888 kapital magazin

ИНТЕРВЈУ

АНАЛИЗА

ПРОФИЛ

БЕТ МИКЕЛС експерт за франшизинг

ИНВЕСТИЦИСКИТЕ ФОНДОВИ ОЧЕКУВААТ ПРИНОСИ И ДО 20%

ДМИТРИС КОНДОМИНАС СИТЕ БИЗНИСИ И ВРСКИ ВО МАКЕДОНИЈА

Сите ние живееме во време кога ...само идејата е Капитал, сè друго е пари...

WWW.KAPITAL.MK

COVER STORY:

МАКЕДОНСКА СТАРТАП СЦЕНА КОИ СЕ, ШТО РАБОТАТ, КАКО СЕ ФИНАНСИРААТ...?

ШТО МОЖЕМЕ ДА ОЧЕКУВАМЕ ОД ИЗБОРИТЕ НА 11 ДЕКЕМВРИ? ЗАВРШУВА ПРЕДИГРАТА, ЗА СТРАНЦИТЕ ИЗБОРИТЕ СЕ ПРВ ЧЕКОР ОД ИЗЛЕЗОТ ОД КРИЗАТА БРОЈ 888 | ЦЕНА 100 ДЕН.

4 НОЕМВРИ 2016 | ПЕТОК | ГОДИНА 18

ИЗБОРИ САД: КАКО ЌЕ РЕАГИРААТ ПАЗАРИТЕ?

3

Капитал број 888 04.11.2016

СОДРЖИНА

16 04

PROFILE

06

НАВИГАТОР

08 16

И Романија ќе има избори на 11 декември Лаура Ковеси продолжува да апси и пред избори Јавниот долг ја прегази црвената линија од 50% од БДП

COVER STORY

Кој сè е играч на македонската стартап сцена Претприемачи, инкубатори, акцелератори... и по некој бизнис ангел

КОМПАНИИ И ПАЗАРИ Инвестициските фондови очекуваат приноси и до 20%

СТАРТАП ЗАЕДНИЦА

Во Македонија во моментов работат околу 130 стартапи. Или барем толку идентификуваа луѓето од Стартап Македонија (Startup Macedonia), првата организација во земјава што се амбицира да ги обедини сите засегнати страни во стартап еко – системот. На прв поглед се наметнува прашањето, зарем само толку стартапи, при формирање на десетици илјади нови компании секоја година во земјава. Но, самото значење на поимот “стартап“ е сè уште предмет на дебати на светско ниво. Капитал почна серија написи со кои што ги отвораме најзначајните прашања за стартап заедницата во Македонија – што работат, како се финансираат, кои им се најголеми предизвици...

XX Стр. 8

44

23 23

PROFILE

26

INTERVIEW

ДИМИТРИС КОНДАМИНАС сите бизниси и врски во Македонија Бизнисменот со данајски дарови БЕТ МИКЕЛС

38

АГРОБИЗНИС

44

СВЕТ БИЗНИС

глобален експерт за франшизинг

Во франшизингот партнерството е сè!

30 ПОЛИТИКА Што можеме да

очекуваме од изборите на 11 декември? Завршува предиграта, за странците изборите се прв чекор од излезот од кризата

ИНВЕСТИЦИСКИ ФОНДОВИ

Граѓаните или фирмите што вложиле пари во некој од инвестициските фондови во земјава, годинава ќе добијат приноси и до 20%, особено оние што парите ги вртат на берзите во Југоисточна Европа. Во време кога каматите за штедење во банките се намалуваат, кеш фондовите што ги оплодуваат парите инвестирајќи во депозити и државни хартии од вредност, исто така остваруваат солидни приноси за инвеститорите, од 1,7% до 2,3%. Менаџерите на инвестициските фондови имаат позитивни очекувања дека ќе продолжат да остваруваат солидни приноси и дека паралелно со тоа ќе расте и интересот на граѓаните да инвестираат во овие фондови.

XX Стр. 16

48 50

Модернизација на македонското земјоделство е возможна преку вмрежување на агро и ИТ компании од регионот Изборите во САД Како ќе реагираат пазарите на победата на Клинтон, а како на Трамп?

МЕНАЏМЕНТ

Како да управувате со гневот

ЛИДЕРИ БРАЈАН ТРЕЈСИ

бизнис консултант и автор

Времето е вашиот најголем ресурс

ИЗБОРИ

Што ќе донесат изборите на 11 декември е големо прашање, не толку во однос на резултатите од гласањето, колку за нивното влијание врз процесот што треба да следи, а за кој странците рекоа дека само ќе почне ако имаме кредибилни избори, односно, оти истите ќе му бидат прв чекор. Меѓународните претставници во Македонија едногласно кажаа дека овој процес ќе биде спроведувањето на итните реформски приоритети на Европската комисија и на препораките на групата експерти предводени од Рајнхард Прибе. Значи, големото прашање е во колкава мера ова ќе зависи од „картите за игра“ што на странците - од кои единствено се очекува потребниот притисок, ќе им ги поделат изборите.

XX Стр. 22

Импресум// Издава: Капитал Медиа Гроуп доо Скопје, бул. Партизански Одреди бр.17-1/16, п.фах 503, 1000 Скопје l Адреса на уредништвото на издавачот на медиум: бул. ВМРО бр.7, здрада 1, влез 1, кат 6, стан бр.31 l П. ФАХ 503, 1000 Скопје l Директор и одговорен уредник: Љупчо Зиков l Печати: Графички центар Скопје, ул. Скупи бб, 1000 Скопје l Тираж: 3.000 примероци l Датум на печатење: 03.11.2016

www.kapital.

И РОМАНИЈА ЌЕ ИМА ИЗБОРИ НА 11 ДЕКЕМВРИ

ЛАУРА КОВЕСИ ПРОДОЛЖУВА ДА АПСИ И ПРЕД ИЗБОРИ

Лаура Ковеши ја фрустрира тоа што политичарите ја банализираат нејзината борба против корупцијата.Романските политичари чиј што углед е сериозно разнишан од стотиците апсења последниве неколку години, се обидуваат да ја девалвираат најголемата антикорупциска акција во модерната историја на земјата преку тривијализирање на истрагите

КОВЕСИ: ИМА ОБИДИ ОД ПОЛИТИЧАРИ ДА СЕ ИСМЕВА АН

Капитал број 888 04.11.2016

Р

Романските политичари чиј што углед е сериозно разнишан од стотиците апсења последниве неколку години, се обидуваат да ја девалвираат најголемата антикорупциска акција во модерната историја на земјата преку тривијализирање на истрагите, изјави за Блумберг шефицата на романската Дирекција за борба против корупцијата, обвинителката Лаура Ковеши. “Во последно време, сведоци сме на обиди да се исмева антикорупциската борба, да се направи безначајна“, вели Ковеши. “Во стилот, па што ако сте истражувано од обвинителите? Сега е модерно да сте под истрага на антикорупцискиот директорат“. Откако Ковеши, 43 годишна, почна антикорупциска кампања налик на фамозната “Чисти раце“ во Италија од 1990-те, Романија испрати рекорден број на функционери на судење. Меѓу осомничените беше и актуелниот премиер и дузина останати членови на кабинетот, од кои што добар дел сè уште се во притвор за мито и корупција. Како што се вжештува кампањата за претстојните избори закажани за 11 декември, неколкумина политичари испратија пораки против специјалното обвинителство, со цел да го оправдаат тоа што одредени личности сè уште извршуваат јавна функција и покрај тоа што се осудени на правосилни или условни казни. Јавната доверба во антикорупцискиот директорат е на највисоко ниво меѓу романските институции, 55%, дури и откако малку е опадната последниов период, според рејтинг-агенцијата Avangarde од Букурешт.

Напади од високо ниво

Ковеси самата беше нападната со обвиненија за плагијаторство за нејзината докоторска теза, која таа ги негираше. Додека ги уверува граѓаните дека обвинителите не се обезхрабрени од нападите кои доаѓаат од многу високо ниво и од време навреме стануваат лични, Ковеси гледа ризик дека овие напади можат да му наштетат на целиот правен систем во Романија. Обвинители од Директоратот за истраги на организиран криминал и тероризам откриле приватни инспектори најмени да ископаат валкан веш за Ковеси, во обид да го нарушат угледот на Ковеси. “Точно е дека понекогап овие напади доаѓаат од луѓе кои се на високо рангирани политички позиции”, вели Ковеси во

PROFILE

5

Меѓу политичарите против кои Ковеси отвори истрага е и екс-премиерот Виктор Понта, на кој неодамна му беше запленет имот вреден 220 илјади евра интервју за Bloomberg. “Но, ниту јас, ниту било кој од обвинителите не се чувствуваме непријатно од овие напади, посебно бидејќи се базирани на лажни обвинувања”.

Признанија од надвор, напади дома

И додека Лаура Ковеси дома доживува напади, надвор од нејзината земја таа е олицетворение на борбата против криминалот во Романија, и многу често добива награди како признание за нејзината борба. Неодамна Ковеси беше наградена од кралот на Шведска со орден „Поларна ѕвезда“ од прв степен. Одликувањето на Ковеши и е доделено поради „континуираната и храбра битка против корупцијата во Романија, што е важен чекор кон подобрувањето на транспарентноста и правната држава“. Ковеши ореденот ќе го добие наскоро на официјална церемонија во Амбасадата на Шведска во присуство на голем број амбасадори од земјите-членки на ЕУ, на министерот за правда, претставници на Дирекцијата и други институции и

невладини организации во Романија, кои се борат против корупцијата. Ковеши е добитник на повеќе награди. На почетокот на годината таа беше прогласена на „Европеец на годината“ за 2016 од списанието „Ридерс дајџест“. Таа во април 2014 година од Амбасадата на САД во Букурешт ја доби наградата „Храбра жена на Романија“ за исклучителната борба против корупцијата. Франција во мај 2011 година ја прогласи за офицер на Националниот орден за заслуги. Овие награди само покажуваат дека западните земји ја поддржуваат борбата против корупцијата во Романија, која досега стави неколку политичари зад решетки, а уште многумина други беа сменети од клучни фукции откако против нив беа отворени истраги. Но, и покрај се, лидерот на борбата протоив корупцијата во Романија, храбрата Лаура Ковеси често е критикувана од група на домашни политилари меѓу кои поранешните премиери Виктор Понта и Калин Попеску Таричеану, поранешниот претседател Трајан Басеску, кои тврдат дека антикорупциските случаи се предводени од странски интереси. nnn

НТИКОРУПЦИСКАТА БОРБА И ДА СЕ НАПРАВИ БЕЗНАЧАЈНА

www.kapital.mk

Капитал број 888 04.11.2016

6

НАВИГАТОР ИЗЈАВА НА НЕДЕЛАТА

„Рапид Билд“ ќе го гради и га Скопје – Тетово – Гостивар

> БРОЈКА

75,3%

од домаќинствата имале пристап до интернет од дома

КИРЕ НАУМОВ

Неправедниот третман што го имаат стопанствениците од индустриската зона Визбегово е огледало на третманот што го имаат малите и средните домашни претпријатија во земјата во изминатиот период

K

умановската фирма „Рапид Билд“ успеа да победи и на тендерот за изградба на магистралниот гасовод Скопје – Тетово – Гостивар. Во конкуренција на пет понуди, „Рапид Билд“ ја доби зделката вредна 1.782.270.000 денари или околу 29 милиони евра Во соработка со скопски „Гранит“, фирмата од Куманово ќе ја изведува и гасоводната траса Неготино –

дополнителен заменикминистер за финансии

Е

врообврзницата со која што се задолжи државата за 450 милиони евра го зголеми јавниот долг на рекордно високо ниво. Најновите податоци што ги објави Министерството за финансии неделава покажаа заклучно со септември, Македонија должи вкупно 4,76 милијарди евра, што е 50,6% од бруто домашниот производ (БДП). Со тоа земјата ја прегази црвената линија на задолжувања што како праг ја исцртаа меѓународните финансиски

2015

3 кв. 2016

институции во своите последни извештаи. Дополнителниот заменик министер за финансии Кире Наумов предупреди дека јавниот долг ја надминал критичната граница и дека дневно се зголемувал за 2 милиони евра. „Владината политика на континуирано задолжување ги втурна сегашните и идните генерации во должничко ропство. Повеќе од потребни се промени во политиката на управување и раководење со јавните финансии во насока на усогласување

56,0%

2014

54,0%

2013

53,1%

2012

50,6%

40,3%

2011

46,5%

38,3%

2010

32%

27,2%

ЈАВЕН ДОЛГ КАКО УДЕЛ ВО БДП

46%

ЈАВНИОТ ДОЛГ ЈА ПРЕГАЗ ЦРВЕНАТА ЛИНИЈА ОД 50%

2017*

2018*

2019*

*Проценки на Министерство за финансии

на расходите со можностите на македонската економија“, изјави Наумов. Од Министерството за финансии пак објаснија дека Македонија и понатаму е меѓу најниско задолжените земји во Европа и регионот. „Во 2005 година долгот на државата изнесуваше 36,7%. Денес државниот долг изнесува 41,9%, но двојно е зголемен и бруто домашниот производ“, посочија од Министерството. Минатиот месец Светска банка

www.kapital.mk

Капитал број 888 04.11.2016

7

асоводот Кавадарци – Битола, а како составен дел од друг македонски конзорциум. „Македонски енергетски ресурси“ го склучил најновиот договор со „Рапид Билд“ пред девет дена. Според информациите од Бирото за јавни набавки, планираната траса во должина од 76 километри, која треба да го донесе природниот гас во полошкиот регион, ќе трае 36 месеци.

мисла на неделата Единствен начин да бидеш задоволен од тоа што го работиш е да веруваш дека работиш нешто големо. А единствен начин да сработиш нешто големо е да го сакаш тоа што го работиш.

Стив Џобс

основач на Apple

> БРОЈКА

1,2%

помалку работници имало во прехранбената индустрија во септември во однос на лани

лидери

ЗИ % ОД БДП

ИЛОН МАСК

Меѓународните финансиски институции како ММФ и Светска банка во своите последни извештаи предупредија дека јавниот долг ќе ја надмине границата од 50% од БДП бидејќи наместо фискална консолидација, властите планираат да ги зголемат задолжувањата. Според нив, проблематично е што парите повеќе се трошат за тековни потреби отколку за инвестиции.

Tesla претстави соларни покриви идеални за популаризирање и масовизирање на преминот кон чиста енергија

СУНДАР ПИЧАИ

предупреди дека растот на јавниот долг нема да сопре ниту во следните три години и ќе достигне 54,1% од БДП. Причината ја лоцираа во тоа што петта година по ред Владата најавува фискална консолидација но не ја спроведува. Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) неодамна посочи дека ризиците за задолжувањата се зголемуваат. „Високите потреби за фискално финансирање, зголемувањето на трошоците за позајмување и последното намалување на рејтингот на државата од страна на Агенцијата Фич ги зголеми фискалните ризици во блиска иднина“, предупредија економистите на ММФ. Од ММФ посочија дека брзиот пораст на јавниот долг се должи најмногу на зголемувањето на примарните дефицити кои, пак, се одраз на комбинација од ниски даночни стапки и ниската ефикасност на наплатата на приходната страна, и неефикасноста на социјалната потрошувачка, трансферите и субвенциите на страната на трошоците. „На среден рок, доколку не се преземат соодветни мерки, севкупниот фискален дефицит се проектира да остане на ниво од околу 3,5% од БДП при што јавниот долг би достигнал 55% од БДП“, пишува во извештајот на ММФ.

Зголемување на долгот очекува и Владата. Во тригодишната Фискална стратегија пишува дека до 2019 година задолжувањето дома и во странство ќе се зголеми за 1,72 милијарди евра и со тоа јавниот долг ќе достигне 56% од БДП. Според планот, до 2019 година властите планираат околу 900 милиони евра да позајмат од домашните банки, а останатиот дел на меѓународниот пазар на капитал. Властите во стратегијата, наведуваат дека врз основа на определбата да се зголемуваат капиталните инвестиции, движењето на јавниот долг ќе има умерен раст кој нема да ја загрози одржливоста на јавните финансии. Според нив, проекциите покажуваат дека обврските за отплата на надворешниот и внатрешниот државен долг се зголемуваат по 2019 година. „Особен предизвик за ефикасно управување со ризикот од рефинансирање се очекува во 2020 и 2021 година, кога редовно ќе достасаат еврообврзниците издадени во 2014 и 2015 година. Фискалната политика e потребно да дава насока за дa може јавниот долг економично да се финансира, притоа земајќи ја предвид неизвесноста во економското опкружување“, пишува во стратегијата.

nnn

првите телефони од Goole ги надминаа и најоптимистичките очекувања - не можат да постигнат со испораките на Pixel

не им беше неделата

ДИМЕ СПАСОВ

целата јавност бара одговорност за сообраќајните незгоди и бегството од полицијата минатиот петок

ГИНТЕР ЕТИНГЕР

еврокомесарот за дигитална економија е мета на силни осуди по снимката во која Кинезите ги нарекува „имамници“

Капитал број 888 04.11.2016

STORY 8 COVERSTORY COVER

www.kapital.mk

КОЈ СÈ Е ИГРАЧ НА М

ПРЕТПРИЕМАЧИ, ИНКУБАТОРИ, АКЦЕЛЕРАТОРИ... И ПО НЕКОЈ БИЗНИС АНГЕЛ Капитал почна серија написи со кои што ги отвораме најзначајните прашања за стартап заедницата во Македонија – што работат, како се финансираат, кои им се најголеми предизвици...

www.kapital.mk

Капитал број 888 04.11.2016

МАКЕДОНСКАТА СТАРТАП СЦЕНА 9

www.kapital.mk

Капитал број 888 04.11.2016

10

COVER STORY

пишува:

В

Игор Петровски

igor.petrovski@kapital.mk

Во Македонија во моментов работат околу 130 стартапи. Или барем толку идентификуваа луѓето од Стартап Маке-

донија (Startup Macedonia), првата организација во земјава што се амбицира да ги обедини сите засегнати страни во стартап еко – системот. На прв поглед се наметнува прашањето, зарем само толку стартапи, при формирање на десетици илјади нови компании секоја година во земјава. Но, самото значење на поимот “стартап“ е сè уште предмет на дебати на светско ниво. Од најбуквалистичкото толкување, дека стартап е секоја компанија што почнува од нула, до она што може да се претстави како сублимат од повеќе дефиниции најблиски до она што американската владина агенција за мали бизниси (U.S. Small Business Administra-

tion) го дефинира како стартап: бизнис што е обично технолошки ориентиран, иновативен, и има висок потенцијал за раст. Потенцијалот за раст може да значи раст на приходите, бројот на вработени, или и двете, или пак, т.н. скалирање на бизнисот со цел да ги нуди производите/услугите на глобален, не само на локален пазар. Во Стартап Македонија велат дека при мапирањето на стартап сцената се раководеле токму од овие принципи, и успеале да лоцираат околу 130 компании, креативни тимови што се обидуваат своите технолошки решенија да му ги понудат на светот. „Стартап Македонија ја создадовме со

СТАРТАП РЕЧНИК n ШТО Е СТАРТАП

С

тартап не значи микро или мал бизнис, нешто што почнува од нула, како што сугерира и самата етимологија на поимот. Отворање на бутик, пекарница или драгстор не е стартап само по себе. Нема општоприфатена дефиниција за тоа што значи стартап, кои се критериумите во смисла на број на луѓе, приходи, временски период и сл., тоа зависи од земја, индустрија и сл. Последниве десетина години терминот “стартап“ во контекст на западната бизнис култура најмногу се користи при опис на младите претприемачи од Силиконската долина во Калифорнија што прават апликации како Snapchat или WhatsApp и потоа ги продаваат за милијарди долари на Facebook, Google и останатите технолошки гиганти, што некогаш и самите беа стартапи. “Стартап е компанија што работи на решението на проблем каде што исходот и успехот не се извесни и гарантирани“, вели Нил Блументал, основачот и директор на Warby Parker, американската онлајн платформа за продажба на очила, стартап формиран во 2010 година. “Стартапот е состојба на умот“, вели Адора Чеунг, од Homejoy. прогласен за еден од “најжешките“ американски стартапи за 2013 година. “Тоа е кога луѓето доаѓаат да работат во вашата компанија и сè уште се цврсто решени да се откажат од стабилноста во замена на потенцијалот за голем раст во иднина и возбудата од правење на иновативни нешта што го менуваат животот“. Потенцијалот за раст може да значи раст на приходите, бројот на вработени, или и двете, или пак, т.н. скалирање на бизнисот со цел да ги нуди производите/услугите на глобален, не само на локален пазар.

n ШТО Е БИЗНИС АКЦЕЛЕРАТОР

П

о дефиниција, бизнис акцелераторот претставува едукативна програма, којашто во точно утврден временски период на сопствениците на стартапи им нуди можност да стекнат одредени вештини, искуство и знаење што е практично применливо. Во рамки на овие програми работат професионалци и експерти кои имаат за цел да им помогнат на претприемачите да ја разработат својата идеја, да го анализираат своето место на пазарот, да го унапредат производот или услугата што ја нудат, да ги дефинираат своите слаби и силни страни, да ги идентификуваат целните групи на потрошувачи…Во оној момент кога претприемачот заедно со неговиот бизнис влегува во акцелераторот, тој не добива само менторство, туку и можност за обезбедување

на потребната финансиска поддршка. На овој начин, акцелераторот стекнува дел од сопственоста на стартапот, којшто има потенцијал да се развие во успешен бизнис на долг рок. Целта на акцелераторот е да го забра развојот на стартапот, да му обезбеди логистичка, финансиска и експертска поддршка за да може за извесен период да застане на здрави нозе и да прерасне во успешна компанија.

n ШТО Е БИЗНИС ИНКУБАТОР

Г

лавната задача на бизнис инкубаторот е поддршка за отворање и развој на стартапи од различни области. Во светот постојат најразлични видови на инкубатори, но она што е заедничко за сите е тоа што нудат услуги и стручна поддршка на претприемачите во градењето на основата на бизнисот. Во рамки на инкубаторите, сопственици на стартапи имаат на располагање канцелариски простор, опрема, како и стручна, правна и административна поддршка. Првите чекори на секој бизнис се најтешки, па така инкубаторите им овозможуваат бесплатно користење на простор, компјутер, телефон, интернет, услуги на правник, сметководител… Ваквата поддршка е временски ограничена, односно трае додека бизнисот не почне да генерира доволно приходи за да ги покрива трошоците. Посебен вид на инкубатори се научно – технолошките паркови, коишто се основаат со цел да ги поврзат науката и економијата заради создавање на иновации, зголемување на вработеноста, поттикнување на претприемачкиот дух како и зајакнување на пазарната конкуренција.

ПРВА ЗАДАЧА: ДА СЕ МАПИРА СТАРТАП ЕКОСИСТЕМОТ

www.kapital.mk

Капитал број 888 04.11.2016

12

COVER STORY

ИНКУБАТОРИ И АКЦЕЛЕРАТОРИ ВО СКОПЈЕ n СЕАВУС Инкубатор

Ова е мултифункционален простор кој е посветен на поддршка на претприемачи и стартапи кои работат во областа на информационите технологии. Во Инкубаторот се менторираат идеи, се обезбедува инфраструктура и ресурси за успешен раст и развој на компаниите. Инкубаторот на Seavus е всушност отворен веќе пет години, но функционираше како поддршка за нивниот едукативен центар. Пред неколку месеци го отворија инкубаторот за сите. Околу 500 m2 ќе бидат отстапени како co - working простор, и уште 500 m2 за канцеларии кои ќе бидат на располагање за сите стартапи. Најавени беа три програми: dot.up technology со која ќе се поддржат компании кои развиваат софтвер, други технологии и Интернет на нештата; dot.up creative програмата која ќе биде наменета за дизајнерите и другите креативци; и dot.up media со која ќе се поддржат новите медиуми.

n ПСМ БИЗНИС инкубатор

Претприемачки Сервис за Млади (ПСМ) со главна компонента бизнис инкубатор за поддршка на микро, мали и средни претпријатија од областа на информационокомуникациските технологии преку процесот на бизнис цел да ја зголемиме свесноста за значењето на стартапите; поорганизирано да преземаме мерки и акции со цел да се развива, како и да си помогнеме самите себеси, со споделување на искуства и знаење за развој на стартапите во кои делуваме“, вели Глигор Дачевски, еден од основачите на асоцијацијата, и самиот сериски претприемч, основач на неколку технолошки стартапи досега, креатор на SportyPal, DoxOut, итн.. „Сакаме да се запознаеме или да направиме еден репозиториј на активните членови на таа заедница, да поддржиме настани кои ја промовираат и потенцираат стартап културата, до акции кои ќе значат промена на легислативата за да можат стартапите рапидно да се развиваат, а инвеститорите непречено и стимулативно да инвестираат во нив“, вели Дачевски. Предизвиците со кои се соочуваат иновативните македонски компаниии се многубројни и чести, но постојат решенија, вели Давид Павловски, директор на Founders Institute. За Давид, Стартап Македонија претставува шанса да се креира уникатна заедница која ќе споделува важни информации што ќе им помогнат на претприемачите. За Петар Ниновски, основач на Brainster, соработката помеѓу локалните и региона-

инкубација овозможува пристап до услуги наменети за забрзување на нивниот раст и развој. Членките на инкубаторот имаат корист од:бенефицирани цени за бизнис канцеларија; право на користење на сала за состаноци; компјутерска лабораторијa; просторија за одржување презентации и обуки; совети во секојдневните операции; обуки и тренинзи за зајакнување на капацитетите за водење бизнис; менторирање од страна на домашни и странски врвни експерти, претприемачи и консултанти; промоција; посредување при финансирање; поврзување со клиенти; организирање настани за вмрежување и интернационализација. Досега од инкубаторот се “испилиле“ преку 80 компании и отворени се преку 250 работни места. (http://www.yes.org.mk)

n HUB Skopje

Најновиот бизнис акцелератор и т.н. коворкинг простор, отворен неодамна во Скопје, е кофинансиран од Проектот на УСАИД за микро и мали претпријатија – Центар за развој на претприемачи и менаџери -CEED и Владата на Швајцарија.

Hub Скопје е иновативна работна околина за претприемачи и компании во рана фаза од развојот, фриленсери и

лните претприемачи ќе значи само поттик да се создадат успешни и иновативни бизниси. „Колку посилна заедница толку подобро за сите нас. Конкретни промени можат да се направат само со здружено делување“, вели тој.

Македонските стартапи тешко излегуваат надвор

Оние што добро ја познаваат стартап сцената (која што обично по дифолт се врзува со ИТ компании, иако не мора да е секогаш така) знаат дека и ние “коњи за трка имаме“. Постојат компании кои што прилично успешно развиваат мобилни апликации, видео игри, софтверски решенија за различни намени, или пак работат само аутсорсинг за странски софтверски куќи, остваруваат и одлични профити за македонски прилики. Нивниот успех е релативно непознат за пошироката јавност, нивните основачи не се “селебрити“ што се сликаат по телевизии и лајфстајл списанија, си функционираат прилично low profile, а некои од нив веќе се сериозни фирми што вработуваат и по 100-200 луѓе. Но, сепак, досега не сме чуле некоја од овие фирми да направи ниту приближно нешто налик на успехот на оние фирми од регионот што претходно ги спомнавме. Од друга страна, постојат стартапи кои што

се во различна фаза на развој на својата идеја до комерцијален продукт, кои што според оценките на многумина имаат одлична замисла, но многу нешто фали на патот до глобален успех. “Не гледам зошто не би излегла од Македонија приказна налик на Uber, Nest, Angry Birds и останатите стартап продукти што станаа мултимилијардерски бизниси. Можеби не во тој обем на финансиска вредност, но доволно многу за регионални, па и европски прилики. Проблемот е само што македонските стартапи тешко може да излезат надвор и да присуствуваат на сцените каде што се врткаат венчр капитал инвеститорите, ангелите инвеститори и сл.

A, без посериозен капитал од 100-500.000 евра во зависност од пазарот и типот на производот, тешко може да сметате на меѓународно претставување на вашата идеја или продукт, вели Бранко Трајковски сопственик на софтверската фирма Bransys, која што развива системи за менаџирање со флоти на возила во такси компаниите, логистиката, транспортот. Според него, македонските стартапи се премногу окупирани со дневни активности, како обезбедување плата и сл., и не може да посветат доволно енергија и време за развивање на своите продукти и нивно меѓународно претставување.

www.kapital.mk

Капитал број 888 04.11.2016

13 индивидуалци што сакаат да почнат сопствен бизнис. Hub Скопје нуди работна околина – биро, пристап до интернет и сала за состаноци, пристап до информации, знаење, потенцијални партнери, клиенти и пазари – преку Б2Б и нетворкинг настани, пристап до финансии – презентација пред Клубот на бизнис ангели на CEED Македонија и поддршка од професионалци за иновации и креативно размислување – совети од консултанти за иновации и бизнис менаџмент. (http://ceed-macedonia.org/hub)

n NEW MAN’S акцелератор

Тоа е македонско – американска компанија за професионална едукација, развој на кариера и деловно-техничка поддршка, со канцеларии во Скопје и Лос Анџелес. Мисијата на акцелераторот е да понуди модел кој ќе ги поврзува студентите, универзитетите, компаниите, инвеститорите и државните институции. Досега во неколку наврати во акцелераторот присуствувале претставници на европски фондови за ризичен капитал, пред кои што дваесетина домашни стартапи ги претставиле своите проекти. После претставувањето на самите идеи, се одржале и неколку состаноци од кои можат да произлезат потенцијални инвестиции. Но, она што е најголема вредност, според зборовите на самите претприемачи, биле корисните совети кои може да ги подобрат нештата во нивните стартапи. (http:// “Треба некоја луда среќа па да се случи некој продукт да тргне вирално и да го доживее успехот на апликацијата Talk-

www.newmansba.com)

n SUPERFOUNDERS акцелератор

SuperFounders - мрежа за поддршка на стартапи во нивната најрана фаза, и се обидува на ефикасен начин да ги спои капиталот и ресурсите за поддршка на иновативни стартапи, како што велат основачите на акцелераторот. “Оваа платформа ја градиме регионално, а се базира на пет столба: меѓународна менторска мрежа, мрежа за бизнис развој, мрежа на инвеститори, регионален инвестициски фонд и локална програма со сите пропратни активности“, објаснува Александар Тасев, еден од основачите на SuperFounders. Програма за стартапите, која се состои од неколку работилници чија што цел е да им се помогне идејата која ја имаат, а која сама по себе не е доволна за да се излезе пред потенцијалните инвеститори, да се дотера до фаза на таканаречен mvp (minimum viable product) – стратегија која се користи за брзо и квантитавно тестирање на производ или негова карактериситка. Тоа подразбира дека замисленото треба да се провери дали е product fit и customer fit, односно дали одговара на потребите на пазарот, односно потрошувачите. Овој процес е дел од т.н. lean startup концепт, промовиран од Ерик Рајс, претприемач од Силиконската долина во САД. (http://superfounders.com)

ing Tom на Словенците Outfit7. Зарем тие сонуваа дека нивната компанија денес ќе вреди преку една милијарда евра?!

Но, без посериозен капитал кој што нема да го ‘јадете’ за тековни потреби, туку ќе можете целосно да го потрошите на развој,

www.kapital.mk

Капитал број 888 04.11.2016

14

COVER STORY

маркетинг, ПР и сл., речиси е невозможно да постигнете успех од тие размери“, смета Трајковски. Она што како предизвици за домашните стартапи го идентификуваше Стартап Македонија е искуството во скалирање на бизнисот, односно неговото пробивање во глобални рамки; експертиза во понапредните индустрии како Интернет на нештата, паметни домови, дронови, итн; недостиг на настани и експерти – ментори; недостиг на екосистем за поддршка на стартапите; бавна промена во регулативите...

Кој финансира стартапи?

Еден од главните предизвици, како да се дојде до финансии за развој на идејата, домашните стартапи засега го решаваат или со сопствени средства, помош од роднини, пријатели, а неколку компании успеаја да добијат пари од фондови, странски акцелератори, преку crowdfunding и сл. Во Македонија во моментов постојат два инвестициски фондови што финансираат иновативни стартапи и проекти. Едниот е државен, Фондот за иновации и технолошки развој, и за една година финансираше со 1,32 милиони евра 33 стартапи преку два свои инструменти – кофинансирани грантови за стартап, спиноф компании и иновации (до 30.000 евра по проект), како и кофинансирани грантови и условени заеми за комерцијализација на иновации

(до 100.000 евра по проект). “При процесот на селекција на проектите што ќе добијат пари од Фондот, се раководиме од следниве критериуми: квалитетот на проектот учествува со 30%, иновативноста(25%), потенцијал на пазарот (25%), влијание (10%) и капацитет на проектниот тим (10%). “, објаснуваат во ФИТР.

South Central Ventures е инвестициски фонд (финансиран од пари од европски институционални инвеститори, влади и приватни инвеститори), од редот на т.н. venture фондови, односно фондови за ризичен капитал, регионален фонд кој што своја канцеларија има во Скопје веќе една година. Првата инвестиција на SCV во македонски стартап беа 100 илјади евра за Letz, кој што со помош на вештачка интелигенција создаде дигитален асистент што им помага на луѓето во организирање на секојдневните обврски.

SCV е фокусиран на инвестиции во рана фаза до фаза на раст (Early and Growth) во технолошки компании со докажан концепт и остварен “traction” (пазарна побарувачка што може да се квантифицира) кои што се наоѓаат на територија на Западен Балкан, а имаат клиенти на глобален пазар. За почетна (seed) фаза се предвидени до 100.000 по компанија, а за рана до фаза на раст до три милиони евра по компанија. “Нашиот фонд е во потрага по стартапи

ʇʨʖʣʤʘʞ ʘʤ ʂʖʘʦʤʘʤ ʤʚ ʢ ʚʤ ʢ ʥʤ ʬʛʣʖ ʤʚ û ʢ ʚʤ û ʢ

кои што имаат продукт или услуга наменети за глобална експанзија. Имаме на располагање 40 милиони евра вкупно за сите земји што ги покриваме, во рок од пет години треба да ги инвестираме, остануваме 3-5 години како малцински сопственици на удел до 49% и потоа планираме излегување од тие компании“, вели Ивана Станковиќ, менаџер за инвестиции во SCV. Таа објаснува дека она што бараат кај стартапите за да бидат квалификувани за парите од фондот, е пред сè одличен тим, производ/услуга/решение со уникатна конкурентска предност, висок потенцијал за раст, разработен бизнис модел, издржана маркетинг стратегија и можност за меѓународна продажба.

CEED Business Angels Club (CEED BA Club) е формиран како подклуб на членовите на CEED Business and Learning Club – Gold, во ноември 2013 година и е меѓу првите клубови од ваков вид во Македонија. Во клубот моментално членуваат 16 претприемачи кои се подготвени да инвестираат во бизнис идеи или во постоечки бизниси, доколку идентификуваат потенцијал за раст, иновации и слично. Првите бизнис идеи пред членовите на клубот беа презентирани на 2 април 2014 година. По едногодишното постоење на CEED Business Angels Club, во месец декември 2014 година е направена првата инвестиција, а втората во мај 2015. Моментално се разгледуват уште четири потенцијални идеи. nnn

ʈʛʡʛʪʤʣ ʝʖ ʠʤʣʨʖʠʨ

ɸʧʛʡʩʘʖʿʛ ʚʛʠʛʢʘʦʞ

www.kapital.mk

Капитал број 888 04.11.2016

16

КОМПАНИИ И ПАЗАРИ Годишен

Средства на

Инвестициски фондови

принос

управување (денари)

Илирика Југоисточна Европа

18,2%

30.304.268

Илирика Голбал - Растечки пазари

3,4%

43.032.653

Иново статус акции

2,9%

54.436.200

5,8%

52.405.415

КД Брик КД Нова ЕУ

15,9%

25.816.005

КБ Публикум - Балансиран

10,2%

126.104.348

КБ Публикум Обврзници

8,1%

223.404.010

КБ Публикум Паричен

2,7%

1.478.933.632

КД Кеш Депозит

2,1%

522.856.160

Илирика Кеш Фонд

2,0%

149.307.277

КД Топ Брендови

-1,4%

87.141.853

ВФП Премиум Инвест

-4,4%

236.063.140

2,1%

362.748.253

ВФП Кеш Депозит

РАСТЕ ИНТЕРЕСОТ ЗА ВЛОЖУВАЊЕ ВО ФОНДОВИ

ИНВЕСТИЦИСКИТ ФОНДОВИ ОЧЕКУ ПРИНОСИ И ДО 20

www.kapital.mk

ТЕ УВААТ 0%

Капитал број 888 04.11.2016

17 Граѓаните или фирмите што вложиле пари во некој од инвестициските фондови во земјава, годинава ќе добијат приноси и до 20%, особено оние што парите ги вртат на берзите во Југоисточна Европа. Во време кога каматите за штедење во банките се намалуваат, кеш фондовите што ги оплодуваат парите инвестирајќи во депозити и државни хартии од вредност, исто така остваруваат солидни приноси за инвеститорите, од 1,7% до 2,3%. Менаџерите на инвестициските фондови имаат позитивни очекувања дека ќе продолжат да остваруваат солидни приноси и дека паралелно со тоа ќе расте и интересот на граѓаните да инвестираат во овие фондови. Сите 13 отворени инвестициски фондови заклучно со крајот на октомври годинава управуваат со 55,2 милиони евра, што е дури 35% повеќе на годишно ниво.

Г пишува:

Александар Јанев

aleksandar.janev@kapital.mk

Граѓаните или фирмите што вложиле пари во некој од инвестициските фондови во земјава, годинава ќе добијат приноси и до 20%, особено оние што парите ги вртат на берзите во Југоисточна Европа. Во време кога каматите за штедење во банките се намалуваат, кеш фондовите што ги оплодуваат парите инвестирајќи во депозити и државни хартии од вредност, исто така остваруваат солидни приноси за инвеститорите, од 1,7% до 2,3%. Податоците објавени на Македонската берза покажуваат дека највисок принос од 18,2% за една година, остварил фондот Илирика Југоисточна Европа. КД Нова ЕУ за оние што купиле удели од овој фонд, остварил принос од над 15%, додека пак КБ Публикум Балансиран има приноси од околу 10%. Сите 13 отворени инвестициски фондови заклучно со крајот на октомври годинава управуваат со 55,2 милиони евра, што е дури 35% повеќе на годишно ниво и тоа покажува дека интересот на граѓаните и фирмите да вложуваат кај нив се зголемува. „Зголемениот интерес купување удели од отворените инвестициски фондови се должи на повеќе фактори. Секако еден од најважните е трендот на намалување на каматни стапки во банкарскиот сектор, и постепеното запознавање на граѓаните и и фирмите со можностите за вложување во фондовите како една од алтернативите кои се нудат во потрага по повисок принос. Ако се погледне структурата на вложувањата во инвестициски фондови се забележува дека најголем дел од

средствата се вложуваат во паричните фондови кои успешно се вклопија како алтернатива за краткорочно вложување на кратки рокови со конкурентен принос нудејќи им на инвеститорите ликвидност на нивните вложувања во краток временски интервал“, објаснува Горан Марковски, главен извршен директор на КБ Публикум Инвест. Коста Костадиновски, главен извршен директор на Илирика Фонд Менаџмент вели дека од движењето на приносите во следниот период ќе зависи и колкав ќе биде интересот за инвестирање во инвестициски фондови. „Порастот во оваа индустрија во изминатиот период главно се должи на продорот на кеш фондовите кои што парите ги инвестираат главно во депозити и државни хартии од вредност и кои што обезбедуваат подобри приноси отколку банкарските камати за штедење. Но во исто време се забележува зголемување на уделите и во акциските фондови кои што обезбедуваат повисоки приноси. Проценките се дека врз основа на добрите финансиски резултати на домашните компании досега и зголемувањето на дивидендите, инвестирањето во домашни акции станува особено атрактивно. Нашите очекувања се дека фондот Југоисточна Европа годинава ќе обезбеди принос и до 20% со тенденција овој принос да се оствари и во следните години“, оценува Костадиновски. Менаџерите на инвестициските фондови имаат позитивни очекувања дека ќе продолжат да остваруваат солидни приноси и дека паралелно со тоа ќе расте и интересот на граѓаните да инвестираат во овие фондови. „Во текот на оваа година највисоки приноси остварија фондовите со географски фокус на инвестирање во акции и обврзници од компании и држави од Источна Европа. Очекувам тој тренд да продолжи и во

www.kapital.mk

Капитал број 888 04.11.2016

18

КОМПАНИИ И ПАЗАРИ

З

ГОРАН МАРКОВСКИ главен извршен директор на КБ Публикум Инвест

големениот интерес купување удели од отворените инвестициски фондови се должи на повеќе фактори. Секако еден од најважните е трендот на намалување на каматни стапки во банкарскиот сектор, и постепеното запознавање на граѓаните и и фирмите со можностите за вложување во фондовите како една од алтернативите кои се нудат во потрага по повисок принос. Во текот на оваа година највисоки приноси остварија фондовите со географски фокус на инвестирање во акции и обврзници од компании и држави од Источна Европа. Очекувам тој тренд да продолжи и во наредниот период бидејќи овој регион беше значително запоставен во однос на развиените пазари на капитал и поради тоа има и понатаму простор за раст.

наредниот период бидејќи овој регион беше значително запоставен во однос на развиените пазари на капитал и поради тоа има и понатаму простор за раст“, вели Марковски од КБ Публикум Инвест. Според податоците, просекот на средства на управување во инвестициските фондови изнесува околу 28 евра по жител. Во 2008 година, на пример, кога се појавија првите инвестициски фондови на пазарот, тие управуваа со само 0,4 евра по жител.

Паричните фондови за зихераши, акциските за повисоки приноси

Инвестициската политика на фондовите во голема мера го определува типот на инвеститорите. Оние што не сакаат многу да ризикуваат, се одлучуваат да вложат во парични или обврзнички фондови кои што имаат и најниски приноси и тие опфаќаат речиси три четвртини од сите средства со кои што управуваат инвестициските фондови. Менаџерите од оваа индустрија објаснуваат дека во паричните фондови најмногу вложуваат фирмите и други финансиски институции и на тој начин управуваат со ликвидноста, додека пак граѓаните најчесто се одлучуваат за инвестиции во акции и

П

орастот во оваа индустрија во изминатиот период главно се должи на продорот на кеш фондовите кои што парите ги инвестираат главно во депозити и државни хартии од вредност и кои што обезбедуваат подобри приноси отколку банкарските камати за штедење. Но во исто време се забележува зголемување КОСТА на уделите и во акциските фондови КОСТАДИНОВСКИ кои што обезбедуваат повисоки главен извршен директор приноси. Проценките се дека врз на Илирика Фонд Менаџмент основа на добрите финансиски резултати на домашните компании досега и зголемувањето на дивидендите, инвестирањето во домашни акции станува особено атрактивно. Нашите очекувања се дека фондот Југоисточна Европа годинава ќе обезбеди принос и до 20% со тенденција овој принос да се оствари и во следните години.

обврзници. „Со оглед на конзервативната природа на македонските инвеститори, во моментот најатрактивни се паричните фондови кои средствата ги пласираат во најголем дел во депозити. Иако нудат понизок принос од останатите фондови, нивната атрактивност првенствено се должи на конзервативниот пристап на вложувањето на средствата во депозити и обврзници, поради што, во Македонија 74% од средствата се во овие фондови. За инвеститорите кои се потолерантни на ризик имаат поголеми очекувања во однос на приносот и ги планираат вложувањата на подолг рок, сметам дека посоодветно решение е вложување во обврзнички, балансирани или акциски фондови кои што на подолги рокови искуствено гледано носат поголеми приноси за инвеститорите“, вели Марковски. Интересно е што инвестициските фондови им овозможуваат на македонските инвеститори индиректно да купуваат хартии од вредност и од странските компании. Со тоа се обезбедува учество и можност за тргување на инвестициските фондови, како посебен вид финансиски институции, на странските берзи. Тоа значи дека со удел во некој акциски фонд, индиректно инвеститорот вложува во акции на Google,

Apple, Coca Cola, Intel, BMW или Samsung. Овие инвестиции носат стабилна заработка, но без можност да се остварат енормно високи приноси. Првите инвестициски фондови во земјава се отворија во 2007 година. Во развиените пазарни економии, тие имаат значајна улога на пазарот на капитал, но во земјите во развој како Македонија, имаат занемарувачка улога и прилично се млади и непознати за пошироката јавност. Тоа се финансиски организации, односно институционални инвеститори коишто, мобилизираните средства, ги прибираат од ситните, односно индивидуалните инвеститори. Парите ги инвестираат во краткорочни и долгорочни инвестиции, а за вложените средства инвеститорите добиваат акции од фондот или, пак, удели од финансиската актива на фондот. Прибраните финансиски средства фондовите ги пласираат на домашниот или меѓународниот пазар на капитал. Но, тоа зависи од целта за што е основан фондот и тоа мора да биде наведено во проспектот, што го добива секој инвеститор. Вложувајќи во различни видови хартии од вредност и од различни земји инвестициските фондови вршат диверзификација на ризикот на вложените средства, а тоа индивидуалниот

www.kapital.mk

Капитал број 888 04.11.2016

20

КОМПАНИИ И ПАЗАРИ

инвеститор не може да го постигне.

До 5 илјади евра во фондови, повеќе пари сегде по малку

Финансиските советници што ги консултиравме, сугерираат неколку алтернативи за инвестирање, во зависност од рокот на кој што ќе ги доверите парите, ризикот што сте спремни да го преземете и сумата што ја имате. За вложувања до 5 илјади евра најисплатлива комбинација е парите да се стават во инвестициски фондови, бидејќи трансакциските трошоци за директно вложување во акции се преголеми и непотребно би го оптовариле инвеститорот, коментираат аналитичарите. За инвестирање на поголеми суми од 5 илјади евра, пак, според нив, најдобро е да се направи комбинација од директни вложувања во акции, фондови и депозити. „При формулирање на конкретното портфолио на инвеститорот, треба да се земат предвид низа аспекти а пред се возраста на инвеститорот, очекуваниот принос, нивото на ризик што е спремен да го преземе, временскиот хоризонт на инвестирањето. Доколку се работи за поконзервативен инвеститор, секако дека вложувањата треба во поголем дел да бидат насочени во обврзнички фондови и депозити а помалку

во акции и акциски фондови. Доколку се работи за помлади инвеститори кои се спремни да преземат поголем ризик, вложувањата траба да бидат насочени кон акции, акциски и балансирани фондови кои би оствариле конкурентен принос во однос на поконзервативните алтернативи“, велат финансиските советници.

Какви се приносите во останатите алтернативи за инвестирање?!

Просечната камата на денарските и девизните депозити во банките според податоците на Народната банка во септември годинава изнесуваше 1,6%, што е речиси идентично како и истиот период лани. Трендот не покажува големи отстапувања во движењето на каматите за штедење во последната година. За денарските депозити без валутна клаузула банкарите се уште нудат поатрактивни камати кои се движат меѓу 3,7% и 1,5% во зависност од рочноста на штедењето. За депозитите во денари со валутна клаузула, пак, каматите се пониски и се движат околу 1,8%. За депозити во странска валута, може да добиете камата од 1,8% единствено за влогови во евра орочени над две години, додека пак на пример за штедење во долари, каматата е само 0,2%.

Она што е важно е што банкарите очекуваат дека негативниот тренд кај пасивните камати ќе продолжи уште некое време. „Намалувањето на каматите за штедење во банките ќе продолжи уште кратко време а потоа очекуваме падот да запре. Висината на каматните стапки зависи од понудата и побарувачката на пазарот, така што се додека не се појават добри инвестициски алтернативи, односно исплатливи проекти во кои што луѓето ќе може да ги инвестираат парите, банкарските камати на депозитите ќе паѓаат. Се уште има голем интерес кај граѓаните да штедат во банките, особено на подолг рок бидејќи токму тие камати се повисоки“, велат банкарите. Сепак, и покрај тоа што каматите во банките имаат негативен тренд, ако се анализира депозитниот раст од 4% во септември годинава во споредба со истиот месец лани, тогаш тој податок покажува дека интересот на граѓаните за банкарските депозити сепак расте. Негативен тренд се забележува и кај цените на недвижностите. Податоците на Народната банка покажуваат дека во третиот квартал годинава, цените на становите се намалиле за 0,2% на годишно ниво. nnn

6,5%

O2 лимит

За развој на Вашиот бизнис! Доколку Ви е потребна финансиска поддршка или Ви требаат дополнителни средства за тековното работење на Вашата фирма, не чекајте и направете го првиот чекор. Аплицирајте за О2 лимит - долгорочен револвинг кредит и искористете ја понудата со годишна каматна стапка од 6,5% само на искористениот дел! О2 лимит - револвинг кредитот Ви овозможува заштеда на време, Ви дава сигурност и ликвидност во секојдневното работење.

www.nlb.mk

Контакт центар: 02/15-600

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

БАНКИТЕ И БИЗНИСОТ

11

НОЕМВРИ

2016

КОЛКУ СЕ ИНОВАТИВНИ МАКЕДОНСКИТЕ БАНКИ?! Комбинирање на осигурување со банкарски продукти, 24/7 достапност на банкарски услуги, брзи плаќања за компаниите во странство, зголемена безбедност во електронската трговија... се само дел од новините што домашните банки ги понудија на пазарот! Во специјалниот прилог Банките и Бизнисот: Колку се иновативни македонските банки?! што ќе излезе на 11 ноември годинава, ќе може да прочитате:

l КАКВИ ИНОВАЦИИ ВО БАНКАРСКОТО РАБОТЕЊЕ ДА ОЧЕКУВААТ КЛИЕНТИТЕ ГОДИНАВА?! l КОИ НОВИ ПРОИЗВОДИ (КРЕДИТИ, ДЕПОЗИТИ, КАРТИЧКИ) ГИ ПРЕТСТАВУВААТ БАНКИТЕ НА ПАЗАРОТ! l КОЛКУ МОЌНИТЕ БРЕНДОВИ КОИ СТОЈАТ ЗАД МАКЕДОНСКИТЕ БАНКИ ЌЕ ДОНЕСАТ НАЈМОДЕРНИ БАНКАРСКИ ТРЕНДОВИ КАЈ НАС?!

КОЈ Е КОЈ ВО БАНКАРСКИОТ СЕКТОР?

l НАЈГОЛЕМИТЕ И НАЈПРОФИТАБИЛНИТЕ БАНКИ ВО МАКЕДОНИЈА l КОИ СЕ БАНКИТЕ КОИ НАЈМНОГУ ГИ КРЕДИТИРААТ ФИРМИТЕ И ГРАЃАНИТЕ?

Повеќе информации во врска со прилогот и за претставување во истиот можете да добиете на е-мail: marketing@kapital.com.mk l gordana.mihajlovska@kapital.mk или на телефонскиот број ++ 389 2 3298 505

ЛИЦE ЗА КОНТАКТ:

ГОРДАНА МИХАЈЛОВСКА

www.kapital.mk

Капитал број 888 04.11.2016

PROFILE

23

ДИМИТРИС КОНДOМИНАС

СИТЕ БИЗНИСИ И ВРСКИ ВО МАКЕДОНИЈА

БИЗНИСМЕНОТ СО ДАНАЈСКИ ДАРОВИ

Името на еден од најпознатите грчки бизнисмени Димитрис Кондоминас, со години се провлекува низ македонските медиуми во најблаго кажано сомнителни бизнисполитички контексти. Но, последните изјави на Богоевски фрлаат сосема друга светлина врз улогата на Кондаминас во македонската политика, но отвараат и многу прашања за тоа кој и како ја води македонската држава. Дали е тој навистина толку моќна фигура во македонското општество и со што толку ги има задолжено македонските политичари за тие да ги исполнуваат неговите желби? Кои бизнис интереси ги има во Македонија и колку долго е присутeн во македонската политика и бизнис? Во услови кога Македонија има со децении нерешен спор околу името со Грција, улогата на бизнисмени од рангот на Кондоминас секако дека е повеќе од случајна и таа мора да биде испитана и докажана до крај.

www.kapital.mk

Капитал број 888 04.11.2016

24

PROFILE

пишува:

T

Биљана Здравковска Стојчевска biljana.zdravkovska@kapital.mk

Телевизиското појавување на поранешниот разузнавач Слободан Богоевски повторно ја разбранува јавноста со улогата и вмешаноста на грчкиот бизнисмен Дмитрис Кондаминас во македонската политичка сцена. „Кондоминас е оној на чие барање прво Груевски станува министер за финансии на местото на Борис Стојменов, а подоцна Љубчо Георгиевски го предлага и за лидер на ВМРО-ДПМНЕ. Кондоминас го направи тоа бидејќи Груевски е потписник на катастрофалниот коруптивен договор со ОКТА, од кој имаше ќар“, рече Богоевски, објаснувајќи дека “Кондоминас заради договорот со Окта го имал Груевски во џеб”, изјави Богоевски во своето интервју на телевизијата Телма. По ова негово тврдење се јавија со рекација и од ВМРО-ДПМНЕ од каде најавија тужби за клевети за Богоевски. Името на еден од најпознатите грчки бизнисмени Димитрис Кондоминас, со години се провлекува низ македонските медиуми во најблаго кажано сомнителни бизнис-политички контексти. Но, последните изјави на Богоевски фрлаат сосема друга светлина врз улогата на Кондаминас во македонската политика, но отвараат и многу прашања за тоа кој и како ја води македонската држава. Дали е тој навистина толку моќна фигура во македонското општество и со што толку ги има задолжено македонските политичари за тие да ги исполнуваат неговите желби? Кои бизнис интереси ги има во Македонија и колку долго е присутeн во македонската политика и бизнис?

Данаецот кој дарови носи

Ова не е прв пат Богоевски да зборува за улогата на грчкиот бизнисмен во македонската политичка и бизнис сцена. Точно пред една година во јавноста се објави изјавата која Богоевски ја има дадено пред Американската комисија за хартии од вредност која го води судскиот спор за поткуп против Маѓар Телеком, што се води пред суд во Њујорк. Според документот (кој е јавно достапен) од сведочењето на Богоевски, лично од во 2004 година Кондоминас побарал да го поврзе со тогашен висок функционер во владата на СДСМ и со челниците на владиниот коалициски партнер ДУИ. Со

цел тие да се поткупат за да се спречи либерализацијата на македонскиот телекомуникациски пазар, односно, за што подолго да се задржи монополот на Телекомот каде Кондоминас имал дел од сопственоста. За исплатите на поткупот биле користени фирми на Кондоминас - Чаптекс и Космотелко. Од сумата за поткупот што ја планирале директорите на Маѓар Телеком - 10 милиони евра, 2,5 милиони евра добил функционерот на СДСМ, а по толку поделиле и двајца челници на ДУИ. Според Богоевски, последната четвртина од парите ја задржал моторот на проектот, Кондоминас. Патот на поткупот од Македонски Телеком до исплатата во кеш одел преку Нетфон (зад кој стоеше Космотелко), скопска компанија на која Телекомот и плаќал за лажни консултантски договори, а таа (Нетфон) ги префрлала парите на кипарски Чапекс, од каде била вадена готовината и преку луѓе на Кондоминас доставувана до споменатите. Но, според Богоевски, Кондоминас како бизнисмен кој игра за сите бои, случајот продолжил да го брани и со новата власт во Македонија, со ВМРО-ДПМНЕ, кога се поднесени меѓународни потерници за поранешните директори на Македонски Телеком. Имено, Емануел Малелис Маноли (исто така, добро познат во Македонија) уредил состанок во Солун меѓу Кондоминас и висок функционер на ВМРО-ДПМНЕ на кој било побарано да бидат повлечени споменатите потерници. Функционерот услугата ја наплатил два милиони евра, и за да биде сумата сооветна на претходната за поткупот

на тројката од СДСМ и од ДУИ, побарал уште 500.000 евра за правни услуги, односно, за адвокатската фирма што ќе ги изврши. За подобро да се врзе со новата власт во Македонија, Кондоминас пред функционерот на ВМРО-ДПМНЕ излегол и со нови бизнис предлози - а Богоевски сведочел дека тука спаѓа и размената на дури три згради на Македонски Телеком за една на плоштадот во Скопје, тогаш сè уште во фаза на карабина. За да не испадне дека карабината била продадена „евтино“, Телекомот од своја страна во зделката додал уште 16 милиони евра. Дека Кондоминас нашол заеднички јазик со власта на ВМРО-ДПМНЕ се покажа од придонесот што беше подготвен да го даде за проектот Скопје 2014. Имено, Гркот во 2011 година купи 6.300 квадратни метри државно земјиште на скопскиот плоштад (за 100 евра по квадрат), и зема обврска на местото да го обнови Офицерскиот дом (урнат по земјотресот во 1963 година), и да изгради хотел што ќе кореспондира со архитектонските вредности на Скопје 2014. Но, овој проект во меѓувреме испадна дека ќе го реализира еден друг бизнисмен, русинот Сергеј Самсоненко, кој ја презема фирмата ДЦ прајм пропертис од Кондоминас. Македонските медиуми уште пред неколку години пишуваа Кондоминас преку негова фирма бил вклучен и во проектот “Скопје 2014” купувајќи земја на плоштадот во Скопје со цел изградба на барок хотел и официрскиот дом. Во овој проект фирмата Demko, која се поврзува со Кондоминас, била единствен понудувач и ја доби

ДИЛЕМА: КОЛКАВА Е МОЌТА НА КОНДОМИНАС?

www.kapital.mk

Капитал број 888 04.11.2016

25 парцелата од 6.300 метри квадратни за 630 илјади евра, или 100 евра за квадрат. Името со Кондоминас се поврзува и со еден неуспешен влез во енергетскиот бизнис преку учество во изградна на хидроелектрани во Македонија. Кондоминас се поврзува и со уште една фирма во Македонија, Космотелко, која беше сопственик на 7,4% од акциите во македонскиот Телеком (Стоунбриџ Телекомуникации), а своевремено доби и лиценца за WiMax, кога при појавување на прес конференција најави инвестиции од 500 милиони евра во Македонија. Кондоминас имал купено и земјиште од 22.000 метриквадратни во близина на хотелот Александар Палас, каде што своеремено планирал да гради шопинг и бизнис центар, но таа идеја пропадна, бидејќи тоа земјиште преку денационализацијата државата го врати на сопствениците. Некои медиуми уште во 2006 година пишуваа дека тој планирал да отвори банка и осигурителна компанија во Македонија, но тие идеи до ден денес не се реализирани. Во 2000 година Кондаминас ја купи телевизијата Скопје, која подоцна стана Алфа Тв и која подоцна ја продаде.

Бизнисите на Кондоминис

Грчкот Кондоминас, кој е роден во 1939

година во Атина, е влезен во повеќе бизниси, во осигурителниот, во медиумскиот, во кино бизнисот, недвижности, банкарство, како и во малопродажбата. За неговите почетоци пишува дека работел како агент за осигурување во American Life (ALICO), а во 1969 ја основал својата осигурителна компанија Interamerican. Ги основал или презел банката Interbank (потоа преземена од Eurobank), Intertech (претставник на Panasonic), Euroclinic Athens, банката Novabank (во 2013 преземена од Piraeus Bank); поседува флота авиони и хеликоптери на компанијата InterJet, компанија за органско производство GreenFarm, а негови се и кино салите Village Roadshow; од 1998 до 2001 бил сопственик на фудбалскиот клуб Арис од Солун, а можеби најпознат е по неговата телевизија Alpha TV, која ја продаде (како Alpha Media Group) на германски RTL во 2008 година за 125,7 милиони евра, за четири години подоцна, во 2012, да си го откупи делот назад, и повторно да стане стоотстотен сопственик. Во медиумскиот бизнис, покрај делот на Alpha Media Group, Кондоминас ја поседува и телевизиската станица Channel 9 во Атина и во Солун. Наградуван е од Вселенската патријаршија од Константинопол (Истанбул) како „голем добротвор“.Од 1998 година до 2001 година тој бил сопственик на фудбалскиот клуб

Арис од Солун. Негова најголема компанија е Interamerican Insurance. За 75 годишниот грчки бизнисмен Кондоминас пред околу две години беше издаден налог за апсење како дел од истрагата за сомнителните кредитирања од страна на грчката Поштенска банка која од 2007 до 2012 година загубила близу 500 милиони евра. Бизнисменот кого налогот за апсење го затекна во болница бил еден од најголемите корисници на овие кредити, а во грчкиот печат се пишуваше дека Кондоминас наместо кредитите да ги користи за бизнис цели, ги користел за купување на имоти, меѓу кои и имот на неговата ќерка во Лондон. Сето ова не ги изненади Грците кои долго беа сведоци на кредити добиени под екстра поволни услови со кумување на државата, што покажува, во случајот на Кондоминас, дека тој добро игра со политичарите и на домашен терен. Кондоминас налогот за апсење не го одведе во затвор, туку со рекордна кауција за грчки поим, од 5 милиони евра, беше пуштен да се брани од слобода. Од 1998 година до 2001 година тој бил сопственик на фудбалскиот клуб Арис од Солун. Негова најголема компанија е Interamerican Insurance. nnn

Капитал број 888 04.11.2016

26

www.kapital.mk

ИНТЕРВЈУ

БЕТ МИКЕЛС ГЛОБАЛЕН ЕКСПЕРТ ЗА ФРАНШИЗИНГ

ВО ФРАНШИЗИНГОТ ПАРТНЕРСТВОТО Е СÈ! Разговаравме со Бет Микелс, меѓународен експерт за експанзија и развој на бизниси, специјализирана за бизнисот со франшизи. Нејзиното искуство од работата во компании од рангот на Starbucks, KFC, Ford и др., ќе го сподели со слушателите на семинарот што го организира AmCham на 10 ноември во Скопје.

www.kapital.mk

Капитал број 888 04.11.2016

27 Индустријата на франшизи е силна и станува посилна. Франшизирањето експлодираше глобално изминатите 10 години. Многу меѓународни бизнис лидери, претприемачи и инвеститори се во потрага на солидни, успешни брендови.

Б разговарал:

Игор Петровски

igor.petrovski@kapital.mk

Бет Mикелс е претседател на World WideTeams, глобална консултантска фирма специјализирана за мулти-локационо проширување и бизнис решенија кои обезбедуваат профит. Нејзината експертиза и искуство е во индустријата на франшизи, подобрување на бизнис операции, како и развој на тимови со висок учинок во познати брендови како Starbucks, KFC, Jamba Juice и Ford Motor Company. Се здобива со MBA на Pepperdine Универзитетот, додека соPhD за Бизнис на Универзитетот на Феникс. Таа во моментов работи како Глобален лидер за франшизна стратегија во Kidville, франшизер со 35 единици со седиште на Менхетен. Го цени интегритетот, транспарентноста и великодушноста при соработката со други луѓе во бизнисот. Нејзините интереси вклучуваат храна, вино и глобални претприемачки стартапи.

XВашиот X AmCham семинар во Скопје на 10-ти ноември ќе биде посветен на стратегии за експанзија во Бизнисот. Што може да очекуваат присутните од овој настан? Едно од прашањата што јас често ги добивам се токму за експанзија во бизнисот: "Кој е вистинскиот начин за проширување?" и "Дали е подготвен мојот бизнис за проширување?" Моето очекување e дека посетителите ќе (1) дознаат за неколку различни видови на стратегии на експанзија во бизнисот и (2) Ќе утврдат дали нивниот бизнис е подготвен за проширување. Оние кои ќе си заминат од настанот со сознанието дека не се подготвени за проширување, би требало да си заминат со јасен план кој прецизира што би требало да направат, за да ја подготват својата компанија. Второ, кога присутните ќе си заминат од настанот треба да научат барем една или две опции за експанзија кои би можеле да одговараат на нивната компанија.

По конференцијата учесниците можат да спроведат дополнителна длабинска анализа во врска со проширувањето, подготвеноста и стратегијата, со помош на релеватни луѓе од локалната бизнис заедница и од правната фела.

XШто X можат бизнис лидерите од различни сектори да научат од брзо-растечки компании како што се Uber, Facebook или Airbnb? Најважната работа на која овие компании нè учат е важноста на решавање на проблемот за вашиот клиент. Овие компании го решија проблемот со кој клиентите се соочуваа, па дури и проблемот кој не знаеја дека го имаат. Uber не се „преточи“ во навиките наметнати од индустријата во која делува и наместо тоа, започна сосема нов систем на споделување на приватен превоз (ride-sharing) и можности за возачите кои не беа познати дотогаш. Тие не се обидоа да го подобрат постојниот такси систем. Тие се фокусираа на задоволување на проблемот (или потребата) на клиентот. Исто е и со Airbnb – тие го решија проблемот на клиентите: Како да ја издавам мојата соба, стан или куќа за одреден период или пак да најдам клиенти кои се подготвени да платат за тоа? Тоа е толку иновативно. Имајќи го ова на ум, размислете околу проблемот кој вашиот клиент го има, како иновативно да се реши тој проблем и како да бидете првиот кој ќе го реши проблемот на исклучително квалитетен начин? За ненадеен и брзо-растечки развој на бизнисот мора да се има сериозен фокус на дневните приходи и расходи,или најмалку на неделните. Овие компании имаа иновативни идеи кои генерираат приходи на разновидни начини. Колку што се важни приходите за секој бизнис, лидерите исто така треба да се фокусирани на правење пари. Одржувањето на ниско ниво на инфраструктура делува и на ниското ниво на трошоци на почетокот. Може да се изгради инфраструктурата со надеж дека приходите ќе ги покриваат трошоците или можете да доградувате како што вашите приходи имаат можност за сервисирање на дополнителни трошоци. Многу пати, компаниитеја градат нивната инфраструктура премногу брзо. Ако приходите не го следат истиот тренд, имате две опции: или да се откажете од инвестицијата или да го затворите бизнисот - ниту една од опциите не е посакувана.

XКако X експерт за франшизи, кои фактори се најважни во успешно

www.kapital.mk

Капитал број 888 04.11.2016

28

ИНТЕРВЈУ

„спојување“напотенцијалните франшизери и сопствениците на франшизите? Во компаниите франшизери со кои јас соработував (големи или мали, со седиште во САД или меѓународни, услужна или производна дејност), има еден клучен елемент за успехот - наоѓање на вистинскиот партнер франшизер. Ако имаме неуспешен партнер на франшиза, често пати можеме да се навратиме и да се запрашаме за една од следните три области - (1) Дали тие имаат доволно финансиски капитал? (2) Дали тие имаат доволно искуство за управување со бизнис? (3) Дали тие ја имаат вистинската страст и карактери дали се вклопуваат во корпоративната култура на франшизата?

XКако X тие најчесто се наоѓаат еден со друг? Повеќето франшизери ги наоѓаат преку процесот на продажба на сопственикот на франшизата - или преку надворешен продажен брокер или внатрешен тим за продажба. Овие продавачи наоѓаат потенцијални франшизери најчесто преку веб страницата на компанијата или социјалните медиуми. Во САД, печатените медиуми, радиото, телевизијата, или директна пошта се користат сè помалку и помалку за пронаоѓање на франшизери и се заменуваат со дигитални медиуми. Дополнително, како добар извор на потенцијални франшизери, можат да бидат и клиентите или препораката од трети лица како начин на проширување на „приказната за франшизата“, како и присуството на саеми посветени на областа во која франшизите делуваат.

XКаков X совет би им дале на компаниите кои се во семејна сопственост, а размислуваат за развивање на нивни сопствени франшизи? Јас обично одговарам на тоа прашање со "имајте многу пари и многу искуство за управување со бизниси". Но, сè повеќе и повеќе помали компании стануваат успешни со темелно анализирање и реализирање на студија за изводливост на франшизата. Завршете ја својата длабинска анализа и имајте ги фактите пред да одлучите да се проширите со користење на било кој тип на франшизна стратегија. Ние ќе одиме во детали во оваа тема на конференцијата. Целта е да се спречат грешките кои сопствениците на бизнисите можат да ги направат.

XВо X која насока сметате дека се движи индустријата на франшизите? Индустријата на франшизи е силна и станува посилна. Франшизирањето експлодираше глобално изминатите 10 години. Многу меѓународни бизнис лидери, претприемачи и инвеститори се во потрага на солидни, успешни брендови. Многу меѓународни брендови франшизери го носат својот бизнис во други земји и САД. Не сите брендови се присутни во сите земји. На пример, Кина има над 5.000

Трендовите на индустријата доаѓаат и си одат брзо, но најголемите категории франшизи врз основа на бројот на единици продолжуваат да бидат ресторани за брза услуга, за одржување, за здравствени услуги, и услуги за деца.

KFCs, речиси 2.000 Pizza Huts и ниеден Taco Bell. Трендовите на индустријата доаѓаат и си одат брзо, но најголемите категории франшизи врз основа на бројот на единици продолжуваат да бидат ресторани за брза услуга, за одржување, за здравствени услуги, и услуги за деца.

FRANdata предвидува дека дневно по еден нов концепт на франшиза ќе започнува во САД во 2016 година.

XКако X франшизите ги употребуваат новите технолошки трендови? Одлично прашање, бидејќи на многу влијателни трендови кои влијаат на франшизата, технологијата би можела да биде оној што има најголемо влијание (заедно со социјалните медиуми). Франшизерот обично мора да чека за франшизорот (сопственик на франшиза) да ја интегрира технологијата во системот. Франшизори кои имаат ИКТ ресурси или

помали франшизори кои сфаќаат како технологијата ќе им даде конкурентска предност се првите кои се склони на промена. Рестораните се „тркаат“ меѓу себе во имплементација на нови ИКТ услуги со цел да бидат чекор понапред од своите конкуренти. Технологијата овозможува нови начини за подобрување на земање на нарачки, имплементација на програма на лојалност, купување, мобилни опции, процесот на набавка и многу други можности, како начин да се разликуваат, да се зголеми профитот, и/или да се намали цената. Многу помали франшизори немаат интерни експерти за технологија, што доведува до системи кои има проблеми поради некомпатибилност помеѓу нови и стари системи. Јас обично препорачувам на сопствениците на помали франшизида ангажираат постојна и квалитетна надворешна ИКТ експертиза. nnn

Капитал број 888 04.11.2016

30

www.kapital.mk

ПОЛИТИКА

ШТО МОЖЕМЕ ДА ОЧЕКУВАМЕ ОД ИЗБОРИТЕ НА 11 ДЕКЕМВРИ?

ЗАВРШУВА ПРЕДИГР ЗА СТРАНЦИТЕ ИЗБО СЕ ПРВ ЧЕКОР ОД ИЗ ОД КРИЗАТА

ЖБОГАР: ИЗЛЕЗ ОД КРИЗАТА САМО АКО НОВАТА ВЛАДА ПО

www.kapital.mk

РАТА, ОРИТЕ ЗЛЕЗОТ

Капитал број 888 04.11.2016

31 На тесен изборен резултат аналитичарите гледаат со поголема извесност, а според тоа сметаат дека има некакви шанси за заедничка влада на ВМРО-ДПМНЕ и на СДСМ, но, никакви за во таа влада сегашната опозиција да седи заедно со актуелните челници на владејачката партија. А веруваат дека постизборниот процес што ќе го води меѓународната заедница, без оглед на изборните резултати, ќе стави крај на досегашниот вид на владеење пишува:

Ш Максим Ристески

maksim.risteski@kapital.mk

Што ќе донесат изборите на 11 декември е големо прашање, не толку во однос на резултатите од гласањето, колку за нивното влијание врз процесот што треба да следи, а за кој странците рекоа дека само ќе почне ако имаме кредибилни избори, односно, оти истите ќе му бидат прв чекор. Меѓународните претставници во Македонија едногласно кажаа дека овој процес ќе биде спроведувањето на итните реформски приоритети на Европската комисија, и на препораките на групата експерти предводени од Рајнхард Прибе. Значи, големото прашање е во колкава мера ова ќе зависи од „картите за игра“ што на странците - од кои единствено се очекува потребниот притисок, ќе им ги поделат изборите. Анкетите, но и сè она по што може да се заклучува, најавуваат тесен изборен резултат и компликации околу формирањето на новата влада. Дубиозата овде е колку е можна влада, во која (не без песимизам се зборува дека) би влегле и ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ. Претседателот на ВМРО-ДПМНЕ, Никола Груевски, почувствува потреба да ја искоментира темата на неодамнешниот собир на партијата во Спортскиот центар „Борис Трајковски“. Во неговиот говор рече дека е уверен во голема победа, по која СДСМ „нема ниту да помисли да го спомене тоа (широка коалиција, н.з.), а камо ли да праша“, дополнувајќи оти чул дека опозицијата „за тоа веќе лобирала кај странците“. Ваквата, како што ја нарече Груевски, „широка коалиција“, би била корисна (главно од позицијата на странците) за ситуации во кои е потребна поделена

одговорност, како носење одлуки за непопуларни мерки, на пример, за јавната администрација или за пензискиот систем, или (ако си земеме таква слобода) и за евентуално решавање на спорот за името. За сè друго ваквата влада би била погубна, а ова важи и ако во неа има ново, неинкриминирано кадровско екипирање од страна на ВМРО-ДПМНЕ, за кое никој не може да каже дека ќе биде кооперативно (ако не произлегло од некој бурен процес на внатрешна демократизација на партијата) во процесот во кој е замислено, како што рече амбасадорот на САД, Џес Бејли, „воспоставување одговорност за обвинувањата за злоупотреби на власта, што е есенцијално за излез од пролонгираната политичка криза“. СДСМ, при тесен изборен резултат би значело дека осетно го подобрила учинокот во однос на претходните избори, и влегувањето во влада со ВМРО-ДПМНЕ и натаму би можела да го оправдува со неопходноста оттаму, од владата, да гарантира за претстојниот реформски процес. За ВМРО-ДПМНЕ, пак, повеќе од јасно е дека резигнираното одбивање на ваква владина коалиција (повторуваме – во многу можниот случај на мала разлика во бројот на освоени мандати) и останувањето надвор од владата не е опција, во ситуација кога се очекува процесот што го опиша Бејли. Лидерот на СДСМ, Зоран Заев, досега јавно/конкретно не изреагира на гласините за широка владина колација, но во овој правец индикативен е неговиот молк по предлогот што го испорачаа одредени политички партии (Ивон Величковски – Либерална партија; Здравко Савески – Левица), опозициските партии да потпишат дека нема да учествуваат во влада со ВМРО-ДПМНЕ. Иако, за негова позиција може да се смета изјавата што ја даде лани, уште пред Договорот од Пржино, за владата што требаше да ги организира предвремените избори, дека „прифатлив е секој формат и состав на Влада во која нема да бидат Груевски и креаторите на кризата во Македонија“. Ова се совпаѓа со ставот на опозициската Коалиција за промени и правда, искажан по прекинот на преговорите со ВМРОНародна партија на Љубчо Георгиевски,

ОБАРА ИТНО И СЕОПФАТНО СПРОВЕДУВАЊЕ НА РЕФОРМИТЕ

www.kapital.mk

Капитал број 888 04.11.2016

32

ПОЛИТИКА

П

ИСМЕТ РАМАДАНИ претседател на ЕАСМ:

ри мала разлика на изборите, а во услови ако нема декриминализација на личностите кои се челници на ВМРО-ДПМНЕ и на ДУИ, кои се веќе во истражни постапки, процедури, тогаш многу малку е веројатно дека ќе може да се направи заедничка влада, зашто таа би дошла како влада на помирување.

Ш

НЕНАД МАРКОВИЌ професор:

дека партиите што сакаат да и се приклучат треба јасно да покажат оти нема да имаат никаква соработка, ниту во текот на изборите, ниту после нив, со актуелното раководство на ВМРО-ДПМНЕ, при што акцентот во контекстов е ставен на прецизирањето дека ограничувањето важи во однос на „актуелното раководство“ на владејачката партија.

Заедничка влада на ВМРОДПМНЕ и на СДСМ само со ново раководство на првите

Аналитичарите кои ги консултиравме за тесен изборен резултат сметаат дека има поголема извесност; според тоа и некакви шанси за заедничка влада на ВМРОДПМНЕ и на СДСМ; но, никакви за во таа влада сегашната опозиција да седи заедно со актуелните челници на владејачката партија. А веруваат дека постизборниот процес што ќе го води меѓународната заедница, без оглед на изборните резултати, ќе стави крај на досегашниот вид на владеење. Претседателот на Евро-атлантскиот совет на Македонија, Исмет Рамадани, смета дека во случај околностите да налагаат заедничка влада на ВМРО-ДПМНЕ и на СДСМ, ниту странците, ниту граѓаните, нема да дозволат таа да биде влада на помирување „со функционерите кои се во криминалните структури“.

то се однесува до таканаречениот „санитарен ѕид“ околу ВМРО-ДПМНЕ, сметам дека само некои партии би се придржувале до ова, но тие партии и вака и онака јасно го кажаа својот став. Маневрирањето во овој предизборен период е само оставање доволно простор да се види како ќе се движат рејтинзите до изборите, и соодветно адаптирање на реалноста.

„Овие избори многу се разликуваат од претходните. Во исто време кога се бара победникот, премногу желба и интерес има кај граѓаните да се смират состојбите, да се надмине политичката криза. Ако дојде до ситуација на мала разлика на изборите, во услови кога не би имало декриминализација на личностите кои се челници на ВМРО-ДПМНЕ и на ДУИ, кои се веќе во истражни постапки, процедури, тогаш многу малку е веројатно дека ќе може да се направи таква, заедничка влада, која би дошла како влада на помирување, а граѓаните нема да дозволат помирување со функционерите кои се во криминалните структури. Такво нешто не би смеел да направи никој од партиските лидери по никоја цена. И меѓународната заедница нема да влезе во таква авантура да влијае за такво помирување на политичките елити каде би биле имиња длабоко влезени во инкриминации“, вели Рамадани. Според него, прво треба да дојде до прочистување, па со некое друго раководство на ВМРО-ДПМНЕ и заедничка влада, смета Рамадани, можеби би била и добра опција. „Со некое друго раководство на ВМРОДПМНЕ, кое не е инволвирано во криминал - тогаш дури би било добро со таква влада да се надминат некои покрупни проблеми во државата, како спорот со името, во

О

АЛБЕРТ МУСЛИУ аналитичар:

д СЈО и од реформите бегање нема. Не само што ќе има доволно голем притисок од меѓународната заедница, туку мислам дека има и неформален договор, свест кај сите партии, дека од ова по изборите бегање нема. Какви и да се резултатите на 11 декември, ваков вид на владеење повеќе ќе нема.

однос на евроатланските интеграции. Консензузот и тоа како и е потребен на Македонија за одредени прашања, и во однос на меѓуетничките односи. Но, никако помирување со инкриминирани структури“. Според професорот Ненад Марковиќ, шансите да се формира влада помеѓу СДСМ и ВМРО-ДПМНЕ се минимални. Тој се сомнева во цврстината на „санитарниот ѕид“ што се прави околу ВМРО-ДПМНЕ (барањата да не се соработува со оваа партија), и смета дека во зависност од изборниот резултат, намерите на одредени партии по секоја цена да влезат во власта ќе си го направат своето. „Влада помеѓу СДСМ и ВМРО-ДПМНЕ би била можна исклучиво доколку има ситуација каде што ќе биде невозможно да се формира влада од ниту еден актер. Ова сценарио мене ми личи многу неверојатно. И да се формира, ваква влада би траела кратко, а најмногу до организирање на некои следни избори во брзо време. Што се однесува до таканаречениот „санитарен ѕид“ околу ВМРО-ДПМНЕ, сметам дека само некои партии би се придржувале до ова, но тие партии и вака и онака јасно го кажаа својот став. Што се однесува до партии, како на пример ВМРО-НП, доколку освојат мандати, се чини дека имаат намера да влезат во власта по секоја цена. Маневрирањето во овој предизборен

www.kapital.mk

Капитал број 888 04.11.2016

34

АГРОБИЗНИС

ДИЈАГНОЗАТА НА ПРИБЕ

В

о извештајот на групата експерти предводени од Рајнхард Прибе (експертите беа и во повеќекратни теренски посети на Македонија пролетта 2015 година) значајни недостатоци се идентификувани главно во пет сфери: следење на комуникациите, судство и обвинителство, надворешниот надзор од независни тела, избори и медиуми. Како највисоко цели во секоја од овие пет сфери на кои експертската група била фокусира се исполнувањето на суштинските стандарди за демократско владеење, обезбедување на транспарентност во јавните прашања, гарантирањето на слободата на медиумите, како и борбата со корупцијата. Во извештајот стои дека „проблемот со корупцијата е доволно значаен за посебен извештај“, и оти „корупцијата е најсериозниот проблем со кој се соочува земјата“. За таканаречените „бомби“ што ги објавуваше опозицијата, експертите предводени од Прибе пишуваат дека „генерално е признато оти овие снимки се правени нелегално во текот на неколку години и не се дел од законска и судска постапка“, и оти „овие снимки според квалитетот, опсегот и бројноста потврдуваат дека се направени во просториите на националната разузнавачка служба“.

период е, по мене, само оставање доволно простор да се види како ќе се движат рејтинзите до изборите, и соодветно адаптирање на реалноста“, вели Марковиќ.

НИЕ СМЕ ВРСКАТА СО СИТЕ ДЕЛОВНИ ПОДАТОЦИ КОИ ВИ СЕ ПОТРЕБНИ

#1

ЗА БИЗНИС ИНФОРМАЦИИ

ЗА ПАМЕТНИ ДЕЛОВНИ ОДЛУКИ!

02 / 3117 100 info@targetgroup.mk www.targetgroup.mk

За постизборниот процес што го најавуваат странците, професорот смета дека резултатите од изборите можат да го отежнат или олеснат, но никако да направат да исчезне. „Меѓународната заедница нема да се откаже од притисокот за реформскиот процес, произлезен од пржинскиот договор. Нормално, а во зависност од изборниот исход, тоа ќе оди потешко или полесно, но притисокот веројатно ќе расте, ако Вашингтон и Брисел увидат дека исходот е неповолен. Во оваа смисла, изборите можат да го отежнат или олеснат овој процес, но никако да направат да исчезне“, е ставот на Марковиќ. Аналитичарот Алберт Муслиу смета дека шпекулациите за концентрациона влада се поттикнати од очекувањата изборниот резултат да биде тесен, но смета оти во политиката одреден настан може да ја наруши рамнотежата на вагата преку ноќ. „Не треба да се заборави дека политичката вага може да се смени за 24 часа, и да ја снема претставата оти ќе има тесен изборен резултат. Ако сепак сите комбинаторики резултираат така сите партии да бидат во владата, тогаш ќе влеземе во друга димензија, но, во тој случај најпознатите челници на последните влади на ВМРО-ДПМНЕ нема да бидат таму“, смета Муслиу. Во однос на меѓународниот притисок да се спроведат итните реформски приоритети и препораките на Прибе, аналитичарот смета дека на партиите им е јасно дека од тоа бегање нема, па дури и оти проодноста на процесот е веќе обезбедена со неформален договор меѓу странците и партиските лидери. „Не само што ќе има доволно голем притисок, мислам дека има и премолчен договор, свест кај сите партии, дека од ова по изборите бегање нема. Најсилното оружје што го има актуелната власт е Уставниот суд, кој гледаме дека не реагира на иницијативата за утврдување на уставноста на Специјалното јавно обвинителство. И оттука се гледа дека има неформален договор оти од СЈО и од реформите бегање нема. Какви и да се резултатите на 11 декември, ваков вид на владеење повеќе ќе нема“, вели Муслиу. „Опсегот на незаконското снимање на разговорите, концентрацијата на моќтта во рамките на Управата за безбедност и контраразузнавње, широките надлежности во мандатот на УБК (кои и покрај широкиот опсег, беа надминати) и дисфункционалноста на надворешниот надзорен механизам резултираа со бројни прекршувања“, меѓу кои „очигледна директна вмешаност на високи владини и партиски функционери во нелегални активности вклучително и изборни измами, корупција, злоупотреба на власт и овластување, конфликт на интереси, уцени, изнудување (притисок врз вработени во јавниот сектор да гласаат за одредена партија со закана за нивно отпуштање), тешки прекршувања на процедурите за јавни набавки со цел добивање на недозволен профит, непотизам и протекции“. nnn

РОК ЗА ПРИЈАВУВАЊЕ: 15 НОЕМВРИ 2016

ПРЕКУ ПРИКАЗНАТА НА НАЈДОБРИОТ ЕВРОПСКИ ФЕСТИВАЛ “EXIT” НАУЧЕТЕ ЗА МОЌТА НА ДИГИТАЛНИОТ МАРКЕТИНГ! l 17 ноември 2016 (четврток) l 09:00-16:00 часот l Институт Концепт, Скопје Како Exit фестивалот стана еден од најпосетуваните фестивали? Како успеа да собере публика од повеќе од 60 земји? Зошто е еден од најнаградуваните фестивали? Какви тимови работат? Какви кампањи спроведуваат? Со какви буџети за рекламирање располагаат? Зошто дигитален маркетинг наспроти класичниот маркетинг? Како Exit фестивалот успеа да стане толку многу популарен, а притоа потпирајки се воглавно на онлајн маркетингот, нивното искуство ќе го пренесат двајца врвни менаџери за дигитален маркетинг, кои долги

години многу успешно ја креираат интерационалната кампања на овој фестивал, Мартина Анџелкович, одговорна за онлајн рекламирање на Exit фестивал и Игор Видович, дигитален маркетинг менаџер на Exit фестивал. На еднодневното предавање учесниците ќе се запознаат со начинот на кој Exit фестивалот успешно креираат Facebook и Instagram кампањи, промовираат содржина на Google, особено преку примена на Adwords, Search и Display, и промовираат содржина на Youtube, преку реклами и видеа, што ги прави водечки пример во регионот и пошироко.

За повеќе информации посетете ја нашата веб страна: www.koncept.com.mk

КОНТАКТ: м-р Ленче Зикова и м-р Ирена Богоевска l e-mail: institut@koncept.com.mk l 02 3128 526 l 070 272 207

ШТО ДОБИВАТЕ СО ОН-ЛАЈН ПРЕТПЛАТА НА КАПИТАЛ: претплата на 1. Со електронското издание на Капитал

заштедувате 20% попуст на цената за претплата на печатеното издание

за најава од 2.Можност три различни уреди – домашен компјутер, службен компјутер и мобилен телефон

до електронското 3. Пристап издание од било каде во Светот

ШТО ДОБИВАТЕ СО ПРЕТПЛАТА НА ПЕЧАТЕНОТО ИЗДАНИЕ НА КАПИТАЛ: l 49 броја на редовното издание на Капитал l 45 специјални додатоци годишно, интегрирани во рамки на редовното издание на Капитал l Бесплатна достава на магазинот на домашна адреса или на работа l Платена поштарина l Вклучено ддв l Бесплатен он-лајн пристап до сите електронски изданија на редовниот број на Капитал и сите специјални прилози

www.kapital.mk

Капитал број 888 04.11.2016

38

АГРОБИЗНИС Слика од атмосферата на минатогодишната конференција на ИКТ во Агробизнисот

МОДЕРНИЗАЦИЈА НА МАКЕДОНСКОТО ЗЕМЈОДЕЛСТВО Е ВОЗМОЖНА ПРЕКУ ВМРЕЖУВАЊЕ НА АГРО И ИТ КОМПАНИИ ОД РЕГИОНОТ

Втора година по ред се одржува конференцијата ИКТ во Агробизнисот која овозможува продлабочување на соработката помеѓу Агро секторот, кој е еден од најразвиените сектори во земјата, и ИТ секторот, кој во последните години зема замав и може да креира одлични софтверски решенија за земјоделците.

В

тора година по ред се одржува конференцијата ИКТ во Агробизнисот која овозможува продлабочување на соработката помеѓу Агро секторот, кој е еден од најразвиените сектори во земјата, и ИТ секторот, кој во последните години зема замав и може да креира одлични софтверски решенија за земјоделците. Македонија е земјоделско подрачје богато со услови за одгледување на голем број агро култури. Претприемачите во земјоделскиот сектор имаат големи познавања во својата област, вложуваат во сопствените земјоделски насади и директно придонесуваат за раст на домашната економија, но со цел унапредување на нивните производствени процеси потребни се и технолошки иновации. Агро бизнисите, споредено со останатите,

инвестираат помалку во ИКТ за развој на своето производство, пред се поради недостигот на информации. Оваа конференција е одлична можност за меѓусебно запознавање на компаниите од двата сектора, продлабочување на нивните соработки и развој на иновации во земјоделстово. Искуствата од минатата година покажуваат дека интересот е голем и од страна на агро и од страна на ИТ компаниите. Најуспешните агро компании споделија свои искуства за имплементирање на ИКТ решенија во нивните бизниси и ги претставија предностите и поволностите од иновативните инвестиции. Успех е пред се да допре информацијата за иновативно земјоделство до сопствениците на бизнисите во оваа област, а потоа и да се размислува во кој дел од бизнисот може да се имплементира некое технолошко

решение. ИКТ имаат развиено апликации за прецизно наводнување во поглед на количина на вода и временско подесување, напрашување, мерење на топлина на почва и сл. ПроКредит Банка, Mасит и АГ Футура, како специјализирани институции во својата област кои може да дадат максимална поддршка на агро секторот во Македонија, се организатори на ИКТ во Агрибизнисот 2016 и ги повикуваат сите заинтересирани компании да присуствуваат на конференцијата која ќе го обележи развојот на понатамошните агро иновации.

ПроКредит Банка

ПроКредит е развојно ориентирана банка, која активно го поддржува и кредитира агро секторот во Македонија. “ПроКредит е единствената германска

www.kapital.mk

Капитал број 888 04.11.2016

39 ЕМИЛИЈА СПИРОВСКА

ЧЛЕН НА УПРАВЕН ОДБОР НА ПРОКРЕДИТ БАНКА

Веќе неколку години наназад организираме Агро Бизнис форум за нашите клиенти, кој им овозможува на претприемачите во земјоделскиот сектор да запознаат потенцијални партнери во својата област, да ги прошираат познавањата за иновативни решенија во нивните производства и да споделат успешни приказни за сопствениот бизнис. банка во Македонија која се стреми кон развој на домашната економија. Активно кредитираме одржливи бизнис идеи на малите и средни претпријатија, енергетско ефикасни проекти, иновативни решенија за унапредување на бизнисот и агро компании. Веќе неколку години наназад организираме Агро Бизнис форум за нашите клиенти, кој им овозможува на претприемачите во земјоделскиот сектор да запознаат потенцијални партнери во својата област, да ги прошираат познавањата за иновативни решенија во нивните производства и да споделат успешни приказни за сопствениот бизнис. Оваа година, со цел да се зголеми свесноста за значењето на земјоделскиот сектор во Македонија се приклучивме во организација на ИКТ во Агро Бизнисот заедно со МАСИТ и АГ Футура. Со заеднички залагања сакаме да ги споделиме последните иновации и новости од агро секторот, успешните светски практики и позитивните резултати кои би се оствариле со иновативни инвестиции. Претприемачите во земјоделскиот сектор треба да сфатат дека иновативните технички решенија водат кон намалување на трошоците за производство, зголемување на квалитетот на финалниот производ и преку истото зголемување на профитабилноста и конкурентноста на компанијата. Се стремиме кон унапредување на бизнисите на нашите клиенти и имаме одлични програми за кредитирање на иновативни решенија во агро секторот. Секоја година ги наградуваме најуспешните компании за нивните иновативни инвестиции. Практиката продолжува и оваа година и сите компании од агро и ИТ секторот кои имале значајни иновативни проекти би можеле да се препознаат како добитници на нашето признание за најуспешна иновативна компанија.”

– изјави Емилија Спировска – Член на Управен Одбор на Прокредит Банка.

МАСИТ

АНИТА НИКОВА

ИЗВРШЕН ДИРЕКТОР НА МАСИТ

Многу мал број агро компании размислуваат во насока како ИКТ може да им помогне за поголем придонес во одгледување на земјоделски култури и остварување поголема ефикасност и ефективност во работењето. Прецизното фармерство е популарно во светски рамки, а потенцијалот во Македонија сега почнува да се развива.

МАСИТ како Стопанска Комора за ИКТ се грижи за полесна и забрзана дигитализација на целокупното македонско општество, засилено работи со повеќе вертикални сектори во Македонија, како земјоделие, туризам и текстил и неколку пати во годината организира дополнителни настани за развој на технолошки иновации во овие индустри. Придобивките од имплeментација на ИКТ се слични за сите индустрии: поголема продуктивност, оптимизација на човечки и материјални ресурци, безбројни социјални продобивки, полесна интернационализација и извоз на странски пазари. “Употребата на ИКТ во агро секторот во Македонија не е масивна. Многу мал број агро компании размислуваат во насока како ИКТ може да им помогне за поголем придонес во одгледување на земјоделски култури и остварување поголема ефикасност и ефективност во работењето. Прецизното фармерство е популарно во светски рамки, а потенцијалот во Македонија сега почнува да се развива. Имаме компанија во Македонија, членка на МАСИТ, која има развиено софтверска платформа за 6 подсекторски гранки и тоа: сточарство, раноградинарство, овоштарство, лозарство, винарство и расад. Било која компанија од овие сектори, може да обезбеди лиценца за користење на оваа алтка и целосно да го води своето планирање, инвестирање, садење, производство, па дури и извоз преку оваа платформа. Со ова решение значително ќе се намалат трошоците на компанијата и времето за планирање на производството кое претходно рачно се планирало. Македонските компании имаат ИКТ решенија апликативни и за индивидуални фармери, и за цели комбинати. Тоа што можеби недостасува и на што треба да се работи, е фактот дека ИКТ компании треба почесто да бидат

www.kapital.mk

Капитал број 888 04.11.2016

40

АГРОБИЗНИС

ИКТ во агробизнисот 2015 имаше поддршка од неколку академски професори и беа презентирани неколку софтверски решенија кои овозможуваат мерење на температура на почва и на воздух во затворени фолии, како и решенија кои даваат комплетен преглед за ситуацијата на терен. Оваа година покрај Емилија Спировска, Анита Никова и Благоја Муканов, како главни говорници на конференцијата се: XX

XX

XX

др. НЕВЕНКА АЛЕКСАНДРОВА Стефанова, офицер за истражување во агробизнис и био технологија при УН ФАО, која ќе говори за тоа како ИКТ може да придонесат за надминување на глобалните предизвици во агро секторот проф. HENK HOGAVEEN, професор по менаџмент за здравје на стока на Универзитетот Wageningen, кој ќе говори за тоа како ИКТ може да придонесат за зголемување на квалитетот, продуктивноста и конкурентноста на земјоделското производство мр. GRIGORIS CHATZIKOSTAS, менаџер за иновации и развој на бизнис на Биосенсе институт

Конференцијата вклучува панел дискусии за развојот на ИКТ во агро секторот, како и успешни приказни на Македонски и светски бизнисмени во земјоделството. Сите учесници на конференцијата имаат единствена можност да учествуваат на бизниссо-бизнис средби со потенцијални партнери од агро или ИТ областа, како и да разменат контакти и искуства со слични бизниси на сопствените. Посетете го сајтот www.seeita.org и регистрирајте се за присуство на конференцијата ИКТ во Агрибизнисот.

во директна дискусија и комуникација со земјоделците, со цел да ги разберат нивните проблеми и предизвици од прва рака, по што ќе бидат во можност да предложат конкретни ИКТ решенија со кои ќе ги решаваат нивните проблеми, и тоа во повеќе подсектори наеднаш. Токму и целта на овогодинешната конференција е да ги соедини претставниците на двата сектори, со цел полесна и подиректна комуникација. Дополнително, на конференцијата ќе обезбедиме и презентации на дел од софтверските решенија за агро секторот”, изјави Анита Никова, Извршен директор на МАСИТ.

АГ Футура

АГ Футура Технологии е компанија за иновативни решенија и консалтинг, базирани на информатички и комуникациски технологии, насочени кон поддршка на секторот земјоделство и храна. “За подобар развој на модерни технологии во секторот земјоделство потребно е добро познавање на моменталната состојба, и тоа како на локално, така и на глобално ниво. Побарувачката за храна континуирано расте, пред се поради растот на глобалната популација, а истовремено се менуваат и навиките на потрошувачите. На пазарот се повеќе се бара „практична“ храна која не бара долго време за подготовка, а при тоа истата потребно е да ги задоволува еколошките стандарди на производство и стандардите за здрава храна. Од другата страна ресурсите за производство од типот на почва, вода и работна сила се ограничени и се помалку достапни. Во констелација на овие фактори, нормално е појава на потребата од примена на технолошки иновации кои ќе овозможат оптимизирање на производствените ресурси. Ние во АГ Футура работиме на развој на решенија во областа на производството и маркетингот, базирани на информатички и комуникациски технологии кои помагаат за надминување на ваквите состојби на пазарот, и овозможуваат остварување позитивни пазарни резултати“. “Корпоративното земјоделство во Македонија има солидна технолошка спремност. Постојат

компании кои располагаат со најсовремени технички решенија во делот на производството. Ваков тип на компании и слични на нив, со своите успешни приказни ќе бидат дел од овогодинешната конференција на тема информатички и комуникациски технологии во агробизнисот. Присутните на конференцијата ќе бидат во можност да обезбедат голем број на информации и идеи кои ќе им овозможат значајно унапредување на нивниот бизнис.“ – изјави Благоја Муканов, извршен директор на АГ Футура Технологии. nnn

БЛАГОЈА МУКАНОВ

Извршен директор и главен консултант на АГ Футура

За подобар развој на модерни технологии за агро секторот потребно е добро познавање на моменталната состојба во земјоделскиот сектор, и тоа како и на локално,така и на глобално ниво.

РОК ЗА ПРИЈАВУВАЊЕ: 10 НОЕМВРИ 2016

ИНСТИТУТ КОНЦЕПТ ОРГАНИЗИРА КУРС ПО:

ОСНОВИ НА СМЕТКОВОДСТВО И СМЕТКОВОДСТВЕНА АДМИНИСТРАЦИЈА l почеток на курс: 14 ноември 2016 година (понеделник) l 17:00-21:00 часот Институт Концепт, Скопје

Доколку имате свое претпријатие, сакате да работите како сметководител или сакате вашето теоретско знаење да го преточите во практична примена тогаш овој курс ќе Ве оспособи за тоа! Курсот е наменет за почетници во областа на сметководството, студенти и вработени лица коишто се на позиција сметководствена администрација, како и оние лица коишто имаат допирна точка со сметководство или пак сакаат теоретски и практично да го научат.

Предавањата ќе се одржуваат два пати неделно во попладневните часови од 17.00 до 21.00 часот, во просториите на Институт КОНЦЕПТ. Учесниците преку високо професионални предавања, практична работа и соодветна литература за 42 училишни часа ќе го научат основното ниво на сметководство. Сите учесници на курсот ќе добијат работен материјал, прирачник и сертификат за учество. За повеќе информации посетете ја нашата веб страна: www.koncept.com.mk

КОНТАКТ: м-р Ленче Зикова и м-р Бојана Делидинкова le-mail: institut@koncept.com.mk l02 3128 526 l070 272 207

P

КОМПЈУТЕРСКА ДЕРМАТОСКОПИЈА НА БЕНКИ

Скопје +389 2 / 321 66 08 www.ancevski.com.mk ancevski@laserlab.com.mk facebook.com / Ординација Д-р Анчевски

They say diamonds are forever… and so is an MBA!

Enjoy the most Valuable classroom experience – real life Harvard Business School case studies, business simulations and participant centered learning that enhance your strategic decisionmaking skills and critical thinking

a Rare opportunity to learn alongside esteemed professionals in order to build an extensive and exclusive network of useful contacts which could lead to new business opportunities The most Desirable and sought after degree in the world by employers, entrepreneurs and future leaders

World-class curriculum that applies a global outlook on current issues, taught by international faculty from top –tier schools with a rich portfolio of expertise

A brilliant cut to fit your demanding work schedule and maintain your work – life balance, giving you more flexibility to acquire the skills and experiences to fulfil your career objectives

Access to the Highest Quality internationally accredited degree by the Accreditation Council for Business Schools and Programs (USA) created as a combination of European and American educational standards

So don't lose a diamond, while chasing glitter!

Enroll at the UACS MBA program! За повеќе информации: Бул. Трета македонска бригада бр. 60, 1000 Скопје Телефон: + 389 (0) 2 2463 156; 2463 159 Е-пошта: graduate@uacs.edu.mk

www.uacs.edu.mk

UACS SKOPJE

UACSKOPJE

YOUTUBE.COM/USER/UACSKOPJE

UACSKOPJE

ТОП 200 Капитал број 888 04.10.2016 октомври 2016 НАЈГОЛЕМИ И НАЈУСПЕШНИ СПЕЦИЈАЛНА

www.kapital.mk

www.kapital.mk

ЕДИЦИЈА PR 43

ФЗЦ 11 Октомври а.д.

ФЗЦ 11 Октомври АД од Куманово е препознатливо име за производство на електро заварени цевки и профили од сите видови и големини со висок квалитет. Компанијата изработува цевки и профили по сите водечки интернационални стандарди: API; ASTM; DIN; BS; NF; UNI; GOST и ги исполнува најстрогите критериуми за квалитет во релевантни EN и ISO. Поради тоа голем број од широкиот асортиман на производи ФЗЦ 11 Октомври А.Д. Куманово ги пласира во Западна Европа, но исто така и во соседните земји на Балканот.

КВАЛИТЕТ-ПРОМ е препознатливо име во областа на трговија со градежни материјали. Од нашата гама на материјали посебно место зазема продажба на арматурно и глатко железо од сите димензии, а квалитетот е потврден со Сертификати од самите производители. Основна карактеристика по која се разликуваме од другите е целосната посветеност кон конкретните потреби и желби на нашите клиенти. Располагаме со возен парк за навремена достава на порачаните производи до договореното место.

Рапид Билд е градежна компанија која изведува објекти од секаков вид и тоа: станбени, деловни, индустриски објекти, магистрални гасоводи комплет со блок станици и главно мерно регулациони станици, атмосферски и фекални канализациони системи, патна инфраструктура со придружни објекти (подпатници, надпатници, пропусти, клучки), реконструкции, доградби итн. Главната одлика на компанијата е Брза, Квалитетна и Современа изведба, која се должи на користење на најсовремена опрема и материјали за градба, имплементирање на светските стандарди за квалитет и менаџмент, како и поседување на тим составен од високо-професионален и стручен кадар. Во реализација на работите во областите на својата дејност секогаш ја запазува техничката регулатива, ги запазува етичките и стручни стандарди на оваа професија а со своето работење го застапува интересот на својот инвеститор во рамки на законските прописи, интересот на општеството и угледот и репутацијата на професијата и професионалноста.

ДЕТОИЛ Детоил бензинските пумпи се 23 години со Вас. Располагаме со седум бензински пумпи, маркети со широк асортиман на производи и рестораниФреш во склоп на две од нив. Детоил освен со малопродажба се занимава и со големопродажба преку својот склад за нафтени деривати во Куманово и се јавува како стабилен снабдувач со нафтени деривати на други бензински пумпи, градежни компании, транспортни компании и слично.

l Бензинска пумпа 1

Лоцирана на стариот пат Куманово - Крива Паланка, во општина Старо Нагоричане, на 100 м пред раскрсница за Пелинце

l Бензинска пумпа 2

Лоцирана на автопатот Е75 делница Табановце-Куманово стационажа 6,8 км од десно

l Бензинска пумпа 3

Лоцирана во населбата Вера Которка (регионален пат Куманово-Свети Николе од лева страна)

l Бензинска пумпа 4

Лоцирана на улица Перо Наков 108a - Скопје, веднаш до Супер Тинекс

l Бензинска пумпа 5

Лоцирана на улица Индустриска бр. 11 - Куманово, веднаш до Агрокуманово

l Бензинска пумпа 6

Лоцирана на автопатот E75 делница Катланово - Скопје

l Бензинска пумпа 7

Лоцирана на улица Моша Пијаде бр.14 - Велес

45

www.kapital.mk

Капитал број 888 04.11.2016

44

СВЕТ БИЗНИС И ПОЛИТИКА Победата на Трамп ќе има многу поголем стресен ефект врз финансиските пазари, бидејќи е неочекувана од нив.

ИЗБОРИТЕ ВО САД

Малку е веројатно некој од кандидатите да има поголема предност, заради што пазарите нема да бидат поштедени од неизвесноста.

КАКО ЌЕ РЕАГИРААТ ПАЗАРИТЕ НА ПОБЕДАТА НА КЛИНТОН, А КАКО НА ТРАМП?

К

Кулминациата на шоуто наречено претседателски избори во САД веќе е многу блиску и заедно со резултатите од гласањето, јавноста ќе може да ги следи и реакциите на пазарите. По изненадувањето од Brexit, нема да биде чудно ако годинава заврп со уште еден период на “интерени времиња”, ако излезе дека следниот претседател на

Испитувањата на една недела пред изборите покажуваат блага предност на Хилари Клинтон со веројатност од 92% да победи на изборите. Ако овие избори беа каки сите останати избори, победата би требало да е веќе одамна одразена врз пазарите и да не влијае врз инвеститорите. Поделеноста во опшеството е многу голема, а тоа е се чини главната причинина зошто во медимската кампања пред изборите најмалку се фокусираше на економските прогами и начините за решавање на проблемите со кои се соочува средната класа, а тоа се стагнирачките приходи и големата задолженост. САД е голем сопственик на недвижни имот. По старата традиција изборите ќе се спроведат на 8 ноемрви во вторник. Првите резултати може да се очекуваат уште во текот на ноќта кон среда. Малку

е веројатно некој од кандидатите да има поголема предност, заради што пазарите нема да бидат поштедени од неизвесноста. Највнимателно ќе се следат клучните држави со голем број на гласачи и оние кои

www.kapital.mk

Капитал број 888 04.11.2016

46

СВЕТ БИЗНИС И ПОЛИТИКА

се сметаат како бастиони на републиканците и демократите.

Очекувања

Испитувањата на една недела пред изборите покажуваат блага предност на Хилари Клинтон со веројатност од 92% да победи на изборите. Ако овие избори беа каки сите останати избори, победата би требало да е веќе одамна одразена врз пазарите и да не влијае врз инвеститорите. Поделеноста во опшеството е многу голема, а тоа е се чини главната причинина зошто во медимската кампања пред изборите најмалку се фокусираше на економските прогами и начините за решавање на проблемите со кои се соочува средната класа, а тоа се стагнирачките приходи и големата задолженост. И заради овие причини Волстрит претпочита кандидат кој се залага за зголемување на даноците, a не за фискални стимули за зголемување на растот на БДП.

Што значи победата на Клинтон за финансиските пазари?

Анализата на Saxo Bank за возможните 10 сценарија за следните избори започнува со помислата “војна”. Ако се апстрахира геополитичкото покажување на мускули и неговото користење во предизборната борба, тогаш би можеле да се очекуваат следните ефекти врз цените на пазарите:

Бум на Волстрит - комбинацијата од претседател на Демократската партија со мнозинство на Републиканците во Конгресот води кон најдобро сценарио за финансиските пазари. Веројатно ќе има краткорочен раст, посебно ма финансиските акции. А зошто да не и за нафтените компании, кои исто така се меѓу најголемите донатори на кампањата на Клинтон. Доларот ќе загуби од вредноста во однос на мексинаксиот пезос, но може да заработи од капиталните напливи кон акции и да добие краткотрајна поткрепа од тврдата политичка позиција на новиот претседател. Златото во таков случај ќе биде под краткотраен притисок, но неговата улога на инструмент за хеџирање на геополитичките ризици ќе се зацврсти на уште повисоко ниво. Падот после изборите ќе биде вистинско време за купување.

Што ако победи Трамп?

Победата на Трамп ќе има многу поголем стресен ефект врз финансиските пазари, бидејќи е неочекувана од нив. Златото ќе се претвори во најпрофитабилниот инструмент за инвестирање на денот. Растот од 3% е целосно остварлив раст, но растот сепак ќе зависи од тоа колку ќе паднат другите инструменти. Американската валута е исто така засолниште на инвеститорите од ризик, и

несигурноста ќе го активира купувањето на долари. Растот ќе се покаже како подолготраен при промена на раководството на Федералните резерви и политиката на побрзо нормализирање на каматите. Негативната реакците на индексите може да се покаже како многу силна. Таквиот пад ќе доведе до корекција на пазарот, но не и до голем крах, зошто некои индустрии (на пример поврзани со развој на инфраструктурата и здравството) ќе станат интересни за инвеститорите. Неодамна излезе интересна анализа на програмите за даночни реформи на главните кандидати кои ги става во фокус економскиот раст, буџетскиот дефициот и вработеноста. Кај Трамп има повеќе стимулации за сметка на дефицитот, но и програмата на Клинтон не успева да ја сопре спиралата на задолженоста во која се наоѓа САД. Затоа многу аналитичари сметаат дека изборите нема суштествено да ја променат состојбата на пазарите во следната година. Но, повеќето очекуваат дека ќе се стави крај на периодот во кој се игнорира фактот дека растот генериран од задолжување и стимулации може да продолжи и понатаму. Во следните пет години разумниот инвеститор се повеќе ќе се ориентира кон економии и сектори со одржлив раст. nnn

www.kapital.mk

Капитал број 888 04.11.2016

48

МЕНАЏМЕНТ

Н

На гневен човек би можелe да му кажeте да се опушти, но тоа е како да бараш од парализиран човек да скокне - тоа би го исфрустрирало уште повеќе. Само внимавјте на вашиот гнев. Од сите симптоми кои би можеле да ги имате, ние сметаме дека ова е најочигледно поврзана со физичките болести. Сè што е малку, е добро. Тое е природен, биолошки одговор, и нечестите излети на гнев- дури и оние посилнитене би претставувале проблем. Сепак, постојаниот гнев може да биде опасен. Кога ќе се налутите, жлездите кои лачат адреналин ви ослободуваат епинефрин и норепинефрин, вашите борбени или кукавични хормони. Тие му кажуваат на телото кога е под стрес и како одговор тоа се напрега. Постојаната тензија се поврзува со поочигледните болести како што се висок крвен притисок, аритмија и срцев удар. Но, новите проучувања покажуваат поврзаност со холестеролот и болестите на белите дробови. Затоа, ако сакате да ги надживеете четириесетите, размислете за следниве техники за совладување на бесот. И обидете се да се релаксирате.

ОСЛОБОДЕТЕ

Искажувањето на гневот всушност му додава повеќе напнатост на телото. Наместо тоа, искористете ја енергијата на друг начин. Истрчајте се. Направете склекови. Ако неможете да вежбате во тој момент, дишете длабоко.

ЕМПАТИЈА

Ако ги разбирате околностите во врска со нечие однесување- верувале или нетоа помалку ќе ве нервира. Кога некој ќе ве пресече во сообраќај, размислете зошто толку се брза. Можеби доцни за првиот пиано рецитал на својата ќерка. Кој всушност е нејзиниот последен, затоа што сигурно ќе загине.

КОГНИТИВНА ТЕРАПИЈА ЗА ОДНЕСУВАЊЕ

Советникот ве замолува да водите евиденција на вашите на мисли: Во рок од два ден, секој пат кога нешто ќе ве изнервира,

КАКО ДА УПРАВУВАТЕ СО ГНЕВОТ

Полни сте со бес? Може да сте полни и со болести. Како што објаснуваaт стручњаците, постои поврзаност помеѓу вашето ментално здравје и вашата физичка состојба. ви запишувате. Ова ќе ви помогне да препознаете што ве разлутува. (А обично тоа оди по шаблон.) Откако ќе ја изолирате причината, терапевтот ќе ви помогне да се справите со неа.

ЛЕКУВАЊЕ

Повеќето лекови, како што се антипсихотиците, антидепресантите и бета-спречувачите, намалуваат се во организмот и ве прават помалку реактивни. Но тие не ви го решаваат проблемот; тие само го прикриваат. Иако со нив се третираат агресивни пациенти, има малку докази дека можат добро да го третираат гневот.

САМОЛЕКУВАЊЕ

Чашата алкохол може да биде позитивна работа кога сте лути, затоа што алкохолот

го смирува центарот за извршување на работите во мозокот- неговиот реактивен автопилот. Но, ограничете ја количината и подобро пијте дома. Еден пијалок може да ве опушти, но постои причина зошто 100 посто од тепачките во барови се случуваат токму во барови.

ХРАНА

Ладно приготвено јадење, спанаќ, јагоди: За да ви го стабилизира шеќерот во крвта, кој ви влијае на расположението.

XXЗЕЛЕН ЧАЈ: За да ви ги зголеми алфа брановите во мозокот, и да ви даде чувство на релаксација.

XXЛОСОС: За да ги одржува здрави мозочните ќелии, кои ќе ви ја намалат агресијата

www.kapital.mk

Капитал број 888 04.11.2016

50

ЛИДЕРИ

БРАЈАН ТРЕЈСИ БИЗНИС КОНСУЛТАНТ И АВТОР

ВРЕМЕТО Е ВАШИОТ НАЈГОЛЕМ РЕСУРС

Б

рајан Трејси е светски познат бизнис консултант, автори и мотивациски говорник. Тој преку неговата фирма Brian Tracy International, која е специјализирана за тренинг и развој на индувидуалци и компании, бил консултант во над 1.000 компании и настапил пред повеќе од 5 милиони публика. Пред да почне да се занимава со консултанство, тој бил директор во компанија вредна над 265 милиони долари и има огромно искуство во продажба, маркетинг, инвестиции, развој на недвижности...Еве некои од неговите изјави за тоа како да бидете поуспешни во животот и во тоа што го работите.

Излезете од вашата комфорт зона. Можете да растете само ако сте подготвени да се чувствувате чудно и некомотно кога се обидувате со нешто ново Вашиот најголем капитал е вашата способност за учење. Вашиот најголем ресурс е времето

Најголемата грешка која можеме да ја направиме во нашите животи и кариери и да мислиме дека работиме за некој друг, а не за себеси

Вистинското ограничување на вашите способности се вашите желби. Ако нешто го посакувате многу, не постојат граници кои ќе ве лимитираат што се можете да постигнете

Вистинската мерка за вредноста на секој бизнис лидер и менаџер е резултатот

Успешните луѓе секогаш гледаат можност да им помогнат на другите. Неуспешните луѓе секогаш прво прашуваат: Што имам јас од тоа

Секоја минута што ќе ја потрошите на планирање на некоја работа, ви заштедува 10 минути во извршување на таа работа

Не е важно од каде доаѓате. Важно е каде одите

Никогаш не се жали и не објаснувај. Одолејте на предизвикот за да се одбраните себеси и да наоѓате извинувања