interview
специјален прилог - агробизнис
Жарко Ѓошевски директор на секторот за земјоделие во ДПТУ „Жито“ Велес
Го вративме масовното производство на круша во Македонија
l Македонски
апсурд:
Евтино извезуваме зеленчук и овошје, а домашната конзервна индустрија увезува скапа суровина
На земјоделството очајно му фалат знаење и инвестиции l Заживува
кредитирањето на Агробизнисот
interview
Димитар Атанасов маркетинг менаџер во Дием-ГП
Умешноста е да се функционира добро и во тешки времиња
www.kapital.mk
Капитал број 806 09.04.2015
28
агробизнис
М Синиша Петровиќ Синпекс Битола
акедонското земјоделство дефинитивно креира одредена додадена вредност. Без разлика дали се тоа 500 милиони евра годишно, малку повеќе или многу помалку такви пари постојат. Проблемот е што тие пари не се реинвестираат во земјоделството, туку се трошат за сосема други работи како купување, недвижности, годишни одмори, нови автомобили и слично. Е тука е улогата на државата која мора да најде начин да стимулира инвестиции во овој сектор, а не да чека на совеста на земјоделците.
С Петар Лазаров
Експорт Македонија
о 40% обработливо земјиште во Македонија нелогично е извозот на земјоделски производи да е на вака ниско ниво. Иако имаме ваков потенцијал, ние не го искористуваме воопшто. Зошто е тоа така?! Одговорот е едноставен, ЗНАЕЊЕ, ЗНАЕЊЕ, ЗНАЕЊЕ. Во Македонија многу малку некои се занимаваат со едукација и развој во делот за „брендинг“.
Како да се зголеми домашното производство на храна?
На земјоделството очајно му фалат знаење и инвестиции Според производителите и експертите кои ги консултира Капитал, непобитен е фактот дека македонските примарни производители не сакаат да се едуцираат и да инвестираат во осовременување на земјоделството. Но, тоа не ја амнестира државата од одговорноста дека таа треба да е двигател на овие развојни процеси во домашното производство на храна. Во спротивно, увозот ќе продолжи да расте, а домашното производство на храна драстично да паѓа.
Факти: Примарното производството н
www.kapital.mk
Капитал број 806 09.04.2015
специјален прилог
А
Адријана Постолова Агрофила
грофила има цел да го зголеми домашното производство на суровини , така што изминатата година започна сопствен проект за поттикнување на земјоделците во повеќе региони на државата да ги зголемат површините со различни маслoдајни култури, но пред се сончоглед. Тоа го прави со потпишување на договори за соработка со повеќе фирми и физички лица за гарантиран откуп. Со овој проект се поттикна искористувањето на дотогаш необработено земјоделско земјиште, се овозможува плодоред на површините, добивање на проверена и сигурна суровина од домашно потекло, градење на стабилни партнерски односи.
Б пишува
Дејан Азески
dejan.azeski@kapital.mk
Близу 550 милиони евра потрошила Македонија за увоз на храна во 2014 година. Тоа е раст од 10% во однос на увозот од 490 милиони евра во 2013 година или дуплирање на сумата од 260 милиони евра потрошени за оваа намена во 2006 година. Ваквите статистики природно и логично одат рака под рака со континуирано намалување на домашното производство на храна. Бидејќи не постои заедничка бројка за вкупното производство на храна во Македонија како репер ги зедовме неколкуте клучни прехранбени артикли за кои постојат статистики и кои покажуваат навистина надолен тренд. Имено кај домашното производство на месо може да се констатира дека во 2013 година споредено со претходната 2012 вкупното производство на месо е намалено за 9.8% при што производството на говедско месо е во пораст, а производството на овчо, свинско и живинско месо бележи пад. Најголем е падот на производството на свинско месо од цели 16,5% по што следува овчото со 15,6% и живинското со 7,4%. Ова не би било страшно ако не станува збор за континуитет на претходната 2012 година, кога производството на месо опадна за 7% во однос на 2011 година во која исто така имаше пад од 7% во однос на 2010 година. Бројките не се ништо подобри ниту кај
29
Бројки:
100% 10% 550
е пораснат увозот на храна од 2006 наваму
за една година е паднато домашното производство на месо
производството на млеко во земјава. Во 2008 година во Македонија се произвеле 439 милиони литри млеко. Ова бројка во наредните две години 2009, 2010, паѓа етапно на 395 и 394 милиони литри. Во 2011 година со произведени 417 милиони литри, што може да се смета повторно за добра година, но според експертите ова најмногу се должи на подемот на малите млекари кои не беа толку моќни во 2008 и 2009. За изминатата 2014 година во Македонија се произвеле 429 милиони литри млеко. Слична е состојбата и кај домашното производство на јајца кое за само една година 2013/2012 според последните податоци е намалено за цели 10% или 30% во однос на 2011 година. Истата или слична состојба се пресликува и кај производството на пченица, пченка, компир, јаболка... Капитал анализира кои се причините за намаленото домашно производство на храна, дали долгорочно Македонија ќе стане целосно увозно зависна земја, како да се зголеми домашното производство на храна и како да се заживее домашната прехранбена индустрија.
Без окрупнето и современо земјоделство нема зголемување на производството на храна
Структурата на македонското земјоделство во најголем дел денес ја сочинуваат семејните земјоделски стопанства со мал земјишен посед, дополнително расцепкан на по неколку парцели. Дополнително просечниот македонски земјоделец земјата ја работи со застарена техника и технологија и со многу мали приноси. Според деканот на Земјоделски факултет во Скопје Драги Димитриевски процесот на трансформацијата и приватизацијата на претпријатијата што стопанисуваа со општествен капитал кој доведе до нивно целосно уништување и несоодветната аграрна политика на државата во периодот 1991- 2006 година кога земјоделството се подржуваше со скромни буџетски средства се двете главни причини за состојбите со домашното производство на храна. Затоа, тој смета дека значајно е капацитетите кои се надвор од функција да се искористат во производство на храна, со што Македонија ќе ја зголеми понудата на домашниот пазар, односно дел од она што денес увезува ќе го
милиони евра потрошила Македонија за увоз на храна во 2014 година
супституира со домашно производство, а во под секторите каде имаме конкурентна предност и извезуваме да го зголемиме извозот. „Започнатите активности за надминување на системските слабости на структурата на македонското земјоделство кое во најголем дел денес ја сочинуваат семејните земјоделски стопанства со мал земјишен посед, дополнително расцепкан на по неколку парцели, треба да продолжат со посилен интензитет. Да се зајакнат мерките кои ќе поттикнуваат договорно производство, односно мерки кои ќе ја зајакнуваат вертикалната интеграција. Мерките на финансиската поддршка на доходот на производителите потребно е и натаму да се одржува најмалку на сегашното ниво, додека структурните мерки, а пред се во програмата за рурален развој да се зајакнува со што ќе се модернизира земјоделството но и прехранбената индустрија која дополнително треба го повлече развојот на примарното производство. Значајно во оваа насока ќе биде и користењето на средствата од пред пристапната помош на ЕУ, односно средствата од ИПАРД програмата, кој значително може да го модернизираат секторот“. Димитровски на сето ова додава дека значајно за целиот земјоделско- прехранбен систем е да се воспостават цврсти врски во вертикалната интеграција што значи дека примарните земјоделски производители, трговците со земјоделско- прехранбени производи и преработувачите мора да изградат систем на доверба и соработка во кој сите ќе го најдат својот економски интерес. „Она што е исто така значајно за македонската прехранбена индустрија е нејзино натамошно модернизирање се со цел за остварување на строгите стандарди за безбедност на храна кој постојано
на храна заостанува со децении
www.kapital.mk
Капитал број 806 09.04.2015
30
агробизнис
се зајакнуваат и бараат на странските пазари, а оваа индустрија во најголем дел е насочена кон овие пазари. Затоа добро би било да се искористат средствата од ИПАРД за кои сметам дека оваа индустрија поседува капацитет за нивно користење“, вели Димитровски.
Мора да се зголемат просечните приноси во земјоделството
Статистички македонското полјоделство и општо земјоделство има најниски просечни приноси во регионот. Иако тоа многумина го поврзуваат со претежно ридскиот и планински релјеф на земјава, експертите и познавачите на состојбите коментираат дека со адекватен пристап кон земјоделството Македонија може сериозно да ги подобри перформансите во ова подрачје. Синиша Петровиќ од битолската компанија за продажба на земјоделска механизација Синпекс вели дека не држат теориите дека македонската земја не може да раѓа повеќе туку дека во нејзе не се инвестира соодветно. „Македонското земјоделство дефинитивно креира одредена додадена вредност. Без разлика дали се тоа 500 милиони евра годишно, малку повеќе или многу помалку такви пари постојат. Проблемот е што тие пари не се реинвестираат во земјоделството
На домашното производство на храна му треба додадена вредност
Г
лавни дестинации на македонските земјоделскопрехранбени производи се пазарот на ЕУ и пазарот на земјите од поранешна Југославија. Ова се пазари каде македонските земјоделско- прехранбени производи имаат своја традиција и препознатливост со квалитет и се познати по специфичниот вкус. За жал нема многу македонски брендови кои се препознатливи подалеку од нашите граници, а се со повисок имиџ и вредност. Петар Лазаров член на тимот на Македонија Експорт Конслтинг вели дека со 40% обработливо земјиште во Македонија нелогично е извозот на земјоделски производи да е на вака ниско ниво. Сепак тој е искрен и признава дека без соодветен квалитетен производ туку се трошат за сосема други работи како купување, недвижности, годишни одмори, нови автомобили и слично. Е тука е улогата
не може да се прави никаква бренд стратегија, но како поголем проблем од овој домен го наведува фактот што менаџерите се спремни повеќе да дадат за непотребни машини и погрешни одлуки, отколку да му дадат соодветен идентитет на својот производ. „Кога ќе дојде до развој на пакување, тогаш немаме пари. А да не зборуваме за инвестирање во маркетинг активности за промоција на производот и пронаоѓање на клиенти. Тоа е една од поголемите причини зошто голем број на компании не развиваат ексклузивни производи, со најголема додадена вредност. Ја гледаат инвестицијата во производот како трошок, а не како неминовна алатка за развој и јакнење на својот бренд“, констатира Лазаров. на државата која мора да најде начин да стимулира инвестиции во овој сектор, а не да чека на совеста на земјоделците“. nnn
Решение: Државата наменски да стимулира развој во земјоделството
Капитал број 806 09.04.2015
32
www.kapital.mk
агробизнис
Како да се разбуди скриениот извозен шампион?
Македонски апсурд:
Евтино извезуваме зеленчук и овошје, а домашната конзервна индустрија увезува скапа суровина Една од најперспективните и најбрзорастечките индустрии во земјата со години вештачки се кочи во развојот. Имено, од Македонија секој може да купи и да извезува овошје и зеленчук за преработка, а кога тоа треба да се увезе се бара баснословно висока царина од 50%. Тоа особено трагично се одразува во неродните години како оваа кога ќе мора да се откажуваат нарачките од странство.
Преседан: Конзервната индустрија администра
www.kapital.mk
Капитал број 806 09.04.2015
специјален прилог
Н Виктор Петkов Випро
ие во овој домен сме еден вид затворена економија. Едноставно станавме суровинска база за поразвиените држави, а нашата суровина стана како резервен дел за останатите преработувачки економии. Кога нив ќе им снема си земаат од кај нас.
И пишува
Дејан Азески
dejan.azeski@kapital.mk
Извозот кој го креира конзервната индустрија во 2014 година пораснал за 3.000 тони или во вредност за 3,1 милион евра за да достигне вкупна рекордна бројка од 51 милион евра, што е раст од 0,8% споредено со минатата година. Станува збор за тренд кој трае веќе неколку години по ред. Во 2007 година вредноста на извозот изнесувал 26,6 милиони евра. Според податоците кои ги добиваме од самите произведители постојат реални пазарни можности овие бројки да бидат неколкукратно поголеми.
33
П Бобан Заев
Тргопродукт
реработувачката индустрија во Македонија не е сеуште на местото кое и припаѓа според резултатите кои ги остварува. Исто така климатските и економските прилики во регионот придонесуваат се повеќе компании од соседните земји да доаѓаат во Македонија по суровини, пред се за црвената пиперка. Со тоа наместо да се извезува повеќе готов производ како ајвар се извезува пиперката како суровина, губи и нашата индустрија а губи и државата заради помал девизен прилив на крај. Покрај стимулацијата по килограм предадена суровина во фабрика која ја добиваат земјоделците, треба да се стимулира и извозот на готови производи од Македонија.
Пет најголеми кочници на конзервната индустрија ПРОБЛЕМ 1: Високи увозни царини 50% и целосно слободен извоз на суровини
ПРОБЛЕМ 2: Не водење грижа за неопходните количини на домашната конзервна индустрија
ПРОБЛЕМ 3: Нелојална конкуренција
ПРОБЛЕМ 4: Тешка достапност до сезонски работници како последица на законската регулатива
ПРОБЛЕМ 5: Договорната економија која ги штити само примарните производители
Вечниот проблем со недостатокот на суровини?!
Според податоците на Македонската асоцијација за преработувачи индустријата за преработка на зеленчук и овошје минатата година откупила за 10 % помалку суровина во споредба со претходната 2013 година. Од МАП велат дека намалениот откуп е поради лошите временски услови токму во периодот на зреење на културите, но дел од преработувачите даваат и поконкретни и подлабоки причини за сета оваа ситуација кои се поврзани директно со законската регулатива. „Ние во овој домен сме еден вид затворена економија. Едноставно станавме суровинска база за поразвиените држави, а нашата суровина стана како резервен дел за останатите преработувачки економии.
Кога нив ќе им снема си земаат од кај нас. Нашата законска регулатива им овозможува тие да дојдат кај нас, да ни соберат тоа што имаме и да си одат. Ние како држава немаме механизам на заштита на суровината за домашното производство“, вели Виктор Петков од преработувачката индустрија Випро. Во услови кога се јавува недостиг од суровина, според преработувачите, треба да се намали царината за увоз на суровина, за да можат да го завршат производството. Виктор Петков тврди дека најголемиот
проблем настанува дури кога домашните производители ќе се приморани да увезуваат суровина. „Треба да платам 50% царина за да увезам суровина која ми е неопходна. Тука најјасно се гледа затворената економија на дело. Тоа не е царина, туку тоа е забрана за водење на овој бизнис, зошто по ниту една економска логика увезена суровина со толкава царина не може да биде исплатлива“, објаснува Петков. Според него, ова директно како ограничувачки фактор се одразува на развојот на оваа индустрија.
ративно и вештачки се ограничува во развојот
www.kapital.mk
Капитал број 806 09.04.2015
34
агробизнис
Лошите временски услови ќе ја погодат и следната сезона
С
епак преработувачите на овошје и зеленчук најмногу ги загрижуваат состојбите на теренот бидејќи поради лошите временски услови се' уште не може да почне подготовката на расадот за зеленчукот, што може да ја пролонгира производствената сезона. Примарните производители потврдуваат дека особено големи штети поплавите направиле имало кај црвената пиперка, што е главна суровина во преработувачката индустрија. „Во нашата индустрија „Јас не превземам обврски кон странство затоа што не сум сугурен во мојата продукција. Тоа е апурс, имам можности да склучам милионски договори со странство, но тоа не го правам затоа што не сум сугурен во суровината. Во пазарна економија јас треба да можам да увезам од кај сакам
статистиките треба да се сметаат една година подоцна. Бидејќи ние сега откупуваме тоа што ќе преработуваме до година. Со оглед на проблемите кои ги имаат нашите примарни производители на терен, слободно може да се очекува една навистина тешка година за конзервната индустрија,освен ако не се донесат соодветни олеснителни мерки кои би ја преокренале работата“, вели уште еден од претставниците на оваа индустрија кого го контактираше Капитал. со некоја пристојна царина. Како да сум конкурентен кога моите конкуренти Србија како земја членка на ЦЕФТА увезуваат суровини со 18% царина, а јас морам да плаќам 50% царина“. Според процените на поголем дел од агробизнисмените ваквата мерка за
Бројки:
10%
Помалку суровини откупиле преработувачите на овошје и зеленчук во последнава година
51
милиони евра увоз направила конзервната индустрија во изминатава година
3.000
тони повеќе или 3,1 милиони евра пораснал извозот во 2014 во однос на 2013 година
намалување на царината, Владата треба да ја воведува секоја година и таа да почнува на 15 октомври за да трае до почетокот на ноември. nnn
Факт: Индустрија која има загарантиран извозен пласман
www.kapital.mk
Капитал број 806 09.04.2015
специјален прилог
35
Димитар Атанасов маркетинг менаџер во Дием-ГП
Умешноста е да се функционира добро и во тешки времиња Од Дием ГП оптимистички очекуваат раст на производството, како и освојување на нови пазари во странство. Според маркетинг менаџерот Атанасов, цените сигурно повторно ќе одат по нагорна линија, но тие очекуваат и во вакви услови да добијат добра соработка и разбирање и од добавувачите и партнерите.
K пишува
Дејан Азески
dejan.azeski@kapital.mk
XX Кажете ни нешто повеќе околу среднорочните и долгорочните планови за развој на вашата компанија? Што можеме да очекуваме од Дием-ГП во наредниот период? Очекуваме континуиран раст на производството, како и освојување на нови странски пазари. Засега извезуваме во повеќе од 20 земји, а најновите договори за соработка со Велика Британија и со Кувајт се само уште една потврда за тоа колку сериозно го сфаќаме извозот на нашите производи, па дури и на пазарите за кои што ваквиот тип на производи се тотален новитет. Од аспект на домашниот пазар, освен стандардното лансирање на 4-5 нови производи, работиме и на отворање на два нови малопродажни објекти во Скопје. Среднорочно планираме сопствени малопродажни објекти во поголемите градови во соседните земји, пред се во Белград и во Загреб каде што побарувачката за нашите производи е навистина голема. На долг рок - да го одржиме постигнатиот врвен квалитет на производите, а и во сите други аспекти на работата.
XX Извозот кој го креира конзервната индустрија (индустрија за преработка на овошје и зеленчук) продолжува да расте. Во 2014 година тој пораснал за 3.000 тони во однос на претходната година. На што се должи овој раст и дали Дием-ГП наоѓа начин да профитира од сето ова? Овој раст се должи на севкупните опкружувања и на зголемената потреба од суровина, пред се како последица на климатските пореметувања во регионот. Во вакви услови, постои и зголемен интерес за нашите производи и значително е зголемен извозот на Дием-ГП на пазарите на кои што сме присутни и активни. Исто и оваа година, работиме и очекуваме дополнително зголемување на извезените количини. XX Сепак останува фактот дека вашата индустрија минатата година откупила за 10% помалку суровина во споредба со претходната 2013 година. Како сето ова ќе се одрази на работата во наредната година? Тоа не е случај и со Дием-ГП. Во споредба со минатиот период, ние откупивме за 15% - 20% повеќе суровина. Тоа ценовно не чинеше доста поскапо, отколку првичните направени проекции. Сепак, недвосмислено се одлучивме на таков чекор и тоа го направивме во интерес на преземените обврски кон странските партнери и долгогодишната соработка со нив. Очекуваме турбуленции и оваа година, но сепак умешноста е да се функционира добро и во тешки времиња. Цените сигурно повторно ќе одат по нагорна линија, но очекуваме и во вакви услови да добиеме добра соработка и разбирање и од добавувачите и партнерите. XX Како на сето ова реагираат вашите партнери од странство? Дали се толерантни кон ваквите флуктуации на нашиот пазар на
суровини? Нормално, како и во секој бизнис, така и во оваа индустрија: и на најмалото неповолно поместување на цените, има бурни реакции. Но, реалноста е таа и партнерите ја прифаќаат таа состојба која што заеднички работиме да ја надминеме со што е можно помали последици. Активно работиме на развивање на странските пазари со цел да ги амортизираме ценовните варијации, кои што за среќа не секогаш се главниот предуслов кој што потрошувачите го земаат во предвид пред да го купат производот кој што им се допаѓа. XX Дел од вашите колеги сугерираат да се намали царината за увоз на суровина, за да можат да го завршат производството. Дали според вас тоа е решение или, пак, има нешто друго кое вие би го предложиле? Секако дека тоа не е најдобро решение, како што не е ни најдобро решение најдобрата македонска суровина да се извезува во свежа состојба, без никаква додадена вредност. Тука треба преработувачите и производителите на примарното земјоделство, да најдат заеднички јазик и разбирање и посериозно да започнат да соработуваат, бидејќи навистина си се потребни едни на други. nnn
Атанасов: Активно работиме на развивање на странските пазари
www.kapital.mk
Капитал број 806 09.04.2015
36
агробизнис
Жарко Ѓошевски
директор на секторот за земјоделие во ДПТУ „Жито“ Велес
Го вративме масовното производство на круша во Македонија
Г
XX Г-не Ѓошевски, кои видови на овошје ги произведувате во моментов, односно за колкави количества годишно станува збор? Друштвото за производство, трговија и услуги „Жито“ Велес во своето производство покрај житните култури опфаќа голем дел и од овошни насади и тоа 33 хектари круша, 20 вишна, 20 праска, 6 слива, 43 винско грозје и 17 трпезно грозје. Тоа значи вкупно 139 хектари посадени со долгогодишни насади, а останатиот дел се обработува со житни култури. На сите засадени овошни
и лозови култури имаме инсталирано систем капка по капка, што практично значи на секое дрво или лоза има доток на вода и храна, имаме фертилизатори кои директно преку системот капка по капка вршат исхрана на растенијата. Со оглед на фактот што нашето производство на овошни насади е релативно младо, од 2008 година, секоја наредна година очекуваме зголемување на приносот и количините. Вистинскиот пик го очекуваме во периодот од 2016 до 2018 година. XX Колкав дел од вашето производство оди за извоз? Во кои земји Жито ги извезува своите производи? Производството главно се пласира на домашниот пазар, но еден дел секако оди во извоз. Сепак извозот на овошје за нас се уште претставува проблем, затоа што тоа бара веќе договорен пласман. Нашите производи најчесто се наоѓаат во нашите супермаркети, а во исто време отвораме и нови можности. Од 2016 година очекуваме да имаме и напредок во извозот, бидејќи насадите нема да се третираат како релативно млади и ќе можеме да ги задоволиме спецификациите на пазарите надвор.
XX На кој начин доаѓате до вашите купувачи во странство, односно колку саемите како Фрут Логистика ви помагаат во пласманот надвор од земјава? Засега, токму саемите и некои контакти кои што ги изнаоѓаме самите лично, се единствениот начин за пласман на овошните приноси. Секако дека генерално, саемите се неприкосновено одлична можност за наше претставување и за отворање на нови можности за соработка и планирање на извоз. Да се биде дел од Фрут Логистика или останатите во тој домен и ранг, значи дека веќе сте постигнале стандард кој е императив на европските пазари, значи дека поседувате квалитет на производите и добра производна практика. XX Како релативно нови во овој бизнис, што вели вашето досегашно искуство: кои се реалните проблеми со кои се соочувате за да би имале поголемо производство, подобра цена и посигурен пласман? Со цел да станеме конкурентни на странските пазари треба да ги задоволиме количините, односно, иако имаме големи насади,
Инвестиции: “Планираме објект за складирање,
www.kapital.mk
Капитал број 806 09.04.2015
специјален прилог сепак тоа се мали количини во однос на големата побарувачка на европските пазари. Едно решение е зголемување на извозните количини, а како втора можност за премостување на овој проблем е здружување на земјоделците, производите и со тоа заеднички да се настапи на големите пазари. Во нашата работа како проблем ни се наметнува и недостатокот на работна сила, односно кадар што има знаење, соодветно едуциран, обучен и подготвен да се посвети на обработка на земјата и земјоделското производство. XX Станавте познати по тоа што практично ја вративте крушата во овоштарниците во земјава. Кои беа причините што буквално снема круши во Македонија, па понудата долго време беше сведена на скапи увозни круши? Производството на круши во Македонија, во последнава декада е намалено како резултат на болеста Erwinia Amylovora. За оваа болест на крушите нема лек, а болеста се појави уште во деведесеттите кога уништи поголем дел од насадите со круша. Друга причина е тоа што по појавата на болеста и по уништување на голем број насади, имаше масовно напуштање на ова производство, а токму во овој период се случи неверојатен развој на технологија за огледување на круши. Развојот на технологијата, знаењето и експертизата не само што ние како земја го пропуштивме, туку и денес ни недостасува за ефективно и продуктивно производство на круши. Ние влеговме во одгледувањето круши затоа што оценивме дека е време во Македонија да се врати масовно ова производство. XX Каква е сега перспективата на оваа овошка? Колкави количини засега може да обезбедите и дали е тоа доволно за домашната побарувачка? Дали извезувате дел од крушите? Постои пазар, постои побарувачка, крушата е едно од овошјата типични за ова поднебје, па оттука и потребата да ја имаме на пазарот. Ние се екипиравме и обучивме за современите трендови, за таа цел посетувавме саеми, се консултиравме со експерти, имплементиравме докажани искуства и знаење, нашите вработени ги испраќавме на обуки. Насадите ни се релативно млади, вкупно 33 хектари од кои 8 се засадени ланската година, па поради тоа родот што го очекуваме за оваа години е 250-300 тони круша. Но, со оглед на површината која ја имаме засадено со круша нашите очекувања во полн род 2016-2018 да имаме околу 800 тони производство на круша. XX Какви се вашите планови за идно проширување на производството, т.е. дали планирате и други т.н. благородни овошки да засадите, со оглед дека во Македонија доминираат јаболката? Засега производството на Жито е насочено кон производство на вишна, праска,
37
„Жито“ од Велес, компанијата која што направи силен продор на домашниот пазар во секторот малопродажба, активна е и во уште еден сектор – примарното земјоделско производство. Најзастапени се овошните култури, и како што вели првиот човек на овој сектор во „Жито“, Жарко Ѓошевски, особено се горди што практично ја вратија во живот речиси замрената круша, за која што имаат амбициозни планови. слива, трпезно и винско грозје. Во однос на проширување на производниот асортиман, засега целото внимание ни е свртено кон постојните видови овошја и зголемување на приносите од нив. Но, воопшто, во земјоделството владее едно правило, доколку се следат најновите технологии, знаења и се вложува во производството, се постигнува поголем квалитет, поголем принос. Овоштарството не е исклучок од ова правило и е поисплатливо колку повеќе се вложува во неговото производство. Со примената на современи производни технологии и практични знаење, не само што се стимулира квалитетот и квантитетот на производството туку се намалуваат и трошоците а тука се и субвенциите од државата. Точно е дека сме земја каде што доминираат јаболката, тоа овошје некако стана наш заштитен знак и воспоставивме традиција на производство и пласман. XX Други домашни компании на пазарот веќе понудија смрзнато свежо овошје од домашно производство, дали вие размислувате во таа насока? Или уште повеќе, за производи со поголема додадена вредност, односно преработки од овошје? Секако дека на нашиот пазар се пренесуваат трендовите од европските земји, замрзнување и сушење на овошјето, со цел да биде достапно во текот на целата година, се насоки кон каде се развива овоштарството. Жито се уште нема свој пласман во ова поле, но размислуваме и работиме во таа насока. Нашите планови се уште оваа година да изградиме објект во кој што ќе се врши складирање, замрзнување на овошјето, сушење на овошјето и комори во кои ќе се овозможи долготрајно чување и одржување на овошјето. Тоа ќе биде нашиот прв конкретен чекор кон проширување на производството. Планот ни е да се развиваме, а сите возможни варијации и опции на понуда на овошје се разгледуваат и се возможна реалност. XX Дали сте размислувале за почнување со органско производство, со оглед дека побарувачката за вакво овошје континуирано расте, особено на пазарите во поразвиените економии? Влегувањето во органско производство подразбира исполнување на една голема листа барања од аспект на квалитетот
на земјата, со историја на насади и што се користело од препарати претходно, дотокот на вода, контрола на истата вода, распространетост на таа земја, односно да биде оддалечена минимум 5 км од регионален пат и ред други спецификации, кои што не знам како земја колку сме подготвени да ги исполниме. Побарувачката секако расте, не само на европските пазари, туку свеста за органски производи расте и кај нашите граѓани. Но, мој, наш став е дека треба сериозно да се пристапи кон ова производство и затоа би кажал дека во оваа фаза да, размислуваме но се додека не ги исполниме сите услови и барања, нема да започнеме со производство. XX Државата одвои многу пари за субвенции во земјоделието последниве години, но какви се ефектите на терен? Дали се зголемува производството на овошје и зеленчук? Ако не, кои се причините за тоа според вас? Резултати од заложбите и програмата на државната помош или субвенции има. Никогаш како до сега не било субвенционирано земјоделство, а со тоа расте и интересот кај земјоделците за враќање кон оваа гранка. Иако резултатите се уште не се во толкава мера видливи, сепак како што веќе кажав, во земјоделството потребно е вложување од аспект на препарати, труд и енергија. Земјоделството е благородна работа која што секогаш дава резултати, земјата секогаш ви враќа со плод, само треба да се вложите себеси. XX Кои се вашите предлози за тоа што треба да се направи за Македонија многу повеќе да го искористи својот потенцијал за производство на свежо овошје и зеленчук? Што најмногу недостасува според вас за да се постигне тоа? Македонија е земја која што има потенцијал, можности и ресурси. Според поднебјето овааземја е предодредена да раѓа и дарува, затоа е добро што се направи стратегија за стимулирање и субвенционирање на земјоделството. Она што македонските производители треба да го направат со цел да ги зголемат производните капацитети е, да вложуваат во механизација, препарати, во презентации, саемски промоции, сето тоа е начин за зголемување на земјоделските капацитети и потенцијали до максимум. nnn
замрзнување, сушење и преработка на овошје“
www.kapital.mk
Капитал број 806 09.04.2015
38
агробизнис
Банките стануваат партнери на земјоделците
Заживува кредитирањето на агробизнисот
Б пишува
Дејан Азески
dejan.azeski@kapital.mk
Банките почнаа да нудат специјали-зирани земјоделски кредити за поддршка на агро секторот, а интересот кај земјоделците постојано расте. Според податоците од Народната банка, во земјоделскиот сектор заклучно со крајот на минатата година биле пласирани кредити во вредност од 83,4 милиони евра, што е за 9,8% повеќе отколку во 2013 година. Поддршката на индивидуалните земјоделци од банките,
Од финансискиот сектор велат дека се свесни за огромниот потенцијал на оваа економска гранка и токму поради тоа се максимално фокусирани да обезбедат кредитна поддршка за агро секторот.
пак, изнесува 18 милиони евра. Банкарите велат дека се свесни за огромниот потенцијал на оваа економска гранка и токму поради тоа се максимално фокусирани и посветени во работата со агро секторот. Од Прокредит банка велат дека се работи за тип на бизнис кој што е доста специфичен и бара поинаков пристап и третман. „Настојуваме да го користиме нашето стручно знаење од оваа област со цел најдобро да ги опслужиме агро клиентите. Како потврда за лидерската позиција на Прокредит банка во агро секторот е фактот што 40% од агро бизнисите активно соработуваат со нашата банка. Нашите заложби за унапредување на овој сектор се преточени и во нашите идни планови и планираме раст на кредитирањето на агро секторот за 30%. Дополнително на ова активно ќе се работи и во делот на зголемување на свесноста за важноста на инвестициите и зголемување на квантитетот
и квалитетот на производстовото, како и на интензивирање на регионалната соработка помеѓу агро бизнисите“, велат од Прокредит банка. И од НЛБ Тутунска банка потврдуваат дека имаат специјализирани кредитни производи за земјоделците и тоа агро кредит од сопствени средства наменет исклучиво за индивидуални земјоделци и фирми кои се занимаваат со земјоделска дејност. „Банката е поединечно корисник со најмногу искористени средства од ЗКДФ кредитната линија преку МБПР. Линијата се пласира под многу поволни услови и наменета е за фирми и индивидуални земјоделци кои се занимаваат со микро и примарно земјоделско производство, преработка и трговија со земјоделски производи. Банката има склучено договори за соработка со фирмите кои продаваат земјоделска механизација и со посебни кредитни производи се врши продажба на нивните производи. Банката има 28 банкарски
Банкари: Земјоделците се повеќе бараат агро кредити
www.kapital.mk
Капитал број 806 09.04.2015
специјален прилог Бројки:
9,8% 101,4
порасна кредитирањето на земјоделскиот сектор лани
милиони евра изнесува кредитната поддршка на земјоделството до крајот на 2014 година
советници кои ги опслужуваат овој тип на клиенти преку 21 експозитура, од кои петнаесет во градовите надвор од Скопје и шест во град Скопје“, објаснуваат од НЛБ Тутунска банка. Банкарите ги оценуваат земјоделците како клиенти на кои од особена важност им е да користат евтини извори на финансирање и кои редовно ги враќаат кредитите и со задоволство констатираат дека се поголем број на земјоделци користат банкарски кредити за инвестиции во земјоделството. Тие најавуваат дека во понатамошниот период планираат да ја прошират соработката со клиенти од овој сектор. nnn
39
Банките ги поттикнуваат земјоделците и на поинакви начини
О
д Прокредит банка ни раскажаа и дека покрај специјално скроените банкарски ус луги за агро клиентите со кои располага банката, тие настојувате да бидат партнери, но и советници на агро бизнисот. „Само претходната година беа одржани голем број едукативни работнилнци, тркалезни маси, како и избор на најпроактивнит земјоделец за 2014 година. Главна тема на овие настани беше значењето на инвестициите и модернизацијата во македонскиот аграр, но исто така и истакнување на најдобрите и најуспешите агро бизниси за изминатата година. Покрај тоа Прокредит банка активно работеше и на регионално поврзување на агро бизнисите во регионот со организација на три B2B средби помеѓу македонските и бизнисмените од Србија, Косово и Албанија“. Од Прокредит ни посочија и интересен пример на еден производител на свинско месо кој има потреба од набавка на пченка во периодот на годината кога цените се најмали, односно во период на жетва, а исто
така треба постојано да ја следи цената на сојата на светските берзи, со цел да го минимизира трошокот и подобри финасниското работење на фармата. „Ова што ја разликува ПроКредит банка од другите финансиски институции е тоа што ние ги знаеме потребите на агро бизнисите, и конретно во овој пример, знаеме кога клиентот има потреба од финансиски средства и истите ги добива брзо и во моментот кога од нив има најголем бенефит , а ги враќа во периодот кога има најголеми приливи и наплата на побарувањата . Од една страна не се оптеретува тековното работење на бизнисот , а од друга страна се зголемува стабилноста и профитабилноста на агро бизнисот. Сепак, нашиот ангажман како банка не застанува тука, имено овој производител на свинско месо имаше можност да размени контакти со голем број на добавувачи и купувачи како од земјата , така и од странство на настаните и бизнис средбите кои што ги организиравме во соработка со нашите сестрински банки од регионот“велат од ПроКредит Банка.