edukacija_prilog_2013

Едукација www.kapital.mk петок 12/04/2013

KaKo uspe[nata sorabotKa na Kompanii so faKulteti da stane pravilo, a ne isKlu^oK?! intervju

dimitar osmanli

izvr{en direktor na m6

m6 e uspe[en zatoa [to Kreira vrednosti i doverba!

prokredit banka

programa za mladi banKari odli^na mo@nost za banKarsKo nadgraduvawe

so mba i sertificirani programi do pouspe[na Kariera?!

44

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

КАПИтАЛ ПОттИКНувА

Како успешната соработка на компании со факултети да стане правило, а не исклучок?!

Во обид да ја пр негативната мантра,омени но и да ја поттикне соработк секторот и образовниата меѓу бизнисМакедонија, „Капита те институции во прилог „Едукација“ гил“ во овој специјален посочува позитивните примери за усп факултетите ја остварешна соработка во која расадник за подготве уваат својата цел - да бидат н, стр кадар за потребите научен и квалификуван економијата!

Габриела Делова

Д

gabriela.delova@kapital.mk

одека светот ита кон нови иновативни и практични решенија за да ја подобри соработката меѓу универзитетите и компаниите и да се справи со невработеноста, Македонија с$ уште ја одгатнува дилемата како воопшто да ја воспостави и да ја зајакне соработката на релација бизнис секторобразование, да ги мотивира компаниите да се свртат кон универзитетите, но и образовниот систем кон потребите на бизнисот. Големата невработеност во земјава, тешкиот пат на студентите од клупа до работно место, с$ почестата одлука за имиграција, од

една страна, а од друга страна, с$ почестите поплаки од бизнис-секторот за отсуството на компетентен кадар за вработување, ја наметнува дилемата како овие две страни да најдат заеднички интерес за што поцврста коалиција од којашто ќе профитираат и едните и другите?! Можеби светлата страна од оваа приказна е фактот дека за среќа, Македонија не е единствениот пример каде што има тешкотии во создавањето врски меѓу бизнис-секторот и универзитетите, па тоа дава шанса да се учи од примерите на другите држави. Еден од најдобрите професори на бизнис-школи во светот според „Фајненшал тајмс“ и „Форбс“, Грег Ферчајлд, во ексклузивното интервју за „Капитал“ открива дека дури и земјата која многумина ја гледаат како земја на можности и каде што с$

се одвива перфектно, САД, своевремено се соочила со ваква криза. „Имаше зголемен број показатели кои укажуваа дека САД заостанува зад другите држави. Некои од овие дискусии произлегоа од познатиот извештај за квалитетот на образованието во САД наречен ‘Нација во опасност’ (A Nation at Risk). Овој извештај ги освести Американците, укажувајќи: работната сила во САД не била толку конкуретна како што мислеше мнозинството. Овој аларм предизвика многу реакции“, вели Ферчајлд.

Не е с$ толку црно! Македонија има и свои позитивни примери! Иако генералната констатација е дека врската меѓу компаниите и универзитетите не е доволно јака, постојат и

навистина светли примери преку веќе етаблирирани форми: стипендии, практики, обуки, вработување на стипендистите. Бенефитите и за двете страни се големи: факултетите го подобриле својот имиџ и со своите нови програми станале атрактивни за студентите, додека пак, компаниите директно го добиваат најдобриот кадар од областа. Од Макстил а.д. Скопје за „Капитал“ велат дека остваруваат континуирана и успешна соработка со Технолошко-металуршкиот факултет, Машинскиот факултет и со Факултетот за електротехника и информациски технологии (ФЕИТ), најчесто преку овозможување стручни практики, дополнителна

Едукација

практична работа, соработка при изработка на семинарски, дипломски, магистерски и докторски трудови, учество во клиничка настава, соработка во научноистражувачки и апликативни проекти, консултативни активности... „На пример, соработката со Технолошко-металуршкиот факултет, меѓу другото, предвидува и овозможување летна практика за студентите, како и практики потребни по одредени предмети. Дополнително, а со цел запознавање и подготвување на студентите за она што значи бизнис-опкружување, се организираат и посебни повеќемесечни практики на студентите од последните студиски години, кои детално се запознаваат со процесот на работа на друштвото, како и со технолошкиот процес преку посета на погоните и постројките заедно со нашите инженери, така и со процесот

на управување со квалитет и процесите за управување со трошоци и набавки преку учество на ваквите тематски состаноци на колегиумот на друштвото. Студентите постојано се следат за време на извршувањето на нивната практика, за што се евалуирани, а евалуирана е и самата практика од страна на студентите. Минатиот циклус на ваква практика резултираше со вработување на студентот кој најмногу се истакна и ни остави особено позитивен впечаток. Дополнително, Макстил а.д. Скопје стипендира и студенти од овој факултет“, велат од компанијата. Во последните пет години, според информациите од Макстил, вработени се околу 50 студенти. Македонски Телеком има повеќегодишна соработка во голем број високообразовни институции, со што на студентите им се овозможува да стекнат знаење и искуство преку волонтирање или преку практична настава. „Македонски Телеком за волонтирање има склучено договор со осум факултети меѓу кои: Економскиот факултет, Правниот факултет, Факултетот за електротехника и информациски технологии (ФЕИТ), Факултетот за информатички науки и компјутерско инженерство (ФИНКИ), Бизнис-академијата Смилевски, Машинскиот факултет, ФОН, Американ колеџ. За изведување пак, на практична настава договор е склучен со следните 11 високообразовни институции. Токму волонтирањето и практиката на студентите им овозможува да се скрати времето на прилагодување и обука при нивно идно вработување, велат од Телеком. Соработката на дел од компаниите со универзитетите веќе има добиено и своја институционална рамка. Од КПМГ Македонија, која важи за водечка компанија за професионални услуги и три години по ред, во светски рамки, е рангирана за втор најатрактивен работодавач од страна на 130.000 студенти од факултетите за бизнис, велат дека имаат тесна соработка со Универзитетите во државата, која дополнително е интензивирана последните неколку години. „Со оглед на тоа што КПМГ е глобална мрежа од компании која обезбедува ревизорски, даночни и консултантски услуги,

сосема разбирливо е дека сме пред се фокусирани кон соработка со економските факултети. Секоја година учествуваме во Денови на кариера на Универзитетот Свети Кирил и Методиј во Скопје и Универзитетот Југоисточна Европа во Тетово каде се сретнуваме директно со студентите и разговараме за можностите за пракса и вработување во КПМГ што се на располагање. Последните две години соработуваме со Моја кариера здружението за поддршка на кариерен развој, практикантство и помош при вработување. Организираме практикантска програма за студенти кои се пред дипломирање. Програмата трае шест месеци и во текот на тој период практикантите имаат прилика да работат во динамично окружување со многу предизвици и да се стекнат со искуство од ревизорската професија од прва рака. Не само што се стекнуваат со корисни вештини и способности за потенцијалните идни вработувања, туку многу од нив, под претпоставка дека успешно ја завршиле праксата, добиваат понуда за вработување во КПМГ“, вели Мирјана Тасков, специјалист за човечки ресурси во КПМГ. Оттаму велат дека секогаш постои простор за понатамошен развој на соработка меѓу универзитети и бизнис секторот. „Во денешното конкурентско и постојано променливо економско окружување, се поважно е да се има добро подготвена, талентирана и иновативна работна сила. Универзитетите, како и компаниите треба да бидат прилагодливи и да подготвуваат дипломци кои ќе можат лесно да се адаптираат и да одговорат на потребите на бизнисот. Тоа може да се постигне само преку постојан дијалог, партнерство и взаемно разбирање помеѓу универзитетите и бизнисот. Сите сме учесници во овој процес и треба да работиме заедно со цел да ги припремиме подобро нашите млади за пазарот на трудот и да се намали постоечкиот јаз“, вели Тасков. И компанијата Алкалоид соработката со универзитетите ја негува со години преку фондацијата „Трајче Мукаетов“. Само последната година Алкалоид додели стипендии за 40 студенти, 20 од Фармацевтскиот и 20 од Медицинскиот факултет при УКИМ Скопје, во износ

од 6.500 денари во текот на 12 месеци. Оваа практика на Алкалоид започнува од учебната 2007/08 година и оттогаш Алкалоид стипендирал вкупно 222 студенти по фармација и медицина.

Странските компании од старт бараат соработка со соодветните факултети

Од Џонскон контролс велат дека од 2005 до 2008 година оваа компанија веќе финансирала 66 стипендии на сите технички факултети, а во моментов имаат три дипломски проекти понудени на Факултетот за механичко инженерство. Дополнително, овозможени се и 50 практики за студенти од сите технички факултети, а пет од нив веќе се вработени. „Со исклучок на некои посебни области како логистика, каде што се соочуваме со тешкотии за вработување добро обучен кадар и искусни вработени, генерално сме задоволни со понудата на квалификувана работна рака на пазарот на труд“, изјави за „Капитал“, Макрем Гриби, генерален директор на Џонсон контролс Македонија. Задоволството од кадарот во земјава го истакнуваат и од Кемет. Оттаму посочуваат дека инвестираат во своите кадри и преку нивна неколкумесечна обука во странство. „Искрено, мислам дека досега бевме прилично пребирливи. Сите луѓе коишто ги имаме примено останаа тука. Сакаме да најдеме луѓе кои ќе работат подолго време за нас. Повеќето од нив поминаа најмалку шест месеци во странство. Од друга страна, би сакал да истакнам дека квалитетот на работната сила е многу добар. Би рекол дека досега сме направиле разумен избор“, вели за „Капитал“ генералниот директор на Кемет, Гвидо Галени. Од компанијата Џонсон Мети генерално се задоволни од кадарот. Велат само дека има потреба од квалификувани работници за автоматика и хемиски инженери. „Генерално, многу сме задоволни од работната сила во поглед на посветеноста, залагањето и волјата за учење. Има недостиг од квалификувани работници во одредени области, како што се специјалисти за автоматика или хемиски инженери. Го надминавме тој јаз со ангажирање луѓе

45

46

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ Стручното образование подготвено за „генералка“ Министерството за образование веќе најави измени на Законот за стручно образование како еден аспект кон подобрување на оваа соработка. Професорот од Институот за педагогија од Филозофскиот факултет, Зоран Велковски, кој ја изработува стратегијата, вели дека проблематични точки за подобро функционирање на системот за стручно образование и обука во нашата држава се неговата (не)атрактивност, релевантноста на наставните планови и програми, валидноста, оспособеноста на младите и на возрасните како да се пласираат на пазарот на труд, системите на оценување, следење, мониторирање на процесот, осигурувањето на квалитетот... „Сите клучни точки коишто бараат осовременување и подобрување се составен дел од оваа стратегија за стручно образование и обука и се надеваме дека во наредниот период ќе имаме насоки, правци по коишто ќе се движи целиот развој“, вели Велковски. од соодветната бранша и нивно обучување во странство. И за стекнување искуство е потребно време. Во глобала, постои недостиг од индустриско искуство, па затоа ние вложуваме дополнителни напори за обучување“, вели Џатин Такрар, генерален директор на Џонсон Мети. Токму квалификуваниот кадар бил најголема грижа и за холандската компанија Ван Хоол кога одлучила да инвестира во Македонија. „За време на првите посети ние бевме во неколку технички училишта, а посетивме и некои локални компании коишто би можеле да бидат подизведувачи. Во тој поглед, ние имаме и позитивно и негативно искуство. Контактиравме и со универзитетите, а профилите коишто ни се потребни се инженери, се разбира, менаџери во областите како човечки ресурси, но најмногу ни требаат искусни и обучени работници, како што ги нарекуваме во Белгија - blue collar workers. Ако не можеме да најдеме обучени работници, подготвени сме ние да ја спроведуваме таа обука. Истото го правиме и во Белгија и за да ви ја доловам сликата таму, имаме повеќе од 3.000-4.000 вработени таму, а минатата година обучивме 1.200 луѓе“, вели Филип Ван Хоол, извршен директор на Ван Хоол. И компанија Цементарница Усје подолг период успешно соработува со Универзитет „Св. Кирил и Методиј“,

поконкретно со техничките факултети, ФЕИТ, ФИНКИ, Машински факултет, Технолошк-Металуршки факултет како и Економскиот факултет, од каде редовно регрутираат кадар. Студентите од споменатите факултети редовно извршуваат задолжителна студиска пракса во траење од еден месец во студиската година. Праксата која ја имаат во нашата компанија во голема мерка придонесува студентите да ги надополнат своите теориски знаења и со практична работа и да видат како процесите во една производна компанија се поврзани и се надополнуваат. Освен практична работа УСЈЕ го поддржува и созадавањето на високостручен менаџерски кадар кој во иднина ќе биде носител на економските промени во општеството. Во таа насока веќе осум години УСЈЕ доделува стипендии за постдипломски студии по менаџмент и бизнис администрација. Досега, околу 25 студенти го продолжиле своето образование со постдипломски студии по менаџмент и деловна администрација на Бизнис академијата Алба во Атина и на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје “Нашата компанија е отворена за стекнување на практични знаења за студентите како и преку програмата за размена на студенти на меѓународната студентска организација ИАЕСТЕ. Студентите имаат прилика 6 недели да

Џатин Такрар

генерален директор на Џонсон Мети.

„Има недостиг од квалификувани работници во одредени области, како што се специјалисти за автоматика или хемиски инженери. Го надминавме тој јаз со ангажирање луѓе од соодветната бранша и нивно обучување во странство. И за стекнување искуство е потребно време“.

престојуваат во нашата фабрика и да споделуваат практични знаења со нашите искусни инженери кои потоа ќе им бидат од голема корист при аплицирањето за работа“, велат во УСЈЕ.

Техничките универзитети лидери во соработката со компаниите

Од анализата што ја спроведе „Капитал“ на терен очигледно е дека техничките и медицинските факултети се лидери во востпоставувањето соработка меѓу универзитетите и компаниите. За разлика од нив, кај општествените науки соработката е на почетно ниво. Таа најмногу е отсликана преку едномесечната практика, која стана задолжителна за студентите и договорите склучени меѓу универзитетите и компаниите каде што студентите може да ја вршат вака законски определената практика. Од Технолошко-металуршкиот факултет како одлична ја оценуваат соработката со бизнис-секторот. „Ние како факултет имаме одлична соработка со бизнис-секторот. На полето на едукација нудиме курсеви за освежување на знаењата на вработените од фирмите. Таквата програма се спроведуваше лани во сработка со Скопски легури. Оваа година имаме курсеви за доживотно учење во полето за животна средина и чисти технологии, програма за која ќе соработуваме со

Бомекс и Цементарница Титан, вели за „Капитал“, Анита Грозданов, продекан на овој факултет, кој годинава започна со нови модернизирани студиски програми кои се формирани според потребите на стопанството. Инаку, освен ваквата соработка, компаниите со овој факутлет соработуваат и преку стипендирање студенти. Лани 20 студенти во прва година беа стипендирани од македонски компании. Дали тие ќе се вработат и на колку време, зависи од договорот, велат од овој факултет. Што се однесува пак, на стипендиите од лани, според договор, тие по дипломирањето треба да се вработат во фирмата којашто стипендира и ваквото вработување најчесто е од 3-5 години. Со стипендирањето на студентите, велат од факултетот, се зголемува и атрактивноста на програмите коишто ги нуди факултетот, а статистичките податоци покажуваат дека бројот на запишани студенти во последните две години се зголемил за 60%, вели Грозданов. Од Факултетот за електротехника и информациски технологии (ФЕИТ) велат дека македонските компании, но и странските честопати имаат интерес за воспостав-

Макрем Гриби

генерален директор на Џонсон контролс Македонија

„Со исклучок на некои посебни области како логистика, каде што се соочуваме со тешкотии за вработување добро обучен кадар, генерално сме задоволни со понудата на квалификувана работна рака на пазарот на труд“.

Едукација ување контакт и можност за соработка со овој факултет. „Во моментов сме во преговори за дел од студентите да се обезбедат и стипендии, а со тоа ќе биде загарантирано и нивното вработување по завршувањето на студиите“, вели Христина Спасовска, продекан на ФЕИТ. Соработката оди и во обратна насока. Спасовска вели дека с$ почесто и самите компании бараат нивните вработени инженери да се здобијат со дополнителни стручни знаења со цел да се подобри развојот на иновативни решенија во процесот на производство. За подобрување на соработката со бизниссекторот пак, во Американ колеџ Скопје е создаден бизнис-совет чија задача е токму да се создаде средина каде што академијата и деловниот свет ќе имаат заедничка интеракција за скромно да придонесат за креирање социоекономски развој на општеството. Од постоењето на овој совет бенефит имаат и студентите и компаниите. „Студентите имаат можност своите знаења и вештини да ги проверат и да ги доусовршат во членките на деловниот совет преку практична настава, проекти, панелдискусии или некој друг вид активности. Од друга страна, ефектите на компаниите се уште поголеми, тие директно влијаат на создавањето на академските програми и процеси кои ќе одговараат на бизнис-трендовите и потребите на пазарот на труд. Потоа, преку практичната настава добиваат работна сила за мали или никакви директни трошоци“, вели Еди Смокварски, менаџер за кариерен развој на Американ колеџ. Според него, во последните две години главните предлози за измени во академските програми се во насока на подобрување на таканаречените меки вештини и воведување предмети за иновативност и проектен менаџмент. Најбарани и најдефицитарни кадри во моментов во Македонија се информатичарите, како и други претежно технички кадри кои произлегоа

како резултат на директни странски инвестиции.

Што понатаму?

Дефинитивно, во Македонија има потреба од понатамошно продлабочување на соработката меѓу бизнис-секторот и универзитетите, и тоа преку конкретни проекти, велат и од компаниите и од универзитетите. „Иднината на нашата земја е ако сите заедно учествуваме во развојот на младите кадри коишто нормално, ќе бидат значајни за компаниите и во исто време ќе бидат значајни за заедницата во којашто живеат. Мислам дека с$ уште треба да се работи на соработката меѓу бизниссекторот и униврзитетите. Имаме соработка, меѓутоа можеме да ја подигнеме соработката на повисоко ниво, можеме малку повеќе дух да пренесеме од бизнисот на универзитетите и обратно. Само заедно можеме да постигнеме високи резултати. Ниту компаниите можат сами, ниту универзитетите можат сами. Убаво е да се приближиме и заедно да го направиме тоа“, вели претседателката на Одборот на директори на AmCham (Американскомакедонската стопанска комора), Лиза Поповска. Таа смета дека има простор за повеќе практика кај студентите. „И сметам дека на тоа треба да работиме. Младите луѓе треба да ги упатиме и да им дадеме поддршка во нивниот развој. А само искусни луѓе од бизнисот и искусни професори и луѓе коишто работеле на тоа можат да им ја дадат таа поддршка за развој. Наша обврска е да ги развиваме луѓето. Нашата обврска е да ги развиваме младите кадри. На крајот тие ќе ни го носат развојот во иднина“, вели Попоска. Но, освен менување на легислативата, она што може да се слушне од универзитетите и од компаниите е конкретна соработка во вид на нова стратегија на целиот систем за образование, подостапни можности за преквалификација на работната сила, директна финансиска поддршка од компаниите за универзитетите и создавање инкубатори за развој на нови идеи.

47

48

Интервју „М6 влегува во петтата година од основањето на едукативниот центар и веќе има позиција на најголем корпоративен тренинг-центар во Македонија. Тоа се должи на нашиот концепт целосно свртен кон потребите на компаниите за наградба на знаењата и вештините на своите човечки ресурси“, вели првиот човек на овој центар, најавувајќи ги следните планови и амбиции на центарот за влегување во сферата на формалното образование Верица Јорданова

Р

verica.jordanova@kapital.com.mk

азговорот со првиот човек на центарот за едукација М6, добро познат во бизнис-заедницата по бројните обуки дизајнирани за потребите на компаниите, го започнавме со констатацијата дека во Македонија недостига сериозна потреба од промена на разбирањето на образованието, чија крајна цел по дефиниција, е луѓето да се стекнат со повеќе знаење. Со Димитар Османли зборуваме за тоа кои знаења недостигаат во компаниите, колку компаниите инвестираат во својот кадар, како тие да станат поконкурентни со знаење и кои се следните чекори на овој едукативен центар?

Со оглед на тоа дека едукативната програма ја базирате на барањата и потребите на компаниите, кои области се најатрактивни и најактуелни во моментов? Мора да признаам дека

Димитар Османли

извршен директор на едукативниот центар М6

М6 е успешен затоа што креира вредности и доверба! почнавме со идеја да ги развиваме функционалните вештини на луѓето, но сега гледаме дека луѓето с$ повеќе се вртат кон вредностите. Компаниите се вртат кон темелите на тоа што ја прави една организација здрава и с$ повеќе се занимаваат со пофилозовски теми, кои очигледно, ги интересираат луѓето. Обуките за емоционална интелигенција, за развој на меки вештини и team building секогаш се потребни, меѓутоа с$ повеќе и повеќе обуките се врзани за развој на лични и лидерски способности, за подобро разбирање и комуникација со луѓе, значи с$ што е врзано за елементарните човечки вредности.

Како продолжение на ова, кои се компаниите кои во овие пет години се истакнуваат во инвестирање во човечкиот капитал? Овде се сите големи компании како Макстил, Тиквеш, Алкалоид, АМСМ, Пивара Скопје, Титан Цементарница Усје и Шпаркасе банка, кои издвојуваат најмногу ресурси за едукација на кадарот. Малите и средните компании најмногу треба да учат и најмногу треба да се развиваат и да инвестираат во човечки капацитети, но поради тоа што немаат доволно средства, најмалку го прават тоа. Нормално дека има и исклучоци. Компаниите кои најмногу инвестираат во развојот на човечките ресурси се најголемите компании. Од друга страна, многу е важно тие компании да инвестираат во човечки ресурси. Тоа е и во сооднос со стратегијата на нашиот центар, затоа што тие се

Многу малку од компаниите вистински препознаваат дека обуката на вработените е елементарна хигиена на човечките ресури. Соодносот на трошокот за изгубен вработен е 1:5. Многу е поскапо често да ги менувате луѓето, затоа што ќе треба прво да ги обучите да го работат она што вам ви е потребно!

компании-водилки кои ја влечат целата економија напред. На кој начин регрутирате нови клиенти? Како ја подигате свеста за потребата од ваква едукација? Овој модел е толку успешен колку што му е успешна и мрежата од компании. Тие ја даваат инертната сила на самиот центар. Од аспект на продажба, да бидам искрен, не го доживуваме образованието како бизнис, туку како потреба, како основа, како столб во едно здраво општество. Не верувам дека образование и здравство треба да се продаваат. Она што го доживуваме како улога на сите луѓе кои се афирмирани со центарот е само да имаат свест дека образованието е потребно. Од аспект на резултатите, имаме четири години раст. Од самиот старт кривата на

растот на организацијата од аспект на нови клиенти е нагорна. Меѓутоа, тоа не го правиме со некоја страшно специфична и агресивна продажна кампања, затоа што прво, ова е мала средина и како што споменав, ако се свртам кон она што го бараат нашите компании, се бараат вредности. Зашто ако ги немате вистинските вредности, можете да продавате и да не бидете успешни. Агресивни маркетинг-кампањи добиваме секој ден, тоа не значи дека креираат вредности и доверба.

Во кој правец се движите, планирате ли некои нови форми, модалитети на едукација? Планираме нови форми, бидејќи во овој правец сме навистина горди во тоа што успеавме да го вброиме М6 како еден од најдобрите центри за ваков тип едукација. Профилот на предавачи кој го носиме, профилот на компании со коишто соработуваме н$ прави поразлични. Меѓутоа, она што е многу логичен чекор за нас е формално образование базирано на вредности, базирано на реални потреби на пазарот, кое на крајот ќе задоволи една многу елементарна потреба - вработување за оние кои се школуваат. Во Македонија тој јаз е страшен, процентот на вработеност кај младите е страшно низок, меѓу другото, поради тоа што недостига токму онаа врска со којашто го почнавме разговорот - практичното знаење. Повторно ќе се свртиме кон компаниите за да видиме што е тоа што ќе се бара, меѓутоа се надеваме на еден малку поинаков

Интервју Нашите главни клиенти се луѓето кои ја водат организацијата. Тоа е страшно важно за да немаме празен од. Ниедна обука во М6 не е без барање на овој одбор, а процесот на дизајнирање на обуките е континуиран процес!

пристап. Идејата, исто така, е да работиме со луѓе кои се талентирани, кои имаат капацитет, со луѓе кои можат да додадат вредност. Основа на образованието не може да биде краткорочно бизниспоимање на образованието. Ако сите зборуваме за репери кои ги земаме од западните земји, ако ги видите квалитетните образовни институции, ниту една од нив не е фокусирана на правење пари од учениците и од тие тренинзи. Во Македонија прво мора да го напуштиме концептот на образовен бизнис, бидејќи тие два збора не се мешаат, погрешни се, краткорочни се, креираат притисок кај формалните образовни институции да запишат луѓе за пари. Кога запишувате луѓе за пари не внимавате на квалитетот, туку сте селективни и креирате профил на луѓе кои се таму затоа што имаат пари. Прашање е дали на крај тие луѓе по тој критериум ќе можат да додадат и вредност во компаниите. Идејата е ние

да направиме нешто сосема различно.

Колку се бараат сертифицирани програми во Македонија? Ќе бидам многу директен. Желбата за сертификација, за хартија, за потпис и печат не ми е јасна во Македонија, поради тоа што формалната сертификација секогаш не значи повеќе знаење. Ако тргнам од таа логика, некој мора да ги спроведе сертифицираните програми, а фокусот да биде на знаење. Сертифицираните програми се многу важни и потребни додека имаат употребна вредност, она на што не смееме да заборавиме е дека образованието е само еден пат којшто треба да доведе до одредена цел за луѓето кои го поседуваат, а тоа најчесто се работа, кариера, лична или професионална афирмација. Тоа може да го направи само знаењето, а за да го направи тоа знаењето, треба да знаеме што сакаме да научиме. Во тие рамки,

Димитар Османли е извршен директор на Едукативниот центар М6 од почетокот на 2009 година и ја води оваа институција во период на неприкосновен раст од четири години. Пред ангажманот со М6 беше директор за развој на Американскиот универзитет (The American University) во Вашингтон, САД, потоа стратегиски советник за GOFI SА, швајцарска холдинг-компанија со повеќе од 12 бизнис-линии, како и соосновач и на DCMV консалтинг, компанија изведувач на услуги за американската влада со седиште во Вашингтон. Покрај професионалното искуство, Димитар беше и активен предавач по Принципи на маркетинг, Маркетингменаџмент, Корпоративни комуникации, Управување со настани и Развој на човечки ресурси на Универзитетот Њујорк во Скопје и на Македонскиот институт за медиуми, како и key note предавач на неколку индивидуални предавања со Тренинг-центарот Мотива, УСАИД и Американскиот мировен корпус. доста е важно да се постават одредени стандарди на квалитет. Од тој аспект, сертифицираните програми се важни за да се оцени што е квалитетно, а што не. Во Македонија мора да го промениме начинот на размислување - дека ако учиш и добиеш парче хартија со печат и потпис, по автоматизам ти следува

работа. Суровата вистина е дека ништо не ти следува. Суровата вистина е дека мора да имаш практично знаење, кое е страшно адаптибилно, да поседуваш одредени лични вредности, кои ќе те направат поконкурентен за да се избориш за тоа што е твое. Во животот не го добиваме тоа што ни следува, туку тоа за што ќе се избориме!

49

50

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

ПРОкРЕдИт БАНкА

Програма за млади бан

одлична можност за банкарско надгр

В

о период од две години 75 вработени банкари во Прокредит банка го добиле своето работно место преку програмата за млади банкари, а истата ја започнале 113 учесници. Досега се реализирани шест програми во целост,

две с$ уште се во тек на одвивање, а наредната програма започнува во јули. Програмата за млади банкари претставува шестмесечна интензивна обука со вкрстена теоретска и практична обука од повеќе теми и сегменти од банкарското работење. Програмата е воведена на иницијатива на германскиот

Прокредит холдинг од Франкфурт, се реализира од 2010 година и се спроведува во 21 финансиска институција кои се дел од групацијата на Прокредит холдинг. Целта на спроведувањето програми од ваков вид е да се привлечат високопотенцијални кандидати, коишто банката ќе има можност во текот на

шестмесечната програма да ги запознае многу подобро отколку од едно интерву за работа. Програмата се разликува од практична работа, затоа што се работи за јасно структурирани и дефинирани теми и обуки низ коишто треба да помине секој кандидат. Учесниците во програмата поминуваат низ различни тематски блокови преку кои им се доловува бизнисфилозофијата на Она што ме привлече да аплицирам за Програмата за млади Прокредит банка, банкари беше тоа што не стануваше збор за студентска пракса, корпоративната туку на истата имаше можност многу да се научи и секако култура, заложбите претставуваше можност за вработување. Од програмата за еколошко очекував да ги надградам своите знаења, да научам работење на банката, повеќе за банкарското работење и одблиску да видам како начинот на отворена функционира една банка како ПроКредит. Моите очекувања комуникација и беа надминати со јасно дефинираната структура и големата профилот на луѓе динамика на програмата, а воедно и со знаењата и искуството каков што е потребен за остварување кои го добив во неа. За периодот од шестте месеци имавме на целите на многу истражувања, проекти, а добивме и доста практично банката. Воедно, искуство за различни работни позиции во банката. Успешно тие добиваат една ја завршив програмата, и сега сум вработен во секторот за одлична теоретска маркетинг. Програмата за млади банкари е одлична можност и практична обука за секој млад и амбициозен човек кој што сака предизвици и од банкарство и има желба за надградување на своите знаења, но воедно и финансии, општи предизвик целосно да се посвети и да вложи максимум труд за теми од социјалниот успешно да помине низ блоковите на програмата. живот како што

Павле Бабунов

Едукација

нкари

радување се глобализација, лични вредности и етика. Темите се обработуваат преку интеракција со учесниците,

Станислава Трлин

групна работа, проекти, презентации, дискусии, размена на искуства и мислења. Дел од програмата е насочен кон практично изучување на различни работни позиции како операции во платен промет, кредитирање, кредитен ризик, каде што секој учесник ја запознава работата преку знаење пренесено од искусен вработен во банката, ментор, каков што добива секој учесник. За да се биде дел од оваа програма, најпрвин треба успешно да се поминат чекорите за селекција во Прокредит банка. Истите се јасно определени, транспарентни и еднакви за секој потенцијален кандидат. Кандидатите треба да имаат желба за континуирано учење, надградба, способност да се прилагодат на различни околности, да бидат флексибилни за работа во друг град надвор од местото на живеење, да имаат услужно ориентиран став кон клиентите и да сакаат да ги споделат своите знаења, искуства и ставови со другите колеги. Потребно е кандидатите да имаат дипломирано на економски, правен, земјоделски или на некој од техничките факултети, претходното работно искуство не е задолжително, но оние кандидати со работно искуство се повеќе од добредојдени. Она што е најпозитивно за самите кандидати од програмата, освен теоретското и практично работење, е можноста да добијат вработување на позиција за којашто се најкомпетентни.

Завршив во петтата Програма за млади банкари во декември 2012, а во моментов работам на позиција Стручен во сектор за управување со квалитет на портфолио. Можам со гордост да истакнам дека во програмата се здобив со поголемо знаење од областа на банкарско работење, отворени видици, брзина при работата, сигурност во донесување на своите одлуки и живеење на корпоративните вредности кои ги негува ПроКредит Банка. Секојдневното работење во оваа високопрофесионална институција и учење од професионален кадар ми преставува мотив и желба за се поголем мој личен придонес за банката и мое лично унапредување . Сакам да пренесам на сите дека е многу лесно да се работи и да се нижат резултати во институција каде има позитивна енергија, отворена комуникација и транспарентност. Истотака, Прокредит има целосно разработена стратегија кога станува збор за вработување, вложува во својот кадар и дава можност на сите амбициозни млади кои сакаат сигурна иднина исполнета со искуство, знаење и можност за поголемо напредување. Јас ја сватив стратегијата на мојата банка, ја подржувам и ја ценам. Да се биде дел од оваа банка е голем предизвик и голема можност за заеднички раст и развој. Во моментов шансата ја имам и ќе дадам се за да ја остварам.

искра Тортеска

Станав дел од Прокредит банка преку втората Програма за млади банкари во април 2011, а од Октомври 2011 и официјално сум дел од тимот на ПроКредит Банка како Советник за Бизнис Клиенти –мали клиенти. Шестмесечната програма за млади банкари за мене беше одлично искуство, сметам дека станува збор за исклучително квалитетна програма која претставува идеален спој на теоретски и практичен инпут, запознавање со ПроКредит Банка, мисијата, вредностите и целите на работа, но и запознавање со самите кандидати, нивните лични ставови и вредности. ПроКредит Банка е банка чие работење и постоење се темели на исклучително вреднување на транспарентност и отворена комуникација со вработените и клиентите, одговорност и лична посветеност , и токму затоа сметаме дека луѓето кои се дел од тимот на ПроКредит Банка треба да се личности кои ги делат и живеат вредностите на Банката. Нешто што навистина го ценам во Прокредит Банка e фактот дека испишаните корпоративни вредности не се само испишани туку се вредности кои навистина се живеат во Банката. Мојата приказна со ПроКредит Банка е релативно кратка, но искрено се надевам дека ќе трае уште долго.

51

52

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

Со МБА и СертифицирАни прогрАМи до поуСпешнА кАриерА?! Р астечкиот број магистри и доктори на науки во Македонија јасно покажува дека македонските студенти, без разлика дали тој тренд е резултат на зголемениот број универзитети и

факултети коишто се отворија во земјава или пак, на неможноста да се вработат веднаш по дипломирање, се расположени за доедукација и инвестирање во својата идна кариера. Поради с$ поголемата понуда на пазарот на различни

програми за магистерски и докторски студии, честопати е тешко да се донесе одлука и да се избере вистинската програма преку која полесно ќе се дојде до работно место и работна позиција каква што сонуваат многу од студентите.

ДАЛИ МБА ДИПЛОМАтА НАвИСтИНА Е ИСПЛАтЛИвА? Иако најголем број од истражувањата ги посочуваат причините зошто е добро да се има МБА диплома и зошто е исплатливо да се инвестира во таков престижен сертификат, сепак има и такви истражувања кои покажуваат дека паметниот инвеститор не би трошел пари за овие програми. Тие ги базираат ваквите тврдења на фактот дека далеку поважни од дипломата се вештините и достигнувањата коишто се реализираат во бизнис-школата. „Ако сакате бизнис-образование, мала е веројатноста да го добиете на факултет. Професорите добиваат награди за написите што ги објавиле, не затоа што се добри професори. Другите студенти постојано ве гледаат како конкуренција. Факултетската канцеларија за развој веќе проценува колкави донации ќе треба да давате во иднина. Администраторите се грижат за тоа вашиот успех да ја подобри позицијата на факултетот на ранг-листите. Ништо од тоа не ви оди во прилог за да научите доволно за бизнисот. Размислете што би направиле инаку со 174.400 долари. Првиот чекор би бил да се преселите во средина којашто ги задоволува

Статистичките податоци на терен покажуваат дека во последно време младите се с$ позаинтересирани за МБА (Master in Business Administration) програми. Поседувањето МБА диплома се смета за една од најпрестижните дипломи во

вашите интереси“, вели авторот на „Хакирајте го вашето образование“ (Hacking Your Education), Дејл Стивенс (Dale J. Stephens) . Стивенс тврди дека градењето сопствена мрежа би било многу покорисно отколку самата диплома. „Не можете да ја купите таа мрежа од контакти, таа се гради со релации со други луѓе и се заснова на доверба. Наместо да очекувате бизнис-школите да ве изнесат на патот кон успехот, вежбајте ги вештините потребни за да станете експерти во областа што ве интересира. Градете мрежа од луѓе коишто ги поддржуваат вашите професионални аспирации. Работете на проекти кои ќе покажат дека можете да го промените светот на подобро така што ќе ги решавате реалните проблеми. И најбитно од с$, ставете се на местото на вашиот иден шеф и размислете кого би вработиле: кандидатот којшто веќе две години управува со профитабилен бизнис или кандидатот којшто седел на предавања и разработувал студии на случај за да добие диплома?“, вели Стивенс.

Едукација Со побројните и подостапни програми за надградување на образованието ја поставуваат и дилемата кој е вистинскиот избор на образование за подобра и поуспешна кариера. дали да се избере МБА програма? дали со сертифицирана обука да се стекне посакуваното знаење? Вреди ли да се инвестира? „капитал“ ќе се обиде да ви расчисти дел од овие дилеми!

светот. Најчестите причини поради кои студентите во светот аплицираат за ваква програма се напредок во кариерата и шанса за поголема заработка. Дополнително, ваквите програми честопати се и еден од предусловите за аплицирање за извршна или менаџерска позиција во многу компании. Од бизнис-школата COTRUGLI објаснуваат дека суштинската вредност на МБА програмата

МЕлита СЕкуловСка

економски факултет Љубљана

„Влезот на многу странски компании донесе, за нас, нови професии кои директно имаат влијание врз профилирањето и стручноста на вработените. Еден таков пример е и финансискиот сектор, кој со појавата на нови профили финансиски институции и странски банки ја донесе и потребата од нови високостручни финансиски кадри.“

е применливоста на с$ што се учи при предизвиците и можностите во бизнис-светот. „MБA програмите овозможуваат целосен систематски пристап кон менаџерското образование и како такви, претставуваат катализатори за успешна менаџерска кариера. Суштинската вредност на MБA програмата е применливоста на с$ што ќе научите во услови на големи предизвици и можности во бизнис-светот. Методата според којашто се работи кај MБA програмите е методата на студии на случај, во којашто се обработуваат конкретни бизнис-случаи од целиот свет, со акцент на споредбата со локалниот пазар. Освен тоа, неизмерна е и вредноста на учењето преку размена на идеи, знаење и искуства со колеги од различни индустрии и области на работа“, вели за „Капитал“, Ана Јерговиќ, од хрватската бизнис-школа COTRUGLI. Профилот на студенти од Македонија коишто ја посетуваат оваа школа најчесто се менаџери од банкарскиот сектор, фармацијата, телекомуникациите, ИТсекторот, медиумите и маркетингот. Освен оваа школа, во Македонија веќе подолго време се достапни постдипломските студии на Економскиот универзитет во Љубљана. „Побарувачката на профилот на кадри е во директна зависност од стопанството и од деловниот амбиент. Влезот на многу странски компании донесе, за нас, нови професии кои

директно имаат влијание врз профилирањето и стручноста на вработените. Еден таков пример е и финансискиот сектор, кој со појавата на нови профили финансиски институции и странски банки ја донесе и потребата од нови високостручни финансиски кадри. Странските компании имаат потреба и од стручни лица од областа на управување со човечките ресурси, високостручни менаџери и лидери, микро и макроекономисти “, вели Мелита Секуловска, регионален координатор на Економскиот факултет во Љубљана. Вели дека нивните студенти се задоволни од програмата, а со имплементацијата на нивното стекнато знаење се

задоволни и нивните матични компании и институции каде што работат“, вели Секуловска.

Сертифицираните програми - нов тренд

Освен МБА програмите, растечки тренд во светот с$ повеќе стануваат и сертифицираните програми. Ова го потврдува за „Капитал“ и најдобриот професор на бизнис-школи во светот според „Фајненшал тајмс“, „Форбс“, Грег Ферчајлд, кој вели дека во Америка популарноста за сертифицирани програми расте со брзина на светлината. „Тоа е поради фактот што многу од младите немаат доволно средства за да

53

54

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ Магистратурата на Стенфорд е најскапа во светот – 185.000 долари Ако ве интересира која е најскапата МБА програма во светот, тоа е магистратурата на Стенфорд. Истовремено, оваа програма е рангирана и како една од најдобрите МБА програми. Токму ваквата престижна позиција придонесе бизнис-школата на Стенфорд да ги надмине бизнис-школите на Универзитетот на Пенсилванија и на Универзитетот Колумбија во однос на цената на магистерските студии и стана најскапата MБA програма во светот, покажува истражувањето на интернет-страницата Poets&Quants. За да студирате на оваа светски препознатлива школа, за магистерски студии ќе ви бидат потребни вкупно 185.055 долари. Поконкретно, годишната школарина на Стенфорд изнесува околу 57.000 долари, но самата школарина со себе носи и многу „странични“ трошоци. Меѓу нив се 2.100 долари за книги/ прибор, 1.700 долари за наставни материјали, 960 долари за транспорт, 3.700 долари за здравствено си дозволат да одат на факултет, особено откако целиот свет е тешко погоден од финансиската криза. Ваквите програми на младите и на луѓето без работа им овозможуваат да станат стручни во одредена област. Компаниите во Америка веќе ги препознаваат бенефитите од ваквите програми и с$ повеќе ги признаваат

осигурување и годишен трошок за лекарски прегледи од 540 долари. Бизнис-школата Стерн на Универзитетот Нујорк пак, ја има втората најскапа MБA програма за 2012 година. Таа чини околу 184.000 долари за две години. Една од причините за тоа е фактот дека трошоците за престој се околу 24.400 долари годишно. Сепак, во истражувањето се вели дека животот во мал стан самостојно во Њујорк е многу поскап од проценките на бизнисшколата. Но, има и врвни МБА програми за кои нема да ви биде потребно толкаво богатство. Така, во извештајот што го содржи ова рангирање како таква е наведена бизнис-школата во Лондон, која исто така спаѓа во групата најдобри школи, а вкупните трошоци за двегодишни магистерски студии овде изнесуваат 111.000 долари.

сертификатите добиени преку сертифицираните програми“, вели Ферчајлд. Во Македонија компанија која нуди обука за сертифицирани програми е Семос едукација, каде што може да се аплицира за два вида обуки за сертифицирани програми - едната за компјутерски алатки, а другата за менаџерски обуки.

„Од година во година с$ повеќе расте интересот за сертифицираните програми. Сертификатите се глобален стандард промовиран од најпознатите софтверски и хардверски компании, коишто гарантираат дека оној што го поседува, без разлика во која земја го полагал, има еднакво исто знаење. Во Семос едукација најбарани се

сертифицираните програми за ИТ-професионалци како Microsoft: веб-програмери, администратори на бази на податоци, сервер администратори; Cisco: мрежни професионалци; Oracle: професионалци; ЕC-Council: етички хакери, форензички иследници, аналитичари за безбедност, пенетрациски тестери;

Едукација ГрЕГ ФЕрчајлд

најдобар професор за бизнисшколи во светот:

„Сертифицираните програми се голем тренд во Америка. Тоа е поради фактот што многу од младите немаат доволно средства за да си дозволат да одат на факултет, особено откако целиот свет е тешко погоден од финансиската криза. Ваквите програми на младите лица и луѓето без работа им овозможуваат да станат стручни во одредена област.“

ана јЕрГовиќ

COTRUGLI

„Со оглед на тоа што COTRUGLI Busines School работи во седум држави од регионот (БиХ, Бугарија, Хрватска, Македонија, Романија, Словенија, Србија), можеме да кажеме дека најголема важност на таквото образование се посветува во Словенија, Хрватска и во Бугарија, каде што има и најдолга историја постоењето на таквите школи. Пазарите во Македонија и во Србија се некаде помеѓу, а БиХ с$ уште е во развој.“ Autodesk и Adobe“, велат од Семос едукација. Ваквите програми најчесто ги посетуваат луѓе кои сакаат да се стекнат со знаења од конкретна ИТ-област во

која сакаат да ја развиваат својата кариера или пак, од страна на професионалци кои веќе работат и сакаат да се стекнат со најновите знаења и сертификати.

Од неодамна Семос едукација стана и авторизиран Vmware тренинг-центар.

Vmware e глобален лидер во виртуелизација кој им овозможува на претпријатијата да усвојат cloud модел кој се обраќа на нивните уникатни деловни предизвици. Што се однесува на сертифицираните програми за менаџерските обуки, од Семос велат дека во моментов работат со програмата Адижес којашто ја нуди Clear View BTC и е

единствена лиценцирана програма за усовршување на менаџерските способности во Македонија. „Програмата овозможува подобрување на менаџерските способности во однос на подобро и поефикасно менаџирање со ресурси, процеси, подобрена комуникација во компанијата, воспоставување ефективна раководна структура, носење одлуки, делегирање на одговорностите, полесно вработување квалитетен кадар и начини за мотивација

55

56

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ 10-те најдобри бизнис-школи во светот за 2013 година 1. Harvard Business School (US) 2. Stanford Graduate School of Business (US) 3. University of Pennsylvania: Wharton (US) 4. London Business School (UK) 5. Columbia Business School (US) 6. Insead (France/Singapore) 7. Iese Business School (Spain) 8. Hong Kong UST Business School (China) 9. MIT: Sloan (US) 10. University of Chicago: Booth (US) Листата ја објави „Financial Times“ на вработените, зголемена ефикасност на тимовите во компанијата и на тимската работа воедно. Интересно е тоа што оваа методологија е применлива и во организации коишто имаат од еден до 30 вработени и во организации со 150.000 вработени. До денес повеќе од 450 менаџери ширум Македонија имаат присуствувано на овие обуки, ја применуваат методологијата и секако, го поседуваат сертификатот Adizes®“, велат од Семос. Меѓутоа, и покрај големиот број менаџери од Македонија

што присуствувале на оваа обука, досегашното искуство, истакнуваат од Семос, покажало дека македонските менаџери с$ уште недоволно се вклучуваат во т.н. специјализирани програми за зголемување на својата способност и подобрување на своите вештини во извршувањето на секојдневната работа. „Концептот на неформалното образование на преден план исфрла исклучително значајна димензија, која е многу видлива во Македонија, а тоа е дека

еден сегмент на активната работна сила не ги поседува потребните квалификации за да може да го искористи целосниот капацитет на технологијата, на организацијата на работа, потенцијалот на целиот пазарен сегмент кој се опслужува. Од друга страна, важно е дека се зголемува бројот на компании коишто вложуваат во едукација на своите вработени, за зголемување на степенот на нивната стручна оспособеност за извршување на работата“, велат од Семос.

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ април 2013 Издава: КАПИТАЛ МЕДИА ГРОУП доо бул. Маркс и Енгелс бр.7 зграда 1, влез 1 стан 32 1000 Скопје п.фах: 503 Република Македонија телефон: +389 2 3298 110 факс: +389 2 3298 111 e-mail: kapital@kapital.com.mk Уредник на специјални прилози: Верица Јорданова Автор на прилогот: Габриела Делова Графички дизајн: Николај Томашевски Игор Томашевски Фотографија: Ивана Кузмановска Фотоархива на Капитал Маркетинг: Александра Стојменова www.kapital.mk