Kapital Magazin 711

n Најновата промена на Кривичниот законик може да биде штетна за фирмите!....................................стр.22 n Србија „мириса“ датум за преговори, Македонија ја нема на агендата!.....................................................стр.40 n НИКОЛА БАКрАчеСКИ градоначалник на Охрид: На Охрид му требаат инвестиции за да го сопреме иселувањето!..................................................................стр.36

број 711 цена 100 ден. | 14 јуни, 2013, петок | година 14

www.kapital.mk

МАГАЗИН ЗА БИЗНИС И ПОЛИТИКА

str.

44

interview

Aleksis CiprAs:

trebA dA se nAjde konvenCionAlno re[enie nA problemite so sosedite

вТОрА МАрКеТИНГ КОНфереНцИјА НА kapital media group

str.

16

digitalnite mediumi se kako igrali{te

kAko nAstAnAle sovremenite ZAbAvUvAjte se!

25 interview bAlkAnski monArhii? str.

Zo[to sAmo mAkedonCite nemAle krAl? вО ОвОј БрОј

str.

28

со главниот извршен директор на Европската банкарска федерација (ЕБФ)

Gvido rAvoe:

ne GledAm mo@nost nekoj nov bAnkArski brend dA vleZe vo mAkedonijA

Капитал број 672 12.09.2012

 Најновата промена на Кривичниот законик може да биде штетна за фирмите!....................................стр.22  Србија „мириса“ датум за преговори, Македонија ја нема на агендата!.....................................................стр.40  НИКОЛА БАКРАЧЕСКИ градоначалник на Охрид:

4

НАВИГАТОР

На Охрид му требаат инвестиции за да го сопреме иселувањето!..................................................................стр.36

БРОЈ 711 ЦЕНА 100 ДЕН. | 14 ЈУНИ, 2013, ПЕТОК | ГОДИНА 14

www.kapital.mk

МАГАЗИН ЗА БИЗНИС И ПОЛИТИКА

str.

44

interview

ALEKSIS CIPRAS:

TREBA DA SE NAJDE KONVENCIONALNO RE[ENIE NA PROBLEMITE SO SOSEDITE ВТОРА МАРКЕТИНГ КОНФЕРЕНЦИЈА НА KAPITAL MEDIA GROUP

str.

16

Digitalnite mediumi se kako igrali{te

KAKO NASTANALE SOVREMENITE ZABAVUVAJTE SE! 25 interview BALKANSKI MONARHII? str.

ZO[TO SAMO MAKEDONCITE NEMALE KRAL? ВО ОВОЈ БРОЈ

str.

28

со главниот извршен директор на Европската банкарска федерација (ЕБФ)

GVIDO RAVOE:

NE GLEDAM MO@NOST NEKOJ NOV BANKARSKI BREND DA VLEZE VO MAKEDONIJA

сОдРжИНА 06 КапиталНО

БиљаНа ЗдравКОвсКа стОјчевсКа Магарешки пазар

10 ПОЗИЦИЈАТА НА КАПИТАЛ 16 cover story

„КреативНОст, сМеЛОст, диГитаЛиЗаЦија: клучните зборови на современиот маркетинг!“ Дигиталните медиуми се како игралиште - ЗАБАВУВАЈТЕ СЕ!

22 КОМПАНИИ И ПАЗАрИ

експертите предупредуваат Најновата промена на Кривичниот законик може да биде штетна за фирмите!

ИздВОјуВАмЕ

www.kapital.mk www.kapital.mk

дигитално

Дигиталните медиуми полека стануваат носечки медиум во маркетинг-кампањите на компаниите, нешто што може да се забележи и на домашниот пазар. Првиот човек на MRM Romania, Нир рефуа и главен говорник на Втората маркетингконференција на Капитал, вели дека компаниите на дигиталните медиуми треба да гледаат како на еден вид игралиште - да се забавуваат, да „пукаат“ и да поставуваат прашања подоцна. За сите оние што не беа присутни на маркетинг настанот на годината подготвивме извештај за се’ што се случуваше.

XX Стр. 16

25 ИНТЕрВЈУ

ГвидО равОе главен извршен директор на европската банкарска федерација (еБФ) Не гледам можност некој нов банкарски бренд да влезе во Македонија

28 АНАЛИЗА

Како настанале современите балкански монархии? Зошто само Македонците немале крал?

36 ИНТЕрВЈУ

НиКОЛа БаКрачесКи градоначалник на Охрид На Охрид му требаат инвестиции за да го сопреме иселувањето!

40 ПОЛИТИКА

„Капитал“ ги анализира очекувањата во пресрет на самитот на еУ Србија „мириса“ датум за преговори, Македонија ја нема на агендата!

44 ИНТЕрВЈУ

аЛеКсис Ципрас Лидер на сириЗа во интервју за ал Џезира Треба да се најде конвенционално решение на проблемите со соседите

49 СПЕЦИЈАЛЕН ПрИЛОг тОп хОтеЛи

63 ИНТЕрВЈУ

перси еМет професионален бизнисконсултант и обучувач Најголем убиец на креативните бизниси е нивното изолирање

16 Крал

Четворица македонски соседи до пред Втората светска војна, а некои и подоцна, биле владеени од монарх, а дел од нив и независноста ја стекнале предовдени од кнез или од вожд. Тие и ден-денес сe’ повеќе ги користат нивните некогашни владетели и дури се залагаат за нивно инволвирање во надворешната и во внатрешната политика на земјата. Македонија нема таква можност бидејќи уште од средновековните благородници меѓу македонскиот народ не се истакнала ниту една личност која имала монархистички амбиции ниту, пак, таква личност била донесена од странство, како што е случај со Бугарија и со грција.

XX Стр. 28

66 НА рУЧЕК СО...

висар Фида директор на агенцијата за странски инвестиции и промоција на извозот Најбитно ми е работата да биде завршена!

72 СВЕТОТ НА ВИНОТО РЕГИОНАЛНИ ПАРТНЕРИ НА КАПИТАЛ

виНарНиЦа ШатО сОпОт Младо добро со перфекција

74 СВЕТОТ НА ВИНОТО виНсКи реГиОНи КАЛИфОрНИЈА Ветена винска земја

28

Капитал број 711 14.06.2013

6

www.kapital.mk

КапиталНО

Биљана Здравковска Стојчевска biljana.zdravkovska@kapital.mk

Makedonija vo ovie dve decenii namesto sloboden pazar, uspea da izgradi takvi „poremeteni” pazarni odnosi vo koi kompaniite, bilo dr`avni, bilo privatni, se naviknaa da rabotat na zatvoren pazar so golemi mar`i bez da gi boli glava dali nekoj }e ponudi poevtina i podobra usluga. Namesto slobodni pazari, izgradivme magare{ki pazari na koi{to potro{uva~ot namesto kral, sekoga{ izleguva magare, bidej}i pla}a visoki ceni za lo{i uslugi.

A doma{nite kompanii, koi navodno se za{tituvaa, namesto posilni, stanaa slabi i nesposobni za samostojno vodewe biznis nadvor od pregratkite na dr`avata, koi zgora na s$, pla}aat najskap gas, najskap transport, skapi krediti, skapi komunalii...

Магарешки пазар М

акедонија повторно ја одложи либерализацијата на пазарот на електрична енергија, исто како што минатата година ја одложи либерализацијата на железничкиот транспорт. Исто како што со години го одолжуваше отворањето на телекомуникацискиот пазар или како историската либерализација на нафтениот бизнис. Има уште многу други пазари кои с$ уште се затворени за нови играчи или на кои има само формална конкуренција од двајца или тројца, кои совршено се договараат да го држат пазарот закатанчен што е можно подолго. Кога станува збор за слободен пазар и конкуренција, бизнисмените и политичарите во Македонија се како урочени. Уплав имаат само да се спомне конкуренција. И сите имаат иста идеологија и убедување. Бизнис-политичкиот став е совршено усогласен - дека конкуренцијата е непотребно зло кое е најдобро ако може да не постои. Или да се забрани со закон. Ама ептен не може тоа да се направи. Оти ќе ги набедат дека не се европски ориентирани. Па со години се однесуваме како недоветни. Ќе се донесе некој закон за либерализација на некој пазар, па на неколку дена пред таа да почне ќе се одложи. Со некое недоветно објаснување дека во прашање бил национален интерес. Требало да се заштитат домашните компании, оти стотици вработени ќе останеле без работа. Некако се чудни националните интереси коишто се бранат сиве овие години. Еве зошто. Последната одлука за одложување на отворањето на пазарот на струја министерот за економија ја објасни со решителноста на Владата да не дозволи да поскапи струјата, оти можело лесно да се случи струјата за фирмите и за граѓаните да поскапи дури за 25% заради вакви „неподготвени анализи” и „избрзани одлуки”. Па сега, за да не се случи тоа,

големите компании, кои се околу 150 на број, и понатаму ќе продолжат да купуваат струја од државата, наместо самите да ја купуваат преку трговците на струја. Што ќе се случеше навистина ако државата одлучеше да го либерализира пазарот на струја? Клучната промена е што со либерализацијата околу 150 компании, главно од индустријата, ќе можеа самите да си набавуваат електрична енергија од трговците на струја во земјава, кои ги има околу 50. Колку за потсетување, тоа требаше да се случи уште на почетокот на годинава, но беше одложено за јули, за сега повторно да се одложи. Оние коишто се упатени во бизнисот со струја објаснуваат дека со либерализацијата на пазарот трошокот за струја на овие компании ќе се намалеше дури до 25%. Ваквото намалување на трошоците сигурно би било големо олеснување за компаниите, особено сега во време на криза, а со тоа и нивниот извоз би станал поконкурентен, но некои компании се уплашија дека можеби ќе треба да плаќаат повисока струја од онаа којашто досега ја користеа, а која им ја набавуваше државата. Па за секој случај се против какви било промени. Она што е сигурно дека со излегувањето на овие големи компании од системот ќе се создаде голема дупка во приходите на државните енергетски компании. Таа дупка логично, ќе мора да се покрие со поскапување на струјата којашто ја плаќаат граѓаните. А секоја власт знае дека поскапувањето на струјата може да & донесе многу разочарани и гневни гласачи. Затоа на сите досегашни влади им беше многу полесно пазарот да го држат затворен, а граѓаните да се штитат со вештачки одржувана ниска цена на струја. Цената на струјата во Македонија с$ уште е социјална категорија, која со

www.kapital.mk

Капитал број 711 14.06.2013

КапиталНО

7

Борбата помеѓу работниците и монополите, прикажана на карикатурата на Фридрих Грец, од 1883 година години се контролира од државата со цел да се обезбеди социјален мир. Вистината е дека ако се либерализира пазарот, цената на струјата што ја плаќаат граѓаните би била многу повисока. Но, наместо да се случи тоа, македонските граѓани и понатаму ќе живеат во филм дека струјата е евтин ресурс кој може да го трошат колку што сакаат. Но, не е така. Вистинската цена која не ја плаќаат граѓаните ја плаќа државата, која во недостиг од домашна струја, принудена е да увезува скапа струја којашто се плаќа од државниот буџет. Инаку, секаде во светот индустријата е таа која како голем потрошувач плаќа пониска цена на струјата во споредба со граѓаните. Главниот национален интерес во секоја нормална и успешна економија е да има силна и конкурентна индустрија. Во Македонија главниот национален интерес во случајов е да не поскапи цената на струјата за граѓаните. Ова не е прв, веројатно ни последен пат државата да се пишмани за отворањето на некои пазари. Минатата година, исто така ненадејно и во последен момент, се одложи либерализацијата на железничкиот транспорт. Објаснувањето беше

дека ако сега се дозволел влез на приватен субјект во железничкиот транспорт, стотици вработени во Железници ќе останеле без работа. Оти компанијата во која најголем акционер е државата с$ уште не била подготвена за конкуренција. Нели уште пред 20 години одлучивме да гради пазарна економија? Или тоа не важи за државните компании? Еден од странските инвеститори кој беше беше подготвен да влезе во овој бизнис по оваа одлука јавно се чудеше, изјавувајќи дека не знае дали се наоѓа во Македонија или во Буркина Фасо. Со години чекавме да се отвори и да се либерализира нафтениот бизнис. Од Европската унија веќе не знаеја со кои зборови да ни кажат дека мора да го направиме тоа. Истата приказна се случуваше и во телекомуникациите, банкарството, гасот, парното... Многу често досега се случуваше откако ќе се донесе законот за либерализација на некој пазар, да се скрои посебна одредба со која пазарот со години ќе остане затворен само за еден или двајца играчи, кои само формално глумат конкуренција, додека во суштина, пазарот останува затворен. Зошто е тој страв од конкуренција

и слободен пазар? Кога и теоретски и практички е докажано дека конкуренцијата носи поголем избор, подобар квалитет и поевтини цени на пазарот. Конкуренцијата ги принудува компаниите да развиваат нови производи, услуги и технологии, со цел потрошувачите да имаат поголем избор на подобри производи. Можеби токму во тоа е и проблемот. Наспроти слободниот пазар, Македонија во овие две децении повеќе енергија потроши на градење такви „пореметени“ пазарни односи во кои компаниите, било државни, било приватни, се навикнуваа да работат на затворен пазар со големи маржи, без да ги боли глава дали некој ќе понуди поевтина и подобра услуга или производ. Наместо слободни пазари, изградивме магарешки пазари на кои потрошувачот наместо крал, секогаш излегува магаре, бидејќи плаќа високи цени за лоши услуги. А домашните компании, кои наводно се заштитуваа, наместо посилни, станаа слаби и неспособни за самостојно водење бизнис надвор од прегратките на државата, кои згора на с$, плаќаат најскап гас, најскап транспорт, скапи кредити, скапи комуналии...

IDE DUNAV!

фото вест

N

Капитал број 711 14.06.2013

Најмалку 21 лице загина во поплавите што ги погодија Германија, Австрија, Словачка, Полска и Република Чешка минатата недела, откако реките Дунав, Елба и Влтава се излеаја по поројните дождови во Централна Европа, а штетите се проценуваат на неколку десетици милијарди евра. Нивото на водата на Дунав во Унгарија го достигна својот врв. За среќа, повеќето од браните го издржаа високото ниво на водата, која се искачи на рекордни 8,90 метри. Делови на Будимпешта беа поплавени и илјадници граѓани ангажирани во одбраната на градот. Водите на Дунав навлегоа во некои делови од Будимпешта, а се стравува од нови поплави ако нивото се покачи на фантастичните 8,98 метри, над вообичаеното. Според проценките на хрватските хидролози, се очекува бранот што предизвика невидени поплави во Централна Европа да пристигне и во Хрватска, и тоа би можело заедно со предвидените интензивни дождови да предизвика поплави од голем размер. Се очекува нивото на Сава да достигне околу 780 сантиметри над дозволеното или 30 сантиметри повеќе од пред седум години.

Капитал број 711 14.06.2013

www.kapital.mk

10 ...позицијата на капитал...

Маркетинг на македонски начин Криењето на македонските компании зад веќе видени реклами, клише-страници на Фејсбук и отсуството на комуникација со потрошувачите е погубно сценарио! Колку побрзо го сфатат тоа, толку подобро! Верица Јорданова verica.jordanova@kapital.mk

М

аркетинг-конференцијата која веќе втора година ја организира Капитал Медиа Гроуп извади на површина две многу важни работи за македонската бизнис и маркетинг-сцена. Прво, младите менаџмент-менаџери во нашите компании се буквално „гладни“ за нови сознанија, искуства и знаења кои во маркетингот ги применуваат нивните колеги во регионот и пошироко. Масовната посетеност на настанот е доказ за тоа! Второ, на македонските компании, особено на домашните брендови, дефинитивно им недостигаат и смелост и визија и креативност во осмислувањето и спроведувањето интегрирани маркетинг-кампањи! Фактот што на прсти можат да се избројат кампањите кои во

изминативе месеци оставија креативен впечаток и покренаа помасовни реакции и свесност кај потрошувачите за одреден производ или услуга кажува дека нивото на продукција, но и адреналинското ниво во македонскиот маркетинг воопшто не е low level. Зошто? Дали проблемот за инертноста е кај сопствениците на компаниите, кај нивните маркетинг-менаџери, дали проблемот е во парите или во недостигот од идеи...? Од споделените искуства на неколку светски брендови како Хајнекен и Самсунг, но и на домашните и на регионалните брендови како македонскиот Бекутан и хрватска Аргета не е тешко да се извлече заклучокот дека висината на буџетите не е клучна за нивните успешни кампањи. Пресудна е идејата и начинот како се воспоставува комуникација со потрошувачите! Маркетинг-конференцијата, единствена од ваков тип во

Македонија, на македонските компании повторно и повторно им потенцираше дека пристапот до потрошувачите е клучен за успехот, особено за продажбата! Колку поинтересно, покреативно и поемотивно & пристапите на вашата целна група, толку поуспешни ќе бидете. Вклучувањето на дигиталната комуникација во денешниот маркетинг е задолжително. Не како било. И тој аспект мора да биде добро осмислен и професионално сработен. Никако да не се остави фановите или следбениците да го креираат духот на дигиталната комуникација. Криењето на домашните компании зад веќе видени реклами, клише-страници на Фејсбук и отсуството на двонасочна комуникација со потрошувачите е погубно сценарио! Колку побрзо го сфатат тоа македонските компании, толку подобро. Маркетингот не е тафра. Маркетингот е составен дел од бизнис-концептот кој на крајот на денот треба да донесе профит!

Јавните претпријатија на берза?! Бујрум! Идејата дека некој странски инвеститор, на пример, ќе може да го пика носот во работењето на јавните претпријатија звучи одлично Александар Јанев aleksandar.janev@kapital.mk

И

дејата дека некој пензионер ќе го пика носот каде што не треба или дека некој странски портфолио-инвеститор ќе може да прашува за работи коишто се мистерија за работењето на јавните претпријатија всушност, е одлична! Министерот за финансии, Зоран Ставрески, неделава откри дека Владата анализира кои државни компании по принципот задолжителна котација ќе ги натера да се трансформираат во акционерски друштва и да се појават на берза. Овие претпријатија во корпоративна форма, по пат на нови емисии на акции или со продажба на дел од акциите, би можеле да се докапитализираат и да соберат доволно свеж капитал за нови инвестиции. Така, тие би ги санирале загубите направени во минатото, со

што ќе се симнат од грбот на државата, од која постојано цицаат субвенции. Наместо да работат со загуби, приватните инвеститори ќе имаат интерес, до толку повеќе што ќе вршат и притисок, тие компании да работат со добивка. Од претпријатија кои се превработени со партиски заслужни работници може да станат здрави фирми кои ќе имаат толку вработени колку што навистина е потребно. Да признаеме, ова е идеја во насока на вистинско реформирање на државните компании кои останаа неприватизирани, бидејќи важат за легла на корупција и криминал и места каде што се вработуваат сите најзаслужни партиски кадри. Јавните претпријатија, кои со години трупаат долгови и загуби, а за возврат добиваат пари од државниот буџет, сега ќе треба да ги отворат финансиските и деловните книги пред јавноста! Веројатно, транспарентноста е главната пречка што ќе мора да ја премостат

овие компании, дури и на недоволно развиен пазар на капитал каков што е нашиот. Во акционерските друштва со мнозински државен капитал сигурно и понатаму би се задржал принципот на партиско именување на директорите, но кварталните финансиски извештаи, можноста за увид во деловните книги и други прашања коишто би ги интересирале поединечните акционери наголемо би можеле да ја нарушат комотната атмосфера во јавниот сектор. Елиминирањето на нивната деловна затвореност кон јавноста би донело и многу други позитивни нусефекти. Преку намалување на бројот на вработени, подобрување на квалитетот на услугите и елиминрање на партиските работи, граѓаните секако би профитирале. Берзата исто така, може да има корист преку зголемување на обемот на тргување и прометот. Но, сево ова е во хипотетичка фаза, бидејќи засега е само експеримент во најава.

www.kapital.mk

Капитал број 711 14.06.2013

...позицијата на капитал...

11

Грција свирка и гледа во таван... А што прави Македонија?

Министерот Попоски практички кажа (небаре преговорите ќе н$ фатеа неспремни) да не се возбудуваме - и на овој самит Македонија нема да добие датум од ЕУ Катерина Синадиновска katerina.sinadinovska@kapital.mk

П

рилично немоќно изгледаше ставот на македонскиот министер за надворешни работи, Никола Попоски, кој во разговорот со „Капитал“ од Њујорк, каде што престојуваше изминатата недела и се сретна и со Бан Ки Мун и со Метју Нимиц, кажа дека шансите за Македонија за да добие датум за преговори на претстојниот самит на Европската унија се практички никакви: „Според логика на нештата, принципиелно би било да се отворат преговори за членство со Македонија. Тоа го заслужуваме и за тоа да се случи работиме неуморно. Во Атина јасно нема таква намера. На советот, најповиканиот за оваа одлука со своите соработници во владата, планираат да гледаат во таван и да си свиркаат наивно. Ценат дека имаат комоција тоа да го прават и не се срамат да укажат дека пристапот е тој. Изговори од митолошка природа секогаш си чуваат во џеб за инстант-употреба. Имаат чувство дека никој ништо не им може, оттаму и игнорантскиот однос кон нас и кон останатите“, вели нашиот прв

дипломат. Попоски веројатно сосема е во право, од збор до збор, во тоа што го кажува, но доволно долго е министер за надворешни работи за да научи дека во светот на политиката „Калимеро принципот“ на барање на правда не постои како категорија. Од Кабинетот на неговиот германски колега Гидо Вестервеле за „Капитал“ велат дека Германија (како европска суперсила) ја поддржува Македонија... но, „во повеќе наврати ја потврдуваме својата континуирана силна поддршка во напорите на македонската влада да се соочи со предизвиците на патот кон членство во Европската унија“. Пораката е јасна – предизвиците мора да се надминат! Ситуацијата во која е ставена Македонија не е лесна. Никој не вели дека е. Непринципиелноста е присутна и јавноста ја чувствува од сите страни. Неа ја признаваат и функционерите на ЕУ, кога велат дека Македонија мора да е свесна дека Брисел има двојни аршини. Тие тоа го признават. Но, во едно се во право, тоа е реалноста. А реалноста отсликува фактичка состојба во која само Македонија изгледа ќе заглави со својот специфичен проблем. Останатите земји од регионот

своите специфични проблеми си ги решија, на повеќе или помалку специфични начини. По постигнатиот Договор за нормализирање на односите на Белград и Приштина (дали пред неколку години некој можеше да верува дека Србија и Косово ќе зборуваат за „нормализирање на меѓусебни односи“?), јасно е дека целиот регион недвосмислено го има исцртано европскиот пат пред себе! Се знае каде оди регионот. Македонија, која барем преку своите официјални лица и нивните изјави, тврди дека чекори кон Брисел, мора да го искористи моментот како имплус. Хрватска од 1 јули станува полноправна членка. Црна Гора почна преговори. Србија ги очекува. Знаете ли што е заедничко за сите овие земји? Трите беа зад Македонија во исполнувањето на реформите и сите три Скопје ги водеше напред. Сега, Скопје останува да мафта на возот! Затоа, Попоски и сите челници на македонската политичка сцена време е да покажат капацитет за лидерство, а не за поплаки. Светот не е праведен. Најмалку е политиката. Тие се избрани за да се борат со неправдите, не за истите да ги користат како алиби за неуспесите во сферите коишто ги раководат.

Јас, политичарот, твојот Бог! Оправдувањата со познатата фраза „Секој народ има влад(ик)а каква што заслужува“ веќе се истрошени, а градењето цркви не им дава право да се стават во улога на бог Габриела Делова

gabriela.delova@kapital.mk

К

ако малку да беа малиот милион бурлески што ги изнагледавме преку „протестите“ и „контрапротестите“ кои ни се случуваат во континуитет веќе цела година, па мораше по партиите, разните организации, актерите, пејачите, глумците и црквата и верниците, и тоа во рамките на една религија, да се поделат и да заземат нечија страна. И тоа во држава која важи за секуларна и одвоена од црквата. Нејсе. Настрана од начелото за одвоеноста, секој си има право на свое мислење и коментар. На крајот од денот, и ние сме демократска држава. Оттука и мислењето на црквата, на претставниците на храмот кој се смета за центар на сплотеност и мирољубивост секако, е повеќе од добредојдено. Особено кога

вистината за с$ друго е изгубена во толкувањата на едните или на другите – накратко, изгубена во преводот. Но, за жал, и црковните лица се покажаа неимуни на инструментализираните политики и влијанието да се биде лево или десно, со чест на исклучоците (владиката Пимен). И додека повеќе од очекувано е однесувањето на политичките партии, кои се покажаа подготвени на сите луди идеи да си го поправат рејтингот пред народот (состојба која веќе не вреди да се коментира), изненадува (не)разумот на црквата и нејзините претставници, кои како никогаш да не ја прочитале светата книга, Библијата, и не ги научиле нејзините основни начела. Еклатантен беше примерот на владиката Агатангел, кој неможејќи по друго, „удри“ по облеката на својот колега Пимен, заборавајќи дека облеката не е таа што го чини човек, туку обратно. А воопшто да не се споменува и фактот дека

народот, кој според божјите заповеди е слуга само на својот бог, Господ, го ставија во служба на политички идеали и интереси. Но, настрана од верата и од верските убедувања, уште пострашно е што зад параванот на целата циркузијада пред општина Центар, претставниците на црквата (оти од партиите тоа не може да се очекува) не го видоа гладот кај народот за корка леб, за сув сендвич, кој им следуваше како „награда“ за протестите. Е до тоа дереџе стигна Македонија. Оправдувањата со познатата фраза „Секој народ има влада каква што заслужува“ веќе се истрошени. Оти одговорна и транспарентна влада, која ќе служи најдобро за интересите на народот, е запишано човеково право. Време е владините и политичките претставници во државата да се потсетат на тоа. Градењето цркви не им дава право да се стават во улога на бог.

Капитал број 711 14.06.2013

12 НАВИГАТОР ИЗЈАВА НА неделата > БРОЈКА

1.403

бесправно изградени објекти се регистрирани на територијата на Р.Македонија во текот на 2012 година, објави Државниот завод за статистика

Земјите од Европа мора да го следат примерот на Германија за да можат да го вратат растот на економијата!

Ангела Меркел

канцелар на Германија

www.kapital.mk

ЕВН ќе инвестира милијарда евра во наредните 20 години

Н

ајголемата компанија за дистрибуција и снабдување со електрична енергија, ЕВН Македонија, ќе инвестира повеќе од една милијарда евра во нови енергетски капацитети во дистрибутивниот систем во наредните 20 години. Ова се предвидува во Мастер-планот на компанијата за наредниот дваесетгодишен период којшто беше презентиран денеска во Скопје. Како што беше најавено, од Мастер-планот се очекува подобар квалитет на испорака на

победник на неделата

Митрополит Европски Пимен

+

Најмладиот, најобразованиот и после с$ што излезе во јавноста најсовесниот владика во светиот архијерејски синод на МПЦ, деновиве дефинитивно ги стекна симпатиите на широките народни маси. Неговите изјави дека јајцата кои се фрлаат на општина Центар многу повеќе ќе им послужат како храна на сиромашните и дека верниците треба да ги наполнат црковните, а не општинските дворови уште долго ќе се паметат како прв обид по подолго време за трезвено и во склоп со божјите заповоди и црковни стандарди размислување во рамките на Македонската православна црква. Пимен со овие ставови сигурно си стекна многу непријатели меѓу неговите колеги-владици не исклучувајќи го Архепископот Стефан, но свесно или несвесно го спаси образот на МПЦ и докажа дека зад одвратните сцени на вандализам и хулиганство коишто се кријат зад името божјо, апсолутно не стои цела МПЦ туку еден нејзин несовесен, користољубив и недостоен дел. Можеби дел од критиките кои стигнуваа сите овие децении дека не може да се направи црква без владици коишто потекнуваат од монашкиот ред биле точни и дека треба да почекаме целиот свет архијерејски синод да ни го наполнат монаси за конечно да имаме црква која наликува на останатите православни цркви и доликува на името коешто го носи и функцијата која ја извршува.

Јаневски: С$ уште не з Мекдоналдс ни ја зеде Иако СЈ компани ги отстрани натписите Мекдоналдс од нивните објекти, ги задржува вработените, со надеж дека во рок од 3-4 месеци ќе биде разрешен проблемот што го имаат со давателот на франшизата. Засега, исклучена е можноста за влез на нов светски бренд како замена за Мекдоналдс пишува:

Дејан Азески

dejan.azeski@kapital.mk

фотографија:

Ивана Кузмановска

С

Ј компани, досегашен носител на франшизата на Мекдоналдс за Македонија, под притисок на централата ги отстрани натписите Мекдоналдс од нивните објекти, но ги задржува вработените, со надеж

дека во рок од 3-4 месеци ќе биде разрешен проблемот што го имаат со давателот на франшизата. Ова го соопшти лично Светозар Јаневски, доминантен сопственик на СЈ компани, кој најави дека разрешницата ќе ја бара преку институциите, притоа не потенцирајќи дали ќе оди преку судски пат. „Во целиов овој период не го разбирам проблемот. Се трудам работите да ги решам со мирна глава. Ние имаме договор со Мекдоналдс на 20 години, од кои се поминати само 15 и тоа сакаме да го докажеме преку системот. Јас сум локален

www.kapital.mk

Капитал број 711 14.06.2013

електрична енергија, поголема енергетска ефикасност и влијание врз растот на вкупната македонска економија. „Стручните екипи на ЕВН Македонија целосно се посветени на обезбедување квалитетно снабдување и брз и модерен сервис за сите наши корисници. Мастер-планот, кој предвидува инвестиција од над една милијарда евра, е само потврда на нашата искрена посветеност и темелен пристап кон оваа цел“, рече претседателот на Управниот одбор на ЕВН Македонија, Вернерн Хенгст. Анализата на мастер-планот покажува дека енергетските потреби во Македонија во наредните дваесет години ќе се зголемуваат за 2% секоја година. Компанијата ЕВН Македонија од влезот на македонскиот пазар пред седум години има инвестирано повеќе од 200 милиони евра во дистрибутивната мрежа.

> БРОЈКА

5-6

илјади евра изнесува казната за сите работодавци кои не ги спроведуваат мерките поврзани со Законот за мобинг

лидери

НАВИГАТОР

13

мисла на неделата

Мојот син сега е ’претприеМач’. така ве нарекуваат кога неМате никаква друга работа!

Тед Тарнер медиумски могул, основач на Си-ен-ен

губитник на неделата

ВеРНеР ХеНГсТ

Е

ВН Македонија ќе инве-стира над една милијарда евра во дистрибутивната мрежа во Македонија во наредните 20 години.

знам зошто е франшизата! инвеститор и барам заштита на мојата локална инвестиција. Ние не бараме помош од никого, ние бараме почитување на законот и на правото“, изјави Јаневски. Тој додаде дека незамисливо е корпорација како Мекдоналдс да премине преку ваков вид еднострано донесување одлуки без јасна причина. Во врска со вработените, Јаневски најави дека за нив ќе се грижи лично тој, односно тие нема да мора да доаѓаат на работа, а ќе земаат плата. „Присутен сум тука за да преземам обврска кон луѓето кои со мене работат веќе 16 години. Тоа е мојата единствена обврска. Сигурен сум дека еден ден ќе ги решиме проблемите што ги имаме, но решавајќи ги овие проблеми, не сакам да страдаат вработените поради одлуката на некој поединец“, вели тој. Јаневски за „Капитал“ ги демантираше и гласините за евентуално носење друг светски познат синџир од ресторани како замена на Мекдоналдс. Тој рече дека додека не се разреши ситуацијата со централата на Мекдоналдс, нема да се размислува за таква варијанта.

пАпАТА ФРАНцИсК

П

апата Франциск можеби е првиот кој го призна она што долго се „шушкаше“ за Ватикан - постоењето на корупцијата и геј-лобито. По ваквото октритие, се очекува папата да понуди и решенија.

не им беше неделата

ГОРдАНА ЈАНКулОсКА

П

о недоличната преписка на Фејсбук со градоначаникот Андреј Жерновски таа сега е обвинета и за непотизам поради вработувањето на мажот & во Македонска берза.

ХАуАРд ГуТмАН

А

мериканскиот амбасадор во Брисел го наруши својот, но и имиџот на моќната сила којашто ја претставува САД, поради вмешаност во секс-скандал во Белгија

_

АНдОНИс сАмАРАс Економските проблеми на Грција и на нејзината влада, предводена од Андонис Самарас, продолжуваат да се множат, а оваа недела се чини дека земјата го достигна „врвот“ кога станува збор за нејзиниот пазарен рејтинг. Имено, Грција стана првата развиена земја во светот чиј статус е намален на „земја со пазар во развој". Њујоршката компанија МСЦИ се одлучи да & го додели овој нов „епитет“ на Грција бидејќи грчкиот индекс на акции потона за 83% од 2007 година па наваму. Земјата не успеа да ги исполни условите и преку позајмување хартии од вредност, кредитните олеснувања и продажбата на обврзници „на празно“ (бидејќи не е сопственик на тие обврзници). Откако во април 2010 година Грција беше исклучена од пазарот на обврзници, земјата прифати два меѓународни пакети со финансиска помош, бидејќи јавното противење на намалувањето на платите и на пензиите го оневозможи спроведувањето на ветените економски реформи. Тоа предизвика главниот индекс на Атинската берза, АСЕ, од октомври 2007 година да биде втор најлош индекс на светот поради големите загуби. За Самарас оваа недела исто така беше критична, бидејќи неговата работа и работата на целата влада беа под опсервација на „тројката“ кредитори, кои треба да одлучат дали Грција ќе ја добие следната транша од помошта. Згора на тоа, тој се соочува и со раст на стапката на невработеност, која минатиот месец достигна рекордни 26,8%.

Капитал број 711 14.06.2013

14

www.kapital.mk

НаВиГатОР

ГРафиК На Неделата...

Кои туристи биле најбројни во Македонија овој април?

7774

2755

1207

Хрватска

т

САД

Косово

1504

1015

661

511

Словенија

2021

Србија

Турција

Бугарија

Грција

радиционално, турците, со 7.774 посети, се најбројните туристи коишто ја посетиле Македонија овој април, како и месеците пред него. Србија и Грција се на второ и на трето место, а четворката земји од каде што најмногу н$ посетуваат туристи ја заокружува Бугарија, со 1.504 посети.

светот низ медиумите...

The Economist

Средбата меѓу американскиот и кинескиот претседател и нејзините заклучоци се топ-тема на анализа на лондонскиот економски весник. аналитичарите се скептични дека и со здружени Сад и Кина ќе успеаат сили С да направат нешто повеќе во врска со спречувањето на „сајбер“ криминалот. lll

Time

Како изгледа светот од кинеска гледна точка? Ваква симулација прави американскиот магазин со оглед на растечкото глобално влијание на втората по големина економија во светот која не само економски, туку и политички претендира на светска доминација. lll

Der Spiegel

економската и политичка иднина на европската унија е честа тема во најтиражните германски печатени медиуми. Владите во Берлин и во Париз с$ повеќе се доживуваат како последни борци за големото европско единство. lll

www.kapital.mk НАЈЧИТАНО НА WEB...

1 Груевски: Заев и Шеќеринска ми се "стари муштерии"

2 Дијазепам нација Жерновски бара од МВР да се

3 откријат вандалите кои ја кршеа општинската зграда

4 ЗАВРШИ ВТОРАТА МАРКЕТИНГ-

КОНФЕРЕНЦИЈА НА "КАПИТАЛ"

6,1% 23,1% 7,3%

порасна вкупниот откуп и продажбата на земјоделски производи во април годинава во споредба со април лани, објави Државниот завод за статистика е зголемена вредноста на откупените земјоделски производи од индивидуалните земјоделски производители е намалена продажбата од сопственото производство на претпријатијата

Европа под вода! Шанса за македонските земјоделци?! Поплавите во повеќето европски земји несомено ќе jа зголемат побарувачката за земјоделски производи, но експертите коментираат дека Македонија нема капацитет да го искористи моментот и да извезува повеќе

Zaman

Протестите на таксим се ударна тема на насловните страници на сите турски медиуми. аналитичари предвидуваат и поголема дестабилизација на турција но не и пад на премиерот ердоган со оглед на неговата популарност. lll

3 фаКти Кти за... К

пишува:

александар Јанев

aleksandar.janev@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

П

оплавите во повеќето европски земји несомено ќе предизвикаат зголемување на побарувачката за земјоделски производи, но експертите коментираат дека Македонија нема капацитет да го искористи моментот и да извезува повеќе.

Поранешниот министер за земјоделство, Киро Докузовски, објаснува дека нашето производство нема да биде погодено од актуелните временски неприлики што ја зафатија Европа, но дека не може ни да се очекува поголем извоз на земјоделски производи. „Како што е познато, земјата е зависна од увоз на храна, а извезуваме само зеленчук и овошје коишто патем и не ги исполнуваат стандардите што ги бара Европската унија, така што македонските

земјоделци нема никако да профитираат од оваа ситуација. Единствено може да стане збор за зголемување на извозот во Србија“, вели Докузовски. Од компанијата за производство и трговија на земјоделски производи Баџо од Богданци велат дека дури и да се зголеми побарувачката за земјоделски производи, шансата е пропуштена бидејќи сезоната на раноградинарските култури е при крај и нема доволно количини за извоз. Статистиката забележа дека откупот на

2,900

МБИ10

МБИД

2,700 2,500 2,300

60 секунди брифинг

www.kapital.mk

2,100 1,900

брОЈка...

1,700 06/10

прОЦенки... ВЛадимир пешеВски

вицепремиер за економски прашањa

4,1%

порасна бројот на туристи во Македонија во април 2013 година во споредба со истиот период лани, објави Државниот завод за статистика

П

отпретседателот на македонската Влада, Владимир Пешевски, даде најава дека либерализацијата на пазарот на електрична енергија се одложува за наредните шест месеци. Оваа мерка е донесена поради опасноста од поскапување на цената на струјата за неколку десетици проценти. „До јануари нема да има либерализација на пазарот на електрична енергија за компаниите. С$ уште нема донесено таква одлука, бидејќи ќе зависи од тоа што ќе се случи на пазарот и кои ќе бидат проценките на Владата.“

12/10

05/11

10/11

03/12

09/12

берза

мби 10

2,900 2,700 2,500 2,300 2,100

МБИ 10 1,900

1.727,96 1,700

МБИ 10 06/10

12/10 05/11 10/11 03/12 09/12 02/13

МБИ 10 2010/2012 МБИ 10 2010/2012

1.727,96

2010/2012 2010/2012

1.727,96 1.727,96 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК

Max. Min.

2,827.62 1,808.47

Max. Min.

2,827.62 1,808.47

Цели три недели продолжува надолниот 2010/2012 2010/2012 Max. Max. 2,827.62 2,827.62 Раде Кончар НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК тренд на индексите на Македонската 2010/2012 2010/2012 Min. Min. 1,808.47 1,808.47 МБИ 10 МБИ 10 берза. Пад се забележува дури и Раде Кончар МБИ 10 1.699,00 кај индексот на обврзници ОМБ, кој МБИ 10

1.699,00 1.727,96 1.727,96 1.727,96

традиционално им носи профит на+9,97% НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИКДОБИТНИК МБИ 10 и нивните клиенти. С$ уште брокерите Раде Кончар Раде Кончар 2010/2012 Max. 2,827.62

1.727,96 +9,97% не се знае дали предложените за 2010/2012 Max. мерки 2,827.62 2010/2012 Max. 2,827.62 2010/2012 Min. 1,808.47 задолжителна кондицијаMin. ќе направат какво НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК 2010/2012 Min. 1,808.47 2010/2012 1,808.47 2010/2012 Max. 2,827.62 1.727,96 било придвижување на Берзата.

2010/2012 Min. 1,808.47 Туртел Штип

1.699,00 1.699,00

НАЈГОЛЕМ 2010/2012 2,827.62 НАЈГОЛЕМГУБИТНИК ДОБИТНИК Max. +9,97% +9,97% НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК 2010/2012 1,808.47 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Min. Туртел Штип Раде Кончар НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Раде Кончар Раде Кончар НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Раде Кончар -51.00%

150,00 1.699,00 150,00 1.699,00 1.699,00 1.699,00 1.699,00

НАЈГОЛЕМРаде НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК ГУБИТНИК Кончар Туртел Штип Туртел Штип

+9,97% -51.00%

+9,97% +9,97% +9,97%

НАЈГОЛЕМ DOW JONES ГУБИТНИК 150,00 150,00 DOW JONES Туртел Штип

+9,97%

НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК Туртел ШтипГУБИТНИК НАЈГОЛЕМ

-51.00% -51.00%

150,00

Туртел Штип НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК Туртел Штип Туртел Штип

150,00 150,00 150,00 150,00

-51.00%

DOW JONES DOW JONES 16,000

-51.00%

16,000

-51.00%

15,000 DOW JONES

-51.00% -51.00%

15,000

14,000 14,000

DOW JONES

JONES JONES DOW

13,000

13,000 DOW

16,000

DOW JONES JONES DOW 12,000 12,000 16,000 11,000 11,000 16,000

15,000

15,000 10,000 15,000 10,000

14,000

14,000 14,000 16,000

07/11 10/11 10/11 01/12 01/1204/12 04/1207/12 07/1210/12 10/12 01/13 04/13 07/11 01/13 04/13

13,000

16,000 13,000 15,000 16,000 16,000 12,000 15,000 14,000 12,000 12,000 15,000 15,000 11,000 14,000 13,000 11,000 11,000 14,000 10,000 14,000 13,000 12,000 07/11 10/11 01/12 04/12 07/12 10/12 01/13 04/13 13,000 10,000 10,000 13,000 12,000 07/1111,000 10/11 01/12 07/1104/12 10/1107/12 01/1210/12 04/1201/13 07/1204/13 10/12 01/13 04/13 12,000 12,000 11,000 10,000 11,000 07/11 10/11 01/12 04/12 07/12 10/12 01/13 04/13 10,000 11,000 -116,57 -0,76%

13,000

15.122,02 15.122,02

07/11 10/11 01/12 04/12 07/12 10/12 01/13 04/13 -116,57 -0,76% 07/11 10/11 01/12 01/12 04/12 04/12 07/12 07/12 10/12 10/12 01/13 01/1304/13 04/13 07/11 10/11 Американските берзански индекси во последниве ДРУГИ ПАЗАРИ две недели почнаа да 15.122,02 ДРУГИ ПАЗАРИ варираат, што, според некои коментари во американските бизнис-медиуми, -0,76% FTSE 100-116,57 6.339,08 -0,06% FTSE 100да значи најава 6.339,08 -0,06% може за евентуален-0,21% Nikkei225 13.289,32 надолен тренд на вредностите на Nikkei225 13.289,32 -0,21% S&P 500 1.626,13 -1,02% 15.122,02 15.122,02 ДРУГИ акциите по речиси едногодишен -116,57 -116,57 -0,76% -1,06% -0,76% S&P 500 ПАЗАРИ 1.626,13 -1,02% Nasdaq 3.436,95 -116,57 -0,76% континуиран раст.

-116,57 -0,76% Nasdaq 3.436,95 -1,06% DAX 8.192,49 -0,36%

10,000 10,000

15.122,02 15.122,02

земјоделски производи во Македонија во април пораснал за 6,1% споредено со истиот месец лани, така што вкупниот откуп на земјоделски производи во април изнесува 11,2 милиони евра. Зголемување на вредноста на откупените и на продадените земјоделски производи е евидентирано кај зеленчукот и тоа повеќе од тројно, кај млекото за 45%, кај житата за околу 5%. Допрва треба да се анализираат податоците за откуп во екот на сезоната на градинарските култури во мај. Во меѓувреме Европа ги брои штетите од поплавите во милијарди

евра. Земјоделството во Централна Европа е силно погодено од поплави какви што во некои региони не се забележани ниту во последните 500 години. Економската штета во Германија засега се проценува на околу 11 милијарди евра, во Австрија на над 2 милијарди евра, додека во Чешка штетата се проценува на 800 милиони евра. Имајќи ги предвид временските неприлки, ФАО ја промени прогнозата за пораст на земјоделското производство во следната декада на само 1,5% годишно, што е речиси двојно помалку од производството во последните десет години.

11 2,2 800

милијарди евра се проценува дека изнесува штетата од поплавите во Германија

милијарди евра се очекува да достигне штетата во Австрија

милиони евра штета од поплавите има Чешка

FTSE 100 6.339,08 15.122,02 1.096,54 8.192,49 13.289,32

-0,06% -0,42% -0,36% -0,21% -0,76% -0,76% 1.626,13 -1,02% 1.096,54 -0,42% Nasdaq 3.436,95 -1,06% DAX 8.192,49 -0,36% FTSE 100 ВАЛУТИ FTSE 100 6.339,08 6.339,08 -0,06% FTSE 100 6.339,08 -0,06% FTSE 100 6.339,08 -0,06% -0,06% ДРУГИ ПАЗАРИ TOPIX 1.096,54 -0,42% Nikkei225 13.289,32 -0,21% ДРУГИ ПАЗАРИ Nikkei225ВАЛУТИ Nikkei225 13.289,32 13.289,32 -0,21% Nikkei225 13.289,32 -0,21% -0,21% S&P 500500 1.626,13 -1,02% евро долар 500 1.626,13 -1,02% Фунта евро 1.626,13 S&P 500 S&P S&P 1.626,13 -1,02% -1,02% FTSE 100 6.339,08 -0,06% FTSE 100 6.339,08 -0,06% Nasdaq 3.436,95 -1,06% Nasdaq 3.436,95 -1,06% Nasdaq Фунта Nasdaq 3.436,95 -1,06% -1,06% ВАЛУТИ Nikkei225 13.289,32 -0,21% евро долар СТАПКА СТАПКА евро 3.436,95 DAX 8.192,49 -0,36% Nikkei225 13.289,32 -0,21% DAX 8.192,49 -0,36% DAX DAX 8.192,49 8.192,49 -0,36% -0,36% S&P 500 1.626,13 -1,02% TOPIX 1.096,54 -0,42% S&P 500 1.626,13 СТАПКА -1,02% СТАПКА

TOPIX DAX Nikkei225

-116,57 S&P 500 TOPIX ДРУГИ ПАЗАРИ ДРУГИ ПАЗАРИ ДРУГИ ПАЗАРИ ДРУГИ ПАЗАРИ

други пазари

TOPIX

ВАЛУТИ

1,3281 1,1799 TOPIX 1.096,54 -0,42% евро долар Nasdaq -1,06% TOPIXевро 1.096,543.436,95 1.096,54 -0,42% -0,42% Фунта 3.436,95 -1,06% ПРОМЕНА DAX 8.192,49СТАПКА -0,36% СТАПКА DAX 8.192,49 -0,36% -0,24% +0,40% ВАЛУТИ TOPIX 1.096,54 ПРОМЕНА -0,42% ПРОМЕНА ВАЛУТИ TOPIX 1.096,54 1,3281 -0,42% 1,1799 Nasdaq ПРОМЕНА

ВаЛуТи

ВАЛУТИ ПРОМЕНА +0,40% Фунта евро

£ € 1,1799

Фунта евро +0,40% ФЈУЧЕРСИ ВАЛУТИ СТАПКА

ВАЛУТИ Фунта евро Фунта евро СТАПКА СТАПКА

ФЈУЧЕРСИ ЗЛАТО Фунта СТАПКАевро

1,1799 Фунта евро ПРОМЕНА ФЈУЧЕРСИ

ПРОМЕНА СТАПКА 1,1799 1,1799 +0,40% ЗЛАТО СТАПКА 1.378,10

ПРОМЕНА

1,3281

1,1799

ЗЛАТО +0,40% ПРОМЕНА 1,1799

1,1799 +0,40% ФЈУЧЕРСИ Нафта Брент +0,40% ЗЛАТО

ПРОМЕНА +0,40% +0,40% 1.378,10 1.378,10 ФЈУЧЕРСИ ПРОМЕНА

-0,24% евро долар

ПРОМЕНА

$ € 1,3281

евро долар -0,24% евроСТАПКА долар евро долар СТАПКА

1,3281 евро долар

евроСТАПКА долар СТАПКА ПРОМЕНА ПРОМЕНА

102,77 фЈуЧерси

ФЈУЧЕРСИ ФЈУЧЕРСИ Нафта Брент ЗЛАТО Нафта Брент

1.378,10 102,77

ФЈУЧЕРСИ ФЈУЧЕРСИ

1.378,10 ЗЛАТО 102,77 ЗЛАТО зЛаТО ЗЛАТО ЗЛАТО Нафта Брент

1.378,10 1.378,10 1.378,10 Нафта Брент 102,77

1.378,10

102,77 Нафта Брент Нафта Брент Нафта Брент нафТа Нафта Брент бренТ 102,77 102,77 102,77

102,77

ПРОМЕНА СТАПКА 1,3281 -0,24%1,3281 СТАПКА

-0,24% ПРОМЕНА 1,3281

1,3281 -0,24% -0,24%

+0,08%

ПРОМЕНА -0,24% -0,24% ПРОМЕНА

+0,08% +0,08%

-0,18% +0,08% -0,18%

+0,08% -0,18%

+0,08%+0,08% +0,08% -0,18% +0,08%

-0,18%

-0,18%-0,18%-0,18% -0,18%

пОдаТОЦиТе се Од ден 05.06.2013 дО 15ч.

3,300 3,100 2,900 2,700 2,500 2,300 2,100 1,900 1,700 07/10 10/10 02/

Капитал број 711 14.06.2013

www.kapital.mk

16 cover story: Втора марКетинг-Конференци

КреатиВноСт, СмелоСт, ДигиталиЗација Не мислам дека адвертајзинг, маркетингагенциите целосно може да го претставуваат вашиот бренд... Тоа пред с$, треба да го правите ВИЕ.

Digitalnite meDiumi se kako igrali[te

ZaBaVuVaJte

www.kapital.mk

ија на Капитал

Капитал број 711 14.06.2013

17

клучните зборови на современиот маркетинг! Направете кампања која ќе ги натера потрошувачите да го користат производот и да разговараат за тоа на социјалните медиуми! Не треба да се насочувате само кон соз давање реклама од 30 секунди, туку да се насочите кон создавање вредност.

маја миЗо

бренд-менаџер на Бекутан

’Фан’ страницата на Фејсбук не може никогаш да биде единствениот носител на комуникација со крајните купувачи. Тој може да биде идеална поддршка на комуникацискиот микс.

елеС меленхорСт

помлад бренд-координатор за Хајнекен, Амстел и за Горско

Секој добар проект започнува со добра анализа. Треба да се биде дел од разговорот, да се биде присутен во центарот на збиднувањата и да се комуницира!

se!

Дигиталните медиуми полека стануваат носечки медиум во маркетинг-кампањите на компаниите, нешто што може да се забележи и на домашниот пазар. Првиот човек на MRM Romania, Нир Рефуа и главен говорник на Втората маркетингконференција на Капитал, вели дека компаниите на дигиталните медиуми треба да гледаат како на еден вид игралиште - да се забавуваат, да „пукаат“ и да поставуваат прашања подоцна. Еве како помина маркетинг-настанот на годината...

томаш арх

маркетинг-менаџер во Атлантик груп одговорен за брендот Аргета

Она што треба да го знае секоја компанија е дека мора да ја познава конкуренцијата, што преставува таа и дека не смееме да згреши.

Саша марјаноВиќ

маркетинг-менаџер, Самсунг електроникс Адриатик

Натерајте ги луѓето да го засакаат вашиот бренд. Само така ќе можете да пораснете.

Капитал број 711 14.06.2013

18 cover story: Втора марКетинг-Конференција онференција автобусот со рекламата за конференцијата и ликот на нир рефуа дојде специјално на паркингот на хотел александар палас

пишува:

Васе целеска

vase.celeska@kapital.mk

фотографија:

ивана Кузмановска

Д

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

али знаете зошто дигиталната средина е најинтересна за маркетинг денес?! Многу е едноставно - никој досега не заспал на Интернет! Има многу вистина во овој став кога станува збор за маркетиншката индустрија, бидејќи дигиталните медиуми се оние кои го трасираат патот преку кој најбрзо може да се стигне до потрошувачите.. Втората маркетинг-конференција, насловена „КРЕАТИВНОСТ, СМЕЛОСТ, ДИГИТАЛИЗАЦИЈА: клучните зборови на современиот маркетинг!“, која Капитал ја организираше во соработка со агенцијата Меккен Скопје (McCann), а се одржа минатиот четврток во хотел Александар палас во Скопје, на присутните освен што им ги претстави новите трендови на современиот маркетинг, се обиде и да им ја разбуди креативноста, додека преку панел-дискусиите и презентациите на маркетинг-експертите од Бекутан, Хајнекен, Аргета и од Самсунг, Капитал се обиде на присутните да им даде смелост и идеи коишто ќе можат да ги применат во практика. Главен говорник, но и главна ѕвезда на конференцијата беше Нир Рефуа, современиот гуру на дигиталните

комуникации и прв човек на МРМ Романија (MRM Romania), агенција специјализирана за дигитални комуникации, којашто е дел од интернационалната мрежа на Меккен. Опуштено и во директен контакт со публиката, Нир Рефуа на неформален начин ги презентираше своите идеи за тоа каде оди дигиталниот маркетинг. Тој на присутните им ја објасни суштината на дигиталните комуникации: „Многу е едноставно! Не станува збор за тоа да се мерат работите на Интернет, туку треба да ги натерате луѓето да размислуваат, да зборуваат за вашиот бренд и да ја споделуваат вашата содржина. На Интернет луѓето треба да ги натерате да ‘кликаат’, да зборуваат за тоа, да започне разговор“.

Натерајте ги луѓето да „кликаат“

Рефуа во својот говор се осврна и на социјалните медиуми, како најсеопфатна алатка за привлекување на вниманието на потрошувачите и евтино промовирање на брендовите. Тој вели дека со воведувањето на Timeline, Фејсбук стана многу повеќе од дигитален идентитет. „Тој е еден вид биографија која го покажува вашиот цел живот. Некои работи се случуваат само на Интернет, бидејќи таму можете да го раширите муабетот! Интегрирајте повеќе ‘екрани’ во вашата кампања, користете ги мобилните телефони, користете апликации, користете Јутјуб...“, ги советуваше Рефуа присутните. Кога станува збор за менаџирање страници на социјалните мрежи, Рефуа смета дека е потребна посебна стратегија, а не некоја мала агенција за социјални медиуми која

телевизијата останува носечки медиум за рекламирање во македонија

расте огласуВањето на интернет!

И

ако светските трендови велат дека се намалуваат буџетите на традиционалните медиуми за сметка на дигиталните, во Македонија телевизијата останува носечки медиум за рекламирање. Додека маркетингекспертите прогнозираат дека ова нема да се промени наскоро, тие велат дека се забележува раст на интернетогласувањето на домашниот пазар. Но, на пазарот на интернет-огласување во Македонија постојат многу проблеми, од причина што с$ уште не се воведени никакви стандарди за огласување и мерење на ефектот на рекламите, што претставува основа за ваквиот бизнис. Надежно, предвидуваат експертите - како што ќе расте интернетогласувањето, така ќе паѓаат и цените за огласување. Ненад Ристовски од Публицис смета дека најголем број од интернетстраниците својот сообраќај го влечат преку Фејсбук, но што ќе се случи ако Фејсбук крахира?! Тогаш може да крахира и македонскиот дигитален простор. Тој истакнува дека интернет-

страниците во Македонија се во преголема трка за зголемување на посетеноста, а не се насочуваат на квалитетот на содржината. Интересно е тоа што кога македонските компании одлучуваат на која интернетстраница да стават свој банер, тие како репер го земаат рангирањето на Алекса (alexa.com), нешто што според маркетинг-експертите е сосема погрешно, бидејќи рангирањата на Алекса се сосема нерелевантни и не ја покажуваат вистинската слика за пазарот. „Алекса не е толку релевантен мерач на посетеноста и популарноста на интернетстраниците.

Компаниите треба да ги заборават рангирањата на Алекса“, нагласи Никола Бојков од ИМ.МК. Сепак, она што ја прави телевизијата носечки медиум за рекламирење во Македонија е нејзиниот опсег. Ристовски вели дека со една многу силна ТВ-кампања преку ТВ може да опфатите 90% од опсегот на вашиот таргет, но на Интернет повеќе од 58% не можете, бидејќи толку е пенетрацијата во Македонија.

www.kapital.mk

Капитал број 711 14.06.2013

а на Капитал

работи од гаража и секое утре пишува „Доброутро“ на компаниската страница. Компаниите треба да ги употребуваат социјалните медиуми како место каде што може да се зборува за нивниот бренд, нагласува тој. „Има некои компании коишто имаат по 200.000 следбеници на социјалните медиуми и не знаат што да прават со нив. Треба да ги анимирате! Едноставно е... Бидете ВИЕ!“, им објасни Рефуа на присутните. Кога станува збор пак, за потрадиционален маркетинг-пристап, Рефуа смета дека потребно е компаниите да излезат од досегашните шеми на работа и да прават кампањи коишто ќе создадат нова вредност на пазарот. Тој вели дека компаниите на дигиталните медиуми треба да гледаат како на еден вид игралиште на коешто треба да се забавуваат, да „пукаат“ и подоцна да поставуваат прашања. „Ако имате идеја, имате проект, само споделете го и забавувајте се. Денес клучниот збор во дигиталните медиуми е иновација, креирање, разговор... и мислам дека не можете да ги разделете едни од други. Во другите медиуми с$ е веќе видено, с$ е веќе направено. Веќе не може да се предвидува што ќе се случува во наредните пет години. Постојано има нови платформи. Затоа, дигиталното рекламирање е возбудливо за мене. Можностите во дигиталниот маркетинг се многу“, објасни Рефуа, додавајќи дека луѓето се креативни сами по себе, но кога станува збор за адвертајзингот, треба поинаков пристап. Секако, не постојат граници, но за добра кампања се потребни сите вештини на маркетингот! На конференцијата имаше што да се научи и од маркетинг-експертите на познатите регионални и светски брендови Бекутан, Аргета, Хајнекен и Самсунг, кои ги презентираа своите приказни и предизвиците со коишто се соочуваат.

Бекутан - домашен Бренд со светска дигитална стратегија

Бренд-менаџерот на Бекутан, Маја Мизо, вели дека дигитализацијата на Бекутан не е ништо спектакуларно. Едноставно, Алкалоид ги следи трендовите на современата комуникација, но тоа што е спектакуларно е што е една од првите компании од фармацевтската индустрија која го прави ова. „Влеговме на социјалните медиуми без да знаеме што н$ очекува. Фејсбук е заедница која се базира на врски меѓу луѓето, каде што се гради комуникација. Нам не ни е целта да го множиме бројот на ‘лајкови’ и да имаме милион ‘фанови’. Она што е важно е заедницата на Фејсбук да има една тежина и секој ‘лајк’ да има додадена вредност во однос на содржината којашто се ‘постира’ на нашата страница“, вели Мизо. Бренд-менаџерот на Бекутан вели дека кога се настапува на странските пазари преку социјалните медиуми, потребен е различен пристап, но многу е важна идентификацијата со содржината на

19

нир рефуа „бомбардиран“ со прашања

П

о инспиративната презентација, главниот говорник на конференцијата, Нир Рефуа, беше бомбардиран со еден куп прашања кои публиката ги испрати преку СМС, а на интересен начин беа претставени на видеоекранот назад на сцената. Еве некои интересни прашања: XX како ќе се промовирате доколку имате ограничен буџет и само два дена за промоција? рефуа: Буџетот секогаш треба да е во рамките на целите. Скапи кампањи како оние од 200.000 евра можеби има една до две годишно. Сепак, треба да инвестирате доколку сакате резултати. Треба да поставите прашања, да ги вчудовидите луѓето да се чудат што е тоа што го промовирате.

XX имате ли некоја неуспешна кампања? рефуа: Да, сум имал многу неуспеси. Би можел пет часа да зборувам за тоа, но најинтересно од с$ е што дури и да можам да се вратам назад, најверојатно би ги повторил тие грешки. Кога се трудиш и експериментираш, нормално е да имаш и неуспеси.

XX од каде ја црпите креативноста и од каде ви произлегуваат идеите? рефуа: Мислам дека имам ментален проблем, хаха. Постојано се трудам да работам нови работи секое утро. Секогаш се трудам да најдам нови начини. Секогаш има нови платформи и секогаш се трудам да најдам начин за нови работи. брендот. „Најголема предност од социјалните мрежи е можноста да создадеме силна заедница на лојални потрошувачи кои ќе поттикнуваат да се продаваат нашите производи“, ја објасни Мизо суштината на дигиталната стратегија на Бекутан.

Хајнекен – сè започнува со комуникација

Елес Меленхорст, помлад брендкоординатор за Хајнекен, Амстел и за Горско во Македонија, на возбудлив начин ја претстави приказната за дигиталното портретирање на Хајнекен. Во април „фан“ страницата на Хајнекен на Фејсбук надмина 13 милиони „фанови“, што е најмногу во светот на пивото. Зад тоа стои голем дигитален тим, кој константно прави нови дигитални стратегии. Во индустријата за пијалаци релевантноста е она што ја води дигиталната стратегија, с$ започнува со дијалог со потрошувачот. „Најважно е дека секогаш треба да се зборува со нормален јазик. Барајте мислења. Бидете експерт во вашата работа. Признајте ги вашите грешки и извинете се. Секогаш бидете учтиви и враќајте на коментарите. Давајте одговори. Останете во комуникација“, советува Меленхорст.

пристапот на пазарот најважен за аргета

„Иако повеќето потрошувачи знаат дека паштитетите не се здрави, сепак ја претпочитаат Аргета. Затоа, единствената предност на Аргета

се квалитетните суровини. Им овозможивме на потрошувачите, особено мајките да се уверат во тоа од што се прави Аргета“, вели Томаш Арх, маркетинг-директор на Атлантик група, производител на овој познат регионален бренд. Според него, пристапот со којшто се настапува на пазарите е најважен, а Аргета преку својата последна кампања одлучи да се отвори целосно кон потрошувачите, па во своите фабрики ги викна оние најзасегнатите – мајките - да видат од какви суровини и на кој начин се произведува оваа паштета. Арх вели дека телевизијата како медиум за оваа кампања е совршен избор, иако кампањата се соочи со проблеми кои беа разоткриени на Интернет.

иновација за сите во фокусот на самсунг

„Самсунг порасна многу во последната деценија, иако е релативно млада компанија. Во моментов е на деветто место на листата со највредни светски брендови. Како го направивме тоа и како го правиме секој ден? Едноставно е... Натерајте ги луѓето да го засакаат вашиот бренд“, објасни маркетингменаџерот на Самсунг Адриатик, Саша Марјановиќ. Денес светот се движи многу брзо, а тоа го овозможува технологијата. Самсунг им овозможува на потрошувачите таква промена, не само кога станува збор за мобилните телефони, туку и за машините за перење, кои можете да ги контролирате преку мобилните

Капитал број 711 14.06.2013

www.kapital.mk

20 cover story

Креативните реКлами не зависат од буџетот.

секогаш постои простор со помалку пари да се направи нешто квалитетнo!

О

сновното нешто што треба да се направи преку рекламите е да се додаде вредност на производот и така да се допре до потрошувачите, сметаат креативците од маркетинг-агенциите коишто работат на македонскиот пазар. На панел-дискусијата „Креативни или стереотипни, какви се македонските компании?“ имаше спротивставени мислења за тоа колку македонските компании и агенции се креативни и од што зависи таа креативност. Филип Димитров, Client Service Director & Strategic Planner во Њу момент (New Moment), не смета дека македонските компании и агенции се доволно креативни. Тој вели дека заедно и агенциите и компаниите треба да го влечат пазарот напред, а компаниите треба бидат поотворени кон идеите. Ивица Јовановиќ, креативен директор во Mеккен Скопје, не се согласува дека македонските компании и агенции се недоволно креативни. Тој смета дека с$ зависи од буџетите, од тоа колку компаниите одвојуваат средства и се подготвени да потрошат за креативни и иновативни кампањи. „Креативноста не зависи од буџетот. ТВ-реклама од 5.000 евра не е иста со реклама од 20.000 евра. Од аспект на креативните решенија, особено со новите социјални медиуми, апсолутно не зависи од буџетот. Секогаш постои простор со помалку пари да се направи нешто квалитетно. Ако имаме мал буџет, а сакаме да влезе с$ што имаме замислено за еден производ, тогаш креативноста е ограничена. Но, ако се фокусираме само на една порака, тогаш просторот за креативност многу се зголемува“, објаснува Јовановиќ. Димитров смета дека на овој пазар креативноста е

телефони. „Не е с$ само во технологијата. Најважен е потрошувачот, флексибилноста, заедницата“, смета Марјановиќ, додавајќи дека Самсунг сака да ја сподели технологијата со сите, не само со оние коишто го имаат луксузот да си го овозможат тоа.

Кои се работите што мора да ги научите за бизнисот во дигиталната ера?!

Интернет-маркетинг експертите коишто присуствуваа на панел-дискусијата во чиј фокус беше работењето на компаниите во дигиталната ера велат дека македонските компании полека почнаа да се насочуваат кон рекламирање на дигиталните медиуми, но за да бидат успешни, потребна им е посериозна стратегија. Доволен доказ дека социјалните мрежи веќе станаа нов пазар за освојување е фактот што има повеќе од милион Македонци на Фејсбук. „Стравот на компаниите е од ‘фидбекот’ на заедницата на социјалните медиуми. Луѓето на социјалните мрежи

евтина за клиентот. Една потпросечна содржина која ќе се емитува на каков било канал треба 100 пати да ја видиш за да влијае на тебе за разлика од онаа што е креативна и од прв пат ќе ја заврши работата над целната група. Зависи од клиентот, но агенцијата има удел во тоа. Кога станува збор за тоа зошто агенциите често ги адаптираат веќе постоечките реклами за странските брендови, Димитров вели: „Едноставно е - ние сме со големина од едно истанбулско маало. Не дека не н$ бидува, туку сме мали!“

ќе разговараат за вас таму и без вие да сте присутни. Најважно е стратешки да се поставите!“, вели Билјана Пешевска од Меккен Скопје. Дарко Булдиовски од Њу медиа МК (New Media МК) вели дека најкористени дигитални медиуми се Фејсбук и Твитер, не само во Македонија, туку насекаде. „Јутјуб има голем потенцијал, а многу ретко како комуникација ја вклучуваат нашите компании. Моја претпоставка е тоа што за видео е потребен повеќе буџет, повеќе пари. Бројни примери од Македонија покажаа дека и Јутјуб и други мрежи го постигнуваат тоа што ќе го зададете. Има исклучително добри кампањи преку Инстаграм кои ги направивме и кои беа со одличен резултат“, вели Булдиовски. Освен тоа што Фејсбук се користи за промоција на брендовите, оваа мрежа треба да се искористи и како алатка за запознавање на потенцијалните клиенти. „Фејсбук треба да се искористи и како алатка за запознавање на потенцијалните клиенти. Ова е нов начин да се прави тоа. На пример, тоа ви

овозможува да знаете дека преку 14.000 луѓе во Македонија имаат роденден наредната недела и да го искористите тој, но и други слични податоци“, вели Никола Бојков од ИМ.МК. Ненад Ристовски од Публицис напоменува дека социјалните медиуми не се баш бесплатни медиуми како што изгледа. „Најчесто се случува водењето на тие страници да се даде на внуци на менаџерите на тие компании, кои ќе напишат секое утро само ‘Здраво’. Треба да се развие една стратегија, да се создаде тим кој ќе работи за долгорочно да се постигне успех на социјалните медиуми“, истакна Ристовски. Евидентно е дека с$ повеќе во кампањите на компаниите носечки медиум станува Интернетот, но има кампањи кои се целосно телевизиски, а некои се целосно дигитални. Ако погледне само на македонскиот пазар, маркетинг-експертите сметаат дека наскоро може да се случи позитивна промена, бидејќи компаниите с$ почесто се охрабруваат да се насочат дигитално.

Капитал број 711 14.06.2013

www.kapital.mk

22 Компании и пазари

Експертите предупредуваат Кристијан Поленак

Горан Рафајловски

алите акционери треба да се заштитат, но при тоа да не ги заборавиме правата на големите акционери, на оние што изброиле милиони евра за купување на некоја фирма. И со сето ова, мислам дека си правиме лоша услуга во насока на привлекувањето странски инвестиции. Ако толку им го искомплицираме животот на тие што дошле на овој пазар да остваруваат профит, тие ќе си заминат. Секако, треба контрола на работењето, но мора многу внимателно да се прават ваквите измени.

аконодавецот треба малку попрецизно да ги одработи овие норми во КЗ, да даде одредени правилници, упатства и сл., особено затоа што кривичните квалификативи за вакви дела се тешки и не треба се носат, а кога веќе се носат, да бидат точно прецизирани, со точно утврдено што е тоа голема имотна корист, кои се трети лица што може да се оштетени, кои се малцински содружници или акционери што се оштетени.

адвокатско друштво “Поленак“

М

“Рафајловски“ консалтинг и ревизија

З

Najnovata promena vo mo@e da bide [tetn пишува:

Игор Петровски

igor.petrovski@kapital.mk

фотографија:

Фотоархива на Капитал

М

акедонското собрание пред десетина дена го усвои по скратена постапка дополнувањето на Кривичниот законик (КЗ во понатамошниот текст, н.з.) на РМ предложено од Владата, со кое што всушност се вгради ново кривично дело со наслов “Злоупотреба при склучување договор меѓу заинтересирани страни“. Новиот член 275-г во КЗ вели вака: “Одговорно лице во правно лице, кое свесно ќе склучи договор како заинтересирана страна спротивно на законските прописи за склучување таков договор, и со тоа ќе предизвикана значителна имотна штета за правното лице или за трети лица, или значителна имотна корист за правното лице или за трети лица, ќе се казни со парична казна и затвор од шест месеци до три години. Ако со делото сторителот прибавил за себе или за друг поголема имотна корист или за правното лице предизвикал имотна штета од големи размери, ќе се казни со парична казна и казна затвор од една до пет години. За делото од став (1) правното лице кое остварило имотна корист, ќе се казни со парична казна.“ Оваа законска промена, која што Владата ја предложи со цел подобрување на бизнис климата и поквалитетна заштита на интересите на акционерите, помина како секојдневна вест во јавноста, без некои особени реакции. Но, експертите

Вметнувањето во Кривичниот законик на новото дело “Злоупотреба при склучување договор меѓу заинтересирани страни“, колку што е замислено да направи подобра бизнис клима, толку може да ја искомпликува работата на компаниите, велат експертите со кои што разговаравме

www.kapital.mk

Капитал број 711 14.06.2013

Компании и пазари

23

Горан Коевски

Никола Тупанчевски

ене прилично ми пречи што кривичното право агресивно влегува во бизнисот, затоа што колку и да е добра намерата со најновите промени да се стави ред, ако кривичните судови не бидат добро едуцирани за трговското право – што значи зделка со заинтересирана страна, што е злоупотребата тука и сл. – тогаш и понатаму ќе пресудуваат онака како што им е најлесно: злоупотреба на службена должност, што е сосема застарен концепт.

ко одговорно лице работи на штета на правното лице, или за сопствена корист или корист на трето лице, дали државата воопшто има право да интервенира? Тоа се сосема други односи. Ако некој менаџер не работи добро ќе биде сменет, ако направи штета, има други начини преку граѓанска постапка при што може да се утврди штетата. Државата треба да интервенира само кога е загрозен нејзиниот интерес – затајување данок и сл., и тука се знае дека интервенцијата е преку кривична постапка.

универзитетски професор по трговско право

М

универзитетски професор по кривично право

А

o Krivi^niot zakonik na za firmite!

што Капитал ги консултираше сметаат дека може да биде прилично штетна за работењето на компаниите, особено големите акционерски друштва, пред с$ заради недоволната прецизност во одредбите. Но, да ја објасниме малку оваа правничка терминологија и да видиме што всушност значи законската промена за бизнисот. Прво, да објасниме што значи “склучување зделка со заинтересирана страна“. Според Законот за трговски друштва (ЗТД), “секоја зделка во која заинтересираната страна е член на орган на управување, односно

надзорниот одбор или управителот, вклучувајќи ги и раководните лица, или акционер на друштвото кој заедно со поврзаните лица поседуват најмалку 20% од акциите со право на глас, или лице кое има овластување да дава упатства на друштвото што се задолжителни, се смета за зделка со заинтересирана страна“. Што сака Владата да постигне со најновата измена на КЗ? Во образложението за предложената промена, се вели дека на овој начин се санкционира делување на одговорно лице на штета на имотот и интересите на правното лице (компанијата), но и се санкционира однесување кое значи придобивка за за едно правно лице ако со противзаконско однесување на одговорно лице во тоа правно лице, се наштетува на имотот и интересите на друго правно лице. Владата очекува со овие измени и дополнувања да “се подобри бизнис климата, да се обезбеди поголема правичност и мотивација за активирање во бизнис сектор“. Со други зборови, оној што потпишува некаква зделка во една компанија, треба “пет пати да измери, пред да пресече“, затоа што неговата одлука може многу лесно да го одведе во затвор, затоа што Јавното обвинителство по службена должност ќе го гони, доколку било кој пријави дека направил некое од инкриминираните дела, споменати во овие измени.

Упад на државата во бизнисот?!

Универзитетскиот професор по кривично право, Никола Тупанчевски, смета дека со овие законски промени државата може практично да прави упад во слободната пазарна економија, односно дека нема потреба со кривичен закон да се регулираат конкретните постапки на одговорните лица во една компанија. “Зошто интервенција на државата? Од кого ги штити таа правните лица? Од директорот? Од одговорно лице? Не велам дека тие односи треба да останат нерегулирани, но ние во КЗ и сега имаме две одредби кои се со многу слична содржина како најновиот член вметнат во КЗ. И тие треба само да се ревидираат ако сакаме до крај да биде слободна економијата. Ако одговорно лице работи на штета на правното лице, или за сопствена корист или корист на трето лице, дали државата воопшто има право да интервенира? Тоа се сосема други односи. Ако некој менаџер не работи добро ќе биде сменет, ако направи штета, има други начини преку граѓанска постапка при што може да се утврди штетата. Државата треба да интервенира само кога е загрозен нејзиниот интерес – затајување данок и сл., и тука се знае дека интервенцијата е преку кривична постапка“, смета проф. Тупанчевски. Горан Рафајловски од бирото за консалтинг и ревизија “Рафајловски“ смета дека законодавецот треба малку попрецизно да ги одработи овие норми во КЗ, да даде одредени правилници, упатства и сл., особено затоа што кривичните квалификативи за вакви дела се тешки и не треба се носат, а кога веќе се носат, да бидат точно прецизирани, со точно утврдено што е тоа голема имотна корист, кои се трети

Капитал број 711 14.06.2013

24 Компании и пазари

лица што може да се оштетени, кои се малцински содружници или акционери што се оштетени, итн. “Повикувам законодавецот да ги прецизира делата што сега подлежат на кривично гонење. Особено, кога се работи за компании што немаат никаков државен капитал, точно да се утврдат нормите под кои услови ќе се одговара кривично, а под кои прекршочно. Ред треба да се стави, но не смее границата да биде толку нејасна, па за с$ да треба да се одговара“, вели Рафајловски.

Штитејќи ги малите акционери, да не ги заборавиме големите

Кристијан Поленак од адвокатското друштво “Поленак“ вели дека инкриминираноста во овој случај е непотребна и несоодветна. Во пракса, вели тој, се случува компаниите да ги прекршат овие одредби и од незнаење, недоволна информираност и сл., а не само од намера. “Мислам дека малку е отидено предлабоко со промената во Кривичниот законик, без да се согледа вистинската примена во реалноста и ризиците кои ги носи. Сега може да се случи Јавното обвинителство да биде преплавено од пријави од мали акционери, разни здруженија за заштита на мали акционери и сл., за сe’ и сешто“, вели Поленак. Ајде да го аплицираме овој концепт на зделка со заинтересираната страна во

реалноста. Повеќето големи компании во земјава се во сопственост на еден голем акционер, најчесто странски инвеститор. И тие сите при редовното работење склучуваат договори со своите компании-мајки: за набавка на суровина, опрема, за кредитирање, итн. Дискутабилно е дали таквите договори се квалификуваат за потребно одобрение од ревизор. Зошто оваа дилема? Затоа што истиот член што ги опишува зделките со заинтересирана страна во Законот за трговски друштва, вели дека одредбите од овој член не се применуваат, помеѓу другото, ако сите акционери имаат интерес од зделката. Прашање е кој ќе утврди дали еден договор е во интерес на сите акционери на некое друштво во кривичната постапка и дали тоа воопшто треба да се прави во судска постапка? “Зделка во интерес на сите акционери е секоја зделка во редовниот тек на работењето, која е направена по пазарни услови, а тоа може да е набавка на струја, репроматеријали... Зарем секое купување на компанијата ќерка од нејзината мајка треба да оди низ постапката за одобрување, затоа што и тоа би се оквалификувало како зделка со заинтересирана страна? Не го гледам како проблем толку самото поставување на ова дело како кривично, туку повеќе како проблем го гледам тоа што ЗТД не е доволно јасен околу тоа кои се исклучоците при зделките

www.kapital.mk

со заинтересирана страна. Зарем не е секој договор кој носи бенефит за друштвото во корист на сите акционери? Кој ќе определи дали таа зделка е во интерес на сите акционери? Во, тој случај, не се применува одредбата од Законот за трговски друштва, со што нема да се примени ниту оваа нова одредба од Кривичниот Законик. Ако нема јасен квалификатив, како ќе се определи разликата и кој ќе ја определи?“, прашува Поленак. Во желбата да се добие транспарентност кај трговските друштва, Поленак смета дека се занемаруваат практичните аспекти. И генерално, според него, ризиците се поголеми од користа. “Да, малите акционери треба да се заштитат, но при тоа да не ги заборавиме правата на големите акционери, на оние што изброиле милиони евра за купување на некоја фирма. И со сето ова, мислам дека си правиме лоша услуга во насока на привлекувањето странски инвестиции. Ако толку им го искомплицираме животот на тие што дошле на овој пазар да остваруваат профит, тие ќе си заминат. Секако, треба контрола на работењето, но мора многу внимателно да се прават ваквите измени. Вака излегува дека заштитата на малите акционери е ставена на пиедестал, а е занемарена заштитата на мнозинските акционери“, смета Поленак.

www.kapital.mk

Капитал број 711 14.06.2013

интервју

25

gvido ravoe

глАвен извршен диреКтор нА европсКАтА бАнКАрсКА федерАцијА (ебф)

Ne gledam mo@Nost Nekoj Nov baNkarski breNd da vleze vo makedoNija пишува:

Александар јанев

aleksandar.janev@kapital.mk

фотографија:

ивана Кузмановска

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

XX Г. Равое, може ли да кажете дека банките во Европа ги надминаа сите придружни проблеми на финансиската криза? Дали сега конечно се стабилни? Сигурен сум дека се стабилни, затоа што

во меѓувреме да речеме, сите токсични елементи се отстранети од нивните биланси. Од тој аспект, нема нешто што може да ги изненади инвеститорите. Од друга страна, тие вложија голем напор за да го зголемат капиталот. Делумно, тоа го направија на тој начин што не делеа дивиденда, делумно со нов дополнителен капитал, главно преку постоечките инвеститори, а во голем дел и преку намалување на учеството на долговите во вкупниот капитал, така што автоматски се зголемува капиталот. Тоа значи дека во моментов европските банки се во добра состојба.

XX Која е Вашата проценка за банкарскиот сектор во Македонија, имајќи ги предвид основните индикатори? Искрено, импресиониран сум затоа што сите индикатори се многу позитивни, со исклучок на лошите кредити. Но, дури и процентот на лоши кредити е прифатлив во споредба со другите земји од регионот. Се разбира дека сите економии на Балканот се економии во развој и оттука, нормално е да имате поголема застапеност на лошите кредити во споредба со зрелите економии. Сепак, импресиониран сум

Капитал број 711 14.06.2013

26

www.kapital.mk

интервју

Поголем дел од домашните банки веќе се во рацете на странски компании. Мора да сфатите дека Македонија е мал пазар со само два милиони жители и 16 банки. Според мене, тоа веќе е голем број банки за толку мала популација. Сметам дека нема некоја посебна прилика за да дојдат странски инвеститори. Што се однесува на преземањето на некоја од постоечките банки во домашна сопственост, веројатно е отворена можноста, во зависност од здравиот капитал на банката, од профитабилноста. Мислам дека веќе има доволно банки, така што не би требало да чекате нови од високите капитални стандарди на македонските банки. Исто така, тука е високата ликвидност и ниското ниво на задолженост. Сметам дека тие се во многу добра форма.

XX Значи, лошите кредити не претставуваат голема опасност за банките? Секогаш треба да се грижите поради лошите кредити, тоа е дел од банкарството. Сепак, сметам дека тука прво треба да се земе предвид фактот дека Македонија е економија во развој. Второ, иако забележувате мал економски раст, економската средина не е толку позитивна. Тоа само по себе повлекува компаниите да се соочуваат со финансиски проблеми и да имаат тешкотии при исплатата на долговите. Тоа е нормално, но доколку се продлабочува, а се надевам дека економското закрепнување нема да се одолжи, ќе ви треба повеќе капитал за да се справите со тоа. Ако се зголемува веројатноста за неисполнување на обврските, а со тоа и очекуваните загуби, тоа има негативно влијание на пондерите за ризикот и автоматски и на стапката на адекватност на капиталот на банката, па ќе биде потребен поголем капитал за да се покријат ненаплатливите кредити.

XX Рековте дека сте импресионирани од многу индикатори во банкарскиот сектор, но дали исто така Ве импресионира кредитниот раст од околу 6%-7%? Да, се разбира. Мислам дека е многу позитивен сигнал и покажува дека македонската економија с$ уште се наоѓа во сценарио на раст во споредба со да речеме, просекот во Европската унија. Во Европа владее еден вид стагнација во тој поглед.

XX Дали мислите дека тоа е доволно за една земја во развој како Македонија? Сигурен сум дека банките имаат доволно кредитен капацитет, затоа што исто така ме воодушевува силната депозитна база. Се забележува задоволителен раст на депозитите. Има доволно внатрешен капитал за да се задоволат потребите на домаќинствата и на компаниите. Сметам дека тука пак се работи за економската средина. Со оглед на тоа што Македонија е високозависна од извозот во Европската унија, јасно е дека не можете да имате економски раст којшто би бил нормален кога извозните пазари се во стагнација, а некои земји дури и во рецесија.

XX Може ли да речете дека Македонија

има поволни услови за кредитирање ако се знае дека просечната каматна стапка е 7%? Стапката на инфлација с$ уште е висока, но не премногу - сега е околу 3%. Тука игра улога и процентот на лошите кредити од околу 11%, затоа што компаниите плаќаат еден вид премија за ризик во банките, којашто е доста висока поради застапеноста на лошите кредити. Ако се земат предвид сите аспекти, мислам дека ситуацијата во македонските банки е нормална.

XX Може ли Македонија да се надева на поголем прилив на кредитни линии од странство со поповолни услови што ќе ја поттикнат економската активност? Секогаш е добро за една економија во развој да има пристап до таквите кредитни линии, затоа што несомнено имаат поповолни услови поради повисокиот рејтинг на меѓународните кредитори како што е ЕБРД или Европската инвестициска банка (ЕИБ). Дефинитивно, секогаш е добро за земја во развој да има пристап до такви средства. Всушност, тоа е добро и за една зрела економија. Комерцијалните банки може да ги користат средствата од ЕИБ, особено од Европскиот инвестициски фонд за финансирање мали компании, како дополнение на домашното кредитирање, а сега со барањата за поголем капитал, интересно е тоа што ќе ви треба помалку капитал ако постои уште еден кредитор со којшто настапувате заедно. Во тој случај не мора да & позајмувате повеќе средства на една компанија и ќе заштедите на капиталот, којшто понатаму може да го искористите за други цели.

XX Друг феномен што се случува е повлекувањето на депозитите од банките од страна на приватните компании. Каков совет би им дале на банкарите за да ја спречат оваа појава? Имаат ли и банкарите во Европа вакви проблеми? Да, гледам дека ситуацијата во Македонија е многу слична со ЕУ. Банките се поселективни, посвесни за ризиците. Сепак, нормално е во време на економска криза каква што имаме во ЕУ, а до некој степен и во Македонија, да имаме такво однесување на банките, затоа што свесни сме дека бизнисите коишто бараат заеми може да наидат на тешкотии при работата. Затоа, како банка, мора да сте исклучително внимателни. Ако сметате дека инвестицискиот кредит којшто го бара некоја компанија е ризичен, компанијата

треба да плати премија за ризик, а ако компанијата смета дека тоа е премногу скапо и дека може да ги употреби сопствените средства за друга намена, тоа е одлука којашто треба да ја донесе самата. Во секој случај, тие не смеат да ја загрозат ликвидноста на бизнисот, но тешко е да се одговори на тоа прашање од позиција на банка. Тие треба да знаат кој е најповолниот начин за да се финансираат себеси.

XX Во моментов актуелно е имплементирањето на стандардите Базел 3. Дали овие стандарди дополнително ќе го загрозат кредитирањето? Всушност, да, но тоа не се однесува исклучиво на Македонија, станува збор за еден општ тренд – банките го намалуваат учеството на долгови во вкупниот капитал, стануваат поселективни. Сметам дека Македонија не се наоѓа во исклучителна позиција. Ќе повторам, банките тука веќе се добро капитализирани, па мое лично мислење е дека тие се подобро опремени за да се соочат со условите на стандардите Базел 3 отколку многу други банки во други земји-членки на Европската унија.

XX Дали очекувате некои проблеми при имплементацијата на стандардите Базел 3 во ЕУ? Не, затоа што како што истакнав на почетокот, банките го очекуваат Базел 3 и се подготвуваат. Тие знаат за Базел 3 и го зголемуваат капиталот за да се подготват за почетокот на примената на Базел 3 од 1 јануари 2014 година.

XX Дали мислите дека нашиот банкарски сектор е атрактивен за странските брендови во банкарството? Сметате ли дека може да очекуваме влез на нови странски банкарски брендови во Македонија? Дали е реално да очекуваме нешто такво? Поголем дел од домашните банки веќе се во рацете на странски компании. Мора да сфатите дека Македонија е мал пазар со само два милиони жители и 16 банки. Според мене, тоа веќе е голем број банки за толку мала популација. Сметам дека нема некоја посебна прилика за да дојдат странски инвеститори. Што се однесува на преземањето на некоја од постоечките банки во домашна сопственост, веројатно е отворена можноста, во зависност од здравиот капитал на банката, од профитабилноста. Мислам дека веќе има доволно банки, така што не би требало да чекате нови. Не гледам прилики за нова банка да отвори свое претставништво во Македонија. Евентуално интернет-банкарството би можело да биде некоја опција, затоа што тоа не е многу скапо. Тоа е нешто што би можело да се случи во догледно време, но сметам дека постои простор за диверзификација, односно давање повеќе услуги и нудење повеќе производи на корисниците. Тоа е нешто што банките тука дефинитивно би можеле да го развијат, но мое лично мислење е дека има доволно банки за да ги опслужуваат граѓаните на Македонија, само треба да ја диверзифицираат својата понуда на пазарот.

Капитал број 711 14.06.2013

www.kapital.mk

28 анaлиза

KaKo nastanale sovremenite balKansKi monarhii?

Zo[to samo maKedoncite nemale Kral?

4

земји македонски соседи до пред Втората светска војна, а некои и подоцна, биле владеени од монарх, а дел од нив и независноста ја стекнале предовдени од кнез или од вожд. Тие и ден-денес с$ повеќе ги користат нивните некогашни владетели и дури се залагаат за нивно инволвирање во надворешната и во внатрешната политика на земјата. Македонија нема таква можност бидејќи уште од средновековните благородници меѓу македонскиот народ не се истакнала ниту една личност која имала монархистички амбиции ниту, пак, таква личност била донесена од странство, како што е случај со Бугарија и со Грција

пишува:

дејан азески

dejan.azeski@kapital.mk

фотографија:

фотоархива Капитал

С

рбија и Црна Гора ги враќаат имотите на кралската фамилија и ги презакопуваат нивните погребни остатоци во земјата. Бугарија пред неполна деценија делумно го врати кралот на власт прогласувајќи го за премиер. Албанија неодамна откри

статуа на единствениот крал Ахмет Зогу во Тирана, а во Грција ројалистите како група се прилично значаен политички фактор, додека нивната кралска фамилија ги ужива најголемите почести низ Европа. Македонија нема таква среќа, нереќа или бреме да има кралска

на Грција & „беше назнач

Н Војводата од единбург, Филип, сопруг на британската кралица елизабета II, потекнува од грчката кралска лоза

а прославата за 100-годишнината од ослободувањето на Солун внимание привлече присуството на грчкиот крал Константин и престолонаследникот, принцот Филип. Во услови кога Грците се целосно разочарани од двете најголеми партии коишто владеат последниве неколку децении. Некои алтернативни решенија како крајна левица, радикална десница, па дури и реставрирање на монархии изгледаат с$ попривлечно, иако експертите се децидни дека е многу малку веројатно дека ќе дојде до тоа. Специфично за современата грчка држава уште од најрани години било успешното менаџирање со надворешната политика на големите сили во нивна полза. Тоа понекогаш се правело и со одлуки кои навидум биле незамисливи за една балканска држава во тоа време. Првата таква голема одлука била прифаќањето туѓинец за монарх - баварскиот принц Отон стана првиот грчки крал уште во далечната 1833

www.kapital.mk

29

крали марко

Владеел како монарх, но само на дел од територијата на македонија. Животот го загубил како турски вазал

фамилија која претендира на престолот. „Капитал“ го анализира моментот зошто Македонците никогаш во поновата историја не помислила на крал ниту на монархија?

Дали Македонците како народ психолошки ја изгубиле потребата од крал?

Светската политика и дипломатија с$ уште ја почитуваат плавата крв на некогашните и малкуте актуелни преостанати монарси и нивните „благородни“ навики. Поради тоа нашите соседи с$ повеќе ги користат нивните некогашни владетели и дури се залагаат за нивно инволвирање во надворешната и внатрешната политика на земјата. Македонија

нема таква можност, бидејќи уште од средновековните благородници меѓу македонскиот народ не се истакнала ниту една личност која имала монархистички амбиции. Историите се децидни дека идејата за воведување на монархијата како форма на власт во Македонија едноставно не постоела ниту во релативно краткиот периодот помеѓу двете светски војни. Врз основа на извештаите кои биле испратени од разузнавачите од теренот, Британците сметале дека во таа временска рамка во Македонија дејствувале две моќни групи, првата ВМРО која „претставува терористичка организација која цели кон некаква форма на автономна Македонија ослободена од Србија, Бугарија и од

ачен“ крал од Големите сили година. Со овој неконвенционален потег, а за држава со патријархални погледи крајно несекојдневен, Грција успева дополнително да ги придобие симпатиите на постренесансна Европа, која отсекогаш била маѓепсана со идејата за обновување на античкото наследство преку современата хеленска држава. Тоа во тој момент ќе значи нови кредити, нова странска помош и нова поддршка, јавна или притаена, за големогрчките аспирации кон териториите на останатите народи со кои го дели Балканскиот Полуостров. Сепак, Отон не трае долго на престолот, иако официјално тој владее до доаѓањето на данскиот принц Џорџ I во 1863 година, неговото

реално владеење не е подолго од неколку години. Џорџ I е всушност потомок на старата Норвешкоданска кралска куќа Глукзбург која има дадено владетели на неколку монархии во светот. Според оваа од запад утврдена практика, Данци ќе владеат со Грција со мали прекини дури до 1973 година кога последниот активен владетел од таа куќа, Константин II, ќе биде протеран на јавен референдум организиран од воената хунта каде што со 78,6% од гласачите се укинува монархијата и се воведува република. Од оваа данскогрчка куќа потомок е и сопругот на британската кралица Елизабета II, војводата од Единбург, Филип.

19,2%

од светскиот П се креира во монаБД рхиите

18%

од територијата на земјата е контро ли од монархиитерана

Капитал број 711 14.06.2013

www.kapital.mk

30 анaлиза во светот се преостанати:

Србите направија Крал од трговец Со Свињи

П

ред неполн еден месец, Србија иницираше голема ескумација на четири тела од кралското семејство Караџорџевиќ кои за време на прогонството во комунизмот беа закопани во Грција и во Британија. Станува збор за телото на покојниот крал Петар II, неговата жена Елизабета, мајката Марија и братот Андреј кои беа презакопани во семејната гробница на семејството Караџорџевиќ во Опленац крај Топола. Она што јавноста го виде беше многу налик на церемонијалните закопи на малкуте преостанати кралски семејства во светот кои од денешна перспектива симпатично делуваат за јавноста со сета нивна скапа помпа и надмено однесување. Но, малкумина знаат дека ниедна династија во светот, без исклучок на Караџорџевиќи,

XX18 кралства XX4 принципати XX3 емирати XX2 султанати XX1 теократија XX1 империја

Сите светски монархии апСолУтни МонарХии

XXБрунеи XXКатар XXОбединети Арапски Емирати XXОман XXСаудиска Арабија XXВатикан

КонСтитУционални МонарХии Хии

44

XXАндора XXБахреин земји во светот XXБелгија с$ уште имаа XXБутан монарх на челотна XXДанска државата XXЈордан XXШпанија XXКамбоџа XXКувајт XXЛесото XXЛихтенштајн XXЛуксембург XXМалезија XXМароко соседи на Ма XXМонако имале монарх накевлдоаснија XXХоландија пред завршетокот на Втортата XXНорвешка светска војна XXШведска XXТајланд XXТонга XXШведска XXЈапонија

4/5

КоМонвелт онвелт

(земји владеени од британската кралица Елизабета II)

XXАвстралија XXБахами XXБарбадос XXОбединето Кралство XXГранада XXКанада XXНов Зеланд XXПапуа Нова Гвинеја XXСент Винсент и Гренадини XXСанта Луција XXСоломонови Острови XXТувалу XXЈамајка

не дошла на власт без многу крв и нечесни игри. Династијата Караџорџевиќи всушност потекнува од Караџорџе Петровиќ водачот на првото српско востание против Турците во 1804 година. Караџорџе историјата го познава како поранешен трговец со свињи, пребегнат убиец од Шумадија во Срем (тогашна Австро-Унгарија) и убиец на сопствениот татко, што е прифатено и од српската наука. Караџорџе официјално носи титула вожд до 1813 година, од 1815 до 1842 година на власт е династијата Обреновиќи. Од 1842 до 1858 година, како кнез на Србија, на власт се враќа неговиот син Александар, којшто е подмолно сменет на Светоандрејското собрание и е вратена династијата Обреновиќ на власт. За на крај со најкрвавиот чин во српската монархиска историја за време на Мајскиот преврат во 1903 година кога кралот Александар и кралицата Драга Обреновиќи беа убиени во

К

ога во 2001 година Бугарија го избра Симеон II Саксобурготски за премиер, само десет години по падот на комунизмот, многумина помислија дека земјата многу брзо ќе се врати кон монархијата. Новите прогресивни сили во Бугарија сметаат дека враќањето на ваква личност на власт која има добри конекции и ужива почит меѓу останатите кралски семејства во Европа ќе придонесе за побрз економски напредок на земјата, расчистување со комунистичкото минато и забрзан процес на евроинтеграции. Сепак, катастрофалната економска состојба во која се наоѓаше Бугарија во негово време буквално ја закопа неговата популарност и царот Симеон II буквално ја донесе неговата партија Саксобурготски, под цензусот за влез во Бугарскиот парламент. Симеон, за разлика од додека беше српскиот и од албанскиот крал, премиер на

бугарија

Грција“ и втората „група на здруженија чијашто цел е федерална Македонија која би претставувала една од државите во унијата на Јужните Словени, т.е. унија на Југославија и Бугарија“. И создавањето на „Лигата на македонските католици“ во 1922 година, којашто поради врските со католичкиот свет би можела да наведе на размислување за некаква поддршка на идеја за создавање македонска кралска династија, нема никаков чекор во таа насока. Каузата на таа организација била „привлекување на симпатиите и интересот на католиците од Европа за создавање независна федеративна држава Македонија во нејзините географски и економски граници“. Црковниот историчар Јован Белчевски за ваквата фактичка состојба смета дека

е виновен, пред с$, долгиот период од владеењето на Самоил и ситните благородници во Македонија после него до моментот на националното освестување. „Иако се смета дека цел Балкан паднал во исто време под византиско и турско ропство, тоа не е баш така. Србија, конкретно, имаше свои владетели до 15 век, Грција си го смета континуитетот на Византија исто така, а Бугарија до крајот на 14 век имаше свои независни владетели. Македонската средновековна монаршка лоза завршува со Петар Делјан и Ѓорѓи Војтех во 1018 година. Потоа има некои послаби монарси во одредени региони“, вели Белчевски. Како доказ на неговата теза Белчевски го посочува и периодот на националното освестување на Македонците и неколкуте востанија.

www.kapital.mk

капитал број 711 14.06.2013

анaлиза телото на покојниот српски крал петар II, неговата жена елизабета, мајката Марија и братот андреј неодамна од Британија и грција беа презакопани во семејната гробница на семејството караџорџевиќ во опленац крај топола

Блаже ристовски Академик

С

рбите избраа владетел ама по прогласувањето на автономијата. Бугарите исто така како и Грците. Подоцна тие ги сменија титулите кога се прогласи целосна независност. Македонците немаа ниту автономија ниту независност во тој период кога таму се бираа кралеви, така што не може да се каже дека не сакале крал, бидејќи никогаш не ни имале можност да го изберат.

сопствената спална соба за на власт да се донесе Петар I Караџорџевиќ. На неговиот внук Петар II му беше забрането враќање караџорџе во земјата од комунистите петровиќ водачот на првото српско востание во 1945 година, бидејќи и родоначалник претходно ја напушти со на династијата подморница уште во 1941 караџорџевиќ која и година заедно со целиот ден-денес полага право државен буџет во златни на српскиот престол бил прачки. поранешен трговец со

теон Џинго

историчар експерт за монархии

н

свињи

Бугарија “увезе“ цар од австрија припаѓа на стара лоза на европски монарси којашто доаѓа на власт во Бугарија веднаш по повлекувањето на првиот бугарски кнез Александар Батенберг во 1893 година. И Батенберг, колку за напоменување, беше донесен на власт во Бугарија од истата причина поради која беше вратен Симеон во 2001 година, а тоа е обезбедување наклонетост од големите сили. По прогласувањето на независноста на Бугарија, Фердинанд I, родоначалникот на Бугарската кралска куќа, се прогласува за цар, единствената преостана титула од ваков тип во Европа, на којашто се повикал како континуитет на средновековните

„Македонците во Илинденското востание ја прогласија првата република на Балканот и избраа претседател. Србите избраа вожд во Караџорџе Петровиќ, а подоцна и кнез во Милош Обреновиќ, што значи дека нивното чувство, односно потреба од крал уште од средниот век не било изгубено“, вели Белчевски. На оваа тема го консултиравме и

специјален прилог

31

бугарски цареви. Специфичност на оваа лоза е тоа што во двете светски војни ја поставува Бугарија на губитничката страна, што во првата ќе резултира со абдицирање на Фердинанд I, а во втората со нерасчистена смрт на неговиот наследник, Борис III, и протерување на неговиот малолетен наследник, Симеон II, од страна на комунистите. Борис III е познат по апсолутистички начин на владеење, што е проследен со неколку воени удари и бројни ликвидации и репресии врз комунистите во земјата. Врз Борис III се извршени неколку десетици обиди за атентати кои ги преживувал с$ до 1943 година.

академик Блаже Ристевски. Според него, тешко е да се споредува Македонија со останатите соседни земји кои биле владеени од монархија со оглед на фактот дека оваа територија никогаш не стигнала ниту до автономија, а камоли до независност. „Србите избраа владетел ама по прогласувањето на автономијата.

21 јуни 2013

leto so stil Повеќе информации во врска со прилогот и за комерцијално претставување во истиот обратете се на е-mail: aleksandra.stojmenova@kapital.mk или на телефонскиот број: 02 3298 110 локал 103

епостоењето монархија во една држава има негативен аспект единствено во насока на недостиг на врски со останатите монархии на континентот, но монархијата во никој случај не може да биде сметана како форма на власт која дава некаква гаранција за просперитет на државата на економски и на политички план, ниту пак во сферата на стабилноста.

јован Белчевски историчар

М

акедонците во илинденското востание ја прогласија првата република на Балканот и избраа претседател. Србите избраа вожд во Караџорџе Петровиќ, а подоцна и кнез во Милош Обреновиќ, што значи дека нивното чувство, односно потреба од крал уште од средниот век не било изгубено.

Бугарите исто така како и Грците. Подоцна тие ги сменија титулите кога се прогласи целосна независност. Македонците немаа ниту автономија ниту независност во тој период кога таму се бираа кралеви, така што не може да се каже дека не сакале крал, бидејќи никогаш не ни имале можност да го изберат“, вели Ристевски.

XXСе за културните лета низ повеќе градови во Македонија XXКои настани не смеете да ги пропуштите?

XXВи препорачуваме кои нови наслови од нашите издавачки куќи треба да го збогатат вашето летно четиво?

XXДетален преглед на бројни важни културни и уметнички настани во земјите од опкружуавњето за да може оние кои се по ваш вкус да ги вклопите во летната патувачка шема!

XXТоп листа на филмови кои мора да ги погледнете во долгите топли ноќи!

XXAлтернативен туризам во Македонија

Капитал број 711 14.06.2013

32 анaлиза

Ахмет Зогу си се самопрогласил заwww.kapital.mk крал

А

лбанскиот десничарски премиер Сали Бериша и кралскиот потомок Лека Зогу на 24 декември минатата година во Тирана ја открија статуата на Ахмет Зогу, единствениот албански крал и една од најконтроверзните личности во историјата на Балканот. Овој чин беше само еден месец по неговата есхумација од Париз и повторното закопување во новоизградениот кралски мавзолеј специјално направен за прославата од 100-годишнината на независноста на Албанија. Историјата на Зогу е многу слична на онаа на Караџорџевиќи во Србија со оглед на фактот дека и Ахмет Зогу еден ден пред фашистичката инвазија во Втората светска војна бега од земјата. Но, уште пострашно од ова велепредавство на земјата со која владеел е неговото доаѓање на власт. Станува збор за земјосопственик од Јужна Албанија кој поради семејното богатство добива најдобро образование во Истанбул, а подоцна на чуден начин за време на Првата светска војна се приклучува како војник на страна на Австро-Унгарија. По завршетокот на војната формира политичка партија во Албанија која има голема поддршка меѓу големите земјосопственици на југот, но поради судир со други албански моќници мора да ја напушти државата. Во 1924 година со југословенска воена поддршка се враќа во Албанија, а веќе во 1925 година е избран за претседател. На 28 јуни 1925 година како гест на добра волја и благодарност кон Југославија го поклонува манастирот Свети Наум крај Поградец на Вардарската Бановина, којашто тогаш е дел од Југославија. Неговото владење како претседател на Албанија се памети како апсолутистичко, полициско, со цензура на печатот и ликвидаци на

Кои се последиците од немањето монархиско наследство?

„Иако ниту еден од наследниците на балканските династии не владее со државата со која владееле неговите претходници, тие се присутни во глобалните текови на дипломатијата, политиката и бизнисот“ ова го потврдува ис то ричар от Те о н Џинго кој им а докторирано на тема монархии. Него го прашавме за негативните ефекти за една држава која нема монархиско наследство. Тој е дециден дека монархијата колку што носи позитивни работи толку претставува и товар за една држава. „Непостоењето монархија во една држава има негативен аспект единствено во насока на недостиг на врски со останатите монархии на континентот, но монархијата во никој случај не може да биде сметана

политички неистомисленици. Како врв на недемократскиот амбиент, според многумина независни албански историчари, се смета неговото еднострано прагласување за крал на 1 октомври 1928 година, повикувајќи се на директното наследство на Скендербег по семејството на неговата мајка, иако станува збор за историска разлика од 6 века. Ахмет Зогу се заколнал пред Библијата и

пред Куранот истовремено за да го покаже единството на државата. Сепак, европските монархии го бојкотираат Ахмет Зогу и неговата фамилија, бидејќи нивната лоза нема никаква поврзаност со старите европски благороднички семејства, но Зогу тоа го заменува со добри односи со муслиманските и со арапските владетели, особено со египетската кралска лоза која е со далечно албанско потекло. како форма на власт која дава некаква гаранција за просперитет на државата на економски и на политички план, ниту пак во сферата на стабилноста.“ Џинго како пример ги наведува САД и Швајцарија како успешни држави коишто никогаш немале монархии. „С А Д никогаш нема ле монархија како форма на власт, а Швајцарија претставува конфедерација речиси осумстотини години. Првата е глобален воено-политички лидер, втората држава претставува економски бастион и место каде што се акумулира огромен капитал. Од друга страна, често пати владеењето на монархот претставува иницијална каписла за бунт, востание или граѓанска војна. Доволно е само да ги споменеме Револуцијата во Франција од 1789 година или Октомвриската револуција од 1917 година во Русија“, вели Џинго.

ПОКАНА ЗА ОБУКА НА ТЕМА:  15 јуни 2013 година, од 10.00 – 14:00 часот Клуб на новинари, Скопје

УСОГЛАСУВАЊЕ НА РАБОТАТА НА ПОСТОЈНИТЕ ЗДРАВСТВЕНИ УСТАНОВИ СО НОВИОТ ЗАКОН ЗА ЗДРАВСТВЕНАТА ЗАШТИТА

“КАКО ДА ЈА ОБНОВИТЕ ВАШАТА ДОЗВОЛА ЗА РАБОТА?” (Обуката е наменета за здравствени установи – аптеки)

ЦЕЛИ НА ОБУКАТА:

OБУКАТА Е НАМЕНЕТА ЗА:

Запознавање со обврските кои произлегуваат од новиот Закон за здравствената заштита, што треба да се направи за да ја обнови дозволата, како ќе се работи до обновувањето на дозволата за работа, како ќе се добие лиценца за работа во мрежата на здравствени установи и сл.

Постојните здравствени установи – аптеки, и тоа за управителите, извршните директори, правниците и др.

ЗА ВРЕМЕ НА ОБУКАТА ЌЕ БИДАТ ОПФАТЕНИ СЛЕДНИВЕ ТЕМИ:

 Закон за здравствената заштита и обврската за обновување

на дозволата за работа;

 Вршење на здравствена дејност во мрежа и надвор од

мрежа на здравствени установи;

ПРЕДАВАЧИ: Ангелина Бачановиќ

 Услови кои треба да ги исполните за да ја обновите дозволата;  Содржина на дозволата за работа согласно ЗЗЗ;  Лиценца за работа во мрежа на здравствени установи;  Обврски на носителот на лиценцата за работа;  Содржина на елаборат за основање на здравствената установа

магистер по јавно здравство, дипломиран правник со долгогодишно искуство во областа на здравствената заштита

надвор од мрежата на здравствени установи.

Дејан Николовски

Сите заинтересирани за учество на оваа работилница може да се пријават најдоцна до 12.06.2013 година.

дипломиран правник со искуство во областа на задравствената заштита

 лица за контакт: Гордана Михајловска и Ленче Зикова  е-маил: akademija@kapital.com.mk  02 3280 911

специјален прилог

Долго топло лето е пред нас. Летните горештини само што започнаа, па освен заштитата од сонце за кое нашироко и детално Ве советувавме во претходното издание на специјалниот прилог “Здравје“, во овој број ви донесуваме уште неколку креативни идеи и препораки како активно и здраво да го поминете летото:

28 ЈУНИ 2013

ЗДРАВЈЕ

Како да останете активни и во текот на летото и покрај тоа што повеќето сали за вежбање не работат вотекот на летниот период? Кои спортови се препорачливи во лето, кои ќе ви овозможат да останете фип? Пливање, планинарење, велосипедизам... или нешто друго?  Правилниот и внимателен избор на храна е многу важен во летниот период? Високите температури, опасноста од труење со расипана храна се најголемите опасности во лето? Ве советуваме како да се заштитите од нив и како правилно да ги вршите летните набавки на храна? 

Повеќе информации во врска со прилогот и за комерцијално претставување во истиот обратете се на е-mail: sanja.savovska@kapital.mk или на телефонскиот број: 02 3298 110 локал 104

Шансите за патување и со тоа можностите да вкусите нова и различна храна се зголемуваат во текот на летото, кога многумина од Вас патуваат и посетуваат нови места и секако, ресторани. Ве советуваме на што да внимавате при изборот на храна во ресторан и секако – што задолжително да пробате од балканските кујни?  Храна за нашите најмили – на што да внимаваат родителите при изборот на храна за децата?  Летото е време кога се собираат билки! Кои билки кога и каде растат? Како може да ги користите за подобрување на Вашето здравје?  Здрави напитоци за лето 

ЛИЦА ЗА КОНТАКТ: ГОРДАНА МИХАЈЛОВСКА САЊА САВОВСКА

капитал број 711 14.06.2013

34

www.kapital.mk

политика

Жерновски доби најава каков мандат го очекува

Б

илансот од неколку повредени граѓани, материјална штета и подгревање на меѓупартиските и верските тензии е знак дека централната власт нема намера толку лесно да се откаже од битката за општината во којашто најмногу инвестирано за време на целото нивно владеење. Ова што деновиве се случува пред општината Центар е добра најава за тоа каков мандат го очекува новоизбраниот опозиционен градоначалник ако не почне да користи барем дел од големото политичко искуство кое го има во насока

на прагматизмот. Веројатно, Жерновски с$ уште не сфатил дека од него не се очекува да им дава алиби на политичките неистомисленици да го масакрираат пред јавноста, а власта не сфатила дека ваквите постапки во никој случај не & одат во полза на нејзиниот рејтинг. На крај, се поставува прашањето дали во Македонија воопшто е возможно да функционира опозиционен градоначалник, а поради тоа да не трпат граѓаните на општината коишто го избрале?

> БРоЈки

на Давитк 2.000 Експертизата партиските игри за коми пријави пристигнале на адресата на Владата за раководните позиции за кои Владата пред еден месец распиша оглас за пројавување интерес

700

апликации се однесуваат на позициите за амбасадори и за генерални конзули

400

лица се пријавиле за советничките места во Кабинетот на премиерот Никола Груевски

10

пријави во просек се пристигнати за секое од пoвеќе од 150 раководни позиции објавени со овој оглас

facebook БоРче Давитковски

1

А со новиот закон бебето уште 9 месеца се носи или и тоа по скратена постапка ќе треба да се донесе? Дамир Незири

2

На овие у партија утре да им речат истата црква да ја срушат, нема да размилсуваат два пати. Влатко Васиљ

3

СТЕФАН СПОНТАНО ГО ПРАТИЛ СПОНТАНИОТ АГАТАНГЕЛ НА СПОНТАНИ ПРОТЕСТИ И СПОНАТАНИ СЕНДВИЧИ Даме Чкатроски

Декан на Правниот факултет пишува:

Габриела Делова

gabriela.delova@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на капитал

П

о четири месеци натегање, владејачката партија и опозицијата успеаја да се согласат кој да застане на чело на комисијата за случувањата од 24 декември.

Капка надеж за пресудата од предвреме исполитизираната и контроверзна комисија за настаните од 24 декември дава изборот на професорот Борче Давитковски за нејзин претседател. Ќе успее ли тешката, професионална и барем засега, без дамки биографија на деканот на Правниот факултет да надвладее над политичките игри на членовите на комисијата? Откако направија ментална прошетка низ светот, предлагајќи и прибирајќи прво од домашните, па од странските експерти, деновиве пресекоа. Правдата од „тепачката“ меѓу пратениците во Собранието од таканаречениот „црн понеделник“ ќе ја даде угледниот и долгогодишен професор, актуелниот декан на Правниот факултет, професорот Борче Давитковски. Професорот Давитковски важи за професионалец во областа на правото, кој има долгогодишно искуство не само како професор, туку и како советник,

www.kapital.mk

Капитал број 711 14.06.2013

Пет милиони евра ќар од акцизата за алкохол и цигари ќе одат во здравството

О

ткако на мускули го донесе спорниот Закон за абортус во Собрание, министерот за здравство, Никола Тодоров, деновиве ја разбранува јавноста со новата тактика за реформи во здравството. Тодоров најде начин да ја сврти во своја полза одлуката на Владата да ја поскапи акцизата на увоз на алкохол и цигари. Имено, од следниот месец, најави Тодоров, 40 денари од увезен тон етанол ќе одат за идните проекти на Министерството за здравство, наместо во Буџетот на име на

акцизна стока. Ваквата мерка, пресметува министерот, ќе донесе нови 300 милиони денари во касата на Министерството, со коишто ќе се финансираат проекти за здравјето на идните мајки, новороденчиња и други промотивни проекти, вели тој.

ковски над исија за 24 декември!? стано: EK го поздравува формирањето на

комисија за настаните од 24 декември

Е

вропската комисија ја поздрави веста дека конечно е постигнат договор за составот на Комисијата за истрага на настаните од 24 декември. Петер Стано, портпарол на комесарот за проширување на Европската унија, во изјава за МИА потврди дека во ЕК со задоволство е примена информацијата дека власта и опозицијата постигнале договор за Комисијата. Создавањето и резултатите на оваа Комисија се суштински елемент на политичкиот договор од 1 март кој стави крај на политичката криза по настаните од 24-ти декември. Се надеваме дека ова ќе го отвори патот за спроведување на други важни елементи од тој договор, вели Стано. Гласноговорникот на Филе и ЕК вели дека сега се очекува Комисијата за истрага на ланските собраниски настани да работи експресно и заклучоците и наодите да бидат обелоденети во блиска иднина. "Не треба да се губи повеќе време", ја пренесува Стано, пораката на еврокомесарот Филе. член на повеќе комисии, но и дел од многу експертски тимови во земјава. Барем засега, деканот на Правниот факултет не бил актуелен по скандали, афери и контроверзии. Освен функцијата декан, Давитковски ја извршувал и функцијата продекан на Правниот факултет, а од страна на Сенатот во два мандати бил избран и за претседател на Комисијата за нормативна дејност. Од 2001 година до 2005 година професорот Борче Давитковски е избран и за советник на Владата за прашања од областа на правото, а од 2004 до 2006 година тој е член и на Експертскиот тим за ограничување на дискреционите овластувања на носителите на јавни функции. Името на професорот Давитковски на јавноста & е познато и по тоа што од 2002 до 2004 година тој беше член и владин претставник во а.д. Македонски Телекомуникации, беше член на Комисијата за хартии од вредност, а исто така, член и на Одборот за акредитација на високото образование Неговата долга и беспрекорна

биографија ветува професионалност и правичност во одлуките на Комисијата, која уште непочната со заседавање ја следат разни контроверзии и недоследности. Дали професионалната страна на Давитковски нема да биде поматена од вештите политички игри на партиите останува да се види. Особено ако се има предвид дека професорот Давитковски треба да остане објективен и правичен над судовите на своите колеги, професорот Љубомир Фрчковски и професорката Рената Дескоска, како претставници на страната на СДСМ, и пратениците Илија Димовски и Благородна Дулиќ, претставници на согледувањата за 24 декември на владејачката ВМРО-ДПМНЕ. Прв од официјалните претставници во земјава за изборот на Давитковки се произнесе претседателот Ѓорге Иванов. Изразувајќи надеж дека комисијата ќе си ја заврши работата, тој ги повика партиите да најдат начин да ја исполнат и другата обврска - потпишување на меморандумот за поддршка на евроинтегративниот процес.

бум-трес

35

Зоран Заев

лидер на СДСМ

С

ите се осеќаме фригидно по одредени моменти, кога знаете каде бевме, а каде сме сега во регионот. Од лидери и одличен пример за многу работи, денеска сме последни.“ Попаметно е да молчи новиот шеф на СДСМ... Вака „фригиден“ тешко дека ќе се избори со „алтруизмот“ на Груевски.

ниКола ГруевсКи

премиер и лидер на ВМРО-ДПМНЕ

Н

овиот лидер на СДСМ и неговата заменичка си ги знам од порано. Тие ми се стари муштерии, два пати губеа избори од мене.“ Премиерот во обид пред целата јавност да го демонстрира внатрешниот спокој дека ваквите противници му се „лесен залак“.

мето КолосКи

ОМД

З

а ж а л, М а кедо н иј а е далеку од мислите на претседателот Обама и сега македонското прашање е во најголем дел оставено на Стејт департментот.“ Колоски ја откри Америка, оти сите ние мислевме дека Обама минува бессони ноќи мачејќи се исклучиво со „македонцките работи“.

twitter 1 Ina@mnogufina

Скалите што не водат никаде се одличен споменик за овој народ!

2 Блажо Разбирш@Kontra991

Турциве изгледа сами си го имаат кренато и Илинденско востание, додека нашиве цепале скарица на некоја ливада.

идиот@JakovFendu 3 малиот Легендата за Скопје вели дека

секоја вечер спомениците се буделе и...плачеле.

Капитал број 711 14.06.2013

www.kapital.mk

36 интервју

Nikola Bakra^eski градоначалниК на охрид

Na ohrid mu treBaat iNvesticii za da go sopreme iseluvaweto! пишува:

Катерина Синадиновска katerina.sinadinovska@kapital.mk

К

ои се првите проекти со коишто се зафативте како градоначалник на Охрид? Со оглед дека преземањето на функцијата градоначалник на општина Охрид се случи во еден период кој бараше зголемена

мобилност за организирање на општината за претстојниот летен период, главните дејства беа насочени кон преземање на брзи комунални и градежни инфраструктурни зафати. Подготовката на градот за зголемен обем на туристи и гости, подразбира сериозен пристап кон реорганизација на јавните претпријатија, кои патем ги затекнав во катастрофална финансиска состојба и нивно ставање во функција на градот и граѓаните. Извршивме санација на оштетувањата на патната инфраструктура, јавните општински претпријатија сериозно се зафатија со расчистување на неколку големи депонии на шут во градот, притоа

Новиот градоначалник на Охрид, Никола Бакрачески, во интервју за „Капитал“ зборува дека затекнал катастрофална состојба во општината. Милионски долгови (само општината која има блокирана сметка, должи над 32 милиони евра, а тука се и долговите на јавните претпријатија), но и голема превработеност. Тој вели дека меѓу многуте приоритети, главен ќе му биде да ја врати надежта кај охриѓани дека градот има иднина. Инвестиции и нови работни места во реалниот сектор, а истовремено силна работа на инфраструктурата и развојот на туризмот – тоа се ветувањата на новиот градски татко не запоставувајќи ги своите редовни активности. Извршивме чистење и хортикултурно уредување на просторите во градското подрачје, но и во околните населби. Формиравме посебни тимови кои ја забрзаа постапката за легализација на бесправно изградените објекти, започнавме голема акција за комплетно асфалтирање и уредување на неколку улици во градот, а истовремено го претставивме Охрид и неговите капацитети пред заинтересирани инвеститори, кои пројавија интерес за инвестирање во Охрид. Од пред некој ден формирав и посебен Локален економски совет, кој има значајна советодавна функција, а во кој членуваат еминентни лица од Охрид од бизниссекторот, експерти и претставници од образовната и од научната област. Нивната задача е да помогнат во економското заздравување на Охрид и негов брз економски раст, којшто изминатиот период беше комплетно замрен.

Наследив катастрофална финансиска состојба XX Наследивте лоша финансиска состојба на општината. Колкави се долговите на Охрид? Ако правиме негативна градација на состојбата, тогаш финансиската состојба во Охрид не е лоша, туку катастрофална. Долгот на општина Охрид ја надминува сумата од 32 милиони евра, само како обврски на локалната самоуправа. Освен тоа, во моментов се водат 428 судски спорови за неисплатени обврски кон разни субјекти. За цели 14 милиони евра е блокирана сметката на општина Охрид

www.kapital.mk

Капитал број 711 14.06.2013

интервју кон повеќе доверители и за истите има правосилни судски решенија кои чекаат за присилна наплата од извршители. Долговите на јавните претпријатија кои се под ингеренции на општината Охрид, се исто така огромни. Само меѓуопштинското јавно претпријатие Про-аква има долг од над 8 милиони евра. Голем дел од општинските јавни претпријатија, како на пр. Ј.П. Охридски комуналец, имаат ставено хипотека на својот имот и многу е голема можноста имотот да премине во сопственост на банките. Останатите јавни претпријатија во најголем дел имаат блокирани сметки за милионски денарски обврски, кои го оптоваруваат нормалното работење. Состојбата со општинските училишта е исто така многу сложена. Сите тие имаат проблеми со нормално сервисирање на обврските, должат милионски денарски средства за електрична енергија и нафта, а дел од нив имаат блокирани сметки.

Ќе бараме кредит од Светска банка XX Што ќе преземете за санација на буџетските дупки? Од каде и преку какви проекти планирате да обезбедите пари? Веднаш по преземањето на мандатот и направената анализа на структурата на долговите, стапивме во процес на преговори со правните субјекти и физичките лица кои се јавуваат како доверители, според списокот за присилна наплата направен од страна на Министерството за финансии на Р.М. Во овој момент се преговара за нивно откажување на побарувањата по основ на камати и евентуално намалување на главнината од долгот. Досега преговорите одат мошне добро и спремноста да се помогне во процесот на одблокирање на општинската сметка е изразена од двете страни. Тоа подразбира дека фирмите и физичките лица коишто имаат побарување од општина Охрид да ги повлечат решенијата за извршување, а општината со потпишување договор се обврзува редовно да ги сервисира месечните рати по долговите во период од 12 до 36 месеци, во зависност од висината на побарувањата. Во тек се разговори со Министерството за финансии на Р.М, за добивање на кредит од Светска банка за финансирање проекти, кој по поволни услови би го добила општината, за спроведување редовни обврски и активности на локалната самоуправа. Се преземаат мерки за подобрување на приходната ставка на буџетот, со зголемување на опфатот на наплата на даночните обврзници. Забрзаната ревизија на Деталниот урбанистички план за Охрид и негово пуштање во процедура, односно усвојување од Советот, ќе значи прилив на значителна сума финансиски средства по основ на уплата на средства за комунално уредување. Сите овие активности треба да доведат до надминување на сложената финансиска состојба.

XX Каква е ситуацијата со вработувањата во општината? Проблемот со огромната превработеност, нерационалност, нефункционалност и неорганизираност на администрацијата којашто ја затекнав во општина Охрид е сериозен. Само како податок - општината

37

Субрата Рој и натаму е силно заинтересиран да продолжи проектот. Јас верувам дека ќе се реализира XX До каде е идејата или подобро кажано реализацијата на наголемо најавуваниот проект на индискиот милијардер Субрата Рој? Имате ли Вие некакви контакти со нивното претставништво? Верувам дека идејата за изградба на луксузниот туристички комплекс во Љубаништа, којшто треба да го реализира индиската групација Сахара Индија Паривар, на милијардерот Субрата Рој ќе се реализира. Минатиот месец на средба во Министерството за транспорт и врски, на која покрај претставници на општина Охрид, присуствуваа и претставници на инвеститорот, на архитектонското биро Аткинс од Лондон, на Министерството за култура, Хидробиолошкиот институт од Охрид и Националниот парк Галичица, беа разгледувани натамошните постапки за забрзување на целиот процес. Инвеститорот и натаму е силно заинтересиран да продолжи со овој проект и да ја оствари најавената инвестиција во туристичкиот комплекс Љубаништа. Од страна на институциите, главниот проектант беше запознат со сите аспекти кои е потребно да се исполнат при проектирањето на туристичкиот комплекс. Проектантите од Аткинс изразија подготвеност да ги прифатат сите забелешки коишто релевантните институции од Република Македонија ги имаат околу изградбата на овој супермодерен туристички комплекс. Можам да упатам смирувачка порака до граѓаните и скептиците коишто се сомневаат дека може да бидат нарушени некои стандарди при градењето, дека тоа нема да се случи, затоа што државните институции и јас како градоначалник на Охрид нема да дозволиме отстапување од законските прописи при изградба на туристичкиот комплекс во Љубаништа.

има 265 вработени, во најголем број со статус на државни службеници, голем дел од нив без работни задачи или пак не знаеле кои им се работните обврски. Оваа бројка на администрација е товар за буџетот и за развојот на Охрид. Ако европскиот просек за општини со слични перформанси на Охрид е еден административец на 1.000 жители, тогаш бројот на вработени во општинската администрација во Охрид би требало да биде 55 вработени. Сега тој број е 5 пати поголем или 500% над потребното. Само во периодот фебруари-март оваа година, во екот на предизборната кампања, се вработени четириесетина државни службеници, дефинитивно без некоја елаборирана потреба од нив. Најголем дел од административните вработувања имаа нелогични описи на работните обврски, работните места се систематизирани со несоодветно образование со описи на работни задачи кои се апсолутно неефикасни и вон секој критериум за административно работење. Дополнително, преку договори за дело затекнав уште 160 вработени, од кои преку половината со заобиколување на Агенцијата за вработување. За над 95% од овие времени вработувања нема евиденција дека се појавиле на работните места или дека извршувале некакви работни задачи. Во општина Охрид досега, не постоеле упатства и протоколи за работа, листа на процеси и алгоритми за извршување. Не постојат изработени правила за изработка на документи и акти за интерна коресподенција, а еден огромен дел од документите кои пристигнувале во општината не се архивирале. Во овој момент правиме реорганизација на службите, и сите вработени ги вклучуваме во процесот на добивање работни обврски и отчет за сработеното, а почитувањето на работното време и работната дисциплина се подразбира само по себе. Секој вработен треба да прифати дека е дел од една целина и дека мора да даде максимум од себе ангажирано, посветено, чесно

и одговорно да работи во интерес на градот и на граѓаните на Охрид.

Од цела Македонија, најмногу се иселуваат охриѓани! Тоа мора да го сопреме!

XX Според Вас, што најмногу му недостасува на Охрид? На Охрид дефинитивно му недостасува економски развој и зголемување на бројот на вработени. Процентот на невработеност во југозападниот регион, во кој спаѓа и Охрид е за 11,8% повисок од републичкиот просек, што е алармантно. Дури за 22% е помал БДП по жител од просекот во државата. Затоа не случајно бројот на млади лица коишто го напуштаат Охрид е најголем во Република Македонија. Охрид во изминатите 8 години, поради нерационални постапки и неправилно менаџирање е доведен во состојба на економски колапс, без перспектвност, со драматично ниво на невработеност, од една страна, и со сомнително екстремно богатење на неколкумина блиски до минатите локални структури, од друга страна. Тоа треба брзо да се надмине и на граѓаните на Охрид да им се врати надежта дека овој град има иднина и просперитет. Перспективата на Охрид води кон две стратешки точки, едната подобрување на туристичките перформанси на општината и другата кон подобрување на условите за развој на стопанството, индустријата, земјоделството и малите и средните претпријатија. Мора да го имаме предвид фактот дека Охрид до 1990 година, важеше за голем индустриски центар во Македонија кој акумулираше огромен број работна сила, со стопански капацитети коишто вработуваа повеќе од 22.000 луѓе. Токму таму треба да ги насочиме нашите активности и да обезбедиме доволно инвестиции кои ќе бидат во функција на развој и на туризмот, но и на оние стопански дејности кои ќе придонесат за подобрување на сликата со вработување на нашите граѓани.

Капитал број 711 14.06.2013

www.kapital.mk

38 интервју XX ШтО сО КОмуНалНите ПрОблеми? Детектираните комунални проблеми се обидуваме уште сега да ги решиме, за да не дојде до нивна ескалација во летниот период и шпицот на сезоната. Јавните комунални претпријатија и покрај сериозните финансиски проблеми се спремни да одговорат на предизвиците, а општинските инспекциски служби ќе бидат 24 часа на терен. Советот на општина Охрид навреме ја донесе годинешната Програма за поставување на урбана опрема во централното градско подрачје, која годинава има квалитативни разлики, во споредба со претходно. Ќе направиме с$, онаа грда панаѓурска слика на охридскиот плоштад целосно да ја елиминираме. Хигиената на јавните површини и квалитетно снабдување со доволно питка вода во текот на летниот период се приоритетни за нас.

Охрид мора добро да се „спакува“ XX Потенцијалите на охридското крајбрежје не се доволно искористени.Која е Вашата визија за развој на охридскиот туризам? Иако последниве две години Охрид го загуби приматот на најголем туристички центар во Р. Македонија,(тоа сега е Скопје), сепак Охрид е најзначајниот и најпрепознатливиот туристички бренд кај нас и пошироко. Потребна е само добра организација и вклучување на сите капацитети во стратешкото димензионирање на охридскиот туризам. Поседуваме огромен културен, духовен и историски потенцијал, кој заедно со природните вредности и карактеристики на Охридското Езеро, претставуваат туристички производ кој треба соодветно да се спакува и да се понуди на пребирливиот светски туристички пазар. Потенцијалните инвеститори кои изминативе два месеци го посетија Охрид и пројавија сериозен интерес за вложување, имаат еден заеднички став дека на Охрид му требаат хотелски капацитети со највисоки стандарди и добра промоција. Поточно, инвеститорите во многу нешта го потенцираа здравствениот туризам како многу соодветен за овој простор, а умерената клима во Охрид и 240 сончеви денови во годината, му даваат предност на овој специфичен тип туризам. Токму на тие основи треба да се гради натамошниот туристички развој на Охрид.Од оваа година правата на управување со плажите на охридското крајбрежје се под ингеренции на локалната самоуправа. Сите права и

обврски по договори за концесија на плажите се облигаторни за општина Охрид. Деновиве имаме средби со концесионерите на охридските плажи, со кои разговараме за подобрување на условите и придржување кон договорите на сите субјекти. Нереализирањето на обврските по договорот за концесионерот ќе претставува ризик од губење на концесијата.

XX Каква туристичка сезона очекувате? Лично очекувам зголемување на бројот на туристичкиот промет, посебно со туристи од странство. Традиционално, најголем број на туристи доаѓаат од соседните земји - Србија, Албанија, Бугарија, Косово и Грција, а воспоставувањето на редовни авионски линии и зголемен број чартер-летови од Еврпските дестинации, ќе допринесе за поголем број на гости од западните земји. Радува фактот што уште во месец април почнаа да присигнува организирани групи од Холандија и од Скандинавските земји.

XX Како државата ќе помогне? Не можете сам да изградите автопат... Државата, односно Владата преку своите министерства има дирекни надлежности во функционирањето на еден сегмент од општината. На таа заедничка основа ќе ја градиме иднината на Охрид. Во мојата програма, за која граѓаните на општина Охрид со огромен број гласови & дадоа легитимитет за спроведување, еден дел од предвидените проекти се однесуваат на финансирање од страна на Владата на Р.М. или пак, преку заеднички инвестирања во инфраструктурата. Нормално, оние поголеми инфраструктурни проекти кои се планирани, како затворениот

не се откажувам од моите пациенти!

XX Вие сте познат и признат во својата професија како интервентен кардиолог. Ви недостасува ли веќе? Мојата љубов кон интервентната кардиологија не престанува со извршувањето на функцијата градоначалник. Таа дополнително ќе се надградува, а јас немам намера да ја напуштам или да ја ставам во втор план. И сега, така како што претходно им ветив на охриѓани, еднаш или два пати во текот на неделата одам во матичната институција Институт за превенција, лекување и рехабилитација на кардиоваскуларни болести Охрид, каде што изведувам интервентни процедури во катетеризациона сала. Пациентите и граѓаните очекуваат од мене да бидам нивен доктор и градоначалник, а јас немам намера да ги изневерам нивните очекувања. пливачки базен или пак, новите магистрални патни правци кон Охрид и туристичките локалитети вдолж охридското крајбрежје, односно граничниот премин со Р. Албанија, предвидено е да ги финансира Владата на Р.М. Од наша страна ќе направиме с$ што е во надлежност на општината да осигураме брза реакција на сите ангажмани на локалната самоуправа при реализацијата на овие големи инфраструктурни проекти.

Капитал број 711 14.06.2013

40

www.kapital.mk

политиКа

Капитал ги анализира очеКувањата во преСрет на

Srbija ”miriSa” dat za pregovori, make ja nema na agendata

Високи дипломатски извори од Брисел за „Капитал“ информираат дека Македонија воопшто нема да се најде на агендата на претстојниот самит на ЕУ на крајот на месецов. Шефот на македонската дипломатија, Никола Попоски, практички ги потврдува тие информации, со коментар дека вината е во Атина, која според него, пишува:

Катерина Синадиновска katerina.sinadinovska@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

И

сторискиот договор на Србија и Косово за нормализирање на односите, постигнат во април, по 10 рунди директни преговори на највисоко ниво

„планира да гледа во таван и да свирка“, без да се срами што повторно го блокира нашиот напредок. Од кабинетот на неговиот германски колега пак, Гидо Вестервеле, ексклузивно за „Капитал“ велат: поддршка од Берлин има за македонската влада да се соочи со предизвиците на патот кон членство во Европската унија!

(преговараа лично премиерите Ивица Дачиќ и Хашим Тачи) и со директна асистенција на Европската унија (лично преку шефицата на дипломатијата, Кетрин Ештон), кој наложи гаранција за официјална Приштина дека ја контролира власта на северниот дел и широка локална самоуправа за косовските Срби, кои добиваат специфичен вид локална заедница, изгледа ќе им се исплати многу брзо на соседите од север. Ако се верува на најавите од официјален Брисел, но и од Берлин, Србија може да се надева на позитивен чекор напред.

На самитот на ЕУ на крајот на месецов треба да биде донесена начелна одлука за почнување на преговорите со Србија најрано во 2014 година, а конкретен датум потоа да биде утврден во зависност токму од успешноста на имплементацијата на договорот меѓу Белград и Приштина.

Германско МНР за „Капитал“: Сакаме да видиме имплементација на договорот на Белград и Приштина Понесени од информациите од германските медиуми за поддршката

www.kapital.mk

капитал број 711 14.06.2013

политика

а самитот На еу

tum edonija ta! којашто официјален Берлин ќе ја даде на Белград (а ставот на Германија и тоа како е клучен), одговор побаравме во самата германска влада. Во Канцеларијата за односи со јавноста во Кабинетот на канцеларот Ангела Меркел ни кажаа дека с$ уште е рано да се шпекулира и дека треба да се доврши процедурата започната во самиот Бундестаг. Самитот на Европската унија се одржува на 27 и 28 јуни. Според законот, германската влада пред носењето одлуки врзани за функционирањето на ЕУ (притоа и за давањето поддршка за одредена земјакандидат и воопшто, за ставот којшто ќе биде заземен), мора за нив да добие согласност од Бундестагот. Во Кабинетот на Меркел велат дека очекуваат оваа процедура да биде завршена до крајот на месецов, наверојатно на само еден ден пред да почне самитот. Не сакаа да коментираат каков ќе биде исходот, а официјалниот став на германската влада ексклузивно за „Капитал“

ни го соопштија од Кабинетот на министерот за надворешни работи, Гидо Вестервеле. „Понатамошните чекори што ќе ги преземе Европската унија во поглед на Србија на патот кон Унијата ќе бидат во правец на видлив напредок постигнат со имплементацијата на договорот склучен меѓу Србија и Косово на 19 април 2013 година. Германскиот министер за надворешни работи, Гидо Вестервеле, го поздрави договорот како шанса за постигнување историски пресврт. Со цел Европската унија да може да донесе позитивна одлука во процесот на пристапни преговори со Србија, мора да има одржливи и неповратни чекори напред во правец на целосна имплементација на договорот СрбијаКосово“, велат од германското МНР за „Капитал“. Во меѓувреме, германските медиуми веќе шпекулираат. Дојче Веле веќе јави дека информациите од германскиот Парламент се дека расположението е на страната на Србија. „Германската влада има намера на јунскиот самит на Европската унија да предложи начелно да започнат пристапните преговори на ЕУ со Србија, а точниот датум потоа, во зависност од напредокот во спроведувањето на договорот меѓу Белград и Приштина, да биде одреден во декември“, пишува Дојче Веле. Германските медиуми објавија дека токму ова била темата и на посетата на српскиот вицепремиер задолжен за евроинтеграции, Сузана Грубјешиќ, која изминатава недела престојуваше во Германија на средби со претставници на германскиот Парламент и на Министерството за надворешни работи и на сојузната влада. Агенцијата Бета пак, преку својот дописник пренесе дека лично канцеларот Ангела Меркел минатата недела на своите пратеници им го образложила својот став. Таа се чувствувала обврзана да не отстапи од својот став од август 2011 година, кога за време на посетата на Белград рече дека нема да има започнување преговори додека не биде постигнат договор за распуштање на паралелните структури

атина планира да свирка и да гледа во таван

С

41

на северот на Косово. „Сега, кога тој договор постои, германските политичари бараат и негово спроведување, па токму затоа Бундестагот се очекува кон крајот на јуни да донесе ‘двојна одлука’, која ја поддржува и германската влада. Тоа значи дека Германија сака на јунскиот самит да биде донесена позитивна одлука за Србија.“ Според желбата на германската влада и на мнозинството во Бундестагот, доколку планот се оствари до крајот на годината, на новиот самит на ЕУ во декември би можела да биде донесена одлука за почеток на преговорите во јануари или во февруари 2014 година. Ако за спроведување на преземените обврски е потребно подолго време, тогаш и датумот би бил утврден подоцна. Со тоа, како што пренесува Бета, на Србија & се дава зелено светло за почнување на преговорите, но во исто време Белград ќе биде потсетен дека треба да ги заврши „домашните задачи“ пред да започнат преговорите. Бундестагот на 27 јуни би требало да расправа за можното утврдување датум за Србија, а самитот на ЕУ се одржува на 27 и на 28 јуни. Во владините кругови во Берлин се зборува дека така е најден „пат со кој повеќе интереси се ставаат под една капа“ – интересот на Србија да добие конкретно ветување, интересот на низа земји од ЕУ сега без одложување да се донесе одлука за преговори со Србија и интересот на германските пратеници од владејачката партија, кои најпрвин сакаат да видат успех во спроведувањето на договорот пред почетокот на преговорите.

Македонија нема да биде ниту на агендата И додека за Србија нештата стојат како што напишавме, високи дипломатски извори од ЕУ за „Капитал“ велат дека Македонија не само што нема реални шанси за добивање датум за преговори, туку и дека воопшто нема да се најде на агендата, ниту ќе биде тема на официјален разговор на земјитечленки на претстојниот

поред логиката на нештата, принципиелно би било да се отворат преговори за членство со Македонија. Тоа го заслужуваме и работиме неуморно за тоа да се случи. Нема да застанеме додека не се случи. Во наш интерес е да напредуваме. Во Атина јасно нема таква намера. На советот, најповиканиот за оваа одлука со своите соработници во Владата, планираат да гледаат во таван и да си свиркаат наивно. Ценат дека имаат комоција тоа да го прават и не се срамат да укажат дека е тој пристапот. Изговори од митолошка природа секогаш си чуваат во џеб за инстантупотреба. Имаат чувство дека никој ништо не им може, оттаму и игнорантскиот однос кон Никола попоски нас и кон останатите.“ министер за надворешни работи

Капитал број 711 14.06.2013

42

www.kapital.mk

политиКа

Германија ја поддржува македонската влада да се соочи со предизвиците на патот кон ЕУ

В

о кабинетот на шефот на германската дипломатија, ексклузивно за „Капитал“ велат: „Македонската и германската влада се во постојана комуникација. Германскиот министер за надворешни работи, Вестервеле, неодамна беше во посета на Скопје (22 февруари 2013 година) за да разговара за продлабочувањето на билатералните односи и за македонската ЕУ-иднина. Минатата недела македонскиот вицепремиер за европски прашања, Фатмир Бесими, имаше еден сеопфатен разговор со

А напорите на Србија пак, којашто експресно почна да се справува со предизвиците, ако се верува на информациите од Берлин и од Брисел, ќе бидат и верификувани. На самитот на ЕУ треба да биде донесена начелна одлука за почнување на преговорите со Србија најрано во 2014 година, а конкретен датум потоа да биде утврден во зависност од успешноста на имплементацијата на договорот меѓу Белград и Приштина. Следните месеци Западот сака да види имплементација на договореното, но како што велат нашите извори: „Дачиќ и Тачи сигурно не се луди да се откажат сега, штом дојде до договор, нема зошто да ја заобиколат имплементацијата. Цената е таа, наградата е ЕУ!“ самит. „Македонија долго време стои надвор од ЕУ. И што е пофрустрирачки, долго време никако не може да помине на следното ниво. Не можете да правите компарации и да се споредувате со другите држави од регионот. Вие како новинар секако, можете, тоа е ваша работа, да анализирате, да компарирате, која држава, каде и како стигнала, која со какви пречки се соочила, која изодела потежок пат. Но, ЕУ и нејзините институции не функционираат така. Секоја држава ние ја гледаме одделно,

државниот секретар во германското Министерство за надворешни работи во Берлин, г-ца Емили Хабер. Германија во повеќе наврати ја потврдуваше својата континуирана силна поддршка во напорите на македонската влада да се соочи со предизвиците на патот кон членство во ГиДо ВЕСтЕрВЕлЕ министер за надворешни работи Европската унија“. на Германија

историскиот договор на Србија и Косово за нормализирање на односите постигнат преку преговори на највисоко ниво (преговараа лично премиерите ивица Дачиќ и Хашим тачи) и со директна асистенција на Европската унија (лично преку Кетрин Ештон) изгледа ќе им се исплати многу брзо на соседите од север. како посебна единка. И да, не е фер, ама тоа што важи за една, не важи за друга. Оти таква е логиката. Не може исти критериуми да има за сите земји, кога сите имаат сопствени специфични проблеми. Вие велите вашиот проблем со Грција за името бил специфичен. Во ред, јас отстрана гледано ќе ве прашам – зарем тој на Србија не е? Сметате дека косовското прашање не е специфично? Лесно е кога проблемите не се ваши, секогаш сопствените проблеми ни изгледаат најтешко. ЕУ го почитува ставот што го има Македонија во однос на проблемот со Грција. Но, ЕУ работи на принцип на консензус. Тука нема помош, освен решение на проблемите. Да, за тоа се потребни две страни и неопходен е разумен однос од Грција, ама ним не им се брза никаде“, вели нашиот извор. Но, ако се суди по изјавата на министерот за надворешни работи, Никола Попоски, кој

својата посета на Њујорк ја искористи и за средба со генералниот секретар на ООН, Бан Ки-мун и со медијаторот во спорот за името, Метју Нимиц, не & се брза ниту на македонската Влада. Барем така може да се заклучи по фактот дека министерот е сосема искрен и транспарентен во информациите дека ништо не можеме да очекуваме на самитот. Попоски за тоа ја обвинува Грција. „Според логиката на нештата, принципиелно би било да се отворат преговори за членство со Македонија. Тоа го заслужуваме и работиме неуморно за тоа да се случи. Нема да застанеме додека не се случи. Во наш интерес е да напредуваме. Во Атина јасно нема таква намера. На советот, најповиканиот за оваа одлука со своите соработници во владата, планираат да гледаат во таван и да си свиркаат наивно. Ценат дека имаат комоција тоа да го прават и не се срамат да укажат дека е тој пристапот. Изговори од митолошка природа секогаш си чуваат во џеб за инстант-употреба. Имаат чувство дека никој ништо не

www.kapital.mk

капитал број 711 14.06.2013

политика

43

Напомош за Србија и американската дипломатија!

Б

елградски „Новости“, повикувајќи се на дипломатски извори, тврди дека во Стејт департментот се разгледувала опцијата за шатл-дипломатија на Вашингтон во клучните европски престолнини. „Идејата во фото-финишот на одлучувањето на Европскиот совет посредничката улога да ја преземе Филип Рикер, заменик помошникот државен секретар на САД, кој наредните денови би пробал да ја убеди Германија да одобри зелено светло, би било сигнал и за останатите држави од ЕУ кои сè уште се премислуваат за датумот. Во прилог на Србија оди и фактот дека пред неколку дена дојде до промена на им може, оттаму и игнорантскиот однос кон нас и кон останатите“, вели шефот на македонската дипломатија за „Капитал“. Повоздржан од него е министерот за евроинтеграции, Фатмир Бесими, кој минатата недела ја заврши турнејата низ европските престолнини, во рамките на којашто оствари средби со многу европски функционери во насока на лобирање пред самитот. Бесими во никој случај не сака да коментира што може да добие Македонија, но пред да замине на пат тој кажа дека потребни се вистински реформи дома за тој да може да стави на маса аргументи со коишто ќе бара поддршка од нашите европски пријатели. Еден од тие аргументи конечно е постигнат. Комисијата за расветлување

челото на Бирото за Европа и Евроазија. Филип Гордон, кој се залагаше за политика на условување на Србија, доби нова должност, а моментално како в.д. го заменува Мари Јовановиќ, која е мажена за човек од овие простори. На тоа место би требало да биде именуван портпаролот на Стејт департментот, Викторија Нуланд, која исто така се залага за пообјективен пристап на Филип РикеР Вашинготн кон балканските заменик помошник државен држави“, пишува „Новости“. секретар на САД

на настаните од 24 декември, којашто македонските партии инволвирани во инцидентите (ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ) по речиси четири месеци успеаја да ја договорат. По многу натегања, најдоа и претседател на кој ниедна од партиите не му најде маана - Борче Давитковски, декан на Правниот факултет во Скопје. Од Брисел веднаш го поздравија формирањето на Комисијата како еден од условите на мартовскиот договор, но портпаролот на ЕК, Петар Стано, побара имплементација и на другите делови од договорот. Официјално, од Европската комисија велат дека нема да коментираат, ниту можат да шпекулираат како ќе се изјасни Советот по нивната препорака. Последните забелешки од Советот пак, пренесени преку

претседателот на Парламентарното собрание на Советот на Европа, Жан Клод Мињон, се однесуваа на многу внатрешни состојби во земјата, не на спорот за името. Според оценката, Македонија се соочува со предизвици во однос на стабилноста и социјалната кохезија, се забележува на силна политизација и партизација на земјата, на ранливи меѓунационални односи, на неодржан попис на населението, затворени медиуми и нарушена слобода на говор, но и на неможноста на Мињон да оствари средба ни со премиерот Никола Груевски, ни со претседателот Ѓорге Иванов, со забелешка дека се надева оти тоа не е одраз на недостигот од интерес или на посветеноста на власта за соработка со оваа институција во Стразбур.

Капитал број 711 14.06.2013

www.kapital.mk

44 интервју

aleksis cipras Лидер на СириЗа во интервју За аЛ ЏеЗира

treba da se najde konvencionalno re[enie na problemite so sosedite

А

ко сакаме да одиме напред национализмот мора да го оставиме настрана, но мора да потенцирам дека денес најсилниот национализам е тој што создава пречки – национализмот на FYROM. Сите мора да сфатиме, особено народите, дека национализмот е пречка за заеднички развој, соработка и успех. Вака лидерот на радикалната грчка партија СИРИЗА, Алексис Ципрас, кој за „влакно“ ги изгуби парламентарните избори минатата година во Грција, зборува за отвореното билатерлано прашање меѓу Атина и Скопје во интервју за Ал Џезира. „Капитал“ во целост го пренесува интервјуто во кое Ципрас зборува не само за билатерланите односи со Македонија, туку и за неговите ставови и мислења за иднината на Грција, регионот и еврозоната.

XX Велат дека сте најопасниот човек во Европа. Зошто? Зависи од тоа за кого сум најопасен. Тие коишто велат така сметаат дека сум

опасен за Европа којашто се гради. Европа на банкарскиот капитал. Европа на казино-капитализмот. Европа којашто милиони граѓани доведе во безизлезна еконмска ситуација поради инсистирањето на политика на штедење. Ако сум опасен за таа Европа, тогаш тоа за мене не е обвинување, туку почесна титула.

XX Кога во 2008 година го презедовте водството на СИРИЗА имавте само 33 години. Во тој период, дозволете ми да истакнам, Вашата партија беше на маргините на грчката политичка сцена, а во 2012 година бевте блиску до добивање на изборите и да дојдете на власт. Но, тоа не се случи. Зошто? Не се случи затоа што нашите противници не беа Нова демократија и г. Самарас, а ниту останатите две партии коишто денеска ја сочинуваат владејачката коалиција. Наш противник, всушност, беше европскиот естаблишмент и се разбира, владејачката сила во Европа, Германија и Ангела Меркел. Ударот

којшто го добивме беше доста силен вербален напад. Целта беше да се заплаши народот дека ако СИРИЗА дојде на власт, ќе го изгубат и тоа што го имаат. Мислам дека таквата слика полека се менува, затоа што сега губат с$ со што се закануваа дека ќе се случи ако СИРИЗА дојде на власт, и тоа со меморандумската десничарска влада. Ги губат депозитите во банките затоа што се топат. Се затвораат работни места затоа што големите компании си одат од земјата. Се губи кредибилитетот на политичкиот систем, кој константно пропаѓа поради корупција и неефикасност.

XX Ако дојдете на власт и го поништите меморандумот, верувате ли дека Грција може да остане во еврозоната? Ќе ви дозволи ли Европа, особено Германија, да го направите тоа? Најпрвин, меморандумот е нешто што е мртво. Тоа е програма за којашто никој не верува, не само во Грција, туку и во Европа и во целиот свет,

www.kapital.mk

Л

Капитал број 711 14.06.2013

интервју

45

идерот на радикалната грчка партија СИРИЗА, Алексис Ципрас која ужива с$ поголема поддршка во Грција, во интервју за Ал Џезира Балкан (емисијата Реците Ал Џезири) ја објаснува својата политика не само кон Македонија и решавањето на проблемот со името, туку и за горливите проблеми со кои се соочува Грција и еврозоната

дека може да донесе одржлива перспектива. Продолжуваме со неговата имплементација не затоа што ќе н$ извлече од кризата, туку затоа што тоа за некои е средство за помош со коешто сакаат да го зголемат своето богатство, ограбувајќи го грчкиот народ. Ќе ни го дозволат ли тоа? Ние не настапуваме како освојувачи. Сакаме да се потпреме на својата сила и знаеме дека имаме моќно оружје во рацете. Нашето оружје е фактот дека ако Грција банкротира и излезе од еврозоната, следниот ден во монетарниот блок ќе се случи домино-ефект, кој ќе доведе до негово распаѓање. Германија нема ниту една причина да го избере тоа. До денеска се соочуваше само со влади коишто не се осмелија да се спротивстават или пак, имаа поинакви интереси и не можеа да се изборат да преговараат во интерес на сопствените народи. Кога се работи за нас, работите се малку поинакви. Поради тоа и сметаат дека сум најопасен политичар во Европа.

Знаат дека не сум како нив, дека СИРИЗА е политичка сила која нема да попушти и да се свитка под нивните закани. Ако дојдеме на власт, нема да се занимаваме со меморандумот, затоа што тој е ништо повеќе од букви на хартија. Ќе заборавиме на него истата вечер кога грчкиот народ ќе ни даде мнозинство.

XX Ќе ги укинете ли сите закони коишто се усвоени во Парламентот? Кој ќе биде вашиот следен чекор? Се разбира. Се обврзавме пред народот дека меморандумот ќе го замениме со национален план за оживување и реструктурирање на производството и развојот. Исто така, на себе ја преземам обврската да се избориме и со нашите партнери да почнеме преговори, на едно целосно ново ниво, за кредитните договори коишто ги потпишаа претходните премиери и влади. Тоа ќе го направиме така што истовремено ќе се обидеме да склучиме сојузи со другите ервопски земји. Сметаме дека ова е европска криза, а не само грчка. Не се одговорни „мрзеливите Грци“, а ако е така, тогаш мрзеливи се и Шпанците и Португалците и Италијанците. Сите јужњаци се мрзеливи? Тоа не е вистина. Вистината е дека имаме еден структурен, системски проблем со еврото, со монетарната унија во Европа. Структурниот проблем не може да се реши со политика на штедење. Потребно ни е заедничко европско решение, а тоа е европска должничка конференција, како таа што се одржала во Лондон во 1953 година, каде што на Германија & било овозможено да напави економско чудо од 1953 година до денес. Тогаш & опростиле 60% од долгот. Германија излегла од Втората светска војна со тешки последици. & бил даден мораториум за отплатување на долгот и поттик за раст. Не бараме ништо повеќе од тоа што го добиле Германците за да можат да застанат на нозе.

XX Каква е вашата развојна програма за Грција? Кое економско решение го нудите за излез од кризата? Не верувам дека можеме да ја подобриме ситуацијата. Мора да почнеме с$ од почеток.

XX Како ќе го постигнете тоа? Ќе го постигнеме така што ќе ги зајакнеме конкурентските сектори во грчката економија. Тоа се туризмот, бродоградбата, земјоделството и производството. Треба да го искористиме човечкиот потенцијал,младите научници, новите и иновативни начини на истражување и технологиите. Треба да ја искористиме климата во Грција во смисла на обновливите извори на енергија, сонцето

и хидроенергијата. Освен тоа, треба да го постигнеме и тоа што го нарекуваме револуција на свеста во Грција: и сами да се промениме. Секој за себе. Не можам да се помирам со идејата дека земјите од северот на Европа можат да имаат систем на меритократија и транспарентност во јавниот сектор, во своите трговски односи, додека Грција и земјите на југот треба да имаат клиентелистички системи и корупција. Треба да промениме и многу работи и начинот на однесување.

XX Да се навратиме малку на економијата и на рестурктурирањето на производството. Каде ќе најдете пари? Грција нема пари. Инвеститорите бараат стабилност и сигурност, нешто што Грција не може да го понуди во моментов. Исто така, многумина Ве критикуваат поради политичкиот став на СИРИЗА за приватизацијата, велејќи дека ги плашите инвеститорите. Мора да кажам дека во Грција во текот на последните десет години, и тоа во годините на развој, јавните приходи беа за околу 4% помали од европскиот просек во однос на националниот БДП, токму поради специфичниот режим којшто се рефлектира во неплаќањето даноци, избегнувањето на плаќањето даноци и даночниот азил. Не од страна на малиот, туку од страна на големиот капитал. Една од главните промени коишто ќе ги направиме е воведување имотни картони и праведен и ефикасен даночен систем. Така во оваа земја конечно ќе почне да се оданочува богатството, а ќе престане оданочувањето на сиромашното население. Исто така, според истражувањата на Меѓународната комисија за транспарентност, секоја година губиме 14 милијарди од БДП поради корупција. Ако се избориме со тој проблем, ако успееме да имплементираме праведен даночен систем, ќе можеме да најдеме приходи коишто ќе ги распределиме и ќе го поттикнеме растот. Но, тоа не е доволно. Искрено, мора да сфатиме дека за да може Грција и остатокот од југот на Европа да ги следат развиените земји од северниот дел со кредитен рејтинг ААА, мора да имаат јавни инвестиции. Коишто ќе го зајакнат пазарот, ќе креираат динамика на развојот и ќе им помогнат и на приватните инвестиции. Затоа претходно зборував за потребата на европско ниво, освен тоа да се отпишуваат долговите, да се направи еден New deal, Маршалов план, нова развојна динамика од Европската инвестициска банка.

Капитал број 711 14.06.2013

www.kapital.mk

46 интервју

XX Како ќе се изборите со проблемот на невработеноста, која се искачи на 27%? Речиси 30%.

XX Да, а меѓу младите надмина 64%? Мислам дека ова би требало да биде нашата нова национална цел за да можеме повторно да работиме. Не постои волшебно стапче со коешто за еден ден би се симнале од 30% на 10%, но можеме да инвестираме во политика којашто повторно ќе отвори работни места во Грција. Мора да потенцирам дека за да се случи тоа, треба постепено да креираме режим привлечен за приватните инвеститори. И за приватните и за јавните. Без инвестиции нема да има ни работни места. Но, сакаме тие инвестиции да ги почитуваат законите за работа кои повторно ќе ги усвоиме. Последните години во Грција не е проблем само тоа што невработеноста се искачи на 30%, туку и тоа што тие што работат, работат за смешни суми и во услови соодветни за Средниот век. Тоа ќе го промениме, затоа што веруваме дека за конкурентност не е најбитна цената на трудот. Има и други фактори. Ќе ја вратиме минималната плата на нивото од пред меморандумот, 751 евро, а ќе ја намалиме и цената на електричната енергија за компаниите за тие да бидат поконкурентни.

XX Проблемот во Грција не е само економски, туку и социјален. Поради кризата, бевме сведоци на раст на радикалната десница. Златна зора, неонацистичкото движење, на минатите избори освои 7% од гласовите. Истражувањата покажуваат дека на идните би можела да стане и трета

Ако сакаме да одиме напред, национализмот мора да го оставиме настрана, но мора да потенцирам дека денес најсилниот национализам е тој што создава пречки – национализмот на FYROM. Сите мора да сфатиме, особено народите, дека национализмот е пречка за заеднички развој, соработка и успех. најсилна партија. Како вие, СИРИЗА, односно целиот грчки политички систем ќе се изборите со Златна зора? Како ќе се справите со партијата којашто прогонува имигранти и исто така, со грчката полиција, затоа што се чини, а и медиумите пишуваат, дека многу полицајци ја поддржуваат Златна зора? Како што знаете, воГрција имаме демократија и секој може да прави што сака. Демократијата има правила и политичките партии се обврзани да ги почитуваат. Во спортивно, би требало да следуваат законски санкции. Пред неколку дена министерот за правда им рече на партиите дека има намера да претстави нов закон којшто предвидува поостри казни за сите, па дури и за политичарите и за претставниците на партиите коишто се однесуваат расистички, работат против демократијата, па дури и внатре во Парламентот и во својот политичко-социјален живот. Тој закон, кој без сомнение би добил поддршка и од опозицијата, во последен момент го повлече премиерот, затоа што сака да & се додворува на радикалната десница. Радикалната десница во Грција денеска е продолжена рака на системот. Таа не е антисистемска сила. Навистина постои голем страв од зајакнување на радикалнта десница, но денеска таа е страшило коешто ја поддржува меморандумската влада. Се разбира, јасно е дека имаме фронт кој од партиите коишто ја сочинуваат меморандумската влада, се прошири на партиите на радикалната десница. Сметаме дека тоа е голема опасност. Тие се како споени садови коишто зависат еден од друг. Сите треба да сме попаметни. Нашиот план е да ги

имплементираме законите, уставот и демократијата со нулта толеранција за тие што се носталгични за нацизмот, радикалните десничари и кон оние коишто плукаат по демократијата.

XX Да се навратиме на Германија. Критиката којашто ја упатувате за таа земја и за нејзиниот канцелар, Ангела Меркел, е многу остра. Зошто? Затоа што Ангела Меркел следи политика којашто во реалноста не се залага за Европа на народите и солидарна Европа, туку германска Европа. Мислам дека таа политика, всушност, & штети нејзе, а и на германскиот народ. Би било многу полесно кога би постоела усогласеност меѓу северниот и јужниот дел на Европа, кога би се следела потполно поинаква политика. Наместо да наметнуваме политика на штедење во југот на Европа, би требало да ја следиме политиката на зголемување на побарувачката како на богатиот север, каде што платите на работниците со години се на исто ниво. Но, Ангела Меркел не го прави тоа, токму поради тоа што имаа еден, ако сакате класен пристап, класна пристрасност во политиката којашто ја наметнува. Очигледно политиката којашто ја следи го фаворизира големиот паричен капитал којшто го добива поради кризата во Европа. Не е чудно што Меркел ја следи таа политика. Чудно е што постојат лидери на југот на Европа коишто се подготвени да ја следат истата. Чудно е што г. Самарас е меркелист. Господин Монти беше меркелист. Не знам што ќе направи новиот премиер на Италија. Г. Рахој е меркелист. Португалскиот премиер, г. Куелјо, е меркелист. Тоа е чудно. Европа со политиката на Aнгела Меркел оди во егзистенцијално

www.kapital.mk

Капитал број 711 14.06.2013

интервју слепа улица. Нејзината политика е опасност којашто се заканува со уништување на Европа. Ципрас не е најсопасниот политичар во Европа. Ангела Меркел е најопасниот политичар за Европа.

XX Сметате ли дека е можна промена на германската економска политика по изборите во земјата, коишто се закажани за 22 септември? Мислам дека има мала можност за тоа. Само ако народите излезат на сцена. За жал, Ангела Меркел во Германија нема противник, затоа што германската социјалдемократија не се разликува многу од политиката на г-ѓа Меркел. Нејзиниот вистински противник е СИРИЗА, колку и да ви звучи чудно тоа, затоа што ако СИРИЗА ја преземе власта пред германските избори, таа би била принудена да излезе пред германскиот народ и да му ја каже вистината – дека политиката којашто ја води, и покрај милијардите евра коишто Германија ги издвои за југот на Европа, не ги решава проблемите. Грчкиот долг порасна од 120% од БДП на 160% од БДП и програмата не е одржлива. Кога СИРИЗА би била на власт, би била присилена да му го признае тоа на својот народ. Инаку ќе ја сокрива вистината за Европа и за европската иднина. Се плашам дека слабоста на германската Социјалдемократска партија да се спротивстави на десницата не го карактеризира само г. Стајнбрук, туку и европската социјалдемократија. Социјалдемократијата во Европа моментално поминува низ криза на идентитетот и ориентацијата. С$ додека се врти кон десницата, ќе се отвора голем простор за радикална левица, којашто ќе излезе на сцена на овој или на оној начин.

XX Ќе ја пополни ли празнината сојузот којшто го барате Вие, обединување на земјите од југот против Германија и нејзината хегемонија? Ќе успеете ли во намерата или ќе останете сами во таа битка, затоа што како што можеме да видиме, Вашите соговорници не беа баш одушевени поради Вашиот повик? Нивниот одговор ќе биде одговор на народот. Во оваа фаза тоа нема да биде во целост одговор на владата. Доволно е во една земја да дојде до појава на искри коишто ќе ја запалат цела Европа. Мислам дека во моментов народите се под голем притисок. Југот на Европа е казан којшто врие. И во Грција и во Италија, и во Шпанија, и во Португалија, а би рекол и во Фрнација, која би можела

да биде таа искра од каде што ќе почне с$. Таа би можела да биде земјата којашто ќе одлучи за судбината на Европа. Сигурно е дека Европа со својата политика на остро штедење, којашто ја наметнува Ангела Меркел и г. Шојбле, нема иднина, ни перспектива. Европа ќе биде народна и демократска или нема да постои обединета Европа.

XX Тогаш, какава е иднината на Европа? Иднината на Европа би требало да биде зајакнување на демократијата, општествена солидарност, конзистентност и стабилнсот. Иднината на Европа може да биде солидарноста, заедничкиот развој. Тоа ќе се случи само ако народот излезе на сцена и ја промени сегашната политика. Можеби ова што сега Ви го кажувам Ви се чини претерано, оптимистично, но да разговаравме пред две години за можноста за напредок кај народот во арапскиот свет, би рекле дека тоа е претерано, дека тоа е фантазија. Но, бевме сведоци на Арапската пролет. Арапската пролет почна во Тунис и се прошири долж медитеранскиот брег. Верувам дека иднината на Европа е една Медитеранска пролет на европските народи, којашто ќе почне од периферијата и полека ќе се прошири дури до срцето на Европа. Сметам дека најбитен фактор се заедничките цели и борбата на народите, а не нивно распаѓање.

XX Претседателката на Европската левичарска партија изјави дека Вие ќе бидете нивниот кандидат на изборите за претседател на Европската комисија во 2014 година. Тоа значи дека би можеле да го замените Баросо. Ќе ја прифатите ли кандидатурата? Почестен сум од таа понуда, но мислам дека треба да направам многу побитни работи за својот народ, за Грците. Таа понуда е изречена на еден затвроен состанок меѓу претседателите на европсктие парламентарни партии. Г. Слободан, претседателот на групата на социјалистите, рече дека идниот претседател на Комисијата нема да биде поранешен премиер. Сакам да се изборам за премиер на Грција.

XX Грција со години стои на европскиот пат на Македонија, FYROM или како што велите Вие, Скопје. Кога ќе се реши тој проблем? Каков е политичкиот став на СИРИЗА за ова прашање? Бевме мала партија пред 20 години.

47

Тогаш имавме поинаков став од сите политички партии. Велевме дека треба да се најде конвенционално решение на проблемите со соседите. Да се најде име во коешто ќе има географска одредница. Тогаш го прифативме познатиот пакет. За жал, остатокот од политичкиот свет во Грција не го прифати нашиот став. Сега сите политичари го бараат она што го баравме ние пред 20 години, но денеска соседите се тие коишто имаат цврст, непроменлив став по ова прашање. Мора да истакнам дека е штета што односите меѓу двете земји се такви. Мора да се обидеме да воспоставиме што е можно подобра соработка за заеднички развој. Имаме план за развој на Балканот. Веруваме дека балканските земји треба многу подобро и пошироко да соработуваат на економски, политички и на културолошки план. Национализмот не помага. Ако сакаме да одиме напред, национализмот мора да го оставиме настрана, но мора да потенцирам дека денес најсилниот национализам е тој што создава пречки – национализмот на FYROM. Сите мора да сфатиме, особено народите, дека национализмот е пречка за заеднички развој, соработка и успех.

XX Знам дека навивате за Панатинаикос, но Олимпијакос неодаман одигра еден тежок натпревар со Реал Мадрид. Губеше со 17 бодови, но на крајот, третиот пат, успеа да победи... Вториот пат!

XX Втор пат успеа да ја освои титулата најдобар кошаркарски тим во Европа. Постои ли можност Грција, без оглед на тоа што се наоѓа во таква ситуација, да направи еден таков чекор и да излезе како победник? Мислам дека спортот честопати личи на реалниот живот. Тоа ни покажува дека не треба да се откажуваме, да ги оставаме работите, ниту да се препуштаме на разочарувањето. Дури и тогаш кога се чини дека с$ се здружило против нас, ако веруваме во себеси, можеме да постигнеме с$. Тоа е пораката за Грците. Грчкиот народ е разочаран. Сите го уверија дека мора да плаќа и да се жртвува за тоа, како и дека тоа не може да го направи самостојно. Мора да го уништиме таквото убедување. Ако веруваме во сопствените сили, ако веруваме во силата којашто ја имаат народите и ако се здружиме, можеме да ја промениме и ситуацијата во Грција и ситуацијата во Европа.

Energy delivery solutions

ENERGIZING YOU

www.kapital.mk

Капитал број 711 14.06.2013

интервју

63

пишува:

Габриела Делова

gabriela.delova@kapital.mk

фотографија:

ивана Кузнмановска

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

Persi emet професионален бизнис-Консултант и обучувач

Najgolem ubiec Na kreativNite bizNisi e NivNoto izolirawe

XX Важите за експерт од областа на креативната економија. Деновиве во Скопје разговаравте со професионалци од ИТ-секторот за тоа како да се направи бизнисот поуспешен. Но, пред да започнеме да зборуваме за тоа како до поуспешен бизнис, може ли да ја расчистиме дилемата - што претставува поимот креативна економија? Во 1989 година во Велика Британија, Минис тер с тво з а к улт у ра и спорт дефинираше 13 категории на креативната индустрија. Додавајќи уште две категории, во 2006 година ја проширија листата на 15 категории. Креативни индустрии се сите индустрии коишто може да го добијат својот капитал преку правото на интелектуална сопственост - од модни дизајнери, архитекти, издавачи с$ до дизајнери на софтвер и накит. Тоа е прилично широк сектор. Но, кога зборуваме за креативна економија, тука спаѓа секој бизнис кој ви паѓа на ум. Мислам дека секој бизнис е базиран на креативност. Без разлика дали е компанија за нафта, за пластика, за мода... Секоја компанија поминува низ креативен процес.

XX Вашата филозофија за поддршка на бизнисот и негов развој е дека иста стратегија не одговара за сите исто. Што значи тоа, всушност? Кога ја започнавме програмата за нови мали и средни претпријатија или нови бизниси во Велика Британија видовме дека постојано го генерализираме процесот - им дававме сосема исти информации на секоја посебна индустрија, без разлика за што станува збор. Но, кога започнавме да работиме со креативните индустрии, сфативме дека индивидуалноста е уникатна и секогаш имаше потреба од нешто ново. Сфативме дека навистина, има иста рамка во секоја бизнис-приказна, работи коишто им помагаат да функционираат, канцеларија, алатки со коишто се работи, услуги итн., но кога почнавме да работиме со самите индивидуалци, сфативме дека не постои таква политика како иста стратегија да одговара за сите исто. Секој индивидуален бизнис треба да го третираме како уникатен и различен од другите.

XX Секогаш е лесно да се каже „Биди креативен“, но реално, тешко е да се направи тоа. Што треба да има на ум една личност која сака да започне нов бизнис? Потребна е многу добра идеја, но и страст за таквата идеја и секако, да се анализира и да се проучи пазарот пред да започнете со вашиот бизнис. Најголем дел од новите бизниси од креативните економии пропаѓаат затоа што не направиле анализа на можностите за успех на нивниот бизнис. Тие најчесто влегуваат во бизнисот со ставот: „Имам идеја - сакам да направам

Капитал број 711 14.06.2013

64 интервју

чанти или да имам дизајнерска линија - и ќе излезам со неа во надворешниот свет“. На крајот, надворешниот свет ќе каже дека всушност, нема потреба од таквиот бизнис, од таквите производи. И затоа најчесто пропаѓаат. Креативниот бизнис е компилација од сите работи - самата идеја, дали е добра идејата, дали ја имате страста за да се посветите на идејата и дали ги имате ресурсите и знаењето за бизнисот да биде успешен кога ќе го лансирате пред светот.

„Најдобро е да се почне во економски тешко време, зашто кога економијата ќе почне да заздравува и да се крева ќе ве понесе и вас. Сега е вистинското време да ги проучите потребите на пазарот“ XX Во услови на криза луѓето с$ потешко се одлучуваат да започнат свој бизнис. Каква е Вашата перцепција? Сега е најдоброто време за да го започнете вашиот бизнис. Моментот е совршен. Од една страна, навистина е тешко да се најдат ресурси за да се почне бизнис и притоа, не само да најдете пари, туку и поддршка. Но, истовремено, најдобро е да се почне во економски тешко време, зошто

www.kapital.mk

средните компании? Развојот на креативните или културните индустрии во Велика Британија е многу интересен. Имавме време да размислиме многу како да ги поддржиме ваквите претприемачи. Долго време сметавме дека успехот се мери по тоа што некој започнал со бизнис и успешно почнал да тргува, но сега таа филозофија е застарена. Успехот за малите и за средните претпријатија денес лежи во проучувањето на пазарот. Токму тоа им покажува дали патот по којшто планираат да тргнат е вистинскиот и единствениот. Секој претприемач треба да направи истражување, да утврди зошто бизнисот што го започнал не успева на пазарот. Всушност, тоа е успехот - да се видат потребите на пазарот и оттука да се направат промени, да се насочи бизнисот кон тоа што го бараат потрошувачите, луѓето. Тоа е начинот на којшто треба да го дефинираме успехот на компаниите, на бизнисите. Денес успешен е претприемачот кој е поинформиран, позаинтересиран за тоа како да одговори на потребите на клиентите и како да ги искористи можностите што стојат пред него. Луѓето денес се многу поспособни во водењето на своите бизниси. Пред 20 години луѓето бараа нова работа кога не беа задоволни, одејќи од една работа на друга. Денес не го гледаме тоа многу често.

е заснована на креативност. Креативноста е основата во секој бизнис без разлика за каков бизнис станува збор. Таа се гледа во начинот на којшто го создаваме бизнисот, како се обраќаме до нашите клиенти и слично, без разлика дали е компанија за нафта, за пластика, за мода... Секоја компанија поминува низ креативен процес. Затоа не постои такво нешто како иднина на креативни бизниси, но она што треба да го сфатиме е дека креативноста е базата на с$ што правиме. Ако размислуваме во таа насока, и иновациите ќе бидат почести и подобри.

XX Кои се Вашите планови за во иднина? Сега живеем во глобализиран свет. Ние повеќе не сме концентирани само во Велика Британија. Сега не сме толку оптоварени со тоа како да донесеме странски инвестиции. Сега повеќе сме насочени кон играта на глобалниот пазар. Еве еден пример за дизајнер на накит со којшто соработував. Таа е хемичар. Последната година од студиите сфати дека преку комбинирање различни елементи може да се создаде нов вид материјал, материјал кој може да биде во различни бои. Таквото откритие таа го искористи во она што беше нејзина пасија - дизајнирање накит. Започна со изработка на накит од материјалот кој го доби

Во организација на Британскиот совет во Македонија и Националната фондација за наука, технологија и уметност (НЕСТА) во Велика Британија, оваа недела во Скопје се одржа обука за креативни претприемачи - професионалци од ИТ-секторот. „Капитал“ имаше ексклузивна можност да разговара со човекот кој многумина го сметаат за футурист поради успесите коишто ги имале компаниите кои соработувале со него и поради долгорочните предвидувања за движењата на пазарот не само во Велика Британија, туку насекаде во светот. Перси Емет важи за еден од најдобрите експерти во светот кога станува збор за креативната економија. Тајните и сознанијата од неговото повеќе од дваесетгодишно искуство на работа со мали и со средни претпријатија Емет ги открива ексклузивно за читателите на „Капитал“ кога економијата ќе почне да заздравува и да се крева ќе ве понесе со неа. Време е токму сега да го направите вашето истражување, сега е вистинското време за да ги проучите потребите на пазарот. Ако се свртиме назад во минатото, ќе видиме дека многу бизниси и глобални брендови што ги знаеме денес започнале со работа во време на рецесија и криза, а нивниот успех во најголема мера се должи на тоа што тие својот бизнис го започнале токму во криза. Успеаја, оставија отпечаток, направија луѓето да ги препознаваат и покрај тоа што луѓето на почетокот немаа пари за да ги купуваат нивните производи и услуги. Но, она што тие го направија е придобивање на интересот на потрошувачите. Ги заинтересираа луѓето за своите производи и услуги. Така, кога луѓето почнаа економски да закрепнуваат, веднаш почнаа да ги купуваат.

XX Во Вашата оригинална и интересна биографија се впишува и дваесетгодишниот успех и искуство на работа со мали и со средни претпријатија. Во Македонија во последно време с$ почесто постојат програми кои ги поддржуваат и ги поттикнуваат ваквите претпријатии. Какво беше искуството и што е заклучокот од работата со малите и

Особено поради економската криза, кога веќе нема толку слободни работни места, дури и се затвораат с$ повеќе, луѓето се свртуваат кон отворање нови бизниси, свои бизниси. Мислам дека тоа е промената што ја гледаме. Луѓето се многу повеќе информирани и ентузијасти, сакаат да работат самите за себе.

XX Според Вас, кои се најкреативни индустрии и истовремено, најуспешни? Сум сретнал многу независни артисти, занаетчии. Некои од нив себеси се гледаат само како индивидуални бизнисмени, а други со идеја да прераснат во глобални брендови. Успех е личноста да ја знае својата цел. Има многу од нив кои не сакаат да пораснат, да работат со други луѓе или да формираат компании. Едноставно, не сакаат да бидат толку големи, туку сакаат да работат самостојно. Успехот е индивидуален и претставува достигнување на целта која самата личност ја има зацртано, без разлика каква е таа. Ние се трудиме да им помогнеме во тоа.

XX Каква е иднината на креативните бизниси? Мислам дека секој бизнис е базиран на креативност, без разлика за каков бизнис станува збор. Дури и работата на научниците

преку комбинирање на различни хемиски елементи. Всушност, тоа е начинот на којшто функционира креативниот процес. Така, таа создаде нова линија накит кој беше навистина голем и масивен. Откако го изработи, почна да го продава на пазарот во Велика Британија. Но, на овој пазар не доживеа голем успех. Потоа проба на јапонскиот пазар. Таму работите беа поразлични и доживеа вистински успех. Така што сега она што го правам кога одам во различни држави е да пробувам да видам како можам тие пазари да ги поврзам со различните претприемачи со коишто соработувам. Ако зборуваме за Либија, таму постојат многу модни дизајнери. Од друга страна, во Македонија има многу луѓе што шијат, произведуваат облека. И во овој момент прашањето е дали можеме да ги вкрстиме тие работи. Во тоа е суштината. Да не се плашите да гледате на глобално ниво за да го правите тоа што правите, дури и ако сте сам и независен во својот бизнис. Така најдобро може да ја најдете вашата уникатност. Интересно е да се види како различни култури, различни земји имаат различни интереси. Затоа е добро да се познава глобалниот пазар и да се најде начин да ги вкрстите разликите и различните интереси на вистински начин.

www.kapital.mk

Капитал број 711 14.06.2013

КомпанисКа општествена одговорност

65

Remedika pRodol@uva so gRi@ata za Ranlivite kategoRii

poddR[ka za decata so daunov sindRom i za boRbata pRotiv Rakot na dojka Првата приватна општа болница во земјава, Ремедика, минатиот викенд се вклучи во две општествено одговорни акции, со што продолжи со својата посветеност и грижа за ранливите категории граѓани пишува:

игор петровски

igor.petrovski@kapital.mk

П

о повод 1 јуни, меѓународниот Ден на детето, Ремедика донираше за децата со Даунов синдром кои твореа на меѓународниот добротворен базар кој се одржа минатата сабота во Скопје сити мол, организиран од страна на Добредојде Macedonia Welcome Centre и Центарот за Даунов синдром. „Целта на работилницата е да ја подигнеме свеста на луѓето дека постои група деца којашто за жал, е запоставена, маргинализирана во општеството. Би сакале да го обезбедиме правото на овие деца да бидат активни чинители во општествениот живот“, рече Емилија Миладинова-Аврамчева, претседател на Добредојде Мacedonia, невладина организација формирана пред четири години. Под водство на Жанета ГелевскаВелјановска, на настанот дечињата со Даунов синдром заедно со своите врсници од интернационалните училишта сликаа на четири платна, кои ги споија во една уметничка творба наречена „Дрво на среќата”. Сликата ќе биде свечено подарена на Ремедика како знак за благодарност за донацијата на настанот. Истиот ден попладнето на плоштадот Македонија во Скопје се одржа манифестацијата „Напред розово 2013 – чекори против ракот на дојката“, во организација на здружението Борка – За секој нов ден, а Ремедика со своите медицински работници активно се вклучи и во оваа кампања. „Ракот на дојка с$ уште е на врвот на заболувањата кои придонесуваат за смртност кај жените. Во нашата

директорката на ремедика, елица Јорданова, претседателката на Борка, Биба додева, со стручниот директор на ремедика, проф. д-р андреја арсовски болница раното откривање на болеста и правилниот третман кај пациентите ни е на прво место. Активно ги слушаме и ги советуваме жените за ракот на дојка. Директно се вклучивме во оваа кампања со цел како доктори да ја испратиме пораката до жените да водат здрав начин на живот,“ изјави професор д-р Андреја Арсовски, тораковаскуларен хирург и медицински директор на Ремедика.

Tретманот на ракот на дојка, додава Арсовски, зависи од возраста на жената и од нејзиното здравје, како и од тоа дали ракот е останат во градата или е метастазиран на други органи од човековото тело, а исто така и од типот, големината и локацијата на туморот. Затоа е потребно навремено дијагностицирање на ракот на дојка. „Ремедика, како врвна здравствена установа, со својата деловна политика негува низа вредности. Фокусирана на пациентите, ги поддржува сите активности кои значат можност за превенција. Подигањето на свеста за ракот на дојка ја зголемува можноста за превенција, што е од клучно значење за рано дијагностицирање“, истакна д-р Арсовски.

работилница за поддршка на децата со даунов синдром одржана во организација на добредојде Macedonia Welcome Centre и Центарот за даунов синдром

капитал број 711 14.06.2013

66

www.kapital.mk

на руЧек со...

Висар Фида

директор на агенцијата за странски инвестиции и промоција на извозот

NajbitNo mi e rabotata da bide zavr[eNa!

www.kapital.mk

капитал број 711 14.06.2013

на руЧек со...

67

“Бечката школа“ на Виенскиот технички универзитет и меѓународното искуство во сименс во голема мера го определиле стилот на работа и однесување на Висар Фида, кој сега е на чело на државната институција што е одговорна за привлекување инвестиции и промоција на извозот. За себе вели дека е толерантен менаџер, којшто не сака да им наметнува некакви стеги и притисоци на вработените, туку најбитно му е работата да биде завршена

наше то менИ од менито на арабеска овој пат одбравме салати “цезар“ и сејлор“, како и шардоне на стоби

Игор Петровски

igor.petrovski@kapital.mk

фотографија:

Ивана кузмановска

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

К

ариерата во меѓународна корпорација му била отскочна штица на Висар Фида за она што го работи потоа во Македонија - позициите во М Министерството инистерството за транспорт и врски, ЕВН и актуелната раководна функција во Агенцијата за странски инвестиции и промоција на извозот. Драгоценото

искуство во Сименс, германскиот индустриски гигант, собрано на повеќе светски локации каде што го праќала компанијата, го научило да се снаоѓа добро со луѓе и процеси кога им кажа моите дека на пет ќе одам во вивеннаа за во средини со пити до крај на факу да го завршам ќеиспа различна култура, днеа во несвест лтетот бизнис-етика, Македонија. навики... И сегашната позиција му Фида вели дека работата во налага комуникација со претставници од Агенцијата е прилично динамична компании од најразлични земји, од сите и интензивна, затоа што кога во континенти – сите коишто би можеле Македонија се случуваат средбите со да имаат интерес за инвестирање во

к капитал апитал број 711 710 14.06.2013 07.06.2013

68

www.kapital.mk

на руЧек со...

и по два пати кога работев за сименс имаше периоди кога летав неделно, ги запознав сите големи аеродроми во светот

најголема мотив ја во агенцијата да видиме реализаци е можноста иран проект на крами јот

Прилично сум толерантен како менаџер

инвеститорите, комуникацијата е постојана, буквално од пречек с$ до заминување. „Од друга страна, тука се и патувањата во странство, ‘роуд шоуа’, разни форуми, откако Агенцијата ги доби и задолженијата за промоција на извозот, сега имаме и настани во таа насока. Минатата година имавме 15-ина настани за промоција на македонски производи низ целиот свет“, објаснува Фида. Инаку, Фида е роден Скопјанец, живеел во населбата Тафталиџе 1, а неговото семејство е по потекло од Дебар. Матурирал во Корчагин и вели дека му е мило што училиштето и денес е меѓу најдобрите во Македонија. Потоа се запишал на Електротехничкиотфакултет, насока телекомуникации. При самиот крај на студирањето, тој веќе апсолвент, се случило нешто што практички, ќе му го определи понатамошниот живот и кариерата. „Запознав еден студент којшто беше дојден од Сараево. Тогаш беснееше војната во Босна, зборуваме за 1992-1993 година. Кратко време престојуваше во Скопје и потоа замина да студира во Австрија. А мене пак, отсекогаш ме влечеше да студирам надвор, па решив да го дозавршам факултетот во Виена, знаејќи дека германската школа на технички науки, којашто ја применуваат и Австријците, особено е позната во светот на инженерството, кон коешто се стремев и јас. Дома едвај се убедивме некако со моите. Тие не сакаа ни да слушнат да го оставам факултетот на 5-6 испити пред крај. На крајот сепак, се помирија со мојата одлука и така јас се најдов на Техничкиот универзитет во Виена, на Електротехничкиот факултет“, се сеќава Фида на тие денови. Фида знаел германски на некое основно ниво, во Виена го усовршувал, но јазичната бариера не била најголемиот проблем. Непријатното изненадување дошло кога од факултетот му соопштиле дека не може да му признаат голем дел од испитите што ги положил во Скопје, затоа што наставната програма и не била баш идентична, бидејќи на виенскиот факултет во преден план била практичната настава. „Прилично ме депримираше таа вест од факултетот, но си реков, што е тука е, нема враќање назад. И така, морав да преполагам доста испити од почеток и моето студирање се пролонгира 3-4 години. Но, на крајот бев воодушевен кога по дипломирањето добив 28 понуди за работа. Не претерувам, точно толку компании испратија

покана, затоа што во западните земји компаниите доста соработуваат со универзитетите и вообичаена практика е со уште незавршени студии студентите да добиваат понуда за работа. Јас ја избрав таа на Сименс, германскиот технолошки гигант, во неговата дивизија за телекомуникациска опрема“, вели Фида.

Со Сименс запознав различни земји и култури

Фида работел за Сименс осум години, стигнувајќи до местото менаџер за продажба на централи за мобилната телефонија. Бил стациониран во Дубаи, Хонг Конг, Флорида, Калифорнија... „Беше тоа златното време на телекомуникациите, работевме многу на т.н. VoIP решенија, односно телефонија преку Интернет. Тогаш и мобилната телефонија доживуваше огромен подем, имаше работа колку сакаш. Не дека сега технологијата не се развива брзо, ама ми се чини дека тогаш експанзијата беше некако поголема. Јас по природа сум отворен кон различни културни средини и навистина уживав работејќи на неколку континенти. Беше напорно, но собирав драгоцени искуства во продажбата и развојот на комуникациската технологија. Патував многу, имаше периоди кога летав најмалку по два пати неделно, ги запознав сите големи светски аеродроми. Во август 2005 година дојдов малку да се одморам во Скопје, да се видам со семејството. А тие пак, во духот на носталгијата, ми велат - нема одење пак во странство, доста беше! Делумно поради носталгија, делумно и за да се одморам малку од ултрадинамичниот режим во Сименс, решив да се стационирам малку во земјава“, вели Фида. Потоа, тој се вработува во Министерството за транспорт и врски, во секторот телекомуникации, каде што работел на подготвување на законската регулатива, меѓу другото и Законот за електронски медиуми. Таму работел една година, а потоа се запознал со директорот на ЕВН во Македонија, која штотуку го беше купила ЕСМ, кој запознавајќи се со неговото меѓународно искуство во Сименс, посакал да го види во својот тим. Прво бил негов советник, а потоа го поставиле за директор на подружницата на ЕВН во Тетово, каде што поминал две години.

Проектен пристап во менаџирањето

И на крајот доаѓа сегашната позиција, директор на Агенцијата за странски инвестиции и промоција на извозот, од пред две години. Фида вели дека оваа позиција со задоволство ја

www.kapital.mk

капитал број 710 711 07.06.2013 14.06.2013

на руЧек со...

69

нема време за шетање кога сме на роуд-шоу

Т

очно е дека со мојата моментална работа врзани се многу контакти со странски компании и патувања – ‘роуд шоуа’, форуми и сл. Моите пријатели, познаници и колеги од други институции често знаат да кажат дека ни завидуваат нам од Агенцијата и воопшто, од делот во Владата којшто работи на привлекувањето инвестиции дека сме најшетаните во државава, хаха. Но, верувајте, нема шетање на тие патувања. Аеродром-хотел-настан-хотелаеродром. Ете, тоа е вообичаената маршрута на овие патувања. На ‘роуд-шоуто’ во Кина посетивме шест града за пет дена, па видете сега колку време сме имале за запознавање на културно-историските знаменитости на земјата“, се смее Фида.

Висар Фида со синчето Јон

Фида се ракува со Филип Ван Хол, при почетокот на градбата на нивната фабрика во Бунарџик

прифатил, затоа што му претставувала голем предизвик. „Најмногу ме мотивира да видам реализирани проекти. Кога знаеш дека со тимскиот напор на луѓето од Агенцијата, но и останатите професионалци во Владата задолжени за привлекување странски инвестиции успевате да спроведете проекти, од првичните контакти со компаниите кои

се потенцијални инвеститори, па с$ до моментот кога ќе биде пресечена лентата на новата фабрика.“ Фида за себе вели дека е прилично толерантен менаџер, кој не се раководи по принципот „цврста рака“ и заплашување, туку се залага за проектен пристап – „имаш задача, имаш рок, па сега ти види како ќе го реализираш“. „Така ме научија моите претпоставени кога почнав во Сименс, така и денеска јас се однесувам со моите вработени, без разлика дали сум во приватен или во државен сектор. Ми пречи кога некој смета дека најбитната работа е во 16:00 да биде пред апаратчето за отчукување на картичката. Сакам да ги наградувам оние што работат вредно“, вели Фида.

Нашиот соговорник за оваа недела вели дека е голем љубител на спортот, кошарката и особено на скијањето, но жали што речиси нема време за тие задоволства. „Мојата генерација растеше со успесите на тогашната југословенска кошаркарска репрезентација, идоли ни беа Дивац, Раѓа, Кукоч, па сите игравме кошарка во маало. А пасиониран скијач сум уште од мал и замислете, оваа зима успеав само еден ден да отидам на Маврово. Треба малку да поработам на тој менаџмент, балансирање меѓу работата и приватниот живот, хаха. Инаку, укорите од моето синче и од сопругата ќе продолжат. Мојот син има 3,5 години, а веќе научил да ми врти од мобилниот телефон и да прашува кога ќе си дојдам дома.“

ЕДНОДНЕВНА ОБУКА НА ТЕМА:  25 јуни 2013 година (вторник), 10.00- 16.00 часот М6 едукативен центар, Скопје

УСПЕШНО СПРОВЕДУВАЊЕ НА ПОСТАПКИТЕ ЗА ЈАВНИ НАБАВКИ, ПРАВИЛНО КОРИСТЕЊЕ НА ЕСЈН, Е-НАБАВКИ И Е-АУКЦИИ ВО 100% ОД ОБЈАВЕНИТЕ ОГЛАСИ (Обука наменета за сите договорни органи) НА СЕМИНАРОТ ЌЕ СЕ РАЗГЛЕДУВААТ АКТУЕЛНИ ТЕМИ ВО ЈАВНИТЕ НАБАВКИ, КАКО ШТО СЕ:  Што е негативна референца и кога се издава?  Како и кога да се применуваат рамковните спогодби?  Групна набавка и предности од нејзино користење.

ЗА КОГО Е НАМЕНЕТА ОБУКАТА:

Обуката е наменета за сите договорни органи како што се јавни здравствени установи, образовни установи, дирекции, агенции, заводи, јавни комунални претпријатија, институти, судови, развојни центри и сл.

ОБУЧУВАЧИ:

Обучувачите се еминентни експерти за јавни набавки.

 Што е ново кај набавките до 5.000 евра?  Што е ново во Електронскиот систем за јавни набавки и како се спроведуваат законските одредби за задолжителни е-аукции?  За кои набавки не се спроведуваат е-аукции?  Како се реализираат набавките до 500 евра?  Други прашања од интерес за учесниците!

Сите заинтересирани за учество на оваа работилница може да се пријават најдоцна до 20 јуни 2013 година.  лица за контакт: Гордана Михајловска и Ленче Зикова  е-маил: akademija@kapital.com.mk  02 3280 911

Капитал број 711 14.06.2013

72

светот на виното

винаРниЦа Шато соПот

Malo, dobro, so perfekcija пишува:

александар Шољаковски

О

ние коишто ги следат настаните и развојот на македонското модерно винарство секако забележале дека работите се менуваат неверојатно брзо. Одеднаш ќе чуете за некоја винарница која дотогаш била речиси непозната, не само во пошироката, туку и во потесната винска јавност, а тие веќе постигнуваат успех. Не само како претставување пред јавноста, туку и на ниво на меѓународни признанија и награди. Очигледно е дека виното се прави во лозјата, потоа во винарницата, а токму тој строго се почитува во винарницата Шато Сопот. Кога одите од Скопје пред Велес кај наплатната рампа за патарини на десната страна, меѓу видно добро негуваните лозја, секако сте забележале некоја градба. Токму тоа е Шато Сопот или она што допрва ќе биде, зашто с$ уште е градежно незавршена, но со амбиција да стане сврталиште на оние коишто сакаат добро вино, добра храна, одмор и релаксирање. Амбицијата на сопствениците е да го спојат винарството и туризмот. Шато Сопот е мала нова винарница, која веќе прави добри вина. Почетната берба е онаа во 2006 година. Проектирани се за околу 70.000 литри вино. Очигледно е дека најважниот простор, производствениот, веќе е дефиниран и завршен. Се работи на туристичкиот

Винарницата Шато Сопот, сместена на еден особен локалитет во близина на Велес, со својата концепција се пробива како самостојна винарница со вина направени со внимание и со амбиција многу наскоро да стане играч за пример во нашето винарство дел. Неколку апартмани и извесен број соби ќе бидат наскоро завршени. Затоа, Шато Сопот може да се пофали со одлична барик-визба, мала модерна лабораторија, блескави простории за садовите од инокс и за другата апаратура. С$ е ново, чисто. Во тие простории се создаваат респектабилни вина. Тука е пред с$, асамблажата „алшар”. Горди се на „каберне совињон ресерва“ и неговиот постар брат „каберне совињон гран ресерва“. Првиот останува во буре цела година, вториот цели две години. За нивното „шардоне“ веќе се слуша... Лозјата на некогашниот велешки Лозар се дел од нивниот домен од кој го создаваат виното. Местото каде што се наоѓаат насадите, веднаш ќе забележите, е нешто посебно. Формирано е меѓу неколку каменести планини и брда на надморска височина од 150 до 220 метри и чинат нешто како висорамнина. Во близина тече Вардар. Теренот е карпест, но на него лозата одлично залегнува. Струењето на воздухот е постојано и забележливо. Од насадите, во просек стари околу 20 години, се вадат овие прекрасни вина. Ова може слободно да се прогласи за микрорегион со посебности коишто се гледаат во вината. Тука има „мерло”, „сирах”, „темјаника”, „ризлинг”, „пино

гри”, „пино ноар”. Се прави и розе изведено од „каберне совињон”. Тука видовме и пробавме едно многу специјално вино со името „алшар”. Работено во бордоовски стил, бидејќи е асамблажа од „каберне совињон”, „мерло” и „каберне фран”, одлежано две години во дабови буриња (француски), потоа лежело една година во шише и тоа какво, француско од масивно стакло, затворено со одлична тапа и грлото покриено со восочно капаче. С$ е перфектно, а и виното. Пробајте, нема да се покаете, зашто се работи за извонредна композиција со одлично компонирани 14 проценти алкохол. Таа опстојност на традиционалните вредности во винарството не се помали и кај другите неколку вина коишто имавме можност да ги испробаме. Каде може да се најдат овие вина? Па, да ви кажеме искрено, тоа и не е толку лесно. Освен во некои подобри кафеани, главно во Скопје, во малопродажба ги има само на две-три места - во маркетите Нова и евентуално во некоја специјализирана винотека. Пардон, можете да ги најдете во Србија или можеби во Шведска! Нивната крајна цел сепак, е да прават ексклузивни вина кои нема да можете да ги пробате на секој чекор.

Капитал број 711 14.06.2013

светот на виното Низ сите насади е инсталиран системот капка по капка, што ги елиминира проблемите предизвикани од суша. Енолог во Шато Сопот е Кристина Димова. Зад себе има веќе пет берби (така енолозите го мерат времето и искуството). Таа прецизира дека се работи за извонредно внимателно одгледувани лозја, рачна берба со строго водење сметка за времето на берба. Само здраво зрно може да влезе во обработка. Всушност, Шато Сопот е примерок, модел како да се однесува една мала винарница. Целта е пред с$, врвниот квалитет, а другото по с$ судејќи, си доаѓа само од себе.

73

најдобрите вина од МаКедонија

“аминта” дојде и победи!

(Аминта, асамблажа од „вранец“, „мерло“, „каберне совињон“, винарница Стоби, Тиквешки вински регион, берба 2011, 14% алкохол, цена 580 денари) о една пригода Дане Јованов, менаџерот на винарницата Стоби од Градско, ми рече дека идејата за „аминта” е содржана во Крајна цел на Шато сопот цезаровската позната реченица „Veni, vidi, vici“ („Дојдов, видов, е да прави ексклузивни вина победив“). Всушност, овие три збора кажуваат с$ за елаборацијата и карактерот на ова супериорно вино. Тоа и се случи. „Аминта” успеа кои нема да можете за многу кратко време да се избори и да победи. На балканскиот да ги пробате на натпревар одржан во мај во Софија ова вино убедливо собра златен секој чекор медал за квалитет во конкуренција од повеќе од 400 вина од целиот Балкан. Идејата и неговата генеза се потврда за ова признание, зашто грозјето од сортите „вранец”, „мерло“ и „каберне совињон” за производство на ова вино се одгледува на најдобрите терени, односно микролокалитети во Тиквешкото виногорје. Приносите се мали и се движат од 8-10 тони грозје на хектар или 2-2,5 кг по лоза. Редукцијата на родот се врши со отстранување цели гроздови пред цветањето. Лозовите насади се наоѓаат на 250 метри надморска височина, со јужна и југозападна експозиција, при што имаат целодневна инсолација особено во вегетациониот период. Упатените многу добро знаат што значи тоа за овие сорти. За овој локалитет од огромно значење е ниската релативна влажност, којашто преку лето изнесува 35%-40%. При вакви услови и минимални врнежи потребите од хемиска заштита на лозата се многу мали. Со 4-5 прскања во текот на вегетацијата, и тоа исклучиво со препарати на база на бакар и сулфур (а никако органофосфорни и органохлорни средства) се обезбедува целосно здраво неконтаминирано грозје без пестициди и тешки метали. Бербата се врши од крајот на септември па с$ до крајот на октомври. Ферментацијата на ова вино е на класичен начин во специјални ферментатори за ладна мацерација, а потоа со неколкукратни измени на температурата во рок од 24 часа. По низа други „мајстории“, виното одлежува во нови дрвени бочви со волумен од 2.500 литри. Силниот екстракт на виното, којшто произлегува од почвата богата од со микро и макроелементи, редуцираниот род и доцната берба се насадите, во просек стари дополнува со елегантен елаготанин, којшто ги потенцира зачинските околу 20 одини, тонови на кафе, какао, зелена пиперка, но и со овошен тон на ситно се вадат прекцрвено овошје. Покрај зреењето во дабови бочви, виното „аминта” ќе расните вина на Шато зрее и во дабови буриња (барик), а понатаму ќе одлежува во визбата сопот во стаклени шишиња. Во „аминта” од оваа наградена берба 2011 може да ја уживаме барем уште шест до седум години. Како што рековме, виното „аминта” претставува асамблажа од „вранец”, „мерло”, „каберне совињон”, со интензивна темнорубинова боја. Мирисот на ситно црвено овошје, зачини просто лебди во чашата. Силниот рустикален „вранец” е елегантно „скротен“ од мекото „мерло”, дополнет со деликатесното „каберне”. Меко, топло, концентрирано, дополнително загадочно поради тревните нишки. Се сервира на собна температура од 15 до 17 степени Целзиусови со зрело галичко сирење, пршута, месо од дивеч со мармалад, телешко Шато сопот печено, јагнешко, може да се пофали со одлична свинско и деликатесни барик визба, мала модерна лабораторија, македонски тави со блескави простории бамија (дамини прсти).

за садовите од инокс и за другата апаратура. с$ е ново, чисто

В

74

Капитал број 711 14.06.2013

www.kapital.mk

светот на виното

ВИНСКИ РЕГИОНИ

Kalifornija

Vetena vinska zemja

А

мерика, поточно САД е еден од винските феномени на XX век. Не дека лозарството било нова работа како во Австралија, на пример, туку поради брзиот развој и желбата на Американците да пијат с$ повеќе вино. Американците со децении наназад побаруваат с$ повеќе вино и тие денес се најголемите потрошувачи во светот во апсолутни бројки, но и четврта земја во светот по винското производство. Европската унија за првпат ја призна калифорниската долина Напа како самостоен и посебен вински регион, прво такво признание кое отишло вон границите на Европа. Американците имале комерцијална продажба на вино уште во XIX век, но вистинското производство започнува во седумдесеттите години на минатиот век. Прохибицијата и економската криза во дваесеттите години, а потоа и Втората светска војна сериозно се одразиле на винското производство, па затоа во Калифорнија с$ до седумдесеттите години имало само неколку десетици винарници, за разлика од сегашната бројка од над 800, од кои десетина се огромни по капацитет. Кај американските вина главно е истакнувањето на сортата и за Американците тоа е главната одредница. Освен тоа, важен е и производителот, а на крајот и регионот од каде што потекнува. САД има либерален систем на регионална заштита. Наместо ознаките AOC, тие имаат систем АВА (American Viticultural Areas), но тоа нема врска со типот на виното коешто се прави, туку само географската одредница и задолжителното количество од одредената сорта. Така, на пример, за да се декларира некое вино дека е направено од сортата „мерло”, тоа треба да содржи најмалку 75% од оваа сорта и да биде од грозје кое во 85% проценти потекнува од регионот којшто е назначен. Преземањето извесно количество од друг регион е дозволено. Калифорнија е главна и производителите во неа прават околу 90% од вкупното американско вино. Само една винарница (Гало) до неодамна беше најголемата винарница во све-

тот - произведува четвртина од вкупното американско производство. Неа ја претекна една новосоздадена винарница (Constelation Brothers), која е создадена со спојувањето на повеќе винарници. Но, за угледот на американското винско производство се грижат главно помалите винарници. Па така, винарницата на Роберт Мондави го произведува најдоброто вино, еден сегмент од семејството на Ротчилдови прави извонредни вина, а тука е и прославениот режисер на Кум, Френсис Форд Копола, кој важи за еминентен вински производител. Сончевата Калифорнија дава добри можности за созревање на грозјето со климатска помош на Пацификот. Главна регија во Калифорнија е долината Напа, потоа округот Сонора, Мендосино и Лејк. Областите околу Сан Франциско се Санта Клара и Ливермол, како и округот Монтереј. Јужниот дел го карактеризираат областите на Санта Барбара и Сент Луис. Имињата на местата (како во холивудските вестерни) се мошне популарни вински туристички дестинации од коишто се добиваат огромни приходи. Долината Напа се наоѓа во близина на Сан Франциско и таму има околу 250 винарници. Иако во Напа се произведуваат само 5% од калифорниското вино, тоа е референтно

ВИНО И ХРАНА

Виното има митска димензија

В

иното е плод на природата, а с$ што доаѓа од природата има посебна вредност. Виното има своја митска, културна и религиска димензија. Во антички времиња виното се сметало за пијалак, но и за лек, а имало натприроден углед. Антички писатели пишувале: „Ако виното е производ на божеството, тогаш со виното и ние сме богови, а во секоја испиена чаша вино се содржани минатите векови“. Многу векови пред Христос виното бил единствениот пијалак достоен да ги испрати фараоните на оној свет. Во ѕидното сликарство на древниот Египет виновата лоза го симболизира божеството. Има записи од тоа време коишто говорат: „Во виното е внатрешното сонце, содржина на длабочината на радоста, симбол на скриениот живот и рехабилитација на крвта“. Во еврејски и христијански легенди виновата лоза секогаш се прикажува како божествена. Стеблото на лозата е рајското стебло на животот и според тоа, виното е божествен пијалак.

место и вината од овој регион се најпознати и многу ценети. Напа е тотално исполнета со винарници и лозја, а во производството има извонредна разноликост со подрегиони и голем број производители. Но, по правило, сите произведуваат од сортите „каберне совињон”, „шардоне” и во последните години и од „мерло”. Овие сорти се задолжително застапени во сите винарници. За разлика од Напа, која е луксузниот винарски дел и каде што винарниците имаат гламурозен изглед, декорација, услуги и каде што има ексклузивни винарски настани, во долината Сонора има многу повеќе природност. Винарниците се рустични. Богатите главно се населуваат во Напа, обичните луѓе одат во Сонора. Сепак, велат, регионот Санта Барбара на југот, во близина на Сан Франциско, е највозбудливата лозарска дестинација. Тука лозарството било познато уште од пред два века, но сериозни обиди за лозарство има дури од 1975 година. Оваа област важи за постудена и таму се одгледува сортата „пино ноар”, која тука дава извонредни и посебни квалитети.