865 kapital magazin

АНАЛИЗА ПОЛИТИЧКАТА КРИЗА ГИ ВОЗДРЖУВА И БИЗНИСМЕНИТЕ И БАНКАРИТЕ

ПОЛИТИКА РАДИКАЛНАТА ДЕСНИЦА Е БЕНЗИН ВО ОГНОТ, НЕ РЕШЕНИЕ ЗА КРИЗАТА ВО ЕУ

Сите ние живееме во време кога ...само идејата е Капитал, сè друго е пари...

СВЕТОТ СЕ МЕНУВА ШТО ЌЕ ДОНЕСЕ ЧЕТВРТАТА ИНДУСТРИСКА РЕВОЛУЦИЈА?

WWW.KAPITAL.MK

COVER STORY

5

ХАОС ВО ПЛАЌАЊАТА

МЕРКИ ЗА ДА СЕ РЕШИ НЕЛИКВИДНОСТА ВО МАКЕДОНИЈА

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

СОВЕТИ ЗА БРЕНДОВИТЕ И НИВНИТЕ ПР СЛУЖБИ КОГА Е НАЈДОБРО ВРЕМЕ ДА СЕ ПОСТИРА НА СОЦИЈАЛНИТЕ МРЕЖИ?

БРЕНДОВИТЕ И СОЦИЈАЛНИТЕ МЕДИУМИ

МАКЕДОНСКИТЕ БИЗНИСИ И СОЦИЈАЛНИТЕ МЕДИУМИ

КАКО ДА СЕ БРЕНДИРА НА FACEBOOK, TWITTER, INSTAGRAM…

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ БРЕНДОВИТЕ И СОЦИЈАЛНИТЕ МЕДИУМИ БРОЈ 865 | ЦЕНА 100 ДЕН.

27 МАЈ 2016 | ПЕТОК | ГОДИНА 17

АДОРА FLATIRON СКОПЈЕ СВЕТСКИОТ СТИЛ НА ВРВНО УРБАНО ДОМУВАЊЕ ВО СКОПЈЕ АДОРА DIAMOND GARDEN СВЕТСКИОТ ТРЕНД НА ЗЕЛЕНО ДОМУВАЊЕ ВО МАКЕДОНИЈА “КАПИТАЛ“ НА ЗАГРЕБ БРЕНД ФОРУМ НЕ КУПУВАМЕ ПРОИЗВОДИ, ТУКУ БРЕНДОВИ!

МАРКЕТИНГ ВО ВРЕМЕ НА СОЦИЈАЛНИ МЕДИУМИ:

КАКО СЕ БРЕНДИРААТ ДОМАШНИТЕ ФИРМИ НА FACEBOOK, TWITTER, INSTAGRAM…

АНАЛИЗА: САМО 1% ОД ТРАНСАКЦИИТЕ СЕ СО КАРТИЦА

3

Капитал број 865 27.05.2016

сОдРжИНА

14 04

profile

Загрижувачката порака од изборите во Австрија: Популистичкиот бран опасно натежнува на браната од европски вредности

06

НАВИГАТОР

08

Cover story

14

Онлајн шопингот е само 1% од сите трансакции со картички во Македонија Кризата создава хаос во плаќањата 5 мерки за да се реши неликвидноста во Македонија

КОМпАНИИ И пАЗАРИ Освен инвестиции, странците донесоа и странски работници За пет години два и пол пати зголемен бројот на странци кои работат во Македонија

пеТ МеРКИ пРОТИВ НелИКВИдНОсТА

20 16 20 25

50

АНАлИЗА

n Адора Diamond Garden

Светскиот тренд на зелено домување во Македонија n Капитал на Загреб бренд форум Не купуваме производи, туку брендови! n КРеАТИВА.инк: Го создадовме првиот македонски бренд на компатибилни тонери

политичката криза ги воздржува и бизнисмените и банкарите

БИЗНИс И пОлИТИКА ttIP ќе мора уште да почека: И во тајните преговори за слободна трговија меѓу ЕУ и САД црвените линии се сè уште „болдирани“

спецИјАлеН пРИлОГ БРеНдОВИ n Маркетинг во време

на социјални медиуми Како се брендираат домашните фирми на Facebook, Twitter, Instagram… n совети за брендовите и нивните пР служби n Адора Flatiron скопје Светскиот стил на врвно урбано домување во Скопје

УВОЗ НА РАБОТНА сИлА

Проблемот на неликвидноста во Македонија веќе станува премногу сериозен за да се остават фирмите сами да се да се борат со него, бидејќи тоа ќе предизвика синџир од стечаи и илјадници невработени. Капитал консултираше повеќе бизнисмени, финансиски експерти и искуства од други земји кои се соочуваат со истите проблеми и во обид да се отвори дебатата за изнаоѓање на начини како да се намали неликвидноста предлага 5 конкретни мерки кои би можеле да ја подобрат ликвидноста на компаниите.

За два и пол пати е зголемен бројот на странци кои работат во земјава во последните пет години, покажуваат податоците од Агенцијата за вработување (АВРМ). Ако во 2010 година, АВРМ дала дозвола на 1.437 странец, лани таа бројка изнесува 3.523 дозволи. Гледно по занимањето, станува збор за управители, директори и менаџери, а во последните две години зголемен е бројот и на општи работници, шивачи, машински техничари и економисти. Иако помалку, меѓу вработените странци има и фудбалери, спа терапевти, професори, готвачи, пекари и мајстори...

XX Стр. 8

XX Стр. 14

44

пОлИТИКА

50

сВеТ

54

лИдеР

Може ли европа да пламне во пожар на нов фашизам? светот се менува Што ќе донесе четвртата индустриска револуција? РеИд ГАРеТ ХОфМАН

основач и извршен директор на LinkedIn

дружи се со луѓе кои се тоа што сакаш да бидеш

НеМА ИНВесТИцИИ, НеМА КРедИТИ Продлабочувањето на политичката криза до фаза во која нема никакво решение на повидок ги воздржува и бизнисмените да инвестираат и банкарите да одобруваат нови кредити. Народната банка во своето сценарио кое предвидува политичката криза да трае до крајот на годината, што е очекувано и реално, проценува дека банките годинава ќе одобрат само 3% повеќе кредити отколку лани. Банкарите оценуваат дека процените на Народната банка се реални и веќе се чувствува и намалување на кредитната активност и потешка наплата.

XX Стр. 16

Импресум// Издава: Капитал Медиа Гроуп доо Скопје, бул. Партизански Одреди бр.17-1/16, п.фах 503, 1000 Скопје l Адреса на уредништвото на издавачот на медиум: бул. ВМРО бр.7, здрада 1, влез 1, кат 6, стан бр.31 l П. ФАХ 503, 1000 Скопје l Основач и директор: Љупчо Зиков l Одговорен уредник: Биљана Здравковска Стојчевска l Печати: Графички центар Скопје, ул. Скупи бб, 1000 Скопје l Тираж: 3.000 примероци l Датум на печатење: 26.05.2016

www.kapital.mk

profile

Загрижувачката порака од изборите во Австрија:

Популистичкиот бран опасно натежнува на браната од европски вредности За во Европа да не се случуваат изборни ризици како последниот со крајниот десничар Норберт Хофер, совесните политичари ќе треба да покажат дека ја владеат уметноста на политиката, и да најдат начин да обезбедат работни места без да ги намалат социјалните бенефиции; да се справат со безбедносните ризици, а да ја сочуваат отвореноста на општеството; да ги интегрираат големите мигрантски популации, без на нив првенствено да се гледа како на закана за европски конфор

Керн: Новиот претседател е европски ориентиран, но јас

Капитал број 865 27.05.2016

П

Претседателските избори во Австрија завршија среќно, но пратија загрижувачка порака дека безбедносните ризици и стравувањата дека бегалците ќе го нарушат нивниот комфор, Европејците лесно може да ги натераат да заборават на почитувањето на човековите права, и во крајна смисла, на здравиот разум кога се во прашање последиците и перспективата. Нов австриски претседател сепак е Александер ван дер Белен, кој најавува реформи, нови работни места, и што е многу важно, обединување на различните политички табори. Поделбите во контекст на последното силно ги чувствуваат и граѓаните од поранешна Југославија кои живеат во Австрија. За победата на кандидатот на партијата на Зелените, Белен, тесно одлучија одвај над 30.000 гласови, при 6,4 милиони луѓе со право на глас во земјата. Победникот доби 50,3% од гласовите, а Норберт Хофер, крајно десничарскиот кандидат на Слободарската партија освои 49,7%. Ова покажува дека двата потполно различни табори во Австрија се подеднакво големи, и со овој проблем нема да биде лесно да се излезе на крај, зашто земјата никогаш не била вака поделена - градските средини, образованиот општествен слој и жените главно гласале за Белен, а селото, понеобразованите и мажите најчесто се определиле за Хофер. Имајќи го предвид ова, новиот австриски претседател во своето прво обраќање до јавноста изјави дека сака да ги обедини овие табори, и во него сите Австријци да препознаат свој претседател. „Овие 50% на 50% се две половини што ја прават Австрија. На тоа може да се гледа, односно, за тоа може да се рече јас сум подеднакво важен како ти, а ти си подеднакво важен како и јас“, рече ван дер Белен. Обединувањето тој планира да го постигне со заложби за економски реформи што ќе отворат нови работни места за Австријците. Белен во контекстот полага голема надеж во новиот австриски канцелар, социјалдемократот Кристијан Керн. „Радува тоа што новиот претседател е европски ориентиран, но јасна ни е и пораката на оние гласачи што се одлучија за неговиот противник“, изјави Керн. Тоа што во вакви околности се почувствуваа загрозени луѓето во Автстрија кои се од просторите на поранешна Југославија,

profile

5

Двата потполно различни табори во Австрија се подеднакво големи -градските средини, образованиот општествен слој и жените главно гласале за Белен, а селата, понеобразованите и мажите најчесто се определиле за Хофер

направи истите за овие избори да бидат позаинтересирани од обично. Според претставници на оваа заедница, тукушто одржаните избори најавуваат побурни времиња на австриската, но и воопшто на европската политичка сцена. Ним им е јасно дека ќе има сè повеќе политичари кои ја злоупотребуваат ситуацијата со бегалците и со заканите од тероризам. „Се шири страв кон сè што е различно; страв од тероризам и од самиот ислам, и тоа од страна на партија (Слободарската, н.з.) од чии редови се негираат злосторствата над Евреите, и од која неретко доаѓаат изјави што распалуваат расна и верска омраза“, вели претставник на босанската заедница во Австрија. Друга причина за добар дел од Австријците да се одлучат за радикална опција се бара во тоа што земјата истовремено е под импресии на бројните финансиски скандали, куповната моќ на граѓаните е ослабена, а виновник се бара/се казнуваат социјалдемократите. Слабеењето на традиционалните политички партии и зајакнувањето на популистичките, не е случај само во Австрија, туку за скоро цела Европа. И натаму партиите од популистичката десница ќе нудат едноставни и главно национални решенија за комплексните глобални проблеми. Во меѓувреме, трендот го помага тоа што традиционалните политички партии што се залагаат за либерализам и негуваат

вистински европски вредности, сè потешко наоѓаат одговори на големите прашања што ги наметнува ова време. Уметноста на здравите политичари ќе биде да најдат начин да обезбедат работни места без да ги намалат социјалните бенефиции; како да се справат со безбедносните ризици, а да ја сочуваат отвореноста на општеството; како да се интегрираат големите мигрантски популации, без во нив да се бара причината за нарушениот европски конфор. Последново, а во пресрет на изборите во Австрија, го прокоментира и шефот на Европската комисија, Жан-Клод Јункер: „Европската унија е подготвена да ги изолира и на други начини да ги санкционира популистите кои се засилија јавајќи на бранот на граѓанскиот бес поради масовната и на моменти неконтролирана миграција“. Јункер се закани и дека во случај на победа на кандидатот на Слободарската партија, Норберт Хофер, Австрија ќе биде (ќе беше) исклучена од постапките за одлучување во ЕУ, поради непочитување на вредностите на Унијата, што е регулирано со членот 7 од Договорот за функционирање на истата. „Нема расправа и дијалог со крајната десница“, беше дециден Јункер. За среќа, по поразот на Ховер нема потреба да го применува споменатиот член 7 врз Австрија. nnn

сна е пораката на гласачите кои се одлучија за Хофер

www.kapital.mk

Капитал број 865 27.05.2016

6 НАВИГАТОР

ИЗЈАВА НА НеделАТА

> БРОЈКА

22,3%

е намалено производството на струја од термоцентрали во март годинава

СОВЕТ НА СТРАНСКИ ИНВЕСТИТОРИ

ПОлИТИЧКАТА КРИЗА МОЖе д

ТОНИ БлеР

Исламската држава не може да биде поразена само со воздушни напади, туку во војна во која ќе учествуваат западните копнени сили.

поранешен британски премиер

О

долговлекувањето на политичката криза во земјава ќе има долгорочни последици врз македонското стопанство. Можно е странските компании да ги одложат плановите за инвестирање, што е очекувана реакција. Затоа апелираме политичката криза да се реши побрзо, оти тоа не само што ќе привлече нови инвестиции, туку ќе им помогне и на сегашните да ги прошират своите деловни активности”, изјави претседателот на Советот на странски инвеститори (ССИ) при Стопанската комора, Штефан Петер.

ИАКО РАСТЕ СО дВОцИфРЕНИ СТАпКИ

Онлајн шОпингОт е сам трансакции сО картичк

O

Од корисници на картички во Македонија во првите три месеци годинава се нарачани производи или платени услуги преку интернет во износ од 437,5 милиони денари (7,11 милиони евра), што е за 27% повеќе во однос на истиот период лани, покажува статистиката на Народната банка за вредноста на остварени трансакции преку уреди. Расте и бројот на трансакции направени со картичка преку интернет, односно од 283.830 во првите три месеци лани, на 393.476 истиот период годинава, или за 39%. Оттаму, просечната вредност на плаќањето онлајн за производ или услуга во првиот квартал годинава изнесувало 1.111 денари, додека во истиот период лани оваа сума била 1.218 денари, што значи годинава за 9,6% помалку вреди просечното плаќање преку интернет. За цела 2015 година, просечната вредност на трансакцијата направена онлајн била 1.061 денар, што е за 20% повеќе во однос на 2014. Февруари месец годинава

Купувањето преку интернет ја зголемило својата вредност за 27% во првите три месеци годинава во однос на истиот период лани, но сè уште има голем простор за раст, затоа што во моментов зафаќа едвај 1,07% од вкупната вредност на сите трансакции направени со картичка во земјава. Македонските граѓани просечно потрошиле 1.111 денари за купување некаков производ или услуга онлајн, кај трговците на пОС терминали оставале по 1.029 денари, а од банкомат ваделе во просек по 4.640 денари.

www.kapital.mk

Капитал број 865 27.05.2016

7 мисла на неделата

да ги одлоЖи иНвестициите Истражувањето покажува дека странските инвеститори генерално се задоволни од деловното работење во земјава, а дури 84% од нив повторно би инвестирале тука. Според инстражувањето, 68% од инвеститорите резултатите од минатата година ги оцениле како задоволителни во однос на очекувањата поставени од матеичните компании.

72% од нив сметаат дека оваа деловна година ќе нема промени во однос на нивниот бизнис, 20% очекуваат подобрување, а само 8% се песимисти – односно сметаат дека резултатите ќе се влошат. Дури 84% од компаниите сметаат дека интеграцијата во ЕУ значајно ќе ја подобри бизнис климата.

Паметен начин да се држат луѓето пасивни и послушни е строго да го лимитирате спектрумот на прифатливо мислење, но да им дозволите многу жива дебата во рамките на тој спектрум – дури и да го охрабрувате да бидат по критични и по дисидентни во нивните погледи.

Ноам Чомски лингвист и филозоф

> БРоЈка

3%

е зголемена просечната нето плата во Македонија во март годинава

лидери

мО 1% Од сите ки вО македОнија бРОјКИ

71%

од вкупната вредност на картичните трансакции е за вадење пари од банкомат

9,6%

е помала вредноста на просечна трансакција онлајн во првиот квартал во однос на истиот период лани

14,5%

повеќе, или вкупно 663 милиони евра вредат сите трансакции со картичка во првиот квартал отскокнува по потрошувачката онлајн со 205 милиони денари (3,3 милиони евра), наспроти јануари со 100,45 милиони денари ( 1,6 милиони евра) и март со 132 милиони денари (2,2 милиони евра) . Онлајн трговците со кои што контактиравме велат дека е тоа е заради сè поголемата популарност на Св.Валентин (14 февруари) меѓу Македонците и зголеменото купување на подароци, ваучери за вечери, козметички третмани и сл., по повод тој празник на вљубените.

Онлајн трговијата расте со двоцифрени стапки секоја година, а и понатаму ќе расте со истото темпо, со оглед на се’ уште ниското ниво (само 1,07%) на нејзино учество во вкупните трансакции што се одвиваат преку картички во земјава, чиј што износ за првиот квартал изнесува 40,79 милијарди денари (663 милиони евра). Оваа сума е за 14,5% односно за 83,9 милиони евра поголема одошто во истиот период лани. Тука треба да истакнеме дека минатата година се појави уште еден вид на трансакции преку уреди, а тоа е депонирањето готовина, што Прокредит Банка го овозможи 24/7 преку сопствените банкомати. Првпат овие трансакции се регистрирани во јули лани, кога изнесувале скромни 2.200 евра, но затоа во последните три месеци од 2015, клиентите на банката депонирале вкупно 18,3 милиони евра преку банкомат. Речиси идентична сума, 18,6 милиони евра е депонирана и во првите три месеци годинава. Инаку, од вкупните 663 милиони евра поминати преку уреди со картички во првите три месеци, 469 милиони или 71% биле повлечени од банкомат, а 175,5 милиони или 26,5% биле потрошени на продажни места, односно на ПОС терминали кај трговците или преку интернет плаќања. Остатокот се парите депонирани во банка што ги споменавме претходно. Оваа статистика покажува дека македонските граѓани сè уште недоволно ги користат картичките за секојдневните плаќања, односно со нив најмногу вадат пари од банкомат. Просечната вредност на направена трансакција со картичка во кај трговците во првите три месеци изнесува 1.029 денари, додека просечното повлекување на пари од банкомат изнесува 4.640 денари. nnn

Мате РиМац

Во 2015 година компанијата Римац аутомобили без малку ги утроила приходите во споредба со 2014 година.

НиНа аНгелковска

Генералниот менаџер и ко – основач на Grouper. mk, се најде на листата 100 најуспешни жени кои започнале старт –ап во Европа

не им беше неделата

доНалд тРаМп

Со приближувањето на рокот за гласање за претседателски кандидат, се повеќе се намалува популарноста на републиканскиот кандидат Доналд Трамп

Николас МадуРо

Венецуела се соочува со тешка економска криза, со највисока инфлација во светот, а граѓаните се погласно бараат оставка од нивниот претседател Мадуро

8 COVER STORY

Капитал број 865 27.05.2016

COVER STORY

5

www.kapital.mk

ХАОС ВО

МЕРКИ ЗА ДА СЕ РЕШИ НЕЛИКВИДНОС ВО МАКЕДОНИ

www.kapital.mk

ПЛАЌАЊАТА

Е пишува:

Биљана Здравковска Стојчевска biljana.zdravkovska@kapital.mk

СТА ИЈА Неизвесноста околу тоа како и кога ќе се реши политичката криза создава хаос во плаќањата. Фирмите се соочуваат со намалени продажби, со откажување на нарачки и со неможност навреме да си го наплатата она што го сработиле и по неколку месеци. Проблемот на неликвидноста во Македонија веќе станува премногу сериозен за да се остават фирмите сами да се да се борат со него, бидејќи тоа ќе предизвика ланец од стечаи и илјадници невработени. Иако фокусот на политичарите сега на разрешување на политичката криза, бизнисмените и економските експерти апелираат дека сега е вистинско време да се донесат конкретни мерки кои ќе ги спасат фирмите од банкроти. Капитал консултираше повеќе бизнисмени, финансиски експерти и искуства од други земји кои се соочуваат со истите проблеми и во обид да се отвори дебатата за изнаоѓање на начини како да се намали неликвидноста предлага 5 конкретни мерки кои би можеле да ја подобрат ликвидноста на компаниите

Ескалацијата на политичката криза во Македонија и големата неизвесност за тоа како и кога таа ќе заврши, го зголеми песимизмот кај домашните и странските бизнисмени и на површина повторно го извади проблемот со неликвидноста. Многу бизнисмени со кои разговаравме велат дека проблемот со неплаќањето е особено изразен од почетоков на годината. Роковите за плаќање повторно се продолжуваа над законски дозволените 120 дена, а многу фирми кои досега редовно плаќале изминативе неколку месеци доцнат со едноставно објаснување дека и ним им должат државата и други клиенти. Заради овие причини многу фирми ги одложиле планираните инвестиции и нови деловни активности, а оние помалите кои немаат толку резерви се принудени да земаат кредити за да ги покријат редовните трошоци за работење додека не се наплатат. Најпогодени се фирмите кои најмногу работат на домашниот пазар, додека проблемот со долгите рокови на наплата помалку ги допира извозите фирми. Но, политичката криза им создава други маки на извозниците. Повеќе македонски извозни фирми во изминатиов месец имале најави од свои клиенти од странство за можно откажување на нарачки или несклучување на нови договори заради стравот дека политичката неизвесност може да создаде проблеми во извозните нарачки. Проблеми чувствуваат и увозниците, кои тврдат дека некои странски фирми оделе дотаму што заради политичката криза барале барања за авансно плаќање на целокупниот увоз на добра и услуги. “Освен психолошката димензија на кризата која влијае на претпазливоста на бизнисмените, истата испорачува и реални финансиски ризици и загуби преку намалена побарувачка заради порастот на песимизмот и чувањето пари за лоши денови, турбуленциите со девизниот курс, извесното покачување на каматните стапки на банките, влошување на наплатата и падот на ликвидноста, влошување на деловниот имиџ пред странските партнери. Компаниите кои работат со државата се посебно погодени од политичката неизвесност. Секнуваат парите од буџетот, а ребалансот не е ниту на повидок. Овие компании постојано

Капитал број 865 27.05.2016

9 добиваат вести дека налозите за плаќање за сработеното се доставени до трезорот, ама, ете, трезорот не плаќал”, вели Павле Гацов, даночен експерт Гацов објаснува дека сето ова неминовно ќе доведе до пад на профитабилноста на домашните компании, помал раст на бруто домашниот производ и влошување на ликвидноста, што пак ќе има влијание врз намалената наплата на јавните давачки, посебно кај наплатата на данок на додадена вредност, кој е најголем полнач на буџетот. Повеќе бизнисмени потврдуваат дека хаосот во плаќањата е најгорливиот проблем со кој се соочуваат македонските компании и дека тој во последниве месеци се влошува. Неликвидноста во наредниот период ќе се зголемува, затоа што цената на парите ќе расте – каматите се цена на позајмените пари. Во наредниот период лошо на ликвидноста ќе влијае и рестриктивноста на монетарна политика – зголемувањето на каматната стапка на благајничките записи, како и мерката на зголемување на стапката на задолжителната резерва со валутна клаузула, од 20% на 50%. И двете мерки ќе влијаат на намалување на парите во оптек, односно на затегнување на кредитирањето на реалниот сектор, што уште повеќе ќе го намали пристапот на фирмите до пари.

Како да се реши неликвидноста И бизнисмените и експертите сметаат дека иако целото влијание на политичарите и на институциите е на политичката криза, сега е вистинско време да се донесат конкретни мерки кои би можеле да го решат хаосот со плаќањата и неликвидноста кај фирмите. Досегашното искуство на бизнисмените покажува дека Законот за финансиска дисциплина не го реши проблемот со неликвидноста. Експертите велат дека овој закон не може да ја реши неликвидноста бидејќи уште при неговото носење се појде од тоа дека фирмите фирмите не плаќаат зашто не сакаат, а не дека немаат пари. Бизнис заедниците уште при неговото носење алармираше дека вистинските решенија на неликвидноста треба да се бараат во релаксирање на монетарната политика и во олеснување на пристапот до кредити за фирмите. Капитал консултираше повеќе бизнисмени, финансиски експерти и искуства од други земји кои се соочуваат со истите проблеми и во обид да ја отвори дебатата како да се намали неликвидноста предлага 5 конкретни мерки кои би можеле да ја подобрат ликвидноста на компаниите.

на правата и обврските 1. Изедначување на приватниот

сектор и државата, односно јавниот сектор во должничкодоверителските односи

Искоренувањето на културата на неплаќање во Македонија мора да почне од државата и државата мора да го постави примерот

Што добивате со он-лајн претплата на Капитал: претплата на 1. Со електронското издание на Капитал

заштедувате 20% попуст на цената за претплата на печатеното издание

за најава од 2.Можност три различни уреди – домашен компјутер, службен компјутер и мобилен телефон

до 3. Пристап електронското издание од било каде во Светот

Што добивате со претплата на печатеното издание на Капитал: l 49 броја на редовното издание на Капитал l 45 специјални додатоци годишно, интегрирани во рамки на редовното издание на Капитал l Бесплатна достава на магазинот на домашна адреса или на работа l Платена поштарина l Вклучено ддв l Бесплатен он-лајн пристап до сите електронски изданија на редовниот број на Капитал и сите специјални прилози

www.kapital.mk

Капитал број 865 27.05.2016

11 за приватниот сектор како треба да се почитуваат законите. И за државните и јавните институции мора да важат истите обврски и рокови за плаќање на обврските кон добавувачите, но и за плаќањето на даноци, придонеси и други давачки. Бидејќи, кога јавните претпријатија се толерираат да не плаќаат даноци и придонеси, буџетот и фондовите остануваат покуси за тие пари, кои потоа државата мора да ги надополни така што ќе го зголеми фискалниот товар врз фирмите. Затоа за да има вистински ефект на Законот за фискална дисциплина или задолжницата, обврските на државата, односно јавниот сектор мора да имаат ист третман како и оние на приватните компании.

на ЕУ директивата за обврски и роко2. Усвојување ви на плаќање Европската директива за рокови и обврски во плаќањата (2011/7/ЕУ) е средство на Европската унија за борба против доцнењето во плаќањето на комерцијалните трансакции, која европските земји беа задолжени да ја воведат во националните законодавства најдоцна до март 2013 година. Главната цел е да се заштитат малите и средните фирми кои не можат сами да се изборат за правото на навремена

Досегашното искуство на бизнисмените покажува дека Законот за финансиска дисциплина не го реши проблемот со неликвидноста. Експертите велат дека овој закон не може да ја реши неликвидноста бидејќи уште при неговото носење се појде од тоа дека фирмите фирмите не плаќаат зашто не сакаат, а не дека немаат пари. наплата, заради што се доведени во опасност да банкротираат. Доцнењето им создава големи трошоци и проблеми во ликвидноста, а секој спор за задоцнета наплата може да им го наруши односот со клиентот.

Европската директива предвидува дека телата на јавните власти мораат да платата за стоките и услугите кои ги купиле или користеле во рок од 30 дена или во исклучителни случаи најдоцна во рок од 60 дена. За компаниите е предвидено одредена договорна слобода. Плаќањата во комерцијалните трансакции да ги прават во рок од 60 дена, освен ако поинаку не се договорат и ако тој договор е праведен кон доверителот. Компаниите имаат право веднаш да бараат камата заради заради задоцнето плаќање и право да бараат надомест за сите преостанати разумни трошоци. Законската каматна стапка за задоцнето плаќање е поголема барем 8% од референтната каматна стапка на Европската централна банка, а телата на јавните власти не смеат да договараат камата за задоцнето плаќање пониска од оваа камата. Значи, мерките од Директивата не се задолжителни за компаниите кај кои е дозволено во некои случаи да договорат и подолги рокови за плаќање, но мерките од Директивата се задолжителни за државата која на тој начин треба да постави пример за приватниот сектор како треба да се почитуваат договорите. Ако овие рокови бидат воведени како стандард за останатите учесници на пазарот, посебно за големите и моќните

www.kapital.mk

Капитал број 865 27.05.2016

12

cover story

играчи, тогаш Македонија би можела да стане ликвидна држава во која водењето на бизнис нема да значи сигурен банкрот.

на ДДВ по 3. Плаќање наплатена фактура

Предлогот за плаќање на ДДВ по наплатена фактура пред неколку години беше предложен во Собранието, но тој тога беше одбиен од власта. Идејата е компаниите да го плаќаат ДДВ-то од 18% или 5% откако ќе си ја наплатат фактурата, а не како досега во рок од 25 дена по завршувањето на даночниот период. Тоа значи дека во услови кога една компанија чека да си ја наплати фактурата дури 300 дена, парите за ДДВ-то кон државата мора да ги обезбеди веднаш штом ја издаде фактурата на било кој начин или да се задолжува во банка. Во 2012 година пратеникот Изет Зеќири го поднесе овој предлог во собранието, кој добие едногласна поддршка од бизнисмените кои сметаат дека тоа не треба да биде привремено, туку трајно решение во македонските даночни закони, како што е пример во многу други земји во светот. На тој начин и фирмите и државата ќе го земаат својот дел кога ќе се реализира зделката, односно кога ќе стигнат парите, а не како сега државата да си го наплаќа својот дел прва не водејќи сметка како фирмата која е даночен обврзник ќе ги обезбеди парите. Со една ваква мерка државата ќе преземе дел од теретот на неликвидноста која сега ја чувствуваат само компаниите, кои не по своја вина се вовлечени во кругот на неликвидноста, бидејќи државата не може да создаде услови во кои ќе се почитуваат договорите и роковите за навремено плаќање. Сепак, проблемот со неликвидноста е многу подлабок и оваа мерка не може целосно да ги реши проблемите во бизнисот кој е преоптоварен и со многу стари долгови.

Мултилатеранална 4. старите компeнзација за долгови во кои би влегле и државата и јавните претпријатија

Мултилатералната компензација подразбира учество на две или повеќе правни лица во постапката на порамнување на обврски. Може да учествуваат неограничен број на фирми, со тоа што последниот учесник мора да е во должничкодоверителски однос со првото лице. Тоа

Мерките кои неодамна ги донесе Народната банка за зголемување на каматата на благајничките записи и зголемувањето на задолжителната резерва ќе влијаат на намалување на парите во оптек, односно на затегнување на кредитирањето на реалниот сектор, што уште повеќе ќе го намали пристапот на фирмите до пари. веќе се спроведувало во неколку земји во регионот, меѓу кои Хрватска и Србија, наиде на критики од експертите дека е враќање кон рудиментарна форма на плаќање кое го оневозможува нормалното функционирање на пазарот. Обично мултилатералните компензации се прават со закон со кој таа се пропишува како задолжителна без оглед на волјата на субјектите. Ваков закон пред две години донесе Република Српска со цел да ја зголеми ликвидноста и да го намали внатрешниот долг. Со Законот за единствен систем за мултилатерална компензација и цесија се пропишува задолжителна мултилатерална компензација, како и можност за спроведување на билатерални и мултилатерални цесии и продажба на побарувањата преку единствен систем кој ќе го води Бањалучката берза. Сите компании, буџетски корисници, вонбуџетски институции, единици на локална самоуправа, освен оние врз кои е веќе покренат стечај или ликвидација, со овој Закон се задолжуваат во овој систем да ги пријават доспеаните, а неоспорени парични обврски кои ги имаат кон други субјекти, но не и побарувањата. За непријавените обврски е предвидена казна до 5 илјади евра. Бизнис заедницата во Република Српска го поддржа ова законско регулирање на пребивањето

на долговите, кое дојде од Стопанската комора откако долговите меѓу компаниите и јавниот сектор веќе достигнаа опасно високо ниво кое се закануваше да затвори многу фирми. Ваква мултилатерална компензација во која би учествувале повеќе должници и доверители во Македонија би можела да се направи еднократно и евентуално за застарените долгови, но таа би има смисла само ако во овој систем влезе и јавниот сектор и ако властите дозволат побарувањата кон јавниот сектор да се пребиваат и со данокот.

и брзо 5. Ефикасно решавање на споровите околу неплаќање

Дел од проблемот на неликвидноста е и неефикасното судство. Фирми кои се обиделе овој проблем да го решаваат преку судовите знаат дека тоа е процес кој може да трае со години и повторно да не заврши со никаква корист. Познато е дека стечајните постапки во Македонија знаат да траат со години и на крајот да се констатира дека должникот нема никаква стечајна маса од која би можеле доверителите да си ги наплатата своите побарувања. Споровите поврзани со неплаќање мора да бидат решавани во најбрзо можно време, или најдолго во рок од шест месеци, со што системот би почнал да ги штити доверителите, а не како што е случај сега системот да го штити должникот. Какви и мерки да се превземат сите треба да бидеме свесни дека проблемот со неликвидноста не е создаден преку ноќ, па не може ниту да се реши преку ноќ. Не постојат краткорочни мерки и решенија на проблемот со неликвидноста и мерките кои ќе се превземат треба да бидат спроведени на различни колосеци од приватниот сектор, јавните претпријатија па до јавната управа. Она што е повеќе од јасно дека проблемот на неликвидност во Македонија не може да се решава со едноставно оставање фирмите да банкротираат и да одат во стечај. Процесот е веќе отиден предалеку и оставањето на фирми сами да се борат со неликвидноста ќе предизвика ланец од стечаи што на крајот ќе заврши со огромен број на невработени. Тоа е опција која Македонија не може да си ја дозволи.

nnn

Капитал број 865 27.05.2016

14

www.kapital.mk

Компании и пазари

Освен инвестиции, странците донесоа и странски работници

За пет години два и пол пати зголемен бројот на странци кои работат во Македонија Освен зголемениот број на странски инвестиции, зголемувањето на бројот на вработени странци во Македонија се должи и на поедноставената процедура за вработување на странци во земјава. Ако порано дел од странците се жалеа на мачните процедури и тврдеа дека полесно им е да доаѓаат во Македонија како туристи, отколку да чекаат дозвола за работа, денеска процедурата е значително поедноставена, но како што велат упатените, се уште долга и сложена

Извештај на АВРМ: Управители, директори и менаџ

www.kapital.mk

Капитал број 865 27.05.2016

15 5-ТЕ ЗЕМЈИ ОД КАДЕ СЕ ВРАБОТУВААТ НАЈМНОГУ СТРАНЦИ ВО МАКЕДОНИЈА 2010 Турција 372 Србија 187 Грција 126 Бугарија 92 Германија 52

2011 Турција 581 Србија 250 Грција 145 Бугарија 120 Германија 68

2012 Турција 543 Србија 265 Грција 216 Бугарија 139 Германија 99

2013 Турција 551 Грција 480 Србија 356 Бугарија 201 Хрватска 108

2014 Грција 800 Турција 609 Србија 340 Албанија 250 Бугарија 186

2015 Турција 646 Грција 532 Србија 401 Албанија 282 Косово 211

2014 управител 56 монтер 36 економисти 28 пекар 21 шивач 17

2015 управители 55 општ работник 28 шивач 25 економисти 17 производство 16

5-ТЕ ПОЗЦИИ НА КОИ ТИЕ НАЈМНОГУ СЕ ВРАБОТУВААТ 2010 управители 317 директори 112 менаџери 106 професори 83 раководители 63

2011 управители 385 директори 74 менаџери 118 професори 97 раководители 67

пишува:

З

Габриела Делова

gabriela.delova@kapital.mk

За два и пол пати е зголемен бројот на странци кои работат во земјава во последните пет години, покажуваат податоците од Агенцијата за вработување (АВРМ). Ако во 2010 година, АВРМ дала дозвола на 1.437 странец, лани таа бројка изнесува 3.523 дозволи. Гледно по занимањето, според податоците на Агенцијата, станува збор за управители, директори и менаџери, а во последните две години зголемен е бројот и на општи работници, шивачи, машински техничари и економисти. Иако помалку, меѓу вработените странци има и фудбалери, спа терапевти, професори, готвачи, пекари и мајстори... Образовната структура, пак, покажува дека најголем дел од странците што работат во Македонија се со средно образование и завршен факултет, меѓутоа не е мал бројот и на тие со докторски и магистерски титули. Најголем број од странците што работат во Македонија доаѓаат од Турција, по што следуваат работниците од Грција, Србија, Бугарија и Германија, односно од земјите кои се јавуваат како најголеми странски инвеститори во Македонија. Во последните две години значајно зголемен е и бројот на странци од Косово и Албанија кои доаѓаат на работа во Македонија, покажуваат податоците на АВРМ. Имено, според податоците на Народна банка, Турција лани инвестирала 17,10 милиони евра во земјава, Германија 32

2012 / / / / /

2013 управители 43 економисти 22 пекари 16 продавачи 13 општ работник 12

Што е се уште проблем при вработување на странци?

XX Неуфицираноста на документите кои се бараат за доставување до надлежните органи XX Не постоење временски рок до кога се чека одговорот од амбасадите за вработување на странците – некогаш тоа е и повеќе од месец XX неусогласеноста во работењето на подрачнните единици на МВР во постапката за издавање на документи за престој на странците милиони евра, а Косово 8,5 милиони евра. Инвестициите од другите земји се нешто помали од наведените.

Вработувањето на странец во Македонија е се уште мачна процедура

Освен зголемениот број на инвестиции кои доаѓаат од овие земји, зголемувањето на бројот на вработени странци во Македонија се должи и на поедноставената процедура за вработување на странци во земјава. Ако порано дел од странците се жалеа на мачните процедури и тврдеа дека полесно им е да доаѓаат во Македонија како туристи, отколку да чекаат дозвола за работа, денеска иако се уште сложена, процедурата е значително поедноставена. Тука пред сè се мисли на скратениот рок за одговор што треба да се добие од Агенцијата за вработување, од каде се

ВРАБОТУВАЊЕ НА СТРАНЦИ Година 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Вкупно 1437 1871 2569 2824 3504 3523

добива и дозволата за вработување на странецот. Ако претходно постапката пред АВРМ траеше 45 дена, сега АВРМ дозволата за вработување на странец ја издава од 5 до 7 работни дена. Тоа значително ја скрати постапката при вработување на странци, велат упатените. Меѓ у тоа, проблеми се уште има. Најголемиот проблем при вработување на странците доаѓа од дипломатско конзуларните претставништва (ДКП) на Македонија во земјите од каде доаѓаат странците. Односно, не постои законски рок, во кои ДКП-та треба да постапи согласно доставените документи Освен бавната процедура во македонските амбасади, странците имаат проблем и со неуфицираната документацијата што се бара од наделжните органи. Досегашната пракса покажува дека не постои унифицираност кај надлежните органи за тоа кои документи е потребно да се поднесат. Во просек, велат упатените, потребни се три месеци од датумот на поднесување на барањето за вработување на странецот, па сè до добивањето на дозволата за вработување на странецот. Со оглед на тоа дека првата дозвола што се добива е со траење од 6 месеци, работодавачите губат три месеци при првата процедурата на добивање на дозвола на странецот. Од средината на јуни оваа година се очекува да стапи на сила новиот Закон за вработување и работа на странци, па останува да се види дали новата легислатива ќе ја олесни постапката за вработување на странците. nnn

џери се најчестите места на кои работат странците

www.kapital.mk

Капитал број 865 27.05.2016

16

АНАЛИЗА

39,2 34,4

ГОДИШНА ПРОМЕНА НА КРЕДИТИ ДАДЕНИ ОД БАНКИТЕ НА ПРИВАТНИОТ СЕКТОР [ ВО % ]

3,5 2007

2008

2009

7,1 2010

8,5 2011

5,4

6,4

2012

2013

10,0

9,5 3,0

2014

2015

2016

Извор: Народна банка

ПОЛИТИЧКАТА КРИЗА ГИ ВОЗДРЖУВА И БИЗНИСМЕНИТЕ И БАНКАРИТЕ

НЕМА ИНВЕСТИЦИИ, НЕМА КРЕДИТИ

П пишува

Александар Јанев

aleksandar.janev@kapital.mk

Продлабочувањето на политичката криза до фаза во која нема никакво решение на повидок ги воздржува и бизнисмените да инвестираат и банкарите да одобруваат нови кредити. Народната банка во своето сценарио кое предвидува политичката криза да трае до крајот на годината, што е очекувано и реално, проценува дека банките годинава ќе одобрат само 3% повеќе кредити отколку лани. Пресметките покажуваат дека со тоа кредитното портфолио ќе се зголеми за околу 136 милиони евра, на 4,69 милијарди евра. „Во услови на неизвесност, се очекува дека побарувачката на кредити ќе биде пониска при претпоставка за помала склоност за задолжување на приватниот сектор, заради влошените услови на пазарот на труд и послабиот раст на инвестициската активност. Понеповолни движења се

Продлабочувањето на политичката криза до фаза во која нема никакво решение на повидок ги воздржува и бизнисмените да инвестираат и банкарите да одобруваат нови кредити. Народната банка во своето сценарио кое предвидува политичката криза да трае до крајот на годината, што е очекувано и реално, проценува дека банките годинава ќе одобрат само 3% повеќе кредити отколку лани. Пресметките покажуваат дека со тоа кредитното портфолио ќе се зголеми за околу 136 милиони евра, на 4,69 милијарди евра. Банкарите оценуваат дека проценките на Народната банка се реални и веќе се чувствува и намалување на кредитната активност и потешка наплата. Во исто време, пристапот до кредити ќе стане потежок и поради очекуваното зголемување на каматите за задолжување во банките откако Народната банка пред три недели одлучи да ја зголеми основната камата од 3,25% на 4%.

очекуваат и на страната на понудата на кредити, при воздржување на банките од поголем ризик и помал раст на депозитите. Оттука алтернативното сценарио покажува помал кредитен раст од очекуваниот во основното сценарио (годишен раст од 3%, наспроти околу 7% во основното сценарио)“, оценува Народната банка. Според анализите на НБМ, во услови на зголемена неизвесност, се претпоставува дека може да дојде до воздржаност од нови инвестиции од страна на странските инвеститори, а можната воздржаност и кај дел од домашните приватни инвеститори и помалата побарувачка за корпоративни кредити, при зголемена одбивност кон ризик од страна на банките дополнително

би довеле до намалена инвестициска активност на корпоративниот сектор. Банкарите оценуваат дека проценките на Народната банка се реални и веќе се чувствува и намалување на кредитната активност и потешка наплата. „Прогнозата за забавување на кредитниот раст е многу логична во услови на ваква политичка криза во која се наоѓа Македонија. Последица од тоа е неизвесноста која трае и понатаму и влијае врз перцепцијата кај банките, компаниите и граѓаните за повисоки ризици во целокупното опкружување. Сигурно дека таквата перцепција ќе одложи многу деловни одлуки за нивно реализирање понатаму, со што директно ќе влијае на кредитниот раст. Во однос на

БАНКАРИ: ПРОЛОНГИРАНАТА НЕИЗВЕСНОСТ СОЗДАВА РИЗИЦИ ЗА ЗГО

www.kapital.mk

Капитал број 865 27.05.2016

17

П

рогнозата за забавување на кредитниот раст е многу логична во услови на ваква политичка криза во која се наоѓа Македонија. Последица од тоа е неизвесноста која трае и понатаму и влијае врз перцепцијата кај банките, компаниите и граѓаните за повисоки ризици во целокупното опкружување. Сигурно дека таквата перцепција ќе одложи Тони многу деловни одлуки за нивно Стојановски реализирање понатаму, со што директно генерален директор за ризици во ќе влијае на кредитниот раст. Во однос Стопанска банка на наплатата на кредитите, посебно кај компаниите, треба да се каже дека се одвива отежнато, меѓутоа, барем засега, без поголеми промени во нивото на нефункционалните кредити, кои секако, се целосно покриени со резервации.

наплатата на кредитите, посебно кај компаниите, треба да се каже дека се одвива отежнато, меѓутоа, барем засега, без поголеми промени во нивото на нефункционалните кредити, кои секако, се целосно покриени со резервации“, оценува Тони Стојановски, член на Управниот одбор на Стопанска банка и генерален директор за ризици. Првите најави за можно забавување на кредитирањето од банките стигнаа уште пред еден месец откако кризата се префрли и во банкарскиот сектор па граѓаните и бизнисмените, само во април повлекоа дури 108,7 милиони евра депозити. Генералниот директор на Шпаркасе банка, Глигор Бишев, изјави дека прва реакција на банките кога доаѓа до намалување на депозитната база, е да ја усогласат со активата и со својата кредитна активност. „Продлабочената политичката криза можно е да го забави кредитирањето на компаниите. Да се надеваме дека нема да биде екстремна контракција, да имаме пад на кредитната активност, а дека ќе дојде до успорување мислам дека веќе е очигледно. Доколку е од краток рок нема во голема мерка да ги погоди компаниите. Помеѓу политичката стабилност од една страна, и економската и финансиската стабилност постои меѓу зависност и таа не може да нема влијание“, истакна Бишев. Генералниот директор на ПроКредит банка, Јованка Јолеска Поповска, вели дека „секое случување на политичко и економско поле има влијание на инвестициите на приватните фирми, и тие во бројни ситуации ги реобмислуваат или одложуваат плановите, но не престануваат да работат“. „Сепак, бизнис секторот знае дека треба да се реализираат започнатите активности, планови и испораки во било каква ситуација. Забавување на потребата за кредитирање нема. За 2016 година, планираме кредитен раст кај правните лица од околу 10%, кој во апсолутен износ изнесува 20 милиони евра. Наплатата на кредитите на бизнисите се одвива со нормален тек, благодарение на добро проценетите ризици при исплатените кредити. Процентот на нефункционални кредити на правни лица во ПроКредит банка заклучно со септември лани, е 3,37% во споредба со просекот на банкарски сектор од 11,69%“, изјави Јолеска Поповска. Освен кредитирањето, Народната банка проценува дека послабиот раст на економијата и послабите девизни текови доведуваат и до послаб раст на депозитната база на банките во однос на основното сценарио. „Се оценува дека растот кај депозитите годинава ќе изнесува 2,3%, наспроти оценката од 6% во основното сценарио“, пишува во најновиот извештај на НБМ. Во исто време, пристапот до кредити ќе стане потежок и поради очекуваното зголемување на каматите за задолжување во банките откако Народната банка пред три недели одлучи да ја зголеми

големување на кредитирањето

С Јована Јолеска Поповска,

генерален директор на ПроКредит банка

екое случување на политичко и економско поле има влијание на инвестициите на приватните фирми, и тие во бројни ситуации ги реобмислуваат или одложуваат плановите, но не престануваат да работат. Сепак, бизнис секторот знае дека треба да се реализираат започнатите активности, планови и испораки во било каква ситуација. Забавување на потребата за кредитирање нема. За 2016 година, планираме кредитен раст кај правните лица од околу 10%, кој во апсолутен износ изнесува 20 милиони евра. Наплатата на кредитите на бизнисите се одвива со нормален тек, благодарение на добро проценетите ризици при исплатените кредити. Процентот на нефункционални кредити на правни лица во ПроКредит банка заклучно со септември лани, е 3,37% во споредба со просекот на банкарски сектор од 11,69%.

основната камата од 3,25% на 4%. Дел од банките калкулираат, а некои од нив веќе ја известија јавноста дека ги зголемуваат и пасивните и активните камати за најмногу 0,5 процентни поени.

Спорни за наплата 488 милиони евра

Иако банкарите потврдуваат дека потешко ги наплатуваат

НИЕ СМЕ ВРСКАТА СО СИТЕ ДЕЛОВНИ ПОДАТОЦИ КОИ ВИ СЕ ПОТРЕБНИ

#1

ЗА БИЗНИС ИНФОРМАЦИИ

ЗА ПАМЕТНИ ДЕЛОВНИ ОДЛУКИ!

02 / 3117 100 info@targetgroup.mk www.targetgroup.mk

www.kapital.mk

Капитал број 865 27.05.2016

18

анализа

В Димитар Богов

гувернер на Народна банка

о услови на неизвесност, се очекува дека побарувачката на кредити ќе биде пониска при претпоставка за помала склоност за задолжување на приватниот сектор, заради влошените услови на пазарот на труд и послабиот раст на инвестициската активност. Понеповолни движења се очекуваат и на страната на понудата на кредити, при воздржување на банките од поголем ризик и помал раст на депозитите. Оттука алтернативното сценарио покажува помал кредитен раст од очекуваниот во основното сценарио (годишен раст од 3%, наспроти околу 7% во основното сценарио).

одобрените кредити, сепак статистиката до април не покажува драматично влошување на салдото на лоши кредити. Според податоците на Народната банка, до април спорни за наплата се вкупно 488 милиони евра. Од нив, 388,3 милиони евра се спорни за наплата од бизнис секторот, додека останатите стотина милиони евра од населението. Резултатите од стрес тестовите што ги спроведе Народната банка во третиот квартал лани, покажаа дека доколку се случи најлошото сценарио во економијата, дури третина од кредитите одобрени на приватните фирми би можело да станат спорни за наплата. Тоа значи дека банките не би можеле да наплатат од компаниите околу 775 милиони евра. По одделни сектори, најпроблематични за наплата би биле кредитите дадени на компании што се занимаваат со хотелиерство и угостителство, односно дури 42,8% од вкупните кредити, а според ова сценарио, инвеститорите во недвижности не би можеле да отплатат 42,7% од земените кредити. Состојбата кај граѓаните е подобра споредено со бизнис секторот. Лошите кредити дадени за населението според најлошото можно сценарио би се искачиле од 5,6% на 20,2%. Најпроблематични кај населението би станале автомобилските кредити, со удел на лоши кредити од 38,8%. nnn

Реакција

Во врска со анализата објавена во Капитал број 864, на ден 20.05.2016 г., со наслов „Секоја втора компанија работи полошо од лани, кризата се продлабочува!“, во која е објавено дека приходите на ОКТА АД – Скопје во првиот квартал се намалени заради помалата продажба, од компанијата појаснуваат дека продадените количини се поголеми, а не помали како што стои во текстот, а намалувањето на приходите се должи на намалените цени на нафтените деривати. “Би сакале да истакнеме дека компанијата бележи значаен пораст на количините продадени на домашниот и странскиот пазар. Во првиот квартал од 2016 година, продажбата на домашниот пазар е зголемена за 24%, споредено со истиот период во 2015 година. Што се однесува до извозот, продажбата е зголемена за 82% во однос на извозните количини остварени во првиот квартал од 2015 година. Како последица на падот на цените на нафтените деривати на глобалниот пазар, приходите од продажба во првиот квартал од 2016 година, се намалени за 10% споредено со истиот период од 2015 година. Сепак, ОКТА оствари уште еден последователен позитивен квартал токму како резултат на зголемената продажба на домашниот и странскиот пазар, заедно со поволните меѓународни цени и оперативните активности од првиот квартал од 2016 година, како и оптимизацијата на синџирот на снабдување. Растот на пазарот забележан во текот на последните девет месеци од 2015 година, се чини дека досега не е под влијание на неодамнешното комплексно политичко опкружување”, објаснуваат од ОКТА.

ИЗВЕСТУВАЊЕ Ве известуваме дека на 21. сесија на Клубот на истражувачите што ќе се одржи на 9 јуни 2016 година (четврток) во просториите на НБРМ, на 8 кат, со почеток во 14:00 часот, ќе бидат презентирани следниве трудови: l „Банкарски специфични и макроекономски детерминанти на нефукционалните кредити во Република Македонија: Компаративна анализа на кредитите на претпријатијата и домаќинствата", автор: Јордан Ќосевски; l „Детерминанти на структурата на капиталот на корпоративниот сектор: случајот на Македонската економија со панел податоци“, автор: Биљана Јовановиќ.

Ве молиме да го потврдите Вашето присуство на 21. сесија на Клубот на истражувачите најдоцна до 7 јуни 2016 година на тел. +389 2 3298 505 или на е-пошта: marketing@kapital.com.mk. Напоменуваме дека зачленувањето во Клубот на истражувачите е од отворен карактер и подетални информации можете да видите на следнава врска: www.nbrm.mk/Клуб на истражувачи.

Капитал број 865 27.05.2016

20

www.kapital.mk

Бизнис и политика

TTIP ќе мора уште да почека:

И во тајните преговори за слободна трговија меѓу ЕУ и САД црвените линии се сѐ уште „болдирани“ Потпишувањето на Трансатлантското трговско и инвестициско партнерство е далеку од амбициозно замислениот рок - пред претседателските избори во САД. Колку далеку, покажаа протечените документи што Greenpeace ги објави, каде се гледа колку се сè уште „болдирани“ црвените европски и американски линии. Во меѓувреме, наспроти тајноста на преговорите што ја одвраќа јавноста, Европската комисија настојува придобивките од TTIP да бидат што појавни, и во контекстот објавува резултати од истражувања/оценувања на влијанието што договорот ќе го има откако ќе стапи на сила Малмстром: Во ниту еден договор на ЕУ нема спуштање под европското ниво

www.kapital.mk

Капитал број 865 27.05.2016

21

П пишува:

Максим Ристески

maksim.risteski@kapital.mk

Поимите „тајност“ и „слобода“ на сè повеќе луѓе и од двете страни на Атлантикот им пречи што одат во иста реченица: САД и ЕУ со години тајно преговараат за слободна трговија преку Трансатлантско трговско и инвестициско партнерство (TTIP - Transatlantic Trade and Investment Partnership). Јавната поддршка за TTIP во Германија паднала од 55% во 2014 година, до 17% денеска, а во САД од 53% до 18%, посочи февруарското истражување на YouGov. Дури и пратениците на германскиот Бундестаг, кои од февруари имаат пристап до текстовите од преговорите, истиот можат да го остварат само во изолирана просторија на германското Министерство за економија, откако претходно ќе ги предадат приборот за пишување (ако носат таков) и електронските уреди, и прифатат да бидат под контрола на чувар во текот на двата часа колку што им е дозволено да останат со документите. Се разбира, тука е и обврската дека не смеат да објавуваат ништо од она што го прочитале. Довербата во безопасноста на TTIP, секако, не ја зголеми ниту проектот на противниците на договорот, Greenpeace, кои неодамна објавија 248 страници за кои тврдат дека се белешки од преговорите. Симболично, а контра нетранспарентноста на преговорите, еколошката организација доверливите документи ги изложи во стаклена читална блиску до Брандербуршката порта во Берлин, за секој заинтересиран да може да ги прочита и ако сака да ги фотографира истите. Дека причини за загриженост и тоа како има се покажа од реакцијата на официјален Брисел, упатена преку еврокомесарот за трговија, Швеѓанката Сесилија Малмстром,

која премолчно ја призна автентичноста на објавеното од Greenpeace, уверувајќи дека се работи само за консолидирани преговарачки текстови/материјали, а не за дефинитивни позиции на Брисел. Малмстром објави на својот блог дека „протекувањето“ на документите уште еднаш побарало да се повтори европската официјална позиција, дека „ниту еден трговски договор на ЕУ нема да го спушти нивото на заштита на потрошувачите, ниту безбедноста на храната и на животната средина - трговските договори нема да ги променат ЕУ-законите за генетски модифицираната храна или тоа како се произведува безбедно говедско месо или како се заштитува природата“. Со ова еврокомесарката се обиде да го намали просторот за конспиративни толкувања на „протеченото“, и уште еднаш да ги потенцира црвените европски линии, кои сè уште се толку „болдирани“ (како и американските) што потпишувањето на договорот е многу далеку од саканиот рок за лидерите на двете страни - пред претседателските избори во САД во ноември (Барак Обама се обиде да го даде клучното забрзување кога за целта на крајот на април отпатува на саемот во Хановер, кај факторот од европска страна, Ангела Меркел). Најдиректно колку е далеку крајното решение се виде од консолидираните

документи што ги објави Greenpeace - пришто консолидирани значи дека во еден текст се собрани предлозите/настојувањата на САД и на ЕУ. Според објавеното степенот на несогласувања е преголем за да се очекува и релативно брз договор. Така е во секторот земјоделие, каде моќните лобисти жилаво ги бранат привилегиите на двете страни, било преку царински тарифи, било преку регулации ... , што значи долги преговори за хормоните при товењето на американските телиња или за европското „географско потекло“. Кај козметиката европските правила не дозволуваат клинички тестирања врз животни. Овој пример е парадигматичен за разликите во бизнис филозофијата на двете страни - европската регулатива инсистира на превентивен пристап, односно, во Европа за да се продава одреден производ претходно мора да биде докажано дека е безбеден; во САД на пазарот може да се појави производ или услуга, и таму да остане сè додека при употребата не се докаже дека е опасен/опасна. Од тоа како ќе бидат „испеглани“ сите овие разлики ќе зависи дали ќе ги помине договорот сите филтри откако ќе го потпише Европската комисија - истиот треба да биде ратификуван од Европскиот парламент, од секоја од државите членки на Унијата, од Конгресот на САД.

www.kapital.mk

Капитал број 865 27.05.2016

22

Бизнис и политика

Добитници и губитници од договорот

Ако преговорите се тајни, Европската комисија настојува придобивките од TTIP да бидат што појавни, и во контекстот објавува резултати од истражувања/оценувања на влијанието што договорот ќе го има откако ќе стапи на сила. Текстилната индустрија, производството на моторни превозни средства, на пијалоци и на цигари, водениот транспорт и осигурувањето, се секторите од бизнисот во Европа кои најмногу ќе добијат од потпишувањето на TTIP. Губитници ќе бидат производителите на електрични машини, на обоени метали, на производи од железо и од челик, и некои делови од месната индустрија. Во однос на европските држави, TTIP ќе биде најкорисен за Ирска и за Белгија, а најлошо ќе се одрази на Малта и на Полска. Ова го покажува истражувањето на консултантската компанија Ecorys објавено од Европската комисија, а кое е дел од актуелното оценување на ефектите од договорот. Според истражувањето, потрошувачките цени во Европската унија ќе се зголемат за 0,3%, а просечната плата би требало да порасне за 0,5%. Ecorys не ги пресметал ефектите од намалувањето на нетарифните ограничувања во секторот на преработена храна, иако консултантската компанија смета дека тоа е значајно за да се процени користа од договорот за држави како Франција, Италија, Шпанија, Грција, Бугарија ... Очекувањата се овие држави значајно да го зголемат извозот на овој вид храна во САД. Ecorys не направил пресметки имајќи предвид дека преговорите за овој сектор се сè уште во рана фаза. Во пооптимистичко сценарио, што предвидува симнување на 100% на царините, 25% на нетарифните ограничувања и 50% од нетарифните ограничувања за јавните услуги, годишно БДП на ЕУ треба да расте за 0,5%, а на САД за 0,4%, во споредба со тоа каква би била ситуацијата без TTIP.

Притоа просечниот раст на приходите во ЕУ-домаќинствата се очекува да биде 0,4%, а во оние од САД 0,3%. Секако, врз база на овие резултати не може со сигурност да се зборува за ефектите од примената на TTIP, признаваат и од Ecorys. Се тврди дека сите домаќинства треба да имаат корист, но, најмногу оние на најбогатите, а најмалку на најсиромашните. Овие проценки се поради прогнозата дека вработените ќе имаат поголема корист од невработените и пензионерите, кои ќе се соочат со лесно зголемување, од 0,3%, на потрошувачките цени. Интересно е што истражувањето на Ecorys дало резултат и дека цените во САД нема да се променат. А платите, како што кажавме погоре, во ЕУ ќе пораснат за 0,5% во просек; во САД за 0,4% кај нискоквалификуваните работници, и за 0,3% кај висококвалификуваните. Кај структурните промени се вели дека истите повеќе ќе ги засегнат нискоквалификуваните работници, зашто кај нив ќе има поголем притисок за промена на работното место. Ако договорот се склучи, извозот на ЕУ ќе се зголеми за 8,2%, а увозот за 7,4%. Соодветните бројки за САД се раст од 11,3% кај извозот, а од 4,6% кај увозот. Значително ќе се зголеми двостраната трговија - ЕУ ќе извезува во САД за 27% повеќе, а САД кон ЕУ за 35,7% (повеќе). Моментално најголеми царини во ЕУ има за увоз на преработена храна од САД, а Американците најмногу ги царинат минералите што доаѓаат од Унијата. Потешко оди преговарањето за нетарифните ограничувања поради нивните специфики за секој сектор. Но, секторската анализа по држави покажува дека со примената на TTIP најдобро ќе поминат европските држави кои веќе имаат интензивни трговски односи со САД, како Ирска, Германија, Белгија, Холандија, Велика Британија (ако остане во ЕУ - ако не, ќе се надева на склучување добар договор со САД).

За источноевропските држави Америка е поважен партнер за извоз на услуги, а не на стоки. Овие држави речиси не инвестираат преку Атлантикот, а американските инвестиции кај нив се важни. Како што се спомена погоре, севкупно најмногу раце во Европа ќе се тријат од примената на TTIP во кожарската и во текстилната индустрија, производството на пијалоци и на тутун, кај моторните возила и облеката, поради конкурентската предност на ЕУ во однос на САД. Во овие сектори се очекува раст на производството од 1%. За разлика од нив, најпогодени ќе бидат производството на електрични машини (се очекува пад од 7,9%), потоа железото, челикот и обоените метали. Во истражувањето на Ecorys се опфатени и неколку прашања што доминираат како спорни во дебатата за ефектите од TTIP. Во однос на трудовите права ЕУ има ратификувано 8 конвенции на Меѓународната организација на трудот, а САД засега само две. Според истражувањето Американците тешко дека ќе потпишат нови конвенции, но и покрај тоа, ЕУ предлага договорот да вклучува конкретни обврски за трудовите стандарди, соодветни на потпишаните конвенции од официјален Брисел. Здравствената заштита во контекст на TTIP, која, исто така, е предмет на стравувања од европска страна, се разгледува низ призмата на симнувањето на царините што ќе доведе до раст на потрошувачката на цигари, на алкохол и на производи со шеќер, а ова најмногу би ги погодило домаќинствата со ниски приходи, вели истражувањето на Ecorys. Оттаму, сепак, забележуваат дека ЕУ-државите ќе имаат можност да применат мерки по сопствено видување за да ги ограничат ефектите од поголемата потрошувачка на ваков вид стоки. Во контекстот, иронично или не, се забележува и дека TTIP ќе има позитивен ефект врз цената на медицинската опрема, која ќе поевтини и за двете страни на договорот. nnn

„ттIP-leaks“: пристапот на ЕУ и на саД останУва нЕпрЕмостлив

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

СОВЕТИ ЗА БРЕНДОВИТЕ И НИВНИТЕ ПР СЛУЖБИ КОГА Е НАЈДОБРО ВРЕМЕ ДА СЕ ПОСТИРА НА СОЦИЈАЛНИТЕ МРЕЖИ?

БРЕНДОВИТЕ И СОЦИЈАЛНИТЕ МЕДИУМИ

МАКЕДОНСКИТЕ БИЗНИСИ И СОЦИЈАЛНИТЕ МЕДИУМИ

КАКО ДА СЕ БРЕНДИРА НА FACEBOOK, TWITTER, INSTAGRAM…

АДОРА FLATIRON СКОПЈЕ СВЕТСКИОТ СТИЛ НА ВРВНО УРБАНО ДОМУВАЊЕ ВО СКОПЈЕ АДОРА DIAMOND GARDEN СВЕТСКИОТ ТРЕНД НА ЗЕЛЕНО ДОМУВАЊЕ ВО МАКЕДОНИЈА “КАПИТАЛ“ НА ЗАГРЕБ БРЕНД ФОРУМ НЕ КУПУВАМЕ ПРОИЗВОДИ, ТУКУ БРЕНДОВИ!

Капитал број 865 27.05.2016

26

www.kapital.mk

Брендови

Маркетинг во вреМе на социјални МедиуМи

како се брендираат доМашните фирМи на Facebook, TwiTTer, insTagram…

Совет: Социјалните мрежи не и Служат на продаж

www.kapital.mk

Капитал број 865 27.05.2016

специјален прилог

27

дел од компаниите во македонија ја имаат сериозно сфатено комуникацијата на социјалните медиуми, и тоа се компании за кои што специјално ангажирани професионалци развиваат и продуцираат содржина која се однесува само за одредена социјална мрежа. сите знаат дека треба да имаат профил на Facebook, но на добар дел им служи за украс. маркетингот во основа е комуникација, па така и маркетингот на социјалните медиуми. основниот проблем што настанува е лошата комуникација – граматички грешки, лоши фотографии, неодговарање на прашањата, објави кои што пренесуваат погрешни вредности...

К пишува:

игор петровски

igor.petrovski@kapital.mk

Комуникацијата на социјалните медиуми е општо прифатена од македонските компании, сите сме сведоци дека скоро и да не постои бизнис кој нема своја Facebook страна. Дел од компаниите ја имаат сериозно сфатено комуникацијата на социјалните медиуми, и тоа се компании за кои што специјално ангажирани професионалци развиваат и продуцираат содржина која се однесува само за одредена социјална мрежа, компании кои развиваат посебна стратегија за онлајн комуникација и кои одвојуваат буџети за поддршка на поставените цели. За да откриеме како функционира однесувањето на компаниите и брендовите во Македонија на социјалните мрежи, разговаравме со сопственици/менаџери на четири домашни агенции за дигитален маркетинг. Тоа се компании што нудат широк спектар на услуги од онлајн маркетингот, продолжена рака на своите клиенти, како што велат, во остварување на целта, а тоа е поблиската релација со публиката преку социјалните медиуми. Гоце Стојанов од агенцијата за дигитален маркетинг IVIL, вели дека пред сè, дигиталниот, онлајн маркетингот е во суштина класичен маркетинг, само прилагоден на новите технолошки трендови на комуникација.

“Многу бизниси мислат дека онлајн маркетингот ќе го употребат без да ги знаат основните маркетинг принципи. А, онлајн маркетинг е маркетинг во основа и тука важат истите принципи на маркетингот, како и пред 50 години. И тука треба да градиш или одржуваш бренд. Што се социјалните мрежи: интеракција со публиката, со потрошувачите. Како бренд, ако сте веќе етаблирани, вие сте создале одредена публика. Исто така треба да се обратите на публика и на социјалните мрежи“, смета Стојанов. Тој додава дека разликата помеѓу каналите преку кои брендовите комуницираат со публиката е во количините и квалитетот на содржините што се креираат. “Треба да се има посебен пристап за публиката на Facebook, Twitter...“. “Преку содржината која ја креираме пренесуваме одредена порака, се прави промоција на одреден производ/ услуга/бренд, но на посуптилен начин, индиректно, а притоа очекуваме публиката која ја чита/гледа содржината да почувствува одредена емоција и да се поврзе со брендот“, вели Ира Стефанов Бабиќ, основач и директор на агенцијата за дигитален маркетинг Brand Union. “Се разбира“, додава таа, “постојат и бизниси кои ги користат социјалните медиуми на многу погрешен начин, стерилно, информативно, некреативно, мислејќи дека Facebook или Instagram е уште еден медиум каде може да го објават својот флаер или видео спот, без при тоа да размислуваат во насока како да остварат комуникација и дијалог со својата целна публика. “

Facebook доминантен како канал за маркетинг комуникација

Нашите соговорници велат дека во Македонија Facebook има доминантна улога како канал на интернет комуникација

жбата, но со нивна помош може да ја зголемите

www.kapital.mk

Капитал број 865 27.05.2016

28

Брендови

М

Гоце Стојанов IVIL

ногу бизниси мислат дека онлајн маркетингот ќе го употребат без да ги знаат основните маркетинг принципи. а, онлајн маркетинг е маркетинг во основа и тука важат истите принципи на маркетингот, како и пред 50 години. и тука треба да градиш или одржуваш бренд. Што се социјалните мрежи: интеракција со публиката, со потрошувачите. Како бренд, ако сте веќе етаблирани, вие сте создале одредена публика. исто така треба да се обратите на публика и на социјалните мрежи.

Б ира Стефанов БаБиќ Brand Union

на компаниите и брендовите, иако самиот Facebook е само еден сегмент од успешна интернет маркетинг кампања. “Во последно време Instagram е интересен како можност за промоција, но сè уште е во повој и е интересен за одредени дејности, како модната индустрија, на пример“, вели Предраг Стојковски од агенцијата за дигитален маркетинг Nova Solutions. “Но, не треба да го заборавиме и YouTube, исто така моќна маркетинг алатка за промовирање“,

рендовите мораат да разберат дека социјалните медиуми се место пред сè за дружење, споделување на информации, но не и место каде треба да се пренесуваат директни маркетиншки пораки. За да можат брендовите да освојуваат нова публика на социјалните медиуми, мора да се постават пријателски и транспарентно, како и да ја пренесуваат својата приказна преку интересна и креативна содржина. добрата содржина која е интересна и релевантна за целната публика е основа за градење на блиски релации со публиката.

додава Стојковски. Според него, другите социјални мрежи, како Pinterest, Google+, Twitter , итн., немаат голем импакт од маркетиншки аспект, но индиректно може да придонесат кон подобро рангирање на брендовите на интернет пребарувачите. Но, голем дел од македонските бизниси сè уште се скептични кон социјалните медиуми , велат нашите соговорници. “Таму киснат невработени, деца, кој тоа ќе го гледа... се најчесто аргументите против користењето на социјалните мрежи“, вели Предраг Стојковски од Nova Solutions.

“Facebook страницата ја имаат колку да се рече и кампањата им се сведува на објавување информација за некаква промоција и сл. Од кога ќе почнат сериозна кампања, по одреден временски период самите го менуваат мислењето за социјалните медиуми. Покрај тоа што се зголемува видливоста на нивните производи, се добиваат нови соработници, нови добавувачи, нови клиенти“, вели Стојковски.

најголеми грешки

Вистинскиот рецепт за позиционирање на брендовите на социјалните медиуми е градење на вистинска и долгогодишна релација со публиката, велат нашите соговорници од агенциите за дигитален маркетинг. “Брендовите мораат да разберат дека социјалните медиуми се место пред сè за дружење, споделување на информации, но не и место каде треба да се пренесуваат директни маркетиншки пораки. За да можат брендовите да освојуваат нова публика на социјалните медиуми, мора да се постават пријателски и транспарентно, како и да ја пренесуваат својата приказна преку интересна и креативна содржина. Добрата содржина која е интересна и релевантна за целната публика е основа за градење на блиски релации со публиката. “, објаснува Ира Стефанов Бабиќ од Brand Union. Маркетингот во основа е комуникација, па така и маркетингот на социјалните медиуми. Основниот проблем што настанува е лошата комуникација – граматички грешки, лоши фотографии, неодговарање на прашањата, објави кои што пренесуваат погрешни вредности, итн. Не можете, да речеме, да комуницирате вредности на производи за здрава храна, ставени во контекст на фаст-фуд. Од агенциите за дигитален маркетинг велат дека најчеста грешка што ја прават компаниите е што допуштаат претставување на својот бизнис на социјалните медиуми да го прави нивен вработен, што на крајот резултира со неквалитетни содржини на социјалните медиуми кои

Капитал број 865 27.05.2016

30

www.kapital.mk

Брендови

Внимателно со “Влијателните“ на социјалните мрежи Суштинско е поврзувањето со т.н. инфлуенсери да е искрено и базирано на вредности или интереси кои ги делат влијателните и брендовите. доколку публиката почувствува дека станува збор за класичен маркетинг, каде личноста се обидува да продаде одреден производ или бренд, тогаш очекувано е публиката тоа да го отфрли и да не се постигне посакуваниот ефект.

П

озната личност – спортист, музичар, влијателен твитерџија и сл. – со еден свој коментар на социјалните мрежи може да донесе голема корист или да направи голема штета на некој бренд, компанија, итн. доколку целта е тие да се “изрекетираат“ на некој начин (познат е скорешниот пример на една “влијателна“ личност на македонската Фејсбук заедница како коментираше во негативна конотација за еден скопски ресторан, а истата таа личност во повеќе наврати става постови во промотивен контекст за одредени компании или институции). во последните две три години, во Македонија се забележува тренд на користење на овие т.н. инфлуенсери во промотивни активности. Сè во зависност што сака да се постигне со кампањата и дигиталните маркетинг агенции им сугерираат на компаниите да го искористат овој вид на промоција. “во светот инфлуенсерите се препознаени како ефикасен канал на комуникација. во Македонија инфлуенсерите се појавија пред 4-5 години, од редовите на луѓето што се стекнаа со најголем број следбеници на Twitter и сл., а во последните 2-3 години се користат за промоција. но, треба да се внимава што сака клиентот да постигне со кампањата, со користењето на инфлуенсери. За сега, странските брендови во Македонија повеќе ги ангажираат овие личности и тоа го прават на успешен начин.“, вели Стојковски од Nova Solutions. војдан Карапетковски од КАрА5 вели дека неретко погрешно се користи овој тип на маркетинг. “Повеќе се внимава на квантитетот на влијание на личноста отколку на квалитетот (поврзаноста на личноста со производот/услугата). Така на пример, се користат познати пејачи, спортисти и останати FB влијателни личности (по која и да е основа) за промоција на услуги и производи за кои што тие во суштина не би требало да имаат никакво влијание. има случаи каде што спортисти промовираат

компјутерски софтвер, пејачи зборуваат за градежни материјали, итн.“, вели Карапетковски. Тој додава дека овој начин на комуникација на вредностите на брендовите е всушност успешен “word of mouth” (од човек на човек) маркетинг , од лице кое што има кредибилитет да коментира за одреден производ или услуга, а за чие што мислење многу луѓе би се заинтересирале да го чујат. и ира Стефанов Бабиќ од Brand Union вели дека повеќе пати до сега предлагале на своите клиенти и спроведувале кампањи, во кои што било вклучено учество на инфлуенсери. “Примери се кампањата Шукар Чавела за Браво Кафе со Јована Тозија, видео рецептите #медоготви со Медо димовски, промоцијата на adidas Terrex преку видео тестирање на патиките на влијателни спортисти во планинско трчање, планинарење и возење велосипед, и многу други активности каде имало поврзување помеѓу влијателните и брендовите. “, вели ира, и додава дека при овој начин на промоција суштинско е поврзувањето да е искрено и базирано на вредности или интереси кои ги делат влијателните и брендовите. “доколку публиката почувствува дека станува збор за класичен маркетинг, каде личноста се обидува да продаде одреден производ или бренд, тогаш очекувано е публиката тоа да го отфрли и да не се постигне посакуваниот ефект. Кога кампањата и комуникацијата е поставена така да изгледа природно и во функција и на двете страни, тогаш и публиката поотворено ја прифаќа таквата соработка.“

www.kapital.mk

Капитал број 865 27.05.2016

специјален прилог

п

предраг стојковски Nova Solutions

оголем број на клиентите се скептични кон социјалните медиум, во смисла, ‘ таму се само неработници, деца, кој тоа ќе го гледа ‘… итн. Фејсбук страницата ја имаат колку да ја имаат и кампањата им се сведува на објавување каде ќе имаат одредена промоција и слично. од кога ќе се почне озбилна кампања, по одреден временски период и самите компании го менуваат мислењето за социјалните медиуми. имено покрај тоа што се зголемува видливоста на нивните производи, се добиваат нови соработници, нови добавувачи , нови клиенти.

што имаат спротивен ефект за самата компанија или бренд. “За тоа сме на крајот на краиштата и ние агенциите на пазарот, тоа е наша работа – да се грижиме присуството на брендовите во дигиталниот свет да биде квалитетно осмислено и реализирано.

31

р војдан карапетковски KARA5

Размислете дали би можел тој вработен, покрај извршувањето на секојдневните работни задачи, кои што многу често и не се поврзани со маркетинг, да осмисли медиумски план за самата компанија и маркетинг стратегија, да покаже чувство при изборот на фотографии, умешно

азмислете дали би можело едно лице, кое покрај извршувањето на секојдневните работни задачи, кои што најчесто и не се поврзани со маркетинг, да осмисли медиумски план за самата компанија, маркетинг стратегија, да покаже осет при избор на фотографии, умешно да пишува текстови, доволно добро да дизајнира објави и притоа да одреди и успешно да одржи начин на комуникација со клиентите која ќе ги задржи постоечките и ќе донесе нови на самата компанија.

да пишува текстови, доволно добро да дизајнира објави и притоа да одреди и успешно да одржи начин на комуникација со клиентите, што ќе ги задржи нив, а ќе донесе и нови за самата компанија“, вели Војдан Карапетковски, од агенцијата за дигитален маркетинг КАРА5. nnn

ɉɨɝɥɟɞɧɟɬɟ ɝɨ ɧɚɲɢɨɬ ɚɫɨɪɬɢɦɚɧ ɧɚ ɩɪɢɡɜɨɞɢ ɧɚ ɧɚɲɚɬɚ ɜɟɛ ɫɬɪɚɧɚ ZZZ VRIDVWXGLR FRP PN ɢɥɢ ɜɨ ɧɚɲɢɨɬ ɫɚɥɨɧ

www.kapital.mk

Капитал број 865 27.05.2016

32

Брендови Совети за брендовите и нивните ПР служби

Кога е најдобро време да се постира на социјалните мрежи?

А

мерикански Forbes во консултација со неколку светски познати агенции за дигитален маркетинг нуди практични совети за тоа кога е најдобар тајминг за компаниите, односно брендовите, да постираат содржина на социјалните медиуми.

За Instagram За Facebook XX Да се избегнуваат термините пред 8 ч. наутро и по 8 ч. навечер. Најударно време е помеѓу 1 и 3 ч. попладне со активности, ангажираност и расположение најголеми во четврток и петок, со „шпицот“ во петок попладне.

XX За брендовите, петоците генерираат 17% од сите лајкови, 16% од коментарите и 16% од “шерувањата“.

XX Анализата на Instagram податоците на Fortune 500 брендовите покажала дека најголема гужва на оваа мрежа се прави за време на работните часови. Постовите споделени помеѓу 3 ч. и 4ч. попладне предизвикуваат најмногу интеракција.

XX Среда се покажало дека е најдобар ден во неделата за постирање, иако предноста во однос на другите денови е многу мала.

XX Виде постовите пак, најдобри перформанси покажуваат надвор од работното време.

За LinkedIn XX LinkedIn е се разбира, спорт за во работно време. Активноста и “engagement” –от растат од 8 – 5 ч. од понеделник до петок, наутро и кон средина на денот.

XX Секој апдејт на статусот веројатно е дека ќе стигне до само 20% од вашата мрежа. Затоа, за да постигнете поголем досег, се препорачува да имате околу 20 квалитетни постови месечно.

За YouTube XX Време што треба да се избегнува за нови постови е од 5 – 6 ч. попладне. Најпогодно време пак, е од пладне до 3 ч. попладне.

XX Што се однесува на реакциите на гледачите, активноста расте во четврток, достигнува врв во сабота и почнува да опаѓа во недела попладне. Во работни денови ангажираноста расте откако ќе заврши работното време. Најлоши денови се понделник, вторник и среда.

Elegance is an attitude Simon Baker

The Longines Master Collection

www.kapital.mk

Капитал број 865 27.05.2016

34

Брендови За Twitter XX Најдобро време за ретвитови е после 3 ч. попладне, освен во петок. Најлошо време е по 8 ч. навечер, било кој ден. Најдобро време од сите е 5 ч. попладне.

XX За B2C (business-to-consumer) бизниси, најдобро време за твитање е за викенди и во средите.

XX За B2B (business-to-business) бизниси, најдобри денови за твитање се од понеделник до четврток.

XX Интересно, вработените користат Twitter најмногу додека се на работа. Учениците/студентите, исто така, најмногу твитаат додека се на школо/факултет.

Како светските брендови користат славни личности за маркетиншки пробив Under Armour стана познат по тоа што прво ја “украде“ културолошката стратегија на Nike, за потоа да направи своја уште подобра, пишува Harvard Business Review.

К

ампањата на брендот за спортска wличности – селебритис и културолошкото брендирање со цел да се креира содржина со импакт.

Under Armour стана познат по тоа што прво ја “украде“ културолошката стратегија на Nike, за потоа да направи своја уште подобра, пишува Harvard Business Review. Пристапот на Nike, што почна во 1970-те и стигна до совршенство во 1990-те, беше да раскажува стории за спортисти што ги надминале социјалните бариери со помош на својата силна волја и упорност. Но, пред десетина години Nike ја напушти оваа “и ти можеш“ идеологија и се посвети на брендираната содржина (branded content), правејќи забавни спортски филмчиња користејќи познати спортисти. Under Armour исто така загази во овие води, креирајќи впечатливи нови реклами, како што е “Protect This House“, што ја следеа истата идеологија и ги користеа социјалните медиуми.

Under Armour исто така го следеше Nike во промовирањето на ставот дека “уберкомпетитивноста“, традиционално поврзана со мажевноста, подеднакво се аплицира и на жените. Компанијата за таа цел снимаше видеа што прикажуваа женски спортистки. Најновиот напор, “I Will What I Want”, ги помести границите

Under Armour направи оригинална реклама со супермоделот Жизел разбивајќи ги општествените стереотипи

уште подалеку, со тоа што ги разбива стереотипите во областите каде што традиционалните идеали за женственоста сè уште владеат. Да ја земеме на пример рекламата со американската балетска ѕвезда Мисти Коупленд, која што пораснала во сиромаштија, со еден родител. Таа е атлетски градена со мускулесто тело, во професија каде што традиционално се бара поинаков тип на градба – слаби, тенки девојки. Under Armour направи видео за тоа како таа се издигнала над стереотипите (во видеото разбираме и дека била одбиена од балетско училиште затоа што наводно телото не и било воопшто соодветно за балет), каде што таа танцува во спортски градник и шорцеви што го откриваат нејзиното мускулесто торзо. Видеото пак со бразилската манекенка Жизел Бундшен исто така ја следи формулата за кршење на нормите, но овој пат зачинета со реакциите на т.н. crowdcultures како што ги нарекува HBR, односни нивниот одговор преку социјалните мрежи. Поранешната ѕвезда на Victoria’s Secret обично

е портретирана во рамки на гламурозниот свет на модните писти, забави и сл. Under Armour ги скрши овие рамки и ја постави Жизел во нешто што е во суштина стара реклама на Nike: бекстејџ видео во кое Жизел интензивно вежба кик-бокс. Ова веднаш ја разбранува публиката: спортските фанови беа цинични, фановите на Жизел љубопитни, луѓето од модата збунети, а феминистките просто го обожуваат видеото. Маркетинг агенцијата на Under Armour ги собра сите тие коментари од социјалните мрежи и дел од нив проектираше на ѕидовите зад Жизел. Па, така видеото всушност ја прикажува Жизел, испотена, како напорно удира по вреќата, игнорирајќи ја сета таа дигитална дискусија што се случува околу неа: “Дали позирањето сега е спорт?“, “Таа не е дури ни убава“, “Кој е нејзиниот спорт, смешкањето?“, “Држи си се до манекенството, срце“....

Under Armour успеа затоа што иновираше со идеологијата – користејќи женски познати ликови провокативно да ги туркаат половите стереотипи и норми.

www.kapital.mk

Капитал број 865 27.05.2016

36

Брендови

Адора Flatiron Скопје Светскиот стил на врвно урбано домување во Скопје

В

рвното урбано домување што во срцето на македонската метропола го донесе Адора Flatiron Скопје, се должи на повисокиот и поквалитетен стил на домување, вообичаен за развиените метрополи, што го нуди овој комплекс. Покрај ексклузивните деловни простории на приземјето и мезанинот, модерните станови на 16 катови и луксузните пентхауси со прекрасен панорамски поглед кон главниот град, до кои се стигнува со седум експресно брзи лифтови, овој нов маркантен урбан симбол на Скопје е уникатен по внимателно дизајнираната внатрешност. Централно место во објектот има

внатрешниот атриум, застаклен двор со изобилство на природна светлина и циркулација на свеж воздух во целиот комплекс, естетски обликуваниот и осветлен влезен хол со луксузен декор и внимателно осмислените заедничките содржини за станарите, а посебен впечаток оставаат амбиентално осветлените модерни ходници кои водат до домовите и ноќната илуминација на комплексот. Атрибутите својствени за брендот Адора инженеринг, кој е препознатлив по докажаната асеизмичка стабилност, високиот квалитет на домување по меѓународни стандарди и сертифицираната енергетска ефикасност А класа, во комлексот

БРЕНД ПРОИЗВОДИТЕ “АДОРА FLATIRON СКОПЈЕ“ И “АДОРА DIAMOND GARDEN“ НАГРАДЕНИ СО СВЕТСКОТО ПРИЗНАНИЕ THE BIZZ 2016 ВО МОНТЕ КАРЛО ЗА ИНОВАТИВНОСТ ВО СТИЛОТ И КВАЛИТЕТОТ НА ДОМУВАЊЕТО

Адора Flatiron Скопје особено внимание посветивме на одличната звучна изолација до 63 db, што е 80 % над македонските стандарди, постигната со иновативен повеќеслоен ѕид и осветлувањето на заедничките делови со фотоволтаици, кои не зависат од јавното осветлување, штедат енергија и нема посебни сметки за струја.- вели д-р Драгана Чифлиганец, извршен директор на Адора инженеринг, за која вистински успех е да се задоволат потребите, желбите и вкусовите на купувачите, што својата доверба ја подариле со изборот на нов дом на докажаниот градежен бренд Адора инженеринг. nnn

Престижната награда The BIZZ 2016, Монте Карло, Монако, Адора инженеринг ја доби за иновативниот стил и квалитет во домувањето во најновите бренд производи на компанијата, комплексите Адора Flatiron Скопје и Адора Diamond Garden. Ова светско признание, е една од најзначајните награди која им се доделува на водечките компании, двигатели на развојот на бизнисот на национално и глобално ниво од врвни професионалци на Светската бизнис конфедерација, која има 3.000 членки од над сто држави. „Светската бизнис награда The BIZZ 2016 се должи на оригиналната иновативност што во стилот и квалитетот на домувањето,

Адора Diamond Garden Светскиот тренд на зелено домување во Македонија

С

о најновиот објект Адора Diamond Garden Адора инженеринг за прв пат го воведува зеленото домување во Македонија. Овој станбено-деловен комплекс на атрактивна локација во Скопски Карпош, Тафталиџе има уникатна архитектура инспирирана од зелениот дијамант, со многу стаклени површини и дијамантски структурни црти, што со изобилство на природна светлина и пријатен поглед им даваат посебен стил и луксузност на становите на аглите и тие на поголема висина, од кои се гледа убава зелена панорама и се чувствува пријатниот воздух кој доаѓа од Водно. Посебност што ја одбележува внатрешноста на објектот се двата централни атриуми од кои зрачи изобилство на природна светлина

и продира свеж воздух во објектот, чија ексклузивност се зелените градини кои се протегаат долж целата внатрешна висина на објектот, што на станарите и на посетителите им создава чувство како да престојуваат во вистински зелен рај во урбаната зона на Скопје. Во креирањето на иновативните содржини на најновите комплекси освен нашите искусни архитекти, ангажирани се и реномирани дизајнери од европските држави кои внесоа нови современи трендовски елементи, што стилот на домување од развиениот свет го доближија до македонските граѓани, со што како водечки бренд во високоградбата во Македонија ги менуваме сваќањата и навиките, а културата на домување ја подигнуваме на повисоко ниво. – вели Душко Чифлиганец, заменик генерален

директор на Адора инженеринг, кој смета дека најголемата придобивка од иновативноста во квалитетот и стилот во домувањето, што на Адора инженеринг и ја донесе интернационалната награда The BIZZ во Монте Карло, ја имаат купувачите кои и во Македонија ги уживаат светските придобивки на квалитетното и иновативно домување. Адора инженеринг во 14 годишното постоење како најуспешен градежен бренд во високоградбата има добиено четири интернационални и 20 национални награди, кои се поттик компанијата да продолжи да ја движи напред целата индустрија на високоградбата во Македонија со имплементирање на светските стандарди и актуелни трендови во изградбата на домовите, како најмудра инвестиција со трајна вредност за граѓаните. nnn

www.kapital.mk

Капитал број 865 27.05.2016

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

Адора инженеринг ја воведе во новите комплекси Адора Flatiron Скопје и Адора Diamond Garden, на креативниот дизајн на објектите за висок урбан стил на живеење, внатрешното уредување со концепт на атриуми, амбиеталното осветлување и заедничките содржини, што на станарите им нудат чувство на интимност и топлина. Признанието е уште една потврда дека освен домашната и меѓународната јавност ги препознава и валоризира предностите што со постојаните иновации во домувањето ги нуди Адора инженеринг и по разумни цени им ги прави достапни на граѓаните на Македонија.“ - вели проф. д-р Ванчо Чифлиганец, генерален директор на Адора инженеринг кој наградата ја доживува како значаен успех на тимот на компанијата, деловните партнери, купувачите и на Република Македонија. 

37

www.kapital.mk

Капитал број 865 27.05.2016

38

Брендови

пет правила за успешно брендирање на социјалните медиуми Ако сакате да направите квалитетна конекција со вашите потрошувачи преку социјалните медиуми, еве пет стратешки чекори препорачани од Entrepreneur.

1

Бидете транспарентни и искрени

Првата и можеби најважната стратегија за привлекување внимание на социјалните мрежи е да се биде транспарентен. Транспарентноста и автентичноста се клучот за хуманизирање на вашиот бренд. Искреноста е битна, дури и ако тоа значи дека треба да ги признаете своите слабости и спремноста да учите од грешките. Зошто? Затоа што потрошувачите во принцип се скептични и редовно ја преиспитуваат автентичноста на содржината постирана онјалн. На пример, истражувањето на ИТ компанијата Adobe спроведено во декември 2015-та покажало дека 61% од американските потрошувачи преиспитуваат дали и новински напис е непристрасен, а не пак брендирана маркетинг содржина. Брендовите што премногу промотивно се однесуваат на социјалните мрежи, се неискрени или преокупирани со самите себе ќе имаат проблеми да допрат до поголем број потрошувачи. Да се биде транспарентен покажува дека сте ранливи, а ранливоста гради хумана релација, односно доверба.

2

Градете позитивно искуство на брендот

Потрошувачите ги базираат своите купувања врз перцепцијата на брендот. Како компанијата ќе се гледа и сфати од страна на публиката е мотивирачки фактор што многу често е поважен одошто квалитетот на производот. Обично ги прашуваме своите пријатели, читаме критики, дури и своите контакти на социјалните мрежи ги контактираме за совет пред да донесеме одлука за некакво купување. Речиси 90% од купувачите ги читаат коментарите од други кога купуваат онлајн. Позитивното искуство пренесено од човек на човек може да направи поголем ефект одошто некаква дизајнирана кампања.

3

Фокусирајте се на пријателите

Факт е, луѓето веруваат на луѓе. И луѓето купуваат од луѓе, не од брендови. Еден од најлесните начини да се поврзете со целна група од публиката е да најдете некој популарен член на социјалните мрежи да го претстави вашиот производ или услуга. Автентично, се разбира – погледнете под

бр.1). Т.н. инфлуенсери имаат голема моќ кога станува збор за маркетинг промоција. Дали тие ќе фаворизираат нешто или не, многу ќе влијае врз одлуката на потрошувачите да купат. Зборувајте со вашите потрошувачи не преку вашиот бренд, туку преку нивните пријатели со кредибилни препораки. Ако некој сподели позитивно искуство со вашиот бренд со своите пријатели на социјалните мрежи, ефектот може да биде многу поголем одошто традиционалниот адвертајзинг.

4

Градете подлабока, полична и похумана врска со вашите потрошувачи

Потрошувачите се насекаде по социјалните мрежи. Иако постојат повеќе начини за интеракција, ќе се издвојат оние брендови што ќе ги насочат своите потрошувачи на вистинската платформа, на вистински начин, креирајќи искуства за паметење. Да се биде прониклив значи да знаете каде вашата целна група го минува времето. Но, тоа е само првиот чекор, затоа што на успешните брендови не им е доволно само да разберат каде им се потрошувачите, туку ќе знаат и како да се поврзат со нив начин што ќе има смисла. На пример, повеќето брендови знаат дека видеото е голема работа на социјалните мрежи. Но, видео што е лесно и брзо за гледање е вистинскиот предизвик. Претходно споменатата студија од Adobe покажала дека кога потрошувачите имале само 15 минути за консумирање на некоја содржина, 63% од нив би претрчале преку повеќе написи за најновите трендови, на пример, одошто да читаат некоја подолга анализа, додека 57% попрво би гледале видео за некоја важна вест, одошто да ја читаат веста.

Голем број потрошувачи, особено т.н. генерација “милениумци“ (родени помеѓу 1980 -2000) поминуваат многу време на апликациите за кратки пораки како WhatsApp, Snapchat и др., со што креираат потреба од персонална содржина што е повеќе во контекст “еден кон еден“ одошто “еден кон многумина“. Релативно малку брендови откриле најдобар начин за користење на овие платформи . Најуспешните примери пробаа со развој на “зад сцената“ содржина (прошетка низ компанијата, еден ден со вработените и сл.) со тоа што ќе стават реални ликови и значајни моменти за компанијата пред своите потрошувачи. Така се развива подлабока, повеќе лична и похумана врска со потрошувачите со помош на овие платформи.

5

Сфатете ги технолошките трендови

На крајот, потрошувачите што најмногу време поминуваат на социјалните мрежи, се од помладата генерација (претходно споменатите милениумци). Тие се веќе обилно “дигитализирани“ и наскоро ќе бидат донесувачи на бизнис одлуките во овој свет. Отсега натаму тие ќе очекуваат брендовите да бидат поврзани, што значи ќе очекуваат не само креирање mobile commerce искуства туку и мултиканален пристап. На пример, малопродажен трговец може да има физичка продавница, вебсајт и мобилна платформа, а потрошувачот да може да го почне купувачкиот процес на еден канал и да го заврши на друг. Во меѓувреме, дигиталниот купувач ќе остави трага секаде кај што пребарувал, што ќе му овозможи на трговецот да има широк поглед на неговите купувачки навики и ќе доведе до поголема персонализација. nnn

Клучни зборови: транспарентност, персонализација, мултиkанален пристап

www.kapital.mk

Капитал број 865 27.05.2016

40

С

Брендови

Седмата меѓународна конференција на регионалниот деловен клуб Бизнис клуб, каде што основач е и Капитал, се одржа неодамна во Загреб, во организација на тамошниот Привредни вјесник. Повеќе од 400 учесници, сопственици на компании, директори и експерти се обидоа на панелите и работилниците да одговорат на повеќе прашања поврзани со брендовите: нови и стари, глобални и локални, се работи ли за нив или тие се градат, што ја чини една држава или град бренд, каде се тука стартапите... Клучното прашање за оние што имаат свои брендови е како да се опстане, да се биде подобар и конкурентен, е мислењето на потпретседателот на хрватски Агрокор, Анте Тодориќ. “Тоа е прашање со кое што одиме да спиеме и се будиме. Да се биде успешен како Бајадера, Домаќица или Виолета, доказ е дека може да се успее во регионот. Светот е многу поконкурентен и сите смислуваат нови идеи, а она што треба да се прашаме е – каде одат нашите брендови во иднина“, додаде Тодориќ. Сè околу нас е брендови, но често не ги нарекуваме така, истакна потпретседателката на Хрватската стопанска комора, Мирјана Чагаљ. “Се брендира сè - од држава, град, преку производ, компанија, па сèc до личност. ХСК работи токму на тоа да им помогне во брендирањето на националните производи. Преку ознаките за квалитет и изворност што им ги доделуваме на производите, го истакнуваме нивниот квалитет и добиваме лојалност од потрошувачите“, истакна Чагаљ.

Новите може да учат од старите екс- Ју брендови

На Загреб бренд форумот беше претставена и анализата на регионалната поврзаност на брендовите спроведена на подрачјето на Словенија, Хрватска, БиХ, Србија и Македонија, за што говореа претставници од агенциите Ипсос Адриа и Медиана. Од перцепцијата на потрошувачите анализарана е и споредена силата на локалните и глобалните брендови во регионот, а опфатени се околу 70 категории на производи. Резултатите покажуваат доминација на т.н. екс Ју брендови на целиот простор од поранешната федерација. “Добиените резултати покажуваат дека поранешниот југословенски пазар за она време бил маркетиншки добро третиран.

“Капитал“ на Загреб бренд форум

Не купуваме производи, туку брендови!

Бидете храбри во создавањето на брендови и размислувајте надвор од вообичаените рамки. За негово успешно креирање потребен е маркетинг, комуникациска стратегија, да знаете да ги користите податоците што ги поседувате и еднакво добро да го познавате сопствениот производ, беше една од препораките на ЗБФ. Доказ за тоа е фактот што највредните брендови преживејаа и по 25 години и сите настани што не одеа во прилог на нивниот развој. Тие ги уважуваат сите современи методи, модерната технологија, како и фактот што во тогашните услови не постоела денешната конкуренција, секако дека и сегашните производители би имале што да научат за изградбата на бренд од тоа време“, оцени Анте Шалиновиќ од Ипсос Адриа. Минчо Јорданов, сопственик на повеќе компании од различни сектори во Македонија, го истакна значењето на поврзаноста на брендот на компанијата и личниот бренд на водечките луѓе. Укажа и на конкретната економска корист што би можела да ја донесе регионалната соработка во многу дејности, почнувајќи од брендовите во секторите градежништво до прехрана, а со цел настап на пазарите од регионот, но и на трети пазари. Во прилог на таа иницијатива, Денис Матијевиќ, сопственик на АгроФруктус групата, нагласи дека

поединечно, сами, сме премали пазари. “Без соработка, нема да успееме во борбата со големите светски компании“, рече тој. Мујо Селимовиќ, сопственик на МИМС Група од Сараево, нагласи дека на перцепцијата на брендот, барем кога е во прашање пазарот на БиХ, сè уште силно влијае потеклото на производот. Кога се работи за одржување на стар бренд, го наведе примерот на Саревското пиво, еден од производите на МИМС. “На сопствена кожа почувствувавме колку неработењето на брендот може да резултира со штета по него, без оглед колку е стар и познат. Со години ја запоставувавме работата на брендот Сараевско пиво, а тоа доведе до превласт на странските пива на нашиот пазар. Откако во 2014 се позанимававме со јакнење на сопствениот бренд, веќе следната година имавме 30% поголема продажба, а тој тренд продолжи и во првите три месеци годинава. Треба ли нешто повеќе да се каже за значењето на брендот?“, заклучи Селимовиќ. nnn

Клучно прашање: Каде одат регионалните брендови во иднина

www.tiguan.com

СУВЕРЕНО ДО ЦЕЛТА! Новиот TIGUAN.

Со новиот Tiguan ќе уживате во планинските предели со поглед којшто го одзема здивот, или пак суверено ќе возите по блескавите булевари и улици на секоја метропола. Без разлика на дестинацијата, со новиот Tiguan ќе пристигнете со стил.

Volkswagen Порше Скопје бул. Босна и Херцеговина 4, 1000 Скопје 02-26 26 266 / 02 / 26 26 466

АБ Ауто ул. Гоце Делчев бр. 107 2400 Струмица 034 325 443 / 034 325 443

АЛ & ДО Охрид Св.Еразмо Оровник-Дебарца 6000 Охрид 046 261 599 / 046 262 374

БИС Ауто Краварски пат бб 7000 Битола 047 236 314 / 047 231 507

Делукс Ауто ул. 500 бр.55, 1300 Куманово 031 444 999

Колевски Палмиро Тољати бб 1000 Скопје 02 521 454 / 02 25 21454

Старт ул. Борис Кидрич 1, 1442 Демир Капија 043/366-207; 366-504

Центрум Маршал Тито бб 1200 Тетово 044 351 333 / 044 351 335

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

Продажба и дистрибуција

10 Јуни

2016

Господари на трговските полици Почнувајќи како мали трговци и дистрибутери, изминативе 20-тина години неколку компании во Македонија пораснаа во вистински гиганти на пазарот, мерено според нивните приходи и добивки. Само за илустрација, меѓу 15-те најголеми фирми во земјава според остварените приходи, три се во секторот трговија и дистрибуција. Во специјалниот прилог “Продажба и дистрибуција: Господари на трговските полици“ ќе анализираме кои се најголемите играчи во овие бизнис сектори и како тие се трансформираат во согласност со новите технолошки трендови и променетите навики на потрошувачите. Од разговорите со водечките луѓе во овие компании, но и нивните клиенти и соработници, ќе направиме увид во тоа што значи да се биде одговорен за редовно снабдување на граѓаните со сите стоки за широка потрошувачка.

Во специјалниот прилог што ќе излезе на 10.06.2016, меѓу другото, ќе анализираме:

l Кој е кој меѓу трговците на мало и големо: ги рангираме најголемите играчи l Производители Vs трговци: кој ги диктира условите на пазарот l Иновации во синџирот на снабдување колку тие се применуваат кај домашните трговци и дистрибутери l Од прва рака со сопствениците/менаџерите на најголемите малопродажни синџири и дистрибутивни компании l Топ 5 глобални малопродажни трендови во 2016

Повеќе информации во врска со прилогот и за претставување во истиот можете да добиете на е-мail: marketing@kapital.com.mk l gordana.mihajlovska@kapital.mk или на телефонскиот број ++ 389 2 3298 505

Лицe за контакт:

ГОРДАНА МИХАЈЛОВСКА

www.kapital.mk

Капитал број 865 27.05.2016

специјален прилог

43

КРЕАТИВА.инк: Го создадовме првиот македонски бренд на компатибилни тонери

ЗошТо дА плАќАТЕ посКАпо?

инк премиум ви нуди Гарантиран квалитет и одлична цена

Квалитетот на компатибилните тонери кои се увезуваат на македонскиот пазар е далеку од потребните стандарди. Затоа, произведовме палета со најголем избор на инк премиум тонери - најдобра вредност за вашите пари.

К

РЕАТИВА.инк во соработка со една од најдобрите македонски маркетинг агенции “Division”, после повеќе од 2 години работа го создадоа првиот и единствен македонски бренд на компатибилни тонери “Инк Премиум” - “Ink Premium“. Додека екипата од ”Division” работеше на дизајнот, КРЕАТИВА.инк склучи договор со најквалитетните светски фабрики за производство на компатибилни тонери, потпомогнати од одредени светски институти за квалитет. Самиот процес на создавање бренд со кој се пробиваме истовремено и на странскиот и домашниот пазар е доста комплексен и бара труд, фокус и посветеност. Далеку од лесно и едноставно е да создадеш бренд, водејќи грижа и исполнувајќи ги светските стандарди за квалитет и истовремено да имаш конкурентна цена, како на домашниот

така и на странските пазари. Една од причините поради кои го создадовме Инк Премиум е тоа што квалитетот на компатибилните тонери кои се увезуваат на македонскиот пазар е далеку од потребните стандарди. Произведовме палета со најголем избор на тонери со гарантиран квалитет и одлична цена. Тонерите Инк Премиум се произведени како високо квалитетни компатибилни фабрички полнети тонери за сите видови брендови, еднакви по квалитет и број на страни како оригиналните и поефтини и до 80% од истите. Компатибилните тонери на КРЕАТИВА.инк се со премиум квалитет и се произведени по сите меѓународно признати стандарди (ISO9001, ISO14001, ISO19798, ISO19752, ISO24711 ISO24711, DIN33870, DIN33871, СE (EN550222/55024, STMC (ASTM 2036)) со цел да понудат 100% гаранција за

квалитетот. Секој тонер е поминат преку строгата селекција и ригорозен критериум на тестирање пред да биде пуштен во продажба. За разлика од полнетите тонери кои влијаат врз животниот век на принтерот и истите може да бидат штетни по здравјето на луѓето и влијаат врз респираторниот систем, компатибилните тонери на КРЕАТИВА.инк се во целост произведени согласно сите безбедносни стандарди за заштита на човековото здравје Бројот на задоволни корисници на Инк Премиум компатибилните тонери секојдневно расте. Во големата и брзо растечка референтна листа влегуваат многу клиенти и компании кои што претходно имаа проблем со високите цени, лошиот квалитет и услугата. Ние им помогнавме да ги намалат трошоците со користење на тонерите Инк Премиум. nnn

Капитал број 865 27.05.2016

44

www.kapital.mk

политика

национализmот низ европа % на гласовите што ги добиле од страна на националистичките партии во најновите национални избори во Европа

данска

21.0

германија 4.7

холандија 10.0

Франција 14.0

швајцарија 29.0

италија 4.0

Финска

18.0

шведска 13.0

словачка

8.0

унгарија 21.0

австија 21.0

грција

7.0

Може ли евРопа да плаМне во пожаР на нов фашизаМ?

Радикалната десница е бензин во огнот, не Решение за кРизата во еУ!

Факт: Финансиската криза од 2008-та го овозмо

www.kapital.mk

Капитал број 865 27.05.2016

45

С

Т Јан Пиекло

директор на „PAUCI” фондација за полско-украинска соработка, Краков

реба да се има на ум дека Русија ја користи секоја можност да ја слабее Европската Унија преку сите ранливи точки на коишто европските вредности се уште не заживеале или не се доволно цврсти. Затоа сега е пострашно отколку во 1939-та. Тогаш Москва помагаше. Сега им помага на радикалите, како да не е свесна какво чудовиште може да се изроди од тоа.

З пишува:

Катерина Синадиновска katarina.sinadinovska@kapital.mk

„Залудно е тоа искуство од коешто ништо не си научил“! - Волтер Кога ја кажал оваа мудрост, францускиот писател и филозоф сигурно не очекувал дека истата ќе биде и тоа како актуелна три века подоцна, на континентот на којшто и самиот творел. Хоророт предизвикан од фашизмот, тоа најголемо политичко зло случено на овие простори, како да не е доволен мотив за Европејците еднаш засекогаш да вдлабат во својата меморија дека некои идеолошко - политички флертови не завршуваат само со скршено срце и идеали, туку со неизбежна смрт на целото битие! А само седумдесетина години се поминати од тие монструозни политики коишто нанесоа огромни штети не само на Германија, туку на целото човештво, отворајќи политички, економски, социолошки, психолошки и пред се филозофски дилеми каква е всушност човековата природа. Алберт Ајнштајн вели дека нацизмот е апослутна инфантилност на човечкиот род, незрелост и сипаници во развојот на хомо-сапиенсот. Македонскиот филозоф, Ферид Мухиќ е поконкретен, па тврди дека животно што убива не може и не смее да стави придавка разумен

Моше Кантор

претседател на Европскиот еврејски центар

илно апелирам до сиот слободен, демократски свет и електоратот низ тие држави да стави прст на чело. Нетолеранцијата, конзервативноста, омразата, изолационистичките политики водат до крах. Неминовно. Денеска Евреите не се на таргет, но зарем мислите дека можеме да си дозволиме некои нови Евреи? Ако продолжи овој тренд, ако не се сосече сега, сите слободоумни луѓе се во ризичната група за отстрел.

К

Катарина Писарска

директор и основач на Европската академија за дипломатија

ога има политички или економски кризи, луѓето бараат прости одговори, макар биле и лага. Десницата е махер и за прости одговори и за лага. Во моментов во Полска сведочиме за подем на десните и радикално десните. Зошто сум загрижена? Многу едноставно, време е на силни геополитички потреси, Полска не е остров сам за себе, ние ги чувствуваме сите бури на релација ЕУ - Украина - Русија. А десницата никогаш не умеела да нуди решенија, особено не во време кога се потребни прогресивни идеи.

На прв поглед личи дека нудат атрактивни одговори за политичките проблеми актуелни во Европа денес, но доволна е мала политичка едукација за лесно да се сфати дека на крајот ништо од тоа што предложиле не е конструктувно решение, напротив - нивната реторика полна со омраза ги разделува луѓето, поттикнува насилство и одработува за агенда спротивна на европските вредности за човечки права и слободи. Тоа се десните радикали, политичарите коишто во последните години земаат замав во Европа. Нив, во оваа анализа Капитал ги опсервира и опишува и што е поважно, преку разговор со истакнати европски професори, дипломати и политички активисти, објаснува зошто е неопходно да им се застане на патот! („сапиенс“) во својот опис. Поентата е иста - стравотиите на фашизмот кога веќе се случија, мораа барем да обезбедат една гаранција - никогаш да не се повторат. Но, дали е така?

Идеални услови за продавање на радикална магла

Финансиската криза од 2008-та го овозможи воскреснувањето на десницата во Европа, па националистите и евро-скептиците се засилија дури и во една Франција, Данска, Велика Британија. Во Австрија, десничарската популистичка Партија на слободата двојно ја зголеми својата поддршка од само 11 % на 21 % во периодот од 2008-2013-та. Во Унгарија во 2014та екстремисттичката „Јоббик“ после партијата на десниот центар Фидез, стана втората најголема партија. Овие нешта можеби ќе останеа на ова ниво, но мигранстската криза и терористичките напади едноставно ја катапултираа идејата дека само цврсти националистички политики можат да ја спасат Европа. Она што е интересно е што за прв пат, нивен подем се забележува дури и во традиционално социјал-демократските држави како

Шведска или Финска. На пример, во еден момент, за време на регионалните избори во Франција 2015-та, изгледаше дека Националниот фронт ќе добие 6 од 12 региони во првиот круг на гласање. Левите и десните од политичкиот центар мораа да се обединат за да го блокираат овој подем на крајната десница, знаејќи кои би биле последиците. Но, самиот залет на крајно десните може да биде лакмус за да се согледа во кој правец се движи политиката во Европа. Под заканата за „исламизација“ на Европа, лесно се продаваат демагогии и политики на популизам, национализам и економска изолација, толку нетипични за векот во којшто живееме. Особено треба да се обрне внимание на Централна и Источна Европа, каде што корените на демократијата се се уште плитки, НАТО не е присутно, а руското влијание и тоа како се засилува. Плус, крајно десните партии во овој дел од континентот по правило се пооглеми радикали, антидемократи, автократи и националисти од нивните колеги од западот. Два клучни фактори се покажаа како одлична почва за раст на овие идеи. Прво, економската криза ги откри пукнатините

ожи воскреснувањето на десницата во Европа

www.kapital.mk

Капитал број 865 27.05.2016

46

политика

Идеолошки корени

А

Јарослав Качински, лидер на владејачката партија во Полска, на церемонија пред Претседателската палата, Варшава, февруари годинава. Неговата деснориентирана влада е обвинета дека применува автократски методи во владеењето со загрозување на медиумските слободи и демократијата Десната радикална и конзервативна партија Јобик (Движење за подобра Унгарија) пред десетина години имаше занемарлив рејтинг, но благодарение на стравот од мигрантската криза и бранот на национализам што ја зафати Европа таа сега е дел од унгарскиот параламент

Како изгледа просечен гласач на десните радикали?

Н

ивните гласачи во политичката наука се нарекуваат - „заостанати со модернизацијата“ , луѓе кои не умеат да се адаптираат на новите економски трендови. Имаат недостаток на работни вештини и способности, низок степен на економска мобилност, низок степен на образование, најчесто припаѓаат на работничката класа или се невработени и што е најкарактеристично, кога еднаш ќе се одлучат дека се гласачи на крајната десница - не го менуваат својот политички став. Слепо го следат и се верни на идеологијата, затворени за нови идеи, промени и развој. Религијата и националната припадност им се ѕвезди водилки. Не ги интересира прогрес на политичката мисла, демократија, слободи и права, напротив тие се ксенофоби, хомофоби, националисти и мразат се што значи промена. Мразат муслимани и евреи, црнци и азијати, ЛГБТ припадници, демократи и либерали, се што не се вклопува во нивниот мајнд-сет на едноликост. Меѓу нив има и мажи и жени, иако поголемиот број се сепак мажи. во способноста на ЕУ да ги менаџира негативните ефекти од овој економски бродолом. Германија ги натера Грција и Шпанија да ја проголтаат горката пилула - банкротот, а невработеноста почна рапидно да расте. Низ континентот се прошири сомнежот дека Европската Унија како идеја, но и како политичка творба не е способна да обезбеди добар живот. Иако, ова се сосема легитимни прашања кои секако треба да се дебатираат, крајната десница ги злоупотреби во креирање на атмосфера дека демократијата не е адекватен начин на владеење во вакви времиња.

Европа требаше да учи и од балканските „хитлеровци“

Овие десничари играа стратешки последната деценија го ставија превезот и се префрлија од отворениот расизам и ксенофобија, кон промоција на граѓанско општество обединето околу национални линии. Под маската на некакви патриоти, тие ја продаваат приказната дека ЕУ е

закана за националните суверенитети, а мигрантската криза им дојде како „кец на десетка“, отворајќи ги стравовите од „исламизацијата“. Милионите бегалци коишто веќе дојдоа во Европа (Сирија 2015-та) беа дополнителен аргумент зошто не ни требаат нови и дали воопшто Шенген политиката има смисла. Додека Европската Комисија ја форсираше политиката на заеднички и усогласен пристап за да се обезбеди Шенген зоната, многу држави се одлучија за нивна сопствена и дополнителна контрола на границите. (Унгарија изгради и ѕид) Во 2014-та анкетите покажуваа дека 4 од 10 Европејци сакаат порестриктивна мигрантска политика, (Pew Reaserch Center). Денеска нивниот број е 6. Негативните реакции на гласачите кон бегалците ги натераа и партиите од центарот да се приклучат кон овие методи, во страв од губење на поддршката. Кога „Движењето за подобра Унгарија“ познато како Јобик, со својата антиромска, антиеврејска, антиамериканска и проруска реторика

мериканскиот социолог, Даниел Бел го користи терминот „радикална десница“ за да ја опише антикомунистичката идеологија на сенаторот Јозеф Мек Карти во педесетите. Во Европа овој термин се користи за опис на постфашистичките партии и нивната ултранационалистичка реторика, оние политички остатоци кои и покрај поразот на фашизмот во четириесетите останаа верни на таа идеологија. Еден од првите политиколози којшто ја анализира радикалната десница е Ханз-Џорџ Бец, Германец, којшто проучува како и покрај сето зло нанесено од фашистите, оваа политика успева да преживее. Тој тоа го објаснува преку самата демократија и диверзификацијата на политичките сцени - повеќе партии оставаат простор дури и за вакви движења и секако „победносната формула“ - флоскулата слободен пазар. Каков парадокс, вели тој - овие изолационисти зборуваат за слободен пазар, а нивните политики се светлосни години далеку од тоа. успеа да обезбеди место во Парламентот, наместо на брза реакција од политичките фактори за негова маргинализација, наиде на отворена поддршка и подадена рака за соработка од Фидез на актуелниот премиер Орбан, стана јасно дека црвениот аларм одамна свири. Унгарија не е единствена. Вакви движења со иста застрашувачк агенда се во власта (а некаде ги имаат и клучните државни позиции) во Чешка, Словачка, Полска, Австрија, а силно растат и во Франција, Велика Британија, Германија. “За Балканот не треба ни да се зборува. Ако на просечен Французин можеш да му ја продадеш приказната дека вредносниот систем од 21 век не е добар и дека нам ни требаат авторитарни методи на владеење од пред два века, замислете колку е лесно истото да се стори со еден Србин, Македонец или Албанец, којшто во борбата по преживување, нема ни време ни намера да размислува за демократија, слобода, права, достигнувања, отворени граници, космополитизам“ вели за Капитал, Јан Пиекло, директор на полско-украинскиот центар за соработка, инаку поранешен новинар којшто известувал од војните во Југославија и одблизу ги следел настаните на Романската револуција во 1989-та. Како директен сведок на крвавите војни на Балканот во деведесетите, тој вели дека не можел ни да замисли дека дваесетина години подоцна на европско тло повторно ќе сведочиме на политики на национална и верска омраза и поделби. „Ве молам немојте да ми зборувате дека ништо не сме научиле од Втората светска

www.kapital.mk

Капитал број 865 27.05.2016

48

политика

војна. Не мора да одиме толку далеку. Еве ни се разните Милошевиќи, Туѓмановци, Изетбеговиќи, Чаушековци... Тоа се „хитлерите“ на нашата младост. И нив ли ги заборавивме? Не можам да се помирам како Европа не успева да го искорени и сотре ова зло и покрај сите трагедии низ годините“. Злото не е сотрено, а тие ликови и нивните политики се уште постојат. Гледајќи ја политичката сцена во Европа денеска, она што може да се заклучи е дека националистите од десните политички крила не се најбројни и најмоќни, но се доволно гласни да ја пореметат рамнотежата или барем спокојот на воспоставените вредности на модерното живеење. Тие се тука да ја попречат или дефокусираат дебатата, да инсталираат страв, да сеат предрасуди и да ги поларизираат општествата на „наши“ и „ваши“. За трагедијата да биде поголема, се поретко тоа го прават во рамките на идеолошка битка, а се почесто во борбата за власт и полнење на сопствените џебови. На модерниот свет останува да им се спротистави и да покаже колку е таа борба провидна. nnn

Зошто е неопходно Германија да остане на правиот пат?

Н

а 13-ти март, анти-имигранстаката партија „Алтернатива за Германија“ позната како АФД освои значителна поддршка на регионалните избори во Германија креирајќи една многу опасна атмосфера во Европа, оти ова не беше изолиран инцидент. Речиси истовремено воскреснаа овие политики во повеќе држави, „Златна зора“ во Грција, „Националниот фронт“ во Франција, „Народната партија“ во Словачка, „Јобик“ во Унгарија, сите овие крајно десни партии наеднаш станаа играчи на политичките сцени. Но, АФД го отвори најголемиот страв - што ако Германија, најмоќната држава во ЕУ, подлегне на овој тренд и покаже дека не расчистила со најмонструозниот режим на фашизмот. Фактот што ниту една политичка партија во Германија нема намера да коалицира ниту да ја поддржи оваа радикална струја влева надеж дека германското општество ќе опстане на својот цврст став виза ви десните екстремисти, макотрпно граден низ годините после Втората светска војна. Дополнително влева надеж што челичната Германка, канцеларката Ангела Меркел, во последно време е далеку од ксенофобичната позиција (добро се сеќаваме сите на изјавата дека мултикултурализмот во Европа е мртов), па во своите настапи е прв борец за европските вредности. Милионите бегалци згрижени токму од официјален Берлин се исто така солиден сигнал. Но, сепак треба да се биде внимателен, оти Германија е стожерот, а порастот на радикалите не е само европски туку ио светски феномен. Републиканците во САД преку претседателскиот кандидат Доналд Трамп покажаа дека и преку барата има „коњи за трка“ во ова лудило и општа регресија на политичката свест и култура.

Рок за пРијавување: 15 јуНи 2016

ИнстИтут КОнЦЕПт ОрганИЗИра КурсЕвИ ПО:

ОСНОВИ НА СМЕТКОВОДСТВО И СМЕТКОВОДСТВЕНА АДМИНИСТРАЦИЈА И НАПРЕДНО СМЕТКОВОДСТВО И СМЕТКОВОДСТВЕНА АДМИНИСТРАЦИЈА l јуни 2016 l во просториите на Институт Концепт, скопје КУРС ПО ОСНОВИ НА СМЕТКОВОДСТВО И СМЕТКОВОДСТВЕНА АДМИНИСТРАЦИЈА

Курсот е наменет за почетници во областа на сметководството, студенти и вработени лица коишто се на позиција сметководствена администрација, како и оние лица коишто имаат допирна точка со сметководство или пак сакаат теоретски и практично да го научат.

КУРС ПО НАПРЕДНО СМЕТКОВОДСТВО И СМЕТКОВОДСТВЕНА АДМИНИСТРАЦИЈА

Курсот е наменет за лица коишто имаат основни познавања во однос на сметководството и имаат потреба и желба истото да го надградат. Курсот изобилува со практична работа и примери коишто се со цел, полесно разбирање и изучување на материјата. За повеќе информации посетете ја нашата веб страна: www.koncept.com.mk

КОНТАКТ: м-р Ленче Зикова и м-р Бојана Делидинкова le-mail: institut@koncept.com.mk l 02 3216 962 l 02 3216 963

www.kapital.mk

Капитал број 865 27.05.2016

50

Свет бизнис и финансии

Светот се менува

Што ќе донесе четвртата индустриска револуција?

Глобално истражување на PricewaterhouseCoоpers (PwC): компаниите очекуваат дека четвртата индустриска револуција ќе доведе до значајни бенефити во поглед на намалување на трошоци, ефективност и профит; повеќе од половината предвидуваат поврат на вложувањата во рок од две години; потребата за ИТ експерти и сигурност на податоците се најголеми предизвици.

Тренд: Новата револуција ќе донесе 907 милијарди долари

www.kapital.mk

Капитал број 865 27.05.2016

И

51

Индустриските компании од сите сектори ширум светот ќе имаат многу работа кога е во прашање четвртата индустриска револуција (Industry 4.0). Спроведувањето на тој проект е во полн замав во целиот свет: отприлика третина од компаниите веќе ја оценуваат својата дигитализираност како висока, а се очекува таа бројка во просек да порасне од 33% на 72% во следните пет години. Лидерите помеѓу индустриските претпријатија ги дигитализираат темелните функции во своите интерни вертикални синџири на вредности, но и со своите хоризонтални партнери во снабдувачкиот синџир. Со тоа го подобруваат своето портфолио на производи со дигитални функции и воведување на иновативни услуги што се темелат на податоци. Компаниите од цел свет планираат на годишно ниво да вложат отприлика 5% од своите приходи од дигиталната продажба во дигитализација. Судејќи по испитаните економски сектори, 5% од приходите од дигиталната продажба е еднакво на инвестиции од 907 милијарди долари. Голем дел од тие вложувања ќе бидат насочени во дигитални технологии, како што се сензори или уреди за поврзување, потоа во софтвери и апликации. Компаниите вложуваат и во оспособување на вработените и ги поттикнуваат потребните организациски промени. Повеќе од половина од тие компании (55%) се претпоставува дека ќе го амортизираат тој трошок во рок од две годни. Тоа се резултатите од глобалното истражување на PwC, Industry 4.0: Building the digital experience кое е спроведено кај повеќе од 2.000 компании од девет економски сек-

тори во 26 земји. Испитаните менаџери процениле дека во текот на дигитализирањето. Трошоците ќе се намалуваат во просек по 3,6% годишно, а приходите ќе се зголемуваат во просек по 2,9%. Во апсолутни вредности, станува збор за 421 милијарди долари заштеда на трошоци и зголемување на приходите за 493 милијарди долари. „Компаниите очекуваат дека дигитализацијата ќе донесе огромни бенефити и поради тоа инвестираат големи износи. Нашето истражување покажа дека тој премин се случува во сите испитани земји во еднаква мера, а не само во индустријализираните земји“, изјави Reinhard Geissbauer, партнер во Strategy& што е дел од мрежата на PwC во Германија, одговорен за услуги поврзани со четвртата индустриска револуција. „Дури и да се оствари само половина од очекувањата кои се однесуваат на четвртата индустриска револуција, тоа во следните пет години темелно ќе го промени конкурентското окружување“, вели тој. По завршувањето на трансформацијата, успешните индустриски компании ќе станат вистински дигитални претпријатија во чија

Contact: 022/401-985 | 070/380-755

срж се физички производи унапредени на дигитален начин и иновативни услуги што ќе се темелат на податоци. Тие дигитални компании ќе соработуваат заедно со купувачите и добавувачите во индустриски дигитални екосистеми.

Аналитика на податоци – двигател на четвртата индустриска револуција

Повеќе од 80% од компаниите очекуваат во следните пет години аналитиката на податоците ќе имаат големо влијание на нивните постапки на донесување на одлуки. „Професионалната обработка на податоци овозможува целосен увид во употребата на производите и долгорочни односи со купувачите“, изјави Jesper Vedso, партнер во PwC во Данска и главен глобален експерт за четвртата индустриска револуција во секторот индустриски производи. „Аналитиката на податоците овозможува понатамошен развој на производите, а на компаниите им овозможува додавање на услуги и понуда кои совршено се прилагодени на потребите на нивните клиенти.

www.kapital.mk

Капитал број 865 27.05.2016

52

Свет бизнис и финансии

Недостаток на стручност: пречка на патот до четвртата индустриска револуција

Анкетираните компании сметаат дека проблем во спроведувањето на четвртата индустриска револуција не е толку купувањето на потребната технологија колку што е недостатокот на интерна дигитална култура, визија и оспособување, како и недостиг на експерти во областа. На пример, 40% од испитаните компании се потпираат на аналитичка стручност на поединечни вработени, но немаат специјализирани оддели за аналитика на податоците. „Разумно е да се изгради во претпријатието одредена стручност во областа на аналитика на податоците и дигитализирањето. За успешно спроведување на стратегијата на четвртата индустриска револуција не е доволно собирањето и проценката на податоците да се препушта на поединечни експерти“, изјави Reinhard Geissbauer. „За да би можеле да ги искористат тие податоци за донесување на одлуки, компаниите треба да имаат збирки на податоци, алгоритми и препораки за практични активности кои што ги подготвиле експертите“, изјави тој. Во истражувањето се наведуваат и други предуслови за успешна дигитализација со осигурување на безбедноста на податоците.

„Дигиталните екосистеми може да функционираат само ако сите чинители можат да сметаат на тоа дека нивните податоци нема да завршат во погрешни раце. За тоа се потребни значајни напори на компаниите, големи вложувања во безбедност и јасни стандарди за заштита на податоците“, изјави Geissbauer. Дигитализацијата има хоризонтален и вертикален учинок на синџирот на вредности. Тоа значи дека компаниите од една страна мораат подобро да ги интегрираат своите процеси и вертикално да го дигитализираат својот тек на податоци од развојот на производи, преку набавка па се до производство и транспортна логистика. Тоа од друга страна подразбира вмрежување со клучните добавувачи, купувачи и други партнери во синџирот на вредности, на пример решенија за следење на текот на производите. Се тоа значи дека компаниите мора да создадат сложени дигитални решенија. Освен тоа, претпријатијата развиваат нови производи и услуги со дигитално значење кои се провлекуваат низ целиот животен циклус на производи и со тоа овозможуваат близок контакт со крајните потрошувачи. Со тоа, вложуваат и во дигитални услуги и создаваат потполни решенија за релевантни екосистем на своите купувачи и тоа многу често во соработка со партнерите во синџирот на вредности.

Целите на дигитализацијата се разликуваат во одделни земји

Иако претпријатијата ширум светот продолжуваат со четвртата индустриска револуција, истражувањето укажува на регионализација на нивните цели: корпоративните групи во Јапонија и Германија најмногу ја употребуваат дигитализацијата за зголемување на својата ефективност квалитетот на производите. Во САД, постои тренд на развој на нови бизнис модели со помош на дигитална понуда на услуги, како и дигитално нудење на тие производи и услуги што е можно побрзо. Производствените компании во Кина фокусирани се јакнење на позицијата во однос на меѓународните конкуренти преку намалување на трошоците. „Нашето истражување покажува дека поголем дел од регионот во рок од пет години ќе биде на исто ниво на дигитална интеграција иако некои земји како што се Јапонија, Германија и САД, сепак предничат во тоа. Наместо да го подели регионот, очекуваме дека четвртата индустриска револуција посилно ќе ги поврзе компаниите и земјите па со тоа дури и да ја забрза глобализацијата“, изјави Vedso. nnn

www.kapital.mk

Капитал број 865 27.05.2016

54

лидери

реид Гарет Хофман основач и извршен директор на Linkedin

дружи се со луѓе кои се тоа што сакаш да бидеш

р

ичард Гарет Хофман е основач и извршен директор на познатата професионална мрежа Linkedin. нето вредноста на Хофман се проценува на 4.7 милијарди долари, а се наоѓа на 341 место од листата најбогати луѓе во светот. еве дела од неговиот совети за тоа што треба да направите за да бидете успешен претприемач.

Еден од предизвиците при вмрежувањето е што сите мислат дека се сведува на директно обраќање на непознатит. Всушност, станува збор за вмрежување со луѓе кои веќе имаат силна доверба во тебе, кои знаат дека си посветен, паметен, тимски играч, токму тие се тие што можат да ти помогнат.

Вие треба постојано да се надградувате и инвестирате во вашата иднина.

Вашата мрежа се луѓето што сакаат да ти помогнат, и луѓето на кои ти сакаш да им помогнеш, и тоа е навистина моќно.

Ако не се срамите од првата верзија на вашиот продукт, тогаш сте го лансирале предоцна.

Најбрзиот начин да се промениш себе си е да се дружиш со луѓе кои веќе се тоа што ти сакаш да бидеш.

Грижите за приватноста веќе стануваат надминати проблеми. Да се биде претприемач, односно да се стартува компанија е како да се фрлите себе си од ендек и да составувате авион додека паѓате .

Сите луѓе се претприемачи не затоа што тие треба да започнат компанијата, туку бидејќи волјата да се креира компанија е кодирана во самиот човек.

Ќе се изненадите колку вредни се вашите вештини за оние што воопшто ги немаат.