Inovativnost prilog

ZO[TO INOVATIVNOsTA E VA@NA ZA M EKONOMII KALI MAKEDONsK AKO ATA?

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ НА МАГАЗИНОТ КАПИТАЛ

...ИНОВАТИВНОСТ www.kapital.mk петок 4/10/2013

MAKEDONIJA FORMIRA NACIONALEN FOND ZA INOVACII I TEHNOLO[KI RAZVOJ

sO

MILIONI 4 2 EVRA

]E sE pOTTIKNuVA INOVATOVNOsTA! KOJ I ZA [TO ]E gI KORIsTI

?

MO@NI IZVORI ZA FINANsIRAwE I pODDR[KA NA INOVATIVNITE IDEI?

| Специјален прилог | иновативност

Македонија форМира национален фонд з

So 24 milioni evra inovatovnoSta! koj i za [to ]e gi koriSti? ог во специјалниот прилочитате: пр ќе т“ ос „иновативн

на Какво е искуството ании кои мп ко те ки нс до ке ма вни решенија ати ов ин применуваат во своето работење? ети? Кои се нивните сов а е важна за ост вн ати Зошто инов македонската? ко мали економии ка нансирање и Можни извори за фи вните идеи? ати ов ин поддршка на адата со Што предвидува вл ама за огр пр та на ал Национ иновативност?

верица јорданова

Т

verica.jordanova@kapital.mk

езата дека за долгорочно зајакнување на економскиот потенцијал многу важен е за развојот на конкурентноста на компаниите преку зголемување на знаењето и иновациите кај фирмите, во Македонија конечно доби своја потврда преку обезбедување финансиска поддршка на овој клучен столб на конкурентноста. Фондот за иновации и технолошки развој во следните три години „ќе тежи“ вкупно 24 милиони евра! Годишно компаниите ќе можат да аплицираат и тие што ќе го поминат филтерот ќе можат да користат по 8 милиони евра во следните три години! За првпат во Македонија иновативните компании добиваат и конкретна финансиска поддршка за своите иновативни проекти. „Свесни сме дека доколку сакаме

44| 4 октомври, 2013

Околу 150 домашни компании во следните три години се очекува да ги искористат 24-те милиони евра за развој на иновативноста, обезбедени од Светска банка. Фондот би требало да профункционира до крајот на годината откако ќе се изберат раководните тела на истиот, а веќе следната година ќе компании се проценув а дека се доделат и првите грантови ќе ги користат ср едст

150

та во следните три годива ни

македонските компании да бидат конкурентни на домашниот и на извозниот пазар, истите треба повеќе да се ангажираат во иновативни активности. Иако потребата од примена на иновации е општо позната, мал е бројот на македонски компании кои се успешен пример на фирми кои преку иновации успеале да се пробијат и наметнат на пазарот“, изјави неодамна премиерот Никола Груевски кога за време на обраќањето до бизнисзаедницата за првпат го промовираше и буџетот на Фондот. Тој очекува околу 150 домашни компании во следните три години да ги искористат 24-те милиони евра обезбедени од Светска банка. Фондот би требало да профункционира до крајот на годината откако ќе се изберат раководните тела на истиот, а веќе следната година ќе се доделат и првите грантови. Визијата, меѓу другото, е фирмите од традиционалните македонските сектори преку примена на иновациите да преминат од активности со ниска новосоздадена вредност кон активности со висока новосоздадена вредност.

Зошто е важна оваа иновативна рамка?

Новоформираниот Фонд за иновации не само што е важен како финансиски инструмент за домашните компании, тој има и многу поголемо значење. Професорката од Технолошко-металурши

факултет Анита Грозданов, која е национален координатор на ФП7 за мали и средни компании го потенцира моментот дека сетот од стратегија, закон и фонд за иновации и технолошки развој е неопходниот предуслов за македонските мали и средни компании, истражувачи и иноватори, компании и универзитети активно да се вклучат во ХОРИЗОНТ 2020, новата програма на Европската комисија за иновативен развој на Унијата, чија крајна цел е повисок економски одржлив развој на Европа. „Основен предуслов за корстење на дел од 80-те милијарди евра на новата европска програма и вклучување во големата научно-истражувачка мрежа во Европа е земјите да имаат национална рамка за развој и поддршка на иновативноста. Оттука, донесената Стратегија за иновации и Законот за иновациска дејност обезбедуваат солидна институционална инфраструктура и база за поттикнување на иновативноста и иновациите“, вели Грозданов. Националниот фонд, објаснува таа, може да се смета и за поголем успех во добивањето европска финансиска поддршка бидејќи при користење на ФП7 често сме добивале забелешка од европските донатори дека

Специјален прилог | иновативност |

за иновации и технолошки развој

a ]e Se pottiknuva Македонската правна рамка за иновативност? Стратегија за развој на иновациите за Периодот 2012-2020 закон за Поттикнување на иновациите, кој Предвидува Фонд за иновации и технолошки развој, чие раководСтво и акти за работа Се во Фаза на Подготовка.

никола Груевски премиер

„Подигнувањето на компаниите на ново иновативно ниво е постапен процес, кој вклучува надградување на јавните и приватните истражувачки капацитети, ставање фокус на развојот на вештините и адаптација на технологијата и нивна практична примена, односно комерцијализација на иновациите.“

прво треба да имаме соодветен фонд за поддршка на истражувањата во земјата, а потоа да бараме и европска помош.

“Kога зборуваме за иновативност и за иновативни продукти, секогаш мора да се гледа во глобален контекст. Секако денес не е иновација да развиете производ кој е нов во Македонија, а сличен таков има во Америка или некаде во светот. Поради ова развојот на нови иновативни продукти бара исклучителна креативност, истрајност и средства кои мора да бидат вложени во истражувања и развој. За жал, добар дел од нашите компании многу ретко се одважуваат да вложат во развој на сопствени иновативни проекти, со чест на исклучоците. Но, токму овие исклучоци покажуваат дека и во Македонија може да се успее. Доказ за тоа се десетина

8

милиони евра ќе изне годишниот буџе насува Фондот за иновацт ии

македонски компании кои имаат иновативни продукти кои се во рангот на најдобрите во светот“, вели професор Димитар Трајанов, декан на Факултетот за информатички науки и компјутерско инженерство ФИНКИ. За успешност на иновативните процеси, смета тој, најважен е таканаречениот “Triple Helix” кој значи поврзување на универзитетите кои знаат да

истражуваат, компаниите кои знаат какви продукти може да се продадат и владата која со своето финансирање ќе превеземе дел од високиот ризик кој го во себе го носат иновативните продукти. “Формирањето на фондот за иновации е еден од инструментите кои силно ќе го поддржат и ќе го поттикнат овој процес“, вели Трајанов. И компаниите, посебно оние кои секојдневно се занимаваат со барање нови иновативни решенија, се задоволни што конечно добиваат системска поддршка. Самоил Самак, подпретседател на Микросам вели дека втор важен чекор по формирањето на Фондот е да се направи правилна рамка на распределба на средствата при што треба да се даде приоритет на извозноориентираните компании во индустриите во кои се очекува повисока додадена вредност на производите. Самак предупредува дека износите од 10.000 и 30.000 евра по проект, како што беше најавено во медиумите, се многу ниски за реализација на истражувачки проекти во одредени индустрии. “Иако буџетот за поддршка на иновациите во Македонија не може да се споредува со буџетот на големите економии и високо развиени индустриски земји, сепак како пример за тоа колку чини да се развие една иновација конкурентна во светски рамки,

4 октомври, 2013 |45

| Специјален прилог | иновативност

Кој е Јехошуа Глеитман - советникот на Груевски за иновации? ако што најави премиерот Груевски неодамна, д-р Јехошуа Глеитман од Израел, ќе К биде советник за развој на иновативност во

македонската влада. Д-р Глеитман од 2001 година е партнер во Platinum VC, „venture капитал“ фирма, односно фонд што финансира претприемачки идеи коишто се ризични за конвенционалните финансиери, како банките. Во моментов Глеитман е и претседател на Бордот на директори на Capital Point Ltd и директор на Teuza – A Fairchild Technology Venture Ltd, а претходно бил директор на неколку инвестициски фондови што финансираат иновативни компании. Од 1997 до 1999 година, д-р Глеитман бил директор на Ampal-American Israel Corporation, компанија со седиште во Њујорк којашто првенствено се занимава со купување удели во

ќе се повикаме на нашето искуство во два веќе успешно реализирани проекти и еден кој е во тек, кофинансирани од Европските рамковни програми со износ од 5 до 20 милиони евра, каде учествуваат конзорциуми сочинети од повеќе компании и научно-образовни институции“,вели Самак. Тој предлага да се направат долгорочни анализи за тоа кои области од индустријата би биле двигатели на глобалната економија и технолошки развој, па соодветно на резултатите да се инвестира во иновации за тие конкретни области во земјава. “Соодветно на тоа

46 | 4 Октомври, 2013

бизниси поврзани со Израел. Пред тоа д-р Глеитман имал неколку врвни позиции во израелската влада, но и компанискиот сектор. Бил главен научник во израелското Министерство за индустрија и трговија, претседател на Американско-израелската фондација за истражување и развој во индустријата, копретседател на Американскоизраелската комисија за наука и технологија, потпретседател и генерален менаџер на секторот за марински и воздушни операции на Elop Electro-Optic Industries Ltd и шеф на Одделението за ласерска технологија при израелското Министерство за одбрана. Д-р Глеитман е и претседател на Извршниот одбор на Холон институтот за технологија и член на Извршниот одбор на Универзитетот во Тел Авив. Тој е доктор по физичка хемија на Универзитетот Хибру.

би сакале да ги издвоиме композитните материјали и роботиката како две дисциплини од науката и индустријата за кои се смета дека ќе имаат доминантно влијание врз развојот на светот до крајот на 2100 година“, предлага тој. Основачот на компанијата Belteh solutions, Панче Настоски која се занимава со примена на иновативни технологии во областа на одржување на машински делови и индустриска опрема исто така ја поздравува иницијативата за основање Фонд за иновации бидејќи “повеќето компании кај нас с$ уште применуваат застарени технологии за одржување,

кои на Запад одамна се исфрлени“. Ова ги зголемува трошоците, ја намалува конкурентноста на компаниите и нивниот развоен потенцијал. Технологијата на оваа компанија овозможува репарација на старите истрошени делови со композитни материјали со што значително се зголемува векот на траење на деловите и се намалува потребата од резервни делови. „Од лично искуство знам дека за примена на нови технологии е потребна храброст, треба одговорност и трудољубивост, но ако човек е решен и ја сака работата што ја работи, никој не може да го спречи.

Специјален прилог | иновативност |

Што ќе финансира Фондот за иновации? Фондот ќе обезбедува средства за поттикнување на иновациската дејност во вид на:

1. грантови за кофинансирање на новоосновани старт ап и спин оф компании 2. кофинансирани грантови и условени заеми за комерцијализација на иновации 3. еквити и мезанин инвестиции 4. кофинансирани грантови за трансфер на технологии и техничка помош. Тогаш и невозможното станува реалност“, вели Настоски.

Колку банките ја финансираат иновативноста?

Иако во Македонија нема кредитни линии посебно наменети за иновација, во смисла на финансирање патенти, технолошки пронајдоци и сл., банките со кои контактиравме велат дека секогаш се отворени за поддршка на иновативни проекти и бизнис-планови. Во Прокредит банка финансирањето на иновативните проекти најчесто го класифицираат како финансирање на развојот на бизнисот. „Како специјализирани линии можеме да ги истакнеме: кредити за енергетска ефикасност, органско производство, поддршка на извозно ориентирани компании, поддршка на производствени компании“, велат во Прокредит банка. Иако побарувачката кај нив е поголема за кредити за тековна ликвидност, интересот за финансирање на развојни проекти исто така е зголемен, велат во банката. „Компаниите с$ повеќе ги чувствуваат бенефитите и потребата за зголемување на ефикасноста, работењето со намалени трошоци и искористувањето нови можности. Прокредит банка над 90% од средствата ги пласира во кредитирање бизнис-проекти. Покрај кредитите за тековна ликвидност, најчесто станува збор за вложувања во енергетска ефикасност, обновување на возен парк, подобрување на машини и производство, проширување на работата на нови пазари, подобрување на земјоделско и органско производство“, објаснуваат во Прокредит. Во Охридска банка велат дека располагаат со повеќе странски кредитни линии со исклучително ниски каматни стапки, достапни

ХОРИЗОНТ 2020

Одлична наука Конкурентна индустрија Подобро општество.

ФИНКИ

Еден од моделите за иновирање, кој е и дел од новиот Закон за иновации, се технолошките паркови. По успешниот пример на Stanford Research Park, кој е во состав на Stanford универзитетот во САД уште од 1951 година, ваков технолошки развоен парк би можел да се покрене и кај нас во рамките на техничкиот кампус на УКИМ, каде има околу 6.000 студени, четири технички факултети со 300 доктори на науки, каде 50 компании би имале свои канцеларии.

за сите профитабилни проекти, вклучувајќи ги и иновациите. „За оваа цел на располагање имаме мноштво линии кои поддржуваат инвестиции. Годинава мнозинството инвестициски кредити доделени Самоил Самак на правни лица се финансирани од Микросам странски кредити со извонредно “Самата идеја за основање поволни услови. на еден ваков Фонд, е за Во овој контекст можам да ги поздравување и е потег кој споменам кредитите доделени во од поодамна и требаше на соработка со Македонската банка македонската економија. за поддршка на развојот (МБПР), на Износите од 10.000 и пример, кредитите од изворите на ЕИБ 30.000 евра по проект, со фиксна каматна стапка од 5,5%. како што беше најавено во „Охридска банка е една од ретките медиумите, се многу ниски за реализација на пазарот која нуди финансирање од на истражувачки проекти во одредени изворите на ЕБРД за унапредување индустрии, за да имаме продукција на на конкурентноста на македонските позитивни резултати од иновациската претпријатија. Овие кредити се дејност“. наменети за набавка на современа технологија и модернизација на производствениот процес, с$ со цел приближување кон стандардите на ЕУ. Финансирањето е придружено со The Overseas Human Resources and неповратни ЕУ-грантови Industry Development Association кои сочинуваат 10%20% од финансираниот износ резултирајќи со значително намалување ТРЕНИНГ ОБУКИ на цената на финансирање во полза во Јапонија на кредитокорисникот“, вели Филип Котора, Учете од најдобрите бидете дел од 150 Македонски член на Управниот одбор менаџери кои учествувале, тренинг обуки за врвно и на Охридска банка. Тој додава дека во средно менаџерско ниво кофинансирани преку зависност од подобноста ODA- фондацијата на Јапонската влада на проектите и износот на доделените грантови, EPCM - The Executive Program on Corporate Management со користење на оваа кредитна линија EPPM - The Executive Program on Production Management клиентот може да PQPS - The Program for Quality Problem Solving ги скрати трошоците за финансирање QCTC - The Quality Control Training Course дури за 50%.

Еврпската унија лансира нова програма за финансирање на истражувањата и иновациите која за периодот 2014-2020 година има буџет од 80 милијарди евра. ХОРИЗОНТ 2020 е новиот главен финансиски механизам за имплементирање Иновативна унија, а сите досегашни програми кои делуваа како посебни фондови (CIP, COST, EUREKA) ќе бидат под капата на ХОРИЗОНТ 2020.

Три глави цели:

Димитар Трајанов

HIDA

PQM - The Program for Quality Management PMTC - The Production Management Training Course MFCA - The Program on Material Flow Cost Accounting PDM - The Program on Design Management SHOP - The Training Course on Solving Human & Organizational Problems Информации: Алберто Пренков (ген.секретар) 075/435 402 aots.hida.mk@gmail.com www.hidajapan.or.jp 4 Октомври, 2013 |47

| Специјален прилог | иновативност

MikrosaM

Uspe[en biznis-koncept zasnovan na inovativnost Микросам е компанија основана во 1990 година. Како последица на долгогодишнта посветеност, работа и постојаното надоградување, Микросам се издигна меѓу водечките компании во светот во производството на машини за производи од композитни материјали.

К

омпозитните материјали произведени на машините од Микросам наоѓаат примена во авионската, вселенската, автомобилската, нафтената, електроиндустријата, хидроиндустријата, спортскорекреативната индустрија, бродоградбата и во медицината. Со повеќе од 160 производни линии, успешно инсталирани во 35 земји (Европската унија, Русија, Кина, Турција, Индија, Јапонија, САД...), Микросам се стекна со високо реноме кај најголемите светски производители на композитни делови за авиони, хеликоптери, сателити, автомобили, резервоари под висок притисок, електрични изолатори, станици за прочистување вода, гасоводи и нафтоводи. Бизнис-концептот на Микросам уште од самиот почеток беше заснован на иновативноста. Принцип на компанијата е во секоја нова машина да се вградува ново иновативно решение кое истата ќе ја издвои од конкуренцијата и ќе придонесе да заземе високо место во специфичен сегмент од пазарот. Базирајќи се на концептот на иновативност, Микросам своето

Институтот за современи композити и роботика (СКР)

дводецениско искуство го интегрираше во основањето на Институтот за современи композити и роботика (СКР) во 2009 година, кој од минатата година веќе има своја нова зграда и лабораторија. Оваа лабораторија е меѓу најсовремените во светот и единствена којашто ги има четирите основни машини за примена на композитни технологии кои се врв во композитната индустрија: машина за намотување композитни филаменти, машина за полагање композитни влакна и ленти, машина за импрегнација и машина за сечење препрег. Микросам во последните 10 години има развиено повеќе од 25 нови модели на машини, со што иновативноста во компанијата двојно се зголеми, а воедно се прошири и листата со услуги кои истата може да ги понуди: демонстрација на различни технологии, развој на прототипови и нови производи, тестирање и технички консултации. Основната движечка сила на Микросам е стручниот тим кој многупати во реализација на проектите се докажал дека има поголеми перформанси и квалитети во споредба со своите странски колеги. Во 2005 година компанијата ја основаше Микросам Академијата за млади таленти, којашто нуди бесплатни курсеви и постои како можност за кандидати коишто сакаат да го надградат своето знаење, да се обучат и да се приклучат кон тимот на Микросам. Покрај Академијата, Микросам инвестира во дообука на својот постоечки кадар преку тренингпрограми во рамките на компанијата, систем на постојана евалуација, учество на конференции и саеми за висока технологија и проширување на стручната литература во библиотеката на Микросам, која е една од ретките приватни библиотеки во регионов по бројот на книги (печатени и дигитални) достапна Машина за производство на препрег наменета за вработените во Микросам и за за индустрија за производство на хеликоптери студентите во СКР.

48| 4 октомври, 2013

Машина за полагање на влакна и лента наменета за авионска индустрија Подготвеноста на компанијата да одговори на предизвиците што ги нуди композитната индустрија се темели на потенцијалот на знаење и иновативност. Микросам до денес нема направено две идентични машини, што е спротивно на сериското производство типично за повеќето компании и бара постојано надградување, анализи и подготовки, коишто резултираат со нови креативни решенија. Секој нов проект во Микросам е иновација која специфично одговара на потребите на индивидуалните купувачи. Доживотната гаранција во однос на техничката поддршка, пристапот до блиска соработка со цел правилно и прецизно да се разберат барањата на купувачот ја гарантираат нивната лојалност кон компанијата. Купувачите се најдобра препорака и најголем поттик за компанијата да продолжи да се развива. Микросам е добитник на највисоки награди за иновативност на ниво на Европа, повеќе златни медали на изложбите Брисел Еурека, наградата „Патент на годината” и бројни признанија од светски познати компании за експертизата којашто ја нуди.

| Специјален прилог | иновативност

Македонските компании се се поиновативни

Silnata konkurencija ja pottiknuva inventivnosta! Верица Јорданова

В

verica.jordanova@kapital.mk

купно 24 милиони евра ќе имаат на располагање македонските иновативни компании во следните три години! Формирајќи Фонд за иновации и технолошки развој, Македонија конечно излегува од сивата зона во која само „напамет“ се зборуваше за потребата од развој на иновативноста. Иако сe уште не се дефинирани институциите, процедурите и критериумите за користење на иновативниот фонд, повеќе од извесно е дека македонските иновативни компании веќе од следната година можат да сметаат на многу важната финансиска инјекција во нивните напори за поголем развој. Оваа иницијатива е за пофалба! Другото важно прашање е каква е состојбата на терен? Односно, колку се иновативни македонските компании? Во кои сегменти од своето работење имплементираат иновативни решенија? Какви резултати даваат иновациите? Каде ги црпат иновативните идеи? Одговорот на овие прашања е повеќе од неопходен за да може да се добие една сеопфатна слика за иновативната кондиција на македонската економија. Последното истражување на примерок од 500 фирми кое го направи ОЕЦД во јуни 2011 година, како основа за креирање на Националната стратегија за иновации 2012-2020 година, покажа дека расте бројот на воведени новини во македонските фирми! Во тој период, 34,6% од фирмите пријавиле иновации во производи и услуги; 23,2% вовеле иновации во процесите; 33,3% вовеле иновации во маркетинг-операциите и

50 | 4 Октомври, 2013

„Капитал“ по втор пат ја става иновативноста во фокусот на својот интерес! Преку специјалниот прилог „Иновативност“ даваме свој придонес кон демистифицирање на овој термин, кој најчесто во пошироката јавност се смета за синоним на техничкотехнолошки иновации, и правиме обид иновативноста како бизнис-концепт, како филозофија на размислување и дисциплина на однесување да ја доближиме до македонските компании и претприемачи 23,8% од фирмите вовеле организациски иновации! Дали овој тренд на забрзана иновативност на компаниите продолжил и во следниот период, ќе се знае по завршување на истражувањето кое во овој период го спроведува Државниот завод за статистика, кое треба да заврши за околу еден месец! Истражувањето ја докажа и претпоставката дека извозно ориентираните компании се многу поиновативни од оние кои работат само на домашен пазар. Дури 85% од фирмите што извезуваат имале применето некој вид иновација во работењето во изминатите три години, додека овој процент кај тие што не извезуваат е 58%. Исто така, фирмите што иновираат оствариле годишен пораст на профитот од 5% до 26%. Изложеноста на што поголема конкуренција и отвореноста кон што повеќе пазари дефинитивно е една од клучните водилки на компаните копченцето за иновативно размислување секогаш да биде ON. Искуството на една од најуспешните македонски компании, Алкалоид, секојдневно го потврдува ова непишано правило.

„Алкалоид континуирано е фокусиран на подобрување на работењето. Целосно сме посветени кон сите можни оптимизации и рационализации на нашите деловни процеси со цел задржување или подобрување на нашата конкурентност во глобални рамки“, велат од Алкалоид децидни дека идниот раст на компанијата зависи најмногу од брзото и квалитетно позиционирање на нови пазари и развојот на нови производи. Веројатно еден од најсилните столбови каде што македонските компании ја тренираат својата иновативност е развојот на производите и континуираното воведување нови. Ова особено е изразено кај компаниите од прехранбената индустрија. Неколкуте компании со кои разговаравме се пофалија со новите производи кои ги вовеле во претходниот период, што на некој начин е изненадување со оглед на тоа дека постојаното зборување за економската криза креираше перцепција дека компаниите се на low level чекајќи кризата да помине. На терен, напротив, е доста раздвижено. Во Пекабеско велат дека се во фаза на заокружување на финансиската

Специјален прилог | иновативност |

Првиот голем кочничар на креативноста и иновативноста е ставот „јас ли ќе измислувам топла вода“, а вториот желбата за инстант, брз успех. Затоа, компаниите кои иновативноста ја инкорпорирале во својата милиони евра e буџетот на Фондот за деловна иновации во наредните 3 години со кои се стартегија очекува да бидат поддржани 150 компании советуваат дека најдобриот рецепт за иновативно делување годишен пораст на профитот се состои од од фирмите во 2011 имаат фирмите што иновираат направиле иновации во подготвеност производи и услуги, ОЕЦД да се ризикува, храброст да се експериментира и дрскост да се биде најдобар!

Fakti za inovativnosta vo Makedonija

24

5%-26%

34,6% 85%

од фирмите што извезуваат примениле некој вид иновација

51

место е Македонија на Global Innovation Index

конструкција за набавка на целосно нова технолошка линија, што е иновативен потег сам по себе, а со истражувачи на крајна цел добивање 1.000 вработени во МК, а нови производи кои сега европскиот просек е 6,6! на македонскиот пазар ги пласираат странски компании. „Иновативните идеи главно ги црпиме од (според Meriam Webster речникот) информациите што доаѓаат од терен, од Воведување нашите дистрибутери и нешто ново од потрошувачите. На тој начин најчесто се раѓаат идеи за нови производи, Нова идеја, метод а нашата цел е да ги или уред, новитет задоволиме потребите на потрошувачите“, вели извршниот директор на 50-ина нови Пекабеско, Анатол Кутревски. Но, производи и во за оптимизирање и успешно работење наредната година ќе на целата компанија неопходни се генерира раст на приходите од 20%!“. и континуирани иновации, односно Враќање на корените како подобрувања во технологијата, во иновативен потег софтверот за магацинско работење и управување со залихите, додава тој. Интересен пример за тоа како Во сличен залет е и кондиторската враќањето кон некои традиционални фабрика Макпрогрес која „со начини на производство, во инвестицискиот циклус кој го современиот свет на еколошки заокружува деновиве ќе лансира освестени и естетски префинети

1,6

Иновација

1.

2.

„Како што енергијата е основа на животот, идеите се извор на иновации, што значи дека иноваците се витална искра на сите човекови промени, подобрувања и прогрес“, Стив Џобс. потрошувачи може да се дефинира како иновативна идеја е младата компанија Монозеро од Скопје, која изработува столови и маси од чисто дрво, без користење лакови и восоци. Основачот и сопственик на компанијата, Дарко Христов, објаснува дека враќањето кон заборавените техники во столарската индустрија реално не е нешто ново, но во нивниот случај резултира со производ кој е целосно различен од другите на пазарот поради што слободно може да се каже дека самиот потег е иновативен. „Ако иновативноста треба да ја разберам како hi-tech и високи технологии тогаш не сме иновативни, но ако треба да ја сфатам како искрен однос

4 Октомври, 2013 | 51

| Специјален прилог | иновативност кои материјалите, продажбата и маркетингот тогаш сме иновативни“, вели Христов. Но, ниедна иновација не е случајна. Вистинските иновации доаѓаат од креативноста, а за креацијата пак, потребни се ограничувања. Во Монозеро свесно си поставуваат ограничувања со тоа што не користат машини кои би им ја олесниле работата затоа што тоа е замка која ќе ги одведе во индустријализација и опасност да го загубат препознатливиот идентитет. „Таквите ограничувања нe тераат да бидеме покреативни“, објаснува тој. За ограничувањата како стимул кон поголема креативност и иновативност зборува и Марта Наумовска Грнарова, сопственик на компанијата Завар дизајн. Кога ја стартувала својата идеја за производство на дизајнирани иноксни радијатори таа две години се занимавала со истражување на пазарот и конкуренцијата, но немала можност да ги види во живо производите на другите производители. „Тоа ме натера да направам радијатор кој изгледа како скулптура, но сите негови делови реално се радијатор, односно топли цевки кога истиот работи. Дури кога во живо ги видов производите на конкурентите сфатив дека станува збор само за маска и цевки во позадина. Ова е типичен пример како едно ограничување ме

52 | 4 Октомври, 2013

направи иновативна“, објаснува таа. Затоа, за неа успехот не „паѓа од небо“, туку е резултат на голема храброст, експериментирање и трпение. „Иновативност не е само патент. Да бидеме искрени, приватниот сектор кај нас постои само дваесет години. Патентот како документ за иновативност не е едноставен, но иновативниот начин на размислување е еден начин да се стигне до таму. Треба многу време од еден патент да се направи бренд и профит. Ние почнавме ентузијастички и со многу импровизации во самото производство, но тие импровизации, пак, те тераат да бидеш иновативен и креативен“, обајснува Грнарова, која е еден од иницијаторите на Skopje Design Week, кој веќе трета година го промовира дизајнот како бизнисконцепт.

Think out of box

Повеќето од компаниите кои реално се иновативни и експериментираат со воведување новитети во своите производи и портфолија се едногласни дека на повеќето македонски компании им фали да излезат од „коцката“ и од вообичаените рамки на размислување за да можат да навлезат во зоната на креативност и иновативност. Клучна е промената во размислувањето, а не толку недостигот на пари, што воедно и најчестото оправдување за кој било

неуспех или пасивност. „Тешко е да бидеш и иновативен, и конкурентен и профитабилен. Но, тоа не е оправдание. Може да имаш и еден милион евра, но тие нема да ти помогнат ако не знаеш што сакаш да направиш со нив, ако немаш идеја и визија“, вели Грнарова. Еден од начините да се поттикне иновативното размислување е што почесто да се излегува надвор од земјата, да се посетуваат клучните саеми од областа во која делувате и во детално скенирање и разбирање на пазарот и на потенцијалните купувачи на кои им се обраќаш. Идејата не може сама да се роди. Дури потоа на дневен ред ќе дојде прашањето за финансирање на иновативноста! Грешките најчесто се прават кога притиснати од потребата да се поделат плати, се прифаќа работа и за ниски цени, што од една страна го уништува пазарот, а на долг рок не ги решаваш проблемите. Иновативните менаџери затоа советуваат со еден дел од мозокот и ресурсите секогаш да се размислува за начините и можностите како да се оствари визијата на компанијата! „Ако си иновативна компанија мора да најдеш начин да ги задржиш најдобрите луѓе, а не да работиш евтино затоа што со доаѓањето на странските инвеститори добриот кадар многу побргу и полесно се одлева“, предупредуваат тие.

| Специјален прилог | иновативност

ƐƵƶƪƨƺưƪƵƶƹƺ ƪƶ ƻƷƸƨƪƻƪƨǑƭƺƶ ƹƶ ƩưƯƵưƹ ƷƸƶƾƭƹưƺƭ ƹƶ 0LFURVRIW '\QDPLFV 1$9 ƐƕƚƍƋƘƐƘƈƕƐ (53 ƘƍƠƍƕƐƁƈ Ɩƌ ƓƖƋƐƕ ƙƐƙƚƍƔƐ

ƗƶƹƺƶǏƨƵƨ ưƵƶƪƨƾưǏƨ ƵưƯ ƫƶƬưƵưƺƭ

ƷƶƬƨƺƶƾư ư ƯƵƨƿưƺƭƳƵƶ ƵƨƴƨƳƭƺƭ ƫư ưƵƾưƬƭƵƺƵưƺƭ ƩƨƸƨǑƨ Ƶƨ Ɛƚ ƶƬƬƭƳƶƺ Ưƨ ưƯƪƭǀƺƨư ư ƬƸƻƫư ưƵƼƶƸƴƨƾưư

ƖƬ ƫƶƬưƵƨ 0LFURVRIW '\QDPLFV 1$9 ƶƪƶƯƴƶƮƻƪƨ ƸƨƯƳưƿƵư ƼƻƵƲƾưƶƵƨƳƵƶƹƺư Ưƨ ƷƶƬƶƩƸư ƷƭƸƼƶƸƴƨƵƹư ư ƳƭƹƵƶ ƻƷƸƨƪƻƪƨǑƭ Ƶƨ ƸƨƯƳưƿƵư ƩưƯƵưƹư ƪƶ ƾƭƳưƶƺ ƹƪƭƺ ƙƭƶƷƼƨƺƵƨƺƨ ƼƻƵƲƾưƶƵƨƳƵƶƹƺ ƫƶ ƷƸƨƪư ƳƭƹƵƶ Ƭƨ ƹƭ ƨƬƨƷƺưƸƨ ư ƷƶƪƸƯƭ ƹƶ ƸƭǀƭƵưǏƨ ƶƬ ƵƭƯƨƪưƹƵư ƷƸƶưƯƪƶƬưƺƭƳư Ƶƨ ƹƶƼƺƪƭƸ ư ƬƸƻƫư ƩưƯƵưƹ ƨƷƳưƲƨƾưư ƲƨƲƶ ư 0LFURVRIW ƺƭƽƵƶƳƶƫưǏƨ ƲƶǏƨ ƪƭǓƭ ƹƭ ƲƶƸưƹƺư ƪƶ ƪƨǀƨƺƨ ƶƸƫƨƵưƯƨƾưǏƨ

ƉưƯƵưƹ ưƵƺƭƳưƫƭƵƾưǏƨ

ƋƳƶƩƨƳƵƨƺƨ ƴƸƭƮƨ Ƶƨ 0LFURVRIW ƷƨƸƺƵƭƸư ƶƩƭƯƩƭƬƻƪƨ ƳƶƲƨƳƵƶ ư ƺƭƽƵưƿƲƶ ƷƶƯƵƨƪƨǑƭ Ƶƨ ƹƷƭƾưƼưƿƵư ưƵƬƻƹƺƸưƹƲư ƩƨƸƨǑƨ ư ƶƹưƫƻƸƻƪƨ ƬƭƲƨ Ǔƭ ƫƶ ưƴƨƺƭ ƵƨǏƬƶƩƸƶƺƶ ƸƭǀƭƵưƭ Ʋƶƭ Ǔƭ ƫư ƷƸƭƹƸƭƺƵƭ ƪƨǀưƺƭ ƩưƯƵưƹ ƷƶƺƸƭƩư 0LFURVRIW '\QDPLFV 1$9 ƭ ƬưƯƨǏƵưƸƨƵ Ƭƨ ƫư ƷƶƭƬƵƶƹƺƨƪư ư Ƶƨƹƶƿư ƩưƯƵưƹ ƷƸƶƾƭƹưƺƭ ƵưƯ ƾƭƳƨƺƨ ƶƸƫƨƵưƯƨƾưǏƨ ư Ƭƨ ƪư ƷƶƴƶƫƵƭ Ƭƨ ƬƶƩưƭƺƭ ƷƶƬƶƩƸƨ ƲƶƵƺƸƶƳƨ Ƭƨ ƫư ƯƫƶƳƭƴưƺƭ ƴƨƸƫưƵưƺƭ ư Ƭƨ ƷƶƹƺưƫƵƭƺƭ Ƹƨƹƺ Ƶƨ ƪƨǀưƶƺ ƩưƯƵưƹ

ƗƶƬƶƩƸƨ ƼưƵƨƵƹưƹƲƨ ƲƶƵƺƸƶƳƨ

ƏƫƶƳƭƴƭƵƨƺƨ ƲƶƵƺƸƶƳƨ ƪư ƵƻƬư ƷƸƭƫƳƭƬƵƶƹƺ Ƶƨ ƷƭƸƼƶƸƴƨƵƹưƺƭ Ƶƨ ƪƨǀưƶƺ ƩưƯƵưƹ ư ƯƵƨƭǑƭ ƬƭƲƨ ƪƨǀưƶƺ ƹưƹƺƭƴ Ǔƭ ƷƶƴƶƫƵƭ ƪƶ ƬƶƵƭƹƻƪƨǑƭ ƶƬƳƻƲư ư Ǔƭ ưƴ ƶƪƶƯƴƶƮư Ƶƨ ƪƨǀưƺƭ ƪƸƨƩƶƺƭƵư Ƭƨ ƩưƬƨƺ ƷƸƶƨƲƺưƪƵư ư ƷƶƷƸƶƬƻƲƺưƪƵư 0LFURVRIW '\QDPLFV 1$9 ƪư ƶƪƶƯƴƶƮƻƪƨ Ƭƨ ƹƭ ƶƹưƫƻƸƨƺƭ ƬƭƲƨ ƪưƹƺưƵƹƲưƺƭ ƳƻNJƭ ƪƶ ƪƨǀƨƺƨ ƶƸƫƨƵưƯƨƾưǏƨ ƫư Ƶƶƹƨƺ ƷƸƨƪưƳƵưƺƭ ƶƬƳƻƲư ƌƶƷƶƳƵưƺƭƳƵƶ ƪư ƶƪƶƯƴƶƮƻƪƨ ƴƶƵưƺƶƸưƵƫ Ƶƨ ƷƭƸƼƶƸƴƨƵƹưƺƭ ƶƬ ƹƭƲƶǏ ƨƫƶƳ ƶƬ ƴƨƺƭƸưǏƨƳƵư ư ƿƶƪƭƿƲư ƸƭƹƻƸƹư Ʒƨ ƹƭ Ƭƶ ƹƲƳƨƬưƸƨǑƭ ư ƺƸƨƵƹƷƶƸƺ

ƕƨƹƶƿƻƪƨǑƭ Ƶƨ ƼưƵƨƵƹưƹƲưƺƭ ƨƲƺưƪƵƶƹƺư

ƐƵƺƻưƺưƪƵưƶƺ ưƵƺƭƸƼƭǏƹ ƶƩƭƯƩƭƬƻƪƨ ƷƸưƳƨƫƶƬƭƵ ƷƸưƹƺƨƷ Ƭƶ ưƵƼƶƸƴƨƾưư ư ƯƨƬƨƿư Ʋƶư ƹƭ ƵƨǏƷƶƫƶƬƵư Ưƨ ƪƨǀưƺƭ ƸƨƩƶƺƵư ƯƨƬƨƿư ƪƲƳƻƿƻƪƨǏǓư ƫư ư ƲƳƻƿƵưƺƭ ƼưƵƨƵƹưƹƲư ƷƸƶƾƭƹư ǀƺƶ Ǔƭ ƪư ƶƪƶƯƴƶƮƨƺ ƩƸƯ ư ƭƼưƲƨƹƭƵ ƶƬƫƶƪƶƸ

ƁƨƹƭƵ ƷƸƭƫƳƭƬ Ƶƨ ƪƨǀưƺƭ ƼưƵƨƵƹưư

ƏƫƶƳƭƴƭƺƭ Ǐƨ ƼưƵƨƵƹưƹƲƨƺƨ ƺƸƨƵƹƷƨƸƭƵƺƵƶƹƺ ƹƶ ưƵƺƭƫƸưƸƨƵưƺƭ ƹưƹƺƭƴư ư ƹƷƶƬƭƳƻƪƨǑƭ Ƶƨ ƷƶƬƨƺƶƾư ǀƺƶ Ǔƭ ƪư ƶƪƶƯƴƶƮư ƻƪưƬ ƪƶ ƪƨǀưƺƭ ƺƸƨƵƹƨƲƾưƹƲưư ƖƩƭƯƩƭƬƭƺƭ ƨƳƨƺƲư Ưƨ ƹƨƴƶƹƺƶǏƵƶ ưƯƪƭƹƺƻƪƨǑƭ ƪƶ ƸƭƨƳƵƶ ƪƸƭƴƭ ƗƶƴƶƫƵƭƺƭ ưƴ Ƶƨ ƪƸƨƩƶƺƭƵưƺƭ Ƭƨ ƵƨƷƸƨƪƨƺ ƶƬƳƻƲư ƩƸƯƶ ư ƪƸƯ Ƶƨ ƶƹƵƶƪƨ Ƶƨ ưƵƼƶƸƴƨƾưư ƲƶƸưƹƺƭǏǓư ƴƶǓƵƨ ƬƭƳƶƪƵƨ ưƵƺƭƳưƫƭƵƾưǏƨ Ưƨ

54 | 4 Октомври, 2013

Ɗƶ 0LFURVRIW '\QDPLFV 1$9 ƷƶƲƸƨǏ ƶƹƵƶƪƵưƺƭ ƼƻƵƲƾưƶƵƨƳƵƶƹƺư Ʋƶư ƫư ƵƻƬƨƺ ƍƘƗ ư ƬƸƻƫưƺƭ ƼưƵƨƵƹưƹƲư ƸƭǀƭƵưǏƨ ưƴƨ ƪƫƸƨƬƭƵƶ ƨƳƨƺƲư Ưƨ ƸƨƯƪưƪƨǑƭ Ƶƨ ƩưƯƵưƹ ưƵƺƭƳƭƫƭƵƾưǏƨ ƲƶƳƨƩƶƸƨƾưǏƨ ư ƲƶƴƻƵưƲƨƾưǏƨ ƒƨƲƶ ƸƭƯƻƳƺƨƺ Ƶƨ ƺƶƨ ƹưƹƺƭƴƶƺ Ƶq Ƶƨƹƶƿƻƪƨ ƲƶƵ ƬƶƵƭƹƻƪƨǑƭ Ƶƨ ƷƸƨƪưƳƵư ƶƬƳƻƲư Ʋƶư ƷƨƲ Ǔƭ ƪƳưǏƨƨƺ ƬưƸƭƲƺƵƶ Ƶƨ ƯƫƶƳƭƴƻƪƨǑƭ Ƶƨ ƷƸƶƼưƺƶƺ ư ƸƨƹƺƭǑƭ Ƶƨ ƩưƯƵưƹƶƺ

´ƍƮƶƮƺ ƸƷƫƮǔƮ Ʒƭ ƳƴƱƮƶƻƱ ƫƷ ưƮƵǐƱ ƳƷƹƱƺƻƩƻ 0LFURVRIW '\QDPLFV

ƓƭƹƵƶ ƷƶƹƺƨƪƻƪƨǑƭ ư ƲƶƸưƹƺƭǑƭ 0LFURVRIW '\QDPLFV 1$9 5ROH 7DLORUHG Ƶƨ ƲƶƸưƹƵưƾưƺƭ ưƴ ƫư ƷƸưƲƨƮƻƪƨ Ƶƨ ƷƶƪƸǀưƵƨ ưƵƼƶƸƴƨƾưưƺƭ ư ƯƨƬƨƿưƺƭ Ʋƶư ƹƭ ƶƬƵƭƹƻƪƨƨƺ ƹƷƭƾưƼưƿƵƶ Ƶƨ ƵưƪƵƨƺƨ ƸƨƩƶƺƵƨ ƷƶƯưƾưǏƨ ƙƶ ƷƶƹƺƨƪƻƪƨǑƭƺƶ Ƶƨ ƸƭƹƻƸƹưƺƭ ƪƶ ƷƸƪ ƷƳƨƵ ư ƲƶƸưƹƺƭǑƭ Ƶƨ ƪƭǓƭ ƷƶƯƵƨƺưƺƭ 0LFURVRIW ƺƭƽƵƶƳƶƫưư ƪƸƭƴƭƺƶ ƷƶƺƸƭƩƵƶ Ưƨ ƶƩƻƲƨ ƹƭƫƨ ƹƭ ƯƨƴƭƵƻƪƨ ƹƶ ưƵƺƻưƺưƪƵƶ ƸƨƩƶƺƭǑƭ ƪƶ ƹưƹƺƭƴƶƺ 0LFURVRIW '\QDPLFV 1$9 ƬƶƨNJƨ ƪƶ ƷƨƲƭƺ ƹƶ 5DSLG6WDUW ƨƳƨƺƲƨ ƲƶǏƨ ƭ ƹƷƭƾưǏƨƳƵƶ ƬưƯƨǏƵưƸƨƵƨ Ưƨ Ƭƨ ƫƶ ƯƨƩƸƯƨ ư ƷƶƭƬƵƶƹƺƨƪư ƷƸƶƾƭƹƶƺ Ƶƨ ưƴƷƳƭƴƭƵƺƨƾưǏƨ ƏƭƴƨǏǓư ƪƶ ƷƸƭƬƪưƬ ƬƭƲƨ ƪƸƭƴƭƺƶ ƷƶƺƸƭƩƵƶ Ưƨ ƶƩƻƲƨ Ƶƨ ƲƶƸưƹƵưƾưƺƭ ƹƭ ƯƨƴƭƵƻƪƨ ƹƶ ưƵƺƻưƺưƪƵƶ ƸƨƩƶƺƭǑƭ ƪƶ Ƶƭƫƶ ƹưƹƺƭƴƶƺ Ǔƭ ƴƶƮƭ Ƭƨ ƹƭ Ʒƻǀƺư ƪƶ ƷƸƶƬƻƲƾưǏƨ ƩƭƯ ƷƸưƺƶƨ Ƭƨ ƬƶǏƬƭ Ƭƶ ƯƨƹƺƶǏ ƪƶ ƶƬƪưƪƨǑƭƺƶ Ƶƨ Ɗƨǀưƺƭ ƩưƯƵưƹ ƷƸƶƾƭƹư

ƹƮǁƮƶƱǐƩ ưƩ ƭƩ ƺƷưƭƩƭƩƻ ƼƺƸƮǁƮƶ ƪƱưƶƱƺ Ʊ ƭƩ ƪƱƭƩƻ ƸƷƶƩƸƹƮƭ Ʒƭ ƳƷƶƳƼƹƮƶƿƱǐƩƻƩ µ

ƙƲƨƳƨƩưƳƵƶƹƺ ư ƼƳƭƲƹưƩưƳƵƶƹƺ 0LFURVRIW '\QDPLFV 1$9 ƵƻƬư ƴƶƮƵƶƹƺư Ưƨ ƪƶƬƭǑƭ Ƶƨ ƫƳƨƪƵưƺƭ ƩưƯƵưƹ ƷƸƶƾƭƹư Ʋƶư ƳƭƹƵƶ ƴƶƮƭ Ƭƨ ƹƭ ƴƭƵƻƪƨƨƺ ư ƷƸưƳƨƫƶƬƻƪƨƨƺ ƪƶ ƹƶƶƫƳƨƹƵƶƹƺ ƹƶ ƷƶƺƸƭƩưƺƭ Ƶƨ Ɗƨǀƨƺƨ ƲƶƴƷƨƵưǏƨ Ɗƶ ƹƶƫƳƨƹƵƶƹƺ ƹƶ ƬưƵƨƴưƲƨƺƨ Ƶƨ ƸƨƩƶƺƨ ư ƷƶƺƸƭƩưƺƭ Ƶƨ Ɗƨǀƨƺƨ ƲƶƴƷƨƵưǏƨ ƴƶƮƭ Ƭƨ ưƯƩƭƸƭƺƭ ƹƶƶƬƪƭƺƭƵ ƴƶƬƭƳ Ưƨ ƸƨƩƶƺƨ ƹƶ 0LFURVRIW '\QDPLFV 1$9 ƳƶƲƨƳƵƶ ƶƬ ƲƨƵƾƭƳƨƸưǏƨ ƴƶƩưƳƵƶ ƷƸƭƲƻ ´VPDUWµ ƺƭƽƵƶƳƶƫưǏƨƺƨ ưƳư Ƭƨ ƵƨƷƸƨƪưƺƭ ƲƶƴƩưƵƨƾưǏƨ ƶƬ Ƭƪƭƺƭ 0LFURVRIW '\QDPLFV 1$9 ƵƻƬư Ƶƶƪư ƵƨƿưƵư Ưƨ ƪƶƹƷƶƹƺƨƪƻƪƨǑƭ ư ƶƬƸƮƻƪƨǑƭ Ƶƨ ƲƶƴƻƵưƲƨƾưǏƨ ƷƸƭƲƻ ƲƶƸưƹƺƭǑƭ Ƶƨ ƪƭƩ ƩƨƯưƸƨƵ ƲƳưƭƵƺ 6KDUH3RLQW ƷƶƸƺƨƳ ư ưƵƺƭƸƵƭƺ ƹƭƸƪưƹư ƉƭƯ ƸƨƯƳưƲƨ ƲƨƬƭ ƹƭ ƵƨƶNJƨƨƺ ƲƶƸưƹƵưƾưƺƭ ƪƶ ƲƨƵƾƭƳƨƸưǏƨ Ƶƨ Ʒƨƺ ưƳư Ƶƨ ƩưƳƶ ƲƶǏƨ ƬƸƻƫƨ ƳƶƲƨƾưǏƨ ƹƭƫƨ ưƴ ƹƭ ƶƪƶƯƴƶƮƻƪƨ Ƭƨ ƷƸưƹƺƨƷƨƺ Ƭƶ ƷƶƬƨƺƶƾưƺƭ ƪƶ ƹưƹƺƭƴƶƺ ƭƬƵƶƹƺƨƪƵƶ ƷƸƭƲƻ ƐƵƺƭƸƵƭƺ ƷƸƭƩƨƸƻƪƨƿ

ƋƨƸƨƵƾưǏƨ ư ƷƶƬƬƸǀƲƨ

Ɗƶ ƬƭƵƭǀƵưƶƺ ƲƶƵƲƻƸƭƵƺƭƵ ƷƨƯƨƸ ƷƶƺƸƭƩƵư Ƶư ƹƭ ƷƶƬƨƺƶƾư Ʋƶư Ǔƭ Ƶư ƬƨƬƨƺ ƷƸƶƭƲƾưǏƨ Ưƨ ƺƶƨ ƲƨƲƶ Ƭƨ ƹƭ ƬƭƳƻƪƨ ƷƸƶƨƲƺưƪƵƶ ư ƷƶƭƼƭƲƺưƪƵƶ Ưƨ Ƭƨ ƹƭ ưƯƩƭƫƵƨƺ ư ƵƨƪƸƭƴƭƵƶ Ƭƨ ƹƭ ƶƺƲƸưǏƨƺ ƵƭƹƨƲƨƵưƺƭ ƷƸƶƩƳƭƴư ƌƭƵƭƹ ƷƶƪƭǓƭ ƶƬ ƲƳưƭƵƺư ƪƶ ƯƭƴǏư ƲƶƸưƹƺƨƺ 0LFURVRIW '\QDPLFV 1$9 Ưƨ ưƵƶƪƨƾưǏƨ ư ƸƨƯƪƶǏ Ƶƨ ƹƶƷƹƺƪƭƵưƺƭ ƩưƯƵưƹ ƷƸƶƾƭƹư ƗƸưƺƶƨ Ưƨ ƹƭƲƶǏƨ ƪƭƸƯưǏƨ Ƶƨ ƹưƹƺƭƴƶƺ ƬƶƩưƪƨƺƭ ƯƨƫƨƸƨƵƺưƸƨƵƨ ƷƶƬƬƸǀƲƨ ƶƬ 0LFURVRIW ƪƶ ƵƨƸƭƬƵưƺƭ ƫƶƬưƵư ƶƬ ƵƭǏƯưƵƶƺƶ ưƯƳƨƫƨǑƭ ƓƶƫưƵ ƙưƹƺƭƴư ƲƨƲƶ ƶƼưƾưǏƨƳƭƵ ƔƨǏƲƸƶƹƶƼƺ ƷƨƸƺƵƭƸ ư ƬưƹƺƸưƩƻƺƭƸ ƪƸǀư ƷƸƶƬƨƮƩƨ ư ưƴƷƳƭƴƭƵƺƨƾưǏƨ Ƶƨ 0LFURVRIW '\QDPLFV 1$9 ƸƭǀƭƵưƭƺƶ ƙƶ ƹƪƶǏƶƺ ƷƸƶƼƭƹưƶƵƨƳƭƵ ƺưƴ Ǔƭ ƸƨƩƶƺư Ƶƨ ƬƭƼưƵưƸƨǑƭ Ƶƨ ƪƨǀưƺƭ ƩưƯƵưƹ ƷƸƶƾƭƹư ưƯƸƨƩƶƺƲƨ ư ưƴƷƳƭƴƭƵƺƨƾưǏƨƺƨ Ƶƨ ƸƭǀƭƵưƭƺƶ ƲƨƲƶ ư ƶƬƸƮƻƪƨǑƭ ư ƭƲƹƷƭƸƺƹƲƨ ƷƶƬƬƸǀƲƨ ƷƸư ƸƨƩƶƺƭǑƭƺƶ ƒƶƵƺƨƲƺ ƺƭƳƭƼƶƵ H PDLO LQIR#ORJLQV\VWHPV EL]

| Специјален прилог | иновативност

RADE KON^AR-TEP В

о своето 7-годишно постоење Раде Кончар-ТЕП успеа од стара руинирана фабрика со застарена технологија да се развие во модерна и препознатлива компанија како во Македонија, така и во Европа. Уште од самиот почеток се заклучи дека само со иновативност, организираност и воведување нови технологии и патенти може да се успее на пазарот и да се постигне посакуваниот раст и развој. Сакавме да научиме од најдобрите , со таа цел нашите менаџери и инжeнери беа на обука во Јапонија, на изучување на најдобрите jапонски практики и тоа во TOYOTA, NISSAN, KOMATSU, GOODYEAR, HITACHI, DAIКИН, ТОТО и др.

потреби. Следењето на производот во текот на целото производство придонесува за намалување на загубите и недостатоците, со што се подобрува организацискиот процес и се намалуваат трошоците. Воведувањето на новите технологии представува имератив и можност за следење на најновите светски текови. Во континуитет последните години се инвестира во CNC технологија, ласерска и роботска техника, со што се прават услови за поголема иновација и развој на нови современи производи. Усвоени се повеќе производи и тоа бетонски компактни трафостаници, дистрибутивни маслени

со тоа само придонесуваме за подигнување на брендот Раде Кончар. Младиот, но искусен технички и раководен кадар секојдневно се надоградува и ги следи сите најнови технологии и системи, со посета на најдобрите саемски манифестации, стручни едукации и обуки. Привилегија претставува работењето во компанија како Раде Кончар-ТЕП, каде што се практикува позитивен однос кон сите вработени, со што бројот на високостручни вработени секојдневно се зголемува. Секој од вработените е свесен дека мора да го вложи целиот свој капацитет и знаење за

nekoga{...

Воведувањето на Јапонските методи на работење во Македонската реалност не беше лесна и едноставна задача. Со истрајна , константна обука и промена на размислувањето на вработените може да потврдиме дека се исполнуваат поголемиот дел од поставените целите. Најпрвин во 2006 година се започна со воспоставување на методот 5S за чисто, организирано и систематизирано работно место. Секое работно место се фотографираше, а потоа се пристапи кон негово системско организирање и чистење од страна на самите вработени. При што тоа влијаеше позитивно на мотивацијата и на севкупниот изглед на фабриката. Најголемиот успех се постигна во наредните 2 години, кога вработените го прифатија и започнаа со примена на целосниот систем за подобрување KAIZEN, кој е темел на иновативноста во процесите и технологиите. Со воведувањето на овој систем и примената на нови технологии забележително беше зголемена продуктивноста и драстично намалените трошоци. До крајот на 2013 година за прв пат во Македонија, а можеби и на Балканот ќе се воведе системот за следење на производството KANBAN, кој е прилагоден и разработен за нашите

...denes

трансформатори, разделувач на товар и повеќе типови опрема и ормари. Со најновиот производ разделувач на товар на 24 kV кој се изработува под лиценца на DRIBO- DRIESCHER ќе се освојуваат балканските пазари и пошироко. Зголемената побарувачка на сите овие производи се должи на врвниот квалитет, иновативноста и пристапната цена. Целта на компанијата е на секои три месеци да воведува нов производ на пазарот со што ќе н$ издвојува од конкуренцијата. За квалитетот на опремата и производите доволно зборува тоа што Раде Кончар-ТЕП учествувал во најголемите проекти во Македонија. Секој сериозен инвеститор кој има желба за сигурно и непречено работење ќе го довери својот проект на нашата компанија. Секогаш ги нудиме најдобрите можни решенија и несебично даваме придонес во задоволството на нашите купувачи,

остварување на целите на компанијата. Секако, тука има можност да ги исполни своите желби, проекти и истражувања. Компанијата е повеќегодишен добитник на највредните национални награди за општествено одговорна компанија како од Министерството за економија, така и од ЦИР-а и Транспарентност нулта корупција. Ги исполнува ИСОстандардите 9001, 14001 и во процедура е на добивање на сертификатот ИСО 18001 од TUV Rheiland.

| Специјален прилог | иновативност

Kakov model na inovativnost Í e potreben na Makedonija? Сите анализи одат во правец дека малите вложувања во истражување комбинирани со вкупната политичка неизвесност во земјите од регионот во последните две децении значително го забрзаа одливот на кадри во странство или нивното преминување кон работни места кои носат подобар економски бенефит Верица Јорданова

verica.jordanova@kapital.mk

П

рвиот чекор кон градење сериозен иновативен капацитет во земјава е направен. Законската рамка е формирана, иновативниот фонд е дефиниран. Дали ова е доволно? Уште што е потребно за да се заокружи интегрираниот систем кој ќе создаде плодна почва за развој на иновативни проекти? Пристапот до заедничко учество на компаниите и на државата во формирањето на капацитетите за истражување и развој би дал големи резултати, вели Самоил Самак, потпретседател на Микросам од Прилеп, која се смета за една од најиновативните компании во земјава. Тоа подразбира дека компаниите кои веќе работат на вакви истражувачки активности побрзо би испорачале резултат доколку се потпомогнати од државата отколку оние кои за првпат ќе се одлучат да влегуваат во вакви активности. Неговиот предлог е практички, да се финансираат напредни истражувачки проекти, при што го потенцира германското искуство, каде што компаниите заедно со државата инвестираат во опрема, инфраструктура и кадри. Тие се користат за голем број научноистражувачки проекти од коишто произлегуваат иновативни производни решенија и директно влијаат за зголемување на конкурентната способност на државата и на извозот. Автомобилската индустрија и индустријата за производство на опрема во Германија се пример за успешните заеднички вложувања на државата и на компаниите, нагласува Самак. Друга форма за понатамошно поттикнување на техничкиот

58 | 4 Октомври, 2013

3%

од БДП за истражување и развој (R&D) е целта поставена со Лисабонската агенда

0,2%

од БДП издвојува Македонија за истражување и наука

0,6%-0,9% од БДП издвојува Србија од 2007 година до денес за истражување и развој

Каков систем за поттикнување на иновациите и е потребен на Македонија?

P

P

P P P

Поголеми државни вложувања во истражувања, наука и иновации. Сегашниот буџет на Фондот за иновации изнесува 8 милиони евра на годишно ниво Даночни ослободувања за компаниите кои вложуваат сопствени средства во иновации и нивно стимулирање и поддршка во своите иновативни напори Формирање научни инкубатори и технолошко развојни паркови Јакнење на “Triple Helix”: поврзување на универзитетите, бизнисите и владата Поголемо вработување на истражувачи во компаниите. Сега околу 70% работат во високообразовните институции

развој на македонските компании се технолошките паркови. Веќе постои иницијатива за формирање ваков парк на техничкиот кампус на УКИМ во Скопје, за кој деканот на ФИНКИ, Димитар Трајанов, вели дека би бил успешен модел. Една од најуспешните приказни за овој модел е Стенфорд рисрч парк (Stanford Research Park), формиран во 1951 година во состав на Универзитетот Стенфорд во САД. Тој е прв од ваков вид и е каментемелник на она што денес се нарекува Силиконската Долина. Голем број успешни светски компании ги имале своите почетоци токму во овој парк. Најзначајната работа е што тој е тесно поврзан со Универзитетот Стенфорд и со тоа нуди директен пристап до една престижна универзитетска средина. Посебна можност за индустријата е едноставниот начин за контакт и тесна формална

и неформална соработка со професорите и со студентите од универзитетот, кој е на неколку минути од технолошкиот парк. Покрај овие, технолошкиот парк на компаниите им овозможува: да поттикнат и да спонзорираат истражувачки проекти со професорите и со студентите на универзитетот; да организираат семинари и работилници на кои ќе се поттикнува споделувањето технички и научни информации од интерес на компаниите; да понудат практична работа за студентите; поедноставно регрутирање вработени од студентите; да ги поканат професорите да се приклучат во управните одбори; да ги користат професорите како консултанти....

Раздвижено на Балканот

На оваа тема е раздвижено и на Балканот, каде исто така се трага по најдобриот

0,7%

од БДП се хрватските вложувања во наука и иновации

2%

од БДП во просек одвојуваат членките на ЕУ

2,6%

од БДП одвојува САД за истражувања

3,4%

од БДП се инвестициите на Јапонија за истражувања и наука модел за поттикнување на иновативноста, како основа за јакнење на конкурентноста на малите економии. Хрватска, како најнова членка на ЕУ, подготвува стратегија за поголеми вложувања во науката и иноваците, затоа што со само 0,7% од БДП, Хрватска вложува најмалку средства во оваа област во ЕУ. Новата стратегија предвидува владиното вложување во наука и иновации да порасне до 1,4% од БДП, од кои половината по пат на јавно финансирање. За приватните компании кои ќе вложуваат во иновации ќе се доделат

| Специјален прилог | иновативност даночни олеснувања. „Издвојувањата за модерна наука се премали. Ако ги гледате другите земји кои почнаа да вложуваат многу пред нас, тогаш нужно е и Хрватска да тргне во тој правец“, вели Оливер Вугрек од Заводот за молекуларна медицина на Институтот Руѓер Бошковиќ во Загреб, каде што во моментов се одгледуваат и се проучуваат клетки на тумор со цел на нив да се испитува делувањето на новите потенцијални лекови. Овој проект доби пет милиони евра од различни европски фондови. Во Србија пак, од 2007 година досега државните издвојувања за истражување и развој осцилираа од 0,63% до 0,92% од БДП. Иако станува збор за релативно висок процент во однос на другите земји од регионот, тоа е значително под нивото кое се извојува во новите членки на ЕУ и драстично помалку од европскиот таргет од 3% од БДП, поставен со Лисабонската агенда. Србија неодамна формираше Фонд за иновации со којшто се финансираат иновативните компании во рана фаза, слично на програмата BICRO во Хрватска. За да

60 | 4 Октомври, 2013

Слаби точки во повеќето ексјугословенски земји се: падот на бројот на патенти; падот на издвојувањата на компаниите за истражување; отсуството на визија и стратегија како да се поврзат истражувањата со потребите на економијата; иновациите долго време беа надвор од клучните расправи за економската политика и институционалните реформи. ги дополни недостатоците во целиот тој систем во истражувачката структура, Србија развива Центар на извонредност. За пет години (2011-2015 година) 400 милиони евра ќе бидат вложени во повеќе истражувачки области, вклучително нано науката и истражувањата врзани за нови материјали. Се проценува дека во земјата недостигаат 10-15 милиони евра годишно за поддршка на иновативни проекти. Професорот Душан Вујовиќ и консултант на Светска банка вели дека потенцијалното влијание на поголемото инвестирање во истражување

и развој е многу големо. „Симулационите модели покажуваат дека подигањето на овие издвојувања на целните 3% ќе има најголем ефект врз растот на БДП на Бугарија (13,1%) и на Романија (11,7%). Кај извозот најголемо зголемување може да очекуваат Романија (13,5%) и Хрватска (12,9%)“, вели Вујовиќ. Тој анализира дека раситнетото стопанство и истражувачките центри во Србија и во регионот го отежнуваат процесот на специјализација на национално ниво. Релативната стручност во

областите земјоделство и биологија, медицина и хемија кои ги поседуваат сречиси сите земји од Западен Балкан се голема шанса за регионот за ширење на соработката во овие области. Исто толку релевантни области за регионална соработка се и технологијата за штедење енергија и енергетската ефикасност. ЕУ има иницијатива за прифаќање регионална стратегија за поддршка на иновациите во регионот која се заснова на два столба - поддршка на реформите на национално ниво и размена на најдобрите иксуства во областа (мерки на економска политика или институционални реформи) и второ - поддршка на реализацијата на конкретни иницијативи кои непосредно би ги помогнале критичните аспекти во развојот на областа истражување и развој. Тоа би се направило делумно и со фондовите ИПА и би содржела фонд за поддршка на меѓународната соработка, регионални центри за трансфер на технологија, инструмент за финансирање на раните фази на истражување.

| Специјален прилог | иновативност

NajiNovativNi kompaNii vo svetot

16

Епл, Самсунг и Гугл се на чело на листата со најиновативни компании во светот за 2013 година

најиновативни компании се од секторот висока технологија

14

А

нкетата на истражувачката куќа Бостон консалтинг груп го потврди непишаното правило – дека најиновативни комапнии во денешниот бизнис-свет се технолошките и информатичките компании. Тие се половина од 10-те најиновативни компании, при што Мајкрософт го зазеде четвртото место, а ИБМ шестото место на листата. Сони се наоѓа на 11 позиција, Фејсбук на 12, а Леново на 22 место. Изненадувањата во најновата класификација доаѓаат од автомобилскиот сектор. Меѓу првите десет се најдоа тројца производители на автомобили, Тојота на 5 место, Форд на 8 и БМВ на

најиновативни компании се од автомобилската индустрија

9 место. Најголем напредок во поглед на иновативноста за една година имаше Фолксваген, којшто се искачи од 31 на 14-то место во 2013 година. Уште едно изненадување меѓу автомобилските компании е Тесла моторс, компанија која влезе во првите 50 најиновативни претпријатија за оваа година и покрај скромната продажба на

прилагодат на економската криза, се објаснува во студијата. Резултатите од анкетата не се единствените кои го одредија Самсунг рангирањето своите електрични го претрка на компаниите возила. Гугл според во поглед на Перцепцијата за иновативниот иновативноста. иновативноста развој Ставовите на последните години раководните се променила, кадри учествуваа со така што наместо 80% во оценувањето на фармацевтските иновативноста, а со 20% компании кои до скоро важеа учествуваат податоците за најиновативни, високо се за растот на приходот и пласираа произведувачите профитот, како и вредноста на на автомобили, кои на многу новите инвестиции. начини се трудат да се

Marketkonekt.coM нова можност за унапредена онлајн трговија

M

arketKonekt повеќе од една година обезбедува единствени услуги на домашниот пазар во домен на онлајн-трговијата. За промоција на својата понуда интернет-страницата во моментов ја користат 2.300 фирми од Македонија со различна големина и од речиси сите продуктни и услужни категории. Уникатноста на сервисот, меѓу другото, се состои и во можноста фирмите сами да менаџираат со информациите за своите производи и услуги и директно да комуницираат со потенцијалните клиенти. На страната на понудата се наоѓаат компании со напреден маркетиншки настап на пазарот, но и помали бизниси со често ограничени маркетинг-ресурси. Преку прилагодување на услугите кон нивните индивидуални потреби MarketKonekt овозможува поголем пазар и зголемена продажба, а истовремено и намалување на инвестициите во маркетинг. Вредноста на MarketKonekt ја препознаваат и крајните потрошувачи – компании и физички лица кои с$ почесто го користат за да го најдат потребниот производ или услуга. Интернет-страницата овозможува брзо и лесно да изберат од повеќе од 42.000 различни производи/услуги или директно да побараат понуди од компаниите. Во моментов околу 2.500 потенцијални купувачи секој ден ја користат интернет-страницата, а нивниот

број континуирано расте. Набрзо по воведувањето на домашниот пазар успешно е лансирана и верзија на MarketKonekt, што го обединува и пазарот во Бугарија. Во првите шест месеци од маркетирањето на интернетстраницата на тамошниот пазар базата на клиенти се прошири со над 1.600 бугарски компании, кои во моментов објавуваат 9.300 различни производи. Дополнителна експанзија на останатите пазари од регионот е дел од плановите за иден развој на MarketKonekt. „Проширувањето на бугарскиот пазар е резултат на нашата посветеност кон постојано зголемување на вредноста што им ја обезбедуваме на нашите клиенти. Во Бугарија соработуваме со Golden Pages, а во моментов создаваме партнерства и на останати пазари од регионот, со што значајно ќе се зголеми потенцијалниот пазар за домашните компании”, најавува Владимир Вецовски, директор на R3 Infomedia, компанија што го развива и го маркетира MarketKonekt. Од компанијата најавуваат и унапредување на интернетстраницата со нови услуги за корисниците. Веќе се развиваат нови начини за промоција на клиентите и нивните производи, решенија за унапредени функции, мобилни апликации и можности за извршување трансакции преку интернет-страницата. Иновативниот пристап на MarketKonekt

Основниот концепт на MarketKonekt се базира на модели кои успешно ги користат глобалните B2B/B2C сервиси за онлајн-маркетинг, но сите детали и функционалности на производот се адаптирани на потребите на локалниот и на регионалните пазари. Развојот на производот интегрално е локален, со учество на три групи експерти - тим на Р3 Инфомедиа, веб-развој и дизајн од компанијата Итеа солушнс и консултанти во делот на маркетинг. е основа за неговата конкурентност и за Ник Сандерс, директорот на Golden Pages Бугарија: „Во регионот и во Бугарија MarketKonekt е единствен локален онлајн-производ кој директно ги поврзува компаниите со потрошувачите, што ни овозможи да им обезбедиме ваква услуга на нашите клиенти. Страницата сигурно ќе им помогне да ја зголемат продажбата во Бугарија, но и да ја зајакнат трговијата со нивните партнери од Македонија”.