KAPITAL-MAGAZIN-683 1

n cover story: Порака за сите балкански “Санадери“!.................16 стр. n бизнис: Македонските “блу-чипови“ со помал профит.............26 стр. n Политика: Груевски падна на тестот за албанската прослава..59 стр.

број 683 цена 100 ден. | 29 ноември, 2012, четврток | година 14

www.kapital.mk

МАГАЗИН ЗА БИЗНИС И ПОЛИТИКА

вО ОвОј БРОј

intervju

Роберт Орданоски

директор на агенцијата генцијата за електронски комуникации

Не се откажуваме од 4G-мрежата во Македонија! intervju Ванчо КаргоВ диреКтор на ЦаринсКата упраВа на републиКа МаКедонија nOviOt trAnZiten SiSteM ZnA^iteLnO ]e GO PODOBri CArinSKOtO rABOteWe

Капитал број 672 12.09.2012

 COVER STORY: Порака за сите балкански “Санадери“!.................16 стр.  БИЗНИС: Македонските “блу-чипови“ со помал профит.............26 стр.  ПОЛИТИКА: Груевски падна на тестот за албанската прослава..59 стр.

4

НАВИГАТОР

БРОЈ 683 ЦЕНА 100 ДЕН. | 29 НОЕМВРИ, 2012, ЧЕТВРТОК | ГОДИНА 14

www.kapital.mk

МАГАЗИН ЗА БИЗНИС И ПОЛИТИКА

ВО ОВОЈ БРОЈ

сОдРжИНА 06 приказни од лилипутанија

ЉупЧо ЗИКов "убиена држава"!?

INTERVJU

Роберт Орданоски

директор на Агенцијата генцијата за електронски комуникации

Не се откажуваме од 4G-мрежата во Македонија!

INTERVJU ВАНЧО КАРГОВ ДИРЕКТОР НА ЦАРИНСКАТА УПРАВА НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА NOVIOT TRANZITEN SISTEM ZNA^ITELNO ]E GO PODOBRI CARINSKOTO RABOTEWE

Prviot broj na Kapital se pojavi na 24 septemvri 1999 godina.

Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje, ul. Marks i Engels, br.7, zgrada 1, vlez 1, kat 6, stan br: 31 i 32, p.fah: 503, Republika Makedonija; telefon: ++ 389 2 3298 110 faks: ++ 389 2 3298 111 direktor i glaven urednik: Qup~o Zikov izvr{en direktor (marketing i finansii): Gordana Mihajlovska grafi~ki i IT direktor: Nikolaj Toma{evski odgovoren urednik: Biqana Zdravkovska Stoj~evska pomo{nik na odgovorniot urednik: Igor Petrovski odgovoren urednik na specijalni dodatoci: Verica Jordanova odgovoren urednik na www.kapital.mk: Aleksandar Jan~evski grafi~ki prelom: Nade Toma{evska Igor Toma{evski Office manager i finansii: Aleksandra Nikolova; ++389 2 3298 110/ lok:101 aleksandra.nikolova@kapital.mk Pretplata na magazinot Kapital: Sawa Savovska ++ 389 2 3298 110/ lok.104 pretplata@kapital.mk Reklama i oglasi: Aleksandra Stojmenova ++389 2 3298 110/ lok.103 marketing@kapital.mk aleksandra.stojmenova@kapital.mk Specijalni prilozi: Gordana Mihajlovska gordana.mihajlovska@kapital.mk Ovlasten praven zastapnik: Sorabotnici: kolumnisti po dogovor Fotografija: Ivana Kuzmanovska Spored misleweto na Ministerstvoto za kultura za nedelnikot “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka. РЕГИОНАЛНИ ПАРТНЕРИ НА кАПИТАЛ

09 навигатор 16 cover story

Срамниот пад на една политичка фигура! за иво решетки – за сите балкански „Санадери“ порака!

22 интервју

РобеРт оРданоСКИ, директор на агенцијата за електронски комуникации не се откажуваме од 4Gмрежата во Македонија!

www.kapital.mk

ИздВОјуВАме

с$ се враќа, с$ се плаќа

десетте години затворска казна, која ја заработи поранешниот премиер на хрватска, иво Санадер, за злоупотребите на државниот буџет по различни основи, направија „бум“ и пратија порака, не само на хрватската, туку и на целата балканска политичка сцена. падот на премиерот којшто важеше за харизматичен популист, кого народот го обожаваше и уживаше голем рејтинг, најсликовито покажа колку гнилата политика темелена на остварување личен профит и на буквален грабеж на парите на хрватските граѓани не може вечно да трае.

XX Стр.16

26 анализа

И најдобрите погодени од кризата домашните блу-чипови со 25% пад на добивката

31 Специјална едиција банКИте И бИЗнИСот

47 Менаџер

Кризата го зголеми значењето на управувањето со луѓето Секој менаџер треба да е HR-менаџер во својот оддел!

52 технологија и бизниС

All Wеb, прва интернетмаркетинг и онлајн пРконференција во Македонија потребни се иновации и интерактивност во онлајногласувањето!

59 политика

пораките од неделата на второ читање! Како требаше да се износи Груевски со прославата на албанското знаме и држава?

69 editorial

КатеРИна СИнадИновСКа Штом косово ни гарантира безбедност...!

70 интервју

анГелКа пеева-лауРенЧИќ, извршен директор на агенцијата за односи со јавноста и комуникациски менаџмент Имиџ пР пр е дијалог

16 “Пиарџиите“ прославија десетолетка

приказната на имиџ пр започна пред десет години, кога група ентузијасти со заедничка мисла дека на пазарот недостасува еден сегмент - познат како односи со јавноста или пр, се собраа на едно место и ја формираа првата специјализирана агенција за пр во Македонија. “овие неизвесни почетоци денеска се една убава успешна приказна. ако првите десет години се сметаат за прва сериозна барера во развојот на бизнисите, мислам дека имиџ пр успешно ја помина“, вели во интервјуто за капитал, директорката ангелка пеева-лауренчиќ.

XX Стр. 70

73 фељтон

Фељтон Зошто Маркс бил во право бр.9 бездржавност

76 на руЧек Со...

Иво ИвановСКИ, министер за информатичко општество и администрација Спортот ме научи како да станам кога ќе паднам

79 Специјален прилог

тРанСпоРт И лоГИСтИКа

96 технологии и бизниС народ кој има ваква младина...

70

stand ...prikazni od Liliputanija...

“Убиена држава”!?

А

Љупчо Зиков ljupco.zikov@kapital.mk

јде малку да симулираме преговори со Европската Унија. Кога би имале преговори со ЕУ, последниот договор на релација Влада - монопол Топлификација - монопол Макпетрол, со кои нафтениот монопол на Андреја Јосифовски под неразјаснети околности се закани дека нема да испорачува мазут, а во уште понеразјаснети околности се откажа од заканата (!?), веднаш ќе запалеше црвено светло во Брисел и уште истиот ден авионот од Скопје ќе полеташе полн со владини лица, на консултации во Брисел. Европската Комисија ќе имаше

има милион прашања во следните области на преговарање: енергетика и енергетски политики, слободна конкуренција и ограничување на слободната конкуренција (препознавање и дефинирање на монополите, како и политики за нивно релативизирање (!?), функционирање на правната држава, потоа ќе бараа да разговараат во главата наречена корупција и организиран криминал, а сигурно ќе ја отвореја и главата за правата на акционерите, особено малите акционери. Значи: каков договор имаат Топлификација и Макпетрол? Знае ли некој како е генериран долгот од близу два милиони евра на Топлификација кон Макпетрол? Што покриваше во Топлификација државата лани кога ЕЛЕМ даде кредит чинам од четири милиони евра? Како може државата да даде таков кредит на приватна компанија, акционерско друштво ... Дали деновиве државата му плати на Макпетрол во име на Топлификација? Колку му плати, ако му плати? Врз какви принципи и “темни” договори функционира нафтениот магнат Јосифовски што му создава таква “долина на волците варијанта” (Путин “врзувајќи ги гасоводите во чвор” така ја уцени Украина среде зима, по што нивната премиерка падна од власт (денеска гние по затвори)! Во која законска рамка овој човек изградил позиција во која среде зима ги уценува потрошувачите со топлина, злоупотребувајќи ја својата монополска или олигополска позиција ако се земе во предвид и неговата транспортна компанија (командитниот

конвој камиони по брендот Оилко). Колку ли пари – формални и неформални се вртат деновиве на релација Влада-ТоплификацијаМакпетрол. Но, ние, драги мои, не преговараме со ЕУ, па оттука, правниот систем на Унијата нас не не препознава како проблем. Сега не чувствува само како “испрдок” на нејзината надворешна граница. Оттука, токму на овој пример и сакаме да заклучиме дека многу подлабоки од “соседските неприлики со името”, со кои не мафтосуваат со години наназад, се причините зошто македонскиот естаблишмент (и власта и опозицијата) во годините наназад условно речено бега од преговори со ЕУ. Но, се се враќа, се се плаќа. Така и Санадер мислеше дека нему никој дваесет години ништо не му може, па деновиве подзинат, и благо насмеан мораше да ја прими пресудата за дело – “воено профитерство од 1993 година”! Колку да се знае. Мораше исправен пред целиот хрватски народ да го слуша судијата кој во лирски стил со поенти од епски размери му кажа каде згрешил премиерот длабоко во нековите ингеренции и одговорности кои премиерски извираат пред се од потребата за создавање на ментално и морално здрава нација која треба да создава, креира и да ја развива Хрватска, без корупција, организиран криминал и владеење на монополите и картелитем наместо на правото и процедурите. Плати Санадер, а и уште пресуди чека.

Deneska povtorno go pra{uvam mojot premier – Kade treba da stigneme?

Odime li napred? Pobeduvame li? Da pobedam, zna~i da se poglednam sebe si od viso~ina! Na{eto ego nekade gore vo tretata dimenzija (viso~inata i duhot), so najgolema primeneta meditacija, da go proektira i pozicionira na{eto postoewe vo {irokata realna svetska konstelacija – i toa da go napravime deneska! SEGA!

by Штефан Филе

еврокомесар за проширување

Македонија е добро подготвена, но преговорите се потребни за Европската унија подлабински се посвети на прашања како што се владеењето на правото и борбата против организираниот криминал.

Kakov dogovor imaat Toplifikacija i Makpetrol? Znae li nekoj kako e generiran dolgot od blizu dva milioni evra na Toplifikacija kon Makpetrol? [to pokriva{e vo Toplifikacija dr`avata lani koga ELEM dade kredit ~inam od ~etiri milioni evra? Kako mo`e dr`avata da dade takov kredit na privatna kompanija, akcionersko dru{tvo... Dali denovive dr`avata mu plati na Makpetrol vo ime na Toplifikacija? Kolku mu plati, ako mu plati? Vrz kakvi principi i “temni” dogovori funkcionira nafteniot magnat Josifovski {to mu sozdava takva “dolina na volcite varijanta” (Putin “vrzuvaj}i gi gasovodite vo ~vor” taka ja uceni Ukraina srede zima, po {to nivnata premierka padna od vlast (deneska gnie po zatvori)!

2.

Непосредно по пресудата за Иво Санадер, харизматичниот хрватски премиер од редовите на десната ХДЗ, деновиве во Хрватска престојуваше и Филе, еврокомесарот за проширување на ЕУ. Тој, среде Загреб, отворено, без двоумење и тактизирање и порача на Македонија: За Македонија е потребен брз почеток на преговорите, како би можела да влезе во силни суштински реформи. За да ЕУ почне силно да ги следи работите таму во делот на владеењето на правото и организираниот криминал ... (!?) Молам? Дали слушнавме добро? После ваквата изјава на Филе да не се тревожиме и секираме - Македонија ќе го добие датумот за преговори во

декември. Ќе почне преговори. Но, овде една мала групица од сите бои (и десни и леви, и вакви и онакви, и правилни и обратни, и засолени и шербетлии) нема да биде среќна поради тоа. Ве уверувам. Се палат рефлекторите. Што ли се ќе видиме!?

3.

Ставот на претседателот Ѓорге Иванов да не се појави на централната манифестација за одбележување на сто-годишнината од формирањето на албанската држава е за поздравување. Силна порака од Македонија! Па и овде народот каковтаков, државата кава – таква си има свој меѓународен субјективитет. Затоа и секој потег се мери, цени и анализира.

Овој е одличен потег. Но, ќе беше уште посилно, ако и нашиот премиер пред некој ден беше во Скопје и лично на Илинденска ги примеше Сали Бериша и Хашим Тачи. Потоа тројцата да дадеја изјави кон граѓаните – Албанци и Македонци! Сега, она што остана од с$ тоа се фактурите што во “Борис Трајковски” ги испратија Бериша и Тачи. Тие ја исцртаа територијата за која се заинтересирани да водат политика, ја исцртаа линијата на преговори за секоја идна македонскоалбанска владина коалиција. Се виде дека македонските албански лидери се само статисти во оваа “широко албанска игра”! Од друга страна, после војната во 2001 ова беше еден од посилните

Капитал број 683 29.11.2012

8

www.kapital.mk

...приказни од лилипутанија...

регионални удари врз Македонија! “Убиена држава”!

4.

Затоа да се послужам со една моја постара колумна и да прашам – знаеме ли каде треба да стигнеме? Што ли сакаше Филе да каже!? Аман! Што сторивме од нашите животи чекајќи ја Европа! Каде се сега пет-шесте новинари, мали талибанчиња штетници и загадувачи на македонскиот медиумски простор ... Ајде бре изјаснете се. Каде сте? Не се релевантни бре! Но, додека “талибанчоњата” ги полнат џебовите и глумат дека заедно со нас се загрижени оти не ни даваат датум, сите останати падавичариме ... Не им веруваме веќе ... Тие новинари, кои деновиве молчат - за трошка милост, троа пари, и дланка добрина за да не оди некој во затвор (!?), и кои во името на Бога “...мајка ни расплакуваа по телевизиите и низ весниците ...” убедувајќи н$ да се откажуваме од вредности и визии за кои се залага целиот нормален балкански и европски свет! Интеграција и развој во секаква смисла ... Ова е отприлика, почитувани, резултантата што при бистри очи и здрав разум секој просечен и потпросечен граѓанин на оваа земја (ја признава или не сеедно) дефакто ја чувствува во вид на “сто грама горчина во својата душа ...”! Го чувствува мирисот на “општиот пораз на јавна сцена”!

Многу проблем, многу комплекси и фрустрации. Магичен круг на порази. Затоа, крајно време денешниот Македонец да замени две поразувачки димензии со само една – победничка. Историјата и митовите како прва димензија во која сме задушени - не & е сојузник на Македонија! Зошто? Затоа што стотици години наназад само порази книжиме. Иако правдината е на нашата страна! Втората димензија е географијата!? Зарем е потребно многу зборови, и киселина од желудникот, да се трошат за да се каже дека географијата е и всушност најголемиот непријател на Македонија!? Во последните 2.400 години откога се зборува за античките кралеви, македонската територија фактички само се намалувала! Се намалувала земјата и тоа во крвави порази ... Станавме земја на апсурди во историјата! Ние се славиме! На се се палиме. Ете затоа Никола Груевски, Бранко Црвенковски и останатите во нивните малечки коалиции (оти најголемата коалиција е коалицијата на неопределните и оние кои се експлицитно и против едните и против другите) денеска имаат проблем: Историјата како мантра им е компромитирана, а георграфијата, како оди работата, ништо чудно да почне дополнително и да им се намалува!? Денешната генерација македонски граѓани неминовно ќе мора да почне

на духот, како трета димензија на постоење! Прагматизмот, работливоста, проникливоста, посветеноста, чесноста, рационалноста, самоорганизираноста, скромноста ... Само таа и таква димензија на духот ќе биде одржлив супститут на сите порази и на сите загуби што ги претпри Македонија! Општиот напредок на добро спакувани македонски вредности ќе бидат идните нови победи на тој начин!

6.

Затоа! Да го решиме проблемот со Грција! Да почнеме да преговараме со ЕУ, да влеземе во НАТО! Фајтерски да влеземе во ова со силна креативна фрустрираност! Имате партнери за ваквата посветеност! Ајде да градиме економија, бизнис, патишта, хидроцентрали, ќе создавам големи индустријалци (тоа сега вие го викате олигархија и сакате да ги ставите во затвор)! Не ја убивајте генерацијата која е сега меѓу 35 и 50 години!? Тие во оваа фаза ја имаа клучната сила за промени. Моите индустријалци, премиере, потоа ќе извезуваат на Балканот и пошироко, ќе инвестираат пошироко! Ќе отвораат пазари! Ајде да купуваме компании во Србија, Хрватска, Босна и Херцеговина, Косово, Албанија, Црна Гора. Да им понудиме силно на Грците заеднички инвестиции во пристаништето во Солун! Со европски пари. Пари за меѓугранична соработка од европските фондови.

Pobedni~kiot mentalitet na Makedonecot {to sega go nema, }e gi porazi osvojuva~ki nagoni na na{ite sosedi! So drugi zborovi na{iot gubitni~ki mentalitet e nivnata ve~na nade`! Ajde, da im go poka`eme kreativno na{iot “izdol`en sreden prst”!

5.

А каква е нашата реалност!? Македонските фирм и бизниси се затвораат секојдневно оти се неконкурентни: катастрофална инфраструктура, скапи енергенси, монополистичко и картелско формирање на цени, корупција, проблематичена монетарна политика и политика на курс на денарот која ги убива извозните проекти во самиот старт. Ниту една калкулација не успева да не убеди дека треба да извезуваме, наместо како сега да увезуваме и да работиме со државатана тендери. Погубно. Незадоволни се и бизнисмените и инвеститорите, и лекарите и професорите! Најмладите штотуку завршени агресивно бараат работа надвор. Ја напуштаат земјата како магистранти на странски универзитети. И тоа во време додека самата Влада води кампања за зголемување на претприемништвото!? Азилантите на граница почнаа и мито да даваат на полицијата за да бидат пуштени ДА ИЗБЕГААТ ОД ОВДЕ!? И додека оваа национална трагедија отворено трае ние се уште се палиме на национализми! Да ги победиме Грците! Што ни прават!? Албанците – што ни прават!? Бугарите – што ни прават!? Србите - што ни прават!? Сите лоши само ние арни ...!?

да се врти кон третата димензија. Тоа се наметнува како неминовност ... ДУХОТ! Треба да го бараме во македонските височини признати секаде: културата, традициите, паметта ...! Третата димензија да ја бараме во фрустрацијата дека мораме да успееме за да опстанеме, нашиот проблем на негирање од сите да го претвориме во предност на препознатливост за сите! КОИ СМЕ НИЕ! И што значиме ние за светот! И што ќе придонесеме како додадена вредност за светското цивилизациско наследство денеска! Пред две години еден колумнист низ весниците извади колумна со наслов Новите Евреи мислејќи на негативниот однос на Европа и светот кон македонското прашање и нашето постоење. Сугерираше некаков “европски фашизам” кон нас кој наводно се спроведува! “НЕ! НЕ! Мој драг пријателе, тоа се глупости напишани од вас”, му напишав тогаш. Губитнички став! Треба да се знае дека Евреите денеска низ светот не ги красат нивните патила, и неправдата направена над нив! Напротив, тие се можеби единствениот народ, покрај уште еден народ на Балканот (!?) (с$ уште без држава) кои во своето постоење ја имаат одамна вградено – победничкиот став и силината

Да влеземе грчкиот Пазар! Ќе направам систем на домашни субвенции и стимулации за градење туристички капацитети во Халкидики, Кавала ... ќе напаѓаме, со реален бизнис! Со пари. Да го зголемиме пазарот за нашите компаниим, а не да се гушиме на домашниот пазар занимавајќи се со “бедните монополи” на Јосифовски и Хаџимишев! Ве молам ... Ќе ги здружувам македонските индустријалци со грчки индустријалци (оти парите немаат политичка боја). ЌЕ НАПРАВАМ СИТУАЦИЈА ЗА МОЈОТ ИНДУСТРИЈАЛЕЦ ДА КУПИ ХОТЕЛ СРЕДЕ АТИНА! На плоштадот Синтагма! Ќе купам едно пристаниште на Дунав кај Белград! Хотел на Кнез Михајлова... Ќе изградам хотелски комплекс на Хвар и на Брач! Ќе купам илјадници хектари на албанскиот брег! Тоа еден од повеќето суштински правци на трета димензија која е поврзана со духот! Тоа е победа! Така, нашите соседи (Бугарите, Грците, Албанците, Косовците и Србите) вистински ќе разберат дека Е ГОТОВО СО МАКЕДОНИЈА! Победничкиот менталитет ќе ги порази нивните освојувачки нагони! Со други зборови нашиот губитнички менталитет е нивната вечна надеж! Ајде, да им го покажеме креативно нашиот “издолжен среден прст”!

...Навигатор... статистички манипулации, или не?!

Kolku e dolg javniot dolg?!

петар Гошев

поранешен гувернер на Народната банка

приказната за ниско задолжена земја е лажна! јавниот долг ќе надмине 45% од БДп ако се прикаже реално многу земји, како русија, турција, албанија, банкротираа и со понизок јавен долг!

трајко славески

поранешен министер за финансии

јавниот долг на земјата е околу 30% од БДп и не е точно дека е неодржлив владата покажува симптоми на неликвиндост, а не на несолвентност нема повеќе простор за задолжувања, црвената линија е долг од 40% од БДп

Капитал број 683 29.11.2012

www.kapital.mk

10 НАВИГАТОР

ИЗЈАВА НА НеделАТА

“

5

милијарди евра за една година загубиле домаќинствата во Грција, покажуваат податоците на ЕЛСТАТ. Од второто тримесечје лани до истиот период годинава оданочувањето на приходите е зголемено за над 37%, платите се намалени за 15,1%.

ШТефАН фИле

еврокомесар за проширување

победник на неделата

ВеН ЏИАБАО

+

Кина дефинитивно станува една од светскитe сили која размислува глобално. По внатрешното јакнење на земјата од ослободувањето во 1945 година досега, пред с$ на економски план, Кина во изминатава деценија стана незаобиколив регионален политичко-економски џин. Со последната одлука на кинеската Влада и на премиерот Вен Џиабао да се одвојат 10 милиjарди долари за развој на земјите од Источна Европа, дефинитивно Пекинг на сцена ги изразува аспирациите да стане играч и креатор на глобалната политика. Во таа насока е и неодамнешното пуштање во употреба на првиот кинески носач на авиони кој треба барем да ја оспори шестдецениската превласт на САД во Пацификот. Исто таков проект е и лансирањето кинески ракети во вселената, каде што Кина, според најавите, планира сериозно да заигра и да ја надомести разликата во однос на САД и на Русија. Точно е дека премиерот Џиабао од неговото доаѓање на власт во 2003 година не можеше да ги направи сите овие тектонски промени без претходна подготовка од неговите претходници. Но, Кина токму во неговиот мандат ги оствари сите најавувани успеси. Да не го заборавиме и фактот дека кинеската национална валута реминби е с$ поприсутна во меѓународната трговија и полека, но сигурно станува конкурент на доларот како светска најконвертабилна валута.

Македонија е добро подготвена, но преговорите се потребни за Европската унија подлабински се посвети на прашања како што се владеењето на правото и борбата против организираниот криминал. Отворањето на пристапните преговори со Македонија ќе ги забрза реформските процеси во земјата. Треба да покажеме дека европската перспектива на земјата е реална.

“

> БРОЈКА

Што се случува во Топлификација?

З

а јавноста е тајна тоа што се случува во една од најатрактивните компании во Македонија, скопска Топлификација. Иако подолго време медиумите објавуваат разни шпекулации и информации поврзани со работењето и финансиската состојба во Топлификација, останува мистерија што точно се случува и со какви проблеми се соочува оваа енергетска компанија. А, нив ги има, за што сведочи и последниот инцидент со Макпетрол, кој најави дека ќе го запре

Може ли Македонија да го отплаќа долгот?! Македонија ја премина границата на нискозадолжена земја, а јавниот долг е неодржлив – вистина или не?! Ексгувернерот на Народната банка, Петар Гошев, деновиве излезе со шокантни тврдења дека јавниот долг е многу поголем од 30%. Според неговите пресметки, тој надминува 45% од БДП и тоа е неодржливо ниво уште денеска, бидејќи Владата нема доволно приходи во Буџетот за да ги отплаќа долговите и мора постојано да се задолжува пишува:

Александар Јанев

aleksandar.janev@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

М

акедонија ја премина границата на нискозадолжена земја, а јавниот долг е неодржлив – вистина или не?!

Ексгувернерот на Народната банка, Петар Гошев, деновиве излезе со шокантни тврдења дека јавниот долг е многу поголем од 30% од БДП, како што информира Министерството за финансии, и доколку во него, како што треба според дефиниција, се вкалкулираат долгот на општините, јавните претпријатија и на Народната банка и новите задолжувања на државата во висина од 300 милиони евра, тој ќе надмине 45% од БДП. Според него, тоа е неодржливо ниво

www.kapital.mk

Капитал број 683 29.11.2012

НАВИГАТОР

дотурот на мазут и гас за Топлификација поради долг од 105 милиони денари. Соопштението што во вторникот го објави менаџментот на Топлификација на Македонската берза е многу штуро. „Топлификација се обидува да најде трајно решение за регулираните дејности, кои со зголемувањето на цените на енергенсите генерираат проблеми како на оние кои ги извршуваат овие дејности, така и на оние кои ги користат. Очекуваме во краток период да се најде трајно решење за вршење на регулираните дејности со кое ќе бидат задоволни корисниците на

услугите на овие регулирани дејности, а фирмата нема да биде предмет на необјективни информации во медиумите кои претставуваат сериозен проблем за суперкотирана компанија каква што е Топлификација“, се вели во соопштението. Тоа не кажува ништо, а токму фактот дека Топлификација е суперкотирана компанија значи дека акционерите и јавноста треба да ги информира за секоја ценовно чувствителна информација. Во меѓувреме, веќе два дена паѓа цената на акциите на Топлификација на Македонската берза.

11

мисла на неделата

Првата лекција По економија е недостигот: никогаш нема доволно од што било за да ги задоволи сите кои го сакаат тоа. Првата лекција По Политика е да се заборави Првата лекција По економија.

Томас Совел американски економист,

политички филозоф и автор

уште денеска, бидејќи Владата нема доволно приходи во Буџетот за да ги отплаќа долговите и мора постојано да се задолжува. Гошев тврди дека освен во земјата, Владата почнала да доцни и со исплаќања на долговите во странство, што покажува симптоми на голема неликвидност. „Министерството за финансии неточно ги објавува податоците за јавниот долг и за тоа треба да се предвидат најостри санкции во кривичниот законик. Доколку се прикажат долговите на општините, јавните претпријатија, јавните фондови и на монетарната власт, јас мислам дека јавниот долг ќе стигне до 45% од БДП. Затоа веднаш да се фрлат настрана тврдењата дека сме нискозадолжена земја, бидејќи нашиот долг е неодржлив во сегашно време. Владата не ги измирува навреме своите обврски и тоа е факт, а долгот е одржлив само ако имате доволно приходи во Буџетот навреме да плаќате. Има многу земји како што се Албанија, Турција, Русија, кои во минатото банкротираа или имаа потреба да го реструктурираат долгот и при многу пониско ниво на задолженост“, истакна Гошев на дебатата за ефикасноста на управувањето со јавните пари во организација на Фондацијата отворено општество.Професорот од Економскиот факултет, Трајко Славески, кој беше министер за финансии токму во времето кога Гошев беше гувернер, не се согласи со тврдењата дека јавниот долг е неодржлив. „Не е точно дека јавниот долг е неодржлив и за тоа имаме потврда и од сите меѓународни финансиски институции. Јавниот долг изнесува околу 30% од БДП, како што всушност објавува и Министерството за финансии, а порано тој долг достигна и до 48% од БДП, па не банкротиравме. Многу работи ќе зависат од разрешувањето на глобалната криза, на која не & се гледа крајот, па затоа пораката до Владата би била дека нема повеќе простор за задолжување и нашата црвена линија е всушност границата за јавен долг од 40% од БДП“, изјави Славески. Според него, Владата покажува состојба на неликвидност, што е различно од несолвентност. Експертите се согласија дека начинот на трошење на јавните пари е дискутабилен и за да се вратат сите заостанати долгови од Буџетот ќе треба да се скратат многу непродуктивни трошоци.

лидери

М

губитник на неделата

КРИСТИјАН дАНИлОВСКИ

акедонската компанија Fx3x со уште еден свој мегапроект се претстави пред македонската публика – изработи дел од визуелните ефекти на филмот „Животот на Пи“

Б

дејВИд КАмеРОН

ританскиот премиер е осамен меѓу евролидерите во барањата седумгодишниот буџет на ЕУ да се скрати за уште 100 милијарди евра, за побрзо да се излезе од кризата

не им беше неделата

97

СузАН РАјС

републикански конгресмени се спротиставија на тоа претседателот на САД, Барак Обама, да ја именува американската амбасадорка во ОН за државен секретар

З

РОмАН АбРАмОВИч

а девет години не му се посреќи со девет тренери, а минатата недела капак на с$ беше елиминацијата на фудбалскиот клуб Челзи од Лигата на шампиони

_

ИВО САНАдеР Поранешниот премиер на Хрватска, Иво Санадер, кој заработи казна затвор од 10 години поради воено профитерство и корупција, е повеќе од губитник на неделата. Јавниот говор на судијата Иван Турудиќ кога му ја презентираше пресудата за неколку минути и официјално го претвори Санадер во персонификација за сето тоа што еден премиер не смее да биде - корумпиран профитер. Остриот тон и директните пораки на судијата дека Санадер е срам за Хрватска и дека со своето расипништво и крадењето на народните пари им дал пример на неговите соработници како да се уништува државата му влепија шлаканица пред целиот свет. Неофицијално, се проценува дека вкупната штата која Санадер заедно со соработниците ја сторил врз хрватскиот буџет изнесува над 13 милијарди евра. Санадер сега ќе мора да ја плати казната за целиот криминал, но исто така, да служи како урнек и порака како, порано или поодцна, ќе завршат сите функционери кои работат спротивно на законот и на државните интереси.

Капитал број 683 29.11.2012

ГРафиК На Неделата...

3 фаКти Кти за... К

3,9 2,85 863

С$ поголема зависност од увоз на енергија Извор: Државен завод за статистика

Вкупно производство на енергија

Вкупно потрошена енергија

3.133.469

2.882.210

2.810.889

2.500.000 2.000.000

1.606.956

1.743.502

1.615.819

1.500.000 1.000.000 500.000 0

М

2009

2010

2011

акедонија е с$ повеќе зависна од увоз на енергија бидејќи домашното производство расте побавно отколку вкупно потрошената енергија. Податоците за 2011 година покажуваат дека домашното производство задоволува 55,6% од вкупно потребната енергија, а во 2009 година биле 57,2%.

американскиот магазин оваа недела се занимава со енормното дебелеење на нацијата. Вишокот килограми се посочува како еден од најголемите проблеми Сад на општеството во С подолго време. lll

Железницата ја убива ко носта на македонските и 1.800.000

Превоз на стока во 2008 и 2011 година Извор: Државен завод за статистика

1.600.000

Од поодамна е познато дека печатените медиуми наголемо изумираат насекаде низ светот, но најновите податоци покажуваат дека и гледаноста на телевизиите опаѓа во однос на рејтингот и популарноста на интернетот. lll

El Economiste

Мароканскиот Парламент се занимава со барањата на бизнисмените за олеснување на трговијата со странство. Ставот на Владата е дека стопанствениците треба да бидат реални дека Мароко не се наоѓа во Скандинавија. lll

www.kapital.mk НАЈЧИТАНО НА WEB...

1

Македонија домаќин на најголемиот албански празник во историјата!

2

Мекиците од стража доаѓаат на улица Македонија

3

(С)лепило!

4

Што ќе прави Груевски во САД?

1.200.000 1.000.000

600.000 400.000 200.000

0

334.202

800.000

Земјоделски производи

179.274

The Australian

1.400.000

1.579

здравствениот систем во Германија во споредба со светските искуства е тема на анализа на германскиот неделен весник. lll

192.913

Der Spiegel

2008

Јаглен, сурова нафта и природен гас

491.503

Time

милиони евра од депозитите се од приватните фирми. По двомесечното намалување, во октомври овој износ е зголемен за 27 милиони евра

1.735.228

светот низ медиумите...

милијарди евра се депозити на граѓаните и тие постојано бележат раст

Метални руди

2011

Дрво и производи од дрво

17.987

3.000.000

34.128

3.500.000

милијарди евра изнесува вкупната депозитна база во банките заклучно со октомври годинава, што е пораст од 5,5% споредено со истиот месец лани

202.845

НаВиГатОР

563.813

12

www.kapital.mk

Машини и постројки

Фрапантни податоци објави Државниот завод за статистика, од кои се гледа дека од 2007 до 2011 година бројот на товарните железнички коли е намален од 1.498 на 1.077, а обемот на превезена стока е речиси преполовен, од 4.686.000 тони на 2.770.000 тони пишува:

Спасијка Јованова

spasijka.jovanova@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

М

акедонските извозници трпат огромни штети затоа што с$ помалку можат да ја користат железницата за превоз на стока во услови кога таа е најевтиниот транспорт. Фрапантни податоци објави Државниот завод за статистика, од кои се гледа дека од 2007 до 2011 година бројот на товарните железнички коли е намален од 1.498 на 1.077, а обемот на превезена стока е речиси преполовен, од 4.686.000 тони на 2.770.000 тони.

Затоа пак, во патниот транспорт, кој константно поскапува поради растот на цената на нафтата, има зголемување од 24.359.000 тони во 2007 година на 32.537.000 тони во 2011 година. Со оглед на фактот дека овој транспорт е далеку поскап од железничкиот, јасно е колкава штета трпат домашните компании, а пред с$ извозниците. Ова е последица на тоа што државата веќе две децении ја заборави железничката инфраструктура. Должината на пругите не е мрдната од 696 километри, а опремата и превозните средства се преполовени и прастари. Во 2004 година во Македонија имало 1.651 средство во товарниот возен парк, а во 2011 година само 1.007. Најмногу е намален обемот на железнички транспорт на земјоделски производи и на нафта, а кај металните производи иако има голем раст, сепак, тоа не е

МБИ10

2.900

МБИД

2.700 2.500 2.300

www.kapital.mk

1.900

прОЦенки...

ТОп весТи...

никОла пОпОски

министер за надворешни работи

македонија очекува позитивен сигнал во декември

М

акедонија, со оглед на сите исполнети предуслови, очекува позитивен сигнал во декември за почеток на преговорите со ЕУ, вели министерот за надворешни работи, Никола Попоски. Овој оптимизам тој го темели на тоа што Македонија е целосно подготвена за да премине во следната фаза од пристапниот процес.

онкурент- 607,1

извозници

кгое (еквивалентно на килограми нафта) енергија за 1.000 евра производ трошеше Македонија во 2011 година, што е висока енергетска интензивност. Наместо да ја намалува потрошувачката на енергија, земјава ја зголемува.

нема причини за задоволство од пензискиот систем

В

ладата и Агенцијата за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување (МАПАС) неделава одбележаа 10 години од постоењето на ова регулаторно тело, а со тоа и на реформираниот пензиски систем во земјава. Иако и министерот за труд, Спиро Ристовски, и директорот на МАПАС, Булент Дервиши, се задоволни од функционирањето и стабилноста на пензискиот систем, сепак воопшто нема повод за толкаво задоволство и оптимизам. Првиот пензиски столб (државниот) е во тешка финансиска криза и секоја година добива с$ повеќе пари од државната каса за да може редовно да исплаќа пензии. Вториот столб (приватниот), пак, не може да се пофали со задоволителни финансиски резултати во смисла на оплодување на капиталот на осигурениците.

700.000 евра од ипа за реконструкција на зоолошката во битола

владимир фердељи претседател на Хрватското здружение на менаџери

доволно за да ги задоволи целосно потребите на компаниите кои се најголеми извозници. Податоците покажуваат дека во 2008 година со железница биле превезени 192.913 тони земјоделски производи, а во 2011 година само 1.579 тони. Кај металните руди има пад од 1.735.228 тони на 491.503 тони. Превозот на основни метали и метални производи е зголемен од 4.237 тони на 803.046 тони. Од Владата и од двете државни железнички претпријатија најавуваат инвестиции во железницата во наредниот период. Ирфан Асани, директорот на МЖ-Инфраструктура, вети модернизација и реконструкција на дел од пругите со цел зголемување на брзината на возовите на 120 километри на час и изградба на нов крак до фабриките во Кавадарци и во Битола. Директорот на МЖТранспорт, Оливер Дерковски, тврди дека со 950 транспортни вагони ги задоволуваат барањата на компаниите, но сепак, ќе купат уште 150 нови товарни вагони.

60 секунди брифинг

2.100

менаџерите треба да бидат на пиедесталот на општеството

М

енаџерите се луѓето кои треба исклучително да се ценат и кои треба да дадат најголем придонес за излез од економската криза, смета Владимир Фердељи, претседател на Хрватското здружение на менаџери и претприемачи. Според него, Хрватска не може да излезе од кризата доколку менаџерите, односно луѓето кои управуваат со ресурсите и создаваат материјално добро, не го добијат место на пиедесталот на општеството.

Ц

ентарот за развој на Пелагонискиот регион доби проект во рамките на Инструментот за претпристапна помош на Европската унија, Програмата за прекугранична соработка меѓу Грција и Македонија за зајакнување на природните ресурси и културното наследство. Главна цел на проектот е зајакнувањето на ресурсите на животната средина во прекуграничниот регион Пелагонија. Проектот ќе се реализира во следната година ипол, со вкупен буџет од 1.170.000 евра. За активностите во Македонија се предвидени околу 700.000 евра, а најголем дел од парите ќе бидат наменети за реконструкција на зоолошката градина во Битола. Проектните активности се фокусираат на неколку главни компоненти, и тоа изградба на осум живеалишта во зоолошката градина и два објекти – билетарница и портал, надградба на постоечки волонтерски систем и едукативни тури, развивање и апликација на дигитален пакет и промотивни активности.

1.700 06/10

12/10

05/11

10/11

03/12

09/12

берза

мби 10

2.900 2.700 2.500 2.300

МБИ 10 2.100

1.728,61

1.900

1.70010 МБИ 06/10 12/10 05/11 10/11 03/12 09/12 2010/2012 Max. 2.827,62 2010/2012 Min. 1.808,47 МБИМБИ МБИ 10 10 10 МБИ 10 МБИ 10 2010/2012 Max. 2.827,62 НАЈГОЛЕМ МБИ 10 ДОБИТНИК 2010/2012 Min. 1.808,47 Македонски Телеком 2010/2012 2010/2012 2010/2012 Max. Max. Max. 2.827,62 2.827,62 2.827,62 МБИ 10 2010/2012 Max.тренд2.827,62 Продолжува негативниот 2010/2012 2010/2012 Min. Min. Min. 1.808,47 1.808,47 1.808,47 2010/2012 Max. 2.827,62 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК на Македонската берза веќе 2010/2012 Min. 1.808,47 2010/2012 2010/2012 Min. 2.827,62 трет месец.Телеком ИндексотMax. МБИ-10 во1.808,47 Македонски 2010/2012 Min. околу 1.808,47 +4,00 +0,69% последниот квартал изгуби НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК ДОБИТНИК ДОБИТНИК НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК 5% од вкупната вредност.

2010/2012 Max. 2.827,62 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Македонски Македонски Македонски Телеком Телеком Телеком НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Македонски Телеком Min. 2010/2012 1.808,47 Македонски Телеком НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК

1.728,61 1.728,61 1.728,61 1.728,61 1.728,61 1.728,61 1.728,61 515,00 1.728,61 515,00 Македонски Телеком +4,00 515,00 515,00 515,00 ТТК Банка 515,00 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК 515,00 515,00 +4,00 +4,00 +4,00

+0,69%

+0,69% +0,69% +0,69% +0,69% +0,69% +0,69%

Македонски Телеком +4,00 НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК 1.200,00 +4,00 +4,00 ТТК Банка -270 НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК ГУБИТНИК ГУБИТНИК НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК ТТК+4,00 ТТК Банка ТТК Банка Банка ГУБИТНИК 1.200,00 ТТК Банка ТТКБанка Банка ТТК -270 DOW JONES 1.200,00 1.200,00 1.200,00 1.200,00 1.200,00 НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК 1.200,00 -270 -270 -270 ТТК Банка-270 -270 -270 DOW JONES

515,00

-18,37%

+0,69% -18,37% -18,37% -18,37% -18,37% -18,37% -18,37% -18,37%

1.200,00

DOW DOW DOW JONES JONES JONES DOW JONES DOW JONES 14.000 -270 DOW JONES

-18,37%

13.500 13.000 12.500 14.000 DOW JONES 12.000 13.500 11.500 13.000 14.000 14.000 14.000 14.000 11.000 14.000 13.500 12.500 13.500 13.500 13.500 14.000 10.500 13.500 13.000 12.000 13.000 13.000 13.000 13.500 10.000 12.500 13.000 11.500 12.500 12.500 12.500 07.11 10.11 01.12 04.12 07.12 10.12 13.000 12.000 12.500 11.000 12.000 12.000 12.000 12.500 11.500 14.000 12.000 10.500 11.500 11.500 11.500 12.000 11.000 13.500 11.500 10.000 11.000 11.000 11.000 11.500 10.500 13.000 11.00007.11 10.11 01.12 04.12 07.12 10.12 10.500 10.500 10.500 10.000 11.000 12.500 10.500 07.11 10.11 01.12 04.12 07.12 10.12 10.000 10.000 10.000 10.500 12.000 10.000 07.1107.11 07.11 10.1110.11 10.11 01.1201.12 01.12 04.1204.12 04.12 07.1207.12 07.12 10.1210.12 10.12 10.000 11.50007.11 10.11 01.12 04.12 07.12 10.12

DOW JONES

07.11

10.11

01.12

13.009,68

11.000 10.500 10.000

07.11

10.11

01.12

04.12

04.12

07.12

10.12

07.12+1,35% 10.12

Играчите на берзите во САД конечно 13.009,68 направија малку профит. Клучните 13.009,68 берзански индекси минатата +1,35% ДРУГИ ПАЗАРИ +1,35% недела добија по неколку проценти 13.009,68 13.009,68 13.009,68 13.009,68 на вредноста. Задоволни се и -0,66% 13.009,68 FTSE 100 5.780,19 +1,35% +1,35% +1,35% брокерите после долгиот период на

Nikkei225 9.388,94 +1,35% +0,24% ДРУГИ лошиПАЗАРИ берзански +1,35% ДРУГИ ПАЗАРИ циклуси.

S&P 500 1.409,15 +1,30% FTSE 100 5.780,19 -0,66% FTSE 100 5.780,19 -0,66% Nasdaq 2.966,85 +1,38% ДРУГИ ДРУГИ ДРУГИ ПАЗАРИ ПАЗАРИ ПАЗАРИ ДРУГИ ПАЗАРИ Nikkei225 9.388,94 +0,24% Nikkei225 9.388,94 +0,24% DAX 8.281,22 +1,35% -0,38% ДРУГИ ПАЗАРИ S&P 500 1.409,15 +1,30% FTSE FTSE FTSE 100 100 100 5.780,19 5.780,19 5.780,19 -0,66% -0,66% -0,66% S&P 500 1.409,15 +1,30% TOPIX 779,50 +0,40% FTSE 100 5.780,19 -0,66% Nasdaq 2.966,85 +1,38% Nikkei225 Nikkei225 Nikkei225 9.388,94 9.388,94 9.388,94 +0,24% +0,24% +0,24% Nasdaq 2.966,85 +1,38% FTSE 100 5.780,19 -0,66% Nikkei225 9.388,94 +0,24% DAX500 8.281,22 -0,38% S&PDAX S&P 500 S&P 500 1.409,15 1.409,15 1.409,15 +1,30% +1,30% +1,30% 8.281,22 -0,38% Nikkei225 9.388,94 +0,24% ДРУГИ S&P 500ПАЗАРИ 1.409,15 +1,30% TOPIX 779,50 +0,40% Nasdaq Nasdaq Nasdaq 2.966,85 2.966,85 2.966,85 +1,38% +1,38% TOPIX 779,50 +1,38% +0,40% S&P 500 1.409,15 +1,30% ВАЛУТИ Nasdaq 2.966,85 +1,38% FTSE 5.780,19 -0,66% DAX DAX DAX100 8.281,22 8.281,22 8.281,22 -0,38% -0,38% -0,38% Nasdaq 2.966,85 +1,38% DAX 8.281,22 -0,38% Nikkei225 9.388,94 +0,24% TOPIX TOPIX TOPIX 779,50 779,50 779,50 +0,40% +0,40% +0,40% DAX 8.281,22 -0,38% ВАЛУТИевро евро долар Фунта TOPIX 779,50 +0,40% ВАЛУТИ S&P 500 1.409,15 +1,30% TOPIX 779,50 +0,40% СТАПКА СТАПКА Nasdaq 2.966,85 +1,38% евро долар Фунта евро ВАЛУТИ ВАЛУТИ ВАЛУТИ DAX 8.281,22 -0,38% 1,2965 евро долар 1,2347 Фунта евро ВАЛУТИ СТАПКА ВАЛУТИ TOPIX 779,50 СТАПКА +0,40% ПРОМЕНА ПРОМЕНА

13.009,68 други пазари

VALUTI

£ €

1,2347 Фунта Фунта Фунта евро евро евро -0,05% Фунта евро ПРОМЕНА 1,2347 Фунта евро СТАПКА СТАПКА СТАПКА СТАПКА

ВАЛУТИ ПРОМЕНА СТАПКА -0,05%

СТАПКА 1,2347 1,2347 1,2347 -0,05% 1,2347 1,2347 -0,05% -0,05% -0,05% -0,05% ЗЛАТО -0,05% ФЈУЧЕРСИ 1,2347 ЗЛАТО

€ $

СТАПКА 1,2965 евро евро евро долар долар долар -0,05% евро долар ПРОМЕНА 1,2965 евро долар СТАПКА СТАПКА СТАПКА

ФЈУЧЕРСИ ПРОМЕНА ПРОМЕНА ПРОМЕНА Фунта евро ПРОМЕНА ПРОМЕНА ФЈУЧЕРСИ СТАПКА

1.750,40 FJU^ERSI 1.750,40 ЗЛАТО ЗЛАТО ЗЛАТО ZLATO 1.750,40 ЗЛАТО ЗЛАТОБрент Нафта Нафта Брент ФЈУЧЕРСИ 1.750,40 1.750,40 1.750,40 1.750,40 111,10 1.750,40 111,10 ЗЛАТОБрент Нафта

-0,05%

ПРОМЕНА СТАПКА

СТАПКА 1,2965 1,2965 1,2965 -0,05% 1,2965

ПРОМЕНА ПРОМЕНА ПРОМЕНА 1,2965 евро долар ПРОМЕНА

ПРОМЕНА -0,05% -0,05% -0,05% СТАПКА -0,05% -0,05% 1,2965

ПРОМЕНА

ФЈУЧЕРСИ ФЈУЧЕРСИ ФЈУЧЕРСИ ЗЛАТО ФЈУЧЕРСИ -0,05% ФЈУЧЕРСИ

111,10 1.750,40 111,10 111,10 111,10 111,10 111,10

Нафта Нафта Нафта Брент Брент Брент Нафта Брент BRENT NAFTA Нафта Брент Нафта Брент

111,10

ПРОМЕНА

-0,05% -0,06% -0,06%

-0,06% -0,06% -0,06% -0,06% -0,06% -0,25% -0,06% -0,25% -0,25% -0,06% -0,25% -0,25% -0,25% -0,25% -0,25%

пОдаТОЦиТе се Од ден 26.11.2012 дО 15ч.

-0,25%

3.300 3.100 2.900 2.700 2.500 2.300 2.100 1.900 1.700 07/10 10/10 0

Капитал број 683 29.11.2012

14

www.kapital.mk

воведник

Биљана Здравковска Стојчевска biljana.zdravkovska@kapital.mk

Еве, да речеме дека Владата ќе направи уште еден силен потег на добра волја кон стопанството и ќе ја прифати задолжницата. Тоа сигурно ќе биде добар потег, кој ќе & донесе многу гласови пред избори. Но, многу ќе биде интересно да се види која компанија ќе побара задолжница од Владата, кога истите тие фирми само за да добијат зделка со државата, сами си потпишуваа договори во кои на Владата & дозволија да не им плаќа и повеќе од три години. Тешко веројатно е дека сега тие фирми ќе бараат Владата да потпише задолжница, оти тоа може многу лесно да значи дека може да заборават на бизнис со државата следниот пат. С$ додека е оставено на добра волја, како што е случајот со задолжницата, фирмите немаат никаква гаранција дека државата ќе им ги враќа навреме долговите, па може многу лесно повторно да станат заложници

Заложници

Д

еновиве една од бизнис-коморите јавно побара задолжницата да важела и за Владата, односно откако ќе ги врати долговите кон стопанството, задолжницата да ја фаќа и Владата, со цел да не се создаваат во иднина нови долгови. Македонските бизнисмени се изнаслушале досега с$ и сешто, па веќе тешко веруваат само на збор. Засега нема никаква реакција од власта дали ќе ја прифати задолжницата или не. До пред некое време главно објаснување зошто задолжницата не важи и за државата беше дека државата не должела, но потоа премиерот јавно вети дека Владата ќе се раздолжи кон компаниите до февруари следната година. Како што вети дека нема повеќе да должи. Еве, да речеме дека Владата ќе направи уште еден силен потег на добра волја кон стопанството и ќе ја прифати задолжницата. Тоа сигурно ќе биде добар потег, кој ќе & донесе многу гласови пред избори. Но, многу ќе биде интересно да се види која компанија ќе побара задолжница од Владата, кога истите тие фирми само за да добијат зделка со државата сами си потпишуваа договори во кои на Владата & дозволија да не им плаќа и повеќе од три години. Тешко веројатно е дека сега тие фирми ќе бараат Владата да потпише задолжница, оти тоа може многу лесно да значи дека може да заборават на бизнис со државата следниот пат. С$ додека е оставено на добра волја, како што е случајот со задолжницата, фирмите немаат никаква гаранција дека државата ќе им ги враќа навреме долговите, па може многу лесно повторно да станат заложници. Оти имаат само ветување, ама изгледа не му веруваат многу на ова ветување. Оти истата таа бизнис-комора пред некое време побара банките да давале повеќе кредити на фирмите кои работеле со Владата. Да имале повеќе слух,

посебно за оние фирми кои имале договори со Владата за одложено плаќање. Брееј.... Вистинска антикризна мерка. Другите фирми кои не работат со државата се шугави и ним не мора да им се даваат кредити. Тие можат уште веднаш сами да си ги затворат фирмите оти ќе немаат што да работат. Бидејќи како што тргнала работата, ако не се закачиш за буџет, тешко ќе преживееш. Оти, нели е криза, а државата е голема и има слух да им помогне на фирмите кога е криза. Зошто, на пример, на овие бизнисмени не им текне да побараат од власта да донесе посебен закон со којшто ќе се регулираат роковите на плаќање на обврските, кој, нормално, ќе важи и за државата, исто како и за сите други субјекти? Како што е на пример, секаде во светот. Хрватска и Србија неодамна донесоа такви закони со коишто државата се обврзува дека ќе ги плаќа своите обврски кон компаниите во рок од 45 дена. Освен затезни камати, во овие закони се предвидени и казни за одговорните лица кои ќе ги прекршуваат законски пропишаните рокови за плаќање. Еден ваков закон сигурно би ја решил финансиската недисциплина која станува практика во Македонија. Бидејќи закон си е закон, а ветување си е ветување. И тоа може лесно да биде прекршено или заборавено без на никого влакно да му фали. Тоа би требало да го знаат и бизнисмените. Но, криза е. А во криза државата е најголем работодавец. Па како што вика премиерот, подобро да има работа и „малку” да се доцни со плаќањето, отколку да нема никаква работа. Потоа пак нека каже некој дека оваа власт нема слух за потребите за бизнисмените. Деновиве гледаме дека како одговор на нивните барања за изградба на поефикасна и помодерна инфраструктура, стигнуваат експресни решенија. Државата сега ќе гради хидроаеродром во Охридското Езеро, а до крајот на годината сите возови ќе возеле со 120 километри на час.

Капитал број 683 29.11.2012

16

cover story

13

милијарди евра е вкупната сума за која се проценува дека Санадер ја оштетил државната каса!

Десетте години затворска казна, која ја заработи поранешниот премиер на Хрватска, Иво Санадер, за злоупотребите на државниот буџет по различни основи, направија „бум“ не само на хрватската, туку и на целата балканска политичка сцена. Падот на премиерот којшто важеше за харизматичен популист, кого народот го обожаваше и уживаше голем рејтинг, најсликовито покажа колку гнилата политика темелена на остварување личен профит и на буквален грабеж на парите на хрватските граѓани не може вечно да трае, без разлика како е спакувана и како каква се продавала долго време преку скапите владини кампањи

www.kapital.mk

Срамниот па

Za Iv Za sI ”sana

Бранителите на Санадер народот ги крсти „адвокати на ѓаволот“!

А

двокатот на Иво Санадер, Чедо Продановиќ, кратко после пресудата коментираше дека постојат работи кои на Иво Санадер му одат во корист, но дека за тоа, во усменото образложение на судијата Турудиќ, одбраната не слушнала ништо. „Тоа посебно се оденува на располагањето со парите кои биле на сметката на господинот Јежиќ“, изјави Продановиќ. Тој најави жалба на пресудата, а на прашање на новинарите како Иво Санадер се чувствува после одлуката на судот, одговори кратко: „А како може да се чувствува човек кој тукушто е осуден на 10 години затвор?!“. Дваесеттина граѓани собрани пред судницата на бранителите на Санадер почнаа да им довикуваат: „Адвокати на ѓаволот, каде ви се сега насмевките на лицата?!“.

www.kapital.mk

Капитал број 683 29.11.2012

паД на еДна политичКа фигура!

17

vo re[etkI Ite balkanskI aderI” poraka! пишува:

Васе Целеска

vase.celeska@kapital.mk

Катерина Синадиновска katerina.sinadinovska@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

Ј

а посрамотивте Хрватска!“ со овие зборови претседателот на хрватскиот судски совет, Иван Турудиќ, му ја испрати на Иво Санадер пораката дека правдата секогаш си доаѓа по своето, осудувајќи го на единствена казна од 10 години затвор. Минатонеделната одлука на судот во Загреб и настапот на судијата Турудиќ за само неколку минути го претворија Санадер во персонификација на она што еден одговорен шеф на државата не смее да биде – корумпиран профитер! После пресудата, хрватските аналитичари велат дека едно е јасно: Иво Санадер не извлекувал само пари за себе и за ХДЗ (неговата партија, Хрватска демократска заедница); тој не го корумпирал само државниот и партискиот апарат, туку се обидел да корумпира што поголем број хрватски граѓани. Неговата корупциска шема била толку широка, што успеа и легитимно да победи на изборите во 2007 година, кога и неговата „пајажина“ почна да се распаѓа. Судејќи според тоа дека сите оценки се оти процесите против Иво Санадер не се политички монтирани, станува збор за јасна и моќна порака дека никој не може да биде над законот и дека корупцијата се казнува, независно од тоа кој ја прави, но само доколку се има цврста политичка волја за тоа! Соработката со судскиот систем, понатаму оди лесно, оти како што се вели – на судиите само треба да им се одврзат рацете за да можат да го применат правото. Целата истрага против Санадер прецизно разоткри државно-партиски корупциски октопод, преку кој од разни државни и јавни копмпании во Хрватска беше извлечена сериозна сума пари. Се проценува дека за

Сите афери: Државата мала, „пљачката“ голема!

XX АФЕРА „ХЕП“

Во аферата „ХЕП“ (ХЕП - Хрватско електростопанство) поранешниот хрватски премиер, Иво Санадер, се товари за местење договори и препродавање поскапа струја на компании кои не биле блиски до него и до неговата партија, ХДЗ. Во оваа афера обвинет е и Иван Мравак, поранешен претседател на управата на ХЕП, за кого постои сомневање дека земал мито од околу 100.000 евра за продажба на струја на дистрибутери блиски до Владата. Во оваа афера се проневерени најмалку два милиони евра.

XX АФЕРА „ЈАНАФ“

Продажбата на земјиштето од компанијата Диоки на Јадрански нафтовод (ЈАНАФ) во 2009 година ги чинеше Иво Санадер и сопственикот на Диоки, Роберт Јежиќ, уште една истрага на УСКОК. Полицијата тврди дека Јежиќ преку Санадер се обидел да му го продаде земјиштето на ЈАНАФ по многу повисока цена од пазарната. Сепак, иако Јежиќ за земјиштето бараше 28 милиони евра, ЈАНАФ излобира пониска цена и го купи за 18 милиони евра. На ова се спротивставил член на Управата на ЈАНАФ, Владимир Вранковиќ, па бил избркан од работа. Неговото нагло заминување од ЈАНАФ се случи во исто време кога завршија преговорите за продажба на земјиштето. На местото на Вранковиќ дојде Петар Грѓан, претходно вработен во Диоки. Вранковиќ од ХДЗ премина во опозициската партија ХСС. Тоа ги зголеми сомневањата кај УСКОК за можен криминал, поради што беше покрената истрага, а подоцна и обвинение против сите засегнати актери.

XX АФЕРА „БМВ“

Според сознанијата на хрватскиот весник „Вечерњи лист“, автомобилот марка „БМВ“, зад чиј волан не е јасно како седнал Санадер, е „подарок“ од сопственикот на Диоки, Роберт Јежиќ. Поради тоа, УСКОК смета дека автомобилот му е даден на Санадер како мито за зделките кои ги правеле ХЕП, Диоки и Јанаф. Санадер се возеше во тоа „БМВ“ до крајот на неговиот мандат, а вредноста на автомобилот се проценува на нешто помалку од 600.000 евра. „За случајот ’БМВ‘ нема достапни информации за јавноста, но има елементи на класичен пример за корупција, а тој во себе содржи уште кривични дела и го опишува однесувањето на Владата на Санадер“, пишуваат хрватските медиуми.

XX АФЕРА „ХЕЦ“

Во аферата “ХЕЦ“ (претпријатието за управување со патишта) за првпат се споменува и сопругата на Иво Санадер, Мирјана Санадер, археолог по професија. Се одвојувале огромни суми од државната каса за археолошки истражувања и ископувања во румскиот воен логор Тилуриј во местото Гардун и на земјата на која се изградени автопатишта. Мирјана парите ги добивала од Министерството за култура, војската, сплитско-далматинската жупанија, локалните заедници, а во некои случаи и од тајни државни спонзори. Во последните седум години за археологија Хрватска потрошила повеќе од 80 милиони евра. Тие пари ХЕЦ ги плаќала за истражување на сите градилишта на потенцијални патишта во Хрватска, пишува „Национал“. Мирјана исто така добивала пари и на други начини.

Капитал број 683 29.11.2012

18

www.kapital.mk

cover story РЕАКЦИИ ВО ХРВАТСКА Дамир Кајин

Демократскиот сојуз на Истра (ИДС)

Н

е! Нема да ликувам!. Но, божјата волја мора да се изврши. Ова не е само политичка пресуда, туку пресуда за еден политичар, кој приватниот го ставил пред јавниот интерес. Очекувам дека целокупниот процес ќе оди во ширина и дека ќе ги зафати сите, кои оствариле корист на штета на Хрватска.

време на своето шестгодишно владеење, Санадер ја оштетил државната каса за 98 милијарди куни, околу 13 милијарди евра. Она што останува како факт е дека истрагата против Санадер и минатонеделната пресуда долгорочно ќе го обезхрабрат таквиот облик на организиран корупциски криминал, како во Хрватска, така и во земјите слични на неа. Сепак, останува и големото прашање: Што ќе се случеше со Санадер ако во 2008 година не се појавеше економската криза која ја уништи материјалната подлога за ваквиот облик на државно владеење?! Како и да е, ако им се верува на прогнозите на хрватските медиуми, ова е првата пресуда во случајот Санадер, а уште многу допрва ќе следуваат.

“Кобниот“ вторник на Санадер!

Иво Санадер, минатиот вторник беше осуден по две точки од првото обвинение против него. За злоупотреба на положбата и овластувањето како заменикминистер за надворешни работи, односно за примање провизија од 3,6 милиони куни (480.000 евра) во аферата „Хипо“, за што доби 3,6 години затвор. Со Наследничката на функцијата на Санадер и на премиерската и на лидерската позиција во ХДЗ, само кусо прокоментира: „Ако се потврди пресудата на Санадер, тоа ќе биде голем чекор во борбата против корупцијата“.

ова, воедно тој стана и првиот осуден „воен профитер“ во Хрватска. За продажбата на хрватската нафтена компанија ИНА, на унгарската МОЛ и добиеното мито од пет милиони евра, доби 7,5 години затвор. Тој во рок од 15 денови мора да ја плати провизијата и да ги плати судските трошоци, а на сметката на Жупанискиот суд во Загреб треба да легнат и пет милиони евра од сметката на компанијата Диоки холдинг, во сопственост на Роберт Језиќ, бидејќи судскиот совет заклучи дека преку неговата фирма Ксенопласт, Санадер ги добивал парите.

Санадер со солзи во очите ја прими одлуката на судијата Турудиќ, а евидентно беше дека тој уште повеќе се потресе кога одлуката стана моментална реалност. Од судницата, Санадер беше директно префрлен во затворот Реметинец, каде што го чекаше правосилноста на пресудата. Претседателот на судскиот совет, судијата Иван Турудиќ, пак не се штедеше во својата острина и во критиките кога ја читаше пресудата. Зборовите на судијата многумина ги изненадија, од едноставна причина што барем досега не било практика судиите да излезат од рамките на пресудата

На ред е пресудата за „Фими медиа“ и перењето пари преку владини реклами!

В

еќе следната недела, поранешниот хрватски премиер Иво Санадер повторно ќе се најде на обвинителна клупа, но овојпат за аферата „Фими медиа“, наречена според маркетиншката компанија преку која Санадер извлекувал пари од државната благајна и ги сместувал во „црните фондови“ на Хрватската демократска заедница (ХДЗ). Драмата околу најголемата хрватска политичка афера, „Фими медиа“, во која се вмешани поранешните премиери Иво Санадер и Јадранка Косор, кулминираше со неодамнешното јавно признание на човекот кој ја откри, Дамир Михановиќ, поранешен член на управата на Кроација осигурување. Тој јавно ги изнесе имињата на сите лица вмешани во перењето пари преку Фими медиа, нивно испумпување од државните институции и компании и прелевање во благајната на ХДЗ. Случајот „Фими медиа“ од февруари годинава е пред загрепскиот Жупаниски суд, кој ќе мора да одлучи за основаноста на обвинението на УСКОК против поранешниот премиер Иво Санадер, ХДЗ и девет други компании и поединци кои се обвинети

за извлекување пари од државните институции и претпријатија, со кои се полнеше „црниот фонд“ на ХДЗ. Но, оваа афера с$ уште е заглавена во судска постапка, а се проценува дека постапката ќе трае најмалку уште една година. Интересно е тоа што освен Санадер за вкупна штета од околу 70 милиони куни (7,5 милиони евра) се товари и ХДЗ. Ова е првата политичка партија која е под истрага и кривично се гони во регионот. Според обвиненијата на УСКОК, во т.н. „црни фондови“ на партијата од крајот на 2003 година до јули 2009 година незаконски се слеале вкупно 31,6 милиони куни (4,2 милиони евра), кои од државните институции и претпријатија се извлечени преку приватната маркетиншка компанија Фими медиа, според која е именуван и случајот. Со дел од овие пари до неодамна ХДЗ, наводно, ги финансирала своите изборни кампањи. И покрај оваа проценка на УСКОК, хрватските аналитичари велат дека преку Фими медиа, Санадер и неговите соработници извлекле најмалку 10 милиони евра од државната каса.

Капитал број 683 29.11.2012

cover story Иван Дрмиќ,

Даворин Млакар

ресудата всушност е очекувана. Ова е прво судење за воено профитерство и Санадер е прв. Не сум оптимист, но досегашното дејствување на правосудството во Хрватска н$ наведува на заклучок дека сега ќе се отворат тие процеси против луѓе, кои за време на војната оствариле корист на штета на Хрватска. Би сакал тоа да се оствари и да одговараат сите воени профитери.

е знаев што да очекувам, но сепак с$ упатуваше на пресудата дека е виновен. Не знам колку оваа пресуда ќе & штети на партијата. Како и да е, во моментов најмногу му штети на господинот Санадер.

пратеник на ХДЗ

пратеник на ХДЗ

П

и да одржат говор со директни пораки до осудениот. Се толкува дека во овој случај судијата имал силен поттик да го направи тоа - поентата е да се прати порака дека осудениот е премиер. И дека како носител на таква функција, несфатливо е да направил такви злодела кон својот народ и кон сопствената земја. Наместо да биде пример, премиерот се впуштил во сериозни злоупотреби на државниот буџет, грабајќи за себе и за неговите блиски, и токму тука се гледа и самата суштина на пресудата и на пораките на судијата, па се отвора дилемата - ако Санадер крадел, што ли правеле неговите подредени? Како и да е, Санадер, но и кој и да е човек на неговото место, сигурно не остана рамнодушен на зборовите упатени кон него пред очите на сите Хрвати и на целиот Балкан и светот, без разлика колку апатичен или сосема рамнодушен кон критиките е по

19

карактер: „Со своето однесување нанесовте штета не само на виталните стратешки интереси, туку нанесовте штета на хрватскиот углед во светот. Се гледа дека сте имале план, тоа се дела направени со предвидување на настаните, со план. Не сте одлучувале ад хок дека ќе го направите тоа дело. Станува збор за внимателно планирани и организирани злодела“, му рече Турудиќ на Санадер, директно во неговото лице, а овие зборови поранешниот хрватски премиер ги пречека со закрвавени очи. „Придонесовте за апатијата и разочарувањето на луѓето во системот, создадовте убедување кај младите дека не се исплаќа да се работи, дека сите нивни цели може да се постигнат со прескокнување, со кршење на законот, па и моралот на целото општество. Основна цел на казнувањето е да се

Н

поттикне да не се прават вакви дела повеќе. Со оваа казна вие сте спречени понатаму да правите вакви дела. Но, важна е и втората цел на казнувањето, а тоа е влијанието на сите останати да не прават вакви злодела“, нагласи Турудиќ. Пораката е, вели судијата, секој криминалец да биде казнет. „Оваа порака се однесува на сите оние кои донесуваат политички одлуки и вршат политички работи, на сите нивоа на властта“, вели судијата Турудиќ. „Вие својата функција ја искористивте за сопственото богатење, а не за општото добро. Со оваа пресуда се испраќа порака до носителите на власта, и сегашните и идните, дека работат за општо добро и за интерес на општеството!“, исткана со висок тон судијата. Со ова, Турудиќ им влепи шлаканица и на политиката која ја водеше Санадер

Капитал број 683 29.11.2012

20

www.kapital.mk

cover story

Кој ќе биде одекот во р

Суад Мисини

политички аналитичар

П

ораката е повеќе од јасна – нема криминал што може да се скрие. С$ излегува на површина порано или подоцна. Доказите за криминалот остануваат некаде евидентирани и прашање е само кога ќе се извадат. Дури и ако домашните тајни служби работеле во интерес на поркивање на тие дела, некои други тајни служби на помоќни држави, некои други тела

Актуелниот хрватски премиер и претседателот на државата с$ уште се немаат изјаснето во врска со пресудата за Санадер. „Вечерњи лист“ ја отвора дилемата за нивниот молк, па коментарот на весникот е во насока дека несфатливо е како двајцата правници во врвот на државата молчат за најголемата и најважна судска пресуда во историјата на Хрватска. заедно со неговите полтрони, и на оние политичари кои во иднина планираат да постапат слично на него. „Вие бевте архитект на системот во кој одлуките се однесуваа онака како што вие посакувавте, а тоа беше само една привидна демократија. Неподнослива е леснотијата со која постигнавте сите одлуки да се донесуваат така. Имавте среќа и идеални медиуми кои без никаков приговор и дискусија ги прифаќаа вашите ставови“, заклучи Турудиќ напоменувајќи дека судскиот совет утврдил дека неговата вина е докажана. После излегувањето од судницата, претставниците на УСКОК соопштија дека се задоволни од пресудата и дека судскиот епилог е задоволувачки. Освен тоа, пред судницата се собраа и граѓани кои ваквата пресуда ја поздравија со ракоплескање и повик дека секоја казна за делата кои Санадер ги направил е премала. После соопштувањето на пресудата, Санадер од судницата беше изнесен со помош на двајца правосудни полицајци, после што во комбето со полициска придру жба ја напушти зградата на Љубинка Корабоска судот. Беше транспортиран во затворот претседателка на Антикорупциската Реметинец. комисија И додека Македонија не Очекувана пресуда! добие свој УСКОК, главното Првостепената десетгодишна тело кое ја има преземено затворска казна за поранешниот борбата со корупцијата премиер на Хрватска и останува Антикорупциската претседател на ХДЗ, Иво Санадер, комиисја која пред неколку поради воено профитерство недели ја прослави и прим ањ е мито, сп о р ед десетгодишнината хрватските политичари, е од своето постоење. очекувана и не е политичка. Иако оттаму велат дека Долгогодишниот член на ХДЗ Македонија значително Иван Јарњак очекувал дека напредувала Санадер ќе биде осуден, но во борбата со тврди дека пресудата нема корупцијата, останува врска со политиката. фактот дека ниту „Тоа не е политичка една голема афера пресуда. Доказите беа не добила никаква мошне цврсти“, истакна завршница, ниту Јарњак. пак, оваа Комисија „Не! Нема да ликувам!. е на ниво на Н о Б ож ј ат а в о л ј а задачата по бројот мора да се изврши“, на отворени изјави пратеникот предмети. на Демократскиот

сојуз на Истра (ИДС), Дамир Кајин. И тој нагласува дека ова не е само политичка пресуда, туку пресуда за еден политичар, кој приватниот го ставил пред јавниот интерес. „Ова веќе вака не оди“, рече Кајин, кој очекувал дека целокупниот процес ќе оди во ширина и дека ќе ги зафати сите, кои оствариле корист на штета на Хрватска. „Военото профитерство не може да се отвори и затвори само со Санадер, бидејќи имаше и други кои оствариле корист“, нагласи тој. Пратеникот во хрватскиот Сабор Иван Дрмиќ казната ја доживува како премала и своето мислење го појаснува со оценката дека отежнувачка околност е тоа што Санадер бил премиер. Во нормалните демократски земји, смета Дрмиќ, тоа не е однесување кое би му паднало на памет на еден премиер или шеф на државата. „Пресудата всушност е очекувана. Ова е прво судење за воено профитерство и Санадер е прв. Не сум оптимист, но досегашното дејствување на правосудството во Хрватска н$ наведува на заклучок дека сега ќе се отворат тие процеси против луѓе, кои за време на војната оствариле корист на штета на Хрватска. Би сакал тоа да се оствари и да одговараат сите воени профитери“, нагласува Дрмиќ. Дека пресудата против Санадер ја буди „надежта во борбата против корупцијата“ е уверен и лабуристот Драгутин Лесар, кој очекува дека во второстепената постапка казната ќе биде потврдена. Пратеничката од Социјалдемократската партија (СДП), Драгица Згребец, која беше на чело на саборскиот истражен одбор во случајот „ИНА-МОЛ“, потсетува дека некои членови на тоа тело и тогаш сметале дека Санадер е виновен. Пресудата ја коментираше и пратеникот од ХДЗ Даворин Млакар, кој истакна дека не знаел што го очекува, но дека с$ упатувало на пресудата дека е виновен. Тој не сакаше да се изјасни колку оваа пресуда ќе му штети на ХДЗ. „Сметам дека сега во моментов најмногу му штети на господинот Санадер“, додаде Млакар.

Одлуката за „ИНА-МОЛ“ носи нова криза!

Според хрватските аналитичари по

првостепената пресуда за Санадер во случајот „ИНА-МОЛ“ може да се очекува нова криза во мешовитата управувачка структура на ИНА, но и во хрватскоунгарските односи. Тие предупредуваат дека иако станува збор за првостепена пресуда, загрепскиот Жупански суд, сериозно ја доведува во прашање деловната репутација на МОЛ, бидејќи имплицира дека таа компанија со сопственичкиот удел во ИНА, како и со управувачките права се здобиле со помош на корупција. Според првостепената одлука за Санадер, сосема е очигледно дека Унгарците на сосема незаконски начин во 2009 година дошле до мнозинските права во ИНА, иако тогаш имале само 3% повеќе акции во оваа компанија, отколку Владата. Што ќе преземе хрватската Влада нема да дознаеме до правосилноста на пресудата. Весна Пусиќ, потпретседателката на хрватската Влада, соопшти дека Владата ќе ја причека второстепената пресуда. Тоа се смета и за логично, со оглед на фактот дека Ина е прекрупна и преважна компанија за да се дозволат половични решенија. Дали Владата ќе се впушти во „војна“ со Унгарците и ќе инсистира на раскинување на договорот се прогнозира дека е малку веројатно. Унгарски МОЛ има 49% од акциите на ИНА, а на сопственичките сметки има приближно уште 3%, па оваа компанија многу веројатно има мнозински пакет-акции со кои има сопственички мнозински права. Сепак, хрватската Влада сега добива извршна стартна позиција во преговорите со МОЛ за измена на акционерскиот договор кој го покрена поранешната Влада, а коалицијата Кукурику, предводена од премиерот Зоран Милановиќ, засега ништо не стори во врска со ова прашање.

Колку „Санадери“ има во регионот?

Десетте години затворска казна која ја заработи поранешниот премиер на Хрватска, Иво Санадер, за злоупотребите на државниот буџет по различни основи, направија „бум“ не само на хрватската, туку и на целата балканска политичка сцена. Падот на премиерот којшто важеше за харизматичен популист, кого народот го обожаваше и уживаше голем рејтинг, најсликовито покажа колку гнилата политика, темелена на остварување личен профит и на буквален грабеж на парите на хрватските граѓани не може вечно да трае, без разлика како е спакувана и како каква се продавала долго време преку скапите владини кампањи. Сега се наметнуваат многу прашања за тоа какво ќе биде

www.kapital.mk

Капитал број 683 29.11.2012

cover story

регионот?

виделе с$! И тоа треба да го сфатат сите носители на власта – правдата знае да биде бавна, ама на крајот си доаѓа по своето.

влијанието на оваа пресуда врз политиките на актуелните раководства во сите земји од регионот. Секако, и на претходните раководства кои на овој или на оној начин си ја имаат мувата на капата. Македонските аналитичари се согласни дека пресудата за Санадер е исклучително битна и ја има најголемата политичка тежина која регионов ја памети регионов. Тие велат дека тоа се „светлата на ЕУ“ и дека пораката која се праќа е да се сфати дека кога земјата ќе влезе во ЕУ, ќе важат европските правила. А според тие европски правила корумпираните претседатели на држави, премиери, министри, градоначалници, директори на јавни претпријатија и разни функционери одговараат пред законот исто како и обичните граѓани. Нешто што барем на Балканот е реткост. Политичкиот аналитичар Суад Мисини вели дека ова е

21

Стево Пендаровски универзитетски професор

М

ора да се симне капа пред хрватскиот судски систем. Правосудството на оваа држава покажа што е професионалност и што е почитување на законот. Мора да се има предвид дека Хрватска е прва држава каде што се покренала постапка против владејачката партија. Случајот за ХДЗ беше отворен додека партијата беше на власт. Осуден е првиот човек, премиерот како носител на најголемата одговорност. Точно е дека со ова ќе се испрати огромна порака до целиот регион, но лошата вест е дека веројатно ќе поминат години и години додека таа порака стигне до нас, оти нашите политички елити се во друг филм. порака до сите премиери и до сета власт во регионот: „Овој процес мораше да се покрене и јасно беше дека кога ќе се дефинираат поглавјата и ќе се определи точниот датум за преговори за Хрватска цената ќе мора да се плати. Поентата тука е дека се работи за „крупен плен“. Директно одговорноста ја понесе првиот човек на Владата и пораката е повеќе од јасна – нема криминал што може да се скрие. С$ излегува на површина порано или подоцна. Доказите за криминалот остануваат некаде евидентирани и прашање е само кога ќе се извадат. Дури и ако домашните тајни служби работеле во интерес на поркивање на тие дела, некои други тајни служби на помоќни држави, некои други тела виделе с$! И тоа треба да го сфатат сите носители на власта – правдата знае да биде бавна,

ама на крајот си доаѓа по своето“, оценува Мисини. И универзитетскиот професор Стево Пендаровски се согласува дека мора да се симне капа пред хрватската држава и судски систем за борбата со криминалот. „Правосудството на оваа држава покажа што е професионалност и што е почитување на законот. Мора да се има предвид дека Хрватска е прва држава каде што се покренала постапка против владејачката партија. Случајот за ХДЗ беше отворен додека партијата беше на власт. Осуден е првиот човек, премиерот како носител на најголемата одговорност. Точно е дека со ова ќе се испрати огромна порака до целиот регион, но лошата вест е дека веројатно ќе поминат години и години додека таа порака стигне до нас“, вели тој.

Капитал број 683 29.11.2012

22

www.kapital.mk

Интервју

Роберт Орданоски дИреКтор на агенцИјата за елеКтронсКИ КомунИКацИИ

Ne se otka`uvame od 4G-mre`ata vo Makedonija!

www.kapital.mk

Капитал број 683 29.11.2012

ИнтЕРвјУ пишува:

Игор Петровски

igor.petrovski@kapital.mk

фотографија:

Ивана Кузмановска

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

Р

оберт Орданоски дојде на чело на Агенцијата за електронски комуникации пред две години од директорската позиција во најголемиот телекомуникациски оператор во земјава, каде што долго време беше одговорен за мрежите во мобилната телефонија. „Оваа проблематика добро ја владеам и затоа не можам да се помирам со образложението на операторите дека не се заинтересирани за 4G мобилна телефонија поради тоа што наводно, тоа немало да се исплатува во Македонија, немало пазар и сл. Одговорно тврдам дека придобивките од 4G-мрежата се огромни и не се откажуваме од намерата таа платформа да им се овозможи на македонските граѓани, па макар тендерот за 4G да го повторуваме уште сто пати“, вели Орданоски. Токму за придобивките од 4G, но и за многу други прашања, како што е преминувањето кон дигитална телевизија, заштитата на корисниците на телекомуникациските услуги, поевтинувањето на роамингот итн., разговаравме со Орданоски во ова интервју за „Капитал“.

XX Неодамна АЕК го избра операторот Оне за дигитален оператор, кој од јуни следната година треба да ги префрли сите национални и локални телевизии на дигитална платформа. Објаснете ни поконкретно што значи тоа за телевизиите и за гледачите? В о со гласн о с т со А кц иски от план којшто го донесе Владата за процесот на дигитализација на ТВ-сигналот во Македонија, одреден е 1 јуни 2013 година за датум кога треба да се случи исклучувањето на аналогниот сигнал и премин на телевизиите на дигитална платформа, односно „analogue switch off and digital switchover”. Од тој момент натаму сите регионални и национални телевизии во земјата ќе бидат емитувани преку дигитален сигнал, односно граѓаните ќе можат да ги следат ТВ-програмите преку дигитална слика, која има многу поголема резолуција и квалитет. АЕК ги презеде сите неопходни мерки за строго дефинираните датуми во нашиот Акциски план да бидат запазени. Распишавме тендерска постапка за избор на DVB-T оператор и во согласност со законските процедури, го избравме Оне за оператор на дигитален мултиплекс. Операторот Оне беше и единствениот понудувач на тендерот, компанијата ги исполнуваше сите неопходни услови и ја поседуваше целокупната документација која беше побарана со тендерската документација. Ние веќе го издадовме одобрението за користење фреквенции на новиот оператор на дигитален мултиплекс Оне, по нивната уплата на еднократниот надомест од 301.000 евра во државниот буџет, како и доставената банкарска

23

Имплементирањето на мобилната технологија 4G претставува можност и да се воведуваат нови сервиси и услуги на пазарот на електронски комуникации во Македонија. Во согласност со Законот за електронски комуникации, АЕК на јавен тендер ги понуди слободните фреквенциски опсези наменети и за 4G технологија. Како што знаете, тендерот заврши неуспешно, меѓутоа и понатаму ќе настојуваме да дадеме импулс на пазарот за премин кон новите технологии, не само во мобилните, туку и во фиксните мрежи

АЕК во седиштето на ЕУ во Брисел, на состанок со Европската комисија и БЕРЕК, под уставното име Македонија гаранција за квалитетно извршување на работите од еден милион евра. Ова се сериозни суми и обврски кои ги презема сериозен оператор, како што е Оне, кој и во моментов е оператор кој во Македонија реемитува дигитален сигнал, односно пренесува дигитална телевизија. Очекуваме целиот тој процес да помине без поголеми проблеми.

XX Какви придобивки ќе има и за двете страни, а какви трошоци ќе предизвика за нив? Добивката од преминот од аналогна кон дигитална ТВ е повеќекратна. Пред с$, тука добиваат и телевизиите, но и граѓаните. Телевизиите добиваат поквалитетна слика од оваа што сега ја емитуваат самите, локалните телевизии добиваат можност да станат регионални, а со тоа и да си го зголемат покривањето и пазарот до којшто допираат. Мошне важен елемент претставува и фактот дека сегашните предавателни мрежи кои ги купуваат и ги одржуваат телевизиите и за кои секоја година одвојуваат средства ова нема да мора да го прават во иднина. Тоа за нив ќе го прави DVB-T операторот, на кој тие ќе му плаќаат годишен надомест за дигитално емитување. Од друга страна, бенефитот ќе биде и за крајните корисници поради подобрата слика и тон, како и дополнителни сервиси (електронски програмски водич, премотување слика, снимање итн.).

XX На тендерот за 4G немаше заинтересиран понудувач од

операторите. Според вас, зошто нема интерес и што ќе преземе АЕК за во следните тендери да не се повтори истата ситуација? Агенцијата за електронски комуникации смета дека прогресот на пазарот на електронски комуникации ќе биде остварен само преку инвестирање во надградба на мрежите и развој на новите технологии. Токму од овие технолошки решенија крајните корисници ќе го исползуваат најголемиот бенефит. Имплементирањето на 4G мобилна технологија претставува можност и да се воведуваат нови сервиси и услуги на пазарот на електронски комуникации во Македонија. Во согласност со Законот за електронски комуникации, АЕК на јавен тендер ги понуди слободните фреквенциски опсези на менети и за 4G-технологија. Во таа насока, го распишавме и овој тендер за доделување радиофреквентен опсег од 2х10 МHz, односно 811-821 МHz и 852-862 МHz. Истиот, како што знаете, заврши неуспешно, меѓутоа и понатаму ќе настојуваме да дадеме импулс на пазарот за премин кон новите технологии, не само во мобилните, туку и во фиксните мрежи. Агенцијата, како институција која го следи развојот на технологиите на меѓународно ниво, како и развојот на пазарот во земјава, е на став дека во Македонија постојат зрели услови за појава на таканаречени технологии од следните генерации во мобилната, како и во фиксната телефонија. Наша интенција е на тој начин да го поттикнуваме развојот

Капитал број 683 29.11.2012

24

www.kapital.mk

Интервју

XX Кога македонските граѓани ќе добијат поевтин роаминг во мобилната телефонија? АЕК смета дека наметнувањето регулација на услугите на пазарот за меѓународен роаминг ќе биде од корист за крајните корисници. Токму наметнатата регулатива ќе се одрази преку намалување на цените на услугите, од една страна и зголемување на собраќајот за истите услуги, од друга страна. Намалувањето на цените за меѓународен роаминг би се покажало како ефикасен инструмент за спречување на високите сметки за македонските крајни корисници, бидејќи граѓаните на ЕУ плаќаат пониски цени за истите услуги и обем на сообраќај. На пленарните седници на Телото на европските регулатори за електронски комуникации (БЕРЕК), на коишто учествуваше АЕК годинава, им ја презентиравме оваа иницијатива, по што добивме и нивна подршка за реализација на истата. Воедно, од БЕРЕК објаснија дека постои можност за регулирање роаминг во и од земјите-кандидати и членки. Нашата влада треба да пристапи кон билатерални договори со Европската комисија и да побара вклучување на роаминг- регулативата во рамките на процесот за стабилизација и асоцијација со Република Македонија. АЕК ја извести Владата за оваа ситуација, се разгледа информацијата и се донесе заклучок Секретаријатот за европски прашања во соработка, СЕП со АЕК да ги разгледа можностите за вакви преговори и да направи акционен план. Веќе оваа недела имавме состанок со СЕП, на кој веќе ги договоривме следните чекори. Се надеваме дека со поддршка на Владата ќе ги продолжиме овие преговори, за да се формира правната рамка, што ќе резултира со намалени цени на услугите на меѓународен роаминг со земјите-членки на Европската унија. на пазарот и операторите да инвестираат во нов вид технологии.

XX Да објасниме за нашите читатели што е всушност, предноста на 4Gсигналот? Тоа што значи оптиката кај фиксните оператори на електорнски комуникациски услуги, тоа e 4G кај мобилните оператори. Двете технологии се понови на пазарот на електронски комуникации и овозможуваат брз пристап до Интернет. Карактеристики на 4G-технологијата се следните: брзини до 300 Мbps; поголем квалитет на услугите QoS со подобри параметри; 4G е компатибилен со претходните технологии (2G - GSM, 3G-UMTS); LTE прераснува во глобален стандард за мобилните комуникации; oвозможува пренос на телевизија со висока резолуција и претставува конкурент на дигиталната телевизија (DVB-T) Крајните корисници ќе имаат можност да имаат брз пристап на Интернет. Корисниците ќе имаат можност да гледаат телевизија со висока резолуција на својот мобилен уред, да имаат пристап до новите cloud сервиси. Да појаснам, cloud сервисите се новина во интернет-услугите и овозможуваат вашите податоци, слики, филмови да бидат достапни од различни уреди. Новите технологии ќе бидат одлични и за интернетигрите и сл.

XX Што значи новиот правилник на АЕК, кој пропишува минимален квалитет на интернет-мрежта којшто мора да го овозможат операторите? Со новиот правилник се пропишани параметрите за квалитет за јавните електронски комуникациски услуги кои треба да бидат обезбедени од страна на операторите и давателите на услуги и тој стапи на сила од почетокот на октомври. Со него се прават измени на стандардните претплатнички договори одобрени од АЕК, каде што се дефинира пристапната брзина за download и upload изразена во Mbps и во иднина сите претплатници коишто потпишуваат договори за интернетпристап преку кабелска мрежа (ADSL, optic, coax ...) ќе имаат дефинирано брзини кои ќе им ги обезбедуваат операторите

или давателите на услуги. Исто така, со правилник е дефиниран и начинот на мерење на параметрите за квалитет, а ќе се применува од 15.04.2013 година, период во којшто АЕК треба да набави софистицирана мерна опрема и да воспостави систем за мерење интернет пристапни брзини, кои се набавуваат преку тендерска постапка и период во којшто операторите имаат можност да направат подобрувања на параметрите за квалитет во нивните мрежи. Мерењата на квалитетот на радиокомуникациската мрежа на мобилните оператори ќе се вршат по случаен избор на територијата на Македонија со drive test возила опремени со мерни уреди, додека претплатниците можат да се обраќаат во АЕК за да пријават неквалитетна покриеност на дадена област, по што ќе може да се направат соодветни мерења од страна на АЕК и да се утврди квалитетот на услугите.

XX Како ќе докаже корисникот зошто не е задоволен од операторот? Како АЕК ќе ги заштити неговите права? Мерењата на интернет пристапната брзина претплатниците ќе можат сами да ги прават преку соодветна интернет-страница на АЕК. Доколку резултатот покажува помала брзина од таа што ја имаат дефинирано во нивниот претплатнички договор, ќе може да поднесат приговор до операторот, а доколку не се задоволни од одговорот и поднесат приговор до АЕК, стручно лице од АЕК со соодветен терминал ќе изврши мерење, по што ќе се утврди брзината на интернет-пристапот што ја добиваат. Тука да напоменам дека поради одредени malware софтвери кои ги има на неговата терминална опрема, резултатите од мерењата направени од претплатникот може да се разликуваат од резултатот направен од стручните лица на АЕК, односно присуството на malware софтвер (вируси, worms и сл.) да е причината за лошата брзина на интернет-пристапот. Во секој случај, со ова АЕК ќе постигне претплатниците да знаат колкава интернетбрзина ќе биде обезбедена од страна на операторот или давателот на услуги кога

го потпишуваат договорот и обврската на операторот да ја обезбедува оваа брзина во најголемиот дел од времето кога ја користат услугата. Со ова АЕК истовремено поттикнува подобрување на параметрите за квалитет во сите мрежи за интернетпристап, односно претплатниците ќе го избираат операторот врз основа на понудените цена/квалитет.

XX Неодамна ги намаливте цените во фиксната телефонија за правните лица. Може ли корисниците да очекуваат набрзо нови намалувања на цените? Точно, извршивме повеќе намалувања на цените во фиксната телефонија. Како регулаторно тело, ги регулираме големопродажните цени на пазарот на електронски комуникации. Меѓутоа, со регулативата на фиксните пазари, особено во делот на претплатата за пристап до фиксни телефонски услуги, направивме изедначување, односно намалување на цените на бизнис-претплатниците со тоа што ја намаливме цената од 750 денари на 399 денари, како што плаќаат и резиденцијалните претплатници. Исто така, од мај оваа година стапија на сила и новите големопродажни цени за разговори во фиксната телефонија, што би требало на среден рок да придонесе за намалување на цената за минута разговор во фиксната телефонија.

XX Какво е искуството од досегашната работа на контакт-центарот и бесплатниот број 190? На што најмногу се жалат корисниците? Најважното нешто од почетокот на работата на контакт-центарот преку бесплатниот телефонски број 190 е придобивката на добивање информација од прва рака од претплатниците на електронски комуникациски услуги во врска со сите проблеми со коишто се соочуваат при користењето на електронските услуги. Овие наши сознанија секојдневно ги преточуваме во нашите подзаконски акти кои ги засегаат крајните корисници. Меѓутоа, истовремено и контакт-центарот стана и сервис за граѓаните каде што можат конечно да добијат различни информации во врска со користењето на услугите. Приговорите од корисниците се најразлични, но најчесто се однесуваат на лоша услуга од операторот или превисока сметка.

XX Како се решаваат всушност, нивните поплаки? Каков е мандатот на АЕК во овие случаи? Приговорите од крајните корисници с$ повеќе се зголемуваат. Меѓутоа, ова не значи дека услугата од операторите се влошува. Ова значи дека допревме до еден сегмент на којшто досега не било посветено должно внимание, односно конечно потребата којашто ја имаат крајните корисници за заштита во нивните односи со операторите може да ја најдат кај регулаторот. Меѓутоа, треба јавноста да биде запознаена дека АEK во случајов е второстепена инстанца, односно доколку крајниот корисник е незадоволен од операторот, треба прво да поднесе приговор до операторот, а потоа доколку е целосно или делумно е незадоволен од реакцијата, треба да поднесе приговор до АЕК.

XX Неодамна воведовте нова услуга која на крајните корисници

www.kapital.mk

Капитал број 683 29.11.2012

25

XX Европското регулаторно тело БЕРЕК ве избра за негов потпретседател за 2014 година. Што значи овој избор за вас, за АЕК и за пазарот на електронски комуникации во Македонија? Оваа функција првенствено мене, како директор на АЕК, многу ми значи, но задоволството се чувствува и меѓу сите вработени и моите најблиски соработници во Агенцијата. Да се биде избран за потпретседател на БЕРЕК претставува уште една потврда за исправниот пат по којшто оди АЕК и неколкугодишната напорна работа на полето на електронските комуникации. Но, пред с$, што значи БЕРЕК? Тоа е тело на европските регулатори за електронски комуникации, каде што членуваат сите земји-членки на ЕУ (27), но и учествуваат земјите-кандидати како Македонија, Турција, Исланд, Србија, Хрватска и Црна Гора. Изборот е своевидна потврда за нашите заложби. Имено, во земјава веќе се имплементира пакетот директиви од 2009 година на Европската комисија во националното законодавство, односно Законот за електронски комуникации, и тоа Директивата за пристап и Директивата за универзална услуга, проект кој ќе биде во завршна фаза до крајот на оваа година. Со тоа Македонија станува една од двете земји во регионот, заедно со Хрватска, која го сторила тоа. Повеќето регулативни мерки коишто ги преземаме на пазарите од делот за регулација на цените па до заштитата на правата на корисниците се далеку напред пред регионот. Повеќето регулаторни тела немаат така организиран систем на заштита на право на корисник како што го има во АЕК и тоа со интернет-страницата насочена кон корисниците, контакт-центар, намалена процедура за решавање приговори итн. им овозможува тест-период за користење одреден производ/ услуга од операторот. Конкретно на кои услуги се однесува овој тестпериод? Од почетокот на ноември Агенцијата за електронски комуникации воведе нова услуга, која ќе треба да им ја овозможат операторите на своите корисници. Станува збор за услугата Try&buy, односно „Испробај, па купи”. АЕК побара од операторите да ја воведат опцијата тест-период, која ќе се однесува на интернет дата-стикови. Сега, крајните корисници ќе имаат можност на тест-период од најмногу седум дена пред склучувањето договор за интернетпристап, преку мобилен дата-стик, да го земат конкретниот производ (датастик) од операторот и да го испробаат. Доколку корисниците не се задоволни од квалитетот на услугата, нема да имаат обврска да склучат претплатнички договор со операторот. Единствено ќе треба да го платат трошокот за реализираниот сообраќај во тест-периодот и да ја вратат опремата, односно дата-стикот. Конечно, граѓаните ќе имаат можност да го проверат квалитетот на услугата пред да потпишат претплатнички договор со кој било оператор кој ја нуди оваа услуга, интернет-пристап, преку мобилен датастик. Преку оваа услуга се штитат правата на крајните корисници, од една страна, а на операторите им се наметнува обврската

уште повеќе да внимаваат на квалитетот на услугите кои им ги сервираат на граѓаните. Се надевам дека оваа услуга во иднина ќе прерасне во пошироки размери и ќе опфаќа голем дел од услугите кои им се нудат на граѓаните на пазарот на електронски комуникации.

XX Меѓународната регулаторна конференција, која две години по ред, откога сте на чело на АЕК, ја организирате во Охрид, стана своевиден центар за размена на искуства и нови проекти на регулаторите од регионот. Колку оваа конференција има влијание врз развојот на пазарот на електронски комуникации во земјава? Со тек на времето оваа конференција има с$ поголемо и поголемо значење на регионално ниво. Доказ за тоа е и посетеноста, која се зголемува како квантитативно, така и со стручноста на присутните гости. Ние оваа година имавме гости од речиси сите регулаторни тела во регионот: Бугарија, Србија, Турција, Црна Гора, Хрватска, Романија, Албанија и Косово, како и гости од Австрија, Полска и Чешка. Ова значи дека добиваме не само регионална, туку и европска димензија. Токму иницијативата за меѓународниот роаминг произлезе од еден од заклучоците донесени на конференцијата организиран изминатата година, за што добивме поддршка од сите земји од регионот.

XX Како би ги сумирале двете години откако сте на чело на АЕК: кои се клучните реформи што ги направивте и на што ќе продолжите да работите во следниот период? Во моментов привршуваме со проектите од оваа година. Имаме редица измени во големопродажните ценовници на операторите кои ќе стапат на сила од 1 декември оваа година. Значи, стапија на сила намалените цени за пристап до фиксната мрежа на најголемиот оператор, Македонски Телеком, новите цени во мобилната телефонија за сите три оператори, кои од наредната година драстично ќе паднат и сл. Паралелно ја подготвуваме програмата за работа на АЕК за следната година, која ќе ја ставиме на јавна расправа во следниот период. Оттука, целокупната јавност ќе може да се запознае со нејзината содржина. Некои од проектите кои ги завршивме изминатиот период се дооформувањето на Службата за грижа за корисници и Контактцентарот на АЕК, проектот за електронски регистар на подземни и надземни електронски комуникациски мрежи, го подигнавме нивото на информираност на граѓаните за нивните права во меѓусебните односи со операторите, како и нивото на заштита што ја добиваат од регулаторот, почнавме процес на тесна билатерална соработка со регулаторните тела од земјичленки на ЕУ и од регионот и редица други проекти.

Капитал број 683 29.11.2012

26

АНАЛИЗА

АлкАлОИд

7,07

www.kapital.mk

прОфИт

милиони евра

кОМерцИјАлНА БАНкА

ГрАНИт

5,84

прОфИт

милиони евра

4,3

прОфИт

милиони евра

МАкедОНИјА турИст

2,7

прОфИт

милиони евра

Зк пелАГОНИјА

2,4

прОфИт

милиони евра

И НАјдобрИте погодеНИ од КрИЗАтА

Doma{nite b so 25% pad n Ако сакаме да видиме како работи домашната економија, еден показател е следењето на индексот МБИ-10, во којшто влегуваат најелитните и најтргуваните акции на десет домашни компании. Осум компании од десетте македонски блу-чипови во првите девет месеци работеле со добивка, а две со загуба. Овие осум компании во првите девет месеци од годинава оствариле вкупна добивка од 23,3 милиони евра, додека вкупната загуба на двата „загубари” изнесува 4,66 милиони евра. Нето-добивката на осумте профитабилни компании годинава е помала за дури 25% во споредба со истиот период лани

пишува:

биљана Здравковска-Стојчевска biljana.zdravkovska@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

И

ндексот блу-чип на Македонската берза, МБИ-10, во првите девет месеци од годинава „заработил” 7,7% помалку во споредба со истиот период лани. Според финансиските извештаи на компаниите чии акции се составен дел од индексоот МБИ-10, осум компании од десетте македонски блучипови во првите девет месеци работеле со добивка, а две со загуба. Овие осум компании во првите девет месеци од годинава оствариле вкупна добивка од 23,3 милиони евра, додека вкупната добивка на двата „загубари” изнесува 4,66 милиони евра. Нето-добивката на овие осум компании годинава е помала за дури 25% во споредба со истиот период лани. Пет од овие десет блучипови во првите три квартали имале раст на добивката, додека три имале пад на добивката. Макпетрол има најголемо влошување на финансискиот резултат, со оглед на фактот што лани во првите

девет месеци работел со добивка од 1,5 милиони евра, а годинава заклучно со крајот на септември бележи загуба од 457 илјади евра. Најголема заработка меѓу најелитните компании има фармацевтската компанија Алкалоид, која во првите девет месеци работела со добивка од 7,07 милиони евра. Втора на листата е градежната компаннија Гранит, која во првите девет месеци од годинава имала добивка од 5,84 милиони евра. Трета најпрофитабилна во работењето во првите девет месеци е Комерцијална банка, со 4,3 милиони евра добивка. Најголема загуба, 4,2 милиони евра, има Стопанска банка Битола, која сепак, има подобрување на финансискиот резултат, со оглед на фактот што во истиот период лани работела со загуба од девет милиони евра. Во овој текст се анализирани неревидираните консолидирани извештаи на компаниите од составот на МБИ10, во којшто влегуваат Алкалоид, Топлификација, ЗК Пелагонија, Комерцијална банка, Макпетрол, Македонија турист, Гранит, ТТК Банка, Стопанска банка Битола и Макстил. Најголемата фармацевтска компанија, Алкалоид, во првите девет месеци

www.kapital.mk

Капитал број 683 29.11.2012

АНАЛИЗА

Топлификација

567

профиТ

илјади евра

ТТк Банка

392

профиТ

илјади евра

МаксТил

9,9

профиТ

илјади евра

сТопанска Банка БиТола

4,2

загуБа

милиони евра

27

МакпеТрол

457

загуБа

илјади евра

blu-~ipovi na dobivkata од годинава имала консолидирани (729%) на расходите по основ на камати и истиот месец лани. приходи од продажба од 79,5 милиони Растот на добивката на Гранит, меѓу курсни разлики. евра, што е пад од 1% во споредба со другото, се должи и на поекономичното Најголемата македонска градежна истиот период лани. Притоа, приходите работење, односно на помалите компанија, Гранит, во првите девет од продажба на домашниот пазар оперативни расходи, кои се намалени за месеци има помали приходи од бележат раст од 2%, додека приходите 33% во споредба со истиот период лани, продажба, поточно од извршени од продажба на сранските пазари, кои при што големо намалување во првите градежни работи за 29%, кои изнесуваат 60,5 милиони евра. Според учествуваат со околу 58% во вкупните девет месеци има кај финансиските неревидираниот финансиски извештај, приходи од продажба на компанијата, се расходи на компанијата. вкупната нето-добивка на Гранит во намалени за 3% во првите девет месеци Компанијата за производство и пренос првите девет месеци изнесува 5,84 од годинава во споредба со истиот на топлинска енергија Топлификација милиони евра (359,4 милиони денари) период лани. Алкалоид во овој период во првите девет месеци имала 30% и таа е за 52% поголема во споредба со работел со нето-добивка од околу седум раст на приходите од продажба, кои на милиони евра, што е пад од 1% во споредба со истиот период Финансиски резултат Финансиски резултат лани. КОМПАНИЈА Најголемата домашна јануари-септември 2012 јануари-септември 2011 прехранбена компанија, ЗК Алкалоид 7,07 милиони евра 7,11 милиони евра Пелагонија, во првите девет месеци има пад на приходите Гранит 5,84 милиони евра 3,84 милиони евра од продажба од 7,15%, при што Комерцијална банка 4,3 милиони евра 12,2 милиони евра приходите од продажба на Македонија турист 2,7 милиони евра 2,27 милиони евра домашниот пазар бележат раст од 22,7%, на 8,75 милиони евра. ЗК Пелагонија 2,4 милиони евра 3,37 милиони евра Нето-добивката на ЗК Топлификација 567 илјади евра 531 илјада евра Пелагонија за првите девет месеци изнесува 2,4 милиони TTK Банка 392 илјади евра -460 илјади евра евра и е помала за 45% во Макстил 9,9 илјади евра 861 евро споредба со истиот период Стопанска банка Битола -4,2 милиони евра -9 милиони евра лани, што меѓу другото, се должи и на големиот раст Макпетрол -457 илјади евра 1,5 милион евра

Капитал број 683 29.11.2012

28 4.400

www.kapital.mk

АНАЛИЗА

ALKALOID

4.300

530

3.450 3.250

510

4.200 4.100 4.000 3.900

3.050 490

2.850

470

2.650 2.450

450

2.250

3.800 3.700 3.600

430 410

140

2.350

130

2.150

120 110 100

2.050 1.850

S

N

1.950 1.750 1.550 1.350

2.950 2.750 2.550 2.350 2.150 1.950 1.750

90

1.150

1.550

80

950

1.350

крајот на септември достигнаа 29,1 милион евра. Вкупната нето-добивка на Топлификација за овој период е зголемена за 7% и изнесува 567 илјади евра, додека оперативната добивка е за 15% поголема во однос на истиот период лани. Нафтениот дистрибутер Макпетрол во првите девет месеци од годинава остварил приходи од продажба од 290,8 милиони евра, што е пад од 1% во споредба со истиот период лани. Макпетрол во првите девет месеци работел со загуба од 457 илјади евра, што е значително влошување на финансискиот резузлтат во споредба со истиот период лани, кога компанијата работела со нето-добивка од околу 1,5 милиони евра. Челичната компанија Макстил во првите девет месеци работеше со 15% пад на приходите од продажба, кои на крајот на септември достигнаа 70,5 милиони евра. Оперативните расходи на компанијата во истиот период се намалени за 17%. Нетодобивкката која Макстил ја пријавил во консолидираниот неревидиран извештај за првите девет месеци изнесува 9,9 илјади евра, што е раст ако се земе предвид дека во истиот период лани Макстил остварил добивка од само 861 евро. Компанијата Македонија турист објави дека од вршење разни хотелски и ресторански услуги остварила приходи од 5,5 милиони евра, што е раст од 3% во споредба со истиот период лани. Компанијата успеала во овој период да ги намали оперативните расходи за 6%. Нето-добивката која ја остварила Македонија турист во првите девет месеци од годинава изнесува 2,7 милиони евра, што е раст од 19% во споредба со истиот период лани. Македонија турист неодамна објави дека го затвора хотелот Бристол, еден од хотелите кои работат во нејзиниот состав, поради нерентабилно и неекономично работење и работење со загуба во подолг период наназад.

Како работеа најатрактивните банки?

Во рамките на индексот МБИ-10 влегуваат и акциите на три банки - Комерцијална банка, Стопанска банка Битола и ТТК Банка. Од нив, Комерцијална банка има профит, кој е прилично помал во споредба со истиот период лани, битолската Стопанска банка има загуба, а ТТК банка во првите девет месеци има добивка, што е подобрување ако се има предвид дека лани истиот период лани работеше со загуба. Најголемата банка во Македонија, Комерцијална банка, првите девет месеци од годинава работела со профит од 4,3 милиони евра (266,3 милиони денари), што е пад од 64,5% во споредба со истиот период лани. Падот на профитот се должи на влошувањето на работењето во третиот квартал, кога банката работела со загуба од околу 390 илјади евра. Од Комерцијална банка влошените финансиски резултати ги објаснуваат со влошувањето на економската состојба во земјава, поради што многу фирми не можеле редовно да си ги отплаќаат обврските кон банката по основ на земените кредити. „Неповолните економски движења продолжија и во третиот квартал од годинава. Индустриското производство продолжи да се намалува и не дојде до закрепнување на ЕУ, најголемиот пазар за македонските производи и услуги. Во услови на рецесија и голема неизвесност до кога ќе трае, економските субјекти почнаа да се однесуваат многу попретпазливо во однос на своето трошење. Истовремено, проблемот со неликвидноста на компаниите се изостри до крајни граници, проблем чиешто постоење го потврди и самата Влада, презентирајќи план за негово надминување. Во ваков амбиент, голем број економски субјекти се соочија со намален капацитет да ги сервисираат своите обврски кон банката, што доведе до одредено влошување на квалитетот на кредитното портфолио. Како последица, реализираната исправка на вредноста

на финансиските средства значително ги надмина проекциите”, објаснуваат од Комерцијална банка. Загубите што ги претрпела Комерцијална банка во првите девет месеци поради оштетување средства кај одобрени кредити достигнаа 21 милион евра и во споредба со истиот период минатата година, поголеми се за 86,5%. Само во третиот квартал, односно во периодот од јули до септември загубите на банката по основ на лоши кредити изнесуваат 9,3 милиони евра и се за дури 102,7% поголеми во споредба со претходното тримесечје. Инаку, ако се анализира само остварената добивка на Комерцијална банка пред исправката на вредноста на проблематичните кредити, таа е за околу 8% поголема во споредба со истиот период лани, што е показател за добрата опреативна способност на банката да ги покрива тековните оперативни расходи во работењето. Инаку, нето-приходите на Комерцијална банка во првите девет месеци се зголемени за 10,1% во однос на истиот период лани, додека нето-приходите од провизии и од надоместоци се зголемени за 6,4%. Стопанска банка Битола првите девет месеци од годинава ги заврши со загуба од околу 4,2 милиони евра (275, милион денари). Во однос на истиот период лани, кога загубата изнесувала девет милиони евра, таа е намалена за 54%. Од Стопанска банка Битола информираат дека загубата се должи на влошеното кредитно портфолио на банката, поради што морале да се издвојат поголеми резервации. Само во третиот квартал од годинава Стопанска банка Битола оствари загуба од 1,5 милиони евра, што се должи на исправката на вредноста кај еден поголем кредит. Загубите кои ги има Стопанска банка Битола по основ лоши кредити во првите девет месеци достигнаа 3,9 милиони евра, додека во истиот период лани тие изнесувале 9,5 милиони евра. Нето-приходите од камати на Стопанска

www.kapital.mk

Капитал број 683 29.11.2012

АНАЛИЗА 3.150 3.050

29

22.350 20.350

2.950 2.850 2.750 2.650

18.350 16.350 14.350

2.550 2.450

12.350

2.350

10.350

1.100

2.650

1.050

2.550

1.000

2.450

950 900

850 800

2.350 2.250 2.150

750

2.050

700

1.950

650

1.850

банка Битола заклучно со септември се намалени за 28%, додека нето-приходите од провизии за истиот период се намалени за 20%. ТТК Банка првите три квартали ги заврши со нето-добивка од 392 илјади евра (24,1 милион денари), што е значајно повеќе во однос на остварениот резултат во истиот период минатата година, кога банката работела со загуба од 460 илјади евра. Остварената добивка пред исправка на

вредноста, која претставува показател за оперативната способност на банката да ги покрива расходите од работењето, е за 68,7% повисока во однос на истиот период минатата година како резултат на побрзиот раст на оперативните приходи од оперативните расходи. Нето-приходите од камати на ТТК Банка во првите три квартали се зголемени за 12,6% во однос на истиот период минатата година, додека нето-приходите

од провизии и од надоместоци во истиот период се зголемени за 5,1%. Загубите што ги остварила ТТК Банка во првите девет месеци поради оштетување кај дадени кредити и вложувања достигнаа 426 илјади евра и се пониски за 54,9% во однос на истиот период минатата година, што од банката го објаснуваат како последица на добрите резултати во делот на наплатата на побарувањата.

специјален прилог

ИНОВАТИВНОСТ

20

ДеКеМВрИ 2012

иновативноста новативноста е новиот критериум за одрж одржЛив бизнис!

Иновативноста денеска се бара не само во новите технологии и подобрените перформанси на производот туку е неопходна и во бизнис процесите, во менаџмент практиките, во организирањето на работата, во управувањето со ресурсите, во односите со јавност, па се до општествената одговорност на компаниите.

Специјалниот прилог ИНОВАТИВНОСТ ќе ви укаже на следниве важни работи:

Демистификација на иновативноста: Што е всушност иновативност и како најчесто се греши со нејзиното толкување во македонскиот бизнис сектор?

Зошто иновативноста e клучот за развојот на македонските компании и суштинско подобрување на нивната конкурентска позиција?

Пресек на состојбите со иновативноста во Македонија. Колку македонските компании се иновативни? Колку средства за оваа намена се издвојуваат? Кој може да им помогне да ја подобрат својата иновативност? Кои се позитивните промери кои би требало да ги следиме?

Кои се извори на финансирање и програми стојат на расплагање за македонските компании да воведат иновации?

Како Скандинавските и Балтичките земји достигнаа високо ниво на развој токму заради стратешкиот пристап за иновативност?

Кои се светски најиновативните компании?

Македонски иновативни компании. повеќе информации во врска со прилогот и за комерцијално претставување во истиот обратете се на е-mail: boban.gjorgjievski@kapital.mk или на телефонскиот број: 02 3298 110 локал 105

Лица за контакт: ГОрДАНА МИхАјлОВСКА БОБАН ЃОрГИеВСКИ

www.kapital.mk

Капитал број 683 29.11.2012

менаџер

47

Кризата го зголеми значењето на управувањето со луѓето

Sekoj menaxer treba da e HR-menaxer vo svojot oddel!

Капитал број 683 29.11.2012

48

менаџер

пишува:

Силвана Жежова

silvana.zezova@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

А

www.kapital.mk

ктуелната економска криза, меѓу другото, ја оштети, или попрезицно ја разниша довербата меѓу работодавецот и вработениот, што е голем проблем за компаниите. Според експертите за човечки ресурси, компаниите кои имаат добри перформанси во работењето имаат и добро управување со луѓето. Магдалена Славејкова, директор на човечки ресурси на Цементарница Усје, вели дека овој сектор има стратешка улога бидејќи во современите бизнис услови се случуваат брзи промени, брз развој на технологијата и во креирањето на конкуренстка предност. „Компетентноста на човечкиот капитал ја креира конкурентната предност на компанијата. Нашиот водич кон целта е фокусиран на четири точки, меѓу кои човечкиот капитал и почитта на луѓето. Нашите вработени се нашиот најголем капитал. Наша цел е да го привлечеме и да го задржиме човечкиот потенцијал, а тоа произлегува од разбирањето на вработените“, истакна Славејкова на четвртата Меѓународна конференција за човечки ресурси што се одржа во Скопје минатата недела, чија што тема беше „Човечките ресурси како деловен партнер“. Според неа, секторот за човечки ресуси треба да ги познава работните системи на организацијата, да ги познава работните процеси, функционирањето на организацијата, деловно-стратешките цели и да бидат одговорни за намалување на трошиците. „За да бидат деловни партнери, треба да ја поттикнува организациската

Експертите за менаџмент со човечки ресурси велат дека компаниите кои имаат добри перформанси во работењето имаат и добро управување со луѓето. Тоа се две работи неизбежно поврзани една со друга. Кризата наметна потреба и од отпуштања, но предизвик останува како да се мотивираат оние кои остануваат на работа култура за да се оствари стратегијата на компанијата на долгорочен план и одржлив развој. Притоа, треба да ја поттикнуваат и климата за луѓето да бидат компетентни и да ја чувствуваат организацијата како своја. Чувството на припадност придонесува за севкупниот резултат“, објаснува Славејкова. Претседателот на Светската федерација на асоцијациите на човечки ресурси, Питер Хајн, ја истакна поврзаноста меѓу добрите перформанси на компанијата со доброто управување со луѓето. Тој вели дека мора да се најде начин како да се мотивираат луѓето, бидејќи нивната посветеност на работата носи и повисоки резултати. „Компаниите со повисоки перформанси во работењето се силни во три области: градат силни лидери, ги задржуваат талентираните луѓе и се транспарентни во работењето. Луѓето со ниски перформанси треба да ги отпуштите, тоа е добра порака која им ја испраќате на вредните луѓе во компанијата. За да останете конкурентни на пазарот, треба да ги задржите најдобрите луѓе во компанијата“, изјави Хајн.

Дали да се купат или да се создадат таленти?

Оливера Геговска, HR-менаџер во најголемата информатичка компанија во земјава, Сеавус, направи една паралела меѓу различните генерации кои дејствувале и работеле своевремено и она што денес се случува во модерниот свет, каде што функционираат

виртуелни тимови составени од луѓе со различно искуство, култура и религија. „Технологијата ги смени очекувањата, начинот на мислење, интеракцијата.

2011 година беше година на социјалните медуми, а оваа 2012 година помина во знакот на мобилните платформи. Целокупното знаење во светот се дуплира за 18 месеци. Работната сила има своја култура, карактеристики, мотивациски фактори, различни погледи на светот“, вели Геговска. Според неа, прва на удар во ова ново време е лојалноста, која повеќе не постои. Младите генерации не работат за работодавецот, туку за себе. Талентите кои се доста самоуверени во своите квалитети најпрвин го бираат општеството во коешто сакаат да живеат, а потоа бараат работа таму. За во иднина, Геговска истакна дека целта на компаниите ќе им биде да имаат мал број корпоративни луѓе во својата компанија, таленти на кои им се дава задача и кои со помош на технологијата си наоѓаат заедници и тимови од светот, ја завршуваат задачата, групата се растура и корпоративните луѓе се враќаат во компанијата. С$ повеќе се користи аутсорсингот на луѓе и консултанти отколку стандардниот начин на вработување. „Одговорностите на одделот за човечки ресурси ќе се променат. Талентите се премногу скапи и не седат во компанијата доколку не го работат тоа што го сакаат и немаат конкретен

HR-менаџерот на годината во ХрватСКа порачува:

вработените сакаат да ги видат менаџерите меѓу нив

Н

а четвртата Меѓународна конференција за човечки ресурси своја презентација имаше и Горана Сандриќ, која е директор за човечки ресурси во фабриката за цемент Холцим (HOLCIM), Хрватска, која е дел од Холцим груп (HOLCIM group), еден од водечките светски доставувачи на цемент, транспортен бетон, асфалт и други услуги во градежниот сектор. Сандриќ е прогласена за HR-менаџер на годината во Хрватска за минатата година од страна на Асоцијацијата на здруженија за човечки ресурси. Ја прашавме за тоа како да се одржи мотивацијата на луѓето во услови на криза, кога постои неизвесност и грижа за работното место, кратење на плати и сл. „Потребен е голем ангажман на менаџментот и отворена комуникација. Ние треба да се грижиме за работи за кои претходно не сме воделе грижа. Фер е тие работи однапред да се најават, посебно во нашата индустрија. Ние не сме толку брза индустрија за работите да се случуваат многу брзо и да се решаваат во рок од три месеци. Прашање е дали менаџерот има време и на кој начин сака да комуницира, на кој начин комуницира целата организација“, објаснува Сандриќ. Таа додава дека луѓето сакаат да ги видат нивните менаџери меѓу нив: „Анализите покажуваат дека менаџерите треба повеќе да бидат на локациите. Треба да има посилен среден менаџмент, кој треба да знае да ја објасни стратегијата и поради што се случуваат некои работи“.

горана Сандриќ

Холцим, производител на градежни материјали

www.kapital.mk

Капитал број 683 29.11.2012

менаџер

49

Филипо абрамо

претседател на Европската асоцијација за управување со човечки ресурси

Точно е дека технологијата е лидер, но во ситуација кога имаме голема опрема, с$ повеќе луѓе стануваат важни токму поради технологијата. Еден високотехнолошки уред не ја менува глупавоста на една глупава личност, туку ќе ја направи уште поопасна. предизвик. На прашањето дали е подобро да се купат или да се создадат се наметнуваат други прашања: дали во компанијата имате луѓе со базични вештини кои може да се надградaт, дали ви требаат луѓе од повисоко или од пониско ниво на работна сила итн. Но, се менува моделот на едукација во рамките на компаниите. Класичните тренинзи и долгорочните програми не се интересни за новите генерации“, вели Геговска.

Менаџери има, нема лидери

Економската криза со себе донесе многу предизвици. Покрај финансискиот проблем, тука е и психолошкиот, за кој малкумина размислуваат, а уште помалку работат за да се справат со

питер Хајн

него. Оттука, кога има отпуштања, проблем е како да се мотивираат оние кои остануваат на работа, вели претседателот на Европската асоцијација за управување со човечки ресурси, Филипо Абрамо. „Кога има криза, нормално е да има и отпуштања, но во тој случај се намалува мотивацијата на работниците што остануваат да работат. Тие не го даваат својот максимум кога знаат дека работното место не им е сигурно, а иднината е неизвесна. Мора да се борите за да останат најдобрите, бидејќи конкуренцијата расте и тие луѓе вам ви се потребни. Потребно е вработените да бидат талентирани и флексибилни за промени, бидејќи пазарот се менува“,

претседател на Светската федерација на асоцијациите на човечки ресурси

Компаниите со повисоки перформанси во работењето се силни во три области: градат силни лидери, ги задржуваат талентираните луѓе и се транспарентни во работењето. истакна Абрамо. На конференцијата зборуваше и Горана Сандриќ, менаџер за човечки ресурси во хрватската компанија за градежни материјали, Холцим. Таа смета дека понекогаш секторот за човечки ресурси изгледа како да има задача само да пријавува и да отпушта вработени. „Секој менаџер треба да биде менаџер за човечки ресурси во својот дел, но на

Капитал број 683 29.11.2012

50

www.kapital.mk

менаџер

крајот на краиштата, ние сме поддршка на вработените. Прашање е на кој начин се отпуштаат вработените. Тоа е најтешкиот дел, но лично сметам дека тоа е работа на повисокиот менаџмент, бидејќи на крајот на краиштата, секторот за човечки ресурси не одлучува кои луѓе се потребни. Треба да се пристапува внимателно со нив, бидејќи тие луѓе не ја губат само работата, туку и целта во животот. Во заднината ја губат самодовербата и достоинството, бидејќи човекот има право на работа“, вели Сандриќ, којашто е избрана за HR-менаџер на годината во Хрватска за 2011 година. Филипо Абрамо истакна дека токму во тој контекст тоа што им недостига на компаниите, според него, е отстуство на лидерство. Има менаџери, но нема лидери. Тој советуваше дека компаниите треба да размислуваат на стратешки начин, а одделот за човечки ресури има многу важна улога во креирањето на тој план, бидејќи тој сектор гледа што се случува внатре во компанијата, но ги следи и движењата на пазарот. „Компанијата не е изолиран остров, таа е дел од случувањето во едно општество. Одделот за човечки ресурси мора да разбира што се случува надвор на пазарот на работна сила, да учествува во формирањето на стратегијата“, вели Абрамо.

Човечките ресурси се бизнис партнер на компаниите, беше пораката на четвртата меѓународна конференција за човечки ресурси Христина Лозаноска, претседател на Македонската асоцијација за човечки ресурси, организатор на конференцијата, истакна дека по четиригодишно успешно работење на асоцијацијата, се зголемува интересот и ентузијазмот за исполнување на мисијата на ова функционално здружение.

„Човечките ресурси се бизнис-партнер на компаниите, а партнерството се гради со почитување и разбирање на заедничките потреби и интереси. Воедно, човечките ресурси треба да дадат поддршка на генералниот менаџмент во овој брз технолошки развој, турбулентни времиња и промени“, заклучи Лозаноска.

Капитал број 683 29.11.2012

52

АНАЛИЗА

ведрАН БАјер

Гугл

www.kapital.mk

All Wеb, прв првА ИНтерНет-мАрКетИНг И оН

Potrebni se i interakti onlajn-ogla

Дали е-трговијата станува само трговија и дали офлајн-трговијата ќе добие ново име, о-трговија?

мАтИјАс ХАНе

маркетинг-директор наЛ Македонски Телеком и Т-Мобиле Македони ја

Голем предизвик е еф ект резултатите од онлајн ивното мерење на -рекламите.

Иако буџетите за онлајн-маркетинг се намалија поради кризата, сепак, интернет-присуството во Македонија се зголемува, па затоа е потребно да се внимава на новите модели на онлајн-огласување. Потребни се иновативност и интерактивност во настапот на компаниите на Интернет и секако, континуирано вложување во онлајн-огласувањето пишува:

васе целеска в

vase.celeska@kapital.mk

И

ежеНИ БрЗовсКА

Економски факултет Скопје

Интерактивниот банер придонесува да се задржи вниманието на потрошувачот и истиот да донесе одлука.

нвстирањето во онлајногласување е задолжитлно за компаниите денес, бидејќи луѓето „живеат на Интернет“. Интернетот и новите медиуми ги ги менуваат моделите на комуникација и начинот на којшто компаниите им се обраќаат и стигнуваат до своите клиенти и потрошувачи. Во трката за остварување на бизнис-целите победуваат оние брендови и компании кои знаат како стратешки да ја развијат и да ја негуваат својата врска со клинетите, а токму таква можност во

реално време нудат онлајн-алатките. Ова се заклучоците од првата интернет-маркетинг и онлајн ПР-конфереција во Македонија, All Wеb, која се одржа минатиот петок. Но, податоците кои беа изнесени беа поразителни за македонската индустрија за дигитален маркетинг, бидејќи се покажа дека ретко која компанија на нашиот пазар е склона кон овој вид рекламирање, и покрај тоа што станува збор за релативно евтин маркетинг. Сепак, конференцијата сама по себе е историска, не само поради тоа што е прва од ваков вид во земјава, туку и поради фактите кои беа изнесени од страна на предавачите и гостите, како и поради новата страница која по неа се отвори во индустријата за дигитален маркетинг во земјава. Темите кои беа опфатени на конференцијата

www.kapital.mk

Капитал број 683 29.11.2012

НЛАјН пр-КоНфереНцИјА во мАКедоНИјА

e inovacii ivnost vo asuvaweto!

0,26% 1,5 0,1% 58%

од маркетинг-колачот во Македонија се користи за онлајн-огласување

милиони евра потрошиле компаниите во Македонија за интернет-маркетинг лани

изнесува закупот за интернет-огласување во Македонија

изнесува интернет-пенетрацијата во Македонија

се фокусира на развој на дигиталниот маркетинг, ефективно интернет-огласување и користење на социјалните медиуми во бизнис-цели. На сцената во скопски Сити хол беа претставени стратегиите за онлајнкомуникација на познатите светски и домашни брендови и компании како Новак Ѓоковиќ, Мекдоналдс Македонија, О ла ла, говореа познати експерти од Европа и од Балканот, а за прв пат во Македонија на една ваква конференција настапи и претставник од Гугл. All Web беше организирана во соработка со IAB Македонија, асоцијација која е дел од IAB Европа, европската асоцијација за интерактивно огласување, која има за цел да понуди нови искуства за маркетинг-менаџерите, агенциите за маркетинг и за односи со јавноста.

АНАЛИЗА

53

цА поп тоНевА сАвИц

претседател на IAB Македонија

Крајно време е огласувачите да почнат да ги применуваат новите огласувачки онлајн-модели.

АЛеН ор

о претседател на IAB Европа

Дигиталниот маркетин г центарот на маркетин мора да е во г-стратегијата.

Во 2020 година нема да има традиционален маркетинг

Прв на сцената се појави претседателот и извршен директор на IAB Европа (Европска асоцијација за интерактивно огласување), Ален Оро, кој истакна дека дигиталниот маркетинг се развива со толку голема брзина што до 2020 година најверојатно, нема повеќе да се зборува за традиционален маркетинг. Оро низ бројки и факти го опиша

вЛАдИмИр јАНевсКИ

Мекдоналдс Македонија

Неопходно е компаниите да определат буџет за интернет-огласување и тој буџет да расте од година во година.

Капитал број 683 29.11.2012

54

www.kapital.mk

АНАЛИЗА

НИКоЛА БојКов

im.mk

Најефективните реклами на Фејсбук имаат социјален контекст - кога ќе ‘лајкнете’ еден бренд или производ тоа го гледаат сите.

ДрАгАНА ЃермАНовИќ

PRPepper

Би де те ун ик атн и и сво креирајте ја вашата онл и и сп ор ед тоа ајн-стратегија. интерактивното онлајн-огласување во Европа. Истражувањето за онлајнрекламирањето во Европа, ADEX 2011, покажува дека само минатата година во Европа биле потрошени 20,9 милијарди евра за онлајн-маркетинг, што значи дека едно од пет евра од вкупниот маркетинг-колач се инвестираат во онлајн-маркетинг. Оро напомена дека истата година, во време на рецесија, онлајн-огласувањето во Европа порасна за 14,5%, а проценките за оваа година се дека растот ќе се движи меѓу 15% и 16%. Тоа значи дека оваа индустрија и во време на голема економска криза на пазарот отвора работни места и влијае на растот на компаниите. „Дигиталниот маркетинг мора да е во центарот на маркетинг-стратегијата, бидејќи на тој начин компаниите најлесно и најбрзо ќе можат да започнат дијалог со потрошувачите“, вели Оро. Тој додаде дека е многу значајно тоа што Македонија стана 28 членка на IAB Европа, бидејќи со тоа се отвора нова страна од индустријата за дигитален маркетинг во земјава. Оро нагласува дека најважно за Македонија во овој момент е да ги измери реалните бројки кои ја чинат дигиталната маркетинг-

индустрија.

додека онлајн-трговијата до крајот на 2013 година ќе изнесува 1.000 милијарди долари. Македонија на дното од Според него, тука се поставува прашањето Европа според интернетдали е-трговијата станува само трговија огласувањето и дали офлајн-трговијата ќе добие ново Од друга страна, бројките за Македонија име, о-трговија. покажуваат дека онлајн-пазарот во земјава „Размислувајте надвор од нормалните се развива со многу мала стапка на раст. граници и фокусирајте се на интеракцијата Савица Поп Тонева, која е претседател на со потрошувачите, бидејќи технологијата асоцијацијата IAB Македонија, соопшти дека се менува неверојатно брзо, а потребно е за онлајн-огласување се користат само прилагодување“, вели Бајер и додава дека 0,26% од маркетинг-колачот во Македонија компаниите треба да нудат решенија, а (просекот во Европа е околу 22%) и дека не реклами. На прашањето од публиката во 2011 година за дигитален маркетинг кога ќе може Македонија да ја користи компаниите потрошиле само 1,5 милиони платформата на Гугл, AdSense (чија примена евра. е зголемување на приходите преку онлајн„Последните статистики покажуваат дека содржината), Бајер истакна дека тоа ќе се интернет-пенетрацијата во Македонија случи кога во Македонија ќе почне да се изнесува 58%, што укажува дека постои употребува Интернетот како подготвеност и свесност платформа, Гугл ќе излезе во на пазарот за примена пресрет. на новите огласувачки Веднаш по Бајер, на сцената модели, но станува збор за настапи Тимотеј Гала од Httpool, релативно несегментиран кој преку серија студии на случај па з ар со ниски цени покажа примери на ефективно н а ко ј му н е д о с т и г а часа просечно во интернет-огласување. стандардизација, како Македонија се гледа „Во Македонија не се телевизија, па во поглед на огласувачки инвестира толку многу во затоа, најпопуларна формати, така и на цени, онлајн-огласување, па затоа, за рекламирање е и покрај тоа што интернеткомпаниите треба да бидат телевизијата страните се подготвени внимателни со стратегијата“, да ги применат новите нагласи тој. онлајн-трендови во светот“, рече Поп Тонева во своето излагање, Потребни се истакнувајќи дека крајно време е поинтерактивни банери огласувачите да ги сфатат и да почнат да Ежени Брзовска од Економскиот факултет во ги применуваат новите огласувачки модели, Скопје се фокусираше на моќта на форматот како на пример, онлајн-огласувањето на банерот при онлајн-огласувањето. Таа по импресија, модел кој го користат истакна дека банерот како форма на само неколку интернет-страници во интернет-огласување е најмногу застапен во Македонија, но дури 90% од банерите Македонија. Поп Тонева објасни дека целта на IAB кои ги користат компаниите претставуваат Македонија е да придонесе за развој на рудиментирана форма, која не повикаува пазарот, дефинирање на стандардите за на интеракција со потрошувачот, а камоли онлајн-огласување, како и зголемување на акција на купување. „Форматот на банерот потрошувачката, а вети и дека до следната влијае на потрошувачот, а интерактивниот All Web конференција ќе бидат претставени банер придонесува за да се задржи вниманието на потрошувачот и истиот да фктичките бројки за оваа индустрија. донесе одлука“, истакна Берзовска и додава Направете Интернетот да дека стапката на „кликање“ не треба да работи за вас биде единствено мерило за ефективноста All Web е првата конференција во на кампањата. Македонија која на сцена донесе човек Таа нагласи дека е поразителен податокот од интернет-гигантот Гугл. Станува збор што 89% од банерите во Македонија се за Хрватот Ведран Бајер, кој во овој дисплеј и дека дефинитивно треба да американски интернет-гигант работи како се поработи на нивната иновативност и консултант за дигитални платформи за интерактивност. Според податоците кои Јадранскиот регион. Тој своето излагање ги изнесе Берзовска, најпопуларна за го започна на интересен начин. Имено, ги рекламирање во Македонија с$ уште е натера присутните да станат и со затворени телевизијата, додека закупот за интернеточи да покажат каде е север. Откако сите огласување за жал, изнесува 0,1%. потоа ги отворија очите и забележаа дека Втората панел-дискусија се фокусираше секој покажува на различна страна, Бајер на онлајн-огласувањето во Македонија, а истакна дека тоа е правецот во којшто се дискутираа претставници на маркетингдвижи Интернетот, односно насекаде, агенции, медиуми, односно интернетпа затоа истиот претставува хаотична страници и компании. средина доколку не го знаете вистинскиот Дарко Лазаревски од Кајгана Медиа правец на движење, односно вистинската истакна дека с$ уште нема стандарди стратегија за негова примена во корист на во огласувањето во Македонија, како бизнис-цели. и стандарди за мерење на ефектот на Тој истакна дека дневно на Гугл се случуваат интернет-огласувањето, но на воведувањето повеќе од пет милијарди пребарувања, а вакви стандарди моментално работи IAB во Европа 90% од интернет-корисниците Македонија. пребаруваат онлајн кога сакаат да купат „Основните метрики кои ги бараат нешто. компаниите се бројот на импресии и бројот Бајер истакна дека анализите на Гугл на ‘кликови’ и генерално, тука завршува покжуваат дека до крајот на оваа година приказната“, вели Ненад Ристовски од повеќе од половина од конекциите на Публицис, кој додава агенциите се тие кои Интернет ќе бидат преку мобилен уред,

4,5

Капитал број 683 29.11.2012

56

www.kapital.mk

технологија и бизнис

треба да преземат чекор и да ги едуцираат клиентите за новите можности за интернетогласување. Иако има многу можности да се направи специфично таргетирана онлајн-кампања, компаниите ретко го бараат тоа од агенциите. Македонски Телеком е една од компаниите кои целосно ги применуваат можностите кои ги нуди Интернетот. „Ние како компанија имаме релативно висок удел на пазарот на онлајногласување, а предизвикот кој се појавува тука, како за компаниите, така и за агенциите, е правењето ефективни онлајн-реклами, чии ефекти потоа ќе можат да се измерат“, вели Матијас Ханел, главен маркетинг-менаџер на Македонски Телеком и Т-мобиле Македонија. Панелистите се согласуваат дека на македонскиот пазар се потребни поинвентивни модели на онлајногласување, но и поинвентивни банери, кои ќе го задржат вниманието на посетителот на интернет-страницата. „Сепак, факт е дека три четвртини од закупеното време никој не ги забележува банерите. Треба да се мисли и на посетителите на страниците, бидејќи никој не сака да биде бомбардиран со многу реклами“, вели Игор Трајковски од Time.mk.

Социјалните медиуми многу повеќе од маркетинг-канал

За македонските компании с$ поинтересно

станува рекламирањето на социјалните мрежи, особено на Фејсбук, тврди Никола Бојков, соосновач на компанија Im.mk, која е единствената во земјава која има официјално признание од оваа социјална мрежа за preferred marketing developer. „С$ повеќе компании имаат свои страници на Фејсбук, а исто така, с$ повеќе компании плаќаат и за реклами на оваа социјална мрежа“, вели Бојков и додава дека компаниите ја користат оваа мрежа токму поради специфичното таргетирање на потрошувачите. „Најефективните реклами на Фајсбук имаат социјален контекст, кога ќе ’лајкнете’ еден бренд или производ тоа го гледаат сите. Основната страница на Фејсбук, ѕидот на Фејсбук е најинтерактивното место на оваа социјална мрежа и таму се случува целата комуникација меѓу компаниите и потрошувачите“, ја објаснува Бојков предноста на Фејсбук. Бојков нагласува дека Македонија има најевтина цена за рекламирање на Фејсбук и повеќе од 900.000 корисници од земјава и дека компаниите треба да ја искористат оваа можност за да им се приближат на потрошувачите. Интересни беа и податоците кои ги изнесе Никола Спасов од агенцијата Рејтинг за тоа кој „твита“ во Македонија? Според податоците, 70% од „твитерџиите“ ја користат оваа мрежа како главен извор на информација и персонализирање на вестите, а најголем дел од нив следат и компании и брендови.

Онлајн-комуникацијата е тука за да остане

Едно од најинтересните излагања на конференцијата беше она на Драгана Ѓермановиќ, експерт за стратешки онлајнкомуникации од Србија и сопственик на агенцијата PRPepper. Според неа, најголем предизвик, но и најголема кочница на компаниите во онлајнкомуникацијата е стравот од губење на контролата во процесот на комуникација. „Компаниите се исплашени од негативната реакција, слободата која онлајн им ја даваат на корисниците и потрошувачите... И сп л а ш е н и се од кр ити кат а и од забелешките, но таквите реакции во јавноста не траат долго. Доколку преку социјалните медиуми пристапувате правилно, ги примените критиките и ја подобрите својата компанија или својот производ, по неколку месеци ќе уживате во плодниот и интерактивен дијалог кој носи вредност за сите - и за вас и за вашите потрошувачи. Тоа е win-win ситуација за сите. Само мора да бидете трпеливи!“, нагласува Ѓермановиќ. Според неа, компаниите мора да бидат свесни дека онлајн-дијалогот е тука за да остане. Не станува збор за помодарство, тренд и никако не се работи за вклучувањето на Интернет за еднократка кампања. Првиот чекор е во рамките на компанијата да се дефинираат што појасно бизнис-целите на среден и на долг рок. Со овие цели треба да се усогласи онлајн-настапот.

...Политика... Пораките од неделата на второ читање!

KaKo treba[e da se iznosi GruevsKi so proslavata na albansKoto zname i dr@ava?

пишува:

Максим ристески

maksim.risteski@kapital.mk

Прашањето што се постави на денот на одбележувањето на албанското знаме и албанската држава е каде е Македонија во приказната? Има ли држава тука? Не во

смисла на репресивен апарат што ќе спречи над 20% од населението да ја изрази својата национална посебност, туку држава со визија темелена на општествената реалност. Моментот беше клучен, историски, за покажување државност, а фокусот на погледите

свртен кон премиерот Никола Груевски. Не е спорно дека му беше оставен мал маневарски простор, но линијата на помал отпор што ја повлече отсуствувајќи од државата на „денот Д“ се чини дека е тенка и црвена за иднината на Македонија продолжува на стр. 62-66

Капитал број 683 29.11.2012

60

www.kapital.mk

политика

Ги контролира ли некој фашистичките умови во грчкиот Парламент?

Д

ека Златна зора, ултранационалистичката партија која е дел од грчкиот Парламент, знае да се прослави со крајно остра реторика кон Македонија во која избликуваат нивните недемократски, заостанати и нацистички политички ставови не е ништо ново, но настапот на пратеникот Илијас Панајотарос, во кој Македонија ја нарече „фалсификувана држава на циганоскопјаните“, па потоа дури и се закани дека ако тие станат дел од Владата, „таа држава многу брзо ќе стане минато“, ги премина сите граници! Џабе грчката власт праќаат меморандум за разбирање кога за ваквиот невиден говор на омраза и директни закани кон соседот немаше никаква официјална реакција. Ако овие пораки се толерираат, кој може да верува во искреноста на потезите на подадена рака кои Грција тврди дека ги прави?

> БРОЈКИ

674

истражувачи има регистрирано во Македонија. Со овој податок Македонија е на дното во регионот според научно-истражувачката дејност. Што фајде од куп факултети, магистри и докторанти кога земјава нема истражувачи

Данева да си купи пред да продава култура

П

ратеничката на СДСМ, Ана Павловска–Данева на Комисијата за политички систем демонстрираше недостиг од елементарна култура на комуникација. За цел ја избра пратеничката на ВМРО-ДПМНЕ, Силвана Бонева, за која изрече груби квалификации, па дури и се потсмеваше на остатоците од дијалектот во нејзиниот јазик. „Како можевте толку лаги да искажете само за 15 минути?“, & се нафрли Данева на Бонева, пред да почне со навредлив тон да & ги поправа јазичните грешки. „Акцептен налог се вика, не можете ниту да го изговорите!“, „Не се вика се срамувам, се вика се срамам!“, продаваше Данева литературен јазик додека & се обраќаше на колешката со пејоративот „бе“.

Ја средија политичката развиваат економска ди

30

години ќе бидат потребни за матичната собраниска комисија за труд и социјална политика да може да ги прочешла 15 451 амандман на ДУИ за законот за бранители.

¼

од вработените во МНР се жени, се пожали министерката за внатрешни работи, Гордана Јанкулоска, потенцирајќи дека многу од нив биле дури поуспешни и од нивните колеги припадници на машкиот пол

Сите познавачи се согласни дека не е проблем амбасадорите да добиваат задача да бркаат странски инвестиции, но притоа треба да се имаат предвид неколку аспекти – дали со тоа нема да трпат нивните вистински дипломатски обврски и колку во оваа задача ќе се поклопат со останатите функционери кои државата ги плаќа конкретно за да ловат инвеститори пишува:

facebook

Габриела Делова

gabriela.delova@kapital.mk

фотографија:

1

Нова клетва: НА КОМШИЈАТА ДА МУ СЕ СМАЛИ ЗНАМЕТО (од многу перење)... :))))))))) Миодраг Мишолиќ

2

Нека исклучат и парно во Скопје. Имаме доволно знамиња за да се покриеме и да ни држат топло. Колку да ја истуркаме зимата де. Кирил Колемишевски

3

А за трето посвоено дрво, даваат ли парична помош? Христијан Стојчевски

Фотоархива на Капитал

Д

ека Владата во последните неколку години е целосно посветена на привлекување странски инвестиции и економска промоција на земја е повеќе од јасно. Тоа го потврдува и фактот дека од централниот Буџет за 2013 година се планирани 11,3 милиони евра за економска промоција. За привлекување странски инвестици пак, се планирани дополнителни 940.000 евра. И ваквата мантра, како што ја нарекуваат голем дел од познавачите, немаше да биде проблематична, доколку цврсто насочена кон привлекување на странските инвеститори,

владината гарнитура не удри по дипломатијата. Последната предлог-измена на Законот за надворешни работи, со која економскиот критериум се поставува како најважен при оценувањето на македонските амбасадори веќе ги мобилизира дипломатите кои загрижени за иднината на дипломатијата веќе го вклучија црвениот аларам со кој ја предупредуваат Владата за несериозниот пристап кој го има кон амбасадорите. Новоименуваните амбасадори, не сакаат да коментираат како ја сфаќаат новата задача по која ќе бидат оценувани при нивното амбасадорување. „Секогаш сум давал изјави за медиуми. Меѓутоа, сега како именуван амбасадор не можам да го направам тоа. Како министер за надворешни работи, барав од тогашните амбасадори да се воздржат од изјави и коментари за медиуми и би било непринципиелно да го прекршам таквото правило. Не сакам ова да го сфатите како селективен пристап кон медиумите,

www.kapital.mk

лекарите го "рипаат" тодоров – невидлив им е!

Н

евидливите лекари, како што сами се нарекуваат, откако дванаесет дена штрајкуваат, а нивниот ресорен министер, Никола Тодоров не ги перцепира, правдата решија да ја бараат кај државниот врв. Ќе бараат средба со претседателот Ѓорѓе Иванов, премиерот Никола Груевски и спикерот, Трајко Вељановски. Дали ќе бидат разбрани тешко е да се претпостави, особено откако премиерот го поддржа министерот Тодоров за политиката на плати по учинок.

а, сега ќе ипломатија!? бидејќи секогаш сум давал изјави независно од кој медиум ме бараат“, истакна Слободан Чашуле, новиот амбасадор во Шпанија. И додека новозибраните амбасадори се оградуваат од каков било коментар во врска со новата задача која најверојатно ќе им биде пресудна во нивната амбасадорска кариера, поранешните дипломати негодуваат околу ваквата владина одлука. За Македонија целосно да се ослони на таканаречената економска дипломатија, која од неодмна ја практикуваат големите и искусни дипломатии, кои патем со години ја граделе својата дипломатска мрежа и дипломатско искуство, треба пред с$ да стане успешна и беспрекорна дипломатија која здраво се поставила во меѓународната заедница и нема отворени политички проблеми со која било држава или меѓународна организација, коментираат познавачите. Притоа, велат тие, имајќи ги предвид околностите со кои е соочена земјава, особено со билатерлните проблеми кои демнат во последните неколку месеци, не може да им се сврти грбот на ваквите реални закани, и амбасадорите да трчаат само по инвестиции. За поранешниот амбасадор во НАТО, Нано Ружин, нејасно е како може да се очекува од амбасадорите, кои се именувани во меѓународни организации, како НАТО, ЕУ, ОБСЕ итн. може да се очекува економска ангажираност и привлекување инвестиции. Дополнително, вели тој, многу е јасно дека дел од амбасадорите кои се назначени во земји со кои имаме добра економска соработка, како со земјите од регионот, да бидат секогаш добро оценети, за разлика од амбасадорите кои ќе бидат назначени во земјите со кои економската соработка е послаба (на пример, Франција). На тој начин, велат тие, се добива дуплирање на работата, а притоа дипломатијата останува осиромашена од вистинската функција која ја има пропишано со Виенската конвенција за дипломатски односи. Во таа насока за нив е несфатливо од амбасадорите да се бара удвојување на работата на економските промотори кога постои Агенција за странски инвестиции со вкупен буџет од 6,8 милиони евра, која секој вработен го плаќа по 1.500 евра, и која барем според проекцијата на Буџетот за 2013 година ќе потроши 1,7 милиони евра за економски маркетинг и 1,6 милиони евра за економска промоција.

Капитал број 683 29.11.2012

бум-трес

Коментар

61

Панче Кралев

министер за образование

Л

ично ќе придонесам за зголемување на наталитетот во земјава“, рече министерот за образование, Панче Кралев. Не сфативме, Кралев го заплаши машкиот род во државата со невкусна шега или можеби најави дека ќе стане татко?!

Дејан азески dejan.azeski@kapital.mk

Како владата ќе го зголемува наталитетот кај стари луѓе???

П

Иво вајгл

словенечки европратеник

В

ерувам дека се наближува денот кога ќе започнат преговорите“, рече Вајгл. И Македонија веќе четири години верува во датум, но тоа никако да се случи.

тонИ рИстов

портпарол на ДОМ

Д

ОМ на локалната власт & предлага да воспостави програми ’посвојување дрво‘“, рече портпаролот на ДОМ, Тони Ристов. Акцијата „Ден на дрвото“ толку многу се извулгаризира што сега, откако изнасадивме дрвца, истите и ќе ги посвојуваме.

twitter 1 Hawk@HawkanianHawk

Добро викаше Џорџ Карлин, ако црквата сака да се меша во политика, нека плаќа даноци.

2 Džigi™@dzigi7

Ја мислев луѓе сме биле, а устватри да сме ти биле Македонци, Албанци, Срби. Бугари и остало.

3 Влатко Васиљ@VlatkoVasilj

Да ја олесниме работата на Владата. Предлог проект: Посвои невработен

оследната најава на министерот за труд и социјална политика, Спиро Ристовски, и на ректорот Велимир Стојковски дека со новата стратегија за демогравски промени ќе направат с$ за да го зголемат наталитетот и фертилитетот навистина отвора многу прашања, па дури и од биолошки аспект. Ако се знае дека земјава е сред процес на масовно иселување особено на младото население и дека 447.000 млади луѓе најчесто под 34 години во мометов се надвор од земјата, а дека за последниве 10 години дури 56.000 добиле странско државјанство тогаш испаѓа дека навистина во земјава нема останато многу луѓе кои воопшто се способни за репродукција. Согласно со тоа ако Ристовски и Стојковски на ум немаат некоја магична формула останата од Парменион војсководачот на Александар кој и на 70 години правел деца нека се насочат на следните конктрени и прости потези за кои не е потребна никаква стратегија и анализа. Нека се насочат кон подобрување на животниот стандард, отворање нови работни места, побрзо вработување на младите со висока стручна спрема, подобро здравство, школство и побезбедна средина. Ако ги средиме овие работи и ако со тоа успееме да повратиме 21% од населението (најчесто младо) кое ни е во странство и без национални стратегии ќе имаме многу повеќе деца и многу посигурна и посреќна иднина. Да резимираме, грешна е тезата дека најголемиот проблем е падот на наталитетот. Проблемот е во масовното иселување. Доколку им се обезбедат адекватни услови, тие млади луѓе и „радо“ ќе се вратат и уште „порадо“ ќе ги раѓаат и растат нивните деца заедно со бабите и дедовците овде дома во Македонија.

Капитал број 683 29.11.2012

62

политиКа

пораКите од неделата на второ читање!

KaKo treba[e da se iznosi GruevsKi so proslavata na albansKoto zname i dr@av

www.kapital.mk

a

va?

капитал број 683 29.11.2012

политика

p

63

Прашањето што се постави на денот на одбележувањето на албанското знаме и албанската држава е каде е Македонија во приказната? Има ли држава тука? Не во смисла на репресивен апарат што ќе спречи над 20% од населението да ја изрази својата национална посебност, туку држава со визија темелена на општествената реалност. Моментот беше клучен, историски, за покажување државност, а фокусот на погледите свртен кон премиерот Никола Груевски. Не е спорно дека му беше оставен мал маневарски простор, но линијата на помал отпор што ја повлече отсуствувајќи од државата на „денот Д“ се чини дека е тенка и црвена за иднината на Македонија

Капитал број 683 29.11.2012

64

пишува:

Максим Ристески maksim.risteski@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

В

о неделата во Скопје, десетина година подоцна, се покажа м н о г у н а и в н а тез ат а н а некогашното ВМРО-ДПМНЕ со заканите дека ќе им ги скрати канџите на „орлите“ праќајќи порака до албанскиот политички блок. „Орлите“ маршираа по скопските улици, наместо како што предвидува Рамковниот договор, да летаат високо... во образованието, во културата, во бизнисот, во една меѓуетнички интегрирана и стабилна држава. Веројатно затоа вечерта истиот ден пропадна историската можност да се надомести за грешките поради кои меѓуетничките односи во Македонија и десет години по конфликтот не се „легнати“ во рамката од Охрид, па лесно и често влегуваат во портокалова фаза на триење, претпоследната до вжештување на највисоко ниво. Во неделата Албанците среде Скопје направија да ја снема Македонија додека го славеа јубилејот од стогодишнината на нивното знаме и од независноста на Албанија. Во спортскиот центар Борис Трајковски немаше место за Македонија, во голема мера зашто нема(ше) македонски државници што ќе & обезбедат присуство. Прашањето што се постави само по себе е - има ли држава овде? Не во смисла на репресивен апарат што ќе спречи над 20% од населението да ја изрази својата национална посебност, туку држава со визија темелена на општествената реалност. Моментот беше клучен, историски, за покажување државност, а фокусот на погледите свртен кон премиерот Никола Груевски. Не е спорно дека му беше оставен мал маневарски простор – не можеше и не требаше да го спречи празнувањето, на кое од друга страна, знаеше каква димензија ќе му даде партнерот во владината коалиција, ДУИ. Опасноста осамен меѓу тројцата лидери

на Албанците од регионот да се соочи со егзалтираните скандирања „УЧК“ се покажа реална. Но, линијата на помал отпор што ја повлече отсуствувајќи од државата на „денот Д“ се чини дека е тенка и црвена за иднината на државата. Груевски се потруди „итното“ и „неодложно“ патување во САД да не изгледа како бегство, посетувајќи ја Тирана на два дена пред централната прослава. На гостинот кој веќе задутрето му дојде во Скопје, албанскиот премиер Сали Бериша, очигледно сакаше му порача дека не треба „погрешно“ да го сфати тоа што не беше дочекан како што доликува, на Илинденска број 2. Но, Груевски со своето отсуство од државата на 25 ноември, за жал, испрати недвосмислена порака до втората по големина заедница во земјата, особено во светлината на фактот што само пред неполн месец имаше свој претставник (министерката за култура, Елизабета Канческа – Милевска) во Зебрњак, кој заедно со српскиот претседател и премиер ја одбележа стогодишнината на српската победа над Османлиите. Македонскиот премиер можеби и не мораше да присуствува на прославата во Борис Трајковски, имајќи ги предвид опасностите од негово (и општо, за Македонците) компромитирање. Државничкиот потег за излез од, шаховски кажано пат-позиција, можеше да го одигра дипломатски. Доволно ќе беше истиот ден, пред прославата, официјално да ги прими премиерите на Албанија и на Косово, Сали Бериша и Хашим Тачи, за сето тоа да се изрекламира како учество на македонскиот премиер во прославата на неговите сограѓани-Албанци. Но, Груевски, наместо победнички, одигра потег со којшто процени дека ќе изгледа како помал губитник, по цена да ни се случи паралелна држава среде Скопје. Де факто се докажа македонско-албанскиот паралелизам во Владата и улогата на премиер на Албанците во Македонија му беше препуштена на Али Ахмети. & се даде за право и на опасната теза дека рамковните права на Албанците не се гаранција за стабилност на државата, зашто не се имплементираат на начин што интегрира, односно дека Албанците не би биле задоволни во Македонија и во случај да добијат с$ што бараат ако тоа не води кон отцепување на „нивниот“ дел.

Пораките од прославата на второ читање!

Пораките кои од прославата ги испратија премиерите на Албанија и на Косово и лидерот на македонските Албанци (како што го нарече Хашим Тачи), Али Ахмети, беа политички коректни, но изразено емотивни и со многу јасен поттекст. Многу е важно како ги прочитаа Албанците, кои на прославата со отворени усти чекаа запаллив реторички материјал. И го добија, особено од говорот на косовскиот премиер, Хашим Тачи, кој со името „УЧК“ ги брендираше сите успеси од поновата албанска историја. „Секој од нас треба да се потсети каде бевме пред 13 години како Албанци. Албанија во демократска транзиција, Косово окупирано од Србија, Албанците во Македонија

Реџепи повика на формирање албански калифат?!

К

ако во почетоците на исламот, поглаварот на Исламската верска заедница, реис-улулема, Сулејман Реџепи, повика на обединување на албанските земји во некој вид на калифат, при тоа повикувајќи се на Алах: „Обединувањето на албанските земји е Божјата волја, и затоа ние имаме обврска да ги вратиме така како што биле порано. Обединување на силите на албанскиот народ на сите нивоа ќе стане реалност, а Албанија ќе има единствена граница, таа која ја создал Бог. ИВЗ со сите свои капацитети е подготвена да придонесе за националната кауза и да одговорат на секој вид на повик во насока на обединување на сите Албанци. Јас сум многу загрижен за положбата на Албанците, бидејќи не може да се замисли луѓето да живеат во пет држави“, изјавил Реџепи.

www.kapital.mk

Капитал број 683 29.11.2012

политика

65

Алберт Муслиу

Јове Кекеновски

е испушти историската можност некои работи да се стават на вистинското место. Пред с$, можноста да се придобијат Албанците за државата и да се привлечат да присуствуваат на македонски национални прослави. Покрај недоволната свесност за значењето на настанот, ние имаме и дипломатски неодговорно однесување од премиерот Никола Груевски кон премиерите на Косово и на Албанија.

о едно вакво сериозно уривање на достоинството на Македонецот, нормално е доколку премиерот е доблестен, да си поднесе оставка. Со пари на граѓаните да се слави туѓо знаме без никакво обележје на државата?! Од прославата стигнаа опасни пораки, кои ако се сумираат, значат дека има две држави на Албанците и се чека третата.

професор по политички науки

Универзитет Евро-Балкан

С

дискриминирани. Но, се случи чудото кое произлезе од волјата на албанските граѓани - ОВК. Тоа чудо ги обедини Албанците за нивната европска визија“, се обрати Тачи до присутните во преполната сала во Борис Трајковски, која не можеше да ги прими сите заинтересирани. За европската визија зборуваше и албанскиот премиер, Сали Бериша, за територијалното обединување на Албанците во една држава - Европската унија. „УЧК и ОНА се бореа со идеал за еднакви права на Албанците, со идеал за подобра држава, за подобар Балкан, за подобра Европа. Албанците во Македонија секоја минута, секој час, секој ден во годината сонуваат за заедништво, за слобода и за права на Албанците каде и да живеат во регионот и во светот. Велат албански национализам, а тој национализам е како европскиот национализам, за мир кај нас, за слободна и мирна Европа“, истакна Бериша. Симптоматично е што публиката неговата визија за „еден народ, еден јазик и една држава, Албанија“, но во Европа без граници, ја доживеа само како реторичка фигура, а со експлозија на воодушевување го дочекуваше секое споменување на „УЧК“, воената формација која би требало да & припаѓа на историјата, а не на оптимистичката светла иднина која на Албанците им ја најавија и Ахмети, и Тачи и Бериша. Кога Бериша се залага за територијално единство на Албанците на Балканот под капата на Европската унија, веднаш треба да се постави прашањето што ако, на пример, остварувањето на сонот за ЕУ во случајот на Македонија потрае подолго од трпението со коешто располагаат Албанците во земјата? Ќе се остварат ли тогаш заканите кои одвременавреме, но со неслучаен тајминг, Ахмети

П

му ги испорачува на Груевски - дека ако продолжи доцнењето на интеграцијата на Македонија, тоа може да предизвика последици внатре во државата, но и во регионот? Оваа дилема го открива можниот поттекст на пораката што ја испрати Бериша и причината за незгаснататата романтичност со која тој и Хашим Тачи ја величеа Ослободителната војска на Косово. Како поинаку да се разбере ветувањето на косовскиот премиер дадено во Македонија дека Косово ја гарантира безбедноста на Албанците, со што се имплицираат кризни ситуации, секако не во Албанија, туку во Македонија и во Србија (Прешево). „Се обидов да ви пренесам дека сте сигурни и дека Косово гарантира безбедност и дека тоа ќе биде чувар на вашите права кога тоа е потребно, затоа што сте помогнале многу на Косово. Ние сега чувствуваме дека сме во подобра состојба по неправдите што ни се случија“, рече Тачи, дополнувајќи дека никогаш порано во историјата Албанците не биле во подобра позиција и не биле помоќни. Најконструктивни беа пораките на главниот организатор на настанот, лидерот на ДУИ, Али Ахмети, кои (веројатно) затоа поминаа со најтивка поддршка меѓу публиката во салата. Ахмети рече дека Албанците во Македонија се избориле за своите човекови и национални права со тоа што денес официјално го слават денот на азбуката, на знамето, на независноста на Албанија... и особено со тоа што на највисоко државно ниво е организирана прославата, која кулминираше во Борис Трајковски, алудирајќи дека дел од средствата се обезбедени од државниот буџет. „Ние ќе се обидеме да оставиме печат за Албанците. Работиме за нашиот идентитет и гордост. И ќе ги почитуваме идентитетот

и гордоста на нашите сограѓани Македонци, зашто двете заедници имале горчливо минато. Сакам да порачам дека меѓусебната доверба е најважна за да може Балканот да живее во мир. Така се гради стабилност на Балканот, така можеме да градиме мир и за заедно да одиме во ЕУ и во НАТО“, истакна Ахмети. На централната прослава во спортискиот центар Борис Трајковски не можеше да се види ниту едно државно знаме на Македонија, освен оние што се насликани на трибините во салата, кои ѕиркаа под албанските знамиња пуштени преку нив. Но, не беа ретки знамињата на САД, првенствено од благодарност за НАТО-бомбардирањето на поранешна СР Југославија во 1999 година, но и за сето друго што Вашингтон го одработи за целите на албанската кауза. Се интонираше само албанската химна во чест на пристигнувањето на Сали Бериша во салата, а за да зазвучи и македонската и за со настанот да не се игнорира државата во која истиот се одржува, веројатно беше неопходно присуството на македонски државник. На отворената покана на Ахмети се отповика дел од албанската опозиција – во привите редови ДУИ обезбеди места за лидерот на НДП, Руфи Османи и за поранешниот претседател на Нова демократија, Имер Селмани, а на прославата не дојде главниот опозиционер во албанскиот блок, Мендух Тачи. Од македонскиот дел од опозицијата обвинија дека централната прослава на стогодишнината од албанското знаме и државност претставувала кулминација на неодговорното, погрешно и крајно навредливо однесување на владините коалициони партнери. „Гостите наголемо славеа, а домаќините избегаа и ја оставија куќата празна!

Капитал број 683 29.11.2012

66

www.kapital.mk

политика

Иванов ја одби поканата да учестува на прославата во Тирана

П

ретседателот Ѓорге Иванов револтиран од инцидентот што се случи во Албанија при посетата на премиерот Никола Груевски (фрлањето со јајца по неговото возило), ја одби поканата од албанскиот колега Бујар Нишани, за учество на прославата во Тирана по повод стогодишнината од албанската независност. Интересно е што Тирана упати официјална покана до Иванов, за разлика од организаторот на прославата во Скопје, кој во неколку наврати посочи само дека сите заинтересирани се добредојдени на централниот настан. Ако Република Македонија е наша заедничка куќа, тогаш Иванов и Груевски мораа да го демонстрираат националниот суверенитет на Македонија. Тие со своето бегство ја оставија територијата на Република Македонија“, изјави генералниот секретар на СДСМ, Андреј Петров. Прашањето за СДСМ е дали националниот суверенитет на Македонија треба да се брани само официјално, од страна на институциите претседател и премиер? Кога веќе зборуваат за „заедничка куќа“, можеа да испратат свој претставник на прославата и како опозиционерите од албанскиот блок да го третираат настанот како национален празник на сограѓаните-Албанци, без да ја

акцентираат улогата на ДУИ.

Државнички потези не се вклопуваат во изборната логика

Како го искористи премиерот Никола Груевски релативно тесниот простор за да направи историски, државнички потег (во контраст со оној на министерот за одбрана, Фатмир Бесими, во Слупчане) се прашуваат и аналитичарите, кои неколку дена по прославата с$ уште ги средуваат впечатоците, пресметувајќи ги безбедносните ризици од албанската еуфорија и нејзиниот македонски одговор. Едногласни се дека тешко се менаџираат меѓуетничките односи, но и дека во маката јунаците се познаваат. Според претседателот на Институтот за

демократија, Владимир Мисев, државнички потези се влечат само со ладни глави, какви што нема во пресрет на избори. „Многу е тешко да се менаџираат меѓуетничките односи, особено во вакви случаи, кога опфатот излегува и надвор од границите на државата. Премиерот Никола Груевски беше ставен во шах-мат позиција и затоа, за ублажување на ситуацијата, два дена пред прославата во Скопје отиде во Тирана. Секако дека имаше избор да се постави и поинаку и да ги покани премиерите на Косово и на Албанија на средба во контекст на нивната посета на Македонија, но за ваква рационализација се потребни ладни глави. А во моментов се размислува со изборна логика: многу непредвидливо беше што ќе кажат на прославата Бериша и Тачи, што можеше да биде ризик за губење гласови доколку во Борис Трајковски присуствуваше премиерот или некој друг македонски политичар. Така што од аспект на политички прагматизам, потегот е оправдан, но во поглед на одговорно менаџирање на меѓуетничките односи не е“, изјави Мисев за „Капитал“. Аналитичарот од Институтот за политички истражувања, Вл а д и м и р Б ож и н о в ск и, однесувањето на сите актери асоцирани со прославата која кулминираше во Борис Трајковски го припишува првенствено на рационализација според изборна логика. „С$ што се случуваше има изборна логика и е дел од активностите на ДУИ, која атакува на албанските гласови. Доказ дека не се работеше за општоалбанска прослава е неприсуството на Мендух Тачи, кој очигледно, прославата во Борис Трајковски ја смета за партиски настан. Кога ќе почнат предизборните митинзи на албанските партии, ќе видите дека с$ ќе биде исто како и на прославата: албански знамиња и националромантичарска реторика“, вели Божиновски, кој очекува Груевски својот „долг“ кон албанската заедница да го врати со присуство на прославата во Тирана, која според аналитичарот, ќе биде автентична прослава, а не партиски митинг. Прославата на албанскиот празник како историска можност за позитивен пресврт во меѓуетничките односи ја видел претседателот на управниот одбор на универзитетот Евро-Балкан, Алберт Муслиу и соодветно, смета дека е направен историски пропуст од страна на македонскиот премиер. „Се испушти историската

Владимир Мисев Институт за демократија

М

ногу непредвидливо беше што ќе кажат на прославата Бериша и Тачи, што можеше да биде ризик за губење гласови доколку во Борис Трајковски присуствуваше премиерот или некој друг македонски политичар. Така што од аспект на политички прагматизам, потегот на Груевски е оправдан, но во поглед на одговорно менаџирање на меѓуетничките односи не е.

можност некои работи да се стават на вистинското место. Пред с$, можноста да се придобијат Албанците за државата и да се привлечат да присуствуваат на м а ке д о н с к и н а ц и о н а л н и прослави. Покрај овој пропуст поради недоволна свесност за значењето на настанот, ние имаме и дипломатски неодговорно однесување од премиерот Никола Груевски кон премиерите на Косово и на Албанија. Груевски со начинот на којшто се постави не покажа дека е премиер и на Албанците во Македонија“, вели Муслиу. Сосема спротивно размислува професорот по политички науки Јове Кекеновски: „По едно вакво сериозно уривање на достоинството на Македонецот, нормално е доколку премиерот е доблестен, да си поднесе оставка. Со пари на граѓаните да се слави туѓо знаме без никакво обележје на државата?! Од прославата стигнаа опасни пораки, кои ако се сумираат, значат дека има две држави на Албанците и се чека третата. Нема да ме зачуди ако се активира референдум за независност, која Албанците во Македонија де факто ја имаат во местата каде што се мнозинство, зашто таму не се почитува ниту Уставот, ниту законите на државата“, смета Кекеновски. Според него, поставеноста на македонскиот премиер во случајот не треба да се гледа само во контекст на централната прослава, туку и на настаните што & претходеа. Но, тој не гледа можност Груевски поинаку да реагира во услови кога, според Кекеновски, премиерот нема влијание врз одлуките што ги носи неговиот владин партнер, Али Ахмети.

Kapital Akademija...

member of KAPITAL MEDIA GROUP

...Za da znaeme pove}e! I samite da si pomogneme...

ОБУКА

МЕЃУНАРОДНО ДВОЈНО ОДАНОЧУВАЊЕ И ДАНОКОТ НА ЗАДРШКА 13 декември 2012

Данокот на задршка е регулиран во Законот за данок на добивка, а се однесува на меѓународни трансакции кои се се почести со зголемената глобализација и меѓуграничната размена. Како да препознаеме кога и дали треба да пресметаме или нам да ни пресметаат данок на задршка? Како да избегнеме ситуација да не бидеме двојно оданочени? Со цел да не се наметнува ист или истовиден данок на ист даночен обврзник за еден ист временски период и на иста даночна основа, земјите би требало да бидат прецизни и јасни во своите законски решенија за тоа што ќе биде предмет на оданочување кај нив.

КаКо Да го наДМинЕМЕ овоЈ ПроблЕМ? КаДЕ Да ПобараМЕ оДговор – рЕшЕниЕ во уСлови Кога иМаМЕ ДвоЈно оДаноЧувањЕ на нашитЕ ДЕловни аКтивноСти .... ЕДноДнЕвната обуКа ќЕ биДЕ КориСна За ДобивањЕ:

l основни насоки и инструкции кои чекори да ги превземеме кога сме соочени со двојното оданочување l кои постапки од нас ги очекува уЈП l како да ги разбереме Договорите за избегнување на двојното оданочување l како да го оствариме правото на даночните намалувања / изземања согласно Договорите за избегнување на двојното оданочување Преку практични примери и пополнети обрасци ќе се обидеме да ја доближиме оваа проблематика до секојдневното работење на деловниот субјект.

Сите заинтересирани за учество на оваа обука можат да се пријават најдоцна до 10 Декември 2012 година. Проектот Kapital Akademija... е формиран на 25.09.2011 l

специјален прилог

6

деКември 2012

наМЕнЕта Е За:

l Финансиски менаџери l Сметководители l Даночни администратори / работници l Сопственици на компании l Претприемачи

ПрЕДаваЧ:

М-р Катерина бошевска

финансиски директор на EOS Matrix Македонија и финансиски консултант за Источна Европа. Ангажирана е како надворешен соработник и тренер-обучувач за теми од областа на финансиски менаџмент од реномирани тренинг агенции-консултантски куќи.

l лица за контакт: Гордана Михајловска, Бобан Ѓорѓиевски l е-маил: akademija@kapital.com.mk l 02 3298 110

Business Style

Празничната еуфорија започна! Што да подарите? Каде да патувате?

Што да подарите? Совет плус- кои се подароците кои одговараат на деловниот бон тон? Какви подароци добиваат и подаруваат нашите бизнисмени?

Шопингот е омилена активност пред празниците. Какви попусти и изненадувања ќе имаат домашните и странските брендови во декември? повеќе информации во врска со прилогот и за комерцијално претставување во истиот обратете се на е-mail: sanja.savovska@kapital.mk или на телефонскиот број: 02 3298 110 локал 104

Корпоративните забави се дел од настаните кои ги обожава деловниот свет. Tips&trics како најефикасно да организирате оригинална забава за вработените и клиентите?

Каде да патувате? Каде да зимувате? Ги претставуваме хит дестинациите кои ги нудат агенциите, но и омилените дестинации на нашите бизнисмени. ве советуваме каде на скијање? Лица за контакт: Гордана михајловСКа Сања СавовСКа

www.kapital.mk

Капитал број 683 29.11.2012

EDITorial…

69

Штом Косово ни гарантира безбедност...! Катерина Синадиновска katerina.sinadinovska@kapital.mk

Д

а се биде Македонец во неделата, во Скопје не беше воопшто пријатно. Веднаш да се разбереме – не е воопшто спорно славењето на каков и да е етнички симбол, на која и да е етничка заедница, а уште помалку на одбележување на 100 години државност. Тоа е за почит! И ова не е флоскула!

Н Д

о... во неделата вечерта во Македонија, среде главниот град, покрај тоа што беше евидентно дека граѓаните пр е ф ерир аат д а о с танат затворени дома (а што може да е пострашно од тоа?) беа презентирани (придружени со соодветна кореографија и сценографија) неколку опасни тези.

Премиерот Никола Груевски веројатно не можел мирно да пие кафе со инвеститорите кои тргна да ги лови додека неговиот колега од Косово, Хашим Тачи среде Скопје порача дека Приштина ќе се грижи за безбедноста на сите Албанци... вклучувајќи ги и оние на кои Груевски им е премиер! Притоа да ја пропушти последната комуникација на Господ со поглаварот на ИВЗ, Сулејман Реџепи после која Реисот излезе со став дека мора да се формира Голема Албанија оти тоа било „божја волја“

одека останува отворена дилемата кој ќе одговара за запалените знамиња и кому тоа министерката Гордана Јанкуловска ќе стави лисици, а притоа Џелал Бајрами да не посака истите да ги извади, и дали заканата на Ахмети дека ниедна црна рака не смее да ги симне знамињата веќе не важи, и понатаму е нејасно како се дозволи понижување на Македонија на јавна сцена? И зошто се појави целата непријатност и с’клетот во коските на секој оној кој не беше дел од манифестацијата во салата Борис Трајковски!?

П

рво, тешко е за Груевски да најде солидно објаснување зошто на денот кога двајца државници од соседството му дојдоа среде Скопје замина во лов по инвеститори дури преку океанот... од една и единствена логична причина –инвеститорите тешко доаѓаат во држави каде што политичката клима навестува нестабилност. А Македонија во неделата беше со нарушено достоинство и навестуваше нестабилност! Не знаеме како премиерот се чувствувал, но веројатно не можел мирно да го пие кафето со инвеститорите и да им зборува за евтината работна сила и за даночниот рај, додека колегата од Косово, Хашим Тачи среде спортската сала Борис Трајковски порачува дека тој ќе се грижи за безбедноста на сите Албанци... Вклучувајќи ги и оние на кои Груевски им е премиер! „ Сакам да ви порачам дека сте сигурни и дека Косово ви гарантира безбедност и дека тоа ќе биде чувар на вашите права кога тоа е потребно, зашто вие сте помогнале многу на Косово“ зборуваше Тачи во Скопје. Косово да ни гарантира безбедност? Го слушна ли Груевски ова? Го слушна

ли Јанк уловска и директорот на македонското биро за јавна безбедност Љупчо Тодоровски ова? Што зборува Тачи? Да не се „вреѓаме„ ама ако сме дошле до дереџе Косово да ни гарантира безбедност, длабоко сме заглавиле...

Б

лаг во настапот, но ништо помалку опасен не беше и Сали Бериша прогласувајќи го Скопје за центар на Дарданија и епицентар на албанската нација. Бериша може Скопје да го гледа и како центар на Елдорадо, но во декември 2012-та година, кога Македонија (му се допаѓало тоа некому или не) е независна и суверена држава (и е членка за ООН, што ќе рече – држава според сите меѓународни прописи) тој како гостин во оваа земја мораше да покаже елементарна политичка култура и од говорот да ги извади сите елементи кои можат да возбудат страсти. Па нели за тоа и разговараа со Груевски во Тирана на само два дена пред прославата!? Вака излегува дека нашиот премиер џабе се измачи да отиде до Албанија, па уште и да се стави себеси во опасност како жртва на хулигани!

С

ега... Ако се вратиме на почетокот и потсетиме дека самиот чин на славење на симболот кој толку им значи на близу третината наши сограѓани не е спорен, (напротив) нова дилема излегува на површина. Ако Груевски и Ахмети имаат искрен меѓусебен договор, зошто ова не го организираа заедно? Па кога веќе се дале пари од државниот Буџет, како што тврди вицепремиерот Муса Џафери, прославата да ја личеше како што е ред во нормална држава. Па да се организираше и минисамит ако треба, па да имаше фотки и кадри кои ќе праќаа пораки на помирување, единство и толеранција, па да имаше заеднички изјави, а наместо сомнителни типци во црно, прославата да беше обезбедена од МВР (во кое рамковниот доследно си се почитува)...

В

ака, излегува дека коалицискиот договор не им е фер. Ај што не им е фер, туку не им е ниту искрен. Ај што едно ветиле на граѓаните, а друго прават, туку очигледно и тоа што си го ветиле еден на друг не го почитуваат! Затоа не е јасно зошто кај Албанците упорно се поттикнува омраза кон Груевски? Амнестија на хашките случаи, закон за употреба на јазици, Слупчане... Ниту ова се антиалбански потези, ниту Грешница 2012-та е Гостивар 1997-ма. И токму таму е позициониран Груевски во приказнава! Прашањето е - каде е Ахмети?

Капитал број 681 15.11.2012

70

www.kapital.mk

Интервју пишува:

Петре Димитров

petre.dimitrov@kapital.mk

фотографија:

Ивана Кузмановска

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

Н

Ангелка Пеева-Лауренчиќ Извршен ДИреКтор на агенцИјата за оДносИ со јавноста И КомунИКацИсКИ менаџмент ИмИџ Пр

PR e

dijalog

е можеш да знаеш дали водата е ладна ако не влезеш во неа... Ова била главната мисла-водилка на Ангелка Пеева-Лауренчиќ кога заедно со своите партнери решила пред десет години да започне нов бизнис, да основа агенција за односи со јавноста. Одлуката да се напушти солидна позиција во тогаш една од најдобрите маркетинг-агенции и да се започне бизнис во една ново, дотогаш не толку позната гранка во комуникациите – односите со јавноста, од луѓето што тогаш ја опкружувале била дочекана со чудење, не толку поради идејата за нов бизнис, туку поради неговата содржина, која на малкумина им била барем малку позната. Но, кога си на вистинскиот пат, храбро се спротивставуваш на сите стереотипи и градиш нов пат. Тогаш пред десет години овој нов пат имал две димензии преку кои се градела и се позиционирала Имиџ PR и пат преку кој се градел и се трасирал развојот на односите со јавноста и комуникацискиот менаџмент, пат по кој се градела индустријата за односи со јавноста во Македонија.

XX Како започна приказната на Имиџ PR? Имиџ PR e убава реална приказна, која благодарение на големата желба на тимот, успешно опстојува веќе десет години. Нашата претприемничка сторија започна на почетокот на 2002 година, кога околу иницијативата за основање агенција за односи со јавноста се поврзаа неколку ентузијасти. Во тој период маркетингот и адвертајзингот веќе беа добро етаблирани на пазарот, но беше сосема јасно дека на полето на комуникациите недостига еден сегмент, кој во многу нешта се разликува, познат како односи со јавноста или PR. Со личните контакти на мојот сопруг успеавме да дојдеме до Миленко Ѓуриќ, кој е познат на овој простор како еден од пионерите на односите со јавноста, а преку него пак до гуру то на светско ниво, г. Риџард Лининг. Тие двајца ни ја открија целата слика за односите со јавноста, н$ упатија кон понатамошна едукација и спознавање на суштината на оваа професија. Првата канцеларија на агенцијата многу скромно започна во станот во кој претходно живеев. Се обидовме да го намалиме ризикот без голема инвестиција во „старт ап“ периодот. Со соодветна адаптација просторот стана пријатна деловна средина. Тоа беше скромен почеток, но ние имавме огромен ентузијазам и верба во тоа што почнувавме да го

www.kapital.mk

Капитал број 689 29.11.2012

Интервју Приказната на Имиџ PR започна пред десет години, кога група ентузијасти се собраа на едно место. Во време кога маркетингот и адвертајзингот веќе беа добро етаблирани на пазарот, почувствувавме дека на полето на комункациите недостига еден сегмент, кој во многу нешта се разликува, познат како односи со јавноста или PR. Овие

Имиџ Пр и Капитал Академија преку обуки ќе работат на едукација за Пр-професијата

Н

еопходно е да креираме клима за поголема едукација за односи со јавноста и комуникациски менаџмент, за да се подигнат критериумите и да се „проветри“ нашиот сектор. Сосема е јасно дека ќе следува еден перод на „чистење“ во професијата и разграничување на поимите во нивната суштина. Затоа, ние сакаме да дадеме и еден личен придонес и би сакала да споменам дека Имиџ ПР заедно со Капитал Академија веќе подготвуваат еден таков проект за следната година, кој треба да придонесе токму во тој правец, односно преку поголема едукација и полуларизација на оваа професија да се придонесе за подигнување на критериумите и стандардите.

работиме. Следуваше потешкиот дел - да се убедат компаниите дека односите со јавноста можат да им дадат дополнителна вредност во градењето на репутацијата и разбирањето со публиките, а тоа пак, да ги зајакне нивните позиции на пазарот. Се сеќавам дека првиот мал проект дојде од канцеларијата на Вестерн унион (Western Union) од Белград, но вистинскиот предизвик во струката ја осознавме преку првите договори за долгорочна соработка со Пивара Скопје и тогашниот Мобимак. И двете компании беа дел од големи светски корпорации, со локален менаџмент со визионерски капацитет, што во нашата професија е клучно. Договорот со една од нив трае и денес, полни десет години, со заемно задоволство.

XX По десет години, како гледате на состојбата на полето на односите со јавноста денес? Во меѓувреме, професијата стана прилично популарна. Бројот на агенции за односи со јавноста секоја година е с$ поголем. Само од поранешни вработени во нашата агенција се оформија четири PR-агенции. Дел од адвертајзинг-агенциите оформија сектори за односи со јавноста. Целиот тој процес е здрав, се развива струката, јакне конкуренцијата, нарачателите имаат поширок избор, може да направат проценка на капацитетите. Но, тоа што загрижува е банализирањето на професијата. Често го користам примерот со таксистот која н$ дочека на ареодромот по повод неделата на PR во Белград. На неговата визит-картичка под неговото име пишуваше таксист и PR-

71

неизвесни почетоци денеска се една убава успешна приказна. Ако се земе предвид дека првите десет години се сметаат за прва сериозна барера во развојот на бизнисите, Имиџ PR успешно ја помина, во одлична кондиција и со солидни перформанси. Затоа, овој јубилеј за нас има голема вредност и значење

експерт. Тоа во различни форми го има и во Македонија. Сосема е јасно дека ќе следува еден перод на „чистење“ во професијата и разграничување на поимите во нивната суштина. Потребна е една поширока едукација. Исто така, пред една година беше оформено и првото здружение за односи со јавноста во Македонија, кое во моментов го подготвува етичкиот кодекс во професијата.

XX Што е клучно во односите со јавноста за клиентите, а што за агенциите? Познатиот американски писател Марк Твен рекол: „Ниту еден збор не е толку ефективен како оној збор кој е искажан во вистинско време“. Ова може е најсуштинско и најсликовито објаснување на оваа професија. Клучно е разбирањето на суштината на овој тип комуникации. Односите со јавноста не продаваат, за тоа е задолжен маркетингот. Односите со јавноста се задолжителна менаџерска алатка, која придонесува за развивање решенија кои ќе бидат соодветно разбрани и поддржани од клучните релевантни публики. Тоа директно влијае на репутацијата, која пак, од современите економски аналитичари се смета за најголема капитална вредност на компаниите. Практички, односите со јавноста или PR играат клучна улога во креирањето важни одлуки во компаниите и битно влијае за нивно успешно реализирање. На пример, многу добра менаџерска одлука може да доживее фијаско доколку не е добро комуницирана или се реализира без стратегија и соодветна логистика. Тоа е работа на PR, да & даде вистински тек на една одлука или решение и таа да дојде до крајната цел или до крајната публика. Тоа е процес кој во себе вклучува многу фактори, а PR ги составува во една голема слика. Кај нас најголемо разбирање за придобивките од односите со јавноста и комуникацискиот менаџмент имаат македонските компании кои се дел од интернационалните групации, но во последно време с$ почести се барањата од домашните компании, за „PR на парче“. Односите со јавноста може да дадат резултати доколку се работат во континуиет и на долг рок, с$ останато се само непотребни финансиски трошоци. Ние отворено тоа им го кажуваме на компаниите кои со такви очекувања доаѓаат кај нас. Почесно е да се биде отворен отколку да се заработи на краток рок, а да остане непријатното чувство. Од друга страна, кога зборуваме за агенциите, многу важни се три сегменти. Прво, тим со морален и професионален интегритет; второ, богатство од мултидисциплинарно знаење; трето, свесноста за одговорноста што ја сносите кон вашите клиенти,

кои ви ја довериле во вашите раце најголемата капитална вредност - нивната репутација.

XX Кој е добар PR? Добриот PR е невидлив. Тоа е стратешка и системска комуникација која не го преоѓа прагот кон пропаганда или промоција. Секое предозирање во тој правец се препознава и е нерелевантно. Ние професионалците имаме ососбено изострено око во овој контекст. Не можете да комуницирате вредност ако навистина ја немате. Когатогаш тоа излегува на виделина. А во тој момент веќе е доцна и најчесто се користат кризните комуникации како излез. А во криза не можете да излезете неоштетени, за неверојатен успех се смета ако се изборите барем за реми.

XX Зошто Ви е значаен овој јубилеј? Во овој изминат период имавме неколку сериозни понуди за делумен или целосен откуп на агенцијата од глобални мрежи, но одлуката засега е дека Имиџ PR, и покрај тоа што е во домашна сопственост и не е дел од глобален синџир, успешно ги креира и имплементира потребните стратегии и тактики што се бараат на пазарот. PR како ретко која друга професија најмногу зависи од локалниот контекст. Потврда дека и домашна компанија може да биде конкурентна во светски рамки е и номинацијата на Имиџ PR во финалето за избор на најдобра PR-комункација од страна на ИПРА (Интернацинална асоцијација за односи со јавноста) пред неколку години. Од друга страна, според некои истражувања, тенденциите со должината на животниот век на луѓето и компаниите се обратно пропорционални. Имено, во последните децении човечкиот животен век се продолжува, а животниот век на компаниите се намалува. За овој тренд кај компаниите има повеќе фактори со директно влијание, најмногу зголемување на конкуренцијата на сите нивоа, од национално, регионално, па с$ до глобално ниво. Компаниите с$ помалку можат да се одржат пред да се продадат, трансформираат или да се прогласат ликвидација. Десеттиот роденден во добра компаниска кондиција го дочекуваат не повеќе од 18% од вкупниот број регистрирани компании. Инаку, според едно данско истражување, просечниот век на компаниите во Европа и во Јапонија е 12,5 години, а во Британија меѓу четири и 10 години. Првите десет години се сметаат за прва сериозна бариера во развојот на бизнисите. Имиџ PR успешно ја помина, во одлична кондиција и солидни перформанси. Затоа, овој јубилеј за нас има голема вредност и значење.

Балканот повторно се здружува Информациите кои Ви се потребни за подобро работење во балканскиот регион секој работен ден, наутро, Ви ги испраќаме на e-mail или прочитајте ги на www.biznis-plus.com Нарачка и повеќе информации на: pretplata-mk@biznis-plus.com или на телефон: +389 2 3298 110

1

месец бесплатно!

...Фељтон...

9 Bezdr@avnost Зошто Маркс бил во право

пишува:

Дејан азески

dejan.azeski @kapital.mk

фотографија:

фотоархива на капитал

Ф

ункционирањето на модерната држава не е ништо освен посветеност на менаџирањето на заедничките работи на буржуите,- вели Маркс. Неговите следбеници за целиот период од нивното постоење

бр:

“Капитал“ во десет продолженија ќе го анализира “Капиталот“ на Карл Маркс. Во услови на криза, “Капиталот“ на Карл Маркс станува библија. Што е она што и по 20 години од официјалниот крах на комунизмот го прави Маркс толку актуелен? Дали генијалниот филозоф навистина можел да ја предвиди економската иднина? се залагале за потиснување на националните чувства и создавање свет со заеднички вредности кој ќе функционира без влади и држави. Најголемата иронија

е што капитализмот на некој свој начин најде можност преку глобализацијата да се стреми кон овој проект за постоење на една држава. Сепак, според експертите,

www.kapital.mk

Постер кој ја симболизира комунистичката интернационалност и непостоењето нации и држави постои голема разлика меѓу она за што се залагале Маркс и Троцки и за типот бездржавност и контролирање на светот од еден центар што би им одговарало на големите компании и моќници во коишто е концентриран капиталот. Владимир Илич Ленин, легендарниот руски филозов и револуционер, најточно и најдлабински ги има анализирано овие прашања во своето епохално дело „Државата и револуцијата“ од 1917 година. Ленин ја застапува тезата дека централизацијата на власта е одлика на капиталистите и дека како инструмент на репресијата, државата како форма што побрзо треба да биде надмината од комунистите. „Државата не е ништо друго освен инструмент за пресија врз поробената класа.“ Според него, „демократската република е најдобро можно политичко засолниште за капитализмот и оттаму, штом еднаш капитализмот ќе се вдоми во ова засолниште, толку се зацврстува што ниеден поединец или здружена сила не ќе можат да го остранат“. Сепак, Ленин низ понатамошната негова работа почнува целосно да се согласува со Маркс дека „по револуцијата е потребна политичка транзиција, во којашто државата нема да биде ништо друго освен диктатура на пролетеријатот. Сите пролетери во тој момент мора да се силно организирани под оружје за да ги зачуваат придобивките од контрареволуцијата“, вели Ленин. Сепак, Ленин не предвидел дека краткотрајниот постреволуционерен процес (диктатура на пролетеријатот) меѓу револуцијата и бездржавноста, кој треба да трае кратко, во СССР се растегна низ седум децении и беше главната причина за пропаста на првата социјалистичка република во

светот.

Дали и капиталистите го следат Маркс во овој дел?

Бројните теоретичари на заговор се повикуваат на тезата дека во светот за многу брзо време ќе постојат само три држави и нивни слуги-сателити. Според нив, многу полесно е за моќниците зад завесата да ги влечат конците на точно определени чворови на моќ отколку да губат време со слабите и во голем дел марионетски режими во повеќето држави. Но, дали е ова концептот за бездржавност за којшто се залагал Маркс? Апсолутно не. Маркс се залага против концентрација на моќта и на богатството, а на бездржавноста гледа како на состојба во која општествените и моралните норми ќе се до толку развиени што ќе нема потреба од никакви, Иако е илустриран како воен водач, всушност, а најмалку концентрирани Ленин бил најголем противник против нациоцентри на моќ. налните поделби и верувал дека луѓето се деСоциологот Јорде лат само на експлоататори и експлоатирани. Јакимовски е согласен дека до пред само неколку децении се верувало дека не а корпорациите јакнат паралелно со комунизмот, туку глобализацијата ќе го нив“, вели Јакимовски. доведе општеството кон бездржавност. Дека Јакимовски е во право говори Сепак, според Јакимовски, фактите не фактот дека само во последните 20 се целосно во полза на таа теза. години од падот на берлинскиот ѕид „Иако процесите се глобализираат, наваму во светот се создадени повеќе старите матрици остануваат нечепнати. од 20 нови држави, кои и покрај Промените се насекаде во бизнисот, економската зависност, се многу тешки спортот, уметноста и слично, само за контролирање и за манипулирање, а државите како институции опстојуват во најголем дел на големите компании и ќе продолжат да опстојуваат уште им создаваат само загуби поради долго. Дефинитивно е јасно дека континуираната нестабилност која ја државите не го губат суверенитетот, генерираат.

www.kapital.mk

Капитал број 683 29.11.2012

75

Сталин, Ленин и Троцки - нивните различни сфаќања на комунизмот беа семето за неговата пропаст

Бездржавноста е една ретките работи кои ги спојуваат капиталистите и комунистите. Во светот постои верување дека ако нема граници и нема влади, ќе нема ниту војни, ниту страдања, ниту нееднаквост. Најблиску до реализација на оваа идеја биле марксистителенинисти, кои поради објективни причини не успеале. Денеска оваа идеја ја преземаат и капиталистите преку формирање творби за економска и културна соработка од типот на Европската унија

потврдена во практика. „Ако се прашуваме дали бездржавноста и глобализацијата се капиталистички или комунистички, прво треба да се прашаме дали постои таков процес во практиката. Иако тој поим постојано се повторува, за многумина воопшто не постои“, констатира Јакимовски.

Карл Маркс

германски филозоф

Функционирањето на модерната држава не е ништо освен посветеност на менаџирање на заедничките работи на буржуите.

Лав Троцки

револуционер

Да не веруваш во сила е исто како да не веруваш во гравитација. Оттука, Јакимовски е дециден дека невозможно е да се суди гледајќи на работите црно-бело и дека предвидувањта и на Маркс и на неговите противници од типот на Огист Конт донекаде се остваруваат. „Не можам да кажам ниту дека Маркс бил целосно во право, ниту дека Огист Конт целосно погрешил. Значи, работата е некаде на средина.“ Јакимовски на крај го става под знак прашалник сето тоа, бидејќи ниедна од овие тези целосно с$ уште не е

Да победеше Троцки, ќе живеевме во свет без држави?!

Општопознат е судирот на концепции кој послужи како повод за конечната разврска меѓу Сталин и Лав Троцки, како двајцата најмоќни наследници на Ленин. Додека Сталин се залагаше за силен Советски Сојуз, Троцки бараше без одлагање да се форсира процесот на светска револуција, која на крај ќе доведе до бездржавност. Малку е познато дека во периодот меѓу 1917 година и зацврстувањето на Сталин на власт во 30-тите години таквиот процес се одвиваше. Покрај Источна Европа, паралелно се формирани комунистички партии и во Италија, Шпанија, Франција, па дури и во САД. Конкретно се знае дека брзиот подем на моќта на основачот на ФБИ, Џон Едгард Хувер, доаѓа поради растечката опасност од комунизмот во тој период. Некои независни проценки кажуваат дека со водачи како Роза Луксембург во Германија и Долорес Ибарури ла Пасионарија во Шпанија и со отворена подршка од Москва, до средината на 30-тите години Европа многу лесно можеше да биде владеена од еден систем кој со оглед на идеолошката матрица на неговите мислители, сигурно ќе претставуваше првиот чекор или стадиум кон бездржавност. Сепак, и самиот Лав Троцки, за многумина погенијален мислител дури и од самиот Ленин, ќе констатира дека додека широките маси не станат доволно самосвесни

Владимир Илиќ Ленин

руски филозоф и револуционер

Демократската република е најдобро можно политичко засолниште за капитализмот и оттаму, штом еднаш капитализмот ќе се вдоми, во ова засолниште толку се зацврстува што ниеден поединец или здружена сила не ќе можат да го остранат. за колективното, ќе мора да постои регулатор на приликите, без разлика дали тоа ќе се вика држава или општина. „Да не веруваш во сила е исто како да не веруваш во гравитација“, вели Троцки во оваа насока. Бидејќи како што е познато, во СССР преовладува ставот на Сталин, комунистите во целиот свет се забарикадираат во затворен тип држави за да се заштитат од надворешни влијанија и од странската пропаганда, која преку реакциони елементи поттикнува контрареволуции. Ова самото по себе ја менува суштината и битот на комунизмот од многу толерантно кон екстремно затворено општество, што ќе биде една од главните, ако не и круцијална причина за неговото самоуништување. Актуелниот руски претседател, Владимир Путин, во 2005 година го оцени распаѓањето на СССР како најголема геополитичка катастрофа на 20-тиот век.

капитал број 683 29.11.2012

76

www.kapital.mk

на руЧек со...

Иво Иванов

мИнИстер за ИнформатИЧко оПштест

Sporto nau~i stanam }e pad

По единаесетгодишен престој во САД пред шест години се врати во Македонија за да раководи со Министерството за развој на информатичкото општество, а кое од неодамна има ингеренции и за администрацијата, па неговата работа стана уште повеќе предмет на анализа од страна на медиумите и на јавноста пишува:

Петре Димитров

petre.dimitrov@kapital.mk

фотографија:

Ивана кузмановска

К

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

ако мал бил многу сестран. Во фокусот на интересите му биле спортот и музиката. „Спортот ме интересираше многу. Се занимавав со

различни типови спорт, од скијање и фудбал до боречки вештини. Од мал свирев и на пијано, па секој ден ми беше полн со различни активности, но тоа не беше проблем да се биде и одличен ученик. Спортот ме научи како да станам кога ќе паднам“, раскажува Ивановски. Сепак подоцна спортот нема да му стане професија, иако покажувал добри резултати. Татко му работел како електроинженер, па покажал интерес и за математика и физика и кон компјутерите. „Се сеќавам дека кога бев мал моите

н а ш ето м ен И ки од со Ивановс ени богатотоесмка на араб е засерижото одлучивм со зеленпчулокдиосо ви. морски мораа да ги покријат сите штекери, бидејќи постојано ги чепкав со штрафцигер.“ Под менторство на татко му полека навлегол во светот на математиката и на физиката, кои му станале уште попривлечни. Па било сосема логично да се одлучи за техничко училиште, па станал дел од првата паралелка во Битола во која се изучуваа компјутерите. После трета година донесува одлука образованието да го продолжи во САД. „Заминав кај вујко ми, кој таму живее, и си има свој бизнис. На почетокот

www.kapital.mk

капитал број 683 29.11.2012

на руЧек со...

овски

тво и администрација

ot me i kako da m koga dnam

беше тешко да се навикнам на новата средина, во која с$ беше поразлично од Битола, а ми недостигаше и фамилијата и пријателите. Мајка ми беше тажна. Но, подоцна кога се навикнав и навлегов во нештата, с$ беше поинтересно и научив многу нови работи. Се дружев со Македонци, кои живееја таму со години, а играњето фудбал ми помогна најмногу за да се справам со с$ и да ги проширувам пријателствата“. Во САД ги стекнал и првите работни навики. Најпрвин работел во ресторан за брза храна, а подоцна и како келнер во кантри клуб. „Првиот чек од 128 долари го потрошив на фармерки ’левис 501‘.“ Планот му бил да остане само една година во САД, но откако добил стипендија за колеџ, решил да остане. Се запишал на Државниот универзитет

првиот чек од 128

долари го потрошив

на фармерки ’левис

501‘.

77

капитал број 683 29.11.2012

78

www.kapital.mk

на руЧек со...

Ме нервираат навиките на луѓето што ми доцнат на состаноци.

секогаш сум бил повеќе за реализација на проектите, отколку оставиме да говоратзадеволадење политика. Да та, а не зборовите.

Во изминативе години увидов дека што и да направиш, секогаш ќе има незадоволни и критичари.

во Охајо, во градот Колумбус, на компјутерски инженеринг, каде што дипломирал во 2001 година. По две години магистрирал на Универзитетот Франклин на насоката хардверски инженеринг. Првите работни искуства од струката ги има во ИТ-компанијата Пласколит, произведувач на плексиглас, инаку најголема приватна компанија во светот што се занимава со производство на плексиглас. Таму кариерата ја почнал во 1997 година како технички специјалист за одржување на компјутерска опрема. Напредува до позицијата ИТ-менаџер во Секторот за развој и одржување компјутерска технологија и е задолжен за формирање на буџетот, ИТ-архитектурата, тренинг и развој на вработените, имплементирање нови хардвер и софтвер системи, одржување на ВПН-инфраструктурата меѓу четирите фабрики во САД што ги поседува Пласколит. „Имав можност да ја прошетам Америка неколку пати, а работните искуства кои ги стекнав таму се непроценливи, како и искуствата од факултетот, каде што имав и по 40 часа неделно програмирање, така и во компанијата во којашто работев.“ Во неговиот единаесетгодишен престој во САД, Иво Ивановски е активен член и на Македонскоамериканската пријателска асоцијација како и член на раководниот одбор при Македонската црква во Колумбус, „Успение на Пресвета Богородица“. Пред шест години по покана на премиерот Груевски со кој се запознале во САД одлучил да се врати во Македонија и да прифати државна функција. Станува првиот министер (без ресор) задолжен за развој на информатичко општество. Од пред четири години ова Министерство добива повеќе ингеренции и се осамостојува, а од минатата година освен за информатичко општество, Министерството под

свои ингеренции ја има и администрацијата, а од годинава и секторот комуникации. „На понудата гледав како на голем предизвик, а дека е така сфатив за многу брзо. Нормално секој почеток е тежок, но сметам дека за брзо време успеав да се снајдам во новите обврски, како министер. Никогаш не сум помислил дека некогаш во животот ќе имам јавна функција. Министерството последниве неколку години реализираше низа проекти кои сериозно го подигнаа нивото на информатичкото општество во Македонија.“ Ивановски изминативе неколку години стоеше зад неколку големи проекти како што беше „Компјутер за секое дете“, електронско водење документи, електронски едношалтерски систем, е-даноци, е-демократија, плаќање преку СМС, итн... „Секогаш сум бил повеќе за реализација на проектите, отколку за водење политика. На министерската позиција почнав со широко срце, лавовско. Но, срцето со тек на време се намалуваше од луѓето што сакаат да те злоупотребат на секој можен начин. Тоа беше долг период на прилагодувањето на емоциите. Сепак и јас сум најобичен човек, и нели во нашата природа е да се навикнуваме на с$. Во изминативе години увидов дека што и да направиш, секогаш ќе има незадоволни и критичари. Но, од друга страна пак, ме мотивира кога на терен ќе ми кажат: ’браво синко, да си жив и здрав само продолжи така‘.“ Пред него претстои период во кој неговата работа уште повеќе ќе биде предмет на анализа од страна на медиумите и јавноста, пред с$ поради тоа што сега под негови ингеренции е и администрацијата, која континуирано е под критики, и за квалитетот на нејзината работа и поради нејзината гломазност. Во слободното време с$ уште е активен во спортот, останува верен на скијањето, а редовно игра и фудбал, а повремено и тенис.

Капитал број 683 29.11.2012

96

www.kapital.mk

технологии и бизнис

Народ кој има ва ...не треба да се плаши за својата иднина. Оваа многу популарна поговорка во едно минато време најдобро може да го опише она што пред некое време се случуваше кај нас, а беше дел од светски познат глобален настан. Добро, да не претеруваме, не се работи севкупно за иднината, туку за онаа технолошката, каде што владеат компјутерите, „паметните“ телефони, софтверите и апликациите. За што станува збор? Да почнеме по ред...

Н

а 26 октомври Мајкрософт и официјално го претстави оперативниот систем Windows 8 и за само 3 дена беа регистрирани над 4 милиони надградби на постоечки системи, со што најдобро се илустрираше тоа колку корисниците го чекаа и колку веруваат во него. Неколку дена подоцна беше и официјално објавен Windows Phone 8, еден од најдобрите оперативни

системи за мобилни уреди, кој ветува навистина многу и кој најблиску досега соработува со верзиите на оперативните системи наменети за десктоп и лаптопкомпјутери од кој било оперативен систем во историјата на Мајкрософт. Сега двата оперативни системи, кои делат делови од кодот, може да користат исти апликации и софтвери, лесно и едноставно, се синхронизираат и овозможуваат непречено и побрзо работење, како во канцеларија, така и во движење и од кое било место со интернет-пристап (благодарение на cloud-базираните решенија, исто така на Мајкрософт). Ова се двата можеби најголеми настани за Мајкрософт годинава и како такви секако, вредни се за одбележување. Покрај рекламите и останатите традиционални начини на рекламирање и презентација, Мајкрософт по повод лансирањето на овие два продукти организираше и реализираше и еден глобален настан, кој го нарече WOWZAPP 2012. Што се крие зад овој интересен назив на настан? WOWZAPP 2012 претставува глобален хакатон (инаку, хакатон е

настан на кој развивачите на софтвер, инженерите, дизајнерите, како и оние коишто работат на креирање нови концепти соработуваат заедно, с$ со цел да креираат нови продукти и сервиси кои подоцна ќе им ги понудат на корисниците), кој истовремено се одржа на повеќе од 120 светски локации и на кој учествуваа над 17.000 учесници од 5 континенти. Настанот траеше 48 часа (09-11 ноември 2012 година), а учесниците од сите места во светот учеа, разговараа, кодираа и на крај претставија идеи, концепти и готови продукти во вид на Windows 8 апликации, кои подоцна ќе го најдат своето место во Windows-продавницата, од каде што ќе бидат достапни за сите. Благодарение на локалната канцеларија на Мајкрософт во Македонија, која патем речено, во неколку наврати досега ја има ставено Македонија на картата со развиени технолошки земји, пред с$ со учеството и организацијата на глобални настани и преземањето искуства, и во Македонија во истиот овој период се одржа WOWZAPP 2012. Местото на одржување беше

www.kapital.mk

Капитал број 683 29.11.2012

технологии и бизнис

97

аква младина... Факултетот за информатички науки и компјутерско инженерство (ФИНКИ), на кој пријавените 75 развивачи на софтвер, основачи на старт-ап компании и дизајнери на графички интерфејс се дружеа, соработуваа едни со други и учеа од Мајкрософт-професионалците и специјалистите за тоа како да осмислат, да дизајнираат и да претстават Windows 8 апликација која ќе биде квалитетна, модерна, корисна и конкурентна во Windows-продавницата за апликации, којашто секојдневно расте и се збогатува. И по 48 часа измешани со работа и забава, резултатите веќе беа видливи. Иако на прв поглед ова е исклучително краток период, сепак, добрата организација, практичната помош од специјалистите за апликации, како и совршената работна атмосфера резултираа со 15 нови наслови на апликации, од кои повеќето беа оптимизирани и прилагодени да работат и на Windows 8, но и на windows 8 Phone. Секако, овие креации с$ уште не се финални и не се готови за поставување во Windows-продавницата,

но најтешкиот дел е завршен и на истите им е потребно само тестирање, отстранување на евентуалните грешки и секако, малку „мејкап“ за да може да се најдат рамо до рамо во продавницата која од неодамна е достапна и за нашите развивачи и претставува одлично место за себепромоција, но и за заработка, се разбира, доколку се креираат доволно конкурентни и квалитетни производи. Иако сите тие беа одлични, сепак, правилата налагаа една од нив да биде избрана за најдобра, а тоа беше апликацијата Sparrow – социјална игра во која го надградувате вашето летало со уникатни способности и заедно со своите пријатели организирано напредувате во предизвиците. И наградите не изостанаа. Покрај оние наменети за сите (имаше повеќе од 300 награди, од брендирани маици и капчиња и други помали подароци), па с$ до два супермодерни и корисни таблет-уреди, кои ги доби победничкиот тим, а ќе може да ги искористи за тестирање и изработка на нови проекти. Но, тоа не е с$, а тие

награди не се највредното нешто што го добија учесниците на WOWZAPP 2012, а преку нив и целата македонска ИТ-индустрија. Највредното нешто тука беа контактите и дружењето, учењето нови работи и видиците кои се отворија пред учесниците, а се однесуваа на материјализирање и оформување на нивните идеи, кои со многу труд и работа можат да прераснат во доходовни бизниси. Со овозможување на алатките, платформите и Windowsпродавницата, Мајкрософт својот дел успешно го заврши. Со хакатонот и на дело ја покажа својата определба да ги помага сите коишто сакаат да работат, кои имаат идеја и се доволно креативни, храбри и обучени за да почнат самите да создаваат и да учествуваат директно на светскиот пазар, каде што само најдобрите опстојуваат. Веруваме дека тоа ќе биде доволен поттик и за останатите компании да поддржат, да организираат и да овозможат вакви активности, од кои на крај корист ќе имаме сите ние, а трудовите на овие креативни млади луѓе – најдобри светски амбасадори на Македонија.

Капитал број 683 29.11.2012

98

www.kapital.mk

НастаНи

По четириНаесетти Пат

Taksirat }e go svrti Skopje naopaku! пишува:

Петре Димитров petre.dimitrov@kapital.mk фотографија:

ивана Кузмановска ivana.kuzmanovska@kapital.mk

Г

лавната вечер на фестивалот Таксират на сцената ќе ги качи британскиот реге-метал состав Скиндред, „ворлдмјузик“-панк бунтовниците Че Судака, по 11 години на фестивалот ќе се врати и домашниот хипхоп-феномен Чиста околина, настап ќе има реге-кралицата Тања Стивенс, а и електро-свинг артистот Паров Стелар. Последни на списокот со музичари за 8 декември се македонскиот електронски продуцент Кирил Џајковски и српскиот рок-состав Ван Гог. До главната вечер „таксиратчиите“, како и секоја година, повторно нудат богата и разновидна музичка програма. Фестивалските содржини стартуваа со „ПИН конференција“, настан кој се случи за прв пат и кој обедини повеќе од 250 домашни и странски музички експерти, активисти, продуценти, промотори и донесе и повеќе од 40 концерти, четири театарски претстави, изложби, панелдискусии и презентации. На неколку локации изминатиов викенд и викендите до финалната вечер се промовираат бендовите Уикеда, Подземан ефект, Калчр

Скопје веќе го живее најновото издание на фестивалот Таксират, најголемиот зимски фестивал во регионот. Пред финалната вечер на 8 декември изминатиов и следните викенди се одржуваат 40 концерти, претстави, изложби и панел-дискусии со реномирани музички експерти оне и годинава спонзор нa таксират

Т

елекомуникацискиот оператор Оне застанува и зад годинешното издание на фестивалот Таксират. Веќе четири години во континуитет Оне го поддржува фестивалот. Во изминатите години Оне и Таксират успеаја да изградат посебна врска, имајќи ги предвид заедничките вредности: промоција на музика и култура и мултикултурализам, актуелност, инвентивност, одговорност и свест за актуелни глобални и социјални теми и секако, префинетост, во смисла на најдоброто за своите консументи. „Веќе четири години Оне и Таксират го превртуваат Скопје наопаку, нудејќи & го на својата публика најдоброто. Оваа година одлучивме зад Таксират да застане ЏаБест, брендот кој Оне го лансираше во првата половина од годинава. И не случајно ЏаБест, туку плански и смислено, затоа што ЏаБест го наоѓа своето место таму каде што има добра забава и масовност, таму каде што се младите и оние коишто се чувствуваат млади во духот“, вели главниот оперативен директор во Оне, Тадеј Ленарчич.

дилевопмент, Конкверинг лајн, Бла бла бла, Сашко Костов и Т.В.В., Да Џака Накот, Калап, Лоши деца, Флукс, Дискобајаги и уште многу други млади, но музички потковани бендови и артисти. За првиот промо-концерт од оф-програмата на Таксират беа задолжени Французите Нувел ваг. Арт-колективот, инспириран од култниот француски филмски бран од шеесеттите години, боса новата и „њувејв“ бранот пред домашната публика настапи во клубот Колосеум. Гру п а ц иј ат а е д ел о д д в и же њ е то Реобновувањето на француската шан-

сона и се состои од водечкото дуо Оливие Либо и Марк Колин, придружни инструменталисти, но и актрактивни вокалистки. Првиот ден од декември пак, е резервиран за големиот славенички концерт на секогаш позитивната музичка банда Суперхикс. Шестчлениот состав одб ележ у в а 18 години п о с то ењ е, а полнолетството ќе го прослави со публиката во арената Метрополис. Таксират годинава повторно се најде во изборот на „Европските фестивалски награди“, со номинација за најдобар затворен и најдобар мал фестивал.

Dali ja kriete va{ata nasmevka?

tel. 389 2 309 470 www.eternadent.com.mk

Влезете во простор каде што преовладуваат мирот и хармонијата. Место каде што границите на Истокот и Западот се спојуваат во совршена хармонија. Вашите сетила се стимулираат од природните материјали од камен, дрво и памук. Луксузот ве опкружува, времето застанува и ве обзема чувството на длабока релаксација.

АМАМ И сАунА само мигови од вашата соба... ијлада година назад во времето... е нашиот амам и парна бања. Турската бања од легендите. Опуштете се, затворете ги очите и препуштете се на бескрајните сензации кои призлегуваат од водата и сапуницата...

КЛАсИчнА МАсАжА Изберете од повеќето типови на масажи вклучувајќи класична релаксирачка масажа, спортска масажа, третмани на тело со мед, чоколадо, ароматерапија и пилинг.

ТреТМАнИ ЗА убАВИнА уживајте во различните третмани за лице и тело, прилагодени на типот на вашата кожа. Преку нашите екслузивни третмани за лице и тело вашата кожа ќе биде сјајна, телото подмладено, со енергија потебна за секојдневните активнссти.

хотел Александар Палас

бул. Октомвриска револуција бр.15, скопје тeл: +389 2 3092 190 фaкс: +389 2 3092 152 info@aleksandarpalace.com.mk www.aleksandarpalace.com.mk