Banki mart 2010

MAJA STEVKOVA[TERIEVA glaven finansiski direktor na Komercijalna banka

NA FIRMITE IM GO OLESNIVME PREMOSTUVAWETO NA KRIZATA www.kapital.com.mk www.total.com.mk

~etvrtok 11/03/2010

VIKTORIJA JOVANOVSKA direktor na Delovniot centar vo Investbanka za rabota so fizi~ki lica

AKCENT ]E STAVIME NA STANBENITE KREDITI JANKO LOSEV direktor na Delovniot centar vo Investbanka za rabota so pravni lica

I VO KRIZA OSTANAVME OTVORENI ZA FIRMITE ELENA MLADENOVSKAJELENKOVI] direktor na Direkcijata za marketing i razvoj na proizvodi vo TTK Banka

SO ATRAKTIVNI PROIZVODI I USLUGI PRIVLEKUVAME KLIENTI NIKOL^E PETKOVSKI pretsedatel na Upravniot odbor na Eurostandard banka

NOVA VIZIJA ZA SIGURNO PARTNERSTVO I PODOBAR BIZNIS

BANKITE SO PORELAKSIRANA POLITIKA

KREDITIRAWETO SE VRA]A

specijalen prilog

BANKI

Krediti

BANKITE SO PORELAKSIRANA POLITIKA

KREDITIRAWETO SE VRA]A Spasijka Jovanova jovanova@kapital.com.mk

inansiskata kriza popu{ta, pa kreditiraweto povtorno se vra}a na agendata na makedonskite banki. Re~isi site do edna gi namalija kamatnite stapki na po~etokot od godinava i trgnuvaat so aktivnosti za promocija na staro-novite krediti so poatraktivni uslovi otkolku vo 2009 godina. Site sakaat da ja zaboravat minatata godina – i bankarite, zatoa {to go ograni~i kreditiraweto, gi vlo{i kreditnite portfolija i gi namali dobivkite na bankite, i gra|anite i firmite zatoa {to na bankite im pla}aa enormno visoki kamati i nemaa pristap do potrebnite krediti. Prvite

F 60

signali se deka godinava }e bide mnogu porazli~no.

Vo o~ekuvawe na kreditniot rast se nametnuvaat i nekolku pra{awa: Kolku }e se zgolemi kreditiraweto godinava? Koj mo`e da se nadeva na kredit? Kamatite trgnaa nadolu. Do kade }e odat? Koi krediti }e bidat aktuelni i dali bankite }e promoviraat novi produkti na pazarot? [to se slu~uva so depozitnata baza? Vo specijalniot prilog Banki davame odgovor na ovie pra{awa, a obrabotuvame i drugi aspekti od bankarskoto rabotewe vo zemjava, vo regionot i vo svetot.

Bankite vo zemjava ednoglasno najavuvaat pove}e krediti za naselenieto, i toa posebno za kupuvawe stan. Stanbenite krediti ve}e trgnaa so kamatni stapki koi se dvi`at okolu 8%. No, gra|anite koi sakaat nenamenski i potro{u-

va~ki krediti ne treba da se nadevaat na golema i evtina poddr{ka od bankite. Tie ostanuvaat rezervirani za ovoj vid krediti zatoa {to se porizi~ni, isto kako i korporativnite bidej}i stopanstvoto s$ u{te ne e dokraj izlezeno od krizata. Koga stanuva zbor za makedonskite firmi, tie se `alat deka godinava }e im bide isto tolku te{ko kako lani zatoa {to se soo~uvaat so naru{ena likvidnost i pazarna pozicija.

]e ima pove}e krediti Kreditniot rast vo 2009 godina iznesuva{e samo 2,6%. Spored podatocite od Narodnata banka na Makedonija, vo januari godinava, vkupnite krediti na bankite kaj privatniot sektor se zgolemija za 506 milioni denari (0,3% na mese~na osnova), {to

specijalen prilog

○

○

○

○

○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○

○

○

○

○

○

8%

○

○

○

○

○

○

506

○

○

3,1% 10,3%

e godi{niot rast na vkupnite krediti vo januari

○ ○ ○ ○

○

milioni denari se zgolemija vkupnite krediti na bankite kaj privatniot sektor vo januari

○

Izmenite na Zakonot za obligacioni odnosi gi namali limitite na kamatnite stapki na kreditite za pravni i fizi~ki lica. Na denarskite krediti za pravni lica vo tekovnoto polugodie se primenuva zakonska kaznena kamata od 18,5% i dogovorna kamata do 27,75%. Za deviznite krediti zakonskata kaznena kamata iznesuva 10,47%, a dogovornata 15,7%. Kaj kreditite za fizi~ki lica, kaznenata i dogovornata kamata se 16,5%, a za deviznite 8,47%. Dosega zakonskata zatezna kamatna stapka za zadocneti nenaplateni pobaruvawa be{e fiksna i iznesuva{e 19,5%.

NBM ja ukina i eskontnata stapka, koja dosega pretstavuva{e osnova za presmetuvawe na zakonskata kaznena kamata. Od 1 fevruari bankite presmetuvaat kaznena kamata vrz osnova na referentnata kamatna stapka na NBM i ednomese~niot eurlibor na svetskiot pazar za kreditite vo devizi.

BROJKI

se dvi`at kamatite na stanbenite krediti, na koi godinava }e bidat skoncentrirani bankite

○

○

ZAKONSKO NAMALUVAWE NA KAMATITE

○

vrz osnova na krediti. So cel da se za{titat od potencijalnite rizici, bankite go zgolemija obemot na izdvoeni rezervacii vrz osnova na zagubi od krediti, {to negativno se odrazi vrz parametrite za profitabilnost na bankarskiot sektor. Vakvite dvi`ewa upatuvaat na potencijalno zgolemena motiviranost na bankite vo 2010 godina za plasirawe na sredstvata vo forma na povisokoprinosna aktiva.

Toa upatuva i na mo`nosta za rast na konkurencijata me|u bankite, {to povtorno odi vo prilog na razdvi`uvawe na kreditniot pazar. Treto, i pokraj izrazeno nepovolnite pomestuvawa vo 2009 godina, solventnata pozicija na bankite be{e zadr`ana na soodvetno nivo. So toa, bankarskiot sektor prodol`i da odr`uva visoka stapka na adekvatnost na kapitalot, {to zna~itelno ja namali ograni~uva~kata uloga na ovoj faktor pri ponudata na krediti. Dopolnitelen pottik za kreditniot rast }e dojde od parite obezbedeni preku kreditnata linija od EIB”, komentiraat od NBM Prose~nite kamati na denarskite krediti iznesuvaat 10,3%, a na depozitite 7,5%. Na godi{na osnova, najz-

○

pretstavuva zabavuvawe na rastot vo odnos na dekemvri 2009 godina (0,7%).

Vo januari kaj firmite se plasirani 603 milioni denari. Kreditite za doma}instvata bele`at mese~en pad od 0,2%, posebno potro{uva~kite i kreditnite karti~ki. Na godi{na osnova, vo januari ima rast na vkupnite krediti od 3,1%. Pove}e se plasiraat denarski krediti. Godi{niot porast na kreditite za doma}instva iznesuva 0,5%, a na pretprijatijata 5%.

Do krajot na prviot kvartal godinava se o~ekuva zadr`uvawe na stabilnite dvi`ewa na kreditniot pazar, pri {to godi{nata stapka na rast na vkupnite krediti na bankite kaj privatniot sektor vo mart 2010 godina bi iznesuvala okolu 3%, a do krajot na godinava okolu 9,2%.

“O~ekuvawata deka bankite }e go zgolemat kreditiraweto vo 2010 godina mo`e da se objasnat so nekolku faktori. Prvo, iako bavno, sepak, se o~ekuva odredeno stabilizirawe na sogleduvawata na bankite. Vtoro, krizata od 2009 godina ja vlo{i finansiskata kondicija na privatniot sektor, {to zna~e{e i namalena sposobnost za redovno ispla}awe na obvrskite

○

○

○

○

Bankite ednoglasno najavuvaat pove}e krediti za naselenieto, i toa posebno za kupuvawe stan.

Stanbenite krediti ve}e trgnaa so kamatni stapki koi se dvi`at okolu 8%. No, gra|anite koi sakaat nenamenski i potro{uva~ki krediti ne treba da se nadevaat na golema i evtina poddr{ka od bankite.

Tie ostanuvaat rezervirani za ovoj vid krediti zatoa {to se porizi~ni, isto kako i korporativnite bidej}i stopanstvoto s$ u{te ne e dokraj izlezeno od krizata. Koga stanuva zbor za makedonskite firmi, tie se `alat deka godinava }e im bide isto tolku te{ko kako lani zatoa {to se soo~uvaat so naru{ena likvidnost i pazarna pozicija.

○

○

BANKI

se prose~nite kamati na denarskite krediti, a 7,5% na depozitite ○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

na~ajna promena e zabele`ana kaj kamatnata stapka na dolgoro~nite krediti bez valutna klauzula za naselenieto od 13,4% na 14,6% i kaj kratkoro~nite krediti so valutna klauzula na pretprijatijata od 7,4% na 8,9%.

Prose~nata ponderirana kamatna stapka na deviznite krediti iznesuva 7,6%, a na deviznite depoziti 3,4%.

Tokmu poradi povisokite kamati i krizata, i gra|anite i firmite se vnimatelni pri noseweto odluka da zemat kredit. “Vo takvi okolnosti firmite gi odlo`uvaat investiciskite proekti, a pobaruva~kata za krediti glavno e naso~ena kon reprogramirawe na postojnite obvrski, odnosno sozdavawe prostor za za{teda i pre`ivuvawe.

Sli~no e kaj naselenieto, kade {to gubeweto rabotni mesta gi napravi gra|anite mnogu popretpazlivi vo nivoto na zadol`enost kaj bankite. Generalno, pobaruva~kata za krediti e pomala od porano, no i ponatamu ne e zna~itelno cenovno elasti~na”, velat vo Komercijalna banka.

No, so ogled na okolnostite, bankite se zadovolni od rastot na kreditnite plasmani vo 2009 godina. Investbanka vo minatata godina go zgolemi kreditnoto portfolio za 27%, a Ohridska za 20%. Godinava o~ekuvaat u{te pogolem prostor za kreditirawe. “Sigurni sme deka rastot }e prodol`i i godinava so ista dinamika.

Iako kaj naselenieto postoi golem stepen na kreditna zadol`enost i namalena kreditosposobnost, vo naredniot period }e dojde do pogolema ekspanzija na stanbenoto kreditirawe”, velat vo Investbanka. Od bankata is-

61

specijalen prilog

BANKI

Krediti

taknuvaat deka najmnogu }e ima stanbeni i potro{uva~ki krediti i plate`ni karti~ki.

Vo Ohridska banka velat deka kreditnata politika ostanuva pod vlijanie na faktorite na rizik, visinata na kamatnite stapki na depozitite i kreditite, kako i na finansiskata kondicija na firmite i na naselenieto za otplata na kreditite. “Na ova se nadovrzuvaat i ograni~uvawata vo pristapot do nadvore{no finansirawe, limitiranata likvidnost vo zemjata i nevrabotenosta. Poradi toa, Ohridska banka i ponatamu }e bide vnimatelna pri skenirawe na sostojbata na kreditokorisnicite. O~ekuvame osobeno vnimanie da privle~at dolgoro~nite krediti, pred s$ stanbenite i hipotekarnite, koi ve}e se dostapni po kamatni stapki od 7,25% i 8,25% soodvetno”, izjavija od bankata.

Prokredit banka za godinava ima predvideno 110 milioni evra slobodni sredstva za kreditirawe i o~ekuva porast od 15% na kreditiraweto. Lani imale rast od 5%. “Nie pred s$ sme naso~eni vo kreditiraweto na biznisite {to ne zna~i deka celosno go isklu~uvame kreditiraweto na gra|anite. Veruvame deka godinava }e se zgolemi obemot na kreditirawe i na firmite i na gra|anite, no sekoga{ }e nastojuvame na porast koj se temeli na principite na odgovorno kreditirawe i analiza na kreditniot kapacitet na klientite”, objasnuvaat od Prokredit.

Vo TTK banka o~ekuvaat kreditite da bidat poprifatlivi i pobliski do klientite poradi namaluvawe na kamatnite stapki, no i deka namalenata kreditosposobnost na klientite i rezerviranosta za prifa}awe na rizikot mo`e da bide pre~ka za porast na kreditiraweto. “Kaj fizi~kite lica, soglasno najavite za namaluvawe na akcizite za vozila i na cenite na nedvi`nostite, se o~ekuva da se plasiraat avtomobilski i stanbeni krediti. Nenamenskite krediti }e zavisat od kupovnata mo} na gra|anite. Kaj pravnite lica poizvesno e da ima porast na kreditite za investicii”, velat vo TTK banka.

Komercijalna banka }e gi poddr`uva i korporativniot sektor i naselenieto, a obemot vo golema mera }e zavisi od ponudenite proekti i od bonitetot na kreditobaratelite. Klu~en izvor na sredstvata za kreditirawe ostanuva depozitniot potencijal, koj vo 2009 godina u~estvuva{e so 84,3% vo vkupnata pasiva na bankata.

62

VLO[ENA NAPLATATA NA KREDITI Poradi svetskata finansiska kriza i visokata nelikvidnost na stopanstvoto, bankite vo Makedonija se soo~ija so polo{a naplata na kreditite, no tvrdat deka toa e nezna~itelno. Procentot na nefunkcionalni krediti vo odnos na vkupnoto portfolio se dvi`i okolu 8% na nivo na cel bankarski sektor. NBM konstatira deka po dvomese~niot nadolen trend, vo januari povtorno dojde do zgolemuvawe na iznosot na somnitelni i sporni pobaruvawa vrz osnova na krediti na doma}instvata.

Za da se za{titat od natamo{no vlo{uvawe, bankite vovedoa porestriktivna politika na procenka na rizikot i na kreditosposobnosta na korisnicite, kako i za sledewe na otplatata na obvrskite. Bankite se vozdr`uvaat od obezbeduvawe krediti koi bi pretstavuvale dopolnitelen tovar za klientite.

Pote{ko za firmite Odobruvaweto krediti za kompaniite ostanuva restriktivno bidej}i i uslovite vo realniot sektor ne se dokraj stabilizirani. Ohridska banka najmnogu o~ekuva pobaruva~ka za srednoro~ni krediti za obrten kapital so rok na otplata do tri godini i za investiciski krediti so rok na otplata do pet godini. “Prodol`uvame da gi poddr`uvame zdravite biznisi koi nemaat strukturni problemi i generiraat ekonomski razvoj. Zabele`uvame za`ivuvawe na investiciskite proekti. Veruvame deka namaluvaweto na kamatnite stapki i podobruvaweto na ekonomskite perspektivi vo regionot i po{iroko ja ohrabruvaat biznis-zaednicata da se soo~i so povtorna doverba kon idninata. O~ekuvame Ohridska banka da se vbroi pome|u najbrzo raste~kite banki na makedonskiot pazar spored portfolioto na mali i sredni pretprijatija vo 2010”, pora~uvaat od bankata.

Investbanka za pravnite subjekti nudi investiciski krediti, posebno za pre-

rabotuva~kata industrija i zemjodelstvoto, kako i za infrastrukturni proekti vo energetskiot sektor. “Efektite od finansiskata kriza s$ u{te se ~uvstvuvaat preku nelikvidnosta na kompaniite, ote`natata naplata na pobaruvawata i namaleniot obem na promet. ]e nema olabavuvawe na kriteriumite za kreditirawe vo narednite {est meseci poradi posledicite od finansiskata kriza, kako i zaradi odr`uvawe kvalitetno kreditno portfolio i stabilnost na bankata. Strategijata na Investbanka vo upravuvaweto so rizici i ponatamu }e ima konzervativen pristap, {to podrazbira detalna analiza na novite klienti i monitoring na postoe~kite klienti.

Akcentot }e bide staven vrz odr`uvawe na kvalitetot na kreditnoto portfolio, a ne na negovo agresivno zgolemuvawe”, velat vo bankata.

Vo Prokredit banka velat deka vo nitu eden moment ne prestanale so poddr{kata na pretprijatijata vo 2009 godina, a i vo 2010 godina }e odat na apsoluten porast na kreditiraweto.

specijalen prilog

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○

Urednik na specijalni prilozi: Verica Jordanova Avtor na prilogot: Spasijka Jovanova Grafi~ki dizajn: Nikolaj Toma{evski Igor Toma{evski

○ ○ ○ ○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo ul.

Romanija bb. (fabrika Gazela) 1000 Skopje; p.fah:503 Republika Makedonija tel: ++ 389 2551 441 faks: ++ 389 2581 440 e-mail: kapital@kapital.com.mk

Fotografija: Aleksandar Ivanovski Fotoarhiva na Kapital

○ ○ ○ ○

Paralelno so padot na kamatite na kreditite, }e ima namaluvawe i na kamatite na {tednite vlogovi. Tuka vo golema mera vlijae i strukturata na izvorite na bankite, a vo nea dominira depozitnata baza od naselenieto, koja e najstabilen i najpovolen izvor. Bankite o~ekuvaat da raste i depozitnata baza od firmite, no so pomala stapka. Se o~ekuva i priliv na sredstva od nadvor. Investbanka godinava o~ekuva 10 milioni evra kako

○

Pa|aat kamatite i na kreditite i na depozitite

subordiniran zaem od dominantniot sopstvenik od Avstrija, [taermarki{e {parkase grupacijata. I Ohridska banka }e prodol`i da dobiva finansiska poddr{ka od Sosiete `eneral, kako i vo minatata godina, koga potpi{ale dogovori za kredit od 40 milioni evra.

“Bankite vo Makedonija nudea navistina visoki kamatni stapki na depozitite vo 2009 godina, poradi {to i po namaluvaweto, koe, sepak, nema da bide drasti~no, tie povtorno }e bidat atraktivni za gra|anite”, smetaat vo Prokredit banka, koja lani imala rast na depozitite od 10%, a godinava o~ekuvaat toj da bide od 15% do 20%. I Prokredit banka o~ekuva stranski kreditni linii.

SPECIJALEN PRILOG mart 2010

Marketing: Jasmina Savovska Tro{anovski www.kapital.com.mk www.total.com.mk

○

Najmnogu o~ekuvaat rast na dolgoro~nite krediti za investicii, no ne gi isklu~uvaat ni kratkoro~nite i kreditite za obrtni sredstva.

○

○

○

Guvernerite na pove}e evropski banki, ministri za finansii i biznismeni na neodamne{niot forum vo Viena se slo`ija vo edno: godinata {to e zad niv nikoga{ nema da ja zaboravat. Tie komentiraa deka krizata e idealno vreme za prezemawe ~ekori koi nekoga{ se bolni, no dolgoro~no korisni vo momentot koga ekonomijata }e po~ne da raste.

Kaj site niv provejuva strav bidej}i se o~ekuva zgolemuvawe na socijalnite tenzii. Krizata ne e zavr{ena s$ dodeka brojot na vraboteni ne po~ne da se zgolemuva.

○

NEMA DA SE ZABORAVI 2009

○

BANKI

63

specijalen prilog

BANKI

Intervju MAJA STEVKOVA-[TERIEVA

glaven finansiski direktor na Komercijalna banka

Na firmite im go olesnivme premostuvaweto na krizata Spasijka Jovanova jovanova@kapital.com.mk

Makedonskite banki pre`iveaja

Vo kriznite okolnosti vo 2009 godina se poka`aa opravdani kontinuiraniot visoko profesionalen odnos kon klientite, naporite i resursite {to Komercijalna banka gi investira{e vo sozdavaweto stabilna depozitna osnova. Toa ovozmo`i da se so~uva likvidnosta na bankata, a sozdade i preduslovi da se prodol`i so kvalitetna finansiska poddr{ka na klientite. Vo 2009 godina obemot na krediti na nefinansiski pravni lica, dadeni od celiot bankarski sistem, se zgolemi samo za 3,5%, a obemot na ovie krediti samo od Komercijalna banka se zgolemi duri za 11,6%.

64

edna mnogu te{ka godina i toa, mo`e da se ka`e, mnogu stabilno i uspe{no. Koja be{e formulata {to ja primeni Komercijalna banka vo kriznata 2009 godina?

Bankite vo Makedonija ja prebrodija krizata mo`ebi najdobro vo regionot. Najva`no e {to doverbata vo bankarskiot sistem be{e so~uvana na mo{ne visoko nivo i nema{e slu~ai, kako vo nekoi drugi zemji, na zna~itelno povlekuvawe depoziti od bankite ili na propa|awe na banki. Pokraj prudentnoto odnesuvawe na samite banki, za uspe{no spravuvawe so krizata pridonesoa i navremenite supervizorski merki prezemeni od Narodnata banka na Makedonija. [to se odnesuva do Komercijalna banka, vo kriznite okolnosti vo 2009 godina se poka`aa opravdani kontinuiraniot visoko profesionalen odnos kon klientite, naporite i resursite {to bankata so tekot na vremeto gi investira{e vo sozdavaweto stabilna depozitna osnova. Od edna strana, toa ovozmo`i da se so~uva likvidnosta na bankata, a od druga sozdade preduslovi da se prodol`i so kvalitetna finansiska poddr{ka na klientite. Treba da se istakne deka vo 2009 godina obemot na krediti na nefinansiski pravni lica, dadeni od celiot bankarski sistem, se zgolemi samo za 3,5%, a obemot na ovie krediti samo od Komercijalna banka se zgolemi duri za 11,6%. Imaj}i go predvid golemoto pazarno u~estvo na Komercijalna banka vo ovoj segment od kreditiraweto, toa zna~i deka bankata mnogu im go olesni na firmite premostuva-

weto na krizata.

Kakvi se finansiskite rezultati na

Komercijalna banka vo 2009 godina? [to poka`uva sporedbata so 2008 godina?

Komercijalna banka be{e profitabilna i vo 2009 godina ostvari dobivka pred odano~uvawe vo iznos od ne{to pomalku od 1,1 milijarda denari. Se razbira, imaj}i gi predvid kriznite okolnosti {to ja karakteriziraa godinata, profitabilnosta be{e poniska otkolku vo 2008 godina, koga dobivkata pred odano~uvawe iznesuva{e 1,5 milijardi denari.

Vo 2010 godina bankite vlegoa mnogu dinami~no, pred s$ poradi namaluvaweto na osnovnata kamatna stapka od NBRM. Toa ja pottikna konkurencijata me|u bankite preku minimalno namaluvawe na aktivnite kamatni stapki. Mo`e li da se ka`e deka godinava treba da o~ekuvame pove}e i poevtini krediti?

Navistina mo`e da se ka`e deka po~etokot na 2009 godina e obele`an so trend na namaluvawe na kamatnite stapki, koj e pozitiven za site pazarni u~esnici. Sepak, ne smee da se zaboravi deka nivoto na kamatnite stapki ne e edinstven faktor koj vlijae na obemot na kreditirawe. Dali }e ima pove}e krediti zavisi i od celokupniot ekonomski ambient, vnatre{en i nadvore{en, vo koj stopanisuvaat kompaniite i od nivnite mo`nosti i uslovi za novo ili dopolnitelno kreditno zadol`uvawe, koe }e ima pozitiven efekt na nivnoto rabotewe, a nema da predizvika dopolnitelno vlo{uvawe na nivnata finansiska sostojba.

Intervju

specijalen prilog BANKI

Kakva kreditna politika }e vodi

Komercijalna banka vo odnos na vidot i obemot na kreditirawe?

Kreditnata politika na Komercijalna banka sekoga{ bila naso~ena kon poddr{ka na korporativniot sektor, a potoa i kon naselenieto, smetaj}i na indirektniot efekt koj na toj na~in se predizvikuva vrz sektorot naselenie. Za toa zboruva i faktot deka Komercijalna banka ima pazarno u~estvo vo kreditiraweto koe zafa}a okolu edna tretina od pazarot. Ovaa politika }e prodol`i i vo 2010 godina, no nejziniot obem vo golema mera }e zavisi od ponudenite proekti i od bonitetot na kreditobaratelite, so ogled na toa {to Komercijalna banka kontinuirano nastojuva da gi po~ituva prudentnite standardi za odobruvawe kvalitetni krediti.

O~ekuvan pad na kamatite Dali mo`e da se o~ekuvaat promeni

i kaj kamatnite stapki na depozitite, posebno ako se ima predvid deka depozitnata masa e mnogu zna~ajna kako izvor na sredstva za kreditirawe?

Depozitnata baza navistina e eden od najva`nite izvori na finansirawe, koj vo izminatiot period se poka`a kako stabilen, no istovremeno i ~uvstvitelen na efektite od ponudata na dr`avni hartii od vrednost so kamatni stapki koi direktno vlijaat na cenata na ovoj izvor. Toa od svoja strana vlijae{e na postojano zgolemuvawe na kamatnite stapki na depozitite vo izminatata godina.

So konstantnoto namaluvawe na kamatnite stapki vo site segmenti na finansiskiot sistem o~ekuvame namaluvawe i na cenata na izvorite na finansirawe, {to bi ovozmo`ilo soodvetno namaluvawe na cenata na plasmanite.

Koi }e bidat glavnite izvori na sredstva za kreditirawe?

Klu~en izvor na sredstvata na Komercijalna banka za celokupnite kreditni aktivnosti pretstavuva depozitniot potencijal. Na krajot od 2009 godina depozitite u~estvuvaa so 84,3% vo vkupnata pasiva na bankata i tie i ponatamu ostanuvaat glaven izvor na finansirawe. Sepak, mora da se spomene deka, iako mala vo sporedba so vkupnata depozitna baza na bankata, kreditnata linija od Evropskata investiciska banka, preku Makedonskata banka za poddr{ka na razvojot, be{e i s$ u{te e celosno poddr`ana od Komercijalna banka.

Se razbira toa se realizira vo ramkite na mo`nostite i iznosot koj mo`e da bide povle~en od Komercijalna banka.

Poradi globalnata ekonomska kriza, firmite s$ poglasno baraat finansiska poddr{ka od bankite, a gra|anite se potivki verojatno poradi visokite kamatni stapki.

Kakva e vsu{nost pobaruva~kata za krediti vo momentot?

Koga se po~uvstvuvaa poseriozno negativnite posledici od krizata, i samite firmi stanaa popretpazlivi. Vo takvi okolnosti tie gi odlo`uvaat svoite investiciski proekti i nastojuvaat da gi zavr{at proektite {to ve}e im se zapo~nati. Kako rezultat na toa pobaruva~kata za krediti od firmite e glavno pove}e naso~ena kon reprogramirawe na postojnite obvrski, odnosno sozdavawe pove}e prostor za finansiska za{teda i pre`ivuvawe vo uslovi na kriza. Sli~na e sostojbata i kaj naselenieto, kade {to gubeweto rabotni mesta gi napravi gra|anite mnogu popretpazlivi vo nivoto na zadol`enost kaj bankite.

Generalno, pobaruva~kata za krediti e pomala od porano, no i ponatamu ne e zna~itelno cenovno elasti~na.

Kako odi naplatata na krediti posle s$ {to se slu~i vo kriznata 2009 godina?

Nevozmo`no e kriza od vakvi razmeri da ne ostavi svoj beleg vrz raboteweto na firmite i servisiraweto na nivnite obvrski kon bankite. Vo uslovi na kriza firmite se soo~ija so vlo{ena likvidnost, no i vo takvi okolnosti tie se obiduvaat prvo da gi servisiraat obvrskite kon bankite, a potoa i kon svoite doveriteli. Vo toj kontekst, normalno e naplatata na krediti da odi malku pote{ko od porano.

Krizata bavno si odi Ima li prostor za natamo{no

olabavuvawe na monetarnata politika na NBM, kako i za novi merki koi bi go pottiknale kreditiraweto?

Za da ima dopolnitelno olabavuvawe na monetarnata politika od NBM, preku namaluvawe na referentnata kamatna stapka i osobeno preku namaluvawe na obvrskata za izdvojuvawe zadol`itelna rezerva od bankite kaj centralnata banka, potrebno e da se potisnati i stabilizirani inflatornite o~ekuvawa kaj gra|anite i firmite i na devizniot pazar da nema pritisok vrz devizniot kurs na denarot. Imaj}i gi predvid neizvesnosta od toa dali neodamne{noto zgolemuvawe na cenata na energensite }e podgree inflatorni dvi`ewa i neizvesnostite povrzani so eksternata pobaruva~ka, koi direktno se odrazuvaat vrz sostojbata so bilansot na pla}awa, jasno e deka s$ u{te postojat zna~itelni rizici. Zatoa neblagodarno e da se davaat prognozi za idniot karakter na monetarnata politika.

Dali krizata, generalno, zavr{i za bankite, pa mo`e da se o~ekuva 2010 da bide pouspe{na od 2009 godina?

Posledicite od globalnata kriza nema taka lesno i brzo da is~eznat. Proekciite za 2010 godina predviduvaat skromno oporavuvawe na evropskite ekonomii, vklu~itelno i na makedonskata ekonomija. Zna~i krizata ne e zavr{ena, taka {to o~ekuvame 2010 godina da bide najmalku na nivoto od 2009, so nade` deka }e bide i podobra.

65

specijalen prilog

BANKI

Bankite i krizata

PRED I PO GLOBALNATA FINANSISKA KRIZA

NAMALENITE PROFITI NE OBESHRABRUVAAT Spasijka Jovanova jovanova@kapital.com.mk

aedni~ki imenitel za posledicite od globalnata finansiska kriza i makedonskite banki e namalenata dobivka. Generalno site banki bele`at pad na dobivkite vo 2009 vo odnos na 2008 godina. No, fakt e i deka ne stanuva zbor za zna~itelno namaluvawe na profitot, {to, pak, e rezultat na konzervativnata i pretpazliva delovna politika. Toa ja so~uva stabilnosta i likvidnosta na bankite vo zemjava. Iako na krajot od 2009 godina oficijalno se stavi i kraj na finansiskata kriza vo svetski ramki, sostojbite ne se dokraj stabilizirani i opasnosta ne e pominata. Zatoa, bankarite se ednoglasni deka godinava od niv ne treba da se o~ekuvaat golemi i nagli promeni vo raboteweto, odnosno preteran liberalizam vo odobruvaweto krediti.

Z 66

Nekonsolidiranite finansiski izve{tai {to gi dostavija bankite do Makedonskata berza poka`uvaat namaluvawe na dobivkata vo 2009 godina i pokraj zgolemuvaweto na prihodite od kamati. Dobivkata na Komercijalna banka, na primer, bele`i pad od 22%, od 1.377.590.000 denari (22,4 milioni evra) na 1.074.008.000 denari (okolu 17,5 milioni evra). Prihodite od kamati, pak, se zgolemeni za 3,5% na 34 milioni evra, a od provizii i nadomestoci se namaleni za 25,2% na 11,6 milioni evra.

“Vo tekot na 2009 godina prodol`i vlijanieto na globalnata ekonomska kriza vrz doma{nata ekonomija, koe se manifestira{e preku nepovolni dvi`ewa vo realniot sektor, vlo{uvawe na bilansot na pla}awa, namaleni nadvore{ni kapitalni i finansiski prilivi i zgolemeni pritisoci vrz deviznite rezervi kako rezultat na psiholo{kite faktori. Isto taka promenite na regulativata vovedeni od 1 januari 2009 go-

dina imaat vlijanie vrz na~inot na iska`uvawe na finansiskiot rezultat”, pi{uva vo komentarot na Komercijalna banka za finansiskite rezultati vo minatata godina.

Spored glavniot finansiski direktor na Komercijalna banka, Maja Stefkova-[terieva, posledicite od globalnata kriza nema taka lesno i brzo da is~eznat.

“Proekciite za 2010 godina predviduvaat skromno oporavuvawe na evropskite, vklu~itelno i na makedonskata ekonomija. Zna~i krizata ne e zavr{ena, taka {to o~ekuvame 2010 godina da bide najmalku na nivoto od 2009, so nade` deka }e bide i podobra”, veli taa.

Investbanka ja zavr{i 2009 godina so dobivka pred odano~uvawe od 75.993.000 denari (1,2 milioni evra). “Vo izminatata delovna godina Investbanka go prodol`i kontinuitetot na pozitivno rabotewe so maksimalna poddr{ka na klientite kako nositeli na ekonomskiot progres, pritoa po~ituvaj}i gi zakonite, internite

Intervju celi i zada~i, a s$ vo nasoka na podobruvawe na bonitetot i odr`uvawe na stabilnosta i sigurnosta vo raboteweto”, komentiraat vo Investbanka.

Spored izve{taite od Berzata, Ohridska banka ima minimalen pad na profitot od 26.582.000 (okolu 432.000 evra) na 24.382.000 denari (okolu 396.000 evra).

Ovoj rezultat e posledica na zgolemenite prihodi od redovno rabotewe, pred s$ kamatite i kursnite razliki, koi zabele`ale zna~itelen porast, no i na zgolemenite operativni tro{oci povrzani so izvr{enite investicii vo ekspozituri, vraboteni, IT-sistemot, bezbednosta i zgolemenite rezervacii za rizici. Vo bankata velat deka 2009 bila te{ka godina. “Od bankite iziskuva{e silna adaptacija na recesijata i na zgolemeniot neto-tro{ok za rizik. Ohridska banka i vo takov ambient uspea da odr`i silna likvidnosna pozicija, kontinuirano da ja poddr`uva makedonskata ekonomija i da ostvari pozitiven finansiski rezultat”, izjavija vo Ohridska.

Prokredit banka isto taka se soo~uva so namalena profitabilnost vo odnos na 2008 godina, no istaknuvaat deka imaat rast na depozitnoto i na kreditnoto portfolio. Spored berzanskite izve{tai, Stopanska banka-Bitola ima prepolovuvawe na profitot od 184.695.000 denari (okolu tri milioni evra) na 82.394.000 denari (okolu 1,3 milioni evra). Stater banka bele`i porast na zagubata od 10.724.000 denari (okolu 175.000 evra) na 38.954.000 denari (okolu 633.000 evra), dodeka kaj TTK banka zagubata vo 2009 godina e namalena na 67.824.000 denari (okolu 1,1 milion evra) od 129.804.000 denari (okolu 2,1 milion evra) vo 2008 godina.

Nekonsolidiranite finansiski izve{tai {to gi dostavija bankite do Makedonska berza poka`uvaat namaluvawe na dobivkata vo 2009 godina i pokraj zgolemuvaweto na prihodite od kamati.

specijalen prilog BANKI

tepenoto vleguvawe na svetskiot BDP vo zonata na pozitivni promeni i namaluvaweto na ograni~uvawata na globalnite finansiski tekovi se faktorite koi kombinirani so ocenite za umeren rast na privatnite transferi }e pridonesat za relativno stabilna nadvore{na pozicija”, ocenuva NBM.

Bankarite vozdr`ani

Bankarite se vozdr`ani koga stanuva zbor za monetarnata politika i merkite na NBM, koi vo 2009 godina bea izrazito restriktivni. Generalno tie gi sledat signalite na NBM preku namaluvawe na bedi odr`livo zakrepnuvawe, osobeno kamatite na kreditite. Vo taa nasoka po namaluvaweto na poddr{kata od mo- }e prodol`at i vo naredniot period. netarnata i fiskalnata politika. Ri- “Tretoto posledovatelno namaluvawe na zicite i neizvesnosta se lociraat vo referentnata kamatna stapka na NBM finansiskiot sistem i vo povratnite efek- na 7,5% e ohrabruva~ki signal za stiti od slabata ekonomska aktivnost, po- mulirawe na kreditnata aktivnost. Zaedno mestuvawata na pazarot na rabotna sila so revidiranite proekcii za povisok i dinamikata na cenite na primarni- krediten rast na godi{na osnova na 9%, te proizvodi. signalite na NBM vnesuvaat optimizam “Visokata op{ta neizvesnost i efekti- vo o~ekuvaweto za obnovuvawe na krete od svetskata kriza vrz realniot i ditiraweto vo zemjata”, velat vo Ohridska nadvore{niot sektor vo 2009 godina pre- banka. dizvikaa pomestuvawa vo odnesuvawe- Vo Prokredit smetaat deka dopolnitelna to na bankarskiot sektor. Kreditniot rast merka za zgolemuvawe na kreditiraweto vo septemvri zabavi do 6,4% na godi{na e namaluvaweto na visinata na zadolosnova, vo sporedba so 34,4% vo dekemvri `itelnata rezerva {to bankite mora da 2008 godina. Za vozdr`anosta na ban- ja ~uvaat vo centralnata banka. Vo Kokite od dopolnitelno kreditirawe vo mercijalna banka poso~uvaat deka za golema mera pridonese i padot na {te- da ima dopolnitelno olabavuvawe na deweto na privatniot sektor, koe vo sep- monetarnata politika od NBM, preku natemvri 2009 se namali za 0,3% na go- maluvawe na referentnata kamatna stapdi{na osnova”, komentiraat od NBM. ka i na obvrskata za izdvojuvawe zaKorporativnite depoziti se namalija za dol`itelna rezerva, treba da se potisnat 21,9%, a na naselenieto porasnaa za 8,7%. i da se stabiliziraat inflatornite o~eStabilno rastat deviznite depoziti, a kuvawa kaj gra|anite i firmite i da se namaluvaat denarskite. Spored NBM, nema pritisok vrz devizniot kurs na dezabavuvaweto na kreditniot rast gi nad- narot. minalo o~ekuvawata.

“Imaj}i gi predvid neizvesnosta dali Rizicite ostanuvaat “Odr`uvaweto stabilen devizen kurs na neodamne{noto zgolemuvawe na cenaPoslednite analizi na Narodnata banka denarot vo odnos na evroto }e bide vo ta na energensite }e podgree inflatorni na Makedonija potvrduvaat deka rece- fokusot na monetarnata politika i vo dvi`ewa i eksternata pobaruva~ka, koi sijata vo globalni ramki go dostigna dno- 2010 godina. Se o~ekuva ambientot za direktno se odrazuvaat vrz sostojbata to, no uka`uva deka glavniot akcent sega sproveduvawe na monetarnata politi- so bilansot na pla}awa, jasno e deka e staven na pra{awe- ka godinava da bide postabilen, iako s$ u{te postojat zna~itelni rizici”, velat to kako da se obez- rizicite i neizvesnosta se prisutni. Pos- vo Komercijalna banka.

Vo Investbanka o~ekuvaat period na namaluvawe i stabilizacija na dvi`ewata na kamatnite stapki. “KamaMonetarnata politika vo minatata godina be{e naso~ena kon ~uvawe na tite na kreditite vo festabilnosta na devizniot kurs, koj be{e podlo`en na silni pritisoci i vruari se namalija, po{pekulacii. NBM intervenira{e na devizniot pazar so neto-proda`ba sebno na deviznite kre(5,2% od BDP vo prvite pet meseci od 2009), so {to zna~itelno gi namali diti za fizi~ki lica. deviznite rezervi, a osnovnata kamatna stapka ja zgolemi od 7% na 9%.

Toa be{e rezultat i na Prvpat vo juni NBM intervenira{e so neto-otkup na devizi, po izmenite vo Zakonot za {to dvi`ewata na devizniot pazar se stabiliziraa. obligacioni odnosi. So Povolnite dvi`ewa uslovija porast na deviznite rezervi toa se sozdava dopolod 382,2 miliona evra vo periodot od maj do oktomvri nitelen prostor za po2009 godina. “I pokraj stabiliziraweto na pritisocite povolni i pokonkurenvrz devizniot kurs, rizicite i natamu se prisutni zaradi tni kamatni stapki na bavnoto zakrepnuvawe na svetskata ekonomija. Osobeno pazarot. neizvesni se dvi`ewata kaj kapitalnite prilivi i transferite, kako faktori so golem efekt vrz 67 dvi`ewata na devizniot pazar”, pora~uva NBM.

Devizniot pazar stabiliziran

specijalen prilog

BANKI

Intervju

VIKTORIJA JOVANOVSKA direktor na Delovniot centar vo Investbanka za rabota so fizi~ki lica

Akcent }e stavime na stanbenite krediti

Kaj gra|anite postoi odreden stepen na kreditna zadol`enost i namalena kreditosposobnost, no mislam deka vo naredniot period }e dojde do pogolema ekspanzija na kreditirawe kaj naselenieto.

Spasijka Jovanova jovanova@kapital.com.mk

Finansiskata kriza popu{ta, pa kre-

ditiraweto se vra}a na agendata na bankite. I gra|anite ~ekaat popovolni krediti i pogolema mo`nost za dobivawe kredit. [to mo`e da o~ekuvaat od Investbanka?

Kaj gra|anite postoi odreden stepen na kreditna zadol`enost i namalena kreditosposobnost, no mislam deka vo naredniot period }e dojde do pogolema ekspanzija na kreditirawe kaj naselenieto. Toa e posledica na nekolku faktori, kako {to se osloboduvaweto na delovnite banki od limitot na NBRM za kreditirawe na naselenie i namaluvaweto na kamatnite stapki soglasno izmenite vo Zakonot za obligacioni odnosi, vo delot na dogovornata kamatna stapka, posebno kaj deviznite krediti.

Fakt e deka kreditnata politika }e ostane pretpazliva bidej}i posledicite od globalnata finansiska kriza s$ u{te se ~uvstvuvaat. Vo takvi uslovi koi }e

68

bidat glavnite kreditni produkti na Investbanka za naselenieto godinava?

Kako banka koja e orientirana kon naselenieto, osobeno vnimanie posvetuvame na interesot na postojnite i na novite klienti, kako i na trendot na pazarot. Soglasno tie nasoki i delovnata politika se trudime na{ite proizvodi da gi kreirame kvalitetno i sovremeno i so niv da im izlezeme vo presret na na{ite klienti. Kon krajot na minatata godina Investbanka vovede nov produkt - stanben kredit so fiksna kamatna stapka za prvite tri godini od 7,5% na godi{no nivo i so rok na otplata do 20 godini. Iskustvoto dosega poka`uva deka postoi interes za vakov tip kredit, pa akcentot na Investbanka i vo idniot period }e bide staven na ovoj proizvod. Isto taka, Investbanka vo tekot na godinava }e zapo~ne so izdavawe na plate`ni karti~ki od brendot Visa, so {to }e se zgolemi ponudata vo toj domen, pokraj ve}e postojnite Master i Maestro karti~ki.

Otkako zapo~na krizata, gra|anite se soo~ija so povisoki kamatni stapki na kreditite na nivo na cel bankarski sektor. No, dali kamatnata politika poleka popu{ta? Kolkav e prostorot za natamo{no namaluvawe na kamatite?

Podobrite oceni za ekonomskata klima vo 2010 godina sozdadoa prostor za natamo{no namaluvawe na osnovnata stapka od NBRM. Pogolem del od bankite ve}e izvr{ija namaluvawe na kamatnite stapki na kreditite kako rezultat i na namaluvaweto na osnovnata kamatna stapka na NBRM. Dokolku trendot na pad na osnovnata kamatna stapka na NBRM prodol`i, i delovnite banki }e prodol`at so namaluvawe na kamatnite stapki na kreditite koi gi nudat na pazarot. Dvi`eweto na kamatnite stapki e povrzano i so kamatnite stapki na depozitite koi }e se nudat na pazarot, a koi o~ekuvame deka }e imaat trend na namaluvawe. Spored na{ite o~ekuvawa, sleduva period na namaluvawe i na stabilizacija na dvi`ewata na kamatnite stapki na pazarot. Kamatnite stapki na kreditite vo fevruari godinava pretrpea namaluvawe, posebno kaj kreditite vo devizi za fizi~ki lica. Vakvoto namaluvawe be{e i kako rezultat na najnovite promeni i dopolnuva-

wa na Zakonot za obligacioni odnosi, vo delot na dogovornata i kaznenata kamatna stapka. Vo momentot, vo Investbanka maksimalniot iznos na kamatnata stapka na kreditite za fizi~ki lica vo devizi e 8,45% na godi{no nivo.

Investbanka ve}e gi namali kamatnite stapki na svoite krediti i so svoite novi konkurentni proizvodi na pazarot o~ekuva godinava da go zgolemi obemot na kreditirawe. Vo 2009 godina, vo delot na kreditirawe na naselenieto, ima porast od 16,4% i tuka treba da se ima predvid i obvrskata za zadol`itelen depozit kaj NBRM. [to se slu~uva so depozitnata baza? Dali taa ostanuva stabilna, a {tednite produkti atraktivni za gra|anite?

Depozitnata baza od naselenieto e stabilen i povolen izvor za bankata. Taa postepeno, no sigurno se zgolemuva i gra|anite ja imaat doverbata vo bankarskiot sistem, koj i pokraj site udari od finansiskata kriza ostana stabilen i likviden. Potvrda za ova e i uspe{nosta na noviot proizvod {to mu go ponudivme na naselenieto vo posledniot mesec od 2009 godina. O~ekuvame i vo idnina da raste depozitnata baza od naselenieto. Vo 2009 godina vo odnos na 2008 ima porast na depozitite od naselenieto od 30,2%.

Koi novini mo`e da se o~ekuvaat od Investbanka godinava vo odnos na raboteweto so naselenie?

Investbanka i vo 2010 godina }e ostane fokusirana i posvetena na svoite klienti. Stru~nite timovi vo bankata so sledewe na potrebite na klientite i na barawata na pazarot pokraj na postojnata ponuda na proizvodi i uslugi }e se koncentriraat i na razvoj na novi, so koi }e im izlezeme vo presret na klientite za {to pouspe{en zaedni~ki razvoj.

Bankata ima i silna poddr{ka od dominantniot sopstvenik vo prenesuvawe na znaewe i pozitivni iskustva, kako i za obezbeduvawe povolni izvori na finansirawe. Seto ova pridonesuva Investbanka na pazarot da ponudi novi i kvalitetni proizvodi, a voedno da ostane i fokusirana na dobroto opslu`uvawe na klientite kako klu~ za uspe{na zaemna delovna sorabotka.

JANKO LOSEV

Intervju

specijalen prilog BANKI

direktor na Delovniot centar vo Investbanka za rabota so pravni lica

I vo kriza ostanavme otvoreni za firmite Bankite vo posledno vreme se na

silen udar od stopanstvenicite, koi ve obvinuvaat deka ste zatvoreni i nedostapni za biznis-sektorot. Dali e taka?

Biznis-sektorot i razvojot na stopanstvoto vo golema mera se zavisni od finansiraweto od bankite. Poradi krizata koja ja zafati svetskata ekonomija i poradi ekonomskata sostojba vo zemjava bankite gi zaostrija kriteriumite za odobruvawe krediti i poradi toa bevme na udar od stopanstvenicite. No, bankite, sepak, ne bea zatvoreni i nedostapni institucii za firmite. Mo`am slobodno da istaknam deka Investbanka vo 2009 godina ne be{e zatvorena i nedostapna institucija, {to se potvrduva so porastot na kreditiraweto vo biznis-sektorot i so niskiot procent na odbieni barawa za krediti. Vo delot na kreditirawe na pravni lica, Investbanka vo 2009 godina sporedeno so 2008, ima rast od 31,9%, koj e drasti~no pogolem od vkupniot rast na kreditiraweto na pravnite lica vo bankarskiot sektor vo Makedonija. Visokiot rast e rezultat na kontinuiranata poddr{ka na postojnite klienti i na pridobivaweto novi klienti kako rezultat na konkurentnite proizvodi {to gi nudime. Siguren sum deka istiot trend na porast }e prodol`i i vo 2010 godina.

So olabavuvaweto na monetarnata politika od NBM se sozdava ambient za pogolemo i poevtino kreditirawe na kompaniite. [to mo`e da se o~ekuva od Investbanka godinava na ovoj plan?

So merkite na NBM za olabavuvawe na monetarnata politika se sozdadeni uslovi za zgolemeno i poevtino kreditirawe, no pretprijatijata s$ u{te gi ~uvstvuvaat efektite od finansiskata kriza, i toa vo delot na nelikvidnosta, a kako rezultat na ote`natata naplata na pobaruvawa i namaleniot obem na rabota. Smetam deka vo narednite meseci }e nema nekoe pogolemo olabavuvawe na kriteriumite za kreditirawe zaradi odr`uvawe na kvalitetno kreditno portfolio i stabilnost. Od druga strana, se o~ekuva namaluvawe na kamat-

nite stapki za odreden procent. Imaj}i predvid deka ne o~ekuvame drasti~no podobruvawe na ekonomskata sostojba vo narednite {est meseci, strategijata na Investbanka za 2010 godina e konzervativen pristap na rabotewe, {to podrazbira detalna analiza na novite klienti i kontinuiran monitoring na postojnite klienti.

Koi }e bidat glavnite kreditni produkti na bankata godinava?

So vleguvaweto na [parkase grupacijata kako dominanten sopstvenik na Investbanka uspeavme da obezbedime povolni kreditni linii za pretprijatijata so rokovi na otplata i do 10 godini, no i so konkurentni kamatni stapki. Vo momentotv bankata gi usoglasuva kreditnite produkti {to se nudat vo celata grupacija so cel obezbeduvawe {to podobri kreditni produkti i uslovi za kreditirawe na klientite. Imaj}i go toa predvid, glavni produkti vo delot na kreditirawe na pravnite lica godinava }e bidat investiciskite krediti za kupuvawe ili izgradba na delovni prostorii, obezbeduvawe na poddr{ka za stopanstvenicite od prerabotuva~kata industrija, za razvoj na zemjodelstvoto i na trgovijata. Zastapeno }e bide i finansiraweto na pomali infrastrukturni proekti vo zemjava, kako, na primer, investicii vo energetskiot sektor i proekti za za{teda na energija.

Kako odi realizacijata na kreditnata linija na EIB, koja ja obezbedi MBPR kako finansiska pomo{ za firmite vo uslovi na kriza?

Vo uslovi na ekonomska kriza, kreditnata linija na EIB e dobredojdena za pretprijatijata imaj}i predvid deka e so mnogu povolna kamatna stapka. Za `al, mora da istaknam deka dosega bankata nema odobreno krediti koi bi se finansirale preku ovaa kreditna linija.

Vo momentot se analiziraat i obrabotuvaat nekolku proekti, koi treba da se finansiraat preku ovaa kreditna linija i o~ekuvame naskoro da gi plasirame prvite krediti.

Za {to naj~esto firmite baraat kredit, za investiciski proekti ili za tekovno rabotewe?

Vo te{kite uslovi na rabotewe vo 2009

Investbanka vo 2009 godina ne be{e zatvorena i nedostapna institucija, {to se potvrduva so porastot na kreditiraweto vo biznis-sektorot i so niskiot procent na odbieni barawa za krediti

godina najgolem del od pretprijatijata, iako planiraa, bea vozdr`ani od investiciski aktivnosti, pa najmnogu kreditite bea za finansirawe tekovni potrebi za nepre~eno funkcionirawe i odr`uvawe na tekovnata likvidnost na zadovolitelno nivo. Imaj}i predvid deka ekonomskata sostojba po~nuva da se stabilizira, no i od razgovorite so klientite o~ekuvame vo 2010 godina pretprijatijata {to imaat planirani investicii da po~nat da gi realiziraat.

Koi sektori se najatraktivni za kreditirawe od bankite?

Generalno, bankite go kreditiraat celo stopanstvo, no kako poatraktivni sektori se prerabotuva~kite kapaciteti bidej}i toa naj~esto se pretprijatija koi svoite proizvodi gi plasiraat na stranskite pazari i obezbeduvaat poevtini izvori na devizni sredstva. Isto taka, atraktiven sektor e i trgovijata poradi brziot obrt na kapitalot, a i sektorot transport.

69

specijalen prilog

BANKI

Intervju

ELENA MLADENOVSKA-JELENKOVI] direktor na Direkcijata za marketing i razvoj na proizvodi vo TTK Banka So atraktivni proizvodi i uslugi privlekuvame klienti BROJOT NA KORISNICI [TO JA ODBIRAAT TTK BANKA VO POSLEDNITE GODINI ZNA^ITELNO E ZGOLEMEN. DOVERBATA VO BANKATA RASTE I VO USLOVI NA KRIZA. OVOJ RAST SE DOL@I NA PROAKTIVNIOT PRISTAP VO KOMUNICIRAWETO SO KORISNICITE, DOBRIOT IMIX NA BANKATA, ZGOLEMUVAWE NA ZADOVOLSTVOTO NA KORISNICITE. Bankite od 1 fevruari go primenuva-

at noviot Zakon za obligacioni odnosi.

Kolku toj go promeni raboteweto na bankite?

Izmenite vo Zakonot za obligacioni odnosi se baziraat na noviot koncept za opredeluvawe na visinata na kaznenite kamatni stapki. Dosega, zakonskata zatezna kamata za zadocneti nenaplateni pobaruvawa be{e fiksna i iznesuva{e 19,5% za fizi~ki i pravni lica. Soglasno noviot koncept, za zadocneti nenaplateni pobaruvawa }e se presmetuva t.n. kaznena kamata (zakonska ili dogovorna) koja se menuva polugodi{no. Razli~na e kaznenata kamata za denarski i devizni pobaruvawa, kako i za pobaruvawa od fizi~ki i pravni lica.

Novinite stignaa vo period koga kamatnite stapki ve}e trgnaa nadolu. Kakva kamatna politika }e vodi TTK Banka?

Promenite generalno zna~at namaluvawe na aktivnite kamatni stapki. I TTK Banka gi namali kamatite, kako za postoe~kite krediti taka i za novite, {to vo odredeni situacii zna~i pad na kamatnata stapka i do 50%. Na primer, prethodno kamatata na denarski kredit so devizna klauzula za fizi~ko lice be{e 17% godi{no, a od 1 fevruari e maksimum 8,45% godi{no. Namaleni se i pasivnite kamatni stapki. TTK Banka, pokraj ova, primeni i proaktivna strategija za razvoj na ponudata. Poslednoto namaluvawe na referentnata kamatna stapka i na kamatite na blagajni~kite zapisi dava pozitiven signal i pretstavuva podloga za natamo{en nadolen trend na kamatnite stapki.

Kakov e odgovorot od gra|anite i firmite koi vo izminatata godina bea prili~no rezervirani kon bankarskiot sektor poradi krizata?

Sekojdnevno raste brojot na korisnici na bankarski uslugi na makedonskiot pazar. Brojot na korisnici {to ja odbiraat TTK Banka vo poslednite godini zna~itelno e zgolemen. Spored istra`uvawata za bankarskiot sektor vo Makedonija, od site korisnici na bankarski uslugi, okolu 5% gi koristat uslugite na

70

TTK Banka. Doverbata vo bankata raste i vo uslovi na kriza. Ovoj rast se dol`i na proaktivniot pristap vo komuniciraweto so korisnicite, dobriot imix na bankata, zgolemuvawe na zadovolstvoto na korisnicite.

TTK Banka ja zbogati ponudata na uslugi, a go promeni i pristapot kon klientite. Na {to se dol`i toa?

TTK Banka go podobri svoeto operativno rabotewe vo izminatiot period. Od oktomvri rabotime so nova organizaciska postavenost spored koja razvojot na proizvodi i distributivni kanali e centraliziran i e vo sostav na Direkcijata za marketing i razvoj na proizvodi. Direkcijata e sostavena od mlad ambiciozen tim, no so dolgogodi{no iskustvo na poleto na razvojot na proizvodi i bankarskoto rabotewe. Ovoj na~in na postavenost ja olesnuva i zabrzuva internata komunikacija, {to pridonesuva za poefikasno implementirawe na novinite i za proaktiven pristap na pazarot. Vo izminatiot period intenzivno rabotevme na podobruvawe na portfolioto i na razvoj na novi proizvodi. Go pro{irivme portfolioto so novi proizvodi i uslugi koi se dostapni za korisnicite po atraktivni uslovi i so olesneto obezbeduvawe za kreditiraweto. Intenzivirana e i promotivnata ponuda na razli~ni tipovi proizvodi, {to pridonesuva za pogolemo zadovolstvo na korisnicite. So zadovol-

stvo mo`e da najavam deka za da odgovorime na barawata na korisnicite, a i za da se zgolemi nivnoto zadovolstvo, TTK Banka }e prodol`i so istata dinamika vo poddr{kata i }e dava re{enija za finansiskite pra{awa i problemi na gra|anite i na kompaniite.

Koi novini gi planirate za godinava?

So mnogu popovolni uslovi i pogolema dostapnost gra|anite }e mo`at da apliciraat za noviot ekstra brz Easy kredit, noviot kredit za {koluvawe Indeks, za podostapnite avtomobilski, nenamenski potro{uva~ki i hipotekarni krediti, povtorno go aktiviravme i stanbeniot kredit otsega so popovolni uslovi. Olesneti se i uslovite za obezbeduvawe i definirani se atraktivni kamatni stapki.

Dostapna e i mo`nosta za pla}awe na rati bez nadomestok so debitnata karti~ka Visa Electron, kako i za koristewe na Visa kreditnite karti~ki bez godi{na ~lenarina. Posebni beneficii i prednosti se dostapni za onie koi primaat plata preku bankata. Pravnite lica polesno i pobrzo mo`e da dojdat do sredstva preku noviot Kompas kredit ili da gi iskoristat najpovolnite provizii za novite akreditivi i garancii. Isto taka, za site korisnici na karti~ki TTK Banka sekojdnevno ja pro{iruva listata na partneri vo ramkite na Partner programata, kade {to korisnicite na karti~ki pri kupuvawe proizvodi ili koristewe uslugi mo`e da dobijat popust ili beneficii.

specijalen prilog

Region

BANKI

OLABAVUVAWE NA MONETARNATA POLITIKA VO REGIONOT

DIREKTORSKITE FOTELJI STANAA POUDOBNI BANKARITE VO REGIONOT VELAT DEKA SEGA POPRIJATNO SE ^UVSTVUVAAT VO DIREKTORSKITE FOTELJI, NO GI ZAGRI@UVA TOA [TO SAMO SEDEWETO NA PARI NE IM NOSI PROFIT, PA BARAAT OLABAVUVAWE NA STEGITE OD CENTRALNITE BANKI. opu{taweto na finansiskata kriza ne gi namali gri`ite na bankarite vo regionot. Tie se mo`ebi mnogu pove}e zasegnati od krizata, pred s$, poradi pogolemoto prisustvo na stranski kapital. I komercijalnite i centralnite banki se skoncentrirani na iznao|aweto najoptimalna delovna i monetarna strategija za {to pobezbolno da ja pominat 2010 godina. Kako i kaj nas, i vo Srbija i vo Hrvatska se zabele`uva popu{tawe na monetarnata politika od guvernerite na centralnite banki, no predupreduvawata ostanuvaat.

P

Srbija-rekorder vo {tedeweto Guvernerot na Narodnata banka na Sr-

bija, Radovan Jela{i}, im pora~a na bankite deka u{te relativno dolgo ne }e mo`at da smetaat na evtini pari od stranstvo kako porano. Zatoa {tedeweto ostanuva mnogu va`en izvor.

Na krajot od 2009 godina vkupnata za{teda iznesuva{e 6,2 milijardi evra, od koi duri 98% se devizni depoziti, so {to e dostignat rekordot od 2000 godina. Samo lani {tedeweto vo bankite e zgolemeno za 1,2 milijardi evra, od koi 51,8% se depoziti oro~eni na pove}e od {est meseci. Od vkupnata bilansna suma na bankite, 27,5% se depoziti na gra|anite, 22,6% e kapi-

tal na bankite, a 10,5% se pozajmeni sredstva od stranstvo. Ova ja vbrojuva Srbija i me|u zemjite so najgolem porast na {tedeweto. Vo poslednite 10 godini, toa e zgolemeno za 45 pati. [ok-efektot na globalnata finansiska kriza vo 2008 godina, koj rezultira{e so povlekuvawe na za{tedi od blizu edna milijarda evra za samo tri meseci, sepak, ne go namali rekordniot rezultat.

Namaluvaweto na restriktivnite merki za bankite godinava treba da pridonese pogolem del od depozitnata baza da zavr{i, pred s$, vo realniot

71

specijalen prilog

BANKI

Region

sektor. Mnogu bankari velat deka sega se ~uvstvuvaat poprijatno vo direktorskite foteli, no gi zagri`uva toa {to samo sedeweto na pari ne im nosi profit. Glaven problem im e zadol`itelnata rezerva, za koja guvernerot Jela{i} najavi deka nema da bide tolku restriktivna. Prviot ~ekor e namaluvaweto na referentnata kamatna stapka na 9,5%, a se o~ekuva godinava da bide vo prosek 8%.

“Ne e problem podgotvenosta na bankite da gi kreditiraat svoite klienti.

No, nema dovolno pobaruva~ka. Ekonomiite s$ u{te ne rastat, a rizicite i ponatamu se visoki, pa ne dozvoluvaat kreditirawe”, veli Herbert Stepic, pretsedatel na Rajfajzen interne{enel.

No, i pokraj s$, kamatite na kreditite vo Srbija ostanuvaat mnogu visoki, posebno na denarskite. Na primer, za avtomobilski kredit se dvi`at od 25,38 do 29,28% na godi{no nivo. Gotovinskite krediti imaat kamata od 16,5% do 30%, a potro{uva~kite od 15,9% do 33,6%. Najskapi se brzite potro{uva~ki denarski krediti so kamati i do 42%, no za niv se bara najmala mo`na garancija. Od druga strana, pak, ovie krediti se atraktivni zatoa {to ne ja sledat promenata na kursot na evroto, a nekoi se nudat i so fiksna kamata. Poradi dinami~ni promeni na kursot vo posledno vreme, srpskite banki se nadevaat na pogolema pobaruva~-

ka na denarski krediti, no za smetka na pogolemoto kreditirawe baraat dr`avata da im obezbedi efikasna naplata na pobaruvawata.

Namalena dobivka na hrvatskite banki Glaven problem na hrvatskite banki, pak, se namalenite dobivki, {to e rezultat na porastot na rezervaciite za tri pati vo odnos na 2008 godina.

Bankite vo Hrvatska se soo~uvaat i so vlo{ena naplata na kreditite i porast na tro{ocite. Poradi toa, spored izve{taite od Narodnata banka na Hrvatska, vo minatata godina ostvarija neto-dobivka od vkupno 3,4 milijardi kuni (okolu 453 milioni evra), {to e za 25,4% pomalku otkolku vo 2008 godina. Vo prethodnata godina dobivkata iznesuva{e rekordni 613 milioni evra. Vo 2007 bea ostvareni 520 milioni evra.

Najdobro pomina “Zagreba~ka banka”, koja ostvari dobivka od 160 milioni evra, {to e pad od 12,8% vo odnos na 2008 godina. Na ovaa banka otpa|a pove}e od edna tretina od vkupnata dobivka vo bankarskiot sektor vo zemjata. Erste banka ostvari dobivka od 81 milion evra, {to e za 23% pomalku od prethodnata godina.

Interesno e {to hrvatskite banki se soo~uvaat i so namaleni prihodi po osnova na kamati. Neto-kamatnite prihodi na bankarskiot sektor iznesu-

vaat 9,5 milijardi kuni, {to e za 4,1% pomalku od 2008 godina. Pri~ina se povisokite kamati na depozitite. No zgolemeni se prihodite od provizii i razni nadomestoci. Vo prilog na bankite odi podatokot deka i vo 2009 godina porasna {tedeweto vo Hrvatska, za 7%, odnosno za okolu 1,1 milijarda evra. Sepak, toa e dvojno pomalku otkolku vo 2008 godina. Rastot na {tedeweto se dol`i na finansiskata kriza koja gi napravi neatraktivni berzite, no i na primamlivite kamatni stapki na depozitite i do 7%. Sepak, i vo Hrvatska gra|anite pove}e {tedat vo devizi. Udelot na deviznoto {tedewe za samo edna godina se zgolemi od 70% na 78%. Godinava zapo~na trend na pad i na aktivnite i na pasivnite kamatni stapki.

Hrvatskite banki nemaat problem so likvidnosta, me|u drugoto i poradi namaluvaweto na stapkata za zadol`itelna rezerva od NBH, a i poradi porestriktivnata kreditna politika. Site procenki uka`uvaat deka vo ote`nati uslovi za rabota kreditnite portfolija na bankite i ponatamu }e se vlo{uvaat, a zagubite }e rastat. Toa, pak, }e dovede do zgolemuvawe na rezervaciite za potencijalnite zagubi.

Mo`no e dobivkata na bankite i godinava da pa|a, {to }e pridonese za zgolemena pretpazlivost pri odobruvawe krediti, osobeno na privatniot sektor.

ATAK VRZ GUVERNERITE

o uslovi koga se soo~uvaat so kriza vo bankarskiot sektor i obvrska da kreiraat soodvetna monetarna politika za 2010 godina, guvernerite vo zemjite vo regionot se meta na napadi od politi~arite i od biznismenite. Hrvatskiot guverner @eqko Rohatinski be{e obvinet od {efot na Odborot za finansii vo hrvatskiot Sabor, Goran Mari}, deka vodi lo{a monetarna politika. Ovaa izjava be{e povod Rohatinski da se zakani so ostavka tvrdej}i deka ne }e mo`e da sorabotuva so vladata na Jadranka Kosor ako taa ne ja odobruva negovata politika. No, Kosor zastana na negova strana.

Rohatinski, pak, ostana golem kriti~ar na vladinite potezi, posebno za zadol`uvaweto na dr`avata.

Srpskiot guverner, pak, Radovan Jela{i} go kritikuvaat biznismenite deka so strogata monetarna politika im gi sekna kreditite od bankite. A Jela{i} im odgovori: “Ne go pi{uvav jas zakonot koj veli deka osnovna cel na NBS e stabilnosta na cenite. Praktikata poka`a deka toa najmnogu pridonesuva za dolgoro~en ekonomski rast, podobar `ivot na gra|anite i za namaluvawe na brojot na nevraboteni. NBS go postigna toa”.

Vo sli~na situacija vo posledno vreme e i guvernerot na Narodnata banka na Makedonija, Petar Go{ev, od kogo i Vladata i biznismenite baraat polabava monetarna politika i poniska referentna kamatna stapka.

V

72

specijalen prilog

BANKI

Intervju

NIKOL^E PETKOVSKI

pretsedatel na Upravniot odbor na Eurostandard banka Globalnata finansiska kriza ne gi od-

mina makedonskite banki, no sepak tie ja zadr`aa stabilnosta i likvidnosta. Kako stoi Eurostandard banka na ovoj plan?

Sosema solidno. Likvidnosta na bankata e na stabilno nivo, iako gi osetivme efektite od krizata vo bankarskiot sektor, pred s$ vo namalenite kreditni plasmani poradi merkite na Narodnata banka.

No, sekoja banka ~ie rabotewe e postaveno na zdravi temeli, so stabilni izvori na sredstva, kvalitetno izgradena politika za upravuvawe so rizici i kvalitetna ponuda na produkti bi trebalo da obezbeduva dobra likvidnost.

Vo prvite dva meseci godinava se ~uvstvuvaat razdvi`uvawe i rast na bankarskiot pazar, kamatite po~naa da odat nadolu, a rastat depozitite i plasmanite na Eurostandard banka. Va`en faktor za premostuvawe na ovie te{ki vremiwa e i delovnata strategija na bankata, koja se temeli na neposrednata sorabotka i komunikacija so klientite, {to ni ovozmo`uva zapoznavawe so specifikite na nivnoto rabotewe i brzo prilagoduvawe na ponudata na nivnite potrebi vo tekot na krizata.

Vie go prezedovte upravuvaweto so Eurostandard banka na po~etokot od godinava. Zna~i imate dvoen predizvik, da menaxirate so bankata i da se spravuvate so posledicite od finansiskata kriza koi s$ u{te se prisutni vo bankarskiot sektor vo zemjava. Kako }e menaxirate so ovie dva procesi?

-Vo su{tina se raboti za komplementarni celi i za ist proces koj e re{enie na ovie dve pra{awa. Uslovite na pazarot se poznati. Korporativnite klienti se soo~uvaat so te{ki vremiwa, a nivnite problemi soodvetno vlijaat i na finansiskata stabilnost na fizi~kite lica, zatoa {to se preslikuvaat nivnite pesimisti~ki o~ekuvawa i site se vozdr`uvaat od pointenzivna ekonomska aktivnost, bilo da se raboti za investicii kaj firmite ili za potro{uva~ka kaj gra|anite. Re{enieto e vo postavuvawe delovna strategija i sistem na upravuvawe koi }e gi apsorbiraat ovie negativni dvigateli i maksimalno }e gi iskoristat komparativnite prednosti na bankata vo odnos na ponudata na konkurentite. Mojata vizija e da se obideme ova da go postigneme na malku poinakov na~in, netipi~en za finansiskiot sektor, no celosno aplikativen i prakti~en za mala banka kako Eurostandard. Dene{noto bankarstvo e miks na finansii, marketing, konkretni istra`uvawa i drugi soodvetni parame-

74

Nova vizija za sigurno partnerstvo i podobar biznis tri, koj }e ovozmo`i bankarsko rabotewe {to garantira razvoj. Nie }e mora da izgradime sovr{eni relacii so korporativnite klienti za da gi razbereme celosno nivnite “novi� potrebi i da razvieme i ponudime inovativni proizvodi, no i inovativna usluga koja }e gi nadminuva voobi~aenite bankarski standardi. Zna~i }e go targetirame naselenieto, no i korporativniot sektor i toa sredni i mali napredni kompanii so potencijal za rast. Toa se pred s$ kompanii od brzo-raste~ki tehnolo{ko napredni i inovativni industrii, na koi vremeto im e najskapiot resurs, koj ne bi sakale da go tro{at vo birokratski i bavni bankarski proceduri i koi imaat potencijal da prepoznaat vrednost vo efikasnosta na na{ata usluga i novite produkti koi }e gi sledat celosno vo nivniot razvoj. Blagodarenie na mladiot, a isklu~itelno profesionalen kadar, koj kako glaven fokus vo svoeto rabotewe go ima razbiraweto na potrebite na klientite, se generira fleksibilnosta na bankata vo opslu`uvaweto na klientite. Bi napomnal i deka, spored ocenkata na klientite {to go koristat, imame i eden od najdobrite i najprakti~nite sistemi za elektronsko bankarstvo. Toa se odli~ni preduslovi za uspe{no upravuvawe so bankata, so finansiskite tekovi i za stabilen i siguren rast.

Po olabavuvaweto na monetarnata politika na NBM, bankite vlegoa vo kroewe kreditni politiki koi }e bidat aktivni, a vo isto vreme i najmalku rizi~ni? Kakva kreditna politika }e vodi Eurostandard banka?

Kakva }e bide politikata zavisi i od toa koi se izvorite na sredstva i kolku }e n$ ~inat. Odlukata na NBM da gi namali kamatnite stapki na blagajni~kite zapisi, kako i na referentnite kamati, od {to direktno zavisat i kamatnite stapki po koi delovnite banki }e gi definiraat svoite proizvodi, }e zna~i porast na plasmanite vo krediti zatoa {to plasmanite vo zapisi i obvrznici za

bankite stanuvaat neatraktivni, a od druga strana za klientite se poatraktivni poevtinite krediti. Nie ve}e izvr{ivme soodvetni korekcii na kamatnite stapki i smetame deka toa }e rezultira so zgolemuvawe na plasmanite, kako za fizi~ki lica taka i za kompanii. Takvata delovna strategija se prepoznava i vo na{ata kreditna politika. Glavna celna grupa }e bidat malite i srednite pretprijatija, koi }e ponudat izdr`ani proekti, koi }e bidat upravuvani od moderni menaxeri i }e imaat dobra kreditna istorija. Tuka }e se obideme procenkite na rizikot da gi temelime na izdr`anosta na proektite i na analizata na kreditosposobnosta na klientot vrz osnova na nivniot sloboden gotovinski tek. Sekako tuka vo prv plan se dolgogodi{nite klienti na bankata, koi imaat sorabotka so nas vo pove}e aspekti i koristat {irok spektar na na{i proizvodi i uslugi. No, moram da napomenam deka i novite klienti }e imaat soodveten tretman. Isto taka }e se naso~ime i kon dopolnuvawe na ponudata na proizvodi i uslugi za fizi~ki lica vo delot na krediti, kreditni karti~ki, depoziti i sl.

Koi }e bidat target grupite za kreditirawe i kaj naselenieto i vo korporativniot sektor?

Mikro, malite i sredni pretprijatija se primarna celnata grupa koga e vo pra{awe kreditiraweto na pravni lica.

Vo momentot na na{ite korporativni klienti im nudime kratkoro~ni i dolgoro~ni krediti so razli~ni tipovi na obezbeduvawe, vo zavisnost od `elbite i mo`nostite na klientite. Tuka bi gi izdvoil krediti za finansirawe obrtni sredstva i ramkovni revolving kreditite, kako kratkoro~ni kreditni proizvodi. Kreditite za finansirawe osnovni i trajni obrtni sredstva se proizvodi koi gi nudime kako dolgoro~ni kreditni proizvodi i sekako specifi~ni delovni aran`mani, kako {to se izdavawe garancii, akreditivi i sl. Na{ata cel ne e kredit po sekoja cena, tuku i gri`a za kva-

Intervju

specijalen prilog BANKI

Dali mo`e da se ka`e deka krizata za-

Re{enieto e vo postavuvawe delovna strategija i sistem na upravuvawe koi }e gi apsorbiraat ovie negativni dvigateli i maksimalno }e gi iskoristat komparativnite prednosti na bankata vo odnos na ponudata na konkurentite. Mojata vizija e da se obideme ova da go postigneme na malku poinakov na~in, netipi~en za finansiskiot sektor, no celosno aplikativen i prakti~en za mala i fleksibilna banka kako Eurostandard

litetot na plasmanot i na celokupno kreditno portfolio. [to se odnesuva do kreditiraweto na fizi~kite lica, na{iot target se site gra|ani koi gi ispolnuvaat uslovite za dobivawe kredit od Eurostandard banka, so posebni povolnosti i dopolnitelni uslugi za licata koi zemaat plata preku bankata. Tuka spa|aat i povolnite krediti koi }e im gi stavime na raspolagawe preku koristewe na na{i kreditni karti~ki. Na{ata banka gi vr{i site finansiski uslugi vo rabotata so naselenie, kako i vo korporativnoto bankarstvo.

Namaluvaweto na aktivnite kamatni stapki avtomatski }e povle~e i pad na kamatnite stapki na depozitite. Koi se planovite na Eurostandard banka?

To~no e deka bankite vo najgolem del se finansiraat od depozitite na gra|anite i kompaniite. Tokmu poradi toa ovoj segment e od golema va`nost za raboteweto na bankite. No, Eurostandard banka postojano gi sledi dvi`ewata na pazarot i soodvetno na niv gi prilagoduva kamatnite stapki. Vo momentov nudime pove}e razli~ni depozitni proizvodi kreirani spored barawata na na{ite klienti. Na primer, vo momentov s$ u{te trae kampawata so koja nudime stimulativni godi{ni kamatni stapki do 7% za evra, kako najvisoki na pazarot, zavisno od iznosot i ro~nosta. Pomalku ili pove}e site banki vo momentov nudat sli~ni kamati, no ona {to ja dvoi na{ata ponuda e stimulativnosta vo odnos na iznosite koi se vlo`uvaat i periodot na koj se oro~uvaat. Vo na{ata ponuda novost }e bide skalestiot fleksibilen depozit vo denari, ~ija maksimalna kamatnata stapka }e bide do 11,5% godi{no.

Koi se glavnite produkti so koi godi-

nava }e privlekuvate klienti?

Eurostandard banka ve}e raboti na voveduvawe novi produkti vo tekovnata godina. Novitet kaj depozitite e “semejniot” depozit, so koj se ovozmo`uva vrzuvawe na depoziti na lica od najtesnoto semejstvo i na visinata na vkupniot iznos se dava dopolnitelen bonus – stimulativna kamata. Nov produkt e i fleksibilniot depozit “denar plus”, ~ija osnovna karakteristika e {to klientot mo`e svojata za{teda da ja podigne vo koe bilo vreme od dogovorniot rok na oro~uvawe. So podignuvawe na del od oro~enite sredstva klientot ne go gubi o~ekuvaniot prinos od kamata predviden na krajot od {tedniot period, tuku dobiva kamata predvidena so skala vo zavisnost od deponiraniot iznos i rokot na podigawe na del od oro~enite sredstva. Novost vo uslugite za pravnite lica e dozvolenoto pre~ekoruvawe na smetkata kako dneven krediten limit za pravnite lica koi imaat `iro-smetki vo bankata. Ovaa usluga im nudi mo`nost na pravnite lica vo tekot na rabotniot den da koristat sredstva nad saldoto na `iro-smetkata, a vo vkupen iznos do nivoto na odobrenata kreditna ramka. Za pravnite lica voveduvame i nova kreditna Master biznis karti~ka. Naskoro voveduvame i zlatna Masterkard. Godinava planirame voveduvawe na popularnoto SMS bankarstvo kako informaciski servis na bankata, koj }e im ovozmo`uva na korisnicite na plate`ni karti~ki da dobivaat SMS izvestuvawa na svojot mobilen telefon. Novitet }e bide i mo`nosta za koristewe elektronski servis vo delot na platniot promet vo stranstvo, soglasno postoe~kata regulativa.

vr{i i sega bankite mo`e da se naso~at kon pohrabri i podinami~ni aktivnosti?

Sekoja kompanija, pa i banka so dobro osmislena strategija mo`e da bide sposobna da investira i vo vreme na kriza. Kako {to ve}e i imame primeri za toa. Prezemaweto aktivnosti so odreden vkalkuliran rizik sekoga{ ima uspeh i isplatlivost. Eurostandard banka nema da ~eka da pomine krizata za da trgne so poaktivna delovna politika preku koja }e ostvari rast, no toa ne zna~i agresiven nastap po sekoja cena. Sega, koga mo`e da ka`eme deka rabotite vo finansiskiot sektor poleka se stabiliziraat, mislam deka uslovite za investicii }e se podobrat i toa }e n$ povle~e napred. No, treba da se ima predvid glavnata pouka od svetskata finansiska kriza.

A toa e vo idnina da se investira povnimatelno, vo ramki na mo`nosta da se podnese konkretniot rizik od investitorite.

Sepak, i godinava treba da bide godina na vnimatelno rabotewe bidej}i s$ u{te }e se ~uvstvuvaat posledicite na globalnata finansiska kriza.

Malite banki se postojano na udar na konkurencijata i dolgo vreme se zboruva deka }e mora da dojde vreme za okrupnuvawe na kapitalot. Dali Eurostandard banka planira da vleze vo takov proces?

Na po~etokot koga malite banki stapuvaa na pazarot, postoe{e mislewe deka ne }e mo`at da opstanat dolgo. No, Eurostandard banka e primer deka okrupnuvaweto na kapitalot ne sekoga{ e neophoden uslov za da se opstane. Tajnata e vo pronao|aweto vistinski segment na pazarot koj bara ne{to poinakvo od ona {to go nudat golemite banki i za toa e podgotven da plati i pove}e. Glavnite benefiti koi ovie klienti gi baraat se vrvna i brza usluga, kade i koga }e im zatreba i vo site svoi aktivnosti da imaat banka na koja }e mo`at da se potprat vo raboteweto i razvojot. Prednosta na malite banki e brzinata na reakcija i fleksibilnosta vo adaptiraweto na ponudata kon barawata na klientite. Zatoa smetame deka konceptot na mala banka bliska do svoite klienti i koja raboti na kvalitetot na svoite uslugi ima idnina i }e ni ovozmo`i konkurentska prednost vo odnos na golemite banki kaj na{iot celen segment od pazarot. Od druga strana, malite banki koi nema da uspeat da najdat barem svoj mikro-segment na lojalni klienti }e mora da razmislat da pobaraat strate{ki investitor, inaku nivnata sudbina na podolg rok }e bide neizvesna. [to se odnesuva do konkurencijata, kako i vo sekoja druga oblast taa e plodna osnova za dobro rabotewe zatoa {to go dvi`i celiot sektor napred.

Na makedonskiot pazar s$ u{te ima prostor za site finansiski subjekti koi postojat vo momentov.

75

specijalen prilog

BANKI

Kako vo 2010

Site kocki mora da bidat na edno mesto – proizvodi i uslugi, tehnologija, vraboteni, kako i sigurnost i stabilnost – so cel da se postigne maksimalen leverix. inansiskata kriza ja razni{a doverbata {to ja imaa gra|anite vo bankite. Dali vra}aweto na stabilnosta e dovolno za da se povrati i doverbata kaj klientite. Ugledniot biznis-magazin Banker pora~uva deka stabilnosta i sigurnosta se mnogu va`ni, no ne se dovolni. Eden od efektite na finansiskata kriza e {to gi razbudi bankite za va`nosta na nivniot brend. Mnogu od bankite smetaat deka nivniot brend se starite vrednosti, kako {to se doverbata i stabilnosta, i deka im treba mnogu malku za da gi so~uvaat. Dosega se veruva{e deka klientite se sre}ni koga gi ~uvaat za{tedite vo bankite, znaej}i deka tie se perfektno sigurni i deka mo`e mirno da spijat. No, odedna{ svetot se smeni, pa duri i najstabilnite banki imaat te{kotii da ja so~uvaat razni{anata doverba kaj klientite. Zatoa nekoi tradicionalni brendovi mora da bidat povtorno izgradeni.

Toa zna~i deka site kocki mora da bidat na edno mesto – proizvodi i uslugi, tehnologija, vraboteni, kako i sigurnost i stabilnost – so cel da se postigne maksimizirawe na vrednosta (leverix). Rangiraweto na Banker na Top 500 bankarski brendovi poka`a deka so vakov brend se podobruvaat poziciite na mnogu banki. Britanskata NSBC ostana na mestoto broj eden, a {panskata Santander se iska~i od ~etvrto na treto mesto i za pove}e od dvojno

F

76

BANKITE OSVOJUVAAT SO EDINSTVEN BREND

NE SE DOVOLNI SAMO DOVERBATA I STABILNOSTA POBEDNICI 2010 Rang 2010 Rang 2009 Brend 3 4 15 7 16 9 10 21 2 17 6 8 5 26 14 18 23 1 36 13

4 3 26 17 20 12 14 31 2 19 8 10 7 36 11 18 25 1 70 9

Santander Wells Fargo Sberbank Goldman Sachs Societe Generale Bradesco Barclays UniCredit Bank of America BBVA BNP Paribas Chase Citi Banco do Brasil JPMorgan Deutsche Bank Morgan Stanley HSBC State Bank of India China Construction Bank

Kompanija sopstvenik

Zemja

Banco Santander SA Wells Fargo & Co Sberbank-CLS Goldman Sachs Group Inc Societe Generale Banco Bradesco SA-Pref Barclays Plc UniCredit SpA Bank of America Corp Banco Bilbao Vizcaya Argenta BNP Pariba JPMorgan Chase & Co Citigroup Inc Banco do Brasil SA JPMorgan Chase & Co Deutsche Bank AG-Registered Morgan Stanley HSBC Holdings Plc State Bank of India China Construction Bank

[panija SAD Rusija SAD Francija Brazil Britanija Italija SAD [panija Francija SAD SAD Brazil SAD Germanija SAD Britanija India Kina

Kompanija sopstvenik

Zemja

Shinhan bank Dresdner Bank AG Mizuho Financial Group Inc Landensbank Baden-Wuerttember Korea Exchange Bank Dekabank Deutsche Girozentra Resona Holdings Inc Orix Corp Och-Ziff Capital Management-A Promise Co Ltd Intesa Sanpaolo Chuo Mitsui Trust Holdings National Australia Bank Ltd Capital One Financial Corp Shinsei Bank Ltd Acom Co Ltd Commerce Bancshares Inc Samsung Card Co Daiwa Securities Group Inc Banca Monte dei Paschi Siena

Ju`na Koreja Germanija Japonija Germanija Ju`na Koreja Germanija Japonija Japonija SAD Japonija Italija Japonija Avstralija SAD Japonija Japonija SAD Ju`na Koreja Japonija Italija

Promena vo vrednosta na brendot (2009-2010) milioni dolari 14.737 7.408 7.199 7.134 5.728 5.601 5.551 5.239 5.029 4.720 4.699 4.653 4.553 3.798 3.661 3.160 3.132 3.108 3.103 3.053

GUBITNICI 2010 Rang 2010 Rang 2009 Brend 135 216 63 425 219 241 134 204 476 487 30 440 168 57 220 379 364 244 207 153

48 89 32 152 111 133 75 123 190 194 21 201 118 34 144 205 314 162 141 108

Shinhan Bank Dresdner Bank Mizuho LBBW KEB DekaBank Resona Bank Orix Och-Ziff Promise Intesa Sanpaolo Chuo Mitsui MLC Capital One Shinsei Bank Acom Commerce Bank Samsung Card Daiwa Monte dei Paschi di Siena

Promena vo vrednosta na brendot (2009-2010) milioni dolari 1.245 654 557 461 424 359 356 295 268 256 254 214 170 155 153 145 128 126 126 105

Izvor: The Banker

Bankite se rangirani vrz osnova na o~ekuvanite rezultati za 2009 godina, procenkite za narednite pet godini i na drugi podatoci i presmetki.

AAA-ekstremno silna AA-mnogu silna A-silna

ja zgolemi svojata brend-vrednost. I pokraj mnogute kritiki Goldman saks zna~itelno ja podobri svojata pozicija, od 17 na sedmo mesto.

Vo krugot na investiciski banki, Goldman saks ostana brend.

Rastot na Santander se dol`i na odlukata od 2005 godina, koja kako cel go pos-

BBB-B-prose~na SSS-S-slaba DDD-D-opa|a~ka

tavi edinstveniot globalen brend. “Nie poka`avme deka so edinstven brend mo`e da se zajakne reputacijata kako silna i solventna banka.

Toa privlekuva klienti i ja zgolemuva nivnata lojalnost.

Edinstveniot brend ja jakne sinergijata i {tedi pari za reklami i sponzorstva”, ve-

li Maria San~ez del Koral, direktor za globalno brendirawe, marketing i korporativno reklamirawe vo Santander.

HSBC ja lansira{e strategijata na edinstven brend vo 1998 godina, no s$ u{te ja menaxira so brojni izmeni na nejzinoto logo. “Odlu~ivme da ja organizirame na{ata ponuda vrz osnova na predlozi povrzani so pet osnovni potro{uva~ki segmenti.

Kako globalen brend, vie evoluirate, no ne pravite nagli promeni”, veli Trejsi Briton, marketing direktor vo HSBC.