e-_business_prilog_2013

трендови на е-работење

www.kapital.mk петок 22/03/2013

Makedoncite s$ po~esto na onlajn-{opinig!

Va`ni im se cenata, kvalitetot i sigurnosta

Е-банкарството во развој сЕ зголЕмуваат услугитЕ кои можЕтЕ да ги завршитЕ ЕлЕктронски

работата во „облакот“ носи поголЕм профит на зЕмја

Smart урЕдитЕ прЕовладуваат во свЕтот! колку владЕЕтЕ виЕ со нив?

46

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

Е-тРГОВИЈАтА ВО МАкЕдОНИЈА РАСтЕ!

Македонците с$ почесто на онлајн-шопиниг! Важни им се цената, квалитетот и сигурноста Поволните услови за водење електронска трговија во Македонија и бројот на е-трговци се во нагорен тренд. Од десетина електронски продавници во 2009 година, лани на пазарот нивниот број се зголеми на 250! Брзиот начин на купување и доставата до дома се предностите кои потрошувачите ги користат при онлајн-набавката на производи. За нив, сигурноста при купување, заштитата на нивните лични податоци при користењето на кредитните картички, како и квалитетот на производот с$ уште се на врвот на листата кога донесуваат одлука дали да купат преку Интернет Васе Целеска

Б

vase.celeska@kapital.mk

рзиот начин на живот, достапноста и присутноста на потрошувачот на Интерент, како и можноста да се купува „само со еден клик“, направија електронската трговија во Македонија забрзано да се развива. Е- трговијата во Македонија веќе станува своевидна индустрија, а тоа го потврдува големиот број онлајнпродавници кои се отворија изминативе две години на пазарот. Брзиот начин на купување и доставата до дома се предностите кои потрошувачите ги користат при онлајн-набавка на производи. За нив, сигурноста при купување, заштитата на нивните лични податоци при користењето на кредитните картички, како и квалитетот на производот с$ уште се приоритетни во одлучувањето дали да купат

онлајн. Поволните услови за водење електронска трговија во Македонија и бројот на е-трговци се во нагорен тренд. Од само десетина електронски продавници во 2009 година, лани на пазарот нивниот број се зголеми на 250! Ако се земе предвид интернет-пенетрацијата во Македонија која според последните податоци изнесува 58,1%, а која континуирано расте, може да се заклучи дека бизнисот со електронска трговија ја има основната предиспозиција за успех. Според последните статистички податоци, од интернет-корисниците во Македонија кои во последата година пазареле на Интерент, истите најмногу купувале облека и спортска опрама 29,8%, плаќале за хотелско и друго сместување за одмор - 19,4%, потоа купувале производи за домаќинство - 18,4%, додека 17,7% од нив на Интернет купувале книги, весници, списанија

или електронски книги. Интернет-потрошувачите најмлаку користеле електронска трговија (1,1%) за купување акции, осигурување и други финансиски услуги. Според податоците, минатата година 50% од деловните субјекти имале сопствена интернет-локација, а 10% од нив овозможувале онлајн-нарачки.

Можноста за попуст како мотиватор

Повеќето учесници на пазарот на електронска трговија во земјава се согласуваат дека револуцијата за онлајнкупување меѓу македонскиот потрошувач настана со појавата на електронските трговци кои овозможуваат групни попусти. Меѓу првите кои се појавија на пазарот во оваа форма е Групер (Grouper.mk), кој има моментално учество од 40% во вкупната е-трговија во земјата. „Онлајн-трансакциите во 2011 година, споредено со 2010 година бележеа

пораст од над 1.100%, а со исто темпо порастот продолжи и во 2012 година, што говори за промената на односот на потрошувачите кон онлајн-купувањето и неговото прифаќање како светски тренд. Најголем поттикнувач за оваа промена беа попустите, атрактивните понуди и заштедите кои купувачите ги прават со купување на понудите“, вели Нина Ангеловска, соосновач на Групер, кој моментално има повеќе од 45.000 зачленети корисници, над 2.000 објавени успешни зделки во соработка со повеќе од 700 компании и продадени над 130.000 купони. Интересот од страна на компаниите кои сакаат да

трендови на е - работење Приходите во глобалната интернет-трговија надминаа билион долари

Глобалните приходи остварени во електронската трговија на мало лани прв пат надминаа билион долари (1.000 милијарди), при што најголемиот износ повторно е забележан во САД, додека пак, Кина е на пат годинава да се пробие на второ место, објави истражувачката компанија еМаркетер. Глобалните приходи во трговијата на мало по пат на Интернет лани пораснаа за 21,1%, на нешто повеќе од билион долари. Истовремено, прогнозираат дека глобалната продажба во 2013 година ќе порасне за дополнителни 18,3%, пред с$, благодарение на силниот раст во Азија. Северна Америка и понатаму е водечки регион на полето на електронската трговија, со остварени приходи во износ од 364 милијарди долари минатата година, што е раст од 13,9% во однос на годината претходно. Според нивните проценки, во 2013 година Азиско-пацифичкиот регион најверојатно ќе избие на прво место, со оглед на очекуваниот пораст за 30%, на 433 милијарди долари. Приходите во електронската индустрија во САД минатата година се проценети на 343 милијарди долари, па следува Јапонија со остварени 127 милијарди долари, Британија со 124 милијарди долари и Кина со 110 милијарди долари.

47

владиМир вецовски

Маркет конект

„Во моментов, навиките на македонските потрошувачи да користат интернет за да одлучат што ќе купат се на повисоко ниво во однос на компаниите. Сеуште значаен дел од домашните бизниси не ги препознаваат бенефитите на интернет маркетинг, и ,соодветно, недоволно употребуваат онлајн техники за промоција и продажба на своите производи, како и комуникација со потрошувачите.“

ги искористат продобивките кои ги нуди ваквиот тип реклама, која ја исплаќаат со услуга, исто така постојано се зголемува. „Секојдневно добиваме повици и имејлпораки од заинтересирани компании кои сакаат да го понудат својот производ или услуга на зделка на Групер, што е доказ дека и нашите компании ги следат светските трендови“, додава Ангеловска. Еден од пионерите, воопшто кога станува збор за електронската трговија во Македонија, е онлајнпродавницата Ексквизит (ex. mk). Соосновачот Билјана Радоњанин, објаснува дека во почетоците од своето работење Ексквизит започна со продажба на 300 производи, а по четиригодишно работење, моментална понуда на производи изнесува повеќе од 4.500 производи распределени во различни категории, наменети за сечиј вкус и потреба.

„Секако дека зголемената понуда придонесува кон зголемена продажба, што е доволен показател за секојдневно менување на понудата и додавање на нови интересни и корисни производи по достапни цени. Нашите купувачи го ценат тоа и с$ повеќе имаме редовни клиенти, кои веќе во секојдневниот живот го имаат застапено купувањето преку е-продавницата ex.mk“, вели Радоњанин. Во јуни 2012 година приходите од е-продажбата веќе ги достигнаа приходите од 2011 година, додека пак до крајот на 2012 година приходите двојно се зголемени во однос на претходната година. „Овие резултати за нас се особено значајни затоа што укажуваат на с$ поголем раст и употреба на нашиот сервис од страна на купувачите и она кон што сме особено фокусирани

оваа година е задржување на веќе постоечки клиенти и конвертирање на посетителите во купувачи, најмногу преку внимателно креираната понуда со одбрани производи со пристапни цени“, додава Радоњанин.

Што купуваат Македонците онлајн?

Во понудата на Ексквизит најмногу се застапени производи, како на пример малите апарати за домаќинство. Цветните аранжмани секојдневно се купуваат и се испраќаат во знак на внимание за различни поводи. Компјутерските додатоци кои се многу актуелни се исто така барани од страна на купувачите. Сезонските производи за Нова година, Божиќ, 8 Март, Велигден, 1 април, имаат свој придонес кон продажбата и се особено интересни за купувачите. Во Групер пак, велат дека според последните анализи за 2012 година, најпродавани зделки, според бројот на продадени купони, се

зделките од категоријата храна и пијалак. По нив се зделките од категоријата производи, потоа убавина и здравје и туристичките зделки за патувања. Од втората половина на 2012 година с$ попристуни во портфолиото се зделките за здравје, со што и значително се рашири таргетот на корисници опфаќајќи ја и повозрасната популација. „Ако на почетокот нашата целна група беше млада популација од 20 до 35 години, сега интервалот е значително проширен до 55 години. Во однос на полот, правилото дека жените се поголеми потрошувачи, не отстапува ниту кај нас“, истакнува Ангеловска. Генералниот менаџер на Р3 Инфомедија, во чија сопственост е платформата која ги поврзува продавачите и купувачите преку онлајнтрговија, Маркет конект (mk.marketkonekt.com), Владимир Вецовски, вели дека најголем број продавачи кои ја користат платформата припаѓаат на индустриите градежништво, мебел и

47

48

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ НИНА АНГЕЛОвСкА

Групер

„Секојдневно добиваме повици и имејл-пораки од заинтересирани компании кои сакаат да го понудат својот производ или услуга на зделка на Групер, што е доказ дека и нашите компании ги следат светските трендови.“ компјутерски хардвер и софтвер. По нив следат компании што произведуваат/ продаваат производи за дом и градина, здравје и медицина, подароци и ракотворби, спорт и рекреација, канцелариски и

БИЛЈАНА РАдОњАНИН

Ексквизит

„Иако многу пречки се надминати, како недовербата за плаќање преку Интернет, сепак с$ уште е-трговците започнуваат со е-продажба со голема претпазливост. Секако дека ги охрабруваме побрзо да започнат да го работат овој бизнис затоа што онлајн-пазарот е неограничен и за сите има место.“

училишни материјали, облека и текстил. „Во моментов, навиките на македонските потрошувачи да користат Интернет за да одлучат што ќе купат се на повисоко ниво во однос на

компаниите. С$ уште значаен дел од домашните бизниси не ги препознаваат бенефитите на интернет-маркетингот, и, соодветно, недоволно употребуваат онлајн-техники за промоција и продажба

ЛЕСНО Е дА СЕ ПОчНЕ, НО тЕшкО Е дА СЕ мЕНАџИРА

О

ние коишто веќе се во овој бизнис велат дека трошоците за старт на онлајн-продавница се релативно ниски, а тоа е предноста. Тоа, сепак, не е доволно за да се постигне успех, велат оние кои веќе се испробаа во овој бизнис во Македонија. Многу се важни инвестициите во солидна платформа за работа и добар менаџмент. Лесно е да се почне, но тешко е да се менаџира овој бизнис со оглед на тоа што станува збор за работа со стотици компании и илјадници купувачи. Треба да се внимава и да се инвестира во сигурност на платформата, лиценцирање, сертифицирање и одржување. Но, ни тоа не е доволно за бизнисот да биде успешен. За целата приказна да се пласира на пазарот потребен е квалитетен маркетинг, продажба и континуирано ревидирање и надградување на системите.

Што е потребно за отворање интернетпродавница?

Прв критериум е трговецот да има регистрирано правен субјект во Централниот регистар. Второ, трговецот треба да има интернетстраница и бизнис-план за развој на електронски бизнис. Со бизнис-планот, трговецот треба да аплицира во една од банките во Македонија, со цел да обезбеди плаќање преку интернет-страница и поврзување со банките за примање на средствата на сметка отворена во истата банка. Во оваа листа ќе треба да се додадат и посебни лиценци за работа на продавницата на Интернет, кои продаваат специфични производи, кои се регулирани во Законот за трговски друштва. Во Македонија, работат три процесинг-центри, Касис, Фрст дата и процесинг-центарот при Халкбанка.

на своите производи, односно да комуницираат со потрошувачите“, истакнува Вецовски. Тој додава дека интернетмаркетингот е во постојан пораст, и глобално и во Македонија. „Несомнено ваквиот пораст во иднина ќе се рефлектира и врз зголемен обем на е-трговија на домашниот пазар. Токму поради тоа го развиваме Маркет конект - онлајн-маркет што на македонските бизниси им помага подобро да се поврзат со потрошувачите, да го прошират пазарот за своите производи и да ја зголемат продажбата.

пазарот станува поконкурентен

Од Укион, една од лидерските компании во Македонија во областа на е-трговијата, која нуди комплетна изработка на решенија за онлајн трговија, велат дека компаниите со кои најчесто соработуваат се компании од дејности што продаваат производи и услуги за широка потрошувачка, почнувајќи од виртуелни производи - pdf книги, музика, видео па до физички производи - храна, пијалоци, производи за здрава исхрана, градежни материјали, алати, накит, компјутерска опрема, облека, туристички агенции и слично. Од компанијата велат дека за онлајн бизнисот важно е да се знае дека е сигурен и во подем начин на продажба, единствена гранка во глобалната економија која не подлегнала на криза и зема се поголем замав поради: 1. НИСкИ троШоцИ И вИСок поврат На вложеНИте СредСтва 2. МожНоСт за зГолеМеНа продажба И коНкуреНтНоСт преку поНИСкИ - даМпИНГ цеНИ 3. НудИ зГолеМување На пазареН потеНцИјал 4. работНо вреМе 24/7 - Со тоа И поГолеМ обеМ На продажба 5. ИНтерНет поттИкНата продажба Според СтатИСтИкИте, повеќе од 42 % На продажбата во фИзИчка продавНИца е поттИкНата од ИНтерНет продавНИцата 6. треНд На продажба кој НаМетНува задолжИтелНИ проМеНИ во тековНИте бИзНИСИ, во СпротИвНо, На долГ рок, коМпаНИјата ќе Се СоочИ Со заГубИ во работењето И лИквИдацИја.

Состојбата со е-трговијата во Македонија е прилично интересна во моментов. „Кога Ексквизит започна со работа во 2009 година се појавија голем број е-продавници, кои набрзо го затворија бизнисот и долго време бевме без конкурент кој работи на нашиот принцип“, се сеќава Радоњанин. Со цел да се размрда пазарот и да ја зголемат конкурентноста, основачите на Ексквизит одлучија да започнат сопствен проект за одржување едукативни обуки за отворање е-продавници со цел да ги запознаат идните е-трговци со сите препреки со кои ќе се соочат во нивното идно работење и препораки како истите да ги надминат. И соосновачот на Групер, Нина Ангеловска, потврдува дека вo последната година зачестена е појавата на нови интернет-страници за групни попусти, што за Групер претставува мотиватор за уште поголем успех. „Во секој случај онлајнбизнисот бара 24/7 посветеност и многу внимателно и професионално справување со сите

50

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ корисници. Онлајн-светот е транспарентен, корисниците имаат поголема моќ и може значајно да влијаат на подобрување на услугите кои ги нудат компаниите“, истакнува Ангеловска. Таа додава дека многу важен дел од интернет-страниците за групно купување како дел од социјалната трговија (social e-commerce) e токму форумот за дискусии кој го имаат за секоја зделка, и кој другите интернетстраници од ваков тип не го нудат.

Улогата на државата

Министерството за информатичко општество и администрација (МИОА) веќе работи на амбициозниот проект да отвори, имплементира и хостира 100 електронски продавници за 100 македонски бизниси и старт ап компании во тек на 2012-2013 година. Според Министерството, проблемот со малиот пазар на електронска трговија во Македонија не е недовербата на корисниците да купуваат од онлајн-продавници, туку проблемот е малиот број на електронски продавници. „Пазарот на е-трговија во земјата е во позитивен растечки тренд последните неколку години.

И граѓаните и комапниите ги препознаваат предностите од ваквиот начин на купување и продавање, а и стекнаа доверба во електронските медиуми како средство за пазарење и плаќање. Проектот на МИОА за бесплатни интернет-продавници е дополнителна стимулација за раздвижување на овој пазар“, велат од Министерството. Во првиот Конкурс од проектот имаше 33 апликации за отворање електронски продавници, а Министерството изработи интернет-продавница за сите кои ги исполнуваа минималните критериуми, односно 30 интернет-продавници. Во функција веќе се осум интернетпродавнци, а останатите ги финализираат своите понуди. Најголем дел од апликациите кои пристигнале до МИОА се однесуваат за веќе постоечки бизниси кои досега продавале само по физички пат, во класични продажни места. Тие ја препознале можноста за нов канал за продажба и предностите и потенцијалот кој тој го нуди,па се одлучиле да го прошират својот бизнис на овој начин. Секако дека имаше и нови бинзис-идеи дел од кои се веќе во функција како sezazena. com и rezervirajme.com.

Што пазарат Македонците онлајн?

Според последните податоци на Државниот завод за статистика, корисниците на електронска трговија, во Македонија во периодот од октомври 2011 до октомври 2012 година, најмногу онлајн купувале: 1. Облека и спортска опрама (29,8%); 2. Хотелско и друго сместување за одмор (19,4%); 3. Производи за домаќинство (18,4%); 4. Книги, весници, списанија, електронски книги (17,7%); 5. Други аранжмани за патувања (17,6%);

Најмалку онлајн се купуваат акции, осигурување и други финансиски услуги (1,1%)

Нова услуга на ЕВН Македонија

„Е – фАктуРА“!

Заменето го поштенското сандаче со електронско!

С

игурно, навремено добивање и плаќање на сметките за потрошена електрична енергија овозможува новата услуга „е-фактура“ на ЕВН Македонија. Веднаш по завршување на отчитувањето на потрошената Веднаш електрична енергија кај корисниците, се изготвува фактура која корисниците отсега ќе може да ја добиваат на својата електронска адреса . Корисниците имаат законска обврска да побараат копија од сметката во случај таа да не им пристигне по пошта и да ја платат во рок. Со оваа нова услуга на ЕВН Македонија, тие веќе нема да мораат да чекаат фактурата да пристигне по пошта и така ќе можат навреме да ги сервисираат своите обврски кон компанијата. Со навременото плаќање на сметките исто така се избегнува и непотребната камата која се пресметува во случај кога корисникот доцни со плаќањето, односно нема да ја плати сметката во предвидениот рок. Оваа нова поволност им овозможува на корисниците електронско архивирање на историјата на плаќање и постојан пристап увид во сметките за електрична енергија. Услугата е достапна за сите корисници кои ќе го пополнат, потпишат и испратат формуларот за оваа намена на efaktura@evn.mk или, пак, директно ќе го достават во приемните канцеларии на најблискиот Кориснички енерго центар (КЕЦ). Формуларот е достапен и на интернет старната на ЕВН Македонија www.evn.mk или во сите локации на КЕЦ во Македонија.

52

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

Електронска сметка и е-плаќање на услугите од T-Home и T-Mobile

В

о ерата на брз и динамичен живот, луѓето постојано се зафатени и имаат с$ помалку време за завршување на секојдневните задолженија. Плаќањето на сметките е една од обврските кои што создаваат дополнителна нервоза и одзема најмногу време. Па затоа, T-Home и T-Mobile со цел на корисниците да им обезбедат брз и едноставен пристап на сметките од кое било место, воведоа систем за електронско плаќање на месечните сметки за мобилен или фиксен телефон, интернет и телевизија. Услугата за електронско плаќање на телефонски сметки, на корисникот му овозможува да стигне до платена сметка во само четири чекори без ограничување на времето и местото од каде ќе го изврши плаќањето. Електронското плаќање сметки е брзо, едноставно, без провизија и дополнителни трошоци, со максимална заштита и безбедност, без ограничување на времето и местото, a функционира 24x7 од секаде во светот. Електронското плаќање е овозможено со сите картички од брендот на MasterCard и VISA издадени од било која банка во светот за кои банката издавач дала можност за интернет плаќања. Исто така, овозможено е и плаќање со платежни картички издадени од домашни банки во Македонија кои се користат за електронски плаќања: ТТК Банка, Централна Кооперативна Банка (Силекс Банка), Статер Банка, Стопанска Банка А.Д. Битола и Зират Банка. За започнување на процесот на плаќање, корисникот треба да се најави на Мој Телеком преку директниот линк https://moj.telekom.mk или преку www.t-home.mk, односно преку Мојот Т-Mobile преку директниот линк https://my.t-mobile.mk или преку www.tmobile.mk. Освен услугата е-плаќање, T-Home и Т-Мобиле нудат можност за достава на сметките во електронска форма (е-сметка), преку веб страницата Мој Телеком, односно Mојот T-Mobile. Со е-сметка корисниците на T-Mobile и T-Home во секое време имаат online пристап до сите информации од својата месечна сметка и целосен увид во трошоците. Оваа

услуга овозможува брза и едноставна достава на сметките, а се активира со согласност на корисникот. Со активирање на услугата е-сметка, корисникот повеќе не добива сметка во печатена форма по пошта. На почетокот од секој месец, корисникот добива информација за достапноста на сметката на Мој Tелеком или Mојот T-Mobile. Електронската сметка ги содржи сите идентични информации како и печатената, а за корисникот таа е достапна за преглед и преземање на Мој Телеком, односно на Mојот T-Mobile. Активирањето и деактивирањето на услугата може да се направи на веб страницата Мој Телеком, односно на Mојот T-Mobile, во Телеком продавниците или пак преку Контакт центарот на 122. Со цел дополнително да се олесни подмирувањето на обврските, од неодамна T-Mobile овозможи плаќање на сметките на T-Mobile и T-Home на едно место, преку порталот Плати онлајн. Корисниците на платежни картички со пристапување на порталот Плати онлајн преку www.t-mobile.mk/plationline ќе можат да ги платат сметките на T-Mobile и T-Home на едно место и во една трансакција, без при тоа да го трошат своето драгоцено време и да чекаат ред во Телеком продавниците, без да платат провизија и без никакви дополнителни трошоци. На овој портал може да се платат и повеќе сметки оддеднаш, па дури и сметки од различни сопственици. Се што е потребно е да се внесе бројот на сметката. Преку порталот Плати онлајн, освен плаќање на сметките за T-Mobile и T-Home, корисниците дополнително ќе можат да дополнат припејд ваучер на кој било T-Mobile број. Со електронското плаќање на сметките и доставата во сметките во електронска форма, T-Home и T-Mobile се прилагодуваат на современите текови, воведувајќи најсовремени решенија и алатки со кои им се олеснува секојдневието на корисниците, истовремено водејќи сметка и за заштитата на животната средина.

54

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

Виртуелни банкарски шалтери во Македонија

Е-банкарството во развој кои можете да ги заврши Бројот на корисници на електронско банкарство расте со двоцифрена стапка годишно. Банките нудат с$ повеќе услуги кои граѓаните и компаниите можат да ги завршат од својот компјутер. Најголем дел од граѓаните го користат главно за следење на состојбата на нивните сметки преку Интернет и плаќање режиски трошоци, додека компаниите користат е-банкарство главно за меѓународни плаќања Васе Целеска

М

vase.celeska@kapital.mk

акедонците не можат толку лесно да се откажат од банкарските шалтери. Колку и да ги мразат, сепак ги доживуваат како сигурно завршена работа. Иако Интернетот веќе масовно го користат 58% од граѓаните, се чини дека с$ уште немаат доволно доверба електронски да ги завршат и банкарските работи.. Скоро сите македонски банки воведоа електронско банкарство, бројот на корисници расте со двоцифрена стапка годишно, но оваа услуга с$ уште се смета за недоволно

искористена. И покрај погодностите, податоците на банките покажуваат дека најголем дел од македонските граѓани и компании што ја користат оваа услуга тоа го прават најчесто за следење на промените на состојбата на нивните сметки преку Интернет, но се забележува и раст на електронското плаќање. Од Прокредит банка велат дека нивните клиенти ги користат сите услуги што ги нуди електронското банкарство. Опцијата за

проверка на сметки им користи на клиентите за поголема контрола врз финансиите и полесно управување, а нагласуваат дека расте и бројот на плаќања по електронски пат, најмногу поради поволностите за клиентите и помалите трошоци. „Сигурноста и функционирањето на системот е проверена. Дополнително, нудиме советување за клиентите со цел поголема искористеност на услугите што ги нуди електронското банкарство.

Континуирано имаме нагорен тренд на извршување на плаќањата преку електронско банкарство“, истакнуваат од Прокредит банка. И од Охридска банка потврдуваат дека физичките лица електронското банкарство го користат најчесто за преглед на сметки, картички, депозити, но се забележуваат позитивни тенеденции во користењето електронско плаќање. „С$ поголем е бројот на клиенти кои е-банкарството го користат за плаќање

трендови на Е - работење

- се зголемуваат услугите ите електронски Кои можности ги нуди електронското банкарство?

55

1.Преглед на состојбата на сметката, преглед и печатење изводи во секое време; 2.Пренос на пари меѓу своите сметки; 3.Плаќање кон трети лица во домашниот платен промет; 4.Плаќање дознаки во странство; 5.Распоред на девизни приливи; 6.Купопродажба на девизи; 7.Курсна листа; 8.Користење сопствени шаблони за периодични плаќања; 9.Можност за директно импортирање налози за плаќање директно од SAP/ERP системот на клиентот; 10.Преглед на трансакции направени преку бизнис-картички по корисник на бизнис-картичка или збирен преглед и печатење изводи во секое време; 11.Преглед на трансакции направени преку ПОС-терминали по продажно место или збирен преглед и печатење изводи во секое време.

на режиските трошоци за вода, струја, парно итн.“, вели Светлана Штерјова од Охридска банка. Најголем дел пак, од корпоративните клиенти го користат електронското банкарство за извршување на плаќањата во домашниот и во меѓународниот платен промет. Од Комерцијална банка пак, истакнуваат дека од последно направените анализи може да се констатира дека плаќањата преку Интернет во последните три години се во постојан стабилен раст.

„Освен континуираниот пораст на бројот на корисници коишто ги користат услугите за вршење трансакции преку интернетбанката за физички и за правни лица, дополнително може да се види дека расте и процентот на корисниците кои освен информативните услуги, почнале да ги користат и услугите за вршење плаќања преку интернет-банката“, велат од банката и додаваат дека процентот на физички лица коишто користат плаќања преку Интернет се движи во насока на изедначување со процентот на корисници кои користат плаќања за правни лица.

Кои услуги се нудат?

Безбедно, достапно, лесно, штеди време и трошоци - ова се адутите со кои банките на македонскиот пазар го промовираат е-банкарството. Интернет-апликацијата, известувањето преку електронска пошта или СМС се базичните нешта кои ги нудат банките, но останатите можности зависат најмногу

од големината на банката и од нејзината определба. „За компаниите нудиме големи поволности за користење на електронското банкарство и полесно управување со нивните средства: 24 часа увид и достапност на средствата, сите видови плаќања (интерни, редовни, итни), префрлање средства од кредитни линии, печатење изводи. Особено се поволни за сметководители, бидејќи со едно корисничко име и лозинка имаат пристап до сметките на клиентите чие сметководство го водат“, вели Сања Митровска од Прокредит банка. Таа нагласува дека во најскоро време банката планира да ја воведе услугата за електронско процесирање на платите, како и воведување меѓународен платен промет по електронски пат. Од Комерцијална банка велат дека во февруари годинава банката на правните лица коишто корисници на услугите на интернет-банката во делот на платниот промет со странство и домашниот

платен промет, комбинирајќи ги постоечките услуги и технологии, им овозможи автоматско генерирање на налог за плаќање надомест за извршени плаќања во делот на платниот промет со странство. Исто така, банката планира да овозможи пристап преку интернет-банката до еден мал преостанат дел безготовински услуги за физички лица кои во моментов се достапни исклучиво преку традиционалниот шалтерски начин на дистрибуција. Од Охридска банка нагласуваат дека електронското банкарство OBSGN@t за правни лица, комитенти на банката, во зависност од нивните потреби, е достапно во две Ibank можности, како веб базирано решение за вршење трансакции од домашниот платен промет и како FAT модул, инсталирана десктопапликација за вршење трансакции од домашниот и од меѓународниот платен промет.

55

56

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ март 2013 Издава: КАПИТАЛ МЕДИА ГРОУП доо бул. Маркс и Енгелс бр.7 зграда 1, влез 1 стан 32 1000 Скопје п.фах: 503 Република Македонија телефон: +389 2 3298 110 факс: +389 2 3298 111 e-mail: kapital@kapital.com.mk

„Паметни“ телефони – „паметно“ банкарство

З

големената стапка на користење мобилен Интернет и употребата на „паметните“ мобилни телефони на македонскиот пазар, како и развојот на мобилните апликации и нивното користење во земјава, може да се каже дека ги натера на банките да почнат да размислуваат во правец на воспоставување услуги за мобилно банкарство. Свои мобилни апликации за мобилно банкарство досега претставија Стопанска банка и НЛБ Тутунска банка, додека Комерцијална банка најави дека планира

да воведе информативни услуги (увид во состојбата и прометот на сметката) и предефинирани плаќања на јавни услуги и интерни трансфери меѓу сметките на корисникот на овој начин. Новите мобилни технологии ги прават овие услуги подостапни за секој корисник. Во суштина, станува збор за софтверска апликација која се инсталира и се користи преку мобилен телефон и овозможува брз, едноставен и сигурен начин преку кој може да се врши преглед на сите сметки и разни плаќања директно од мобилниот телефон.

Уредник на специјални прилози: Верица Јорданова Автор на прилогот: Васе Целеска Графички дизајн: Николај Томашевски Игор Томашевски Фотографија: Ивана Кузмановска Фотоархива на Капитал Маркетинг: Александра Стојменова www.kapital.mk

Е-трговија преку MarketKonekt во Македонија и Бугарија, а наскоро и во останатите пазари во регионот

M

arketKonekt (www. marketkonekt.com) e македонски веб сајт кој на компаниите им овозможува онлајн трговија не само на домашниот пазар туку и надвор од нашите граници. Засега директно ги поврзува македонските и бугарските компании и потрошувачи, а наскоро се очекува да обедини и останати земји од регионот. Преку сајтот брзо, едноставно и со мали вложувања компаниите ја промовираат својата понуда, а купувачите дознаваат што сé се нуди на пазарите.

MarketKonekt овозможува зголемена продажба и намалени маркетинг трошоци за секоја фирма, без разлика на тип, големина и индустрија на која и припаѓа. Фирмите можат сами и во секое време едноставно и лесно да објавуваат информации за нивните производи или услуги кои стануваат достапни до секој потенцијален купувач - компанија или краен потрошувач. Преку MarketKonekt купувачите добиваат

детална информација за споредба на карактеристики на производи или услуги и за избор на оние со најдобра вредност. Можат директно да пребаруваат преку клучен збор или категории, да ги побараат во секции на сајтот (на пр. понуди на попуст), или да објават барање за понуда за потребниот производ или услуга. Сајтот овозможува и директна комуникација помеѓу компаниите и потрошувачите преку интерен маилинг систем. Од лансирање на пазарот минатата година MarketKonekt бележи континуиран пораст. Во моментов промовира над 38,000 различни производи/ услуги на преку 3,000 компании, и нивниот број секојдневно се зголемува. Месечно го користат околу

30,000 индивидуални посетители - потенцијални купувачи на производите. Идните планови вклучуваат дополнителен развој на пазарот и унапредување на производот. “Воведувањето на MarketKonekt на бугарскиот пазар е резултат на соработка со нашиот партнер Golden Pages Бугарија. Оваа година, преку слични партнерства, со MarketKonekt ќе им овозможиме на компаниите да тргуваат и со останати земји од регионот. Паралелно, работиме и на усовршување на сајтот за да ги подобриме услугите за клиентите. Тој засега функционира на промотивно и интерактивно ниво, а во иднина планираме да го надградиме и со опција за трансакции помеѓу продавачите и купувачите”,

најавува Владимир Вецовски, директор на R3 Infomedia, компанија што го развива MarketKonekt. Ник Сандерс, директорот на Golden Pages Бугарија, очекува значајни бенефити за бизнисите од двете земји. “Досега во регионот и во Бугарија немаше единствен онлајн производ што директно ги поврзува фирмите со потрошувачите. Благодарение на нашиот македонски партнер R3 Infomedia и нивниот MarketKonekt можеме да им обезбедиме ваква услуга на нашите клиенти. MarketKonekt сигурно ќе им помогне да ја зголемат продажбата во Бугарија, но и да ја зајакнат трговијата со нивните партнери од Македонија” MarketKonekt е дел од портфолиото на R3 Informedia, компанија чии производи се лидери на пазарот во своите категории - бизнис информаторот Златна книга во печатена и онлајн верзија, и телефонскиот именик Информации 1188.

58

Интервју

К

ако ги оценувате и во кој правец се движат современите, актуелни електронски канали на работење во банкарството? Антонио Аргир: Рапидниот раст на Интернетот и новите технолошки достигнувања имаат огромно влијание врз појавата и развојот на нови банкарски продукти. Новата информатичка техологија, интернетпенетрацијата и побрзата динамика на животот го менува начинот на користење на банкарските производи и услуги од страна на корисниците. Во оваа насока, процесот на трансформација на банките и пренасочување на клиентите кон користење на современите електронски канали во последниве неколку години е с$ поактуелен. Денеска активностите на банките во Македонија с$ поинтензивно се насочени кон развој на нови електронски канали (електронско, мобилно банкарство, АТМ, ПОС-уреди итн.) кои овозможуваат поголема достапност на банкарските продукти и услуги, поедноставен и побрз пристап. Банките настојуваат преку овие канали да го оптимизираат своето работење, да го зголемат квалитетот на услугата, да се посветат на комерцијалната и советодавна функција и да бидат достапни за клиентите во кое било време и од кое било место. Моментално, клиентите с$ уште во голема мера ги користат традиционалните канали (експозитурите), меѓутоа веќе се забележува значително зголемување на користењето на современите начини на работењето особено со појавата на интернет-генерациите.

Колку новите тенденции од аспект на е-работење веќе се застапени и во вашата понуда? Антонио Аргир: НЛБ Тутунска банка, како банка која континуирано ги следи новите технолошки достигнувања, постојано работи на развој на нови самоуслужни канали. По воведувањето на картичното работење, АТМ (банкоматите) и ПОС-уредите, банката интензивно работеше на развој на електронското банкарство за физички лица – НЛБ Клик и електронско банкарство за правни лица

АнтонИо АргИр

Директор на сектор Сектор деловна мрежа

Интернет генерац менуваат банкар

– НЛБ Проклик. Од аспект на електронското банкарство за физички лица, банката има развиено два пристапи до овие услуги, преку компјутер (НЛБ Клик) или преку мобилен уред (НЛБ мКлик - мобилно банкарство). НЛБ Клик претставува сеопфатно електронско банкарс тво што им овозмож ува на клиентите увид на состојбата на нивните трансакциски сметки, депозити, картички и кредити, интерни трансакции во рамки на сопствените сметки, разни плаќања, па с$ до конверзија од една во друга валута, при што авторизацијата на плаќањата се врши преку хардверски уред Токен или мобилна апликација НЛБ мТокен. Мобилно банкарство – НЛБ мКлик претставува прво и во моментот единствено мобилно банкарство во Македонија со можност за плаќање. Од другите електронски канали НЛБ Тутунска банка нуди Е-commerce - посредување при плаќањата во електронската продажба на производи и услуги, НЛБ Top-up надополна на припејд-ваучер за мобилни телефони од трите мобилни оператори во РМ и можност за плаќање на фактури за мобилен телефон од операторот Вип директно преку банкоматите на банката. Банката моментално работи на развој на нова услуга заедно со Т-Мобиле за плаќања кај трговци со мобилен телефон.

Кажете ни колку услугите од е-банкарство се барани од страна на вашите клиенти? Кои услуги ги бараат физичките лица, кои деловните клиенти? Кои од овие две категории се поголеми корисници на е-банкарство и зошто? игор ДАвчевсКи: Интересот за услугите од елект р о н с ко т о б а н к а р с т в о континурано се зголемува, за тоа потврдуваат и бројките на пријавени корисници на НЛБ Клик и НЛБ Проклик. Бројот на корисници на НЛБ Проклик - електронско б а н ка р с т в о з а правни лица во период од две години 01.2011

- 01.2013 е пораснат за повеќе од 50%, додека порастот кај физичките лица, односно корисниците на НЛБ Клик е уште поголем и е зголемен за повеќе од 200%. Физичките лица примарно се заинтересирани за увид во состојбата на своите сметки, но и на останатите продукти на банката кои ги користат. Поволностите кои ги нудиме при користење на електронските сервиси клиентите ги препознаваат и с$ повеќе електронското банкарство го користат и за подмирување на своите редовни обврски како што се плаќањето на сметките на режиските трошоци или пак достасаните обврски по основ на кредити и кредитни картички. Деловните клиенти пак, претежно се комплетни корисници на сите услуги кои ги овозможува НЛБ Проклик, што значи го користат и за преглед и за плаќања. За ова потврда е и учеството на електронските налози направени од страна на правните лица чија вкупна вредност надминува 50% од сите реализирани налози во денарскиот платен промет на банката. Во меѓународниот платен промет учеството на трансакциите реализирани преку НЛБ Проклик, изнесува речиси 20% од сите девизни плаќања во банката. Деловните субјекти во моментов од аспект на реализирани налози за плаќање се секако поголеми корисници на НЛБ Проклик – електронското банкарство, сервис кој на македонскиот пазар НЛБ Тутунска банка прва го понуди пред 12 години. Од друга страна исклучително сме задоволни од активноста на корисниците - физички лица, чиј број е над 75.000, а нашата интернет-страница www.nlbklik. com.mk е на прво место по посетеност во Македонија од сите даватели на финансиски и банкарски услуги. Вложуваме напори и очекуваме бројот на корисници да расте со истиот интензитет, со оглед на новите единствени, иновативни, а воедно корисничко прилагодени решенија кои НЛБ Тутунска банка ги понуди во последнава година – НЛБ мТокен апликацијата и секако НЛБ мКлик – првото мобилно банкарство.

Кои се конкретите придобивки за клиентите од користењето е-банкарство, а кои се придибивките за самата банка? Антонио Аргир: Користењето на НЛБ Клик и НЛБ Проклик нуди низа поволности и за клиентите и за банката. Од аспект на клиентите предностите и поволностите кои ги добиваат користејќи го електронското банкарство се: пониски

ациите го рското работење трошоци на електронските налози, поголема достапност и полесен пристап до сите банкарски продукти и услуги, независност од работното време на експозитурите на банката, едноставно и побрзо завршување на банкарските работи и заштеда на време и пари за превоз, паркинг и слично. За физичките лица, трошоците и провизиите за платен промет за налозите извршени преку НЛБ Клик се пониски од 50% до 70% од трошоците за хартиените налози извршени во експозитурите на банката, додека за правните лица налозите извршени преку НЛБ Проклик се пониски за повеќе од 60%. Преку НЛБ Проклик на правните лица покрај увидот и плаќањето им се овозможува целосна автоматизација и поврзување на системот за плаќање со нивните сметководствени програми при што се постигнува автоматизирано и поквалитетно раскнижување на одливите и приливите. Пренасочувањето на клиентите кон користењето на електронското банкарство на банките пак, им дава можност за оптимизација на процесите, зголемување на ценовната ефикасност преку намалување на трошоците за работењето, како и можност за воведување нови деловни активности, развој на нови онлајн-производи и услуги и придобивање нови клиенти. Од друга страна пак, преку пренасочување на клиентите кон помасовно користење на самоуслужните сервиси се менува фокусот на активностите од брзо и ефикасно опслужување на клиентите кон зголемена советодавна улога и градење на долгорочен клиентски однос преку препознавање на нивните потреби и барања и соодветна понуда на продукти и услуги.

Мобилното банкарство е во самиот зачеток во Македонија? Што конкретно работи вашата банка на тема мобилно банкарство? Кои се услугите кои ги нудите и како очекувате истото да се развива во иднина? Што конкретно може да очекуваат клиентите во блиска иднина? Игор ДавчевсКИ: НЛБ Тутунска банка како современа и иновативна банка и предвесник на иновациите во електронското банкарство во Македонија, прва на пазарот воведе НЛБ мКлик – прво мобилно банкарство во Македонија. Со НЛБ мКлик мобилното банкарство за прв пат во Македонија може да се вршат

различни плаќања директно преку мобилен телефон од кое било место и во кое било време. НЛБ мКлик - мобилното банкарство е софтверска апликација која се инсталира на мобилните уреди и на клиентите им овозможува брз, едноставен и сигурен пристап до својата банка. НЛБ мКлик овозможува увид во состојбата и прометот на сите сметки, картички и депозити во секое време, можност за плаќање на сите редовни трошоци, за разни плаќања кон физички и правни лица во земјата, за плаќања на обврски по кредитни картички, конверзија на денарски и девизни средства и можност за преглед на курсна листа. Развојот на мобилното банкарство во иднина ќе биде насочен кон подобрување и зголемување на неговите функционалности, развој на информативната и промотивна улога, соодветно на барањата на клиентите и технолошките можности и достигнувања.

Банкарските платформи засновани на Интернет секако и во иднина само ќе се развиваат како што луѓето поинтензивно користат Интернет и „паметни“ уреди. Каква е вашата визија за развој во овој правец? апликации, нови услуги...? Игор ДавчевсКИ: НЛБ мКлик - мобилното банкарство во моментов е апликацијата за која се надеваме дека ќе придонесе за значителна масовност при користењето на банкарските услуги преку Интернет, имајќи ја, пред с$, во предвид бројката на мобилни уреди кои се користат на пазарот, но и нашите напори да ја развиеме апликацијата за што поголем број од нив. Така, НЛБ мКлик е достапна како за сите „паметни“ телефони и таблетуреди (Adroid и iOS оперативните системи), така и за телефоните од постарите генерации кои имаат JAVA поддршка. Секако, апликацијата ќе се проширува со нови функционалности кои само ќе го поедностават користењето на банкарските сервиси од страна на крајните корисници и ќе ја направат НЛБ Тутунска банка по достапна и потранспарентна за нашите клиенти. На сличен начин делуваме и при развојот на останатите интернет-базирани

59

Интервју услуги, па важно е да се напомене дека електронското банкарство НЛБ Клик и НЛБ Проклик е единствено во Македонија кое е поддржано и може да се користи преку сите познати интернет-пребарувачи (IE, Mozilla Firefox, Chrome, Safari). Развојот на сервиси базирани на нови технологии и нивниот трансфер на нашите пазари и во иднина ќе бидат наш императив. Се разбира дека потребата ја наметнува пазарот, но цениме дека во блиска иднина фокусот ќе биде на мобилните плаќања и потребите на клиентите за користењето на решенијата на веб-базираните и иновативни компании како Facebook, Google, Twitter, Skype, Apple, Amazon итн. Во таа насока од исклучителна важност е понатамошното проширување на користењето на мобилните уреди во доменот на плаќањата во м-трговијата (m-commerce).

Како го оценувате конкретно македонскиот пазар од аспект на напредување во користење нови технологии и што и колку новитети клиентите се подготвени да прифатат во своето секојдневно менаџирање со финансиите? антонИо аргИр: Сметаме дека на македонскиот пазар се остварени основните предуслови кои придонесуваат за масовно прифаќање и користење на современите банкарски канали - односно забрзаната пенетрација на Интернетот, масовната употреба на мобилните телефони, како и мерките кои ги презема владата за зголемување на бројот на електронски плаќања и електронски пристап до услугите на администрацијата. Клиентите сметаме дека брзо ги прифаќаат новитетите кои им се нудат од страна на банката, со оглед што истите носат и бројни придобивки, односно заштедуваат време и средства, достапни се до клиентот 24/7, претставуваат безбедни решенија, а воедно се едноставни и овозможуваат прегледно и лесно користење. Како доказ за истото, може да го искористиме податокот што интернет-страницата www. nlbklik.mk за електронско банкарство се вбројува м е ѓ у н ај п о се те н и те страници и покрај многуте агрегатори на вести, забавни и информативни портали и пребарувачи.

Игор ДавчевскИ

Директор на сектор Сектор за платни системи

59

60

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ „Паметните“ уреди продреа и на нашиот пазар. Најзастапени се „паметните“ телефони, но македонскиот потрошувач с$ повеќе се навлекува и на „паметните“ телевизори. Самсунг, Сони и LG се брендовите кои македонските потрошувачи ги преферираат кога станува збор за вакви производи Васе Целеска

П

vase.celeska@kapital.mk

аметната, smart, технологија одамна владее со светот, а дефинитивно ги освојува и македонските потрошувачи.

Self-Monitoring, Analysis, и Reporting Technology или со еден збор smart едноставно кажано е технологија за компјутерски надзор. На нашиот пазар, може да се каже дека најзастапени се „паметните“ телефони. Според последните податоци на Агенцијата за електронски комуникации, 21,6% од корисниците на Интернет преку мобилен телефон поседуваат „паметни“ телефони. Бројот на нивната употреба континуирано расте, а на глобално ниво годинава секој втор продаден мобилен телефон ќе биде „смартфон“. Ако се погледне понудата на мобилните оператори ќе се забележи дека половина од моделите кои се нудат се „паметни“, а според истражувањето коешто го направивме неодамна, најпродавани на македонскиот пазар се „паметните“ телефони на Епл, Самсунг, HTC и на Сони. Од мобилните оператори потврдуваат дека веќе се доаѓа до ниво кога половината продадени мобилни телефони се „паметни“. Покрај „паметните“ мобилни телефони, на нашиот пазар с$ позастапени се и „паметните“ телевизори, а според истражувањето кое го

„ПАмЕтНА“ тЕхНОЛОГИЈА

Smart уредите пр Колку владеете в направивме на пазарот, меѓу најпродаваните се тие на Самсунг, Сони и на LG. „Речиси сите LED телевизори кои ги гледате, а имаат цена поголема од 30.000 денари и можност за интернетприклучок спаѓаат во групата ’паметни‘ телевизори“, ни рече еден од продавачите на техника во продавницата на Нептун, во центарот на Скопје. Во повеќето продавници за техника потврдуваат дека потрошувачите с$ почесто се интересираат за можностите кои ги нуди „паметната“ технологија, особено кај „паметните“ телевизори. Зависно од местоположбата на маркетот, продавачите потврдија дека само во главниот град се продаваат по еден до два вакви телевизори во една

продавница неделно. Перформансите кои ги имаат овие телевизори се разновидни. Со самиот приклучок на Интернет имате можност за пребарување на Интернет и користење на социјални мрежи - Фејсбук, Твитер, да гледате видеа на Јутјуб, да симнувате разни апликации од Google Play Store. Некои од моделите имаат можност за WiFi конекција, па повеќе нема да мора да се грижите за поврзувањето на вашиот лап-топ или персонален компјутер со вашата HiFi опрема. Исто така некои модели имаат вградено и камера, па со помош на апликација на Скајп, едноставно може да се прават видеоразговори во висока резолуција и со добар квалитет. Поврзувањето со

Интернет е толку корисно, што дури и преку разни апликации на „паметните“ телефони или таблет-уреди, истите може да се користат и како далечински управувач. Опцијата за гледање телевизија во три димензии (3D) ја прави понудата уште попривлечна, а најчесто очилата за 3D ги добивате гратис. Од „дијагоналата“ на

трендови на е - работење MDM технологијата е с$ поприсутна

Д

одека македонските компании се навлекуваат на „паметните“ технологии, компаниите на Запад размислуваат на друго ниво, па речиси половина од светските компании денес имаат специјализирани „паметни“ решенија за управување и безбедност со мобилните уреди во нивните корпоративни мрежи. Ова го покажа последното истражување на компанијата Касперски Лаб и Б2Б интернешнал направено на почетокот од оваа година. Станува збор за комплетна технологија наречена Mobile Device Management (MDM). Користењето „паметни“ телефони и други мобилни уреди на работа, ја зголемува конкурентноста на компанијата, вработените стануваат пофлексибилни и се во состојба да одговараат на задачите и прашањата без

61

оглед на тоа каде се наоѓаат и колку е часот. Сепак, воведувањето на овие уреди во корпоративната инфраструктура бара нов пристапт за ИТ-безбедност, бидејќи компаниите може да ризикуваат загуба на важни податоци во случај на напад од вируси или губење на уредот. Затоа, компаниите на светско ниво почнаа с$ почесто да ја употребуваат „паметната“ технологија за управување со мобилни уреди на интегрирани платформи, како онаа на Касперски лаб за безбедност на корпоративни мрежи и слични на неа.

61

„Паметните“ часовници с$ попопуларни, дури и епл работи на свој модел!

М

обилните телефони и телевизорите не се единствените електронски уреди кои во последно време станаа „паметни“. Нив с$ почесто им се придружуваат и часовниците. Иако корените на овие уреди може да се поврзат со легендатниот часовник Касио со вграден дигитрон од 80-тите години од минатиот век, денешните „паметни“ часовници претставуваат нешто сосема друго. Минатата година на пазарот беа претставени неколку модели, а се чини дека годинава ќе има права „навала“ од вакви уреди. Еден од најинтересните „паметни“ часовници на пазарот е Pebble, плод на Кикстартер, компанијата која финансира проекти благодарение на т.н. crowd funding и за кој веќе имаше 85 илјади преднарачки.

Pebble доаѓа во неколку бои, „тежи“ само 38 грама и може да се спои со сите „паметни“ телефони кои работат на оперативниот систем на Епл, iOS и на Гугл - Андроид. Има bluetooth, акцелерометар, подлога од електронска хартија и водоотпорен е. Негова главна одлика претставуваат бројните варијанти за изгледот на интерфејсот, како и за приказот за време. Преку овој часовник, сопственикот ќе може да види дали има некој повик за него, да провери електронска пошта или порака. Чини само 150 долари.

реовладуваат во светот! вие со нив? телевизорот и неговите технолошки перформаси зависи и цената. Низ маркетите за техника велат дека има и потрошувачи кои се подготвени да платат и до 250.000 денари со цел да си обезбедат модерно и „паметно“ задоволство во дневната соба. Меѓу најпродаваните модели се 38-инчните до 46-инчните телевизори. Покрај мобилните уреди и телевизорите, „паметни“ опции добиваат и фотокамерите. Нивното поврзуваање на Интернет го олеснува начинот на комуникација, споделување и уредување на фотографиите, а перформасите кои ги имаат го доведуваат задоволството за фотографирање на корисниците на ново ниво. Сони и Самсунг веќе промовираа ваков вид фотокамери.

и компјутерите стануваат „попаметни“

Лаптоп- компјутери со екран на допир, екрани кои се прошируваат, со екрани кои ротираат 360 степени, таблет и слејт-уреди со перформаси од кои застанува здивот и што уште не содржи понудата на „паметните“ компјутери денес. „Паметни“ професионални таблеткомпјутери неодамна произлегоа од лабораторијата на Самсунг. Се викаат ATIV Smart PC и Smart Pro, а работат на оперативниот систем Windows 8. Иако двата модели изгледаат релативно слично, доаѓаат од различни страни. Smart PC повеќе потсетува на 10-инчните Galaxy таблет-уреди, како по изработката така и по профилот, додека Pro делумично асоцира на теблет-уредите од серијата 7. Имаат неверојатна брзина на процесор и трајност на батерија, а бидејќи станува збор за хибридни модели, со нив доаѓа и доплнитeлна тастатура. Ова е само мал дел од она што во моментот се нуди на пазарот на професионални компјутери потребни за работа на секоја

компанија. Понудатата и можностите кои се нудат се различни, а с$ зависи од потребата на корисниците. На пример, на американскиот пазар континуирано расте побарувачката за „паметни“ уреди и системи поврзани преку инфраструктура која ги конектира уредите во домот и уредот, таблет-уредите или „паметниот“ телефон, кој во моментот го поседува корисникот. Нивната конектираност и можноста за извршување наредби од далечина е предноста која му го олеснува животот на човекот.

62

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

Cloud Computing вО МАкЕдОНИЈА

Работата во „облакот“ носи поголем профит на земја Работењето во облакот ја поместува на ново ниво работата на бизнисите. Наместо компаниите сами да градат големи, скапи и недоволно искористени ИТинфраструктури, оние кои ќе го реализираат концептот на cloud computing ќе им овозможат да ги добиваат физичките ресурси (сервери, хард дискови...), апликациите и податоците во форма на услуга која ќе се наплаќа според нивото на моменталното искористување. На тој начин се штедат и пари и време.

васе Целеска

П

vase.celeska@kapital.mk

оследните неколку години сме сведоци на зачестеното преминување на компаниите и нивно функционирање на „облакот“ (cloud computing). Концептот сам по себе не е нов, но ги добива своите пет минути на македонскиот пазар и полека станува интересен предизвик за македонските компании. Се смета дека облакот е новата парадигма која ќе ја однесе ИТ-индустријата на ново ниво. Наместо корисниците сами да градат големи, скапи и недоволно искористени ИТинфраструктури, компаниите кои ќе го реализираат концептот cloud computing ќе им овозможат да ги добиваат физичките ресурси (сервери, хард дискови...), апликациите и податоците во форма на услуга која ќе се наплаќа според нивото на моменталното искористување. Релативно малку се зборува за употребата на „облакот“ во македонскиот бизнис-сектор, можеби поради стравот од непознатото и безбедноста на податоците на компанијата, кои се наѓаат некаде далеку на некој сервер?!. Малку се оние компании кои се

одлучиле за ваков вид функционирање, поради тоа што деталите за тоа како во суштина работи „облакот“ им се ретко познати на крајните корисници.

Какви услуги во „облакот“ бараат македонските компании?

Од Македонски Телеком, како една од компаниите која има широк дијапазон на услуги во „облакот“, велат дека бизнискорисниците имаат различни потреби, кои зависат од типот на нивната работа и од нивната големина. Малите и средните претпријатија имаат потреба од стандарни

производи и решенија кои се базираат на изнајмување инфраструктура или користење софтвер како сервис. „Поголемите компании, покрај овие производи, имаат потреба од изнајмување напредни решенија, како што се хостирана деловна пошта која нуди професионално е-mail решение (корисниците го користат ова решение како замена на сопствен Мicrosoft Exchage сервер), work share продукт, кој претставува современ систем за менаџирање со документи или пак, имаат потреба од чисто изнајмување простор за складирање

Највообичаена форма на услуга во „облакот“ се бизнис-апликациите кои се чуваат и се извршуваат на оддалечени сервери достапни на Интернет, преку интернет-страница во стандарден интернет-прелистувач.

64

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ Пазарот на cloud computing годинава ќе достигне 14 милијарди долари

Според истражувањето на Гартнер, пазарот на cloud computing услуги до оваа година ќе изнесува 14 милијарди долари. Cloud computing или SaaS (software-asa-service) е нов бизнисмодел, односно нова технолошка платформа која овозможува достапност на апликации по пат на Интернет во облик на услуги кои се изнајмуваат по потреба, наместо да се купуваат како посебен софтвер кој треба да се инсталира на персоналните компјутери. За време на економската криза забрзан е трендот на премин на овој бизнисмодел, кој на компаниите им овозможува наем на програми за работа со текст, табеларни пресметки или календари или други пресметки доколку е потребно, со што се избегнуваат трошоците за набавка, инсталирање, надградба и одржување на софтверот за канцелариските компјутери, објаснуваат од Гартнер. податоци, којшто го користат како примарна или секундарна локација, во зависност од бизниспотребите или од законските регулативи“, велат од компанијата. Од неодамна Македонски Телеком ја нуди и услугата Pantheon Cloud, наменета за планирање на компаниските ресурси на малите и на средните претпријатија SOHO и SME, која претставува премин кон е-работење и е-сметководство. „Новата услуга PANTHEON Cloud е деловен софтвер кој овозможува контрола над сите деловни процеси во претпријатието: од нарачки и фактурирање преку кадрово работење и сметководство до производство и аналитика. Главните предности од

Широк избор на услуги

П

реминувањето на една компанија во „облакот“ е олеснето со различни нивоа на услуги. Моментално, сервисите во „облакот“ може да се класифицираат во четири модели.

Моделот IaaS или „инфраструктура како сервис“ подразбира изнајмување хардвер по моделот плати колку што трошиш;

Моделот PaaS или „платформа како сервис“ подразбира пристап до различни платформи на кои клиентот може да развива свои апликации, а притоа да не се грижи за долните слоеви;

Следниот модел е SaaS или „софтвер како сервис“, засега најприфатеното ниво кое подразбира употреба на готово софтверско решение како што е апликацијата за електронска пошта;

BaaS, односно „деловен процес како сервис“ е услуга во „облакот“ која претставува сервис на целото деловно работење. Само еден пример претставува процесирањето на платите, при што корисникот не знае кој е софтверот или хардверот задолжен за процесот, туку само праќа податоци кои мора да се обработат и како резултат ја добива пресметката.

Со пристап до компјутерски ресурси од „облакот“ компаниите добиваат процесирачка моќ (хардвер) или одредена софтверска алатка толку (количина или временски период) колку што ним им е потребно за извршување на секојдневните најразлични автоматизирани активности.

употребата на PANTHEON Cloud се гледаат во едноставна, лесна и брза размена и обработка на податоците, сигурност на податоците, намалување на трошоците, заштеда на време, поволна цена и широк спектар на поддршка и помош“, велат од Македонски Телеком и додаваат дека иако ова решение го нудат на пазарот од неодамна, првичниот интерес е над очекувањата. Од Македонски Телеком најавија дека во наредниот период ќе работат на проширување на продуктното портфолио со лансирање нови решенија и збогатување на постојните со нови функционалности. „Понудата на нашите бизнис-решенија ќе биде ориентирана кон барањата и кон предизвиците на модерното работење и истите мора да бидат флексибилни и прилагодени во согласност со специфичните барања на секој корисник. Од друга страна, нашата понуда с$ повеќе е насочена кон комплетно управувана (менаџирана) услуга, која на крајните корисници ќе им донесе вредност на интегрирано решение, што ќе им овозможи да имаат еден и единствен контакт за сите свои проблеми поврзани со информатичко-

употреби на оваа услуга се бизнис-апликациите коишто се чуваат и се извршуваат на оддалечени сервери достапни на Интернет, преку интернет-страница. Токму флексибилноста е основната придобивка. Со пристап до компјутерски ресурси од „облакот“ компаниите добиваат процесирачка моќ (хардвер) или одредена софтверска алатка толку (количина или временски период) колку што ним им е потребно за извршување на секојдневните најразлични автоматизирани активности. Kомпаниите ќе немаат потреба да набавуваат скапи процесирачки уреди (сервери) или софтвер со сложени и скапи лиценцни програми. Многумина гледаат на „облакот“ како на чекор понатаму од аутсорсинг во информатиката. Поради брзиот напредок на технологијата, овој тренд нема да доведе до пропаст на оваа индустрија и професиите во ИТ-секторот какви што ги познаваме, туку до пораст на важноста на нејзината улога. Можеби најголемата придобивка која ја имаат компаниите од „облакот“ во овие тешките економски времиња е тоа што истиот ги крати трошоците.

комуникациската технологија (ИКТ), оставајќи им притоа повеќе слободно време за да се фокусираат на својот примарен бизнис“, објаснуваат од Македонски Телеком. Постојат многу примери за тоа како инфраструктурата се заменува со услуга, како на пример, пресметувањето на платата на вработените во компанијата чии податоци ќе се пратат на Интернет и по пресметката ќе се плати за користењето на услугата „пресметка на плата“ во зависност од бројот на единици за пресметка. Компаниите што нудат private cloud computing, сфера во која покрај Македонски Телеком, работи и ИТ-компанијата Сивус, нудат услуги кои се поспецифични, исклучиво направени според барањата на одредена компанија.

„Облакот“ е флексибилен и крати трошоци

Ресурсите во „облакот“ се скалабилни и виртуелизирани, а тоа што најмногу ги привлекува компаниите да го користат како услуга се неговите карактеристики кои овозможуваат раст во ритамот на компанијата, без поголеми инвестиции однапред. Највообичаени