споделуваат своите очекувања и прогнози за следната 2016 година:

l Што очекуваат македонските бизнисмени кои се најголемите предизвици и потенцијали за 2016 година? l кои се фирмите и индустриите кои ќе го носат растот? l бизнис ПЛановите македонските бизнис Лидери l каква година очекуваат банкарите? l кои мерки треба итно да се донесат за да заживее бизнисот? l гЛавните трендови во маркетингот и рекЛамирањето во македонија? l бизнис Прогнози за регионот и светот? во рамки на изданието деЛовна 2016 ќе бидат објавени и резултатите од најновата анкета која магазинот капитал ја прави помеѓу бизнисмените, сопствениците и директорите на големите, средните и мали фирми во македонија за нивните очекувања, бизнис планови и деловните потезите кои планираат да ги реализираат во следната 2016 година. Повеќе информации во врска со прилогот и за претставување во истиот можете да добиете на е-мail: marketing@kapital.mk l gordana.mihajlovska@kapital.mk или на телефонскиот број ++ 389 2 3298 505

Лицe за контакт:

ГОРДАНА МИХАЈЛОВСКА

www.kapital.mk

Капитал број 841 11.12.2015

60

дебата Во однос на 40% од младината која сака да работи во администрација, Зиков ја испрати следнава порака: „Вие можеби на 25-26 години ќе се вработите во јавната администрација, во некое министерство или друга институција. Меѓутоа погледнете ги статистиките. Сите примери покажуваат дека ниту една држава, ниту една економија не може да издржи голема администрација. Порано или подоцна, милом или „силом“, тој тренд еден ден ќе дојде и кај нас. По десет години, кога ќе дојде до тоа, вие веќе ќе бидете 35-36 години. тогаш веќе е касно за правење бизнис. Моментот е сега. додека сте млади. Па дури и вашиот проект да пропадне, до 30 години имате шанса да почнете нов, да бидете подобри“, истакна тој.

НИЕ СМЕ ВРСКАТА СО СИТЕ ДЕЛОВНИ ПОДАТОЦИ КОИ ВИ СЕ ПОТРЕБНИ

Порака од ПроектНите МеНаџери имавме желба ова издание да го направиме поинакво односно да зборуваме на тема која сите ги допира и е навистина значајна за нашето општество. Не требаше многу убедување за да се согласиме дека brain drain е темата која совршено се совпадна и немаше да дозволиме оваа реалност што сé повеќе се влошува да стане табу тема во Македонија. Ние веруваме во моќта на младинскиот активизам и сите убавини кои следуваат со него. Затоа ја искористивме оваа прилика, Macedonia Youth to Business Forum, целодневен настан на кој се вклучија стејкхолдери од бизнис заедницата, високо образовните институции, јавниот сектор и студентите. Целта беше преку взаемна дискусија да се дојде до сржта на проблемот како и негово решение. Се одржија две панел дискусии а по нив следеа фокус групи каде беа изнајдени предлог решенија за феноменот brain drain кои дополнително ќе бидат објавени на нашата веб страна aiesec.org.mk

алекСаНдра коложег

Потпретседател во АИЕСЕК Македонија одговорна за Маркетинг

Марко аНдоНоВ- аЦеВ

Потпретседател во АИЕСЕК Македонија одговорен за бизнис развој

актерите во земјата кои ги носат одлуките, да дадат предлози што е она што треба да се промени, за тие да останат во земјава. „Наскоро во Македонија доаѓаат избори. Ова е можност вие како младина да станете активни и да разговарате со политичките актери за феноменот brain drain. Јасно кажете што ви треба за да останете овде во земјава”, рече Бејли.

На Македонија и требаат „покренувачи“

#1

ЗА БИЗНИС ИНФОРМАЦИИ

ЗА ПАМЕТНИ ДЕЛОВНИ ОДЛУКИ!

02 / 3117 100 info@targetgroup.mk www.targetgroup.mk

Директорот и основач на ИТ компанијата HASELT, Хајан Селмани вели дека уште додека бил помлад, постојано би убеден дека и тој еден ден ќе си замине од земјава и ќе работи надвор, како тоа што го направило речиси целото негово поблиско семејство. Но по студирањето надвор – сепак решил да се врати во Македонија. „Не постои блискост меѓу образованието и бизнисот. Постои некаква поврзаност, но тој мост е премногу долг и широк. Потребно е дијалогот меѓу двете сектори да се интензивира и да се подобри со цел да се види што е она што го нуди образованието, наспроти она што му е потребно на бизнис секторот. Здружено дејствување на двете страни, бизнис секторот и образовните институции е клучно за намалување на појавата на одливот на мозоци и стручниот кадар", рече Селмани од HASELT. Љупчо Зиков, основач на Капитал Медиа Гроуп, смета дека Македонија се соочува со недостаток на храброст кај младите за отворање бизнис. Секако,вели тој, на тоа влијае општата атмосфера и силната партизација. „Но место да зборуваме за проблемите, ајде да понудиме решенија. Како овие 25% што сакаат да почнат бизнис, да ги поттикнеме да го направат тоа. Во земјава освен менаџери и лидери, потребен е поттик за создавање на нова група луѓе – покренувачи. А тие, вели Зиков, треба да работат на следните четири постулати: 1. Да се биде откачен, храбар и луд. 2. Само идејата е капитал, сè друго е пари.

3.Постои македонски сон. и 4. Не е важно колку пати ќе паднете, туку колку пати ќе станете!“, вели Зиков. nnn

ИНСТИТУТОТ КОНЦЕПТ вО СОрабОТКа СО Httpool ОргаНИзИраaТ ЕдНОдНЕвНа ОбУКа На ТЕма:

Зошто, КаКо и Кога! "огласување и присуство на интернет Каналите За КомуниКација!" l 25 декември 2015 година (петок) l 09:00-16:15 часот l во просториите на Институт Концепт, Скопје Обуката ги опфаќа најпопуларните аспекти на интернет присуството, стартувајќи од се попопуларните социјални мрежи, преку останатите конвенционални канали на интернет комуникација, завршувајќи со преглед на идните правци во онлајн огласувањњето, разгледани преку интегриран пристап на присуство на повеќе канали и огласување. Преку согледување и анализа на светските и локалните трендови во ова поле, на присутните ќе им се разјасни концептот на онлајн огласувањето и ќе им се приближи можноста за и самите да го вметнат во маркетинг миксот во организациите од кои доаѓаат, овозможувајќи нивните огласни пораки да стигнат до што е можно повеќе луѓе и да се постигне внатрешна ефикасност.

Рок за пРијавување: 23 ДеКември 2015

За Кого е наменета обуКата:

Професионалци чиј примарен делокруг на активности ги опфаќа полињата на маркетингот, адвертајзингот и работата со медиуми, вработени во компании и невладини организации, чии работни позиции вклучуваат комуникации и промоција.

предавачи: јане бајалџиев, м-р по медиуми и комуникации, директор на македонската канцеларија на групацијата Httpool Филип младеновсКи, дипломиран економист на департманот е-бизнис, account manager во Httpool

КОНТАКТ: м-р Ленче Зикова и м-р Бојана Делидинкова l e-mail: institut@koncept.com.mk l 02 3216 962

www.kapital.mk

Капитал број 841 834 11.12.2015 23.10.2015

лидери лидери 62 62

Пјер омидијар осНовач На eBay

НовиНарството е клучНо за демократијата Пјер омидијар е француско-ирански американски претприемач и филантроп. тој е познат на пошироката јавноста како основач на e-Bay, а од неодамна ја основаше First Look Media, организација за истражувачко новинарство, заради тоа што е убеден дека новинарството е клучно за демократијата. омидијар е исто така познат на јавноста по тоа што е многу активен во областа на национална безбедност, демократија и филантропија.тој беше еден од поголемите поддржувачи на претседателот Барак обама, се додека не се откри во јавноста програмата за надгледување на агенцијата за национална безбедност. еве некои од неговите изјави:

Што го прави eBay успешен? Вистинската вредност и вистинската моќ во e-Bay е заедницата. Тоа се купувачите и продавачите кои се соединуваат и формираат пазар

Кога го почнав eBay, тоа беше само хоби и експеримент кој требаше да покаже дали луѓето можат да го искористат Интернетот и да бидат поттикнати преку тоа што ќе добијат пристап во ефикасен пазар

Кога луѓето ќе ја откријат сопствената моќ, се случуваат долгорочни оддржливи промени

Од секогаш сум имал став дека вистинското новинарство е најкритичен дел од нашата демократија

Г-дине Обама погледнете се во огледало. Кога Америка стана земја од која луѓето бараат азил? “Поткажувачите” не се шпиони

Во Силиконската долина постои правило според кое ако не си се обидел нешто и не си доживеал неуспех, и акo не се научил нешто од тој неуспех, тогаш зошто некој би сакал да работи со тебе?

Ако им дадете на луѓето шанса да направат нешто добро, ретко ќе бидете разочарани