889 kapital magazin

ПРОФИЛ БИО ИНЖЕНЕРИНГ

ТИЕ ЌЕ ЈА НАЦРТААТ ВАШАТА ГЕНЕТСКА МАПА

COVER STORY КОИ ФИРМИ ИМААТ НАЈГОЛЕМ ПРОФИТ ВО МАКЕДОНИЈА

Сите ние живееме во време кога ...само идејата е Капитал, сè друго е пари...

ИНТЕРВЈУ ДИМИТАР РИСТОВСКИ

Европска бизнис асоцијација

WWW.KAPITAL.MK

КОЈ Е КОЈ

МЕЃУ БАНКИТЕ КОИ БАНКИ ДАВААТ ПОВЕЌЕ КРЕДИТИ, А КОИ ПРАВАТ РЕКОРДНИ ПРОФИТИ?!

УТНАА АНКЕТИТЕ

ДОНАЛД ТРАМП

СТАНА ПРЕТСЕДАТЕЛ НА АМЕРИКА!

INTERVIEW м-р Владимир Ефтимоски м-р Гордана Балтовска д-р Наташа Несторовска членови на Управниот одбор на Стопанска банка а.д. Битола

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ НА КАПИТАЛ | НОЕМВРИ 2016

WWW.KAPITAL.MK

ГО ПРИФАТИВМЕ ПРЕДИЗВИКОТ ЈА ТРАНСФОРМИРАВМЕ БАНКАТА ВО МОДЕРНА И ПРОФИТАБИЛНА INTERVIEW Катерина Бошевска

извршен директор на ЕОЅ во Македонија

Златица Цивкароски

КЛИЕНТИТЕ НА ПРОКРЕДИТ БАНКА ИЗБРАА АВТОМАТИЗИРАНА БАНКАРСКА УСЛУГА

директор на Дирекција за наплата во Шпаркасе банка

НОВИ ТРЕНДОВИ ВО РЕШАВАЊЕ НА НЕФУНКЦИОНАЛНИТЕ ПОРТФОЛИЈА

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ: БАНКИТЕ И БИЗНИСОТ

НАЈНОВИТЕ ТРЕНДОВИ КАЈ МАКЕДОНСКИТЕ БАНКИ

КОМПЈУТЕРИТЕ И МОБИЛНИТЕ СЀ ПОВЕЌЕ СЕ КОРИСТАТ НАМЕСТО ШАЛТЕРИ

НАЈНОВИТЕ ТРЕНДОВИ КАЈ МАКЕДОНСКИТЕ БАНКИ

VISA GOLD

КАРТИЧКИ ЗА ЗЛАТНИ ПРИВИЛЕГИИ!

КОЈ Е КОЈ ВО БАНКАРСКИОТ СЕКТОР?

КОМПЈУТЕРИТЕ И МОБИЛНИТЕ СЀ ПОВЕЌЕ СЕ КОРИСТАТ НАМЕСТО ШАЛТЕРИ

КОИ БАНКИ ДАВААТ ПОВЕЌЕ КРЕДИТИ, А КОИ ПРАВАТ РЕКОРДНИ ПРОФИТИ?!

БРОЈ 889 | ЦЕНА 100 ДЕН.

11 НОЕМВРИ 2016 | ПЕТОК | ГОДИНА 18

МАКЕДОНСКИ СТАРТАПИ: КАКО ДО ИНВЕСТИТОРИ?

3

Капитал број 889 11.11.2016

СОДРЖИНА

16 04

PROFILE

06

НАВИГАТОР

08

COVER STORY

16

STARTUP

22

Брегзит и Трамп се само почеток – Европа ја очекува бран на популизам Раст на извозот, приходите и добивката на Алкалоид 50 најпрофитабилни компании во Македонија Македонските стартапи во потрага по инвеститори и дома и надвор

COMPANY PROFILE

Био Инженеринг, компанија за иновативни биотехнолошки услуги Тие ќе ја нацртаат вашата генетска мапа

КОЈ ИМА НАЈГОЛЕМ ЌАР?

Може некоја компанија да има добар бизнис, супер производи, добро да продава и да извезува, но ако не прави профит, целиот бизнис може да пропадне. Но, сепак високиот профит не е гаранција за успех во бизнисот. Капитал во овој број анализира кои се 50-те најпрофитабилни компании во Македонија, во кои бизниси работат, дали профитот го темелат на монополските позиции на пазарот, какви производи произведуваат, дали работат на домашен пазар или се извозници, колку навистина се успешни во тоа што го работат или високиот профит им е резултат на некоја случајна зделка...

XX Стр.8

22 27

БАНКИТЕ & БИЗНИСОТ Најновите трендови кај македонските банки n Клиентите на ПроКредит банка избраа автоматизирана банкарска услуга n VISA Gold картички за златни привилегии! n Кој е кој меѓу банките n

INTERVIEW n м-р Владимир Ефтимоски n м-р Гордана Балтовска n д-р Наташа Несторовска членови на Управниот одбор на Стопанска банка а.д. Битола

INTERVIEW n Катерина Бошевска извршен директор на ЕОЅ во Македонија

n Златица Цивкароски директор на Дирекција за наплата во Шпаркасе банка

ЦРТАЧИ НА ГЕНЕТСКИ МАПИ

Двајца млади доктори на науки со имиџ на алтернативни рок ѕвезди - Иван и Горан Кунгуловски, братучеди по крв, а браќа по наука, пополека го реализираат својот сон: управување со две современи лаборатории, од кои едната со специјалност во микробиологија и биотехнологија, а втората за молекуларна биологија и генетика. Нивната компанија заедно со специјалната болница “Филип Втори“ почнаа во Македонија да го нудат она што е револуција во светот - персонализирана медицина, “скроена“ според генетската конституција на секој пациент.

XX Стр. 22

28 52

СВЕТ БИЗНИС

56

INTERVIEW

Утнаа анкетите и аналитичарите светските лидери брзо се прилагодија: Доналд Трамп стана претседател на Америка! ДИМИТАР РИСТОВСКИ

извршен директор на Европската бизнис асоцијација

61 62

Претприемачите се нашите нови херои

БИЗНИС ТРЕНДОВИ

Индустриските роботи во поход да го освојат светот

ЛИДЕРИ ЈАН КУМ

ко-основач на WhatsApp

Џабе ви е супер идеја, ако никогаш не ја реализирате

ТРАМП

Доналд Трамп стана претседател - целата индустрија за мерење рејтинзи, заедно со аналитичарите, се покажа нерелевантна архитектурата на победата на милијардерот ја предвидоа ликови како познатиот документарист Мајкл Мур и некои други мејнстрим интелектуалци чии што ставови секогаш предизвикуваат контроверзии. Реакциите/ изјавите од релевантните светски адреси по резултатите од американските избори станаа прилагодени на новонастаната ситуација, а ако понекаде имаше загриженост, таа како да беше со цел да се одржи конзистентноста од претходните анти - Трамп ставови.

XX Стр.52

Импресум// Издава: Капитал Медиа Гроуп доо Скопје, бул. Партизански Одреди бр.17-1/16, п.фах 503, 1000 Скопје l Адреса на уредништвото на издавачот на медиум: бул. ВМРО бр.7, здрада 1, влез 1, кат 6, стан бр.31 l П. ФАХ 503, 1000 Скопје l Директор и одговорен уредник: Љупчо Зиков l Печати: Графички центар Скопје, ул. Скупи бб, 1000 Скопје l Тираж: 3.000 примероци l Датум на печатење: 10.11.2016

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

4

PROFILE

ПОТЕНЦИЈАЛНИ ЖАРИШТА ЗА РАЗГОРУВАЊЕ НА ПОПУЛИЗМ 4 ДЕКЕМВРИ: Во Италија се одржува клучен уставен референдум, сметан од многумина за посредно гласање доверба на премиерот Матео Ренци

4 ДЕКЕМВРИ: Австрија ќе ги повтори претседателските избори, на кои во мај за малку ќе победеше Норберт Хофер, со прекар „австрискиот Доналд Трамп“

БРЕГЗИТ И ТРАМП С ЕВРОПА ЈА ОЧЕКУВА Б

П

опулизмот во моментов е најважната сила во глобалната политика и веројатно Европа ќе биде с ледна на удар. Изненадувачката победа на Доналд Трамп во САД (повеќе за Трамп на стр. 52 во овој број на Капитал) само го зацврсти глобалното анти - естаблишмент расположение иницирано од Брегзит од пред неколку месеци, велат финансиските и политички аналитичари. Австралиската инвестициска банка Macquarie го сумира ова во куса порака што ја испрати до своите клиенти во средата: “Се раѓа нова ера. Популизмот владее. Статус квото нека почива во мир“. Со економски раст што стагнира, исто како и платите на луѓето, откако се разгоре светската финансиска криза, луѓето на планетава сè помалку сакаат да слушаат експерти и претставници на естаблишментот како велат дека имаат решение. Затоа сега се вртат кон радикални, честопати непознати, алтернативи. Овие сили и кај десницата и кај левицата сега бележат успех, само затоа што се чини дека ги слушаат проблемите и барањата на ниската и средната класа. Лордот Адер Тарнер, поранешен потпрет-

Победата на Трамп на претседателските избори во САД би можела да поттикне силен бран на популизам низ Европа. Италија, Холандија, Германија и Франција се особено на удар, сметаат аналитичарите. седател на Merrill Lynch Europe, изјави за Business Insider дека победата на Трамп се случи затоа што “многумина Американци сметаат дека не го добиле својот дел од растот на домашната економија“. Тој смета дека оваа растечка нееднаквост, за која што верува дека е делумно предизвикана од технологијата, придонела и за Брегзит, исто така. Џереми Корбин, лидерот на британските лабуристи, исто така вели дека триумфот на Трамп е “недвосмислено отфрлање на политичкиот естаблишмент и економскиот систем што едноставно не функционира за повеќето луѓе“. Аналитичарите на Macquarie велат во пораката:“ Инвеститорите се соочуваат со поделба на електоратот на екстремна десница и екстремна левица. Ова е глобален феномен и е уште повеќе засилен

од распаѓањето на пазарите на работна сила и стагнирачката продуктивност. Ова е обратно од она што се случуваше во 1980-те и 1990-те, кога левицата и десницата конвергираа кон центро – десничарските стратегии за глобализација и верувањето дека приватниот сектор знае најдобро. Без оглед дали беше левица (Блер, Клинтон) или левица (Реган, Тачер, Буш), со консензус се фаворизираше дерегулацијата и растот предводен од приватниот сектор. Овој консензус умира пополека веќе цела деценија“, велат од инвестициската банка. Зборувајќи на неодамнешен настан во Лондон, поранешниот британски министер за финансии Џорџ Озборн рече дека се будат силите на протекционизмот и апелираше политичарите посилно да се борат за зачувување на придобивките од слободната трговија и отворените

ОЗБОРН: СЕ БУДАТ СИЛИТЕ НА ПРОТЕКЦИОНИЗМОТ - ПОЛИТИЧАРИТЕ ПОС

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

5

МОТ ВО ЕВРОПА АПРИЛ - ЈУНИ 2017 ГОДИНА: Француски претседателски и парламентарни избори, што може да резултираат со голем успех за Марин Ле Пен и нејзината националистичка десничарска партија Национален фронт

15 МАРТ, 2017 ГОДИНА: Парламентарни избори во Холандија, каде националистичката десничарска Партија за Слобода станува сè попопуларна

СЕ САМО ПОЧЕТОК БРАН НА ПОПУЛИЗАМ општества. Според него таа битка можеби е веќе загубена. Аналитичарите велат дека без оглед дали се работи за левица (Сандерс, Ворен, Корбуин, Клинтон) или левица (Меј, Ле Пен, Трамп) сега постои консензус дека јавниот сектор мора да одигра поголема улога преку поддршка на растот директно, или преку вклучување на приватниот сектор, и дека трендот на глобализацијата мора да забави. И Брегзит кампањата, како и онаа на Доналд Трамп за претседателското место беа изградени врз протекционистички идеи, ветувајќи дека ќе го вратат назад часовникот на глобалната трговија и ќе креираат нови работни места за обичните луѓе преку заживување на за’рѓаните производни индустрии. И двете кампањи заговараа и фискален стимул: Брегзит со тоа што ќе ги пренасочи парите што Британија ги дава во ЕУ кон домашната јавна потрошувачка, а Трамп со илјада милијарда долари за инфраструктурни проекти.

“Секој момент може да се случи еден поинаков свет“

Аналитичарите сега се обидуваат да одгатнат каде ова крчкање на популистичко расположение ќе зоврие следно.

Најверојатен кандидат е еврозоната. Главниот економист за Европа во HSBC банката, Сајмон Велс, во порака испратена до клиентите во средата вели дека „има ризик оти победата на Трамп ќе ја засили популарноста на анти - имигрантските и популистичките партии низ Европа“. „Последниот барометар за Европската унија покажува дека имиграцијата и тероризмот сега се две најголеми закани меѓу населението, кое го помага подемот на популистичките партии низ ЕУ“, напишал Велс. И додека поддржувачите се надеваат дека политиките на популистичките партии ќе донесат поголема еднаквост и раст за сите, нивниот подем создава голема политичка и економска несигурност за Европа. Велс од HSBC вели дека тие можат „не само да ги стават под ризик трговските врски и имигрантските политики, туку можат да претставуваат закана и за самото постоење на ЕУ (и еврозоната), а веќе многу од овие партии отворено водат кампањи нивните држави да го напуштат еврото“. Нобеловецот за економија, Џозеф Стиглиц, изјави за Business Insider порано годинава, дека италијанскиот референдум може да биде „катаклизмичен настан“, сличен на

Брегзит, што може да ја потоне еврозоната. Велс од HSBC вели: „Италија, соочувајќи де со блискиот референдум што може да стави крај на тригодишната политичка стабилност, и Франција, во пресрет на изборите следната година, може да бидат земјите со најголем ризик. Но, исто така, Германија може да биде погодена, особено ако идните монетарни стимули водат до повеќе стравови меѓу германската популација околу нивната благосостојба“. Искусниот аналитичар на Fidelity International, Дирк Брандербург, за победата на Трамп рече дека е „дување во едрата на популистичките движења“ , а Марин Ле Пен беше меѓу првите европски политичари кои јавно му честитаа на Доналд Трамп. Ле Пен рече дека победата на Трамп „може да биде интерпретирана како победа на слободата, на суверените луѓе“. Шефот на одделот за истражувања на Accendo Markets, Мајк ван Дулкен, вели: „Можноста Ле Пен да победи во Франција следната година навистина не може да не се земе предвид во услови кога подемот на популистичките политичари почнува да испорачува за народните маси. Секој момент отсега можеме да живееме во еден многу поинаков свет“. nnn

СИЛНО ДА СЕ БОРАТ ЗА СЛОБОДНАТА ТРГОВИЈА И ОТВОРЕНИТЕ ОПШТЕСТВА

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

6

НАВИГАТОР ИЗЈАВА НА НЕДЕЛАТА

> БРОЈКА Русија ќе се обиде, но нема да успее да го дестабилизира Западниот Балкан, зашто во Србија многу добро знаат дека земјата мора да обезбеди членство во НАТО, што долгорочно и ќе се случи.

5,6%

се проценува дека ќе порасне кредитирањето оваа година според Народната банка, а овој раст следната година ќе достигне до 7%

АНДЕРС ФОГ РАСМУСЕН

екс-генсек на НАТО

Извозот порасна за 6,1%, уво

В

купниот извоз на Македонија во периодот од јануари до септември достигна 3,18 милијарди евра, што е раст 6,1% во споредба со истиот период лани. Увозот, пак, во истиот период изнеусува 4,4 милијарди евра, што е зголемување за 6,3%. Покриеноста на увозот со извозот во првите девет месеци годинава изнеусва 71,4%, а трговскиот дефицит достигна 1,2 милијарди евра. Податоците од Државниот завод за статистика покажуваат дека најголемо учество во извозот имаат катализаторите за автомобили, сетовите

РАСТ НА ИЗВОЗОТ, ПРИХ И ДОБИВКАТА НА АЛКАЛ

Н

ајголемата фармацевтска компанија во земјава, „Алкалоид АД“ Скопје продолжува со стабилниот раст и првите девет месеци годинава. Според единечниот Биланс на успех, во периодот јануари – септември, продажбите достигнуваат 77,9 милиони евра, што е за 7% повеќе во споредба со истиот период од минатата година. Добивката пред финансиски трошоци, даноци и амортизација (ЕБИТДА), која изнесува 14,5 милиони евра, бележи зголемување од околу

10%, додека нето добивката е зголемена за 11%. Во периодот јануари – септември, вкупните консолидирани продажби пак, достигнуваат 100,16 милиони евра, што е за 5% повеќе во споредба со истиот период од минатата година. Консолидираните продажби

остварени на домашен пазар се зголемени за 2%, додека вкупниот консолидиран извоз на компанијата е зголемен за 7%. Од вкупните консолидирани продажби, 39% се остварени на домашен пазар, додека 61% се остварени на странски пазари. Гледано по

ЖИВКО МУКАЕТОВ

генерален директор и претседател на УО на Алкалоид:

П

азарите на нова Европа – Романија, Чешка, Словачка и Полска - се огромен потенцијал за нас.

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

7

озот за 6,3%

мисла на неделата

на проводници за палење и слично, за возила, авиони или бродови, фероникелот и облеката. Во увозот најмногу се застапени платината и легурите на платина, необработени или во прав, нафтените масла и маслата добиени од битуменозни минерали (освен сурови), другите метали од платинската група и нивните легури, необработени или во облик на прав и електричната енергија. Во периодот јануарисептември 2016 година, според вкупниот обем на надворешно-трговската размена, Република Македонија најмногу тргувала со Германија, Велика Британија, Србија, Грција и Бугарија.

Ако вистински погледнете одблиску, за најголем дел од успесите „преку ноќ“ требало долго време

Стив Џобс

основач на Apple

2,3%

ќе порасне економијата во 2016 година според проценките на НБМ и е понизок од проценката во април поради остварувањето на внатрешно политичките ризици

лидери

ХОДИТЕ ЛОИД

РУМЕН РАДЕВ

Приходите од консолидираните продажби се поголеми за 5%, добивката за 10%, а најголем пораст на извозот во првите девет месеци има во Сад, Русија, В. Британија... региони, во земјите од Југоисточна Европа се остварени 34%, во Русија и другите земји од ЗНД се остварени 7%, во земјите од Западна Европа (ЕУ и ЕФТА) се остварени 18% и на останатите пазари се остварени 2% од вкупните консолидирани продажби. Најголем пораст кај извозните пазари е остварен во следните земји: САД раст од 74%, Русија раст од 12%, Романија раст од 56%, Словенија раст од 17%, Полска раст од 486%, В.Британија раст од 198%, Унгарија раст од 236% итн. “Како посебно интересни и недоволно експлоатирани потенцијали во сегментот на Европската Унија во моментов ги сметам пазарите на нова Европа: Полска, Романија, Чешка и Словачка кои, иако потпаѓаат на поранешниот источен блок, ги гледаме како огромен потенцијал и во моментов разгледуваме неколку проекти за истите.“, изјави генералниот директор и претседател на УО на Алкалоид, Живко Мукаетов, во неодамнешното интервју за Капитал. Тој додаде исто така, дека Русија и Заедницата на Независни Држави се сегмент кој претставува особен предизвик за нив како компанија со оглед на тоа дека има огромен волумен, на некој начин претставуваат традиционални пазари, но имаат и своја особена специфика во поглед на условите во работењето. “Американскиот пазар, пак, каде пласманите на Алкалоид од година во

> БРОЈКА

година растат, претставува извонредна можност за одржлив развој доколку имате производ со висок квалитет, додадена вредност, доколку изберете паметна стратегија и вистински партнери.“, истакна Мукаетов во интервјуто. Гледано по групи на производи, во структурата на вкупните консолидирани продажби, најголемо учество заземаат производите од сегментот Фармација и тоа 82%. Од нив поголем удел имаат ОТЦ препаратите со 18%, Кардиолошките препарати исто така со 18%, Невролошките препарати со 14%, Антибиотиците заземаат 12% од вкупните консолидирани продажби итн. Сегментот Хемија, Козметика и Билкарство учествува со 18% во вкупните консолидирани продажби или поточно Хемија учествува со 3%, Козметика со 11% и Билкарство учествува со 4%. Консолидираната добивка пред финансиски трошоци, даноци и амортизација (ЕБИТДА), која достигнува 14,96 милиони евра бележи раст од 9%, додека нето консолидираната добивка во износ од 8,28 милиони евра е зголемена за 10%. Вкупните инвестиции во основни средства во периодот јануари - септември 2016 година изнесуваат 8,89 милиони евра. Во периодот јануари - септември 2016 година во Алкалоид се реализирани 115 нови вработувања во Република Македонија. nnn

кандидатот поддржан од опозицијата освои најмногу гласови во првиот круг од претседателските избори во Бугарија.

ВОРЕН БАФЕТ

„седи на повеќе кеш од кога и да е“, напиша Bloomberg, зашто неговиот фонд Berkshire Hathaway има рекордни речиси 85 милијарди долари.

не им беше неделата

РЕЏЕП ТАИП ЕРДОГАН

додека чека најлош извештај на ЕК за Турција, продолжува да апси новинари и порачува дека не му е грижа што го нарекуваат диктатор.

МАРК ЗАКЕРБЕРГ

- загуби 3 милијарди долари за еден ден откако стана јасно дека Facebook стигна до врвната точка од која забавувањето е неминовно.

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

8

COVER STORY

50

НАЈПРОФИТАБИЛНИ КОМПАНИИ ВО МАКЕДОНИЈА Може некоја компанија да има добар бизнис, супер производи, добро да продава и да извезува, но ако не прави профит, целиот бизнис може да пропадне. Но, сепак високиот профит не е гаранција за успех во бизнисот.Капитал во овој број анализира кои се 50-те најпрофитабилни компании во Македонија, во кои бизниси работат, дали профитот го темелат на монополските позиции на пазарот, какви производи произведуваат, дали работат на домашен пазар или се извозници, колку навистина се успешни во тоа што го работат или високиот профит им е резултат на некоја случајна зделка...

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

9

ГРАДЕЖНИЦИТЕ НАЈБРОЈНИ

А

ко се анализираат најпрофитабилни компании според индустријата во која работат, тогаш дефинитивно најголем профит прави индустријата за автомобилски делови. Оваа индустрија на листата 50 најпрофитабилни е застапена со 3 компании, кои имаат

пишува:

С

Биљана Здравковска Стојчевска biljana.zdravkovska@kapital.mk

Силните и успешните компании се познаваат по многу показатели, но еден од клучните, секако, е профитот. Или нето-добивката која и останува на компанијата откако од приходите што ќе ги оствари од работењето ќе ги одземе сите трошоци, ќе ги плати сите обврски, давачки и даноци. Ако прашате било кој сопственик или менаџер на фирма, што им е главна цел во работењето, сигурно сите ќе одговорат дека целта им е да остварат поголем профит. Но, додека за некои Македонија е земја во која е пеколно тешко да се води профитабилен бизнис, за други Македонија e како тајната земја на златните рудници Елдорадо. Но, само за оние кои ги имаат рудниците. За другите обични смртници профитот во време на криза останува нејасна и тешко достижна цел. Повеќето бизнисмени имаат чувсто дека работат повеќе, прават повеќе приходи, а профитот на крајот повторно го нема или им се намалува. Кратењето на трошоци веќе стана најлеста алатка за

вкупен профит од 100 милиони евра, од кои најголем е Џонсон Мети кој прави 91,3 милиони евра профит. На листата 50 најпрофитабилни најбројни се фирмите од градежната индустрија, кој ги има 12 и кои заедно прават профит од 54,6 милиони евра.

преживување, но и покрај тоа се потешко им оди редовната исплата на обврските и на ратите за кредити кон банките, а среќни се ако наплатата на тоа што го сработиле ја завршат за законскте ужасно долги 120 дена. Ако македонските компании според профитот што го прават се споредат со некои од најпрофитабилните компании во регионот, тогаш и најпрофитабилните компании се многу слаби и мали. Но, тоа е само гледано во апсолутни бројки и во поширок контекст. Ако се анализираат само податоците за профитот во локални услови, тогаш во Македонија има ултра профитабилни компании, на кои според профитните маржи кои ги остваруваат, а кои кај некои компании надминуваат 50% па достигуваат до зачудувачки над 99%, би можеле да им позавидат и многу светски компании. Нивните профити растат со стапки поголеми од 100%, па и над 1000%, секој заработен денар им е чист профит, дури и кога немаат ниту еден вработен. Анализата на резултатите на 200-те најпрофитабилни компании во Македонија покажува дека тие во минатата 2015 година работеле со вкупен профит од 613 милиони евра. Но, во оваа прилика фокусот е на 50-те најпрофитабилни компании. Профитот на овие 50 компании кои ги анализираме лани изнесувал 442 милиони евра. Тоа е 70% од вкупниот профит на 200-те најпрофитабилни компании, што само ја покажува големата

концентрација и го потврдува впечатокот дека во Македонија малку компании имаа многу големи профити. Или да бидеме уште посликовити дури 45,5% од вкупниот профит кој го прават 200-те најпрофитабилни компании се прави кај првите 10 најпрофитабилни компании. Овие 50 најпрофитабилни компании лани направиле вкупни приходи од продажба од 3,9 милијарди евра, односно работеле со просечна профитната маржа од 11,19%. Тоа значи дека на секои 100 денари приходи од продажба прават профит од 11,9 денари. Оваа профитна маржа е пресметана врз основа на учеството на профитот во вкупните приходи, што остава можност некои компании да немаат толку профитабилен основен бизнис. Тоа е посебно случај кај компаниите кои имаат големи вонредни или дополнителни приходи кои не се поврзани со основната дејност на фирмата. Но, тоа е само просек. Бидејќи во друштвото на најпрофитабилни во Македонија има и такви компании, некои од нив непознати за јавноста, кои од секои 100 денари приходи направени лани, дури 99 денари им останувале како профит?! Ова сигурно е сон на секој бизнисмен. Да прави профит со што помалку трошоци. Но, дали е тоа воопшто можно? Имаат ли тие компании воопшто вработени? Кои се тие бизниси во Македонија во кои тие работат, а кои нудат вакви екстра големи профитни маржи? Дали овие компании се навистина успешни, или нивниот голем профит се должи на зделки

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

10

COVER STORY

ТОП 50 НАЈПРОФИТАБИЛНИ КОМПАНИИ ВО МАКЕДОНИЈА 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50

Компанија

Град

Дејност

ЏОНСОН МЕТИ САСА КАМЕНИМОСТ КОМУНИКАЦИИ ЕВН МАКЕДОНСКИ ТЕЛЕКОМ ЦЕМЕНТАРНИЦА УСЈЕ БУЧИМ ПИВАРА СКОПЈЕ СТРОЈТРАНСГАЗ Русија (Подружница Скопје) МЕПСО АЛКАЛОИД ЈП за државни патишта ВЕРОПУЛОС ЕЛЕМ ВАН ХООЛ МАКЕДОНИЈА СИНОХИДРО КОРПОРЕЈШН ЛИМИТЕД Пекинг (Подружница Скопје) СЕВЕРГАЗСТРОЈМОНТАЖ (Подружница Скопје) МЕРМЕРЕН КОМБИНАТ ПЕЛИСТЕР ИГМ-ТРЕЈД ИМПЕРИАЛ ТОБАКО ТКС КАМ АДОРА ИНЖЕНЕРИНГ ТИНЕКС-МТ ГРАНИТ АД за изградба и стопанисување со станбен и деловен простор КВАЛИТЕТ-ПРОМ ЕВН Македонија Електрани КАМФУД РАПИД БИЛД КНАУФ-РАДИКА НЕПТУН МАКЕДОНИЈА АЏИБАДЕМ СИСТИНА ПРЕХРАНБЕНА ИНДУСТРИЈА СВИССЛИОН ЖИКОЛ МАРКОВСКИ КОМПАНИ ТРАНСМЕТ ПИРАМИДА ИНЖИНЕРИНГ АССЕКО СЕЕ АЛАЈАНС УАН МАКЕДОНИЈА ТОНДАХ-МАКЕДОНИЈА АПЕКС МК ПРИЛЕПСКА ПИВАРНИЦА БАС ТУТИ ФРУТИ РОБИ ДРЕКСЛМАЈЕР МАНУФАКТУРИНГ ЛУКОИЛ МАКЕДОНИЈА МА ТРУСТ МАКПРОГРЕС МАКЕДОНИЈАТУРИСТ

Скопје Мак. Каменица Скопје Скопје Скопје Скопје Радовиш Скопје Скопје Скопје Скопје Скопје Скопје Скопје Скопје Скопје Скопје Прилеп Битола Кавадарци Скопје Скопје Скопје Скопје Скопје Скопје Куманово Скопје Скопје Куманово Дебар Скопје Скопје Скопје Струмица Битола Скопје Скопје Скопје Кавадарци Виница Скопје Прилеп Скопје Штип Кавадарци Скопје Скопје Виница Скопје

Индустрија за автомобилски делови Рудник Консултантски услуги Енергетика Телекомуникации Индустрија за градежни материјали Рудник Индустрија за пијалоци Градежна индустрија Енергетика Фармацевтска индустрија Јавно претпријатие Трговија Енергетика Индустрија за автомобилски делови Градежна индустрија Градежна индустрија Индустрија за градежни материјали Градежна индустрија Металопреработувачка индустрија Тутунска индустрија Трговија Градежна индустрија Трговија Градежна индустрија Градежна индустрија Индустрија за градежни материјали Енергетика Трговија Градежна индустрија Индустрија за градежни материјали Трговија со стоки за широка потрошувачка Клиничка болница Прехранбена индустрија Градежна индустрија Градежна индустрија Градежна индустрија Градежна индустрија Информатичка технологија Тутунска индустрија Индустрија за градежни материјали Коцкање и обложување Индустрија за пијалоци Пр-во на пластичка амбалажа Телекомуникации Индустрија за автомобилски делови Нафтена индустрија Трговија со автомобили Прехранбена индустрија Хотели и угостителство

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

11

Вкупно:

Нето добивка

Годишна

Вкупни приходи

Профитна

Број на

Профит по

2015 (евра)

промена (%)

за 2015 (евра)

маржа (%)

вработени 2015

вработен (евра)

91.429.138 37.569.467 32.400.318 28.484.428 23.978.587 20.545.340 16.641.162 12.780.592 12.537.782 11.466.357 10.498.432 8.910.010 7.934.820 6.669.002 6.550.048 6.138.097 5.945.749 4.895.093 4.756.794 4.717.505 4.186.191 4.083.553 4.025.610 3.863.283 3.575.888 3.494.584 3.266.871 3.243.903 3.223.992 3.105.832 3.054.176 2.986.319 2.937.662 2.886.583 2.826.333 2.803.195 2.740.719 2.714.900 2.686.680 2.622.832 2.616.188 2.567.365 2.454.506 2.448.430 2.417.063 2.342.283 2.262.364 2.223.106 2.220.831 2.207.448 442.937.412

63,02% -13,71% / 425,60% -34,83% -13,31% 54,46% 6,61% / 40,63% 2,63% -34,63% 11,03% / 95,39% / / -28,68% 144,43% 11,73% -56,04% 1,67% 135,70% 5,03% 16,88% 111,83% 299,47% -11,57% 3510,37% 8584,90% 83,99% 99,62% 24,92% 22,77% 7,50% -62,15% 386,11% 121,97% 48,44% 73,08% 423,00% 41,87% 96,53% -0,14% 6,83% 19,03% -43,35% 402,62% -18,01% -10,14%

1.201.623.493 80.152.738 32.567.987 410.306.546 174.776.404 72.586.327 63.007.028 55.665.282 42.190.784 85.163.062 103.232.891 94.902.115 70.408.179 261.388.726 95.371.724 79.669.040 25.912.417 16.564.055 31.368.617 68.994.548 42.294.770 93.947.745 15.577.536 91.062.624 68.954.652 25.966.914 27.266.970 9.004.732 4.150.375 13.618.303 18.088.826 53.574.445 29.357.601 36.242.105 22.320.591 7.916.819 35.085.306 9.570.661 15.043.110 26.076.346 9.281.450 5.669.329 26.874.701 12.434.871 10.241.274 50.589.418 96.462.742 2.363.654 26.565.666 6.735.397 3.958.190.896

7,61% 46,87% 99,49% 6,94% 13,72% 28,30% 26,41% 22,96% 29,72% 13,46% 10,17% 9,39% 11,27% 2,55% 6,87% 7,70% 22,95% 29,55% 15,16% 6,84% 9,90% 4,35% 25,84% 4,24% 5,19% 13,46% 11,98% 36,02% 77,68% 22,81% 16,88% 5,57% 10,01% 7,96% 10,97% 35,41% 7,81% 28,37% 17,86% 10,06% 28,19% 45,29% 9,13% 19,69% 23,60% 4,63% 2,35% 94,05% 8,36% 32,77% 11,19%

613 688 0 2.040 1.335 300 706 279 15 520 1.262 372 870 4.527 668 143 12 272 239 390 223 651 377 1.182 1.798 317 55 24 35 228 133 310 841 145 455 188 417 11 139 394 130 126 255 63 168 5.730 382 0 476 255 30.759

149.150 54.607 / 13.963 17.961 68.484 23.571 45.809 835.852 22.051 8.319 23.952 9.120 1.473 9.805 42.924 495.479 17.997 19.903 12.096 18.772 6.273 10.678 3.268 1.989 11.024 59.398 135.163 92.114 13.622 22.964 9.633 3.493 19.907 6.212 14.911 6.572 246.809 19.329 6.657 20.125 20.376 9.626 38.864 14.387 409 5.922 / 4.666 8.657 14.400

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

12

COVER STORY

кои немаат врска со бизнис и зделки кои се надвор од нивната основна дејност? Американците имаат една поговорка –It’s all about the bottom line или се е во последната линија, профитот. Ова поговорка можеби звучи сурово, но е многу вистинита. Може некоја компанија да има добар бизнис, супер производи, добро да продава и да извезува, но ако не прави профит, целиот бизнис ќе пропадне. Капитал во овој број анализира кои се 50-те најпрофитабилни компании во Македонија, во кои бизниси работат, дали профитот го темелат на монополските позиции на пазарот, какви производи произведуваат, дали работат на домашен пазар или се извозници, колку навистина се успешни во тоа што го работат или високиот профит им е резултат на нешто сосема друго...

Кои се 50 најпрофитабилни компании во Македонија?

Компаниите кои се наоѓаат на листата 50 најпрофитабилни компании го докажува правилото дека ако една компанија е голема не значи дека задолжително е и профитабилна. На листата се наоѓаат и многу мали компании, според обемот на работата која ја работат, но и прилично непознати на јавноста, со оглед дека некои од нив само по една година од основањето се нашле во елитното друштво на најпрофитабилните. Тие прават големи профити и покрај тоа што немаат голем бизнис со големи обрти. Меѓу 50-те најпрофитабилните фирми има и фирми кои имаат приходи од еден или два милиони евра, што е далеку под приходите од 10 милиони евра што ги прави компанијата која е последно рангирана на 200 место во рангирањето на 200-те најголеми компании. Но, овие мали фирми имаат огромни профитни маржи од над 70%, па и над 90%, што значи дека за профитот кој го прават не прават никакви трошоци. На листата 50 најпрофитабилни има компании од сите дејности. Очигледно, за да се биде профитабилен во Македонија не мора ниту да се извезува, ниту да се произведува. Не мора ниту да се има вработени. Од листата 50 најпрофитабилни, четири немаат ниту еден вработен, а осум од нив имаат помалку од 10 вработени. Половина од компаниите на листата 50 најпрофитабилни 50 компании или 25 од нив се во странска, и 25 се во домашна сопственост. Овие 50 најпрофитабилни компании лани

имале вкупен профит од 442 милиони евра, што е дури 70% од вкупниот профит што лани го направиле 200-те најпрофитабилни македонски компании. Вкупните приходи, пак, на 50-те најпрофитабилни лани изнесувал 3,9 милијарди евра, што е 62% од приходите на 200-те најпрофитабилни македонски компании. Од листата 50 најпрофитабилни компании 33 имале раст на профитот, 13 имале пад на профитот, а останатите се фирми кои се новосновани или кои минатата година работеле со загуба. На листата 50 најпрофитабилни има две компании кои немаат ниту еден вработен, тоа се Камени мост Комуникации и МА Труст. На чело на листата најпрофитабилни компании и годинава, веќе втора година по ред се наоѓа Џонсон Мети, со вкупен профит од 91,2 милиони евра. Профитот на Џонсон Мети за само една година е зголемен за 63,02%, а неговата профитна маржа била 7,61%, што е зголемување на неговата профитабилност во однос на 2014 година кога компанијата работела со профитна маржа од 5,91%, односно со маржа од 4,71% во 2013%. На Џонсон Мети, како и другите фабрики во слободните зони кои добиваат големи субвенции и државна помош, профитабилноста им расте со големи стапки секоја година, благодарение на ниските трошоци во работењето. Втора најпрофитабилна компанија веќе втора година по ред е рудникот Саса од Македонска каменица, кој лани работел со профит од 37,6 милиони евра, кој е намален за 13,7% минатата година, заради што се намали е неговата профитна маржа од 51,47% во 2014 година на 46,87% во изминатата 2015 година. Треторангирана најпрофитабилна компанија годинава е Каменимост Комуникации со профит од 32,4 милиони евра, која е нова фирма во првата десетка, по значителното подобрување на финансиското работење во споредба со 2014 година, кога фирмата прикажала загуба од дури 78,8 милиони евра. Каменимост комуникации која нема ниту еден вработен, лани работела со профитна маржа од 99,49%. Уште една нова фирма во првата десетка на најпрофитабилни годинава е ЕВН, која со профит од 28,4 милиони евра е четврта најпрофитабилна компанија во Македонија. Македонски Телеком на годинешното рангирање бележи пад од две места подолу и со профит од 24 милиони евра е петта најпрофитабилна компанија со Македонија. Цементарница Усје лани имаше пад на

профитот од 13,3% и падна две места подолу, па со профит од 20,5 милиони евра е рангирана на шестото место на најпрофитабилни компании. Цементарница Усје работи со стапка на профитабилност од 28,3%. На седмото место на најпрофитабилни компании во Македонија годинава за едно место погоре се искачи уште еден рудник, Бучим. Рудникот од Радовиш, кој е во сопственост на солвеј Индустрис, имал раст на профитот од дури 54,46%, па вкупниот профит кој го пријавиле достигна 16,6 милиони евра. Профитната маржа со која Бучим работел лани достигна 26,41%. До пред една година Солвеј Индастрис беше газда и на најпрофитабилниот рудник Саса, но веќе една година сопственик на Саса е извесна новоформирана фирма Линкс Европа Скопје, која, пак, е во сопственост на Линкс Мининг Лимитед. Пивара Скопје годинава е осма најпрофитабилна компанија, со пад од едно место подолу од ланското рангирање. Профитот за минатата 2015 година на Пивара Скопје изнесува 12,8 милиони евра, кој за една година е зголемен за 6,61%. Како деветта најпрофитабилна компанија во Македонија годинава се рангираше скопската подружница на руската градежна фирма Стројтрансгаз. Фирмата која го гради магистралниот гасовод Клечовце-Неготино и која има 15 вработени, лани работела со профит од 12,5 милиони евра и стапка на профитабилност од 29,72%. Десетта најпрофитабилна компанија е државната компанија за пренос на струја МЕПСО со вкупен профит од 11,5 милиони евра, кој лани е зголемен за 40%. Фармацевтската компанија Алкалоид со неконсолидиран профит од 10,2 милиони евра кој е зголемен за 2,63%, годинава се рангираше на 11 место, две места подолу во споредба со минатогодишното рангирање. Алкалоид лани работела со профитна маржа од 10,17%. Јавното претпријатие за државни патишта годинава излезе од првата десетка на листата на најпрофитабилни и се рангираше на 12 место. Профитот на ова најпрофитабилно јавно претпријатие лани се намали за 34,6% и изнесувапе 13,6 милиони евра. Империал Тобако годинава излезе од ланската прва десетка бидејќи забележа пад на профитот, па се рангираше на 21 место со профит од 9,5 милиони евра. nnn

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

14 ИСПРАВКА И ИЗВИНУВАЊЕ

В

о специјалната едицијата “Топ 200 најголеми и најуспешни компании” која беше објавена на 7 ноември 2016 година е направена ненамерна грешка при обработка на податоците и кај компаниите Фени Индустри, Жикол и Виталиа се објавени податоци кои не соодветствуваат со податоците од реалното работење на компаниите. Сакамe да ја информираме јавноста дека ранглистата на компаниите е направено од страна на Централниот регистар, а извор на податоците кои се објавени за вкупните приходи и нето финансискиот резултат за 2015 и 2014 година е Бизнисмрежа.мк. По реакцијата на компанијата Виталиа (во прилог) дека податоците за 2014 година и процентуалната промена на приоходите и профитот во 2015 година не соодветсвуваат со реалните податоци на компанијата е утврдено дека податоците кои ги добивме за 2014 година за Виталиа и за уште две компании се нереално повисоки од реалните податоци кои овие компании ги имале, па како резултат на тоа во табелата се јавуваат процентуален пад, односно промени кои не соодветствуваат со реалните. Имено, за компанијата Виталиа која е рангирана на 90 место во табелата Топ 200 најпрофитабилни компании е објавено дека компанијата во 2015 година работела со профит од 1.315.354 евра, а во 2014 година работела со профит од 2.634.487 евра и имала процентуален пад на нето добивката во 2015 година во однос на 2014 година од 50,07%. Ја информираме јавноста дека нето добивката на Виталиа за 2014 година изнесува 81.965.980 денари или 1.332.780 евра, при што компанијата имала пад на нето добивката во 2015 година во однос на 2014 година од 1,31%. Исто така, приходите на компанијата Виталиа во 2015 година бележат

зголемување од 5,22%, а не како што објавено пад од 47,38% како што беше објавено. Кај компанијата Жикол која е рангирана на 35 место во табелата 200 најпрофитабилни компании е објавено дека компанијата во 2014 година работела со нето добивка 4.858.217 евра и дека нето добивката остварена во 2015 година во износ од 2.826.333 евра е намалена за 41,82%. Сакаме да ја информирме јавноста дека нето добивката на Жикол во 2014 година изнесува 161.694.810 денари (2.629.183 евра) и дека нето добивката во 2015 година бележи раст од 7,5%. Кај компанијата Фени Индустри која е рангирана на 6 место во табелата 200 најголеми компании е

Капитал се извинуваме за направената ненамерна грешка при обработката на добиените податоци, а во прилог го објавуваме и објаснувањето од Бизнисмрежа.мк за тоа како се случила грешката во податоците доставени до Капитал Медиа Гроуп. Со почит, Редакција Капитал

објавено дека во 215 година имала вкупни приходи од 192.159.772 евра, кои во однос на 2014 година се намалени за 55,46%. Фени Индустри во 2014 година имала вкупни приходи од 13.266.751.357 денари или 215.719.534 евра, а вкупните приходи во 2015 година во однос на 2014 година се намалени за 10.92%. Нето загубата на Фени Индустри во 2015 година во однос на 2014 година е намалена за 11,57%, а не како што беше објавено за 51,82%. Во име на редакцијата

ИЗВЕСТУВАЊЕ ОД БИЗНИСМРЕЖА.МК

В

е известуваме дека кај дел од податоците прикажани во едицијата ТОП 200 во Капитал, кај компаниите Фени, Жикол и Виталиа се прикажани податоци кои не соодествуваат со оние кои се евидентирани во БизнисМрежа.мк. Ве уверуваме дека овие три разлики кај еден дел од податоците

ЕМБС Назив

се должат на човечка грешка при финална мануелна обработка на податоците, со што е предизвикана отстапка во процентите на годишната промена. Во прилог се податоците како што се прикажани на БизнисМрежа.мк:

Добивка за

Добивка за

финансиска

финансиска

Просечен број

година 2015

година 2014

Раст %

Вкупни

Град

Дејност

5130123 ВИТАЛИА

Скопје

Прехранбена индустрија

80.894.245

81.965.980

-1,31%

4320964 ЖИКОЛ ДООЕЛ Струмица

Струмица

Градежна индустрија

173.819.498

161.694.810

7,50%

Металопреработувачка индустрија

-448.311.715

-506.986.534

-11,57%

11.817.825.955

4020359 ФЕНИ ИНДУСТРИ АД Кавадарци Кавадарци

Со почит, Тимот на БизнисМрежа.мк

приходи 2015

Добивка по

на вработени Раст %

2015

Раст %

вработен 2015

620.159.532

5,22%

188

14,63%

430.288

1.372.716.317

10,97%

455

23,64%

3.016.958

-10,92%

988

8,57%

11.961.362

Капитал број 889 11.11.2016

16

www.kapital.mk

STARTUP

МАКЕДОНСКИТЕ СТАРТАПИ ВО ПОТРАГА ПО ИНВЕСТИТОРИ И

ДОМАШНИТЕ ПРЕТПРИЕМАЧИ С ПРЕТСТАВИЈА И П ОСНОВАЧОТ НА IM

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

17 На првиот Demo Day во организација на Сеавус Инкубаторот, дваесетина македонски стартапи ги претставија своите проекти пред жири составено од инвеститори, бизнис ангели и фондови на ризичен капитал. Во жирито беше и Алан Шаф, основачот и директор на Imgur, најпопуларната во моментов онлајн платформа за споделување на слики во светот, кого што македонската публика имаше прилика да го слушне ден претходно. Разговаравме и со стартапи кои што веќе имаат пробив со своите продукти на странски пазари, или пак се дел од акцелераторски програми надвор од Македонија да ги споделат своите искуства.

пишува:

Игор Петровски

С igor.petrovski@kapital.mk

ДОМА И НАДВОР

СЕ ПРЕД MGUR

Систем од сензори, паметен сервер и клиентска апликација на која негувателите на стари лица и лица со некаков хендикеп ќе добиваат потребни информации што ќе им помогнат во давањето подобра грижа. Ова не е опис на некаква технолошка иновација во Силиконската долина во САД, ова е производ што македонскиот стартап Гордиан Системи (Gordian Systems) го развива веќе неколку години и планира да го освои светскиот пазар со него. Но, слично како во амбиентот на Силиконската долина изгледаше нивната презентација пред потенцијални инвеститори во саботата, 5 ноември, во Скопје, на “Денот за демонстрација“ организиран од Сеавус инкубаторот. “Идејата за овој проект, што го нарековме Кери (Carrie) потекнува уште од 2007 година, од времето кога бев во други компании, но дури последниве 2-3 години се развива технологијата до степен да може да се развие поевтин и пошироко достапен продукт“, вели Тони Бачваровски, управител и ко-основач на Гордиан Системи. Компанијата е основана во првата половина од 2013-та, но првите две години се занимава со давање аутсорсинг услуги, односно техничка поддршка на компании од Калифорнија. Проектот Кери почнува со развој минатата година, и како што вели Бачваровски, е прв ваков систем

на светскиот пазар и ќе направи револуција во областа на грижата за стари лица и лица со попреченост, како кај професионалните институции и центри, така и кај семејствата на овие луѓе. Годинава во февруари, проектот добива финансиска поддршка од државниот Фонд за иновации и технолошки развој, а во моментов се во потрага по инвестиции за втор круг на финансирање, за да може побрзо да го завршат и маркетираат продуктот.

Целта им е светскиот пазар

Гордиан системи беа меѓу 21 тим што учествуваа во 8-неделната програма на Сеавус Инкубаторот која што требаше да ги подготви стартапите за изработка на прототип, рана промоцијана производи или финансирање. Оние стартапи што бараа инвестиции застанаа на сцена да “пичуваат“ (pitching, анг., н.з.), односно со кратка презентација се обидоа да ја “продадат“ својата идеја на заинтересираните инвеститори. Гордиан системи, заедно со уште две стартап компании, Systems for enterprice и Rezerviraj.mk (за кои што ќе пишуваме во следните броеви, н.з.), беа избрани за најдобри од жири комисијата во која што беше и Алан Шаф, основачот и директор на Imgur, најпопуларната во моментов онлајн платформа за споделување на слики во светот. Гордиан системи ги делат амбициите и сонот на уште 130-тина стартапи (зошто токму толку, а не неколку илјади, види рамка во прилог на текстот, н.з.) од Македонија со планови да ги развијат своите идеи до фаза на продажба на глобалниот пазар. “Веќе имавме контакти со неколку европски акцелератори, ќе размислиме дали би се префрлиле следниот период некаде надвор од земјава. Единствено во последната фаза и почетокот на продажбата во САД би ја развиле нашата канцеларија во Калифорнија, за да бидеме поприсутни на тој пазар“, вели Бачваровски од Гордиан Системи.

Домашни стартапи во странски акцелератори

Игор Христов, основач на стартапот 4Virtus и проектот Fueloyal, веќе е

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

18

STARTUP

Б

ИГОР ХРИСТОВ Fueloyal

идејќи сум дел од њујоршкиот акцелератор Techstars веќе два месеци, би рекол дека не може да се направи компарација во никаков поглед со стартап екосистемот во Европа, а камоли со Македонија. Акцелераторите како и сите други бизниси се ориентирани кон една единствена цел - а тоа е од тебе да направат успешна приказна и истата да ја продадат.

Е

ПЕТАР НИНОВСКИ Brainster

ден од поголемите проблеми со кои што се соочуваат домашните стартапи е немањето на достапни решенија за интернационални онлајн плаќања. Наоѓањето на таленти е уште еден проблем со кој се соочуваме, а тоа се должи делумно поради образовниот систем, а дел поради тоа што немаме многу луѓе со претходно работно искуство во стартапи. Но, како генерален проблем за тоа зошто нема повеќе стартапи во Македонија го гледам во стравот на луѓето од неуспех.

Претставувањето на македонските стартапи на првиот Demo Day организиаран од Сеавус Инкубатор го гледаше и Алан Шаф (на фотосот десно), основачот и директор на Imgur

присутен во САД, во њујоршкиот огранок на Techstars, една од најголемите мрежи на акцелератори во светот. Во програмата се до средината на јануари следната година, кога ќе имаат демонстрација на својот продукт, а потоа ќе се подготвуваат за првата поголема инвестиција.

Fueloyal e всушност македонско – хрватски проект, се работи за “паметно“ капаче за резервоарите за гориво, наменето за транспорните компании, преку кое што ќе може да ја контролираат внесената количина на гориво во возилата, и да спречат злоупотреба, односно кражби на

истото. Капачето iCap 1000 веќе беше пласирано на пазарите во САД и Канада, со него се намалуваат трошоците, се врши контрола во реално време, а до системот може да се пристапи од компјутер или мобилен телефон. “Продажбата на Fueloyal e затворена со првата количина од првата верзија, но сега многу работи менуваме во компанијата, и почнуваме цела една нова приказна. Придобивките од учеството во акцелераторот Techstars е непроценливо за нас, мрежата од инвеститори – приватни и институционални – брои преку 1.500,

ментори кои што само на сон може да ги најдеме“, вели Христов. Тој додава дека после два месеци во њујоршкиот акцелератор би рекол дека не може да направи споредба во никаков поглед со стартап екосистемот во Европа, а камоли со Македонија. “Акцелераторите, како и сите други бизниси, се ориентирани кон една единствена цел - а тоа е од тебе да направат успешна приказна и истата да ја продадат. Ние разговаравме со Techstars уште минатата година, кога нè повикаа во нивниот новоотворен акцелератор во Берлин, но ние ја одбравме американската варијанта затоа што нашиот главен пазар се САД. Потоа штом ја отворија акцелераторската програма во Њујорк, нè поканија директно на финална презентација. “, вели Христов.

Заради стравот од неуспех нема поголем број стартапи во Македонија

Brainster е уште една интересна стартап приказна од Македонија, креирана од Петар Ниновски, кој што напуштил добро платено место во меѓународна компанија со свои операции во Скопје, за да го остварува својот претприемачки сон.

Brainster е онлајн платформа која што ги спојува оние што може да понудат експертиза за различни теми, односно да бидат предавачи, со оние што имаат потреба од такво знаење, односно слушатели на тие курсеви. На сајтот на Brainster може да се најдат најразлични курсеви – од изработка на мобилни апликации, до курсеви за улична

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

20

STARTUP

ПРВО ДА РАЗГРАНИЧИМЕ ШТО ЗНАЧИ СТАРТАП

М

инатата година од 70 илјади деловни субјекти, 80% биле со максимум девет вработени, а 10% се стартап бизниси, соопштија на прес конференција минатата недела претставници на Стопанската комора на Македонија и Yes инкубаторот од Скопје. Тоа значи дека околу 7.000 компании се водат како стартапи, односно под стартап се подразбира секоја новоотворена компанија во домашната економија. Затоа и беше напомнато од Комората дека за почеток на “стартап“ се потребни околу 1.000 евра, дека најмногу вакви бизниси кај нас има во услужните дејности, претежно во ИКТ, козметиката, трговијата, итн., и сите заинтересирани “стартапи“ беа повикани да се јават кај нив и да добијат консултантска поддршка.

Зборот стартапи намерно е ставен во наводници, затоа што, како што напишавме во минатиот број на магазинот, дефинирањето на тоа што значи стартап честопати се сфаќа многу “растегнато“. Од најбуквалистичкото толкување, дека стартап е секоја компанија што почнува од нула, до она што може да се претстави како сублимат од повеќе дефиниции најблиски до она што американската владина агенција за мали бизниси (U.S. Small Business Administration) го дефинира како стартап: бизнис што е обично технолошки ориентиран, иновативен, и има висок потенцијал за раст и глобална експанзија. Отворање на обично мало драгсторче или фризерски салон не е ниту иновативен чекор, ниту има потенцијал за брз раст, уште помалку

Стартап не е секој новоотворен бизнис и затоа нема 7.000 стартапи во Македонија за глобална експанзија. Тоа е само самовработување и толку. За да не се сфати дека пак, стартап, е по дифолт само компанија во ИКТ секторот или мора да има врска со висока технологија и сл., и продажба на кафе во улични киосци каде што употребувате некоја иновативна чашка, на пример, па по извесно време кога бизнисот ќе порасне, да може да продадете и франшиза, дури и надвор од вашата држава – е тоа е веќе стартап во онаа смисла на зборот истакната погоре во текстов.

НИЕ СМЕ ВРСКАТА СО СИТЕ ДЕЛОВНИ ПОДАТОЦИ КОИ ВИ СЕ ПОТРЕБНИ

Techstars во Њујорк е дел од големата меѓународна мрежа на акцелератори, каде што периодов е лоциран и македонско хрватскиот стартап Fueloyal, чиј што ко-основач е Игор Христов.

#1

ЗА БИЗНИС ИНФОРМАЦИИ

ЗА ПАМЕТНИ ДЕЛОВНИ ОДЛУКИ!

02 / 3117 100 info@targetgroup.mk www.targetgroup.mk

фотографија.

Brainster стана прилично популарна платформа изминатава година, претходно успеа да добие и финансирање од мрежата на бизнис ангели на CEED, а Ниновски сега лансираше и нова платформа, наречена Brainster Кариера, која што треба да ги поврзе талентите со иновативните компании, нивните потенцијални работодавци. “Платформата е едноставна и целосно бесплатна за користење. Најпрвин, компаниите ги објавуваат своите отворени работни позиции во една од следните категории: технологија,

маркетинг, дизајн, бизнис, пракси и remote. Од друга страна пак, посетителите се регистрираат на категориите кои се совпаѓаат со нивните интереси. Регистрираните корисници, покрај бесплатното онлајн кариерно советување, еднаш во неделата ќе добиваат прегледна листа на сите отворени позиции од одбраните категории, директно во нивното емаил сандаче. “, ни го објасни Ниновски својот нов проект. Инаку, платформата е производ на здружените сили на тимот на Brainster и тимот на SolutionsBit и е една од успешните приказни кои

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

21 У

ТОНИ БАЧВАРОВСКИ Gordian Systems

чењето на потребите и регулативите во различните држави каде планираме да настапиме со нашето решение се предизвик за себе, правење на универзален продукт за пазари со различни потреби и закони не е воопшто лесна, но сепак е возбудлива задача. Еден вистински стартап постои единствено зaшто постојат и предизвици.

се појавија како резултат на курсевите на Brainster. Исто како и во случајот на Fueloyal и Gordian, и кај Brainster е присутен моментот експанзија на меѓународен пазар, затоа што платформата може да се примени во секоја држава, нема ограничувања, и потенцијалот е огромен. Ниновски вели дека работи на ова, и наскоро ќе има подетални информации. Според него, еден од поголемите проблеми со кои што се соочуваат домашните стартапи, особено оние што се насочени кон странски пазари,

М

АЛЕКСАНДАР ТАСЕВ SuperFounders

одерно е да се зборува за стартап сцена, екосистем, заедница... тоа е новиот buzzword, после ‘претприемништво’ што беше актуелно во периодот од 2000 – 2011, па ‘стартап’ (2011 – 2014) и ‘акцелератори’ (2014 – 2016). Но, основно нешто што недостига во Македонија за да може стартап културата и иновативноста да застанат на здрави нозе e вредносен систем и култура. Фали и критична маса иноватори со претприемачки дух, чист и паметен капитал, економска слобода.

е немањето на достапни решенија за интернационални онлајн плаќања. “Наоѓањето на таленти е уште еден проблем со кој се соочуваме, а тоа се должи делумно поради образовниот систем, а дел поради тоа што немаме многу луѓе кои имаат претходно работно искуство во стартапи. Но, како генерален проблем за тоа зошто нема повеќе стартапи во Македонија го гледам во стравот на луѓето од неуспех. “, вели Ниновски. Или како што вели Александар Тасев, еден од основачите на бизнис акцелераторот SuperFounders, и

самиот претприемач во ИКТ секторот, фали критична маса иноватори со претприемачки дух, чист и паметен капитал, економска слобода... “Сега е модерно е да се зборува за стартап сцена, екосистем, заедница... тоа е новиот buzzword, после ‘претприемништво’ што беше актуелно во периодот од 2000 – 2011, па ‘стартап’ (2011 – 2014) и ‘акцелератори’ (2014 – 2016). Но, основно нешто што недостига во Македонија за да може стартап културата и иновативноста да застанат на здрави нозе e вредносен систем и култура.“, вели тој. nnn

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

22

COMPANY PROFILE

БИО ИНЖЕНЕРИНГ, КОМПАНИЈА ЗА ИНОВАТИВНИ БИОТЕХНОЛОШКИ УСЛУГИ

ТИЕ ЌЕ ЈА НАЦРТААТ ВАШАТА ГЕНЕТСКА МАПА

Двајца млади доктори на науки со имиџ на алтернативни рок ѕвезди - Иван и Горан Кунгуловски, братучеди по крв, а браќа по наука, пополека го реализираат својот сон: управување со две современи лаборатории, од кои едната со специјалност во микробиологија и биотехнологија, а втората за молекуларна биологија и генетика. Нивната компанија заедно со специјалната болница “Филип Втори“ почнаа во Македонија да го нудат она што е револуција во светот - персонализирана медицина, “скроена“ според генетската конституција на секој пациент. пишува:

Игор Петровски

Г

igor.petrovski@kapital.mk

оре-долу на сите ни е познато дека светскиот рекет број еден, Новак Ѓоковиќ, ја исфрли од своето мени храната што содржи глутен и оттогаш се чувствува подобро, игра подобро, едноставно живее подобро. Веројатно помалку е познато дека овој безглутенски режим на исхрана Ѓоковиќ го воведе откако

направи генетско тестирање што покажа дека неговиот организам е исклучително нетолерантен на глутенот, односно кај тенисерот постоело генетско нарушување што предизвикало ензимот одговорен за разложување на глутенот да не ја извршува својата функција. Нутригенетиката, науката што се занимава со тоа како генетските варијации може да влијаат врз реакцијата на човековиот организам кон одредени типови храна во последно време станува сепоактуелна во светот, а од скоро и македонските граѓани можат да ги користат најновите достигнувања во оваа област. Во специјалната болница Филип Втори од

неодамна почна со работа лабораторијата за генетика и персонализирана медицина, во соработка со компанијата “Био Инженеринг“ од Скопје, каде што се нуди панел на нови молекуларни и генетски тестови, меѓу кои и нутригенетиката, со коишто ќе може да се откријат предиспозиции кон разни болести, нарушувања во метаболизмот, итн. “Денес сите се опседнати со глутенот, просто како хистерија е“, вели Иван Кунгуловски, управител на “Био Инженеринг“. “Луѓето самоиницијативно, без никакви тестирања се откажуваат од храната што го содржи. Но, науката веќе ги знае за голем број на генетски мутации кај човекот поврзани

МЕДИЦИНА “ПО МЕРКА“: ГЕНЕТСКИТЕ ИСПИТУВАЊА ЌЕ ОВ

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

23

Горан Кунгуловски, докторирал

биохемија и молекуларна епигенетика во Германија и е технички раководител за научен развој. Покрај тоа, задолжен е за бионформатичките анализи на генетскиот материјал во Био Инженеринг. Иван Кунгуловски, го бранеше својот докторат токму во моментов кога овој текст излезе од печат. Негова специјалност е молекуларната микробиологија, биологија и биотехнологија и е сопственик и управител на Био Инженеринг.

со метаболизмот на глутенот и ние во лабораторијата ги имаме и овие тестови. Доколку немате никакви нарушувања во генот одговорен за тоа, нема зошто да се откажувате од големиот број намирници што го содржат глутенот“, објаснува тој.

“Шлаг на тортата“ – целосното секвенционирање на геномот

“Био Инженеринг“ ќе понуди многу новитети во македонската медицинска пракса. Освен нутригенетиката - за која Кунгуловски претчувствува дека ќе стане вистински хит кај клиентите судејќи според моменталниот интерес - лабораторијата нуди и генетско тестирање за срцеви болести; проверка за присуство на мутации кај неколку гени одговорни за згрутчување на крвта исклучително важно за одредување на ризик за коагулопатии во тек на бременост, третмани за плодност или хормонска контрацепција; потоа ќе има можност за персонализиран третман на рак преку генетско тестирање на специфични мутации вклучени во развојот на различни типови рак; модерни анализи за откривање на инфективни болести базирано на ДНК

или РНК; фармакогенетика, односно тестови што ќе може да ја проценат реакцијата на одреден пациент при третман со разни лекови преку проверка на генетски варијации во ензимите што ги метаболизираат лековите... и “шлагот на тортата“: напредна персонализирана генетика, односно секвенционирање на човечки геноми (геном е комплетниот сет на гени во една клетка или организам, н.з.) и егзоми (делот од геномот што кодира за протеини и е медицински најинтересен). “Генетската конституција на секој човек е уникатна и се разликува од таа на секоја друга индивидуа, многу често во делови што влијаат на здравјето. Со секвенционирање на цели геноми и егзоми се навлегува длабоко во молекуларното ‘јас’ на пациентот и се читаат информациите

што се запишани во гените. Со добивањето на оваа информација секој пациент би имал индивидуализиран скроен животен план за потенцијално лекување на болести што може да се појават во иднина. Сетоа врз основа на информацијата од неговиот геном. “, објаснува Горан Кунгуловски. Тој додава дека целосното секвенционирање на геномот, процес кој што траел со години и чинел неколку милијарди долари, после многубројни усовршувања и поевтинување на процедурата, денес е релативно достапен за секого. “Целосното секвенционирање на геномот е најсеопфатниот метод за анализирање на генетската конституција на човекот и дава целосен преглед на предиспозиции кон болести, одговори на реакции на лекови (ефикасност и несакани дејства),

ВОЗМОЖАТ ПЕРСОНАЛИЗИРАН ТРЕТМАН НА СЕКОЈ ПАЦИЕНТ

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

24

COMPANY PROFILE

предиспозиции за дебелина, депресија, срцеви заболувања, невродегенеративни болести како Алцхајмерова и Паркинсонова, информации за потеклото на болестите и многу други работи.“

Малку подолга компаниска километража

Иван (34), заедно со неговиот братучед Горан Кунгуловски (30), се двајца млади научници чија што идеја за софистицирана лабораторија за молекуларна биологија и генетика се реализира во рамки на “Филип Втори“, откако сфатиле дека и тие во “Био Инженеринг“ и болницата имаат исти планови, па решиле да ги здружат силите. “Филип Втори“ го отстапува својот простор, дел од опремата за лабораторијата и останатите ресурси на располагање, додека Био Инженеринг нуди соодветна експертиза и дел од опремата потпомогната од Фондот за Иновации и Технолошки развој на Република Македонија. И двајцата се доктори на науки, во областа на молекуларната биологија, односно биохемијата и генетиката, со бројни меѓународни проекти и научни трудови зад себе. Иако момците од “Био Инженеринг“ се млади, а сепак прилично искусни стручњаци во микробиологијата и молекуларната биологија, компанијата има малку подолга километража зад себе - основана е уште пред 18 години, од страна на таткото на Иван, професорот на Природно - математичкиот факултет во Скопје, д-р Џоко Кунгуловски, инаку познат експерт и надвор од Македонија во областа на микробиологијата, особено во делот на биотехнолошкиот третман на отпадните води. “Јас уште како студент учествував во проекти на ‘Био Инженеринг, но официјално сум вработен таму од 2005 година. Инаку, првиот комерцијален проект на компанијата е за потребите на македонската армија, конкретно, изградба на пречистителна станица за отпадни води. Пред десетина години патентиравме еден производ, односно начин на третман на индустриски отпадни води со т.н. гранулирани микроорганизми, за што добивме и награда на Саемот за иновации во Нирнберг, Германија и така станавме познати и надвор од Македонија и регионот. “, вели Иван.

Иноватори

Тој истакнува дека фирмата досега учествувала на бројни научно – истражувачки и комерцијални проекти во Македонија и надвор од неа – во регионот, Швајцарија, Чешка, Унгарија, Иран...претежно во делот на развојот и производството на микробиолошки материјал за природно решавање проблеми поврзани со различни употреби на вода, биогас и рецикли-рање органски материи. И тој и Горан имаат реализирано бројни студиски престои во светски познати универзитети и истражувачки центри, објавено повеќе научни трудови и освоено меѓународни награди. Иван е особено

СЕКВЕНЦИОНИРАЊЕ НА ЧОВЕЧКИОТ ГЕНОМ

ПОСТАПКАТА ШТО ЧИНЕШЕ НЕКОЛКУ МИЛИЈАРДИ, СЕГА ЧИНИ НЕКОЛКУ ИЛЈАДИ ЕВРА

В

о 2003 година светската наука после долги години работа го секвенционираше целиот човечки геном – процес што чинеше повеќе од три милијарди долари. “Потоа добиените податоци беа анализирани од стотици институции и илјадници научници низ светот, а егзомот, односно делот од геномот кој што кодира за сите протеини и кој што е медицински значаен е исто така доста истражен и е поврзан со многу наследни болести, предиспозиции за различни типови заболувања, итн. Во меѓувреме, развојот на технологијата за секвенционирање и напредната бионформатика го поевтинија процесот на секвенционирање и анализирање на геномот и денес за неколку

горд на престојот во Институтот Кири во Париз, во 2011 година, со работна позиција визитинг научник. Тоа било во рамки на меѓународниот проект за истражување на канцерогените клетки, финансиран од ЕУ. Неговата научна работа била во полето на молекуларната биологија, со фокус на метаболизмот на преминувањето на бенигните клетки во малигни. Био Инженеринг е добитник и на две златни медали на Саемот за патенти и иновации во Нирнберг, и две награди Патент на годината во Македонија, за иновации во областа на микробиолошкото третирање на отпадните води. Горан пак е специјализиран во областа на молекуларната епигенетика, односно, проучувањето какви промени настануваат во организмите под дејство на индиректна

илјади евра може секој да добие целосна генетска слика на својот организам. Сега со генетските тестирања можеме да помогнеме во одредувањето веројатност за развивање на некоја болест – генетска предиспозиција – или за пренесување на генетска болест на новите поколенија. Генетичар или генетски советник може да му помогне на пациентот преку обезбедување информации за предностите и недостатоците на тестот и истовремено да ги дискутира општествените и емоционалните аспекти на тестирањето, со коишто пациентот треба да се носи до крајот на животот“, објаснува нашиот соговорник Иван Кунгуловски. модификација на гените (епигенетика). Горан, заедно со неговиот поранешен ментор проф. Јелч, се едни од пионерите во областа на епигеномско преуредување и откривање на јазикот на епигеномот. Од таа област е и неговиот докторат на Универзитетот во Штутгарт, каде што докторирал во 2015-та со summa cum laude. Покрај академските достигнувања, Горан паралелно работи и на отворање на стартап компанија во Германија која што ќе се занимава со епигенетска биотехнологија и развивање на алатки за “читање” на епигеномот. Тој е технички раководител за наука на лабораторијата за генетика и персонализирана медицина, во соработка со “Филип Втори“, односно лоцирана во самата болница. nnn

“1000 ГЕНОМИ“: ПРОЕКТ ШТО ГО ПЛАНИРААТ ВО БИО ИНЖЕНЕРИНГ

РОК ЗА ПРИЈАВУВАЊЕ: 18 НОЕМВРИ 2016

ИНСТИТУТ КОНЦЕПТ ОРГАНИЗИРА КУРС:

НАУЧЕТЕ СÈ ЗА FACEBOOK

(FACEBOOK ПЛАТФОРМА – ШТО Е НОВО, СÈ ЗА ФАН СТРАНА, РЕКЛАМИРАЊЕ И КРЕИРАЊЕ ИЗВЕШТАИ) l Почеток на курс: 22 ноември (вторник) 2016 година l два пати неделно од 17.00 до 20.00 часот (6 средби) l Институт Концепт, Скопје ПО ЗАВРШУВАЊЕ НА КУРСОТ УЧЕСНИКОТ ЌЕ БИДЕ СПОСОБЕН: l Да се поврзува со и да ги вклучува клиентите во

маркетирањето на брендот на Facebook l Да креира, управува и одржува ефикасни Facebook фан страни l Да развие план за креирање на Facebook кампањи l Да гради целна публика и да таргетира специјални настани l Да закупува основни и Facebook премиум реклами l Да гради содржина на реклама на Facebook (зборови, рамка, големина, форма на слика)

l Да управува со пристапот до повеќе страници и апликации l Да одбере соодветна опција за рекламирање

(CPC, CPM и Cost Per Action)

l Да креира Facebook извештаи за реклами l Да креира Facebook извештаи за апликации

ПРЕДАВАЧИ:

Предавачите се од PIKSEL.MK, брзорастечка компанија која се занимава со веб дизајн и дивелопмент, како и дигитален маркетинг. За повеќе информации посетете ја нашата веб страна: www.koncept.com.mk

КОНТАКТ: м-р Ленче Зикова и м-р Ирена Богоевска l e-mail: institut@koncept.com.mk l 02 3128 526 l 070 272 207

P

КОМПЈУТЕРСКА ДЕРМАТОСКОПИЈА НА БЕНКИ

Скопје +389 2 / 321 66 08 www.ancevski.com.mk ancevski@laserlab.com.mk facebook.com / Ординација Д-р Анчевски

INTERVIEW м-р Владимир Ефтимоски м-р Гордана Балтовска д-р Наташа Несторовска членови на Управниот одбор на Стопанска банка а.д. Битола

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ НА КАПИТАЛ | НОЕМВРИ 2016

WWW.KAPITAL.MK

ГО ПРИФАТИВМЕ ПРЕДИЗВИКОТ ЈА ТРАНСФОРМИРАВМЕ БАНКАТА ВО МОДЕРНА И ПРОФИТАБИЛНА INTERVIEW Катерина Бошевска

извршен директор на ЕОЅ во Македонија

Златица Цивкароски

КЛИЕНТИТЕ НА ПРОКРЕДИТ БАНКА ИЗБРАА АВТОМАТИЗИРАНА БАНКАРСКА УСЛУГА

директор на Дирекција за наплата во Шпаркасе банка

НОВИ ТРЕНДОВИ ВО РЕШАВАЊЕ НА НЕФУНКЦИОНАЛНИТЕ ПОРТФОЛИЈА

НАЈНОВИТЕ ТРЕНДОВИ КАЈ МАКЕДОНСКИТЕ БАНКИ

КОМПЈУТЕРИТЕ И МОБИЛНИТЕ СЀ ПОВЕЌЕ СЕ КОРИСТАТ НАМЕСТО ШАЛТЕРИ

VISA GOLD

КАРТИЧКИ ЗА ЗЛАТНИ ПРИВИЛЕГИИ!

КОЈ Е КОЈ ВО БАНКАРСКИОТ СЕКТОР? КОИ БАНКИ ДАВААТ ПОВЕЌЕ КРЕДИТИ, А КОИ ПРАВАТ РЕКОРДНИ ПРОФИТИ?!

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

28

БАНКИТЕ & БИЗНИСОТ

12%

од граѓаните што имаат пристап до интернет користат електронско банкарство

1,7

милиони платежни картички има во оптек заклучно со првиот квартал од годината

72%

од вредноста на трансакциите со картички е направена преку повлекување готовина на банкомати

НАЈНОВИТЕ ТРЕНДОВИ КАЈ МАКЕДОНСК

КОМПЈУТЕРИТЕ И М СЀ ПОВЕЌЕ СЕ КОР НАМЕСТО ШАЛТЕР

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

0,7%

од вредноста на сите трансакции со картички лани е направена со плаќање преку компјутер

2,7

милијарди евра е вкупната вредност на трансакции со картички лани

КИТЕ БАНКИ

Модерните технологии што ги применуваат банките овозможуваат се поголем дел од своите услуги граѓаните и фирмите да ги добиваат од компјутер или мобилен телефон наместо на шалтер. Ако пред пет години 8% од граѓаните користеле електронско банкарство, минатата година според податоците од Државниот завод за статистика, 12% од луѓето шалтерите ги замениле со компјутер или мобилен телефон. За приватните фирми нема прецизни статистички податоци, но банкарите велат дека тие многу повеќе ги користат банкарските услуги електронски отколку граѓаните. Се проценува дека над половина од сите фирми во земјава користат електронско банкарство.

МОБИЛНИТЕ РИСТАТ РИ

29

пишува:

Н Александар Јанев

aleksandar.janev@kapital.mk

Наместо на шалтер, модерните технологии што ги применуваат македонските банки овозможуваат се поголем дел од своите услуги граѓаните и фирмите да ги добиваат од компјутер или мобилен телефон. Евидентен е порастот на користењето на електронското банкарство кое им овозможува на клиентите основните финансиски трансакции да ги направат преку интернет. Ако пред пет години 8% од граѓаните користеле електронско банкарство, минатата година според податоците од Државниот завод за статистика, 12% од луѓето шалтерите ги замениле со компјутер или мобилен телефон. За приватните фирми нема прецизни статистички податоци, но банкарите велат дека тие многу повеќе ги користат банкарските услуги електронски отколку граѓаните. Се проценува дека над половина од сите фирми во земјава користат електронско банкарство. Банките се фокусирани што повеќе да ги развиваат платформите што овозможуваат електронски банкарски услуги преку инвестиции во најсовремени технологии. Растот на употребата на мобилните телефони не само како средство за комуникација, туку и со новите можности на смартфоните, иновативни апликации и современи методи на користење на овие уреди, забрзано ја наметнува потребата од искористување на овој канал за банкарски цели. Банкарите коментираат дека промените на пазарот се случуваат брзо, и поради тоа неопходно е приспособување преку понуда на поинакви и понапредни услуги. „Дигитализацијата на банките е глобален феномен чија моќ може да се искористи за задоволување на потребите на современиот начин на живеење на населението, но и на остварување на целта на банките да имаат експозитури и филијали за извршување на корисни и едукативни операции, а не само вршење на трансакции. Предизвик за банките во идниот период ќе биде воведување на мобилни ПОС терминали и вршење на плаќање преку мобилен телефон, електронско потпишување на документи итн. Функциите на банките постојано се менуваат, почнувајќи од финансиски институции кои вршеле само активности поврзани со кредитирање и управување со депозити, до современи институции со низа услуги кои веќе постепено излегуваат

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

30

БАНКИТЕ & БИЗНИСОТ

Стопанска банка Оваа година, во фокусот ни се младите за кои го формиравме ТОПСИ како платформа за клиенти од 18 до 28 години. Се обидовме да создадеме платформа преку која ќе имаат пристап до основните банкарски услуги и производи и ќе добиваат промотивни попусти и зделки кај дел од нашите трговци – партнери

од рамките на банкарското работење“, велат од Комерцијална банка. Оваа трансформација според банкарите од Комерцијална, е резултат на следење на новите технологии, нивна примена при следење на потребите на клиентите и потенцијал во остварување на предност во однос на конкуренцијата, задржување на постојните и привлекување на нови клиенти, а со тоа остварување на пораст на приходите. Од НЛБ банка велат дека дигитализацијата е многу актуелен термин во банкарските кругови што значи дека постоечкиот модел на банкарско работење ќе се менува со многу побрза динамика. „Се повеќе традиционалните канали на банкарско работење како што се шалтерите ќе се заменуваат со нови, современи, дигитални канали – web страните, електронските канали, мобилните апликации, профилите на социјалните мрежи и други кои ќе се појавуваат. Сигурно дека постоечкиот модел на банкарско работење ќе се менува, веројатно и со поголема динамика од таа со која денес се менува. Трендовите на дигитализација неспорно ќе се пресликаат и во начинот на работење на експозитурите. Банкарскиот шалтер секогаш ќе биде потребен за извршување на работите во сферата на банкарското работење, при што во иднина шалтерите и експозитурите ќе имаат се повеќе советодавна улога“, велат банкарите од НЛБ. Од Стопанска банка Битола велат дека тие постојано го унапредуваат електронското банкарство како основа за зголемување на базата на клиенти. „Нашата база на клиенти се зголемува

преку бенефициите кои ги нуди оваа наша услуга, бидејќи клиентите, преку користењето на нашето електронско банкарство имаат чувство како да имаат своја лична експозитура. Преку BT Token, сите ваши банкарски трансакции можат да се завршат преку интернет“, велат од Стопанска Битола. Кај дел од банките веќе воопшто нема потреба од одење на шалтер а сите готовински операции се целосно автоматизирани. „Сите уплати и исплати на клиентите може да се извршат на банкомат и нема потреба вработените да имаат пристап до благајна. Вработените во експозитурите на ПроКредит банка се специјализирани банкари кои им стојат на располагање на клиентите за консултации во поглед на штедење, кредитирање или останати банкарски услуги. Ова е практика во сите западно - европски банки и веруваме дека тоа е иднината на банкарското работење“, велат од ПроКредит банка. Дека банкарскиот сектор како и сите други сектори мора да се вклопи во глобалните трендови и развојот на новите технологии, коментираат и од Охридска банка Сосиете Женерал. Тие потенцираат дека се повеќе и повеќе луѓе ќе ги користат мобилните банкарски решенија и поради тоа банките ги пресретнуваат нивните потреби. „Нашите дигитални услуги, апликацијата за мобилно банкраство “Моја банка”, “е-банкарство” и “М-Токен” се нашите атрибути со кои им овозможуваме на нашите клиенти да бидат во контакт со својата Банка од далечина, и додека се во движење, а во исто време, да им овозможиме да ги завршуваат сите нивни

банкарски активности. Со “Моја Банка”, која е напредна, високо безбедена и интерактивна апликација, клиентите можат брзо, лесно и на безбеден начин, да управуваат со трансакциите на сите сметки, картички, кредити и депозити во секое време и од секое место. Сепак, веруваме дека најуспешната банка ќе биде онаа која успешно ќе воспостави синергија помеѓу единственоста на личниот контакт и дигиталните апликации, алатки и услуги“, вели Стефан Туати, член на Управниот одбор на Охридска банка Сосиете Женерал. Тој додава дека голем број на клиенти и понатаму го практикуваат традиционалниот начин на одење во банка за завршување на банкарските активности на шалтер, па така потребата од постоење на физички локации за завршување на банкарските активности ќе биде присутна сè додека тоа претставува навика кај клиентите. Банкарите од УНИБанка пак, велат дека современиот развој на банкарството значи инвестиции во напредна технологија, модернизирање на услугите и уште поиндивидуално прилагодена услуга кон секоја целна група. „Банката ќе биде таму каде што се клиентите преку современи канали; електронско банкарство, мобилна веб апликација за информации за банката и сметките за клиентот - нема да имаат потреба да доаѓаат во банката за секојдневни трансакции“, велат од УНИБанка. Банкарите проценуваат дека зголемената употреба на платежни картички нуди најголем потенцијал за развивање на современите банкарски технологии. „Иднината која нè очекува е со сè помасов-

БАНКАРИ: ЛУЃЕТО СÈ ПОВЕЌЕ КОРИСТАТ МОБИЛНИ ТЕЛЕФО

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

31

Комерцијална банка Во моментов актуелни се промотивните периоди за потрошувачкиот кредит до 10.000 евра и станбениот кредит кои се одобруваат без надоместоци до крајот на годината. Веќе подолг период на пазарот ги имаме пласирано Интернет и мобилната банка, кои континуирано се надополнуваат со нови можности и функционалности.

НЛБ банка Во изминатиот период ги збогативме сервисите на банкоматите со можност за уплата - т.н.

Cash In банкомати. Новитет е и новата верзија на нашата НЛБ мКлик мобилна апликација за физички лица. Како најактуелни би ги издвоиле новиот продукт за факторинг, продуктот за нето извозници, кредитот за финансирање на компании преработувачи на земјоделски производи“

ното користење на напредните технологии за вршење на плаќањата, каде што посебно се става акцент на вршење на плаќања преку мобилната технологија. Меѓутоа, она што е круцијално за успешно воведување на современите технологии и побрзо враќање на направената инвестиција, е масовност во користење на новите услуги. Најважен предуслов за ова е соодветна едукација на сите инволвирани страни, со оставање на доволно време за увидување на бенефитите од новите услуги“, велат од Комерцијална банка. Кога се зборува за масовност, податоците од Народната банка според кои во Македонија во оптек има околу 1,7 милиони платежни картички, од кои најголем дел, односно 1,3 милиони се дебитни, 330 илјади се кредитни картички и само малку, околу 55 илјади со кеш функција. Меѓутоа иако овој податок покажува масовно користење на платежните картички во земјава, сепак најголем дел од трансакциите со нив се прават на банкомати за повлекување на пари. Од вкупно 2,7 милијарди евра колку што изнесува вредноста на трансакциите со платежни картички лани, дури 72% или 1,94 милијарди евра биле повлечени како готовина од банкомати, 653,7 милиони евра била платени на продажни места преку ПОС терминали и само 18,4 милиони евра преку компјутер.

Новитети во банкарските портфолија

Освен тоа што вложуваат во доближување на банкарските услуги до клиентите преку интернет, банките еднакво се фокусираат во иновирање и на своето портфолио производи според интересите и потребите на граѓаните и фирмите.

Капитал побара од најголем дел од банките да ги презентираат своите најнови производи што ги воведуваат. Претседателот на Управниот одбор на Стопанска банка, Диомидис Николетопулос, вели дека успехот на една компанија треба да се мери во нејзината можност да се прилагоди со новите текови и не само да ги прифати туку и да ги антиципира очекувањата на клиентите во своето поле на делување. Поради тоа, вели тој, Стопанска банка постојано се прилагодува со производи и услуги кои може да им дадат поддршка на клиентите преку понуда на поголем избор и флексибилност значајни за секојдневието. „Едни од најочигледните се промените кај масовно употребуваните производи – картичките кои од минатата година станаа бесконтактни, претходно посебно ги обезбедивме со највисоки стандарди за електронски плаќања ширум светот, а сега се и со нов освежен дизајн и секако со постојано актуелни и нови понуди. Алтернативните канали се исто така жива материја и годишно преку нив објавуваме новитети и функционалности на кои клиентите лесно се прилагодуваат. За бизнис како нашиот, дополнително е значајна достапноста, па така со TeleSales услугата која е достапна 24/7, клиентите може да аплицираат преку телефон за кој било банкарски производ и истиот веднаш влегува во постапка на процесирање“, вели Николетопулос. Тој објаснува дека интеракцијата со клиентите е значително зголемена и преку социјалните медиуми каде тие знаат да ни упатат и конструктивна критика како основа за подобрување на работењето, и локално и генерално.

„Банката иновативноста ја изразува и преку правилната сегментацијата и приближување на производите и услугите до потребите на секоја категорија на клиенти. Оваа година, во фокусот ни се младите за кои го формиравме ТОПСИ како платформа за клиенти од 18 до 28 години. Иако оваа целна група е многу разновидна и има различни амбиции, планови и очекувања од една финансиска институција како Стопанска банка, се обидовме да создадеме платформа преку која не само што ќе имаат пристап до основните банкарски услуги и производи, туку ќе добијат можност да се едуцираат, да се изразат креативно, да се забавуваат и да добијат промотивни попусти и зделки кај дел од нашите трговци – партнери“, вели Николетопулос додавајќи дека ТОПСИ е своевиден начин Банката да запознае еден сегмент на прогресивни клиенти на кои се потпира иднината. „Веруваме дека ТОПСИ ќе помогне во процесот на прераснување во Банка од иднината“, истакна Николетопулос. Од НЛБ банка велат дека актуелните состојби и движења на пазарот се пресликани во условите на традиционалните банкарски продукти како што се кредитите и депозитите, но во исто време банката ги иновира и подобрува електронските сервиси и т.н. небанкарски сервиси. „Во изминатиот период ги збогативме сервисите на банкоматите со можност за уплата - т.н. Cash In банкомати. Мерено преку степенот на користење на услугата од клиентите, се потврдува дека ваквата надградба на сервисите беше потребна и многу корисна. Новитет е и новата верзија на нашата НЛБ мКлик мобилна апликација за физички лица. Станува збор за апликација која во себе инкорпорира

ОНИ И БАНКАРСТВОТО МОРА ДА СЕ РАЗВИВА ВО ТОЈ ПРАВЕЦ

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

32

БАНКИТЕ & БИЗНИСОТ

Охридска банка Сосиете Женерал Новина на пазарот е “План за стан“ модел на станбен кредит комбиниран со животно осигурување со најдолга гарантирана фиксна каматна стапка и највисок степен на транспарентност. Кредитното Животно Осигурување е иновативен концепт кој им овозможува на семејствата посигурна иднина, заштитувајќи ги од товарот на долгови кон Банката.

Стопанска банка Битола Воведени се MASTER дебитна и MASTER кредитна картичка, со исклучително конкурентни услови на пазарот. Картичките нудат можност за безконтактно плаќање, само со доближување на картичката на ПОС терминал. Во соработка со Македонски Телеком, ја воведовме и Mobipay услугата - нов начин на безготовинско плаќање овозможно преку мобилен телефон.

значаен дел од технолошките новитети што клиентски гледано, испорачува вистински бенефит за клиентите – едноставна е за користење, безбедна и со високо ниво на сигурност, вклучува функционалности кои овозможуваат ефикасни плаќања, управување со лимитите, контакт со Банката. За следниот период планираме натамошен развој на апликацијата и проширување на нејзиното користење и во сегментот на клиенти правни лица“, велат од НЛБ. Освен тоа, од НЛБ велат дека нивното портфолио е збогатено и со небанкарските

продукти како што се од областа на осигурувањето и пензиските заштеди. „Со овие продукти, формираме целосна палета на сервиси и продукти за клиентите што ги опфаќа не само актуелните и секојдневни финансиски потреби туку и идните, поврзани со ризиците од неизвесноста и сигурноста во пензионерските денови. Банката активно работи и на воведување на нови продукти и прилагодување на постојните кредитни линии кон потребите на стопанството. Како најактуелни би ги издвоиле новиот продукт за факто-ринг за којшто веќе постои голема заинтере-

сираност, продуктот за нето извозници каде преку пониските каматни стапки банката дејствува стимулативно на еден од најбитните сегменти за развој во нашата економија, потоа продуктите за транспортни претпријатија за обнова на возниот парк, кредитот за финансирање на компании преработувачи на земјоделски производи коишто се значајни за креирање на дополнителна вредност во економијата“, одговорија од НЛБ. Од Комерцијална банка велат дека континуирано ги следат трендовите и конкуренцијата и продолжуваат да нудат нови поволности за клиентите. „Во моментов актуелни се промотивните периоди за потрошувачкиот кредит до 10.000 евра и станбениот кредит кој се одобруваат без надоместоци до крајот на годината. Станбениот кредит од октомври годинава има убедливо најповолни услови и се нуди со атрактивна каматна стапка од 2,9% фиксна годишна за првите три години и 5,9% променлива годишна за остаток на период на отплата. Веќе подолг период на пазарот ги имаме пласирано Интернет и мобилната банка, кои континуирано се надополнуваат со нови можности и функционалности. Банката континуирано вложува и ќе вложува во овие канали. Дополнително, во делот на картичките, банката планира во следниот период целосно да ја заврши замената на ПОС терминали со нови, кои поддржуваат бесконтактна технологија, но и други новитети во бесконтактната технологија од аспект на постојните производи“, одговорија од Комерцијална. Еден од основните стремежи на Охридска банка, како што објасни Стефан Туати, член на Управниот одбор, е постојана посветеност на високо ниво и подобрување на услугите и производите, и редовно воведување на нови иновативни понуди на пазарот. Меѓу новитетите што неодамна ги воведе Охридска банка се комбинирање на осигурувањето со секојдневните банкарски производи: осигурување на трансакциска сметка и осигурување на износот на пречекорување, како и осигурување на картички, кредити и депозити. „Осигурување на износот на пречекорување е достапно за одреден износ на месечна премија, па така, во случај на појава на покриен ризик, осигурителната компанија ќе го преземе на своја одговорност износот од искористениот дел од дозволеното пречекорување што клиентот го има во Банката. Од целата понуда на картички од Охридска банка Сосиете Женерал, “Ин Кардс” е единствената картичка на пазарот која вклучува осигурување. Во зависност од типот на картичката, осигурувањето покрива: медицинска помош, помош при патување, одложување на авионски летови или доцнење на багаж. Кредитното Животно Осигурување е иновативен концепт кој им овозможува на семејствата

ФАКТ: КАРТИЧКИТЕ НАЈМНОГУ СЕ КОРИСТАТ НА БАНКОМАТИ

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

34

БАНКИТЕ & БИЗНИСОТ

ПроКредит банка Л: За прв пат во Македонија воведовме зона 24/7 која овозможува банкарска услуга во секое време. Секоја зона 24/7 има банкомати за уплата и исплата на денари и евра кои може да ги користат и правни и физички лица, инфо терминал за електронско плаќање на налози и печатење изводи, сеф за дневен промет и телефон за повик кон контакт центарот на банката.

УНИБанка Со нов потрошувачки кредит УНИБанка ја започна годината и паралелно банката го збогати и депозитното портфолио воведувајќи го промотивниот продукт Умната депозитна сметка. УНИБанка во неколку наврати понуди специјални услови за корисниците на кредитни картички, со висок кредитен лимит, минимален износ на подмирување обврски и можноста за плаќање на рати кај голем број на трговци

посигурна иднина, заштитувајќи ги од товарот на долгови кон Банката. Новината на пазарот “План за стан ” е модел на станбен кредит комбиниран со животно осигурување со најдолга гарантирана фиксна каматна стапка и највисок степен на транспарентност“, вели Туати и додава дека овој нуди гарантирани каматни стапки до 2030 година, односно фиксна каматна стапка од 3,90% за првите три години и фиксна каматна стапка од 5,95% од четвртата до четиринаесеттата година. Од Стопанска банка Битола одговорија дека иновативноста, следењето на

современите текови на банкарското работење и посветеноста кон задоволување на потребите на клиентите резултирале со понуда која го добила името „Концепт за секој ден“. „Своето успешно работење со VISA картичките банката го збогатува со картичките на MASTER. Воведени се MASTER дебитна и MASTER кредитна картичка, со исклучително конкурентни услови на пазарот. Дебитната MASTER картичка, е поврзана со трансакциска сметка, и може да се користи во земјата и странство. Услов за реализација на кредитен лимит е најмалку 1 плата/

пензија да помине преку трансакциска сметка во банката. Со MASTER кредитната картичка која што важи за најконкурентна кредитна картичка се добива кредитен лимит до 500.000 денари, а минимален месечен износ за плаќање е 1%. Картичките нудат можност за безконтактно плаќање, само со доближување на картичката на ПОС терминал“, велат од Стопанска банка Битола. Новитет од почетокот на овој месец ноември и новата веб страна, на Стопанска банка Битола. „Во соработка со Македонски Телеком, ја воведовме и Mobipay услугата. Станува збор за сосема нов начин на безготовинско плаќање овозможно преку мобилен телефон, и тоа директно од постпејд телефонска сметка, припејд Mobipay сметка или преку банкарска сметка. Со користењето на оваа услуга, телефонот станува виртуелен паричник , а клиентот добива се што му треба со уредот кој е секогаш со него“, велат од Стопанска банка Битола. Иновативното банкарство, велат од ПроКредит банка, е предизвик и во последните две години банката интензивно вложува во автоматизација на услугите. „За прв пат во Македонија воведовме зона 24/7 која овозможува банкарска услуга во секое време. Секоја зона 24/7 има банкомати за уплата и исплата на денари и евра кои може да ги користат и правни и физички лица, инфо терминал за електронско плаќање на налози и печатење изводи, сеф за дневен промет и телефон за повик кон контакт центарот на банката. Дополнително имаме и банкомати за уплата и исплата на долари на три локации во Македонија и банкомати за уплата на кованици, што е новитет за банкарскиот сектор во Македонија. Физичките лица, може само со една картичка да дополнуваат или повлекуваат пари од сите свои трансакциски или штедни сметки на банкомат, а правните лица може да уплаќаат дневен промет или да повлекуваат материјални и патни трошоци. ПроКредит е единствената банка во Македонија која овозможува пристап до штедна сметка на банкомат во било кое време во текот на денот“, одговорија од банката. Од УНИБанка изјавија дека гаѓаните во континуитет се заинтересирани за потрошувачките кредити кои се ненаменски производи. „Со ваков потрошувачки кредит УНИБанка ја започна годината и паралелно со растот на кредитното портфолио, банката го збогати и депозитното портфолио во-ведувајќи го промотивниот продукт Умната депозитна сметка. Дополнително, УНИБанка во неколку наврати понуди специјални услови за клиентите корисници на кредитни картички, со висок кредитен лимит, минимален износ на подмирување обврски и можноста за плаќање на рати кај голем број на трговци“, одговорија од УНИБанка. nnn

ТРЕНД: УПОТРЕБАТА НА ЕЛЕКТРОНСКОТО БАНКАРСТВО РАСТЕ

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

INTERVIEW 36

БАНКИТЕ & БИЗНИСОТ

м-р ГОРДАНА БАЛТОВСКА

м-р ВЛАДИМИР ЕФТИМОСК

членови на Управниот одбор на Стопанска банка а.д. Битола

ГО ПРИФАТИВМЕ ПРЕ ЈА ТРАНСФОРМИРАВМ ВО МОДЕРНА И ПРОФ

www.kapital.mk

КИ

Капитал број 889 11.11.2016

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

37

Во изминатите четири години банката успеа значително да ја прошири палетата на своите производи преку имплементирање на производи по мерка на нашите клиенти. Тоа е и конкурентската предност на Банката. Првично, новините во работењето произлегоа преку промена на концептот на услугите, со што од продукт ориентирана банката стана клиент ориентирана банка, која ги става клиентите на централно место и ги прилагодува производите и креира услугите според нивните желби, велат членовите на УО на Стопанска банка а.д. Битола

д-р НАТАША НЕСТОРОВСКА

ЕДИЗВИКОТ ВМЕ БАНКАТА ФИТАБИЛНА

Р

Разговаравме со врвното раководство на Стопанска банка а.д Битола за тоа што е направено во изминативе четири години откако банката доби нови сопственици, нов менаџмент и почна со реорганизација и модернизација на работењето.

XФинансиските X резултати на Стопанска банка Битола покажуваат дека во овие четири години од вашето назначување во Управниот одбор успеавте да ги надминете загубите карактеристични за оваа банка во минатото и да работите профитабилно. Како ја трансформиравте банката од загубар во профитабилна?

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

38

БАНКИТЕ & БИЗНИСОТ

Владимир Ефтимоски: Управниот одбор во постоечки состав се оформи во текот на 2013 година. Дојде и наследи една исклучително тешка ситуација, бидејќи претходните две години (2011 и 2012) се период со големи загуби од речиси 10 милиони евра. Банката беше со определени ограничувања и изречени мерки од страна на Народната банка, но тоа ни малку не нè обесхрабри. Напротив, дополнително нè мотивираше. Започнавме итна реорганизација, модернизација и подмладување на кадарот, процес кој одеше паралелно со чистење на големото нефункционално кредитно портфолио. Во тој период имавме скоро 20 милиони евра преземен имот од ненаплатени побарувања. За да успееме во нашата цел се свртевме кон самите нас, кон нашите клиенти и вработени и не бевме преокупирани со конкуренцијата и со пазарот. Тоа ни донесе успех, со кој внесовме свежа крв во секоја од позициите од билансите на банката, како што се нови клиенти и нови услуги, но пред сè подмладување на кадарот кој беше спремен да го прифати зададениот предизвик. Без овие работи, секако, немаше да го имаме успехот кој го постигнавме, а тоа е целосно чистење на загубата од минатите години, но и издвоени резерви од профитот што го остварува банката секоја од изминатите три години, а секако и од тековната година.

XСо X каков биланс на успех ќе ја заврши Стопанска банка Битола оваа година? Гордана Балтовска: Оваа година беше предизвик сама по себе, не само за Стопанска банка Битола, туку и за целовкупниот банкарски систем на Република Македонија. Бевме сведоци на многу случувања на политичката и економската сцена кај нас и во светот, кои имаа влијание на работењето и резултатите на банките. Во секој случај, и покрај случувањата, Стопанска банка а.д. Битола финансираше проекти на успешни и врвни компании од земјата, мали и средни деловни субјекти, го зголеми обемот на работа со секторот население и го намали нивото на нефункционални кредити. Третиот квартал од годината банката го заврши со добивка од 2,29 милиони денари, а позитивниот тренд на резултатите ќе продолжи и во следниот квартал. Нашите очекувања се завршување на годината со позитивен финансиски резултат.

XКаде X е Стопанска банка Битола денес, по четири години од вашето менаџирање? Ги постигнавте ли целите што си ги зададовте дента кога почнавте да работите? Владимир Ефтимоски: Како што и претходно напомнав, зборуваме за целосно трансформирана и реформирана банка. Банка со нова модерна организациона шема, со просечна возраст од 40 години на вработените. Банка која е скоро двојно поголема во однос на 2012 година, кога имаше вкупна актива од 107 милиони евра, а годинава таа изнесува речиси

170 милиони евра. Во вакви услови на работење ние успеавме за три пати да го зголемиме бројот на експозитури и за 100 бројот на вработени. Потврда на постигнатите резултати се неколкуте престижни меѓународни награди за најдобра и најиновативна банка во Македонија за работење со физички и со правни лица, како и за најдобар и најиновативен главен извршен директор во областа на банкарството за Македонија од страна на престижните финансиски магазини Global Banking and Finance, International banker и, за прв пат оваа година, од Business Worldwide Magazine. Целите кои се зацртани во најголема мера се и исполнети, но Управниот одбор во овој состав е успешен и ефикасен бидејќи е единствен во посветеноста во работењето и во заедничката карактерна особина секогаш да се оди на подобро и попрофитабилно бидејќи знаеме дека можеме многу повеќе.

XКои X беа најголемите предизвици со кои што се соочивте откако почнавте да менаџирате со Стопанска банка Битола? Владимир Ефтимоски: Најголемиот дел од нив веќе ги посочивме. Стануваше збор за една нетрансформирана банка, со големи загуби од минатото, со многу поделена и ситна акционерска структура, со висока стапка на учество на нефункционални кредити во вкупното портфолио од околу 36%. Сето тоа беше дополнителен мотив за нас и, заедно со трансформацијата и подмладувањето на кадарот, одеше и растот во работењето, експанзијата на мрежата на експозитури, трансформацијата на активата. Моментално учеството на нефункционалните кредити е само 2,8%, а преземениот имот за ненаплатени пласмани изнесува помалку од 2 милиони евра.

XКако X функционира Управниот одбор на банката? Имате ли стриктно поделени задачи и обврски или, пак, најчесто заеднички одлучувате и ги решавате предизвиците? Наташа Несторовска: Управниот одбор на Стопанска Банка а.д. Битола се состои од три члена кои се подеднакво одговорни за работењето на Банката и обврските кои ги превзема Банката. Согласно организациската поставеност на банката извршена е поделба на надлежностите меѓу членовите на Управниот одбор по одделни сегменти од работењето. Претседателот на Управниот одбор м-р Владимир Ефтимоски е надлежен за работењето со општите и правни работи, кабинетот на Управниот одбор, човечки ресурси, маркетинг и комуникации, работењето со правни и физички лица и мрежата на експозитури. Вториот сегмент од работењето, односно управувањето со ризиците, поддршката и финансиите, сигурноста на информативниот систем, усогласеност со прописи и спречување перење пари и финансирање на тероризам е во надлежност на членот на Управен одбор, м-р Гордана Балтовска. Додека пак, сегментите на оперативното

работење, поврзани со процесингот на Банката, операциите на платниот промет во земјата и странство, дилингот, бек офисот, организација и ИТ, како и управувањето со имотот и безбедноста на банката се во надлежност на членот на Управен одбор д-р Наташа Несторовска. И покрај поделеноста на надлежностите, стратешките одлуки и одлуките од клучно значење за банката се носат преку постигнување на взаемна согласност на сите членови на Управниот одбор преку аргументирано елаборирање на причините за потребата од соодветна одлука или активност.

XКои X се најзначајните банкарски продукти и услуги што ги понудивте откако почна трансформирањето на банката? Наташа Несторовска: Во изминатите четири години банката успеа значително да ја прошири палетата на своите производи преку имплементирање на производи по мерка на нашите клиенти. Тоа е и конкурентската предност на Банката. Првично, новините во работењето произлегоа преку промена на концептот на услугите, со што од продукт ориентирана банката стана клиент ориентирана банка, која ги става клиентите на централно место и ги прилагодува производите и креира услугите според нивните желби. Во изминатиот период банката воведе низа депозитни и кредитни производи за физичките и правните лица. За физичките лица посебно би ги истакнала стимулативните и скалестите штедни влогови, депозитите со антиципативна исплата на камата, субвенционираните станбени кредити, како и кредитите со фиксна каматна стапка во првите години. Додека за правните лица производи за кои нашите клиенти покажаа посебен интерес се денарските депозити со девизна клаузула, флекси депозитите, кредитите од кредитната линија на Европската инвестициона Банка со мошне атрактивни каматни стапки, како и overdraft кредитите за правните лица.

XКолку X бевте иновативни како банка при модернизацијата и новиот пристап кон клиентите? Наташа Несторовска: Особено интересно за работењето на Банката е определбата на Управниот одбор за ориентирање на работењето кон иновативни производи, се со цел Банката да биде во чекор и да ги следи новите трендови во банкарското работење, како преку имплементација на нови електронски сервиси, така и преку воведување на нови брендови во картичното работење.

Mobipay сервисот на Стопанска Банка а.д. Битола е нова функционалност која што овозможува вклучување на банката во сервисот на Македонски Телеком АД Скопје за плаќање со помош на мобилен уред и тоа како издавач на картичка која го поддржува истото и како имател на мрежа од уреди на кои ќе може да се плаќа со мобилен уред (issuing и acquiring). Во 2015 година Стопанска Банка а.д. Битола воведе нова услуга за своите клиенти „СМС

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

39

ПРИВЛЕКУВАЊЕ НА СТРАНСКИ СТРАТЕШКИ ПАРТНЕР УШТЕ ПОВЕЌЕ ЌЕ ЈА ЗАЈАКНЕ НАШАТА ПОЗИЦИЈА НА ПАЗАРОТ XКакви X ви се плановите за следниот период? Каде ја гледате Стопанска банка Битола на пазарот во Македонија? Гордана Балтовска: Визијата на Управниот одбор е пренесена во визијата на самата банка, а тоа е да биде една од водечките три средни банки во Македонија. Клучни нефинансиски цели на Управниот одбор се да придонесеме за максимизирање на вредноста на Банката преку квалитетни производи за клиентите, висок поврат на вложениот капитал и соодветна профитабилност, а секако и да биде една од најпосакуваните Известување“ со која што на своите клиенти им овозможува за секоја направена трансакција со картичка, како и за секоја промена на трансакциската сметка да добијат СМС известување во реално време. Во втората половина на 2016 година Банката го заврши проектот за имплементација на MasterCard картичките, кои за разлика од постоечките VISA картички се од типот на Contactless Smart Chip картички и истите го поседуваат логото на MasterCard за бесконтактно плаќање, Pay Pass. Во завршна фаза на имплементација е и новиот сервис за електронско банкарство, кој ќе користи One Time Pasword (временска лозинка), како медиум за потпишување на плаќањата за физичките лица кој ги исполнува сите сигурносни стандарди за овој тип на плаќање.

XКолку X зголемувањето на капиталот може да значи зголемена кредитна поддршка и за граѓаните и за компаниите? Гордана Балтовска: Во следните неколку години планираме банката да ја подобри својата позиција на пазарот и да расте

работодавачи во банкарскиот сектор. Сето ова може да се постигне само со постојано вложување во нашите вработени, во постојано модернизирање на Банката, следење на светските банкарски трендови, воведување нова технологија, нови продукти, сервиси и системи. Како една од ретките банки кои се во доминантна сопственост на македонски акционери, со овие активности планираме да ги оствариме и нашите амбиции и стратегија за привлекување странски стратешки партнер, кој дополнително ќе ја зајакне нашата позиција на пазарот и ќе придонесе за понатамошен раст и развој на банката.

со забрзано темпо, односно да достигне раст до околу 20%. За остварување на оваа цел, и истовремено одржување на стапката на адекватност на капиталот на соодветно ниво, ќе пристапиме кон зголемување на капиталот на почетокот преку субординиран долг, а подоцна не ја исклучуваме и можноста за привлекување на инвеститори. Сепак, треба да напомнам дека зголемувањето на капиталот на банката е битно, не само затоа што овозможува зголемен обем на работа на банката, раст на пласманите како за граѓаните така и за компаниите, туку и затоа што обезбедува сигурност и финансиска стабилност на банката и покрај зголемувањето на пласманите. Стопанска банка а.д. Битола ја ужива довербата на нејзините депоненти и има за цел да ги заштити нивните интереси, и да биде усогласена со регулаторните барања (Базел стандардите) за висината на капиталот во однос на ризично пондерираната актива. Затоа, Банката презема активности за докапитализација и прилагодување на расположливиот капитал со проширувањето на работењето

и дополнителниот ризик што произлегува од истото.

XКаква X е наплатата на кредитите во Стопанска банка Битола? Успеавте ли да го намалите нивото на лоши кредити? Гордана Балтовска: Нивото на нефункционални кредити постојано се намалува и за разлика од пред четири години е намалено за 93%. Ова намалување се должи на постојаното следење на портфолиото, деновите на доцнење кај клиентите и преземање на мерки уште при појавата на рано - предупредувачки сигнали дека одреден клиент не е во можност да ја подмирува обврската согласно договорните услови. Со клиентите кои имаат проблеми во подмирувањето на обврските се склучуваат спогодби кои одговараат на нивната платежна способност, а доколку се утврди дека нема можност или нема волја од страна на должниците за изнаоѓање на спогодбено решение, реструктурирање на долг, потпишување протокол и сл., се преминува кон преземање на правни мерки за наплата. nnn

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

40

БАНКИТЕ & БИЗНИСОТ

ПРВА 100% АВТОМАТИЗИРАНА БАНКА ВО МАКЕДОНИЈА

КЛИЕНТИТЕ НА ПРОКР АВТОМАТИЗИРАНА БА

М

Модерното западно-европско банкарство овозможува банкарска услуга прилагодена на потребите на клиентите достапна во секое време. ПроКредит, како дел од интернационална групација на модерни банки е првата банка во Македонија која го претстави новиот тренд на банкарско работење и овозможи услуга 24/7 за своите клиенти. По примерот на другите банки-членки во групацијата, ПроКредит Македонија за прв пат воведе Зона 24/7 во 2014 год. Како новитет во банкарскиот сектор, зоната беше позитивно прифатена од клиентите,

но потребни беа скоро две години за постигнување 100% автоматизација на сите готовински трансакции. Процесот не беше едноставен и носеше со себе голем број на предизвици, почнувајќи од обезбедување картичка за банкомат и електронско банкарство за секој клиент, па се до индивидуални обуки за користење на автоматизираните услуги. Резултатите покажуваат дека со силен фокус и напорна работа може да се постигнат очекуваните резултати. Сега, секој втор клиент на ПроКредит заштедува трошоци преку самостојно процесирање на електронски плаќања и користи мултивалутна картичка поврзана со неговите денарски и девизни сметки. Зоните 24/7 работат во секое време, работни денови, празници и неработни денови и им овозможуваат на клиентите на ПроКредит пристап до своите финансии 24 часа на ден. Овие зони се поставени на внимателно одбрани локации со простор

за паркинг во секое време, обезбедени со постојано осветлување и видео надзор со цел клиентите да се чувствуваат сигурно и безбедно кога ја посетуваат банката. Целокупната мрежа на Зони 24/7 на ПроКредит Банка брои преку 60 “cash in/ cash out” банкомати и тоа во денари, евра или долари кои се на располагање за сите физички и правни лица, клиенти на банката. Сите Зони 24/7 имаат банкомати во денари и евра, што значи дека клиентите може сами да депонираат или повлечат пари од своите сметки, без потреба да чекаат ред во банки и менувачници или да зависат од работното време на експозиурите. ПроКредит е специјализирана банка за мали и средни претпријатија и со имплементирање на Зона 24/7 овозможи поефикасна услуга, како за населението, така и за компаниите. Правните лица со широка продажна мрежа или работно време до подоцни часови во денот, уживаат во уникатната услуга за уплата на дневен

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

41

РЕДИТ БАНКА ИЗБРАА АНКАРСКА УСЛУГА промет на банкомат или на сеф за дневен промет. Банкоматите за уплата примаат дури до 40 банкноти одеднаш, а наскоро ќе бидат поставени и нови банкомати со можност за уплата до 300 банкноти по трансакција. Сефовите за дневен промет се наменети за компании кои на дневно ниво имаат поголеми износи на дневен промет и имаат потреба од брзо и безбедно депонирање на пари во банка . Брзањето во банка пред 12 часот на пладне и чекањето ред половина час до час само за уплата или извод се веќе минато за фирмите и тие може целото работно време да го фокусираат на својата дејност. Концептот со 100% автоматизација на сите готовински операции преку Зона 24/7 и 100% автоматизација на сите тековни трансакции и плаќања преку електронско банкарство овозможува професионалниот банкарски персонал во ПроКредит да нуди персонализирана советодавна услуга за клиентите на банката. Ако досега работното

време и локацијата на експозитурата беа единствен критериум за избор на банка, отсега фокусот може да се премести на професионалност, советодавна и персонализирана банкарска услуга. Личното банкарство е новиот тренд кој се применува во сите светски метрополи и им овозможува на клиентите контакт со специјализиран банкар за планирање на лични финансии или финансиите на бизнисите. Во време кога темпото на живот е многу динамично, тешко кој има дополнителни час до два да одвои во текот на работното време за да појде во банка и да се информира за условите за кредитирање и штедење. Поради тоа, секој клиент на ПроКредит може да закаже состанок во период кога него му одговара од 08.00 до 20.00 часот и заеднички да разгледаат можности за соработка со банката и најпогодни услуги за штедење или кредитирање. Покрај иновативното банкарско работење, ПроКредит Банка се одвојува од останатите

банки и во поглед на уникатната можност за штедење на еко штедна сметка. Еко штедната сметка ја комплетира еко стратегијата на банката и ја заокружува понудата за еко клиентите на банката. Целокупното работење на банката се раководи според принципите за заштита на животната средина почнувајќи од изградба на енергетски ефикасна Централна Управа и еко возен парк, па се до активно кредитирање и поддршка на еко проекти на клиентите. Со цел се поголем пласман на еко кредити, ПроКредит овозможува и еко штедење. Колку повеќе еко заштеди, толку повеќе еко кредити. Со еко штедење се поттикнува култура за штедење кај населението и се покренува иницијатива за поголема свесност за заштита на животната средина. Еко штедната сметка е флексибилен начин на штедење, каде клиентите може во сеое време да дополнуваат или повлекуваат средства директно од банкомат, преку својата платежна картичка. nnn

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

42

БАНКИТЕ & БИЗНИСОТ

КОЈ Е КОЈ МЕЃУ БАНКИТЕ

КОИ БАНКИ ДАВААТ ПОВЕЌЕ КРЕДИТИ А КОИ ПРАВАТ РЕКОРДНИ ПРОФИТИ?!

Растот на вкупните кредити во септември изнесува 2,5% на годишно ниво, и тој целосно е последица на зголеменото кредитирање на граѓаните, додека пак за приватните фирми, кредитната поддршка опаѓа. Банкарите потврдуваат дека догодина ќе даваат повеќе кредити, но сепак ризиците кај приватните фирми се поголеми што ја ограничува нивната финансиска поддршка.

ФАКТ: КРЕДИТИТЕ ЗА ПРИВАТНИТЕ ФИРМИ СЕ НАМАЛУВААТ

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

44

БАНКИТЕ & БИЗНИСОТ

Кредитна изложеност по одделни банки до јуни, 2016 година (милиони евра) Кредити за

Годишна

нефинансиски

промена

Кредити за

Годишна промена

друштва

(%)

домаќинства

(%)

СТОПАНСКА БАНКА

366,9

-5,1

612,3

5,9

КОМЕРЦИЈАЛНА БАНКА

653,4

-9,9

220,6

6,7

98,2

-11,1

79,2

21,9

184,4

18,2

165,7

16,5

СИЛК РОУД БАНКА

22,7

-25,3

35,4

-1,4

ЦЕНТРАЛНА КООПЕРАТИВНА БАНКА

20,4

32,2

58,6

17,1

ШПАРКАСЕ БАНКА ХАЛК БАНКА

47,7

7,2

95,8

17,6

НЛБ БАНКА

379,0

4,5

422,3

11,7

ОХРИДСКА БАНКА

УНИВЕРЗАЛНА ИНВЕСТИЦИОНА БАНКА

237,1

8,8

150,7

14,9

СТОПАНСКА БАНКА А.Д. БИТОЛА

61,7

-13,2

35,6

38,7

КАПИТАЛ БАНКА

23,8

15,5

7,4

56,7

ЕУРОСТАНДАРД БАНКА

79,1

15,6

15,9

25,6

208,0

13,7

46,7

-12,1

29,7

-14,0

28,3

10,7

ПРОКРЕДИТ БАНКА ТТК БАНКА

пишува:

К

Александар Јанев

aleksandar.janev@kapital.mk

Кредитирањето на граѓаните и фирмите до крајот а оваа година ќе се зголеми најмногу до 5,6%, покажа најновата проценка на Народната банка. Меѓутоа, резултатите до септември покажаа далеку послаба кредитна активност. Растот на вкупните кредити во септември изнесува 2,5% на годишно ниво, и тој целосно е последица на зголеменото кредитирање на граѓаните, додека пак за приватните фирми, кредитната поддршка опаѓа. До септември, вкупните кредити за компаниите изнесуваат 2,39 милијарди евра, што е за 1,3% помалку во споредба со септември 2015 година. За граѓаните, во истиот период, вкупната кредитна поддршка е зголемена за 7,3%, на 2,06 милијарди евра.

Кредитниот раст во следните две години малку ќе забрза и ќе достигне 6,4% и 6,7% соодветно, покажуваат најновите проекции на Народната банка. Проценките се направени врз основа на очекувања за понатамошен раст на економијата, раст на депозитната база но и стабилните согледувања на банкарите за ризиците. Банкарите потврдуваат дека догодина ќе даваат повеќе кредити, но сепак ризиците кај приватните фирми се поголеми што ја ограничува нивната финансиска поддршка. Од НЛБ банка сметаат дека кредитната активност ќе продолжи со несмалена динамика, барем што се однесува на сегментот на население. „Во делот на приватните фирми, очекуваме зголемување на динамиката, поголем интерес и надминување на сегашната ситуација на воздржаност која ја детектираме кај компаниите“. Од Комерцијална банка исто така коментираат дека кредитирањето на граѓаните ќе продолжи со умерен раст со оглед на позитивните услови кои ги нуди банката , особено за станбените кредити. „Кредитната активност ќе зависи од повеќе фактори, пред се економското опкружување, политичка стабилност,

трендовите на пазарот на недвижности и макроекономската политика. Во однос на кредитирањето на компаниите, ризиците сè се уште присутни. Очекуваме умерени позитивни движења како резултат на трендот на намалување на каматните стапки и очекуван позитивен економски раст. Со тоа и постепено зголемување на барањата за инвестициски кредити како прв значаен сигнал за позитивни економски придвижувања“, оценуваат од Комерцијална. Стефан Туати, член на Управниот одбор на Охридска банка вели дека динамиката на економската активност ја движи побарувачката за кредити и од граѓаните и од компаниите. „Согласно тековните макроекономски индикатори, во комбинација со прилично раздвижената социо - економска средина, проценуваме дека вкупната побарувач-ка на пазарот и потребата од кредити ќе го задржи ова ниво, со што ние ќе продолжиме со тековните трендови на раст во граѓанскиот и корпоративниот сегмент. Остануваме посветени кон понатамошното развивање на нашето кредитно портфолио како одговор на пазарните побарувања“, вели Туати од Охридска банка

ТРЕНД: КРЕДИТИРАЊЕТО РАСТЕ ВО СЕКТОРОТ НАСЕЛЕНИЕ

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

46

БАНКИТЕ & БИЗНИСОТ

Од ПроКредит банка коментираат дека и понатаму ќе продолжат да ги кредитираат одржливите идеи на малите и средни претпријатија во Македонија и да нудат одлични услови за станбени кредити и кредити за реновирање. „Активно поттикнуваме култура за штедење кај населението и не промовираме потрошувачки кредити“, се децидни од ПроКредит. Од УНИБанка коментираат дека кредитната активност ќе зависи од потребата на фирмите за нови проекти и инвестиции, од промената на сегашната политичка криза и од промената на економската состојба во целина.

Банките со добивка од 46,5 милиони евра

Сите банки во земјава остварија профит од 46,5 милиони евра во првата половина од годината што е 39,3% повеќе отколку истиот период лани, покажуваат последните податоци на Народната банка. Профитабилноста мерена преку коефициентот на поврат на капиталот (ROE) изнесува 12,2% што е на ниво од 2008 година пред почетокот на глобалната финансиска криза. Најголем дел од профитот го направија групата големи банки, со заработка од 37,6 милиони евра. Средните банки имаат добивка од 9,3 милиони евра, додека пак малите имаат загуба од околу 490 илјади евра. По одделни банки, од билансите што ги доставија до Берзата, најголема добивка пријави Стопанска банка од 19,8 милиони евра, што е речиси 10% повеќе отколку лани. Во првите шест месеци банката остварила нето-приходи од камата од 28,7 милиони евра, кои се повисоки за 5,9% споредено со истиот период лани. Нето- приходите од провизии и надоместоци се пониски за 2,4%, од причина што, како што објаснуваат од банката, расходите за провизии се повисоки за 14,7%, главно поради зголемен обем на работа кај картичното работење, како и зголемени трошоци за работа со готовина. Нето-приходите од курсни разлики се повисоки за 51,4%, додека останатите приходи од дејноста пораснале за 26,6%. „Континуираната профитабилност е резултат на приспособувањето на бизнис-моделот, кој се фокусира на балансиран раст, рационализација на трошоците за финансирање, ефективното

рационализирање на трошоците и управување со ризиците, што посебно влијаеше и на оперативната добивка, но и на одржување на нивото на нефункционални кредити под просекот на банкарскиот сектор, што дополнително придонесе за намалување на трошоците за резервации“, велат од Стопанска банка Скопје. Во првите шест месеци, Комерцијална банка има вкупни приходи од работењето од 36,9 милиони евра, за 6,5% поголеми во однос на лани. Нето приходите од камата се зголемени за 3,7%, а од провизии и надоместоци се намалени за 5,4%. Од курсни разлики банката заработила 11 милиони евра, што е зголемување од 34,9%. Останатите приходи од работењето на Комерцијална се 3,37 милиони евра и во однос на првото полугодие лани се зголемени за 71%. Комерцијална првото полугодие годинава заработила чисти 3,27 милиони евра, наспроти загубата од 2,95 милиони евра лани. НЛБ Банка исто така имаше поголеми приходи од работењето во првите шест месеци, за 10%, односно 31,8 милиони евра. Нето приходите од камата се повисоки за 12,9%, а од провизии за 3%. Останатите некаматни приходи изнесуваат 2,6 милиони

евра и се повисоки за 8,3% во однос на претходната година. НЛБ Банка има трошоци за лоши пласмани за 17% помалку во првите шест месеци, во износ од 4,5 милиони евра, а нето добивката на банката е 9,4 милиони евра и е за 12,9% повисока во однос на истиот период лани. И Охридска Банка Сосиете Женерал во првите шест месеци има зголемени нето приходи од камати, за 18,8% на речиси 9 милиони евра, додека нето приходите од провизии и надоместоци изнесуваат 2,13 милиони евра и се поголеми за 4,6%. Од курсни разлики пак, нето приходите се намалени за 7,4%. Нето добивката на Охридска банка за периодот јануари – јуни 2016 е 4,15 милиони евра и споредено со истиот период лани е помала за 1,5%, поради вклученоста на значителен износ на други приходи во резултатот од ланското прво полугодие, објаснуваат во банката, а инаку споредено со планираниот за прво полугодие, остварениот резултат е за 18,6% повисок. Уни банка во првото полугодие годинава оствари добивка од 1,23 милиони евра наспроти загубата од околу 900 илјади евра истиот период лани. ТТК банка пак, од јануари до јуни годинава прикажа скромна добивка од околу 140 илјади евра. nnn

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

47

С

Секој клиент има свои потреби за банкарските производи кои ги користи и согласно платежната способност, преференциите и статусот клиентите бараат и добиваат одредени придобивки и привилегии. Стопанска банка АД – Скопје веќе 7 години нуди препознатливост на општествениот статус при секоја употреба на картичката во продажната мрежа во Македонија или странство и VIP влезница во ексклузивниот клуб на корисници на премиум картички кои насекаде се препознаени и наградени со највисоко ниво на услуга. Со неодамнешните промени во картичното портфолио, Банката направи прилагодувања кај Visa GOLD картичките и во моментов нуди дебитна и кредитна картичка со бројни привилегии.

VISA GOLD ДЕБИТНА КАРТИЧКА

Единствена картичка која е поврзана со две сметки (во МКД и ЕУР) што ви овозможува купување без курсни разлики во сите земји во Европа каде во примена е евро валутата.

XX Заборавете на редот за чекање, Visa Gold картичката ви приоритетна пропусница во сите филијали на Банката во кои се опслужуваат СБ Ексклузив клиенти.

XX Најниска провизија за подигнување на готовина од банкомати на други банки XX Visa Gold картичката ви овозможува пристап до GoldenClub попустите во ексклузивната трговска мрежа на попусти и поволности што ги нудат трговците во РМ. Листата со Golden Club партнерската мрежа на попусти и поволности е достапна на линкот: goldenclub.stb.com.mk XX Бесплатни дополнителни картички (можност за +2 дополнителни картички) XX Бесплатен пакет на дополнителни услуги наскоро достапен за Visa Gold картичките: XX Трансакциски СМС/е-mail известувања XX Детален месечен e-mail преглед со приказ на сите трансакции XX Можност за избор нa месечен лимит за трошење за основна или дополнителна картичка XX

VISA GOLD КАРТИЧКИ ЗА ЗЛАТНИ ПРИВИЛЕГИИ!

VISA GOLD КРЕДИТНА КАРТИЧКА

Наменета за лица со повисоки примања и/или депозити, повисоки потрошувачки потреби и/или повисок општествен статус.

XX Најголем кредитен лимит (минимум 60.000 а максимум 600.000 денари) XX Најдолг грејс период – до 50 дена за трансакциите направени во трговската мрежа XX Можност за плаќање на РАТИ БЕЗ КАМАТА кај повеќе од 1.000 продажни места XX Можност за Баланс Трансфер (пренос на долг од картички во други банки со 0% каматна стапка) XX Минимална месечна отплата од само 5% од вкупниот долг XX Без годишна чланарина за првата година на користење XX Без годишна чланарина за дополнителните кредитни картички XX Трајно ослободување од годишна чланарина за СБ Ексклузив клиентите XX Клиентите кои се редовни во отплатата (во последните 12 месеци немаат доцнење во отплатата на обврските подолго од 45 дена) се квалификуваат за некој од попустите во годишната членарина XX

1% CASH BACK за сите трансакции со Visa Gold кредитната картичка во трговската мрежа. Максималниот износ за месечна исплата на cash back е 6.000 денари а минималниот износ 60 денари. ДОНАТОРСКА ПРОГРАМА: За секоја трансакција направена во трговската мрежа, Стопанска банка ќе одвои 5 или 10 денари наменети за подршка на одредена донаторска акција, дефинирана на годишно ниво во комуникација со клиентите, и тоа 5 денари – за секоја трансакција на износ до 5.000 денари а 10 денари – за секоја трансакција на износ поголем од 5.000 денари.

GOLDEN CLUB Visa Gold картичката ви овозможува пристап до GoldenClub попустите во ексклузивната трговска мрежа на попусти и поволности што ги нудат трговците во РМ. Листата со Golden Club партнерската мрежа на попусти и поволности е достапна на линкот: goldenclub.stb.com.mk МЕЃУНАРОДНИ ПОВОЛНОСТИ ОБЕЗБЕДЕНИ ОД VISA INTERNATIONAL Со поседувањето на оваа картичка станувате дел од светското семејството на премиум корисници на картички за кои Visa International обезбедува посебен пакет на меѓународни попусти и поволности достапни за увид преку следниот web линк: www.visacemea.com/wv/gold/privileges.jsp ПРИОРИТЕТ ВО УСЛУГАТА ВО ФИЛИЈАЛИ НА БАНКАТА Корисниците на Visa Gold дебитната картичка добиваат и приоритетен третман во услугата во селектирани филијали на Банката, наменети за опслужување на премиум клиенти. nnn

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

48

ИНТЕРВЈУ

M

XМоделот X за пренос на побарувања од страна на Шпаркасе банка кон компанијата ЕОЅ, со цел елиминирање на лошите пласмани од билансите на Банката преку пренесување на ризикот за ненаплатливост на истите кон ЕОЅ за прв пат се реализира во Македонија. Кои се предностите и бенефитите од ова? БОШЕВСКА: Меѓународното искуство на групацијата ЕОЅ при реализацијата на моделот за пренос на побарувања имплементиран за прв пат во Македонија со банкарско портфолио, успеа да докаже дека создава вистинска додадена вредност за Банката која го имплементира моделот. Придобивката за Банката во главно е изразена преку прецизно предвидување на идните приходи за банката; намалување на времето и на ресурсите потребни за управување и известување околу нефункционалните портфолија; намалување или елиминирање на зависноста на банката од успешноста на наплатата на побарувањата во процесот на создавање на слободни парични текови за банката. ЦИВКАРОСКИ: Во своето делување за Банките е многу важно своите ресурси да ги насочат кон своите основни бизнис активности и раната наплата на своите побарувања, што преку ваквиот модел можат многу успешно да го постигнат. Додека наплата на предметите од ваков карактер повеќе спаѓаат во дејност на правни постапки или ангажман на специјализирани друштва за наплата. Од друга страна, овој модел овозможува намалување на учеството на нефункционалните пласманите во целокупното кредитно портфолио, се разбира за соодветна цена, ако земете предвид дека тоа портфолио со примена на конвенционалните методи многу бавно и потешко може да се наплати.

XШто X значи преносот на побарувањата за нашите банки и воопшто за нашиот финансиски систем ? Колку овој модел може да помогне на банките во намалување на нивните лоши пласмани? БОШЕВСКА: Со овој модел се постигнува оптимално ниво на нефункционални портфолија во билансите на банките, во поширока смисла и општо во банкарскиот систем. Присутноста на финансиска компанија како ЕОЅ во Република Македонија, која функционира на големи финансиски пазари и го практикува овој

КАТЕРИНА БОШЕВСКА ИЗВРШЕН ДИРЕКТОР НА EOS MATRIX

НОВИ ТРЕНДОВИ В НЕФУНКЦИОНАЛН За прв пат во Македонија успешно се реализираше моделот за пренос на побарувања од страна на Шпаркасе банка кон компанијата ЕОЅ во Македонија, со цел елиминирање на лошите пласмани од билансите на банката преку пренесување на ризикот за ненаплатливост на истите кон ЕОЅ. модел имплементирајќи при тоа современи деловни практики и деловна етика, е една огромна придобивка за овој мал пазар, која сметам дека допрва треба да се искористува. Групацијата ЕОЅ има јасно изразена политика за вложување

во откуп на нефункционални портфолија низ целиот свет. Република Македонија е дел од тие планови на Групацијата, што го потврдивме со последното буџетирање и резервирање на средства за откуп на побарувања во Република Македонија. Се

БОШЕВСКА: ИСКУСТВОТО НА ЕОЅ ВО КУПУВАЊЕ НА НЕФУНКЦИОНАЛНИ П

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

БАНКИТЕ & БИЗНИСОТ

ЗЛАТИЦА ЦИВКАРОСКИ ДИРЕКТОР НА ДИРЕКЦИЈА ЗА НАПЛАТА ВО ШПАРКАСЕ БАНКА

ВО РЕШАВАЊЕ НА НИТЕ ПОРТФОЛИЈА надевам дека успешно ќе ги реализираме нашите планови и ќе придонесеме кон локалниот финансиски пазар со внесување на нашиот капитал. ЦИВКАРОСКИ: Земајќи ги предвид светските трендови, се надеваме дека со оваа трансакција во соработка со ЕОС, сме ја отвориле вратата за и помасовни трансакции во иднина, согледувајќи ги бенефитите. Постигнување на соодветно ниво на нефункционални пласмани во целокупното кредитно портфолио за една банка има големо значење за нејзиното позитивно оперативно функционирање. Сметаме дека другите банки треба да почнат да

размислуваат за оваа практика, и на ваков начин малку да се исчисти „банкарската крв“, насочувајќи ги слободните ресурси кон профитно генерирачки активности.

XКакво X е чувството да се биде пионер во една ваква финансиска операција/активност? БОШЕВСКА: Откупот на банкарски портфолија е еден од најзначајните финансиски инструменти на групацијата ЕОЅ. Во регионот се користи во сите земји. Процесот на превземање на банкарски портфолија во Србија, Хрватска, Босна започна токму со тимот во Македонија. На македонскиот тим му недостасуваше уште искуство за

49

имплементација на овој модел врз банкарско портфолио во Македонија. Затоа, со реализацијата на овој откуп почнавме да ја остваруваме нашата визија за имплементирање на напредни финансиски модели кои ги практикуваме секаде во светот. Самиот процес е многу полесен доколку од другата страна имате подеднакво посветен тим како што беше нашиот пример со Шпаркасе Банка, која исто така поседува искуство за имплементација на ваков модел и го практикува секаде каде е присутна. ЦИВКАРОСКИ: Шпаркасе Банка како членка на Шпаркасе и Ерсте Групацијата во која ова е веќе воспоставена практика, има многу примери од кои како „best practice“ можеме само да научиме, и беше само прашање на време кога и ние ќе истапиме на нашиот пазар. Задоволни сме што на нашиот пазар сепак постои интернационална компанија со глобално искуство во оваа област, како што е ЕОЅ. Идејата за соработка започна со едноставна природна средба на која двете интернационални компании на македонскиот пазар одлучија дека имаат заеднички интерес од реализација на овој проект, а неговата успешната реализација се подразбираше.

XКолку X овој модел може да биде нова патека во начинот на кој банките во Македонија може да се справат со ненаплатливите кредити? БОШЕВСКА: Во услови на големи пазарни ризици банките мораат да внимаваат на квалитетот при креирањето на своите портфолија и да прикажуваат реална вредност на нефункционалните портфолија во нивните биланси. За да го постигнат тоа, голем број реномирани банки редовно го користат моделот за продажба на своите нефункционални портфолија. Зборувајќи од аспект на искуството кое ЕОЅ го има во Европа, овој модел е суштински дел од секојдневните банкарски операции. Неминовно е дека и нашите банки, следејќи ги европските практики ќе го прифатат овој модел. Со реализација на првиот откуп во Македонија патеката е трасирана и со особено задоволство зачекоривме по неа со Шпаркасе Банка. ЦИВКАРОСКИ: Гледајќи ги групациските трендови опцијата за пренесување на ненаплатливите побарувања ќе претставува нова пракса која наскоро ќе се воведе и на нашиот пазар. Нашата предност се искуствата од Групацијата каде веќе постојат спроведени аукции преку виртуелни платформи, на кои едноставно заинтересираните се наддаваат за купување на одредени пакети од овој тип на портфолија. Со ваквиот начин тие воведуваат еден стандардизиран и брз процес до реализација на купопродажбата, преку унифицирани постапки, документи и активности.

XКој X беше најголемиот предизвик во процесот на спроведување на овој модел?

ПОРТФОЛИЈА Е ОГРОМНО И Е ОД ГОЛЕМО ЗНАЧЕЊЕ ЗА ЛОКАЛНИТЕ БАНКИ

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

50

ИНТЕРВЈУ

БОШЕВСКА: Во Република Македонија преносот на побарувања се смета за комплициран процес и дефокусирање од тековните активности на банката. Со реализацијата на овој модел сакавме да го разбиеме тоа поимање за овој процес и да докажеме дека моделот во суштина постои за да ја олесни работата на Банките и да им овозможи поголем простор за тековните активности и основните банкарски операции. Мотивацијата успешно да го донесеме моделот за пренос на побарувања на нефункционални портфолија на македонскиот пазар беше споделена од двете страни учеснички во процесот, и имаше за цел претставување на Македонија пред своите матични компании како земја во која исто така се практикува овој модел. Тоа подеднакво придонесуваше и кај двете страни безрезервно да се ангажираме кон успешна реализација на моделот. ЦИВКАРОСКИ: Ќе се согласиме сите дека тоа беше административниот дел, кој за многумина асоцира на процес кој одзема многу време и ресурси. Оваа трансакција беше реализирана исклучиво на билатерална основа, со поддршка помеѓу двата тима на Шпаркасе Банка и ЕОЅ, без ангажман на посредници. Желбата за успешна реализација беше голема на двете страни. Административниот дел бараше голем ангажман од наша страна, но мотивот дека ја работите вистинската работа резултираше со успех.

XКои X предуслови се потребни за да се реализира еден ваков модел? БОШЕВСКА: За успешна реализација на овој модел основен и најзначаен предуслов е да се избере кој ќе ги купува побарувањата. Мора да станува збор за компанија која има искуство и кумулирано знаење за моделот и процесот. Искуството на ЕОЅ во купување на нефункционални портфолија, особено во регионот, е огромно и е од големо значење за локалните банки. Кумулираното знаење за овој модел кај ЕОЅ со сигурност обезбедува максимално конкурентна цена, трансфер на знаење при реализација на процесот, соодветни референци и препораки. За должникот чие побарување се пренесува, важно е да се обезбедат максимални поволности за краткорочно целосно подмирување на долгот, поддршка и совети низ тој процес. ЕОЅ со своето постапување кон должниците од веќе откупените побарувања го има докажано својот практичен и полн со разбирање пристап и особено полага внимание да негува коректни и пријателски односи. ЦИВКАРОСКИ: Пред се би рекла know how, разбирање на материјата, искуство во рамките на организацијата, но секако и добар, посветен тим на кој можете оперативно да се потпрете за успешна реализација. Се надевам и г-ѓа Бошевска ќе се согласи, дека иако пионерски, нашите два тима покажаа дека и на овој пазар може

ЕОЅ

е една од водечките групации за управување со побарувања во југоисточна Европа, која активно купува банкарски портфолија низ целиот свет. Преку својата меѓународна мрежа присутна е во повеќе од 150 земји. ЕОЅ бележи континуирана практика на купување портфолија на побарувања од различен тип, особено во регионот на источна Европа. Вкупниот износ на откупени побарувања од страна на ЕОЅ во 2012 година изнесуваше 3 милијарди и 773 милиони евра, во 2013 година овој износ изнесуваше 2 милијарди 844 милиони евра, во 2014 година изнесуваше 2 милијарди 526 милиони евра, а во 2015 година 2 милијарди 751 милиони евра. Групацијата ЕОЅ има јасно изразена политика за вложување во Република Македонија во откуп на нефункционални портфолија во периодот кој следи. да се пренесе искуство за експедитивност во реализација на новитети од ваков тип. Дополнително олеснување во реализација на овој процес е да изберете партнер со соодветно искуство од светски рамки, како што е групацијата ЕОЅ.

XКолку X овој модел може да биде концепт за меѓусебна соработка и во иднина со другите банки? БОШЕВСКА: Како резултат на доста измени во светски прифатените стандарди кои го регулираат банкарското работење во изминатите години, банките мора да имплементираат проактивни оперативни модели насочени кон кратење на трошоците, па оттука, сè повеќе носители на одлуки во високите банкарски кругови согледуваат дека овој модел носи значителен придонес кон гарантиран долгорочен успех. Според сознанијата на ЕОЅ, одлуката да се пристапи кон моделот за пренос на побарувања во најголема мера се јавува како резултат на барања специфицирани во контролните извештаи на Европската централна банка, но и под притисок на локалните регулатори. Сосем е извесно дека локалните банки во блиска иднина ќе ја следат светската практика и ќе го прифатат овој модел за пренос на нефункционалните портфолија како дел од секојдневните банкарски операции. ЦИВКАРОСКИ: Со самата реализација на оваа активност, да апсолутно сметаме дека треба да биде новитет кој треба да биде прифатен и од останатите на овој пазар. Земајќи ги во предвид и светските трендови, за поуспешно менаџирање на нефункционалните портфолија, соработката

и со другите банки на ова поле не треба да изостане во иднина.

XКолку X преносот на лошите пласмани кон друга компанија може да ги поттикне банките повеќе да кредитираат без притоа да се ограничуваат поради нивото на ненаплатливи кредити? БОШЕВСКА: Трите најосновни фактори кои треба да ги поттикнат Банките кон прифаќање на овој модел за пренос на побарувањата со ЕОЅ се: соработка со искусен тим, пренос на знаење и партнер кој води грижа и за правата на должниците чии побарувања се пренесуваат . Превземајќи го ризикот од ненаплатливост на нефункционалните портфолија, покрај брз и сигурен паричен тек на Банките им овозможуваме да ги пренасочат нивните интерни ресурси кон основните банкарски операции и модели и повторно пласирање на својот капитал во форма на нови кредити.. ЦИВКАРОСКИ: Дефинирањето на правилата за кредититирање во една финансиска институција, зависи од нејзините апетити за преземање на ризик. Кај нас тие се дефинираат во еден независен процес на групациско ниво. Верувам дека секоја банка на македонскиот пазар пристапува одговорно и со соодветна анализа во процесот на кредитирањето, негувајќи здрава банкарска средина. Така што од овој аспект не гледаме опасност дека реализација на ваков тип на активности може да ги поткопа постулатите на одговорното кредитирање.

nnn

ЦИВКАРОСКИ: НОВИТЕТОТ ДА БИДЕ ПРИФАТЕН И ОД ОСТАНАТИТЕ

Капитал број 889 11.11.2016

52

www.kapital.mk

СВЕТ БИЗНИС И ПОЛИТИКА

УТНАА АНКЕТИТЕ И АНАЛИТИЧАРИТЕ СВЕТСКИТЕ ЛИДЕРИ БРЗО СЕ ПРИЛАГОДИЈА

ДОНАЛД ТРАМП СТАНА ПРЕТСЕДАТЕЛ НА АМЕРИКА!

Доналд Трамп стана претседател - целата индустрија за мерење рејтинзи, заедно со аналитичарите, се покажа нерелевантна - архитектурата на победата на милијардерот ја предвидоа ликови како познатиот документарист Мајкл Мур. Реакциите/изјавите од релевантните светски адреси по резултатите од американските избори станаа прилагодени на новонастаната ситуација, а ако понекаде имаше загриженост, таа како да беше со цел да се одржи конзистентноста од претходните анти-Трамп ставови МОГЕРИНИ: ВРСКИТЕ МЕЃУ ЕУ И САД СЕ ПОДЛАБОКИ ОД СЕКОЈА ПРОМЕНА ВО ПОЛИТИКАТА

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

53

Д

Доналд Трамп стана претседател на САД. А часови пред затворањето на избирачките места се чинеше дека само во штабот на републиканскиот кандидат веруваат во негова победа. Ден пред изборите, последната анкета на Ројтерс/ Ипсос, и даваше 90% шанси за победа на кандидатката на Демократската партија, Хилари Клинтон. Од сегашна перспектива се чини порелевантно било истражувањето од десетина дена пред изборите, на ЕјБиСи/ Вашингтон Пост, кое првпат по мај покажа водство на Трамп (од 1%), но тоа не е она што треба да се потенцира во врска со оваа анкета. Поиндикативниот нејзин дел е оној во кој се земени предвид само анкетираните Американци кои со ентузијазам му искажале поддршка на својот фаворит, каде Трамп имаше предност од 8%. Но, како и да е, целата оваа индустрија за мерење рејтинзи, заедно со аналитичарите, се покажа нерелевантна - архитектурата на победата на Трамп ја предвидоа ликови како познатиот документарист Мајкл Мур. Трамп стана претседател на најмоќната светска држава, и сега прашањата се колку има релевантност во опасните сценарија што многу ликови и центри кои го формираат јавното мислење ги предвидуваа во случај на победа на милијардерот, кој, вистина, не се штедеше во давањето материјал за целта. Во првите реакции од Европската унија беше побарано токму тоа - Трамп да го разреши стравот и вознемиреноста кај милиони Американци. Претседателот на Европскиот парламент, Мартин Шулц, утрото, по објавата на резултатите од изборите, откако му ја честита на Трамп (и на Републиканската партија која ја задржа контролата над двата дома на Конгресот) победата, рече дека „господинот

(Трамп) успеал да стане знаменосец на вознемиреност и страв кај милиони Американци“ и оти „оваа загриженост мора да се реши со веродостојни политики и предлози“. Според Шулц „претседателот Трамп ќе има тешка задача на поврзување на поделената нација“. Победникот на американските избори во својот прв говор во ова својство се чини како да ги пресретна ваквите пораки, велејќи дека „сега е време во САД, демократите, републиканците, сите да се сплотиме како обединета нација“. „Му ветувам на секој граѓанин на нашата земја дека ќе бидам претседател на сите Американци, тоа ми е мошне важно. На оние кои избраа да не ме поддржуваат им пружам рака и барам насока и помош за да можеме заедно да ја обединиме нашата сјајна земја“, рече новиот претседател на САД, а во контекстот испрати помирливи тонови и за својата ривалка, Хилари Клинтон, за која рече дека имала „мошне добра кампања“, и оти работела „долго и напорно, за што и должиме благодарност“. Но, наспроти цитираната загриженост на Шулц, која како да беше дадена за да се одржи конзистентноста од претходните

Со помириливите тонови со кои Трамп се обрати по објавата на неговата победа беше опфатена и Хилари Клинтон, за која рече дека имала „мошне добра кампања“, и оти работела „долго и напорно, за што ѝ должиме благодарност“

ставови, релевантните европски адреси испратија пораки дека и со Трамп ништо не се менува на релацијата Брисел-Вашингтон. „Врските меѓу ЕУ и САД се подлабоки од секоја промена во политиката“, изјави високата претставничка на Унијата за надворешна политика и безбедност, Федерика Могерини. Претседателот на Европскиот совет, Доналд Туск, испрати „најискрени честитки“ до

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

54

СВЕТ БИЗНИС И ПОЛИТИКА

Трамп, пред да посочи дека „стратешкото партнерство меѓу ЕУ и САД е вкоренето во нашите заеднички вредности на слобода, човекови права, демократија и верување во пазарната економија“. Што се однесува на Македонија, амбасадорот на САД, Џес Бејли, рече дека „поддршката на САД кон Македонија останува иста и нема да се промени“. „Кампањата“, како што рече, била „период на нагласување на разликите, додека постизборниот период во САД е време на соединување“. Бејли не пропушти можност да ги демонстрира и дострелите на американската демократија, па рече и дека иако кампањата предизвикала доста врева, „најважно е што американските граѓани излегоа да го остварат своето право на глас, и нивниот глас ќе биде слушнат“. Кај реакциите од светот, кога веќе ја споменавме „големата врева на кампањата“, како да се дел од неа изгледаат изјавите дадени уште пред да биде официјално соопштена победата на Трамп, како онаа на високиот претставник на кабинетот на германската канцеларка Ангела Меркел, кој рече дека геополитичката ситуација е

„многу неизвесна“. „Сега сфаќаме дека всушност немаме поим што овој американски претседател ќе стори доколку гласот на гневот влезе во Белата куќа и гласот на гневот стане најмоќен во светот“, изјави Норберт Ретген, член на ЦДУ на Меркел и шеф на Комитетот за надворешни работи на германскиот Парламент. Францускиот амбасадор во САД, пак, Жерар Аро, зборуваше за нов светски поредок. „После Брегзит и овие американски избори, сè е можно“, напиша тој на својот Твитер профил. „Светот колабира пред нашите очи. Вертиго“. “Ова е крај на една ера, ерата не неолиберализмот. Тоа што ќе следи, допрва ќе го видиме“, рече Аро во друг твит. Подоцна и двата твита беа избришани. Кинеските државни медиуми победата на Трамп ја претставија како знак дека американската демократија е во криза, за разлика од политичката стабилност на Кина. „Мнозинството Американци се бунат против американските политички и финансиски елити“, вели државната новинска агенција Ксинхуа.

Јапонската влада остана неутрална во своите јавни изјави, но аналитичари од двете страни на Пацификот зборуваа за можна промена во американската политика кон оваа земја и кон остатокот од Азија, сега под водство на Трамп. Рускиот претседател, Владимир Путин, за кој мнозина аналитичари и членови на Демократската партија сметаа дека за претседател на САД го претпочита Трамп, откако му ја честита победата на последниот, изрази надеж „за заедничка работа за обновување на меѓусебните врски (на САД и на Русија) и нивното извлекување од состојбата на криза“, како и за „наоѓање одговор за акутните меѓународни проблеми, и барање решенија за предизвиците поврзани со глобалната безбедност“. Турскиот претседател, Реџеп Таип Ердоган, изјави дека се надева оти победата на Трамп ќе придонесе за позитивен развој на ситуацијата на Блискиот исток. „Се надевам дека овој избор на американскиот народ ќе доведе до позитивни чекори, што ќе бидат во полза на светот и во врска со основните права и слободи, демократијата и развојот на нашиот регион“, изјави Ердоган. nnn

ПУТИН: СЕ НАДЕВАМ НА ОБНОВУВАЊЕ НА ВРСКИТЕ И НИВНО ИЗВЛЕКУВАЊЕ ОД КРИЗАТА

ПОЛНИ РЕТКО , ВОЗИ ДОЛГО

www.detoil.com.mk

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

INTERVIEW 56 ИНТЕРВЈУ

Т

XТрадиционално X секоја година Европската бизнис асоцијација го организира „Европскиот ден на претприемачот“ и „Европската недела на мали и средни претпријатија“. Какви активности се планирани за оваа година? Оваа година, 11-та година по ред го организираме „Европскиот ден на претприемачот и осма година по ред ја организираме „Европската недела на мали и средни претпријатија“. Морам да бидам искрен и да признаам дека секоја година радоста и задоволството од организацијата на овие настани е се поголемо, затоа што кога ќе погледнеме наназад, ќе видиме дека сме воспоставиле една значајна традиција. Како и секоја измината година, и овогодинешните настани ќе изобилуваат со мошне интересни настани и гости говорници. Настаните ќе започнат на 14 ноември, а ќе завршат на 18 ноември. Започнуваме на 14 ноември 2016 со темата „Женско лидерство, личен развој и етика“ во МКЦ – Скопје, на 15 ноември повторно во МКЦ-Скопје ја имаме темата посветена на средношколците и нивните професори по предметот Претприемништво „Како до современ и успешен едукативен процес по претприемништво - Едукација на професори и ученици од средните училишта во Скопје“, на 17 ноември сме во Битола со темата „Претприемачко учење и поддршка на социјалните инвовации“ во хотел „Епинал“ и завршуваме на 18 Ноември во хотел „Александар Палас“ во Скопје со темата “Имам идеја... Како до реализација? - Искуства и поддршка за реализација на нови бизниси“. Настаните се разновидни со мошне интересни говорници и ги покануваме да дојдат сите кои што имаат интерес од Претприемништвото и евентуалното започнување на сопствен бизнис, што се однесува до очекувањата, тие секоја наредна година се се поголеми и секоја наредна година се трудиме да успеееме да натераме барем неколкумина млади луѓе да успеат да остварат некоја своја бизнис - идеја.

XДали X со текот на годините организирање на вакви настани кои треба да поттикнат претприемнички дух се чувствува прогрес? Сте направиле ли некакво истражување за развојот на претприемништвото во Македонија, и што е според Вас да се поттикне претпримништвото во земјава? Кога во 2006 година започнавме со организација на овој настан, ЕБА беше единствената организација која што започна со организација на ваков тип на поголеми настани, директно посветени на Претприемнишвото и се што е со него поврзано. Тука морам да ја истакнам

ДИМИТАР РИСТОВСКИ

ИЗВРШЕН ДИРЕКТОР НА ЕВРОПСКАТА БИЗНИС АСОЦИЈАЦИЈА

ПРЕТПРИЕМАЧИТЕ СЕ НАШИТЕ НОВИ ХЕРОИ Сметаме дека со наредните избори ќе се дојде до решение на политичката криза во Македонија и политиката полека ќе прејде во втор план, а повторно ќе се фокусираме на економијата и евроинтегративните процеси каде што ЕБА ќе игра значајна улога. Токму затоа, наредниот период ќе го искористиме на промоција на ЕБА и придобивките од членството во неа, особено во делот на малите и средни претпријатија, со што ќе создадеме база заеднички со другите чинители да допринесеме во економскиот развој на Македонија.

благодарноста до нашите партнери во организацијата на овие настани од самиот почеток, а тоа се Градот Скопје, Владата на РМ преку Агенцијата за поддршка на претприемништво и Делегацијата на Европската Унија, а особено на нашите медиумски партнери, особено неделникот КАПИТАЛ. Кога ќе погледнете што се случува во овој период кога скоро секојдневно имате некаков настан посветен на претприемништво, дали е тоа некаква конференција, предавање или бизнис-кафе, среќни сме што можеме да кажеме за себе дека ние на некој начин сме пионерите во популаризацијата на претприемништвото во Македонија, и

дека можеби „виновни“ што некого сме натерале да отвори своја компанија, што сме натерале неколкумина млади да седнат и заеднички нешто да создадат или, пак, што сме допринеле во развојот на некоја мала компанија. Евидентно е дека бројот на мали и средни компании, од ден на ден во Македонија расте. Она што го говоревме пред 10-тина година дека за развојот на претприемништвото сепак е потребно време, се покажа како многу точно. Овие изминати неколку години сме сведоци како, особено младите луѓе забрзано отвараат свои компании. Факторите што допринесуваат кон овој тренд

РИСТОВСКИ: БРОЈОТ НА МАЛИ И СРЕДНИ ФИРМИ РАСТЕ

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

58

ИНТЕРВЈУ

се многу, почнувајќи од определени програми за помош при отварање на сопствен бизнис, многубројни тренинг програми и едукативни центри, вметнувањето на претприемништвото во наставните програми во средното и виското образование, технолошкиот развој и Интернетот. Меѓутоа, не треба тука да застанеме, туку засилено да ги следиме другите успешни примери на мали земји кои што почиваат на малите и средни претпријатија, а тука како пример особено ќе го посочам Израел и нивната претприемничка култура и инструменти за поттик и развој на малите и средни претпријатија.

XКои X се бенефитите за една компанија да биде членка на оваа бизнис асоцијација? Кои се активности ги пружа ЕБА за поддршка на своите членки? Најпрво, како еден директен и најзначаен бенефит за членките на ЕБА, би ги издвоил достапноста до информација за случувањата во Европската Унија и сите оние директиви и регулативи што се од важност за нас, а исто така би ги истакнал и можностите за вмрежување, контакти што се добиваат преку настаните на ЕБА. Европската бизнис асоцијација е еден престижен клуб, кој прави многу за своите членови и тоа е препознаено од нашите членки при нивното зачленување во ЕБА. Активностите на ЕБА даваат голема можност

за компаниите-членки. Особено се значајни настаните кои што се организираат од страна на ЕБА, на кои секогаш се присутни високи гости како од Владата на РМ, дипломатскиот кор во земјата, така и од менаџерските кругови на македонските компании, кога имаме можност од прва рака да слушнеме за настаните што ќе следат во иднина, така да размениме меѓусебни искуства и мислења. Асоцијацијата постојано се труди да изнајде начин преку своите активности директно да им помогне на компаниите. Добиваме разни мислења по однос на новите законски прописи, промовирање на можностите за извоз итн. Основна цел на ЕБА е приближување и примена на европските стандарди преку користење на средства и know-how од матичните компании, како и преку пристап до средствата кои и се ставени на располагање на Р.Македонија од страна на ЕУ. ЕБА активно работи и на промовирање на прудентните корпоративни вредности, корпоративната општествена одговорност и грижата за заедницата, како исклучително важни сегменти на одржливиот раст и подобрувањето на конкурентноста на домашните компании. Особено се посветува внимание на младите и потребата од градење на висококвалификувани професионалци преку овозможување на студиски програми во ЕУ, како и овозможување на пракса во членките на ЕБА и нивните

матични компании. Во претстојниот период планираме дополнително промовирање на отвореноста на ЕБА и привлекување на нови членки. Во целокупното наше работење, преку промовирање на европските вредности и унапредување на предностите на македонската економија, прераснуваме во мост за зајакнување на односите со ЕУ.

XКолку X ЕБА успева да биде реален двигател на евроинтегративните процеси и кои активности се преземаат на овој план? Една од целите и задачите на ЕБА, при нејзиното основање во 2004 година, беше и забрзување на евро-интегративниот процес на Република Македонија, а преку активно вклучување на македонската бизнисзаедница во истиот. Сите сме сведоци дека во изминативе 10тина година Македонија беше исправена пред многубројни политички искушенија, за кои ние самите не можевме многу да направиме за истите да ги пребродиме. Дотолку повеќе што и самата Европска Унија, се соочува со свои големи внатрешни проблеми, со што евроинтегративните процеси се ставнеи во втор план. Ние како ЕБА, продолжуваме со голем елан и мошне активно да работиме на евроинтегративниот процес на Македонија, а од една единствена причина, а тоа е фактот дека Македонија нема друга алтернатива освен заокружување на евро-атлантските интеграции. nnn

РОК ЗА ПРИЈАВУВАЊЕ: 22 НОЕМВРИ 2016

ЕДНОДНЕВЕН ТРЕНИНГ ЗА:

ПРИМЕНА НА EXCEL ЗА СЛЕДЕЊЕ И АНАЛИЗА НА НАБАВКИТЕ И ЗАЛИХИТЕ l 24 ноември 2016 (четврток) l 10:00-15:00 часот l Институт Концепт, Скопје БЕНЕФИЦИИ ЗА ВАС И ВАШАТА ОРГАНИЗАЦИЈА:

КЛУЧНИ КАРАКТЕРИСТИКИ НА ТРЕНИНГОТ:

l На компаниите им требаат извештаи од кои можат

l работа на практични примери

јасно да се следат набавките и залихите. Како истите да се создадат брзо и ефективно? Како истите да бидат прегледни и разбирливи? Како да станете експерт за подготовка на извештаи?

l Тоа е можно со користење на Excel. Сепак, само 1%

од вработените во една компанија имале било каков вид на обука за работа во Excel

(набавки, залихи, финансии, трошоци)

l фокусиран, интензивен тренинг во еден ден l напредни техники во Excel

На тренингот ќе се користат само бизнис примери од анализа на набавките, залихите, трошоците и финансиите.

l Овој тренинг објаснува напредни техники за следење

и анализа на набавките и залихите во Excel, со практични примери од бизнисот. Според мислењето на учесниците, по тренингот нивната работа се забрзала и до 10 пати!

l Примерите кои се користат се исклучиво од пракса

ПРЕДАВАЧ:

ПРОФ. Д-Р ЗОРАН ИВАНОВСКИ,

редовен професор на Универзитетот за туризам и менаџмент во Скопје. За повеќе информации посетете ја нашата веб страна: www.koncept.com.mk

КОНТАКТ: м-р Ленче Зикова и м-р Ирена Богоевска l e-mail: institut@koncept.com.mk l 02 3128 526 l 070 272 207

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

БИЗНИС ТРЕНДОВИ

61

ИНДУСТРИСКИТЕ РОБОТИ ВО ПОХОД ДА ГО ОСВОЈАТ СВЕТОТ

В

Во 2005 година во светот постоеле нешто помалку од милион роботи во целиот свет. Денес има 1,8 милиони роботи, а за три години оваа бројка ќе порасне на о кол у 2 , 6 мил и о н и роботи. Од овие бројки може да се заклучи дека индустриските роботи дефинитивно тргнаа во поход да го освојуваат светот. Технологијата веќе игра голема улога во производствениот сектор. Но, економистите на PwC очекуваат дека во согласност со подобрувањето на квалитетот и софистицираноста на роботите, нивното влијание постепено ќе се проширува и во другите сектори, вклучително и во услужниот сектор во кој се наоѓаат најголем број на работните места во индустријализираните економии. Бизнис лидерите веќе се свесни за тие промени и ги вклучуваат во своите корпоративни стратегии. Глобалното истражување на PwC кое е направено врз основа на претседателите на управни одбори во 2016 година покажува дека 77% од нив сметаат дека технолошкиот напредок е мегатренд кој ќе ја промени интеракцијата помеѓу фирмите и нивните клиенти. Технологијата може да ги намали трошоците и да ја зголеми продуктивноста. На пример, роботиката може да помогне за оптимално да го употребат акционерскиот капитал и да ја зголемат профитната маржа. Тоа, пак, би можело да ја зголеми побарувачката за традиционалните облици на вложување, на пример, во складишта и машини. Би можеле да паднат цените на производите и услугите или барем да се зголемуваат со побавно темпо ако компаниите тоа зголемување на продуктивноста го претворат во пониски цени понудени на потрошувачите, што би требале да го направат ако постои конкуренција на пазарите.

Во 2005 година во светот постоеле нешто помалку од милион роботи во целиот свет. Денес има 1,8 милиони роботи, а за три години оваа бројка ќе порасне на околу 2,6 милиони роботи. Од овие бројки може да се заклучи дека индустриските роботи дефинитивно тргнаа во поход да го освојуваат светот. Роботите не можат секогаш да ги заменат луѓето

Но, какво влијание би можеле да имаат поголемите технолошки промени врз работните места? “Јасно е дека се очекува технологијата која ја надополнува работната сила да има помали негативни последици на работните места од технологи кои ги заменуваат работните места. Во многу потрошувачки услужни сектори во кои од клучна важност се на пример човечкиот контакт и грижа, многу помалку се можностите во кои роботите можат целосно да ги заменат луѓето, барем за сега”, вели Барет Купелиан, економист во PwC. Но, во други области автоматизацијата е многу поголема закана за работните

места. На пример, консултантската куќа Frey & Osborne предвидува дека околу 47% од работните места во САД ќе бидат во опасност во следните две децении. Во истражувањето, пак, на OECD таа бројка изнесува само 9%. Бидејќи дигиталните технологии создаваат и нови работни места, па нивното влијание во ниту еден случај не е целосно негативно. “Технолошкиот напредок е сила која го менува светот, компаниите и работниците. Но, компаниите кои најбрзо можат да се прилагодат на новите технологии и работниците чии способности засега не можат да ги реплицираат, како што се на пример креативноста и емпатијата, напредокот во технологијата би можел да им донесе значителна корист”, сметаат од PwC. nnn

РАСТ: ВО 2005 ГОДИНА ПОСТОЕЛЕ 1 МИЛИОН РОБОТИ, А ДЕНЕС 1,8 МИЛИОНИ

www.kapital.mk

Капитал број 889 11.11.2016

62

ЛИДЕРИ

ЈАН КУМ

КО-ОСНОВАЧ НА WHATSAPP

ЏАБЕ ВИ Е СУПЕР ИДЕЈА, АКО НИКОГАШ НЕ ЈА РЕАЛИЗИРАТЕ

Р

оден е во поранешниот СССР, а како тинејџер се преселил со мајка му во САД. Интересот за програмирање го донел во Yahoo, работел девет години таму, а потоа бил одбиен од Facebook. Заедно со Брајан Ектон го основаат WhatsApp, стартап, односно апликација за праќање пораки преку мобилен телефон. За неполни пет години, ја продаваат WhatsApp, погодете кому? На Facebook! За 19 милијарди долари! Да видиме што има да каже Јан Кум, очигледно го бива.

Важно е луѓето да имаат слобода да користат каков сакаат производ. Ние немаме ништо против луѓето да користат и други апликации, се додека користат WhatsApp.

Facebook, Google, Apple...ниедна од овие компании не се продаде никогаш. Со тоа што останаа независни, тие можеа да израснат во извонредни компании.

Пораснав во земја каде што моите родители не можеа да зборуваат слободно на телефон. И ѕидовите имаа уши.

Многу често луѓето имаат супер идеја, но потоа не ја реализираат. Ја губат својата визија некаде по патот и завршуваат вртејќи се во круг.

Маркетингот и ПР-от ни расплакуваат мајка, па не можеш да се фокусираш на производот.

Немав компјутер до свои 19 години, но имав абакус.

Никој не се буди возбуден заради тоа што ќе види повеќе реклами во денот, никој не си легнува со таква мисла.

Искуствата од нашата младост го обликуваат она што стануваме подоцна.