kapital_magazin_-_708

2MARKETING -ра

n COVER STORY: Кој ќе го пополни просторот на пазарот за брза храна? n ДИреКТОрИТе НА ГруевСКИ НА шТреК

Кој ќе добие наследник по пат на јавен оглас?.........................................стр.32 n ФОрчН 500: Кој и зошто е најголем во САД?.................................................стр.50

КОНФЕРЕНЦИЈА  06 јуни 2013  организатор:

партнер:

КРЕАТИВНОСТ СМЕЛОСТ ДИГИТАЛИЗАЦИЈА КЛУЧНИТЕ ЗБОРОВИ НА СОВРЕМЕНИОТ МАРКЕТИНГ!

www.kapital.mk

МАГАЗИН ЗА БИЗНИС И ПОЛИТИКА

број 708 цена 100 ден. | 24 мај, 2013, петок | година 14

str.

42

interview

Qup^o zikov:

zo[to go forMiraMe gra\aNskoto Специјален прилог dvi@ewe za pozitivNa MakedoNija вО ОвОј БрОј

interview

Nir refua prv ^ovek Na MrM roMaNija

ako Nikoj Ne zboruva za va[ata rabota Na socijalNite MediuMi, toga[ Nekade ste pogre[ile! 20 str.

Капитал број 6722 12.09.2012 -ра

4

 COVER STORY: Кој ќе го пополни просторот на пазарот за брза храна?  ДИРЕКТОРИТЕ НА ГРУЕВСКИ НА ШТРЕК

MARKETING КОНФЕРЕНЦИЈА партнер:

 ФОРЧН 500: Кој и зошто е најголем во САД?.................................................стр.50

www.kapital.mk

МАГАЗИН ЗА БИЗНИС И ПОЛИТИКА

КРЕАТИВНОСТ СМЕЛОСТ ДИГИТАЛИЗАЦИЈА

НАВИГАТОР

Кој ќе добие наследник по пат на јавен оглас?.........................................стр.36

 06 јуни 2013 

организатор:

БРОЈ 708 ЦЕНА 100 ДЕН. | 24 МАЈ, 2013, ПЕТОК | ГОДИНА 14

str.

42

КЛУЧНИТЕ ЗБОРОВИ НА СОВРЕМЕНИОТ МАРКЕТИНГ!

interview

QUP^O ZIKOV:

ZO[TO GO FORMIRAME GRA\ANSKOTO Специјален прилог DVI@EWE ZA POZITIVNA MAKEDONIJA

INTERVIEW

NIR REFUA PRV ^OVEK NA MRM ROMANIJA

AKO NIKOJ NE ZBORUVA ZA VA[ATA RABOTA NA SOCIJALNITE MEDIUMI, TOGA[ NEKADE STE POGRE[ILE! 20 str.

сОдРжИНА 06 НАВИГАТОР 10 cover story

ИздВОјуВАмЕ

www.kapital.mk www.kapital.mk

Инвеститорот бегалец

Хотел во планинското село Копривлен - ова ќе биде новата бизнис-инвестиција на еден од најпознатите бегалци од македонските закони, зоран даневски, тврдат нашите извори. за даневски македонската држава, но и Интерпол имаат распишана 18 ИНТеРВју потерница поради проневерени 1,5 Нир рефуа, милиони евра со продажба на државните прв човек на MRM Romania резерви на пченица и јачмен складирани Ако никој не зборува за вашата во земјоделскиот комбинат Џумајлија, работа на социјалните медиуми, сега во стечај, во кој тој поседуваше околу тогаш некаде сте погрешиле!

70%. Инвестицијата, всушност, овој пат ќе биде на името на неговата сопруга, соња 22 КОлумНА даневска, која според нашите информации, Јитка ПаНтучкОва, претседател на управен одбор на веќе регистрирала фирма.

XX стр. 30 Охридска банка Кои се клучните елементи на Фискалниот пакт? Откако Македонија остана без Мекдоналдс Кој ќе го пополни просторот на пазарот за брза храна?

26 aНАлИзА

Д-р МиткО кОчОвски лидерството и мотивацијата

28 ОсмА меѓуНАРОдНА КОНФеРеНцИјА зА еВРОпсКА ИНТеГРАцИјА

кризата ги истакна слабите страни на европската унија! како понатаму?

30 „КАпИТАл“ еКсКлузИВНО

Зоран Даневски - од бегалец на интерпол до корисник на европски фондови!? семејството даневски ќе гради хотел во Копривлен, Бугарија!?

32 пОлИТИКА

кој се чувствува сигурен во фотелјата, а кој веќе пакува куфери? директорите на Груевски на штрек Кој ќе добие наследник по пат на јавен оглас?

38 „КАпИТАл“ ВО лОНдОН

изворот на евроскептицизмот Британија - островот што сака да остане само остров

42 ИНТеРВју

ЉуПчО ЗикОв, новинар и иницијатор на ново политичко движење зошто граѓанска алијанса за позитивна македонија?

50 "ФОРчН 500"

30 Оглас или анкета

по минатогодишниот „бран освежување“, во кој беа променети дури 150 функционери на владејачката ВмРО– дпмНе, новиот оглас со кој Владата бара 180 раководители за јавни институции (а меѓу нив за прв пат во историјата на македонија и амбасадори) е најава за нова „директорска чистка“ . Во Владата велат дека на овој начин ги повикуваат сите заинтересирани граѓани да се пријават, оти според нив, ова е доказ за транспарентноста во изборот на владејачките кадри. експертите пак, се децидни – ова не е оглас за вработување, туку анкета!

XX стр. 32

кој и зошто е најголем во саД? Враќање на животинскиот инстинкт во корпоративна Америка

55 спецИјАлеН пРИлОГ ЗДравЈе

76 НА РучеК сО...

ДеЈаН МаНаскОв, ракометар на Металург презимето ми е сладок товар и предизвик

82 сВеТОТ НА ВИНОТО РЕГИОНАЛНИ ПАРТНЕРИ НА КАПИТАЛ

виНОтО и ХристиЈаНствОтО Крвта на Исус

32

Капитал број 708 24.05.2013

6

www.kapital.mk

НАВИГАТОР ИЗЈАВА НА НеделАТА

> БРОЈКА

35,7

милиони евра изнесува кредитната поддршка за нетоизвозниците во првите четири месеци од годината преку мерката за ослободување од задолжителна резерва што ја донесе Народната банка. Гувернерот Димитар Богов вели дека целата сума е искористена за финансирање на нови проекти.

еМИл ТедесКИ

сопственик на Атлантик група

победник на неделата

МИОдРАГ КОсТИќ

+

Бизнисот е секогаш пред политиката. Тоа го гледаме по она што Агрокор го направи во Србија или Атлантик во Словенија и во остатокот од регионот.

Српскиот крал на шеќерот, Миодраг Костиќ, сопственик на компанијата МК група, на Саемот за земјоделство, кој изминатава недела се одржуваше во Нови Сад, Србија, претстави една многу интересна и амбициозна идеја. Имено, тој зборуваше за потребата од здружување на компаниите од регионот со цел полесен и посилен настап на странски пазари, особено во Европската унија. Костиќ ја претстави својата идеја за заедничка регионална компанија на гигантите Агрокор, МК група, Атлантик, Нектар и Подравка, која би се викала АМАНП. Оваа заедничка компанија би имала околу седум милијарди евра приходи и единствена управа, а овој приход ќе се мултиплицира. Идејата изгледа многу примамливо и храбро, но сепак, нејзиното остварување зависи од многу фактори. Единствената порака на Костиќ за време на претставувањето на оваа идеја беше дека интересот за оваа компанија би бил невиден, а ако навреме не се опаметиме, ќе бидеме само набљудувачи на големиот европски пазар. Главниот производител на шеќер во Србија, кој во 2001 година за три евра купи три домашни шеќерани, денес држи 70% од спрскиот пазар и е најголем извозник на шеќер во Европа. Неговата амбициозна идеја за заеднички настап на странски пазари не е непозната во светската практика, а дали ќе се оствари во нашиот регион останува да покаже времето.

државата за 15 години потрошила 23 милијарди евра. еве како!

Д

ржавата потрошила вкупно 23 милијарди евра коишто ги собрала од даноци и од придонеси во последните 15 години, но само 2,3 милијарди евра завршиле за изградба на патишта, железнички пруги, енергетски капацитети, училишта. Најголем дел од парите завршувале во државните фондови за исплата на пензии и здравствена заштита и други тековни трошоци, кои не & помогнаа на економијата да се развие побрзо. За споредба, за плати на јавната

дРжАВАТА лАНИ пОТРОшИлА 916,4 МИлИОНИ еВРА пРеКу ЈАВНИ НАБАВКИ

13 компании на листа со забрана учество на тенд

„Деловната заедница укажа дека во одредени случаи, договорните органи не ги почитуваат своите преземени обврски, а во исто време инсистираат носителот на набавка да продолжи да го реализира договорот под закана дека ќе добие негативна референца“, признава Бирото за јавни набавки во својот извештај пишува:

Александар Јанев

aleksandar.janev@kapital.mk

фотографија:

Фотоархива на Капитал

Н

егативни оценки со кои државните институции ги ставаат компаниите на црна листа со забрана за учество на тендерите од

1 до 5 години добиле 13 фирми, покажува Годишниот извештај на Бирото за јавни набавки. Овие негативни референци државата ги воведе лани како инструмент со кој треба да се обезбеди почитување на условите, како и доследна реализација на договорните обврски од фирмите што ги добиле тендерите. „Досегашното искуство покажа дека со воведувањето негативни референци е зајакната

www.kapital.mk

администрација државата потрошила 4,6 милијарди евра, што е двојно повеќе од салдото за капитални инвестиции. За набавка на стоки и услуги за потребите на сите досегашни влади и на министерствата од државните каси се одлеале 2,7 милијарди евра. Овие податоци покажуваат дека буџетската политика што се водела во последните 15 години била екстремно социјална, без никаква иницијатива да се промени структурата на јавните трошоци кон поголема поддршка на приватниот сектор и изградба на модерна инфраструктура. Резултатот од тоа е енормно ниско ниво на инвестиции, слаб извоз, бавен економски раст, низок животен стандард.

Капитал број 708 24.05.2013

НАВИГАТОР

> БРОјКА

13,1% падна продажбата на лаптоп-компјутерите на светско ниво во првиот квартал од оваа година во споредба со истиот период од 2012 година, покажува истражувањето на Блумберг

лидери

црна а за дерите

дисциплината на страната на економските оператори, но во одредени случаи се нарушува рамнотежата на обврските меѓу економските оператори и договорните органи. Деловната заедница во повеќе наврати укажа дека негативните референци се користат за наметнување несоодветни услови во договорите, но и условувања за промена на веќе договорените обврски на штета на понудувачите. Исто така, деловната заедница укажа дека во одредени случаи, договорните органи не ги почитуваат своите преземени обврски, а во исто време инсистираат носителот на набавка да продолжи да го реализира договорот под закана дека ќе добие негативна референца“, признава Бирото за јавни набавки во својот извештај. Од Бирото велат дека практиката на издавање негативни референци треба да се подобри со цел да се избегне нивната неправилна примена. Извештајот за јавните набавки покажува дека лани Владата и нејзините институции преку тендери потрошиле 916,4 милиони евра, што е 12% од БДП. Интересно е што овој извештај го потврди трендот на пораст на вредноста на набавки склучени во четири очи, од 4% од тендерите во 2011 година на 8% лани, што во пари е над 80 милиони евра. Листата на 10 најголеми потрошувачи за лани ја предводи ЕЛЕМ со тендери вредни над 150 милиони евра, а потоа следуваат Службата за општи и заеднички работи на Владата со 66,8 милиони евра и Министерството за здравство со 64,1 милиони евра. Домашните компании добиле работа во 86% од склучените јавни набавки лани, додека странските учествувале со 14%. Според официјалните податоци, дури 19% од тендерите лани биле поништени, што значи дека секоја петта јавна набавка била неуспешна.

7

мисла на неделата

Бизнисот никогаш не е толку здрав и доБар, ако како кокошка треБа да претате наоколу за да дојдете до нешто.

Хенри Форд американски индустријалист, основач на Форд мотор

губитник на неделата

ЗОРАН ЏОРлеВ

С

о Танец на спектакуларен начин и во најдобро светло ја претстави Македонија пред бројната публика во Шведска, која се воодушеви од нашиот танц, фолклор и музика

ФИлИп ВујАНОВИќ

П

ретседателот на Црна Гора, Филип Вујановиќ, официјално даде заклетва на свечената седница на Парламентот, со што и официјално го започна својот трет мандат

не им беше неделата

АлеКСАНдАР пеТРеСКИ

Е

ксградоначалникот на Охрид трошел 120 евра дневно на гориво, покажуваат инспекциските наоди во општината

ТАњА ФАјОН

Т

ања Фајон секоја година непосредно пред самитот на ЕУ заплашува со враќање на визниот режим и воведување посебни контролни механизми за граѓаните коишто доаѓаат од балканските држави

_

СпИРО РИСТОВСКИ Министерот за труд и социјална политика, Спиро Ристовски, се надмина себеси. Мудро детектираше дека причината за големата невработеност меѓу младите (30% од вкупниот број невработени) лежи во нивната мрзеливост!? Демек, ако тие се заангажираат, веднаш ќе најдат работа, а стапката на невработеност од 30%, со којашто сме лидери во Европа, магично ќе се стопи?! Има малку вистина и во неговото тврдење, не е спорно. Спорно е дека работа на министерот не е да дава паушални констатации, туку како и останатите сериозни влади ширум Европа, кои сериозно се загрижени од оваа појава, прецизно да ги лоцира причините. Оттаму подоцна ќе зависат и идните чекори, кои дефинитивно треба да вклучат поголема ажурност и индивидуален пристап на Агенцијата за вработување, активности за зголемување на свеста на младите дека нивната иднина и кариера е во нивни раце, креирање даночни и други стимулации за работодавците и нивно поттикнување да ангажираат млади работници... И најважно од с$ - сериозна реформа на образовниот систем, што е работа на државата! Проблемот не е во младите кои завршиле факултет со којшто немаат перспектива, туку во државата, која толерира факултети и гранки кои веќе не се бараат на пазарот на труд.

Капитал број 708 24.05.2013

8

www.kapital.mk

НаВиГатОР

ГРафиК На Неделата...

3 фаКти Кти за... К

Број на активни претплатници во мобилната телефонија 2,299,926

Извор: АЕК

2,235,460 2,213,223

2011/ 4 квартал

Б

2,210,954

2,197,148

2012/ 1 квартал

2012/ 2 квартал

2012/ 3 квартал

2012/ 4 квартал

ројот на активни претплатници во мобилната телефонија изминатава година постојано варираше околу 2,2 милиони претплатници, покажуваат податоците од годишниот извештај на агенцијата за електронски комуникации (аеК).

светот низ медиумите...

7% 6,9% 52,1%

помалку кравјо млеко е произведено во 2012 година, во однос на 2011, објави Државниот завод за статистика е зголемено производството на свинско и живинско месо минатата година, во однос на претходната е зголемено производството на овчо млеко во 2012, во споредба со 2011 година

FT Weekend Magazine

Зошто Србија го руши угледот на македонските јаболка?

The New Yorker

Македонските јаболка се со одличен квалитет и редовно се контролираат во надлежните институции. Сите изјави кои доаѓаат од Србија се чиста шпекулација, велат преспанските производители како одговор на обвинувањата дека „македонските јаболка полни со пестициди“ им го загрозуваат извозот во Русија?!

Bloomberg Businessweek

Во најновото издание магазинот се занимава со прашањето зошто Џими димон, моменталниот извршен директор на банката ЈП Морган, е вечниот човек на Волстрит, и покрај многуте проблеми. lll

Time

Култниот магазин реши својот најнов број да го посвети на одлуката на познатата актерка анџелина Џоли да ги отстрани своите гради поради зголемен ризик од рак, и ефектите од нејзината одлука низ светот. lll

Последното издание на викенд-магазинот се фокусира на војната во Сирија, поставувајќи го прашањето како една мала земја како Катар успеа да ја преземе контролата на револуцијата во Сирија. lll

Магазинот се занимава со прашањето зошто луѓето имаат потреба да градат високи згради и притоа да си пркосат едни на други, тема поттикната од веста дека највисока зграда на Менхетен сега ќе биде Freedom Tower. lll

www.kapital.mk НАЈЧИТАНО НА WEB...

1 Црвенковски сепак ќе учествува во трката за лидер на СДСМ?!

2 Градоначалникот треба да работи, не да „бистри“ висока политика

3 Алкалоид- најтранспарентно

акционерско друштво за 2012

4 Coca-Cola Made in Macedonia

треба да е репер за останатите македонски компании

пишува:

Верица Јорданова

verica.jordanova@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

К

ој и зошто сака да го сруши угледот на македонските јаболка на меѓународна сцена? Ова прашање логично се наметнува по неодамнешните обвинувања од Стопанската комора на Србија дека драстично намалениот пад на извозот на јаболка од Србија во Русија е резултат на воздржаноста на Русите да увезуваат од Србија затоа што во извоз откриле големи количини јаболка со пестициди

над дозволените граници?! Не е јасно зошто српската Стопанска комора тврди дека „спорните јаболка потекнуваат од нелегалниот увоз од Македонија“ кога во исто време српското Министерство за земјоделство официјално објави дека ниедна пратка на овошје и зеленчук, вклучително и јаболка, не се вратени во Србија. Уште наведуваат дека земените мостри од Фитосанитарната инспекција од различни складови и производители биле во склоп со важечкиот правилник?! Изјавата од Комората содржи уште еден момент, а тоа е дека причина за намалениот пласман во Русија е и домашната висока цена на родот. Ако се земе предвид дека српските извозници лани дел од потребите за јаболка ги надополнувале од

2,900

МБИ10

МБИД

2,700 2,500 2,300

60 секунди брифинг

www.kapital.mk

2,100 1,900

брОЈка...

32%

1,700 06/10

прОЦенки... ЖОзе мануеЛ барОсО

претседател на Европската комисија

05/11

10/11

03/12

09/12

берза

грција излегува од рецесија во 2014 година

Длабоката рецесија којашто во Грција трае повеќе од пет години, може да заврши во 2014 година, но стапката на невработеност во земјата ќе остане над 20% во следните три години, изнесува уделот на компанијата Самсунг на пишува во последниот извештај на Европската светско ниво во првиот комисија (ЕК). квартал кога станува Во него се наведува дека грчката економија во забор за продажбата на „паметни“ мобилни 2014 година ќе порасне за прв пат од 2008 година, за скромни 0,6%. Се очекува невработеноста по уреди, објави овогодишниот максимум од 27%, постепено да истражувачката куќа опаѓа, па во 2016 година да изнесува 21%. Каналис

12/10

мби 10

2,900 2,700 2,500 2,300 2,100

МБИ 10 1,900

1,828.50 1,700

МБИ 10 06/10

12/10

05/11

10/11

03/12

09/12

02/13

Max. Min.

МБИ 10 2010/2012 МБИ 10 2010/2012

1,828.50

2010/2012 2010/2012

1,828.50 1,828.50 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК

2,827.62 1,808.47

Max. Min.

2,827.62 1,808.47

2010/2012 2010/2012 Max. 2,827.62 Тејмиште Кичево Max. НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК На денот на затворање на овој 2010/2012 2010/2012 Min. Min. 1,808.47

2,827.62 1,808.47

2,460.00 2,460.00 1,828.50 1,828.50 1,828.50 1,828.50 +548 осцилации кој почнаMax. наMax. 09 мај.+28% 2010/2012 2,827.62 2010/2012 2,827.62 2010/2012 Min. 1,808.47

МБИ 10 МБИ 10на број магазинот, 21 мај, МБИ-10 Тејмиште Кичево МБИ 10 падна МБИ 10 за 0,75%, со што ја прекина

серијата одДОБИТНИК неколкудневен +28% НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК +548 МБИ 10 континуиран пораст со помали Тејмиште Кичево Тејмиште Кичево 2010/2012 Max. 2,827.62 НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК 2010/2012 2010/2012 2010/2012 1,828.50 2,460.00 2,460.00 2010/2012 Макпетрол

Min. 1,808.47 Min. 1,808.47 Max. 2,827.62 Min. 1,808.47 НАЈГОЛЕМ 2010/2012 2,827.62 НАЈГОЛЕМГУБИТНИК ДОБИТНИК Max. +548 ДОБИТНИК +28% НАЈГОЛЕМ 2010/2012 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Min.+28%1,808.47 Макпетрол Тејмиште Кичево НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Тејмиште Кичево Тејмиште Кичево НАЈГОЛЕМКичево ДОБИТНИК Тејмиште -1408 -7.33%

+548

17,792.00 2,460.00 17,792.00 2,460.00 2,460.00 2,460.00 +548 +548 2,460.00

НАЈГОЛЕМТејмиште НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК ГУБИТНИК +548 Кичево -1408 МакпетролМакпетрол

+28% -7.33%

+28% +28% +28%

НАЈГОЛЕМ +548 DOW JONES ГУБИТНИК 17,792.00 17,792.00 +548 DOW JONES Макпетрол

+28%

НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК НАЈГОЛЕМ -1408 ГУБИТНИК Макпетрол НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК

-1408

-7.33%

17,792.00

Макпетрол НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК Макпетрол Макпетрол -1408

17,792.00 17,792.00 17,792.00 17,792.00

-7.33%

-7.33%

DOW JONES DOW JONES 16,000 -1408

-7.33%

-1408 -1408 -1408

16,000

-7.33%

15,000 DOW JONES

-7.33% -7.33%

15,000

14,000 14,000

DOW JONES

JONESJONES DOW

13,000

13,000 DOW

16,000

DOW JONES JONES DOW 12,000 12,000 16,000 11,000 11,000 16,000

15,000

15,000 10,000 15,000 10,000

14,000

14,000 14,000 16,000

07/11 10/11 10/11 01/12 01/12 04/12 04/1207/12 07/1210/12 10/1201/13 01/13 04/13 07/11 04/13

13,000

16,000 13,000 15,000 16,000 16,000 12,000 15,000 14,000 12,000 12,000 15,000 15,000 11,000 14,000 13,000 11,000 11,000 14,000 10,000 14,000 13,000 12,000 07/11 10/11 01/12 04/12 07/12 10/12 01/13 04/13 13,000 10,000 10,000 13,000 12,000 07/1111,000 10/11 01/12 07/11 04/12 10/11 07/12 01/12 10/12 04/12 01/13 07/12 04/13 10/12 01/13 04/13 12,000 12,000 11,000 10,000 11,000 07/11 10/11 01/12 04/12 07/12 10/12 01/13 04/13 10,000 11,000 48.38 +0.32%

13,000

15,325.68 15,325.68 48.38

07/11 10/11 01/12 04/12 07/12 10/12 01/13 04/13

10,000 10,000

+0.32%

07/11 10/11 01/12 01/12 04/12 04/12 07/12 07/12 10/12 10/12 01/13 01/13 04/13 04/13 07/11 10/11

Волстрит беше со нагорен тренд

15,325.68

минатата недела, поддржан од ДРУГИ ПАЗАРИ ДРУГИ ПАЗАРИ

подобрите-одошто-очекувано економски

FTSE 100 48.38 6,781.03 +0,38% показатели за САД15,381.02 во април. И +0.32% FTSE 100 6,781.03 +0,38% Nikkei225 +0,13% европските индекси го следеа тој пат, Nikkei225 15,381.02 +0,13% S&P 500 1,666.29 +0,09% охрабрени од впумпувањето пари од ДРУГИ 48.38 48.38 +0.32% +0,18% +0.32% S&P 500 ПАЗАРИ 1,666.29 +0,09% Nasdaq централните банки.3,502.55 48.38 +0.32% 48.38 +0.32% Nasdaq 3,502.55 +0,18% DAX 8,460.44 +0,05% FTSE 100 6,781.03 +0,38% TOPIX 1.230,80 -0,11% DAX 8,460.44 +0,05% Nikkei225 15,381.02 +0,13% 48.38 +0.32% +0.32% S&P 500 ПАЗАРИ 1,666.29 +0,09% TOPIX 1.230,80 -0,11% ДРУГИ ПАЗАРИ ДРУГИ ДРУГИ ПАЗАРИ ДРУГИ ПАЗАРИ

15,325.68 15,325.68

извоз на јаболка (2008-2012)

Македонија, којашто секогаш има вишок, затоа што годишно произведува над 100 илјади тони, а троши само 20 илјади тони, а годинава очекуваат многу подобра реколта од ланската, останува објаснувањето дека со ваквите изјави, всушност, сакаат да го намалат увозот од Македонија. Во вкупниот македонски извоз на јаболка, кој лани достигна вредност од 16,5 милиони евра, 33,8% отпаѓаат на Србија! Стојче Камбуровски, голем произвдоител на јаболка од Преспа, вели дека станува збор за чисти шпекулации и дека квалитетот на македонските јаболка редовно се контролира. „На околу 4 хектари во Преспа годинава очекуваме род од 120 до 130 тони јаболка, кои дефинитивно ќе имаме проблем да ги пласираме поради зголемениот принос и на другите пазари, но и поради

15,325.68 15,325.68 15,325.68 други пазари Nasdaq 3,502.55

нанаплатениот откуп од ланската реколта“, вели Камбуровски, кој не гледа голема перспектива во оваа гранка доколку условите за работа драстично не се променат.

Каде се извезува македонското јаболко последните 5 години (2008-2012)

+0,18%

DAX 8,460.44 +0,05% FTSE 100 ВАЛУТИ FTSE 6,781.03 +0,38% FTSE 100100 6,781.03 6,781.03 +0,38% FTSE 100 6,781.03 +0,38% +0,38% ДРУГИ ПАЗАРИ TOPIX 1.230,80 -0,11% Nikkei225 15,381.02 +0,13% ДРУГИ ПАЗАРИ Nikkei225ВАЛУТИ Nikkei225 15,381.02 15,381.02 +0,13% Nikkei225 15,381.02 +0,13% +0,13% S&P 500500 1,666.29 +0,09% евро долар 500 1,666.29 +0,09% Фунта евро 1,666.29 S&P 500 S&P S&P 1,666.29 +0,09% +0,09% FTSE 100 6,781.03 +0,38% FTSE 100 6,781.03 +0,38% Nasdaq 3,502.55 +0,18% Nasdaq 3,502.55 +0,18% Nasdaq Фунта Nasdaq 3,502.55 +0,18% +0,18% ВАЛУТИ Nikkei225 15,381.02 +0,13% евро долар СТАПКА СТАПКА евро 3,502.55 DAX 8,460.44 +0,05% Nikkei225 15,381.02 +0,13% DAX 8,460.44 +0,05% DAX DAX 8,460.44 8,460.44 +0,05% +0,05% S&P 500 1,666.29 +0,09% TOPIX 1.230,80 -0,11% S&P 500 1,666.29 СТАПКА +0,09% 1,28510 1,17650 СТАПКА TOPIX 1.230,80 -0,11% евро долар Nasdaq +0,18%-0,11% TOPIX ПРОМЕНА TOPIXевро 1.230,803,502.55 1.230,80 -0,11% Фунта Nasdaq 3,502.55 ПРОМЕНА +0,18%

1,17650 DAX СТАПКА DAX -0,66%

ВАЛУТИ TOPIX ПРОМЕНА

ВАЛУТИ

ВаЛуТи

ВАЛУТИ TOPIX 1,17650

ВАЛУТИ ПРОМЕНА -0,66% Фунта евро

£ € 1,17650

Фунта евро -0,66% ФЈУЧЕРСИ ВАЛУТИ СТАПКА

ВАЛУТИ Фунта евро Фунта евро СТАПКА СТАПКА

ФЈУЧЕРСИ ЗЛАТО Фунта СТАПКАевро

1,17650 Фунта евро ПРОМЕНА ФЈУЧЕРСИ

ПРОМЕНА СТАПКА 1,17650 1,17650 -0,66% ЗЛАТО СТАПКА 1,354.75

ПРОМЕНА

ЗЛАТО -0,66% ПРОМЕНА 1,17650

1,17650 -0,66% ФЈУЧЕРСИ Нафта Брент -0,66% ЗЛАТО

1,28510

8,460.44СТАПКА +0,05% 8,460.44 -0,24% +0,05% 1.230,80 ПРОМЕНА -0,11% 1.230,80 1,28510 -0,11%

ПРОМЕНА -0,66% -0,66% 1,354.75 1,354.75 ФЈУЧЕРСИ ПРОМЕНА

-0,24% евро долар

ПРОМЕНА

$ € 1,28510

евро долар -0,24% евроСТАПКА долар евро долар СТАПКА

1,28510 евро долар

евроСТАПКА долар СТАПКА ПРОМЕНА

ПРОМЕНА СТАПКА 1,28510 1,28510 -0,24% СТАПКА

ПРОМЕНА

104,29 фЈуЧерси

-0,24% ПРОМЕНА 1,28510 -1% 1,28510 -0,24% -1% -1% -0,24%

ПРОМЕНА -0,24% -0,24% ПРОМЕНА

ФЈУЧЕРСИ ФЈУЧЕРСИ Нафта Брент ЗЛАТО Нафта Брент

1,354.75 104,29

ФЈУЧЕРСИ ФЈУЧЕРСИ

1,354.75 ЗЛАТО 104,29 ЗЛАТО зЛаТО ЗЛАТО ЗЛАТО Нафта Брент

1,354.75 1,354.75 1,354.75 Нафта Брент 104,29

1,354.75

Извор: Државен завод за статистика, пресметки на КАПИТАЛ

104,29 Нафта Брент Нафта Брент Нафта Брент нафТа Нафта Брент бренТ 104,29 104,29 104,29

104,29

-0,5% -1% -0,5%

-1% -0,5%

-1%

-1% -1%

-0,5%-1%

-0,5%

-0,5% -0,5%-0,5% -0,5%

пОдаТОЦиТе се Од ден 21.05.2013 дО 15ч.

3,300 3,100 2,900 2,700 2,500 2,300 2,100 1,900 1,700 07/10 10/10 02/

Капитал број 708 24.05.2013

www.kapital.mk

10 cover story: ОтКаКО МаКедОнија Остана б

Koj ]e go popo na pazarot za

www.kapital.mk

без МеКдОналдс

Капитал број 708 24.05.2013

11

olni prostorot a brza hrana?

C

ената на франшизата, слабиот промет или внатрешните превирања во партнерските компании коишто стојат зад бизнисот на Мекдоналдс во Македонија се неофицијално трите веројатни причини поради кои минатата недела престана да работи Мекдоналдс во Македонија

6

милиони евра вложил а македонската комп ан иј а компани во франшиза СЈ Мекдоналдс за

236

вработени има во седу мте ресторани на Мек доналдс во Македонија

Капитал број 708 24.05.2013

www.kapital.mk

12 cover story: ОтКАКО МАКеДОнИјА ОстАнА без МеКД бОбАн АнгелОВсКИ

ВАлентИн ПеПељугОВсКИ

сопственик на Доминос пица

н

експерт за интелектуална сопственост

и требаа две години преговори за да успееме да го донесеме овој светски познат бренд во Скопје. Како сопственик и јас морав да одам на обука и да ги поминам сите можни позиции во еден ресторан на доминос. мене олеснителна околност ми беше дека по професија сум готвач и послено се снаоѓав како месач на тесто или во подготовката на крајниот производ.

пишува:

Дејан Азески

dejan.azeski@kapital.mk

Игор Петровски

igor.petrovski@kapital.mk

фотографија:

Ивана Кузмановска

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

М

инатата недела љубителите на брза храна, бизнисзаедницата, но и општо јавноста во Скопје и во Македонија беа изненадени од информацијата дека преку ноќ, без никаква претходна најава се затворија сите седум ресторани на Мекдоналдс во земјава. Засега без никакво поконкретно објаснување остана и фирмата која практично е најголем губитник од целата оваа ситуација. Компанијата СЈ, зад која стои бизнисменот Светозар Јаневски која во своите раце имаше една од најпопуларните франшизи во светот с$ уште не објасни зошто ги затвори рестораните. Раководителот на компанијата, Владимир Јаневски, истовремено поднесе оставка и остана без никаков официјален коментар за медиумите досега. Во чаршиските кругови почнаа шпекулациите за причините и евентуалниот можен исход. „Капитал“ се обиде, од она што можеше официјално и неофицијално да го дознае, да објасни што се случи со брендот Мекдоналдс во земјава, но и да претставиме што значи бизнисот

К

ога се работи за франшизи, не се работи само за гол пренос на бренд, туку тука се пренесува начинот на уредување на ентериерот, начинот на пакување на производот, бојата со којашто се бојадисуваат ѕидовите, начинот на подготовка на храната, потеклото на храната, бројот на калориите, како ќе ни се обрати персоналот, кодот на облекување...

со франшизи на светски познатите брендови.

Зошто фирмата СЈ ја изгуби вредната франшиза?

Македонскатра фирма СЈ компани, почнувајќи од 14 мај не смее да работи под брендот Мекдоналдс. Ова е официјалниот одговор од европската централа на најголемиот синџир за брза храна во светот на прашањето зошто неколку дена се затворени сите седум ресторани на Мекдоналдс во Македонија. „По прекинот на договор, СЈ компани повеќе не ги поседува правата да работи под брендот Мекдонладс“, вели Агнес Вандаи, директор за комуникација во Мекдоналдс Европа, а, според него, компанијата сама ќе одлучи дали ресторатите ќе продолжат да работат под некој друг бренд. По оваа изјава, која ја објави „Дневник“, веднаш почна да се шпекулира дека цената на франшизата е превисока за македонски пригоди, дека рестораните се нерентабилни и слично. Според тоа што ние успеавме да го „ископаме“ фактите стојат вака. Веднаш по помпезното отворање на првиот ресторан на Мекдоналдс во Скопје во 1997 година, кога лично тогашниот македонски претседател Киро Глигоров ја пресече лентатата започнуваат првичните проблеми на македонскиот Мекдоналдс. Оние со подобро паметење ќе се сетат дека уште тогаш имаше период кога ресторанот не работеше. Македонците, како и сите поранешни социјалистички земји беа гладни за потрошувачките придобивки на Западот, но релативно високата цена на оброците, во прво време не обезбеди задоволителна продажба, а Македонија повеќе од 3 години остана само на еден

единствен ресторан. Со поповолните оброци што подоцна ги понуди и останатите шест ресторани коишто ги отвори, Мекдоналдс во земјава беше горе-долу на еднакво ниво со земјите од регионот, барем според бројот на рестораните: Словенија со ист број население и речиси иста територија има 16 вакви ресторани, но многу поголема куповна моќ, а во соседна Србија има 17 локали, со популација која е 4 пати поголема од македонската. Грција за време на летната туристичка сезона има повеќе од 30 ресторани на Мекдоналдс. Сепак, според неофицијалните информации на „Капитал“, слабиот промет не е причината поради која Македонија остана без рестораните на Мекдоналдс. Неофицијално дознаваме дека станува збор за поголема игра на расчистување на односите меѓу партнерите во франшизниот бизнис со Мекдоналдс, каде што СЈ е само едната страна. Нашите извори велат дека Светозар Јаневски е спремен да донесе и друг светски синџир на брза храна доколку не успее повторно да ги отвори рестораните на Мекдоналдс. Деновиве, како што пишуваше „Утрински весник“, наводно дел од над 200 вработени во седумте ресторани низ Македонија биле повикани да дојдат на состанок во просториите на Мекдоналдс Македонија, на прва средба со сопственикот откако во вторникот наидоа на затворени врати на рестораните. Тие беа испратени дома без објаснување од управата на фирмата, освен известувањето кое ги дочека на вратите на рестораните, дека тие нема да работат од интерни причини. На состанокот на вработените им било образложено дека се прават напори да биде надмине состојбата. Тие добиле уверување дека нивниот работен однос

ЕвЕ што иЗЈави КомпаниЈата на СвЕтоЗар ЈанЕвСКи, СЈ, довчЕрашЕн иматЕл на франшиЗата За мЕКдоналдС

"се нАДеВАМе нА КОрИснИ ПрегОВОрИ сО КОрПОрАцИјАтА МеКДОнАлДс"

„Како последица на околности кои се надвор од наша контрола, од нас е побарано да ја запреме работата на рестораните Мекдоналдс на територијата на Македонија од 14 мај. Бараме решение кое ќе ни овозможи повторно да ги отвориме вратите на нашите ресторани, што е можно побрзо. За таа цел, се надеваме на корисни преговори со корпорацијата Мекдоналдс, кои ќе ни овозможат да ја продолжиме нашата мисија и да ги услужуваме нашите верни потрошувачи во Македонија.“

www.kapital.mk

Капитал број 708 24.05.2013

13

дОналдс

16

ресторани на мекдон дс има во словенија, 17 во ал бија, а 30 во грција. макеср донија имаше седум

со фирмата продолжува и понатаму, како и дека ќе добијат цела плата за овој месец. Сепак, нема официјални информации каква ќе биде долгорочната судбина на над 200 вработени.

За франшиза на светски бренд се преговара и неколку години

Во недостиг од официјални ставови од самите носители на франшизата за Мекдоналдс, коментари на темата франшиза побаравме од други македонски бизнисмени кои имале можност да влезат и да работат во некоја од најпознатите светски франшизи. Директорот на хотелот Стоун бриџ од Скопје, Бојан Ристовски, е еден од нив. Компанијата за којашто работи, (инаку во сопственост на бизнисменот Ајдован Адемоски) само пред една недела потпиша договор за франшиза со светскиот хотелски синџир Хилтон, со која треба хотелот што го гради во скопски Аеродрм да го брендира со DoubleTree by Hilton, еден од хотелските синџири во сопственост на Hilton Worldwide. Според него, законски постојат

ДоДека на еДен не му се стемни, на Друг не му се раЗДенува

КОј ќе гО пОпОлни прОстОрОт на МеКдОналдс?

В

о Македонија не постојат релевантни податоци за тоа кој од понудувачите на брза храна колкав дел од пазарот покрива. За волја на вистината, ниту Мекдоналдс, ниту пак останатите продавачи на ваков тип храна немаат толку голем број локали низ земјата за да може да се зборува за некаква доминантна позиција на пазарот. Како и да е, со воведувањето на поволните цени на одредени оброци, Мекдоналдс постигна поголем промет последниве години. Според познавачите на состојбите, логично е да се очекува дека подолгото неработење на овие ресторани ќе предизвика одлив на купувачите кон другите производители и дистрибутери на брза храна. Во земјава работи и вториот глобален синџир за брза храна од типот што го нуди Мекдоналдс, а тоа е Бургер кинг, кој засега има еден ресторан на аеродромот Александар Македонски и еден во трговскиот центар Сити мол. Го прашавме одговорниот менаџер за операциите на Бургер кинг во Македонија, дали сега може да се очекува поагресивен настап од нив за заземање на поголем пазарен колач, но до моментот на затворање на овој текст, с$ уште немавме одговор. Од другите светски и домашни брендови, учесници на пазарот за брза храна, ги добивме следниве одговори: „Не може позитивно да се одрази една таква работа како затворање ресторани. Секој си има своја клиентела и ние очекуваме да си ја задржиме нашата клиентела“, ни изјави Владимир Ракичевиќ, косопственик на Вили, рестораните за скара. И според Бобан Ангеловски од Доминос пица не очекуваат ниту позитивен ниту негативен ефект од затворањето на рестораните на Мекдоналдс, бидејќи, како што вели, станува збор за две сосема различни групи купувачи. И Ангеловски и Ракичевиќ потврдија дека планираат отворање на нови продажни места како во Скопје, така и во внатрешноста на земјава. „Во Македонија имаме два ресторани, со оглед дека ние ја поседуваме франшизата Доминос за цела Македонија, планираме да отвораме нови ресторани и во Скопје и во внатрешноста“, вели Ангеловски.

Капитал број 708 24.05.2013

www.kapital.mk

14 cover story

Бизнис-моделот на Мекдоналдс

К

орпорацијата Мекдоналдс заработува како инвеститор во сопственоста на рестораните, како нивни франшизер или оператор. Околу 15% од рестораните на Мекдоналдс се во сопственост или управувани директно од корпорацијата Мекдоналдс. Остатокот е управуван од други правни субјекти, преку разни видови на франшизни договори и заеднички вложувања (joint venture). Бизнис-моделот на Мекдоналдс е малку поинаков од оној на повеќето синџири за брза храна. Во САД, освен вообичаените франшизни и маркетинг-надоместоци, што се пресметуваат како процент од продажбата, Мекдоналдс може да прибира и рента којшто исто така може да се пресметува врз основа на продажбата. Корпорацијата Мекдоналдс може да ги поседува или изнајмува недвижностите каде што се лоцирани франшизните ресторани. Во најголем број случаи, носителот на франшизата не ја поседува локацијата на своите ресторани. Во Велика Британија и во Ирска бизнисмоделот е различен од тој во САД, со тоа што помалку од 30% од рестораните се со франшиза, што значи дека поголемиот дел е во сопственост на самата корпорација. Мекдоналдс има политика да не продава директно храна и други материјали на своите франшизери, туку го организира снабдувањето на рестораните преку одобрени логистички оператори, како трета страна. Во останатите земји, како што беше случајот и во Македонија, рестораните се управувани од joint venture компании на корпорацијата Мекдоналдс и други локални фирми или пак влади.

1.800.000 вработени има Мекдоналдс на глобално ниво

33.000

ресторани во 118 земји во светот има Мекдоналдс

начини да се изгуби веќе стекнатата франшиза, но вели дека и во светски рамки тоа навистина ретко се случува од објективни причини. „Франшиза да се одземе законски е изводливо ама многу малку веројатно, за Мекдоналдс не сум информиран и не сакам да коментирам ама она што го знам од нашето искуство е дека самата групација не сака да одземе франшиза, бидјеќи тоа е лошо за нив и за нивната репутација“, вели Ристовски. Во врска со тежината на барањата кои ги испорачува носителот на франшизата, тој смета дека се остварливи па дури и за македонски стандарди и бизнисмени. „Точно е дека големите светски франшизи имаат редовни и ригорозни

контроли на нивните објекти ширум светот. Но, тие се само мерки на внимание, бидејќи за која било франшиза да влезе на еден пазар и со конкретен партнер, неколку години претходно прави големи анализи. Со еден збор големите компании знаат точно на кој пазар влегуваат и со кого се збратимуваат така што грешки од типот одземање на франшизата кои се и маркетиншки и репутациски погубни навистина се сведени на минимум“, вели Ристовски. Во Македонија од лани функционира и уште еден светски бренд кој има повеќе од 11.000 продажни места во над 70 држави. Станува збор за Доминос пица светски лидер во испорака на пици. Сопственикот, Бобан

2MARKETING -ра

КОНФЕРЕНЦИЈА

l 06 јуни 2013 l хотел Александар Палас, Скопје

КреатиВност смелост дигитализација

организатор:

партнер:

КлучНИтЕ збОРОвИ НА СОвРЕмЕНИОт мАРКЕтИНг!

еи? Ви требаат ноВи ид

ација? р и п с н и е т а бар

10.00 - 10.15h отварaње на конференцијата

13.30 - 14.30h ручек

10.15 - 11.00h главен говорник

14.30 - 15.30h презентација аргета

нир рефуах мРм Романија

11.00 - 11.30h прашања и одговори

Open door communication campaign Tomaz Arh Marketing direktor Atlantik Grupa

11.30 - 12.00h пауза за кафе 12.00 - 12.30h презентација бекутан

маја мизо brand manager

12.30 - 13.00h презентација Хеинекен

Elles Melenhorst

Junior brand coordinator Heineken, Amstel & Gorsko

13.00 - 13.30h панел дискусија:

бизнисот и социјалните медиуми

15.30 - 16.00h презентација самсунг

How Samsung does it? саша марјановиќ SEAD Corporate marketing head Samsung Adriatic Belgrade branch

16.00 - 17.00h панел дискусија:

дали македонските компании имаат креативни маркетинг стратегии Учесници:

модератор:

ивица јовановиќ

м-р димитар јовевски

Филип димитров

Асистент на Економски факултет Скопје, катедра Е-бизнис

Учесници:

дарко булдиоски New Media MK

Креативен директор McCann Скопје Client Service Director & Strategic Planner New Moment

Василије Чорлука Креативен директор Публицис

маја дуцкиноска маркетинг виталиа

никола бојков IM.MK

билјана пешевска McCann Скопје

17.00 - 19.00h забава со коктели

Powered by Badel 1862

ненад ристовски Публицис генерален покровител:

коктел мотиватор:

поддржувачи:

медиумски партнери:

Повеќе информации на www.kapital.mk или на телефон 02 3280 911

Капитал број 708 24.05.2013

www.kapital.mk

16 cover story

Познати светсКи Примери на франшизи XX SUBWAY

Моментално најголем синџир од ресторани во светот, го надмина McDonald’s пред нецела година. Според официјалната статистика, има 37.335 ресторани на Subway во светот;

XX MCDONALD`S

земји од К Каде што си заминал меКдоналдс

XX Бермудски острови (ноември 1985 – март 1995) – мешање на владата XX Барбадос (јуни – декември 1996) – слаба продажба XX Боливиа (октомври 1997 – ноември 2002) – слаба продажба XX Јамајка (април 1995 – октомври 2005) – мешање на владата и слаба продажба XX Исланд (септември 1993 – октомври 2009) – затворен поради проблеми со регулативата околу увозните прехранбени состојки. Поранешните ресторани на Мекдоналдс ќе бидат ребрендирани како ресторани Метро нудејќи слични производи со домашно произведени состојки.

XX Црна Гора (јуни 2004 – јуни 2007) –ресторан на Мекдоналдс беше отворен во Будва, но се затвори поради лошата локација XX Македонија (октомври 1997 – мај 2013)? Засега нема информација дали ресторани под брендот Мекдоналдс повторно ќе се отворат во земјава, и кој ќе биде носител на франшизата.

Ангеловски, ни ги раскажа деталите за тоа како функционира нивниот систем на франшизи. „Ни требаа две години преговори за да успееме да го донесеме овој светски познат бренд во Скопје. Како сопственик и јас морав да одам на обука и да ги поминам сите можни позиции во еден ресторан на Доминос. Мене олеснителна околност ми беше дека по професија сум готвач и послено се снаоѓав како месач на тесто или во подготовката на крајниот производ. Франшиза е бизнис со долгорочно време на поврат кој бара голема ангажираност, но е сигурен бизнис“, вели Ангеловски. Според него, специфичноста на стандардите на Доминос е тоа што има комплетна евиденција од температурата

на квасецот до самата печка на пица, преку начинот на достава и слично. „Предноста на една франшиза е што нема потреба да се измислува топла вода, с$ е измислено и пропишано. Суровините 90% доаѓаат од увоз, ако сакаме да го смениме тоа треба да се лиценцираат македонски компании директно во централата на Доминос. Слични стандарди има и за секој останат можен сегмент од работењето на еден ресторан на Доминос во светот.“ И според Ристовски и според Ангеловски во Македонија нема повеќе светски франшизи, бидејќи ретко кој успева да ги исполни специфичните стандарди. Според нив, има компании кои аплицираат да донесат некој светски бренд, но во тоа не успеваат поради веќе познатите строги критериуми.

Повеќе од неколку децении беше самоуверено прв на листата. Првиот ресторан за брза храна во светот, кој е основан уште во 1955 година, претставува пример за франшизинг на кој се темели целата подоцнежна работа од оваа област. McDonald`s денес има 33.520 ресторани речиси во секоја земја во светот;

XX KFC

Aмерикански бренд за пилешка храна, основан уште во 1939 година, кој со франшизи почнал да се занимава од 1952 година. Денеска има околу 16.850 продавници на KFC во светот;

XX 7 ELEVEN

Најголемата мрежа од мали продавнички во светот. Првата е основана уште во 1927 година во Далас. Од 1964 година преминуваат на нов начин на ширење на бизнисот и да го препродаваат својот бренд преку франшиза. Денес, по речиси 50 години, малата продавница е прерасната во синџир од 44.700 такви ширум светот;

XX HERTZ

Најголем рентакар-синџир во светот. На повеќе од 8.500 аеродроми во светот може да изнајмите автомобил од Hertz, а да ја вратите во кое било нивно претставништво во светот. Hertz работи на овој принцип уште од 1925 година.

Капитал број 708 24.05.2013

18

www.kapital.mk

интервју

Добрите маркетингкампањи 100% ги вклучуваат социјалните медиуми. Тие им го даваат неопходниот feedback, без разлика дали станува збор за дигитална, надворешна или ТВ-кампања, вели Нир Рефуа во интервју за „Капитал“, објаснувајќи колку социјалните медиуми го променија светот на рекламирањето и маркетингот. Зборувајќи токму за промените предизвикани од новите дигитални медуми и променетото однесување на луѓето, тој констатира дека главниот предизвик на адвертајзерите денеска е да откријат што ги поттикнува луѓето да се вклучуваат во тие социјални медиуми. Во спротивно, предупредува тој, ќе ја загубат својата релевантност!

Nir refuA прв човеК на MRM RoMania

Ako nikoj ne zboruva za va{ata rabota na jalnite mediumi, to nekade ste pogre{il

www.kapital.mk

a a soci socioga{ le!

Капитал број 708 24.05.2013

интервју пишува:

верица јорданова

верица.јорданова@Жкапитал.мк

Н

ир Рефуа е современиот гуру на дигиталните комуникации, со повеќе од 15-годишно искуство во создавањето онлајнсодржина и интеракција. Тој е прв човек на МРМ Романија (MRM Romania), агенција специјализирана за дигитални комуникации, која е дел од интернационалната мрежа на Меккен (McCann). На Втората маркетинг-конференција, “Креативност, храброст, дигитализација - клучните зборови на современиот маркетинг!”, која се одржува на 6 јуни во Скопје, ќе зборува за влијанието на дигиталната технологија врз креативноста, за маркетинг-трендовите во Европа, за однесувањето на компаниите во ерата на дигиталниот маркетинг. Со овој истакнат професионалец, за чија успешна работа сведочат и бројните награди, разговаравме за дел од темите на конференцијата која ја организира Капитал Медиа Гроуп.

XX Следниот месец доаѓате во Скопје да гостувате на Втората маркетингконференција, “Креативност, храброст, дигитализација клучните зборови на современиот маркетинг!” Што очекувате од овој настан и што ќе им порачате на учесниците? Мислам дека во денешно време би требало да почнеме да сфаќаме дека никому не му е грижа што работиме ние, рекламерите. Употребата на медиумите се префрла од традиционални на дигитални и ние треба да откриеме што ги тера луѓето да кликаат, што ги придвижува и ги тера да се вклучуваат. Во спротивно, ќе ја изгубиме својата релевантност.

XX Една од вашите успешни кампањи насочена против употребата на дроги беше целосно спроведена на Фејсбук, кој служеше како медиум за да се рашири информацијата и да се зголеми свесноста за дрогата во Израел. Колку често ги користите социјалните медиуми во вашите кампањи? Во добрите кампањи социјалните медиуми се вклучени 100%. Тоа значи дека социјалните медиуми обезбедуваат feedback на која било реклама, без разлика дали станува збор за дигитална кампања, за надворешно рекламирање или дури за ТВ-кампања. Ако никој не зборува за вашата работа на социјалните медиуми, тогаш некаде сте погрешиле.

XX Колку е тешко или лесно да се креира успешна маркетинг или рекламна кампања денес, кога дури и традиционалните медиуми се с$ поприсутни на Интернет? Основните елементи на успешна кампања во денешно време се – 1. Мора да се истакнеш, да се одвоиш од другите;

19

втората маркетингконференција во организација на Капитал Медиа Гроуп се одржува на 6 јуни!

О

свен главниот говорник, Нир Рефуа, учесниците на Втората маркетингконференција, „Креативност, смелост, дигитализација клучните зборови на современиот маркетинг!”, ќе имаат ексклузивна можност да ги слушнат маркетингпрофесионалците од Самсунг, Хајнекен, Аргета и од Бекутан, коишто ќе ги презентираат нивните инспиративни, креативни, прогресивни и практични идеи, како и грешките од коишто учеле. Познати и признаени професионалци од креативната индустрија и од бизнисот ќе дебатираат за иднината на дигиталниот маркетинг, за моќта на креативната индустрија во Македонија, за потребата од поголема смелост во креативноста и како да се поттикнат и да се инспирираат компаниите и маркетинг-креативците на подобри адвертајзинг-решенија и поуспешен маркетинг. На конференцијата ќе слушате интересни дебати за:

XX Kреативниот пристап во маркетинг-индустријата во Македонија и иднината на дигиталниот маркетинг XX Дали вреди да се трошат пари на реклами на социјалните медиуми или да се остави работата да ја завршат фановите, следбениците и „word of mouth”?

XX Важноста на креативните маркетинг-стратегии од бизнис-аспект. Како се негува креативноста во Македонија?

XX Како паметно да се користат дигиталните медиуми за зголемување на продажбата?

2. Да бидеш релевантен и да поттикнеш вклучување; 3. Да обезбедиш вредност! Деновите на смешни игри со зборови или на голема уметност како индикатор на одличен адвертајзинг веќе се при крај.

XX Дали за вас, како креативен професионалец, е поголем предизвик да се креираат кампањи кои најверојатно ќе бидат консумирани преку Интернет? Дали тоа сознание некако ги менува идејата или концептот кога креирате некоја нова кампања? Менува с$ во фазата на создавање

Капитал број 708 707 24.05.2013 17.05.2013

20

www.kapital.mk

интервју Меѓународни награди на Нир Рефуа XX One Show Interactive 2013 Merit Award * 2 XX IAC Awards 2013 Best of Show * 2 XX One Show Interactive 2012 Bronze XX London International Awards 2012 Bronze XX Cresta Awards 2012 Gold XX Eurobest 2012 Bronze XX Microsoft Advertising Global Award winner 2012 XX Epica Awards 2012 Silver XX PIAF Awards 2012 Silver XX Webby Nominee 2012 XX Loerie Awards 2012 Silver XX Golden Hammer 2012 Gold XX Golden Drum 2012 Silver XX Bees Awards 2012 Gold XX IAC Awards 2012 * 2 Gold XX W3Awards 2012 Silver XX Red Apple Moscow 2012 Silver XX Golden Drum 2011 * 2 Silver XX Cannes Lions Finalist 2009-2012 XX New York Festivals 2011 Finalist XX New York Festivals 2010 Bronze XX Eurobest 2010 Bronze XX Epica 2010 Bronze XX Hive Awards 2010 * 2 Gold XX Golden Drum 2009 * 2 Gold

МРМ ворлдвајд (MRM Worldwide) е глобална агенција за дигитална комуникација присутна во повеќе од 22 земји низ светот и е дел од наголемата мрежа на маркетинг-агенции Меккен ворлвајд (McCann Worldwide). Во Македонија се присутни преку Меккен Скопје, агенција во која веќе две години работи специјализиран оддел за дигитални комуникации. Денешната дигитална ера наметнува постојана потрага по начини за поврзување со потрошувачите. Идеите креативно изразени, стратешки основани и технолошки поддржани може да влијаат на мислењето, да го менуваат пазарот и да ја обликуваат иднината. МРМ го прави токму тоа! Дигиталниот потрошувач има високи очекувања од маркетерите на 21 век. Добрите маркетери се способни да се соочат и да се прилагодат на новата маркетиншка реалност и на медиумското опкружување, кое е променето засекогаш. Единствената константа во сите тие промени е потрошувачот. Денешниот маркетинг треба да одговори на нивните потреби преку создавање вредности во нивниот живот. На тој начин се создаваат силни врски меѓу брендовите и потрошувачите. концепт. Пораката на брендот е помалку важна во дигиталниот екосистем и ако не го обезбедиш факторот „што има во тоа за мене” за корисникот или за гледачот, тогаш добивате неефикасна кампања. Токму затоа, пазарот се префрла од обучување рекламни креативци да работат во дигиталниот свет во тоа како

дигиталните креативци да додаваат (инкорпорираат) дополнителни рекламни концепти во својата работа.

XX Листата со вашите наградени проекти е долга и импресивна. Што ви значат наградите? Не многу, освен лична сатисфакција, нова декорација на канцеларијата и добро бесплатно хотелско сместување...

Проектите на кои најмногу сум горд и кои беа најефикасни од аспект на бизнис-резултати никогаш не добија награди. Сепак, наградите укажуваат на трендовите и правците во креативната индустрија и затоа е важно да се учествува и да се добиваат ваков тип признанија.

XX Кои се трендовите во сегментот на мобилен адвертајзинг? Дали овој сегмент се развива побрзо од очекувањата? Без сомнение, мобилниот адвертајзинг се движи побавно од очекуваното. Јас поминав најголем дел од животот зад 4-инчен екран, но и понатаму адвертајзинг-буџетот за мобилни телефони с$ уште е многу мал споредено со на пример, надворешниот адвертајзинг. Ова е така поради многу причини и најверојатно ќе биде потребно извесно време за овие буџети да бидат во тек со реалноста. Една од причините за слабиот раст е отсуството на силни медиумски платформи. Во таа смисла, Фејсбук станува главен играч, нудејќи многу ефикасна рекламна платформа за мобилни уреди.

Капитал број 708 24.05.2013

22

www.kapital.mk

колумна

Фискален пакт – Договор за стабилност

Јитка Пантучкова Претседател на Управниот одбор на Охридска банка

Фискалниот пакт можеме да го сметаме за алатка која служи за елиминација на систематскиот недостаток на еврозоната, а тоа е дека средината на единствена валутна политика не е дополнета со правила за заедничка фискална политика или барем правила за заедничка координација на буџетските политики на поединечните земји-членки

Koi se klu^ni na Fiskalnio

Д

оговорот за стабилност, координација и владеење во Економската и монетарна унија, исто така познат како Фискалниот пакт, стана полноважен на 1 јануари 2013 година. Договорот требаше да го ратификуваат барем 12 земји од еврозоната со цел да стане полноважен. Условот беше исполнет. Страните на пактот се обврзаа на зајакнување на економскиот столб на економската и на монетарната унија со донесување група правила кои бараат построга буџетска дисциплина преку буџетски пакт и зајакнување на координацијата на нивните економски политики, како и подобрување на управувањето во еврозоната, а со тоа да се поддржи постигнувањето на целите на ЕУ во форма на одржлив развој, вработеност, конкурентност и социјална кохезија. Во најкраток рок се очекува пактот да биде вклучен во договорите врз основа на кои е основана ЕУ. Во рок од најмногу пет години од датумот кога пактот стана полноважен, а врз основа на искуството од неговото исполнување, ќе се донесат суштинските чекори во согласност со Договорот за ЕУ и Договорот за функционирање на ЕУ, со цел да се транспонира содржината на пактот во законодавството на ЕУ. Клучниот дел на Фискалниот пакт е претставен во Заглавието III - Буџетски пакт. Заглавието III ги утврдува правилата за државите кои ќе одлучат да се приклучат, кои имаат намера да ги применуваат и во рок од една година од неговата полноважност имаат намера да донесат обврзувачко и постојано законодавство примарно на конститутивно ниво или на друг начин, така што ќе се осигура целосно почитување и усогласеност со прописите во периодот на конкретниот национален буџетски процес на државата.

Главно барање на пактот

Јавните буџети на потписниците треба да бидат балансирани или да имаат суфицит. Годишниот структурен биланс на јавните финансии се подразбира како годишен цикличен чист биланс без влијанието на еднократните или на привремените мерки. Доколку билансот не ја надминува долната граница на структурниот дефицит во

износ од 0,5% од БДП според пазарни цени, правилото за балансиран буџет се смета за исполнето. Потписниците исто така, ќе обезбедат брз пат кон исполнување на среднорочните цели, како што е дефинирано во ревидираниот Пакт за стабилност и раст. Временската рамка за нивно постигнување ќе биде предложена од Европската комисија, имајќи го предвид ризикот со којшто се сочува конкретна земја од аспект на одржливоста. Напредокот при исполнувањето на оваа цел се евалуира врз основа на севкупната оценка, каде што структурниот биланс се користи како мерка, вклучувајќи ја анализата на расходите без влијанието на дискреционите мерки на страна на приходите, а во согласност со ревидираниот Пакт за стабилност и раст. Потписниците може да отстапат од среднорочните цели и/или од патот кон нивното постепено постигнување само на привремена основа во вонредни околности. Сепак, доколку некои од потписниците имаат сооднос меѓу јавниот долг и БДП според пазарни цени, кој е значително понизок од 60%, а ризикот од аспект на долгорочната одржливост на јавните финансии е низок, и пониска стапка на среднорочните цели еднаква на максимално 1% од БДП според пазарни цени може да одговора за структурниот дефицит. Доколку се открие поголемо отстапување од среднорочната цел или од патот кон нејзиното евентуално постигнување, автоматски се активира механизмот за исправка. Тој механизам ја вклучува обврската на засегнатиот потписник да донесе мерки за исправка на отстапувањата во конкретен временски период. Механизмот го воведуваат потписниците на национално ниво врз основа на заедничките принципи предложени од Европската комисија, што пак, е поврзано со конкретната природа, опсегот и временската рамка на корективните мерки што треба да се донесат. Механизмот за исправка мора целосно да ги почитува овластувањата на националните парламенти.

Барање за намалување на јавниот долг

Износот на јавниот долг ќе се следи не само заради можното зголемување

www.kapital.mk

Капитал број 708 24.05.2013

колумна

т, координација и владеење во ЕМУ

ite elementi ot pakt? на лимитот на структурниот дефицит, туку и за да се види дали потписниците ја надминале вредноста од 60%. Доколку соодносот на јавниот долг и БДП ја надминува референтната вредност од 60%, тогаш од потписникот се бара намалување на соодносот со просечна стапка од 1/20 годишно. Одлуката за тоа како да се реши прекумерниот дефицит што е резултат на прекршување на критериумите за долг се донесува на начин утврден во член 126 од Договорот за функционирање на ЕУ. Во случај на недонесување или неисполнување на суштинските мерки за намалување на долгот, предметот може да се упати во Судот на правдата на ЕУ во Луксембург и може да се изречат финансиски санкции според правилата подготвени од Европската комисија во рамки на член 260 од Договорот за функционирање на Европската унија. Доколку Судскиот трибунал заклучи дека засегнатиот потписник не ја исполнил пресудата, истиот може да изрече фиксна глоба или казна во поединечен износ кој не надминува 0,1% од БДП на земјата. Таквите глоби или казни изречени за член на еврозоната може да се користат за финансирање на Европскиот механизам за стабилизација. Во други случаи, износот ќе се користи за финансирање на колективниот буџет на ЕУ. Од земјите-членки исто така, се бара однапред да ги известат Советот на ЕУ и Европската комисија за нивните планови да издаваат јавни обврзници. Вредностите на структурниот биланс во моментов се мошне незадоволителни во ЕУ, особено поради максимално дозволените лимити на структурниот дефицит од 0,5% од БДП, но изгледите во наредните години покажуваат релативно позитивен тренд. Сепак, токму спротивното важи за јавниот долг.

Заклучок

Фискалниот пакт можеме да го

сметаме за алатка која служи за елиминација на систематскиот недостаток на еврозоната, а тоа е дека средината на единствена валутна политика не е дополнета со правила за заедничка фискална политика или барем правила за заедничка координација на буџетските политики на поединечните земји-членки. Иницијално, оваа улога требаше да ја има Пактот за стабилност и раст. За време на преговорите за формирање на еврозоната тој беше туркан од страна на Германија, која беше загрижена за неуредна имплементација на фискалните политики и прекумерно задолжување на државите кои плаќаат со евра. За време на своето постоење Пактот за стабилност и раст беше прекршен неколку пати, вклучувајќи ја тука и Германија. Засегнатите држави на крај ја изгубија опцијата за рефинансирање на финансискиот пазар како и од ЕУ и од ММФ. Неефективниот Пакт за стабилност и раст требаше да биде заменет во јануари 2013 година со Фискалниот пакт. Негов главен критериум е структурниот дефицит на јавните финансии, односно дефицит без влијанието на економскиот циклус и без влијанието на еднократните и на привремените мерки. Вака дефинираниот структурен дефицит може да достигне максимум -0,5% од БДП, а меѓу државите со понизок јавен долг (помалку од 60% од БДП) дозволена е толеранција до -1% од БДП. Фискалниот пакт исто така, наведува дека овие правила мора да бидат транспонирани во националните законодавства на земјите-потписнички во форма на конститутивно или слично право. Денес, четири месеци по стапувањето на сила, прерано е да ги евалуираме ефектите на Фискалниот пакт, иако е направен голем напредок во споредба со Пактот за стабилност и раст. Во наредните 3-4 години ќе се покаже до кој степен пактот е ефективен и колку ќе придонесе за зголемување на кредибилитетот на земјите-членки.

23

Капитал број 708 24.05.2013

26

www.kapital.mk

Анализа Причината за неуспехот на многу компании е премногу менаџмент, а премалку лидерство - 4

Д-р Митко Кочовски директор за стратешко планирање, финансиски инженеринг, економски истражувања, информации и анализи во Макстил

Лидерството започнува со акција – лидерите не чекаат, односно не можат да си дозволат да чекаат да бидат комплетирани мастерпланови или да биде усвоен некој нов закон. Тие ја преземаат иницијативата

У

спешната мисија на лидерот е доколку ефикасно влијае на мотивираноста на следбениците за остварување на развојните визии. На луѓето може да се делува преку уверување, преку вредносни ставови, преку задоволување на очекувањата, преку застрашување и други форми на притисок. Нема едноставна формула за мотивацијата, бидејќи постои комплексна матрица на сили која управува со мотивираноста на секоја личност на различен начин. Сепак, некои основни чинители можат да бидат и заеднички: XX потребите и очекувањата на вработените да коинцидираат со потрбите на компанијата; наградите и признанијата за добро извршената рабора; личниот пример; развивањето морални вредности во компанијата; вклучувањето на вработените во планирањето и во решавањето на проблемите; грижата за вработените; информирање на вработените; советувањето на вработените, особено кога нивното однесување е спротивно со целите на компанијата; мотивирањето во смисла задолженијата да претставуваат предизвик и да имаат значење за компанијата (вработените да се чувствуваат дека се значајни чинители за реализација на целите на компанијата); перманентното образование и другите форми на едукација (индивидуално и колективно).

Детерминантите на лидерската ефикасност

Поврзано со посочениот аспект на

Liderstvoto i motivacijata лидерството би требало да се даде одговор на неколку суштествени прашања: XX дали лидерските способности се вродени одлики на личноста XX дали се учи лидерство XX кои одлики треба да ги красат лидерите на иднината. Дефинитиво лидерството не се учи, но се учат многу работи што се потребни за успешно остварување на улогата лидер во компанијата. Карактерните особини се претпоставка за успешно остварување на улогата лидер во компанијата. Личноста со силен, цврст карактер поседува енергичност, решителност, упорност, систематичност, иницијативност, самодисциплина, силна волја и јаки нерви. Таквата личност има јасна визија и упорно се бори за нејзина реализација. Таквата личност привлекува следбеници зашто на таквите личности може да им се верува. Таквата личност мора да ја краси етичност и принципиелност за да може да ја пренесе визијата за иднината на своите следбеници. Таквата личност би требало да поседува и богата лична референца. Верувањата и вредносните ставови кои дури и се преточени во стил на однесување и живеење, имаат силно влијание врз контурите на личноста. Не помалку значајни се и способностите (знаењата и вештините стекнати во текот на животот и потврдени во различни ситуации и околности) и карактерните црти како чесноста, визионерството, интелигенцијата, правичноста и принципиелноста, храброста, решителноста. На тој начин лидерите ја поставуваат етичката рамка во компанијата, ја физиономираат компаниската култура и стануваат пример, образец на однесување. Лидерството, значи, не е место во хиерархијата, тоа е процес. Лидерството е однос – меѓу оние кои имаат способност да водат и оние кои одбираат да ги следат. Лидерството започнува со акција – лидерите не чекаат, односно не можат да си дозволат да чекаат да бидат комплетирани мастер-планови или да биде усвоен некој нов закон. Тие ја преземаат иницијативата. Развојот на лидерството бара саморазвивање. Самосвесноста е суштинска за еден успешен лидер. Управувањето со себеси е од клучна важност, бидејќи без него лидерите и менаџерите можат да направат повеќе зло отколку добро. Лидерите треба да практикуваат самоконтрола – висок степен на

самопознавање на своето однесување и употреба на персоналните способности, како и потполнување на гаповите во компетенциите, да обезбедат организациско лидерство преку создавање интерни и екстерни мрежи на влијание, да изградат организациски и индивидуални компетенции преку потрага и употреба на разлики во размислувањата, стиловите и културата. Во иднина, лидерите ќе мора да функционираат пофлексибилно и покреативно. Не мора неопходно да бидат креативни, но мора да се опкружат со најдобрите луѓе, да обезбедат најдобра информација и да ги признае и поддржи најдобрите идеи. И конечно, лидерството мора да биде институционален капацитет, не само индивидуална карактеристика. Компанијата може да постави лидерски задачи и да ги делегира во системот, практиката и културата. Со тоа се прошируваат капацитетите за лидерство во неа и ги прави помалку зависни од еден единствен лидер.

Лидерството и тимската работа

Градењето тим за успешно завршување на заедничката цел е од особена важност за успешно лидерство. Тимот не е само група луѓе, туку група луѓе со висок степен меѓузависност насочена кон поставената цел. Тоа ги максимализира ефектите на човечките ресурси во компанијата. Тимот е трениран и успехот и неуспехот на тимот го споделуваат сите негови членови. Посветеноста на поставените цели го возвишува тимот. Тимот ја надминува групата, ги надминува очекувањата од секој негов член посебно. Тимот има силно синергиско влијание, еден плус еден е многу повеќе отколку двајца. Скоро прочитав некаде (мислам беше Harvard Business Review) интересен пример со претседателот на САД, Барак Обама, како претставник на новиот бран лидери. Тој нема дипломатско искуство, ниту е особен познавач на економијата, ниту пак има background во одбраната. Накратко, тој е многу помалку квалификуван од повеќето негови претходници. Но, и покрај тоа, тој има дарба да ја поедностави суштината на проблемот, да изгради нов и индивидуален пат, при комуникацијата да зрачи со моќ и инспирација. Се чини дека тој ги надополнува овие вештини со способноста да најде и да ги задржи талентираните, различни и инклузивни тимови. (Крај)

капитал број 708 24.05.2013

www.kapital.mk

28 осма меѓународна конференција за европска интегра

Krizata gi istakna sl strani na Evropskata KaKo ponatamu? пишува:

габриела делова

gabriela.delova@kapital.mk

фотографија:

ивана кузмановска

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

Ф

инансиската криза, последиците од рецесијата, идните предизвици на Унијата, можноста за проширување, но и одржливоста на проектот наречен Европска унија беа дел од темите на осмата по ред меѓународна конференција на тема „Излез од кризата: Преиспитување на економските и социјалните политики на ЕУ“, во организација на Американ колеџ во Скопје. На конференцијата на која учествуваа високи владини претставници, ценети професори од Македонија, но и од цела Европа, очигледен беше судирот на евроскептицизмот кој метастазично се шири меѓу граѓаните во земјитечленки на Унијата, наспроти еврооптимизмот кој, иако во опаѓање,

сепак с$ уште е високо присутен кај земјите кои се аспиранти кон овој проект. Според вицепремиерот задолжен за евроинтеграции, Фатмир Бесими, Европа од економската криза ќе излезе посилна и пообединета, потсетувајќи дека членството на Македонија во ЕУ и понатаму е стратегиска цел, од која очекува да има мир, стабилност, економски пораст и социјална кохезија. „ЕУ останува најуспешен мировен проект во Европа. Европа од

оваа економска криза ќе излезе посилна и пообединета. Во линија со приоритетите на Владата на Македонија, економската политика во периодот што следува на среден рок ќе биде фокусирана на безусловно одржување на финансиската и макроекономската стабилност, како и подобрување на компетитивноста на економијата на постојана основа, создавање нови работни места и социјална заштита на ранливите групи, пред с$

фатмир Бесими

Вицепремиер за Европски прашања

Е

У останува најуспешен мировен проект во Европа. Европа од оваа економска криза ќе излезе посилна и пообединета. Во линија со приоритетите на Владата на Македонија, економската политика во периодот што следува на среден рок ќе биде фокусирана на безусловно одржување на финансиската и макроекономската стабилност, како и подобрување на компетитивноста на економијата на постојана основа, создавање нови работни места и социјална заштита на ранливите групи, пред с$ преку понатамошно подобрување на бизнис-околината и креирање еднакви можности за економкси развој.

www.kapital.mk

капитал број 708 24.05.2013

29

ација

На тема „Излез од кризата: Преиспитување на економските и социјалните политики на ЕУ“, во организација на Универзитетот Американ колеџ од Скопје беше организирана осмата меѓународна конференција за европската интеграција

slabite a unija! преку понатамошно подобрување на бизнис-околината и креирање еднакви можности за економкси развој“, истакна вицепремиер Бесими. Потребата од посилни механизми за казнување на државите кога станува збор за фискалните политики, но и потреба од поголемо обединување е еден од излезите од кризата, вели челникот на Оделот за економско моделирање од Институтот за еконмски истражувања во Словачка, Марек Радвански. „Кризата ги истакна слабите страни на Европската унија кои пред с$ се засновани на компромис. Се покажа дека политиката на компромис не секогаш функционира добро. Недостигаат силни механизми за казнување кога станува збор за фискалните политики во ЕУ“, смета Радвански. Неговиот колега, Лео Верхоеф, професор на Универзитетот за технологија во Ајдовен, Холандија, вели дека проблемот со Европската унија, пак, не е само економски и социјален. Проблемот, вели тој, е многу поголем, тој е

геополитички. „Не е прашањето само како да се надмине економскиот и социјалниот проблем во Европа. Проблемот е многу повеќе од тоа. Тој е подлабок. Овој проблем сега станува геополитички проблем. Што претставува Европската унија и кој е финалниот производ? Оти ЕУ не е држава. Треба да се гледа кон каква иднина се движи Унијата и да се бараат решенија во тој правец“, смета тој. И додека професорите од Европа ги истакнуваа слабостите на Европската унија, професорот Зоран Шапуриќ од Американ колеџ во Скопје, нарекувајќи се себеси еврооптимист, верува во опстанокот на Европската унија и с$ уште членството во овој проект го гледа како единствена алтернатива за Македонија. Како потврда за добрата насока кон која се движи Унијата, Шапуриќ го истакна потпишувањето на „Фискалниот пакт“, односно Спогодбата за стабилност, координација и владеење во економската и во монтерната унија, која, според него, гради ново економско и политичко владеење во ЕУ. „И покрај целиот евроскептицизам, оваа спогодба уште позната како ’ЕУ фискален пакт‘, влезе на сила на 1 јанури 2013 година, по ратификацијата од дванаесет земји-членки. Спогодбата продуцира нови правила во еврозоната и во Унијата како целина. Таа ја зајакнува фискалната дисциплина преку воспоставување правила за балансирани буџетски правила и лимити. Од друга страна, оваа Спогодба е еден од најголемите предизвици за ЕУ во нејзините 62 години историја, бидејќи буџетите на ЕУ-членките сега мора да бидат лимитирани и избалансирани, според специфични буџетски цели и критериуми. Фискалниот пакт, од друга страна, пак, како легален и обврзувачки акт воспоставува основи за градење ново економско и политичко владеење во ЕУ, кој ќе има влијание не само на земјите кои се потписници на Спогодбата, туку и на останатите држави во ЕУ, па и на земјитекандидатки“, вели Шапуриќ.

Лео верхоеф

професор од Холандија

Н

е е прашањето само како да се надмине економскиот и социјалниот проблем во Европа. Проблемот е многу повеќе од тоа. Тој е подлабок. Овој проблем сега станува геополитички проблем. Што претставува Европската унија и кој е финалниот производ? Оти ЕУ не е држава. Треба да се гледа кон каква иднина се движи Унијата и да се бараат решенија во тој правец.

мерек радвански

шеф на одделот за Економско моделирање во Словачка

К

ризата ги истакна слабите страни на Европската унија кои пред с$ се засновани на компромис. Се покажа дека политиката на компромис не секогаш функционира добро. Недостигаат силни механизми за казнување кога станува збор за фискалните политики во ЕУ.

капитал број 708 24.05.2013

30

www.kapital.mk

политика

колку милиони фунти чинат советите на тони Блер?

П

оранешниот британски премиер, Тони Блер, се чини дека воопшто не жали по својата поранешна функција. Како „консултант и советник“ на челници на држави низ светот тој заработува многу, многу повеќе. Најновата информација е дека за да успее да се приклучи кон ЕУ, албанската влада на Еди Рама ќе го ангажира Блер ако неговата Социјалистичката партија победи на изборите во јуни (како што предвидуваат анкетите). Портпаролот на албанските социјалисти не кажа колку ќе биде платен Блер, но го

> БРоЈки

1,7%

е зголемен бројот на живородени деца во првото тримесечје од оваа година во споредба со истиот период лани, покажуваат најновите податоци на Државниот завод за статистика

5,9% е зголемен бројот на склучени бракови во ова тримесечје споредено со истиот период лани и изнесува вкупно 2.893

573

разводи се регистрирани во првото тримесечје оваа година, што е намалување споредено со истиот период лани, покажуваат статистичките податоци

facebook 1 Не се сомневам дека еден ден ќе го најдеме гробот на Александар. Само страв ми е дека кога стварно ќе го најдеме нема да н$ собере сите. Бетмен велит

2 "Све што имам, им дужим на банкете"- Нова Македонска поговорка. Моме Мартиновски

3 Не му верувам на политичар

што барем еднаш не сменил политичка партија. ...oh, wait! Филип Черноземски

нарече „многу важен партнер“. Блер, претходно имаше потпишано договори да ги советува владите на Казахстан, Кувајт, Бразил и на Колумбија со владината советодавна практика, формирана откако тој го напушти Даунинг стрит во 2007 година. Тој беше критикуван откако на почетокот на годината се покажа дека ќе го советува претседателот на Казахстан, Нурсултан Назарбаев, чии полициски сили застрелаа и убија 15 нафтени работници кои штрајкуваа во декември 2011 година. Договорот со Казахстан наводно „тежел“ 16 милиони фунти.

„капитал“ екСклузивно: зоРан ДаневСки - оД Бегалец на интеРпол Д

Семејството Даневск хотел во Копривлен, пишува:

катерина Синадиновска katerina.sinadinovska@kapital.mk

фотографија:

Фотоархива на капитал

Х

отел во планинското село Копривлен ова ќе биде новата бизнис-инвестиција на еден од најпознатите бегалци од македонските закони, Зоран Даневски, тврдат нашите извори. За Даневски македонската држава, но и Интерпол имаат распишана потерница поради проневерени 1,5 милиони евра со продажба на државните резерви на пченица и јачмен складирани во земјоделскиот комбинат Џумајлија, сега во стечај, во кој тој поседуваше околу 70%. Инвестицијата, всушност, овој пат ќе биде на името на неговата сопруга, Соња Даневска, која според нашите информации, веќе регистрирала фирма на 11 март годинава со име Веритас СД – ЕООД (со основачки капитал од 100 лева/50 евра). Преку оваа фирма (со широк спектар на дејности) тврдат нашите извори, ќе се одвива и градењето на новиот хотел, кој ќе бил „од мал калибар“. Но, она што е интересно е дека семејството Даневски планирале оваа инвестиција да ја поткрепат со европски пари. Со оглед на тоа дека Копривлен е многу блиску до грчката граница, нашите извори тврдат дека Даневски веќе ангажирал фирма за консултантски услуги која ќе му помогне да дојде до европските фондови за прекугранична соработка. Минатата година „Капитал“ ексклузивно откри каде се крие Даневски откако избега од Македонија. Екипата на „Капитал“ отиде во Гоце Делчев за на самото место да види каде и како живее Даневски. Дознавме дека Даневски на исток се впуштил во отворање бизниси. Многу скоро по неговата „преселба“ тој ја регистрира фирмата Уно пелети, а како негов содружник се јавува Атанас Узунов, син на локалниот бизнисмоќник Никола Узунов, сопственик на синџир од

БлеРим Беџети

министер за правда:

пративме сто ургенции за екстрадиција!

Во македонското Mинистерство за правда велат дека на крајот на октомври истекува условната казна којашто Даневски ја заработи таму и дека одговорот што го добиле од Софија е дека во согласност со законите, мора прво да ја одлежи казната за што таму направил прекршок. Тоа што во Бугарија прекршокот е сведен на поседување лажни документи, а во Македонија на тешки обвинувања за милионски криминал очигледно не важи. Мнистерот Беџети, за „Капитал“ вели дека досега многупати ургирале, но попусто. бензински станици. Но, од јануари годинава ова партнерство е прекинато, па оваа фирма веќе е во целосна сопственост на Узунов, како што тврдат нашите извори, поради „несогласување на партнерите“. Оттогаш Даневски неколку месеци не пројавиле интерес за нов бизнис-зафат, с$ до март, кога госпоѓата Даневска се одлучила за овој чекор. Даневска веќе беше управител на хотелот Овче Поле, но по конфискувањето на имотот, овој хотел веќе е преземен од банките и ставен на продажба. Според нашите информации, Даневски се преселил во градот Гоце Делчев пред година и пол, веднаш по скандалот со Џумајлија. На 22 февруари полиција од Банско го уапси поради поседување лажни документи за идентификација. Доби условна казна од една година и три месеци, но со оваа казна бугарската држава практички, му направи огромна услуга, па сега тој додека не ја „одлежи“, не може да биде вратен дома. Дотогаш тој може да добие бугарски документи, па да не биде првиот чија екстрадиција никогаш не се случила. Даневски преку последното појавување во македонски медиум беше прикажан како

www.kapital.mk

иднината на сДсМ сепак на Конгрес!

Т

ројката Зоран Заев, Зоран Јовановски и Игор Ивановски –Шема и по два дена преговори не успеа да се договорат кој од нив тројцата да се кандидира за лидерската позиција на СДСМ. Така, се поизвесно станува дека на Конкресот на СДСМ на 2 јуни, сепак за челната позиција ќе има натпревар помеѓу четвори кандидати. Покрај претходноспоменатата тројка, својата кандидатура веќе одамна ја има поднесено и Кире Наумов. До крај неизвесно останува и дали ќе се прифати и иницијативата од група ченови на СДСМ, кои актуелниот лидер Бранко Црвеновски, бараат повторно да се кандидира за лидерската позиција.

Капитал број 708 24.05.2013

БуМ-трес

Марина ДОјчинОвсКа

С

еланите ни покажаа гробница и тврдеа дека е на Александар Македонски.“ Репортерката што ги „донесе“ Хунзите, сега во Узбекистан го нашла гробот на Аце. Како ли ова ќе го преживее Паско Кузман?

Катерина синадиновска katerina.sinadinovska@kapital.mk

Осмели се, па исели се во Бугарија!

В есМа реџепОва

пејачка

Е

вровизија ја откупиле истите кои организираат геј-паради по целиот свет. Не е ни чудо што не влеговме, се гледа кој минува тука“. Реџепова објаснува дека да не биле„стрејт“ со Лозано, победа не ни бегаше.

ЃОрЃи слаМКОв

претседател на Антикорупциска комисија

Л

ошата комуникација со медиумите е поради отсуството на лице одговорно за односи со јавноста. “. Првиот антикорупционер, за почеток може да одржи една пресконференција за народот да види како изгледа! Потоа, да објасни дали и за тоа што немаат покренато ниту една „саглам“ иницијатива виновен е портпаролот што го немаат.

twitter жртва на македонскиот сис тем, велејќи дека од „цар морал да стане говедар“ и дека откако го прошетал целиот свет, ни малку не очекувал да заврши во гратче како Гоце Делчев. Тој тогаш кажа дека очекува да биде екстрадиран (што значи дека нема да бега понатаму) наесен, но дека не очекува фер судење. Даневски ги потврди објавите на „Капитал“ дека подготвува тужба против Македонија во Судот за човекови права во Стразбур, но досега ниту еднаш јавно нема кажано кој го притискал и му се заканил со нефер судење и дали тој само одработувал за повисоки центри на моќ! Останува нејасно зошто нагонот за бегање во друга држава победил пред нагонот да излезе со информации во јавноста ако навистина бил во право...

31

репортер

ДО КОрисниК на еврОпсКи фОнДОви!?

ки ќе гради Бугарија!?

КОМентар

1 Дремката@Goran_Man 12h

Внимателно кога поминувате покрај завод за вработување, понуди за работа фрчат од сите страни.

2 Medo@MedoDimoski

"Еци, пеци, пец, денес добив 1. Мајка ми го избирша и ми стави 5." - Длабоки се корените на непотизмот во нашето општество.

3 Тарзан @Opismenet

Аце Ацее ај што си.... споменик, автопат, аеродром, сладок.

о основата на уредувачката политика на Капитал е поддршката на инвестициите и инвеститорите! Секој оној којшто ке се осмели, ќе ги извади парите и ќе реши да го гради својот сон, ние го сместуваме на листата на победници. Но, кога инвестициите ги презема човек за којшто македонската држава и Интерпол имаат распишано потерница оти се товари дека направил милионски криминал, прашањето дали се „осмелува“ со проневерените пари апсолутно се наметнува. Зоран Даневски е еден од најпознатите примери за последново. Капитал ексклузивно откри дека Даневски се крие во Гоце Делчев откако ја „среди“ Џумалија. Човекот којшто се товари дека проневери 1,5 милиони евра со незаконска продажба на житото од државните резерви, а за којшто имаше отворено и други судски процеси, го “фативме” среде бизнис поход. Лани тој се впушти во отворање на фирма за пелети, заедно со еден од локалните бизнис моќници, но набрзо партнерството се растури, па оваа година семејството Даневски го пренасочува својот бизнис. Неговата сопруга Соњја Даневска регистрира фирма преку која, како што тврдат нашите извори, се планира изградба на хотел на 15-тина км до бугарско-грчката граница. За ова Даневски очекуваат и поддршка од ЕУ, преку фондовите за меѓугранична соработка, а за да дојдат до овие пари, веќе имале и ангажирано фирма консултант. Од бегалец од законите, до корисник на ЕУ фондови! За Даневски македонската држава чека екстрадиција. Но, како што минатото пока ж ува, не може Македонија да чека, колку што Бугарија може да ги засолнува нашите обвинети или осудени за криминал. Чуму потребата на државата членка на ЕУ да дава закрила на „сомнителни лица“, не е јасно! Да, тие преку ноќ почнуваат да се чувствуваат како Бугари, но зарем Софија треба да се гордее со тоа?

Капитал број 708 24.05.2013

32

политика

Кој се чувствува сигурен а кој веќе пакува куфери?

Direktorite na Gruevski na [trek Koj }e dobie naslednik po pat na javen oglas? По минатогодишниот „бран освежување“, во кој беа променети дури 150 функционери на владејачката ВМРО– ДПМНЕ, новиот оглас со кој Владата бара 180 раководители за јавни институции (а меѓу нив за прв пат во историјата на Македонија и амбасадори) е најава за нова „директорска чистка“. Во Владата велат дека на овој начин ги повикуваат сите заинтересирани граѓани да се пријават, оти според нив, ова е доказ за транспарентноста во изборот на владејачките кадри. Експертите пак, се децидни – ова не е оглас за вработување! „Ваков ‘оглас за пројавување интерес’ како категорија не постои во Законот за работни односи и со тоа не ја обврзува Владата да одговори на пројавениот интерес од страна на кандидатите. Иако станува збор за легална иницијатива, која не повредува ниту еден закон, ова е анкетирање, а не оглас преку кој Владата сака да ангажира нови кадри“

пишува:

Катарина Синадиновска katerina.sinadinovska@kapital.mk

Габриела Делова

gabriela.delova@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

П

о минатогодишниот „бран освежување“, во кој беа променети дури 150 функционери на владејачката ВМРО–ДПМНЕ, новиот оглас со кој Владата бара 180 раководители за јавни институции (а меѓу нив за прв пат во историјата на Македонија и амбасадори) многумина го толкуваат како најава за нова „директорска чистка“. Но, eкспертите со коишто разговараше „Капитал“ се децидни – ваков оглас како што објави Владата („оглас за пројавување интерес“) како категорија не постои во Законот за работни односи и со тоа не ја обврзува Владата да одговори на пројавениот интерес од страна на кандидатите. Иако станува збор за легална иницијатива, која не повредува ниту еден закон, сепак

експертите тврдат - ова повеќе е анкетирање на населението и увид за кадрите со коишто располага државата отколку оглас преку кој Владата сака да ангажира нови кадри. „Ова во никој случај не е оглас за вработување. За да има такво дејство, треба да се променат многу закони и законски прописи. Ова е само сондирање на мислења и анкетирање. Можеби е добро за да се види каков е интересот, но според мене, ако ова е првиот чекор кон потранспарентен избор на јавни функционери, тогаш следниот чекор што треба да преземе е да се смени Законот за јавни претпријатија и членовите на управните одбори и директорите да се бираат на јавен оглас“, вели за „Капитал“ деканот на Правниот факултет и професор по управно право, Борче Давитковски. Со сличен став е и професорот по административно право на Универзитетот ФОН, Темелко Ристевски. „Законот за работни односи е дециден. Јас прв пат слушам за ваков нешто, за оглас за пројавување интерес. Со тоа Владата нема обврска да ги вработи пријавените, односно нема обврска да го задоволи така пројавениот интерес. Што се однесува на самата постапка, сметам дека е убаво на ваков начин да се избираат функционери. Тоа овозможува од поголемиот број пријавени да се разгледаат условите што ги нудат сите кандидати и да се избере најдобриот. Но, кај нас е општо познато дека не се избираат најдобрите, туку најчесто оние коишто се најблиску до власта. Оттука, без разлика на транспарентноста на Владата, тешко е да се верува дека ќе бидат избрани најдобрите“, вели Ристевски. ПрофесоротЈове Кекеновски од охридскиот Факултет за туризам и угостителство вели дека ваквиот начин на пополнување на испразнетите места може да биде ефикасен, таранспарентен и непартиски само доколку доследно се испочитуваат наведените критериуми кои се бараат да бидат исполнети од страна на кандидатите. Освен ваквото барање, тој покренува и иницијатива до премиерот преку ваков оглас да се пополнуваат и местата загарантирани за припадниците на етничките заедници. „Објавениот конкурс е добра работа и при изборот на кандидатите Владата не смее да дозволи да се доведе во прашање нејзината искреност, објективност, добронамерност и истиот да не добие призвук на политички инструмент и маневар за пополнување испразнети места со

Како според закон се избираат лица на раководни позиции?

С

поред Законот за јавни претпријатија, директорот се избира од страна на управниот одбор преку јавен оглас и се избира за времетрање од четири години. Истата практика е и за избор на директори на јавните здравствени установи, кои исто така се избираат преку јавен оглас кој го распишува управниот одбор на установата со мандат од четири години. Меѓутоа, велат експертите, со оглед на тоа дека станува збор за јавни претпријатија, практиката во нашата земја е лицата на овие раководни функции да ги именува Владата на владина седница или пак, министерот да даде свој предлог, а управниот одбор на јавното претпријатие да го прифати и да го изгласа.

некомпетентни партиски кадри или пак, да биде во функција на згрижување на блиските лица кои останале без работа. Се надевам дека објавениот конкурс не е само про форма конкурс, туку конкурс кој ќе обезбеди можност да дојдат до израз најспособните, најефикасните, најподготвените, наједуцираните кадри. Само на ваков начин Владата ќе го оправда ваквиот потег. И кога веќе се почна со ваква практика, јас апелирам до премиерот на РМ ваквиот начин на пополнување на испразнетите места во јавната администрација да се применува и во ситуациите кога се пополнуваат местата загарантирани за припадниците на етничките заедници. Само на ваков начин ќе обезбедиме попрофесионална јавна админситрација“, вели Кекеновски.

Експертите го спорат критериумот „кандидатите да ги поддржуват политиките на Владата“

Во вакви околности, останува да виси прашањето од кои причини Владата се одлучи на ваквиот чекор. Од Илинденска бр. 2 тврдат дека ова е постапка за поголема транспарентност и отчетност во работата на Владата, но низ кулоарите коментираат дека во заднина се крие нешто повеќе од обично анкетирање. Самиот факт дека за огласените позиции не станува збор за промена на кадар кој доаѓа од коалициониот партнер ДУИ дел од познавачите го коментираат како иновативно решение на владејачката ВМРО-ДПМНЕ да регрутира нови кадри во својата партија, особено ако се земе предвид фактот дека како еден од критериумите за пријавување на огласот е да ги поддржуват политиките на Владата. Експертите со коишто разговараше „Капитал“ се изненадени од ваквиот критериум на Владата. Истиот го оценуваат како неетичен. „Не смее такво нешто да стои во еден оглас. Тоа е апсолутно неетичка категорија. Етиката не го дозволува тоа“, вели Ристевски. Во меѓувреме, владиниот портпарол, Александар Ѓоргиев, изјави дека сите

КапиталБорче број 708 24.05.2013

политика 33 ва во никој Давитковски

универзитетски професор

О

случај не е оглас за вработување. За да има такво дејство, треба да се променат многу закони и законски прописи. Ова е само сондирање на мислења и анкетирање. Можеби е добро за да се види каков е интересот, но според мене, ако ова е првиот чекор кон потранспарентен избор на јавни функционери, тогаш следниот чекор што треба да се преземе е да се смени Законот за јавни претпријатија и членовите на управните одбори и директорите да се бираат на јавен оглас.

Темелко Ристевски

универзитетски професор

З

аконот за работни односи е дециден. Со тоа Владата нема обврска да ги вработи пријавените, односно нема обврска да го задоволи така пројавениот интерес. Што се однесува на самата постапка, сметам дека е убаво на ваков начин да се избираат функционери. Но, кај нас е општо познато дека не се избираат најдобрите, туку најчесто оние коишто се најблиску до власта.

Јове Кекеновски

универзитетски професор

К

ога веќе се почна со ваква практика, јас апелирам до премиерот на РМ ваквиот начин на пополнување на испразнетите места во јавната администрација да се применува и во ситуациите кога се пополнуваат местата загарантирани за припадниците на етничките заедници. Само на ваков начин ќе обезбедиме попрофесионална јавна администрација. граѓани се добредојдени да аплицираат на огласот независно од нивната национална, верска припадност или политичко-партиска ориентација, пол, социјален или имотен статус. „Секој што се чувствува способен и смета дека има капацитет, поседува менаџерски способности и цени дека може да придонесе во извршувањето на работата, во поддршката на реформите и во реализацијата на активностите и мерките на Владата е повеќе од добредојден да се пријави и да биде ангажиран на некои од овие позиции“, вели тој. Од владејачката ВМРО–ДПМНЕ пак, за „Капитал“ велат дека ова е доказ за посветеноста на Владата на транспа-

Капитал број 708 24.05.2013

34

политика Денко Малевски

Никола Попоски

Не знам земја во светот којашто применува ваков систем на селекција на дипломатите. Шубе ми е и страв кога сме иноватори на политички процедури на кои не им текнало да се повикаат држави со столетно искуство.

Целта на конкурсот е приспособување кон реалноста и зголемување на конкурентноста. Сакаме европска иднина, еве европски методи.

професор и поранешен министер за надворешни работи

Бахчовановски Директор за с$

А

ктуелниот директор на Државната лотарија, Владимир Бахчовановски, во последните неколку години можеби е „најшетаниот“ функционер низ државните и јавните институции. Откако мораше да се откаже од функцијата советник во општина Центар за да ја задржи директорската позиција во Јавното претпријатие за стопанисување со станбен и деловен простор, неколку месеци подоцна се проба како раководител во Владата за ИПА фондовите. Оттаму со новиот бран лани Бахчовановски седна во директорската фотелја на Државната лотарија. Со оглед на тоа дека во последниот оглас Владата бара заинтересирани лица за директорското место во Државната лотарија, останува неизвесно дали Бахчовановски ќе си ја задржи сегашната фотелја или ќе мора пак да се сели во нова... рентниот и отчетен избор на кадар. „Владата не е обврзана да го прави ова. Според закон, таа може да именува раководители без да распишува вакви огласи. Има дискреционо право. Но, со овој потег се докажува високиот степен на транспарентност којшто сака да се постигне“, вели директорот на Центарот за комуникации на партијата, Илија Димовски. Во меѓувреме, интересно е што речиси никој од актуелните директори на јавните институции коишто се опфатени не сака да зборува јавно, ниту да открие дали ќе се пријави на огласот. Директорот на ЈП Шуми и пасишта, Жарко Караџоски, за „Капитал“ вели дека единствено е важно тоа што огласот е транспарентен. „Јас не сум најбитен во приказната и не е најважно прашање дали ќе останам на оваа функција. Имав мандат и покажав како работам. Дали ќе се кандидирам не откривам сега“, вели тој. Државниот пазарен инспекторат веќе цела година е без директор откако лани претходниот бран ја „однесе“ Елизабета Чингаровска во Комисијата за хартии од вредност.

министер за надворешни работи

Во Управата за финансиско разузнавање имаат в.д. директор Владимир Атанасов, од чиј кабинет иако ветија, не ни испратија коментар. Ист епилог доживеа и нашето барање во Лекарската комора (со огласот се опфатени десетици јавни здравствени установи низ целата земја) и во Агенцијата за енергетика. Инаку, станува збор за 180 работни позции. Од нив 117 се директорски места и 19 позициии за заменик-директор или директор на одделение. Понатаму, огласот содржи отворени позиции за седум советници, три члена на комисии, 12 членови на управни одбори, 19 амбасадори и тројца генерални конзули.

И амбасадори на „јавен тендер“

И ако за директори и членови на управни одбори на јавните претпријатија можеби е прифатливо да се спроведен јавен конкурс, најголемиот шок за јавноста, но и за експертите по надворешна политика во земјава е што огласот повикува и кандидати за амбасадори - нешто што ниту една држава во светот го нема направено досега! Иако аналитичарите велат дека честа практика е во рамките на Министерството за надворешни работи да се пушти интерен оглас за да се види кои од вработените се заинтересирани за потполнување амбасадорска позиција (што сепак, е соодветно), децидни се дека јавен конкурс на којшто може да се пријават сите граѓани кои ги исполнуваат слабите критериуми коишто се наведени не постои никаде во светот. „С$ уште не знам земја во светот којашто применува ваков систем на селекција на дипломатите. Шубе ми е и страв ми е кога сме иноватори на политички процедури на кои не им текнало да се повикаат држави со столетно искуство. Дипломатите ја претставуваат државата и претседателот. Државата и претседателот кај коишто ги носат акредитивите очекуваат барем формално, ако не и суштински, тие да бидат луѓе од доверба од земјата од којашто доаѓаат. Ако имаат недостиг од квалитетен кадар во дипломатијата, Владата и министерот можат дискретно да истражат и да видат каква понуда постои. Тоа се прави дискретно преку разговор, а не преку јавен оглас. Ваквиот пристап може да биде и контрапродуктивен во смисла на тоа дека истакнати поединци со сериозно искуство и одлични квалитети може да не сакаат на ваков начин да бидат регрутирани како амбасадори“, вели поранешниот министер за надворешни работи и професор на Правниот факултет, Денко Малевски. Дури и професорот Кекеновски, кој и овој чекор го цени дека води напред, вели дека е невообичаен и предупредува

да се најде начин да не се заборават професионалните дипломати. „Што се однесува на пополнувањето на испразнетите амбасадорски и места за генерални конзули на ваков начин преку јавен конкурс, исто сметам дека иако е невообичаен, ова е еден чекор напред во однос на она како Владата досега ги пополнуваше овие места, главно со луѓе блиски до високите владини функционери каде што најголемиот број од нив немаа никакви допирни точки со дипломатијата. Меѓутоа, иако со ова таа настојува да им даде можност на сите коишто се чувствуваа способни да извршуваат ваква висока функција, сепак Владата ќе мора да најде начин, но и да не дозволи да бидат маргинализирани и заборавени професионалните дипломати“, вели тој. Шефот на македонската дипломатија пак, Никола Попоски, вели дека целта на конкурсот е приспособување на реалноста: „Целта исто така, е и зголемување на конкурентноста. Сакаме европска иднина, еве европски методи“, вели тој, иако нема одговор за друг европски пример со ваква практика.

Пред една година владата со „новиот бран“ промени 150 функционери

Само за потсетување, Владата точно пред една година направи „проветрување“ и чин попознат како „нов бран“, со кој промени дури 150 функцинери низ цела Македонија. Само по една година таа веќе објавува оглас за нови 180 работни позиции. И притоа, како куриозитет е тоа што и тогаш, како и сега станува збор за позиции на кои во моментот се назначени или партиски членови на ВМРО-ДПМНЕ или членови кои важат за блиски до владечката партија, притоа исто како и тогаш, така и сега ДУИ изостанува од реконструкцијата. Енергетика, образование, култура, транспорт и врски, катастар, здравство, вклучувајќи клиники и болници, труд и социјална политика, Фонд за пензиско и инвалидско осигурување, центри за социјални работи, јавни комунални претпријатија беа само дел од секторите коишто беа опфатени со кадровските смени. Тогаш од директорските позиции заминаа Љупчо Георгиевски од Агенцијата за катастар на недвижности, Влатко Чингоски од ЕЛЕМ, Наташа Валкановска од Агенцијата за државни патишта, Никола Димитровски од Агенцијата за железнички сообраќај и Чедомир Краљевски од Антимонополската управа. Чингоски беше назначен за нов амбасадор во Јапонија, а Краљевски пак, остана да биде член на Антимонополската управа.

Капитал број 708 24.05.2013

36

политика

Христијан Делев беше именуван за заменик-министер за економија на местото на Катерина Веловска, која поднесе оставка на функцијата од лични причини. Марина Наќева-Кавракова, експретседателка на Комисијата за хартии од вредност, дојде на местото на досегашниот директор на Градежниот инспекторат, Сашо Дуковски. Како нов директор на Комисијата за хартии од вредност беше назначена Елизабета Чингаровска, која тогаш беше актуелна директорка на Државниот пазарен инспекторат. И Петар Есмеров беше променет со минатиот бран од местото државен секретар во Министерството за одбрана. На негово место дојде поранешниот државен секретар во Министерството за локална самоуправа, Сашо Стефановски. Освен директорските позиции, тогашниот бран опфати и дел од амбсадорските места. Покрај досегашниот директор на ЕЛЕМ, Влатко Чингоски, кој беше именуван за амбасадор во Јапонија, на листата со нови амбасадори имаше многу звучни имиња, но и голем дел дипломати со кариера. Лазар Еленовски, ексминистер за одбрана и претседател на Социјалдемократската унија, беше назначен за амбасадор во Белгија, и тоа на предлог на ДУИ. Даниела Караѓозоска, советник во град Скопје, го замени Данчо Марковски во амбасадата во Загреб,

Директорите на Ахмети само тој може да ги смени

И

додека официјално, во огласот се вели дека го распишува Владата, во ДУИ велат дека ова е проект на ВМРО–ДПМНЕ и дека нивните директори нема да бидат опфатени. „Не е огласено ниту едно директорско место каде што шефува човек од нашата партија“, вели портпаролот на партијата, Бујар Османи, за „Капитал“ и додава дека огласот на коалициониот партнер го ценат како добра можност да се даде шанса на квалитетни кадри да менаџираат со државните институции.“ И минатата година во рамките на „бранот освежување“ не беа опфатени директорите на ДУИ. „Партиските органи ги изнесуваат оценките за нивната работа, колку биле успешни или не. Ова што го најавува премиерот е нешто сосема друго. Тој ќе менува директори и функционери на ВМРО– ДПМНЕ, тоа е паралелен процес. Нема зошто нашите функционери да бидат опфатени од овој ‘бран’“, изјави тогаш за „Капитал“ вицепремиерот Муса Џафери. професорот Јован Донев беше назначен за амбасадор во Лондон, Слободан Чашуле во македонското дипломатско претставништво во Мадрид. На листата со нови амбасадори тогаш се најде и поранешниот пратеник Петар Поп Арсов, кој го пополни местото во мисијата во Стразбур. И професорот од Институтот за политички и социолошки истражувања, Панде Лазаревски, го замени Љупчо Арсовски во Букурешт.

Од МНР, Сашо Вељановски е испратен во Талин, државниот советник во МНР, Паскал Стојчески, во Прага, а Кенан Рамадан во Женева. Тогашниот партиски „бран на свежина“ ги зафати и задграничните комитети на ВМРО-ДПМНЕ. Партијата тогаш распиша конкурс за избор на 38 претстедатели на задгранични комитети во дијаспората. Голем дел се градови во Европа, но и во Америка, Австралија и во Канада.

Капитал број 708 24.05.2013

www.kapital.mk

38 „Капитал“ во Лондон, изворот на евроскептицизмот

Britanija Ostrovot {to sak da ostane samo os пишува:

Габриела Делова

gabriela.delova@kapital.mk

фотографија:

Фотоархива на Капитал

П

рашањето „да се биде дел од Европската унија или не“ е и останува да биде вечна дилема на британскиот остров, кој отсекогаш се гледа себеси поблиску до американскиот

отколку до европскиот континент. Познатата анегдота во британските кругови дека дури и при влезот на Британците во Европската унија пред 40 години прашањето било: „Сега кога влеговме, кои се условите и што треба да направиме доколку сакаме повторно надвор?“ јасно го покажува тоа. Во услови на финансиска криза, која ги извади на виделина сите недостатоци со коишто се справува Европската унија, не само на економска основа, туку и на политичка, уште повеќе го разгори евроскептицизмот, кој отсекогаш тлее на овој остров, до степен до кој

Британија веќе одлучи прашањето да се биде дел од Унијата или не да го стави на референдум и да & дозволи на јавноста да одлучи за иднината на Британија во Унијата. Иако на почетокот идејата на Камерун за преиспитување на членството на Британија во европското семејство се чинеше само како политичка реторика преку која британскиот премиер сака да си ја обезбеди победеата на следните парламентарни избори во 2015 година, со оглед на засилениот евроскептицизам во земјата, сепак, луѓето во Британија веќе живеат

www.kapital.mk

Капитал број 708 24.05.2013

39

Тргнувајќи од жариштето на евроскпетицизмот, Велика Британија, „Капитал“ анализира како ќе влијае евентуалното отцепување на Британија од ЕУ врз Унијата, но и колку зголемениот евроскептицизам влијае на политиката на проширување во Брисел можеби и ќе го направи овој чекор“, вели за „Капитал“, Џеки Дејвис, професионален новинар од Англија која 20 години работик како новинар, спикер и модератор на настани од високо ниво во Брисел.

„Можеби ЕУ ќе бележи прогрес со излезот на Британија“

ka strov како воопшто да не се дел и да не & припаѓаат на Европската унија. „Сакам да мислам дека Британија ќе остане во ЕУ. Сакам да верувам дека кај владата нема сериозно размислување да ја напушти унијата, но сепак, мислам дека има многу луѓе во политичкиот естаблишмент во Британија кои го гледаат кралството надвор од ЕУ. Мислам дека британската јавност е скептична кога ја гледаат состојбата во ЕУ во моментов, особено во еврозоната, така што расте националната тенденција непријателски да се гледа кон ЕУ. Се плашам дека можеби Британија на крај

Тешко беше да се добие конкретен одговор на прашањето што ќе се случи со Европската унија доколку една голема и влијателна сила како Велика Британија одлучи да го напушти семејството како во Лондон, така и во Брисел. Со сите соговорници со коишто разговараше „Капитал“ во двете престолнини, одбија да дадат сериозно согледување и прогноза за последиците од таквата одлука. Единствената прогноза е дека барем засега не постојат индиции дека некоја друга земја-членка на Унијата ќе го следи примерот на Британија и ќе сака да истапи од Унијата, но од Австрија веќе одѕвонува ехо кое најавува дека и официјална Виена би ја разгледала таквата можност. Лидерот на највлијателната опозициска партија во Австрија, Партијата на слободата (ФПО), Хајнц-Кристијан Штрахе, по излагањето на британскиот премиер, Дејвид Камерон, предложи и Австрија да одржи референдум за напуштање на ЕУ. „Поддржуваме каква било форма на директна демократија. Поради тоа, сметаме дека и граѓаните на Австрија терба да добијат можност да се изјаснат“, нагласи тој и додаде дека според него, би било корисно ако се одржи референдум за излегување на Австрија од ЕУ. Така, во вакви услови, тешко е да се претпостави кои земји ќе ја следат идејата која с$ уште е само во зародиш, но сериозно се заканува по имиџот и интегритетот на Европската унија. И додека дилемата дали друга земја ќе ја следи Британија во ваквата авантура барем засега не е во фокусот на анализите, како утеха се слушаат прогнозите дека иако ЕУ ќе биде послаба без Британија (којашто важи за влијателна и силна земја), сепак без Британија, ЕУ ќе бележи прогрес во многу области. „Британците секогаш блокираат с$. Можеби ЕУ со излезот на Британија ќе има прогрес во некои области“, се најчестите коментари на високите преставници низ кулоарите на Европската комисија. Но, и покрај благата реторика на голем дел од официјалните лица како во Лондон, така и во Брисел, факт е дека идејата на Камерун за организирање

Тачер

Најсимболичниот репрезент на евроскептицизмот во ЕУ

А

ко прашате во Британија на што се должи силниот евроскептицизам кон Европа и кон Европската унија, речиси секој во Лондон ќе даде идентитечн одговор. Како симбол и репрезент на евроскептицизмот, скоро секој во Британија ја смета баронесата и поранешен премиер Маргарет Тачер, а со нејзината смрт како да доби на сила веќе вкоренетиот евроскептицизам низ земјава. „Маргарет Тачер е можеби најсимоличниот репрезент на евроскептицизмот. Секогаш слушавме за нејзината чанта. Тачер влегуваше и мавташе со нејзината чанта во Комонвелтот и велеше: ‘Не, не, не за Европа’. Но, од друга страна, како премиер започна политика која се разликуваше од дотогаш антиевропската. Таа го потпиша Договорот за единствен пазар, кој доведе до креација на европскиот единствен пазар. Во многу начини во првите денови од нејзината кариера таа беше прагматичен европеец. Подоцна во нејзината кариера таа стана с$ поантиевропски расположена, но тоа беше друго време, друга ера. Се надевам дека во моментот на одлука Британците ќе сфатат дека во глобализираниот свет малата Британија не треба да биде сама на себе, не треба да биде остров. Ако Британија одлучи да биде само остров, тогаш е завршено со неа“, вели Дејвис. Соработниците на Тачер денес сериозно ја подржуваат идејата Британија што побрзо да се исклучи од Европската унија. Така, канцеларот и долгогодишен соработник на Тачер, лордот Лавсон, во својата колумна за „Тајмс“ вели дека економските добивки од напуштањето на Унијата со тек на време ќе ги надминат последиците од таквиот акт. Според него, ЕУ преставува „бирократско чудовиште“ од кое Британија треба да се ослободи. Искусните новинари и поранешните официјални лица во Британија пак, велат: “Ние немаме ништо против Европа, ние само не ги сакаме европските бирократи“.

Капитал број 708 24.05.2013

www.kapital.mk

40

Џеки Дејвис

Карстен Брзески

С

И

британски новинар кој 20 години известува и модерира настани од високо ниво во Брисел

е надевам дека во моментот на одлука Британците ќе сфатат дека во глобализираниот свет малата Британија не треба да биде сама на себе, не треба да биде остров. Ако Британија одлучи да биде само остров, тогаш е завршено со неа.

референдум за напуштање на Унијата ја отвора Пандорината кутија на стариот континент. Предупредувања и изјави со загриженост пристигнуваат веќе од сите влијателни фактори во светот. Белата куќа во Вашингтон, преку својот потпретседател, Џо Бајден, веќе испрати порака до Британија. Во разговор за лондонски „Тајмс“ потпретседателот на САД вели дека „светот ќе страда“ од едно такво решение на Британците и дека Вашингтон сака „стабилна ЕУ со Велика Британија во неа“. Загриженост поради таквата одлука веќе покажаа и поранешните британски премиери, Тони Блер и Џон Мејџор, кои таквиот акт го сметаат како „коцкање“ со Британија. Претседателот на Европскиот совет, Херман ван Ромпуј пак, ваквата намера на Камерун ја оцени како авантура која скапо ќе ја чини Британија, предупредувајќи дека европските лидери не сакаат да ги предоговараат основните договори на заедницата. „Излегувањето од ЕУ е можно од правна гледна точка, но би било многу сложено и непрактички во правен и политички однос. Тоа е како да помислите на развод по 40 години брак“, вели Ромпуј. Дека црвениот аларм веќе е запален покажува и фактот што првпат во историјата германскиот канцелар, Ангела Меркел, која важи за лидер во ЕУ, го повика премиерот на Британија, Дејвид Камерун, заедно со целото свое семејство на викенд во Германија. Инаку, во моментов во Британија веќе двајца министри јавно се огласија дека се за излегување од ЕУ. Тоа го направи прво министерот за образование,

експерт по економија, економист во ИНГ банка во Брисел

злезот од кризата го гледам во нова политика на Брисел, која подразбира поддршка и финансирање проекти за одржлива енергија, подобра поддршка за ‘старт ап’ претпријатија, но и прогласување на англискиот јазик за официјален јазик на Унијата и втор официјален јазик во секоја земја-членка.

Колку проценти од граѓаните во земјите-членки на ЕУ сметаат дека треба да ја напуштат Унијата? Мајкал Гав, а по него поддршка за ваквата политика даде и министерот за одбрана, Филип Хамонд.

“Проширувањето ќе оди с$ побавно“

Ако до пред само една година официјалните лица на Европската унија се обидуваа да го прикријат брзорастечкиот евроскептицизам внатре во Унијата и преку еуфемизми го заменуваа реалниот поим „замор од проширување“, денес низ ходниците на европските институции гласно се зборува за овој замор, а од политичарите веќе не се слушаат амбициозните прогнози и предвидувања за тоа кога по влезот на Хрватска може да се очекува следното проширување. Претставниците во институциите во Брисел со коишто разговараше „Капитал“ веќе отворено зборуваат дека процесот на преговори за членство во Унијата ќе станува с$ побавен. Ако на Хрватска & беа потребни нешто повеќе од седум години преговори за да стане членка на европското семјество, за следните земји таквиот процес ќе биде уште подолг, велат во Комисијата. „Брисел сега е целосно концентрирана на зачувување на својата валута и да излезе од оваа рецесија. Мислам дека во моментов луѓето се премногу интроспективни за да мислат за нови земји. Јас не сум економист и не знам кога ќе биде завршено ова. Некои луѓе зборуваат дека ова е загубена декада, но искрено, не мислам дека ЕУ сериозно ќе се обврзе со проширувањето повторно,

додека не почуствува дека го има решено овој внатрешен проблем“, вели Дејвис, која 20 години работи како новинар и модератор на настани од високо ниво во Европската комисија. Дел од земјите-членки веќе најотворено бараат посериозна контрола во спроведувањето на реформите од страна на земјите кои аспирираат за членство во ЕУ. Искуството на Унијата од приемот на Бугарија и Романија уште повеќе ги заострува критериумите и условите кои ги бараат земјите-членки од раководството во Брисел. Комисијата за Европска унија во британскиот Дом на лордови веќе бара од Унијата повнимателно да се увери дека земјите ги почитуваат човековите права и демократијата пред да ги присоединат кон ЕУ. Како можни решенија за излез од кризата и побрзо надминување финансиските проблеми, дел од експертите во Брисел сметаат дека англискиот јазик треба да стане официјален јазик на Унијата. Експертот по економија вработен во ИНГ Банка во Брисел, Карстен Брзески, за „Капитал“ вели дека излезот од кризата го гледа во нова политика на Брисел која подразбира поддршка и финансирање проекти за одржлива енергија, подобра поддршка за „старт ап“ претпријатија, а предлага и англискиот јазик да стане официјален јазик на Унијата и втор официјален јазик во секоја земја-членка. Слично барање упати и германскиот претседател, Јоаким Гаук, кој повикувајќи ја Британија да не се откажува од ЕУ, предложи англискиот јазик да стане официјален јазик на Европската унија.

interview 42 интервју Капитал број 708 24.05.2013

www.kapital.mk

QuP^o Zikov

новинар и иницијатор на ново политичКо движење

Zo[to go formirame gra\anskoto dvi@ewe Za PoZitivna makedonija

www.kapital.mk

n

ие,број иницијаторите Капитал 708 24.05.2013 на Граѓанската

алијанса за позитивна 43 интервју Македонија, тргнавме

од премисата дека во македонското општество, во сите негови сегменти, сите нас во заложништво н$ држи огромно количество негативна енергија, кумулирана веројатно од долг период во минатиот век. Но, можеби најмногу пизма и негативна енергија се создаде во оваа наша мачна транзиција од 22 години, по независноста, и која никако да заврши. Велам, сите станавме заложници на една ваква деструктивна енергија говор на омраза, нетрпение мегу Македонци и Македонци, Албанци и Албанци, Македонци и Албанци и сите други внатре во земјата. Ова ја блокира секоја добра идеја и проект за нешто да се направи, а да биде развојно. Понатаму се блокира секаква благородна идеја за обликување на општеството, како и конкретна реформа во некој сегмент. Ваквата деструктивна енергија континуирано ја труе убавата мисла, добриот збор. Нашата земја стана место каде успехот на поединецот кој инвестирал време, енергија и финансиски средства, што во суштина се биолошки нагони на човекот како едно од суштествата на природата, почна да се смета за злочин. И како производ на сето ова, политичка сцена во Македонија веќе ја губи смислата на своето постоење. Омраза, деструкција, блокади. Политичка сцена на залудно потрошени политички кариери. Лица на политичката сцена кои функционираат сами за себе, одвоени од реалноста и потребата Македонија и сите нејзини граѓани конечно да зачекорат по „Патот Напред”. И сето тоа само овде кај нас. Во Македонија. Кога на сево ова ќе се додаде дека исти ликови во политиката се вртат со децении, и всушност, тие станале генератор на сето она лошо за кое секојдневно зборуваме, тогаш заклучокот е јасен - нешто мора да се промени, да се модифицира, да се додаде или да се надгради на политичката сцена. Некое нешто што ќе даде силен, позитивен импулс за да нештата излезат на вистински пат. И тоа, не само заради наше приближување кон развиениот свет, со тоа што ќе ги забрзаме реформате, туку, како што гледаме, и заради елементарниот опстанок како државта.

Капитал број 708 24.05.2013

44

интервју

разговарал:

Миодраг Мишолиќ

основач на порталот www.intervjua.mk и познат македонски коментатор. Интервјуто со Љупчо Зиков еден од иницијаторите на Граѓанското двизење за позитивна Македонија е објавено за изданијата на овој портал. Капитал со дозвола на авторот го пренесува во овој број.

XX Кој е твојот личен мотив во овој проект? Па, многу е голем мојот мотив. Со години работејќи го ова што го работам, се наоѓам во зоната на бескрајна, елегантна комоција која ти дозволува да кажеш с$, да искритикуваш, да исплукаш (иако се трудам да не го правам тоа, зашто и не е мој стил на опстанок во професијата и средство за заработка), сега решив да преминам токму на таа страна која ми беше тема за анализи и коментари. Сликовито кажано денес ги вадам сакото и враторската, ги засукувам ракавите и вистински се фаќам за лопатата. Со мој пример да покажам дека - с$ што зборуваме, анализираме, фалиме и критикуваме има смисла ако самите се фатиме за работа. И ништо повеќе. Е сега, овие нагони н$ поврзаа нас тројцата иницијатори, како и десетици други личности од сите сфери со кои разговаравме и договаравме во месеците наназад. Ќе биде ова движење големо. Ве уверувам во тоа. Луѓето ја препознаваат позитивната енергија, мислата и определбата на движењето. Нам ни треба поинаква Македонија, во која пред с$ на доминантна позиција ќе бидат ставени позитивните вредности, позитивната енергија, добрата мисла и што е најважно - слободата и креативноста на поединецот граѓанин, на индивидуата. Ние ќе нацртаме наша линија на делување. Таа нема да биде црвена, но ќе биде конечна! Ќе претставува јасна и цврста граница меѓу она што се случувало во послендите 20 години во транзицијата, со тоа што треба да и’ се случи на Македонија во следните 50 и 100 години нанапред. За оние што се родија во оваа деценија, за оние што денес се раѓаат, како и оние што допрва ќе се родат. За оние што на секаков можен начин нежно и суптилно молиме да се родат, а како што гледам некои од нас, и брутално и недолично коментираат зошто не се раѓаат деца, без притоа критички да се осврнат на вистински причини за тоа. Зошто, ај што не се раѓаат деца во Македонија, туку и стотици илјади годишно заминуваат од земјата!? Па ако толку многу млади и креативни луѓе ни заминуваат неповратно, како може да очекуваме да се раѓаат деца во земјата?

XX Велиш ќе понудите нешто што досега го немало. Меѓутоа, ниту еден од вас инцијаторите, не е нов за македонската јавност, а Бучковски и Јорданов биле на важни позиции во државата: премиери, министри, советници...

www.kapital.mk

Како ќе го убедите гласачот дека во минатото не сте покажеле с$ што знаете, и оти тоа ќе го направите баш сега? Не, поентата не ни е да нудиме само нешто ново, досега невидено и нечуено. Таков пристап нема да имаме. Тоа е претенциозен пристап, кој сам по себе нервира и шири негативна енергија. Не ново по секоја цена. Ние ќе нудиме вистински решенија. Ќе нудиме надградба и подобрување на сегашни проекти и решенија, кои на пример, во основа биле добри, но не и доработени како што треба. Инаку, овде ќе кажам дека многу од решенијата кои беа понудени во сите сфери се добри, некои од нив одлични, и ние нема да имаме проблем јавно да ги истакнеме, да ги пофалиме и, што е најважно, силно да ги подржиме. Ние немаме комплекси во нас да премолчуваме, да калкулираме и водиме деструктивна дневна политика. Токму тоа јасно ќе н$ разликува од сегашните политики, јас би рекол на речиси сите партии. За жал, кај нас, деструкцијата и дневните подметнувања и етикетирања станаа основната филозофија на владеење, што само по себе е блокада и е ретроградно. Оттука, јас сметам дека и деструктивните ставови, креирани особено околу името на еден од иницијаторите, поранешниот премиер Владо Бучковски се производ на политика и политиканство како што ги опишав погоре. Етикети и политика на игнорирање и исклучување. Но, тоа само ја аргументира силината на тој човек и го прави посилен. Од друга страна, мојот став е дека транзицијата ги „изеде” сите политичари. Но, таков систем е инсталиран и добро управуван. се разбира. Вие, и Мона Лиза да ја ангажирате во ваков систем на крајот, кога таа ќе излезе од него, народот ќе има негативна перцепција. Затоа е потребно да го менува системот. Да нудиме креативни концепти, да ги менуваме политиките, да ги преиспитуваме нашите визии постојано. Не секогаш, се разбира, проблемот е во луѓето. Проблемот најчесто е во системот и во решенијата. Да го земеме СДСМ за пример. На крајот на денот, проблемот не мора да се бара само во еден човек, лидерот, иако тој е најмногу одговорен за многу нешта и во Партијата и во Македонија, но еве да го поставиме и спротивното прашањето: дали нешто таму може да промени и нов лидер!? Многу малку, затоа што во таа партија работите се концепциски погрешно насадени! Тој ентитет има доктринарен, стратешки проблем. Погрешна концепција, отсуство на политичка филозофија на делување, немање визија и стратешки цели. И секако, немање конкретни проекти. А долго време го зафатиле местото на најголема опозиција во земјата! Погрешно и погубно. На Македонија и’ е потребна силна и креативна опозиција. Оттука, точно е дека како премиер и претседател на СДСМ, Бучковски имал добри и лоши моменти во владеењето, но верувајте, иако е од ваквиот СДСМ каков што

XX Како реши, покрај новинар и основач на „Капитал“, да станеш и фармер, одгледувач на стадо овци? Тоа е заеднички проект со мојот брат, Горан Зиков! Тој проект го развиваме веќе пет години. Во околината на Штип, одгледуваме речиси 1.000 овци, со намера таа бројка да биде многу поголема. Но, работиме постепено, етапно, со огромна посветеност со желба развојот да биде органски. Од дамнешни времиња основното занимање во нашата фамилија било ви го опишав, тој е најквалитетниот од нив. И не го велам само јас тоа. Има многу такви. Што се однесува до господинот Минчо Јорданов, тука немам што многу да кажам освен секој заинтересиран, добронамерен и злонамерен да го упатам на конкретна географска точка во Македонија, да види што е направено и изградено. Не што е приватизирано, туку што е купено, удрено темел, светено од поп или владика, и што е изградено. Не треба повеќе да се зборува. Уште еднаш ќе додадам дека тој е најголемиот инвеститор во земјава! Човек кој спаѓа во малиот број инвеститори со македонско потекло, Македонци, на кои се потпира најголемиот дел од македонската економија. Има отворено илјадници работни места во земјава. Со неговите проекти се врзани многу мали стопанства низ повеќе градови. Тој не ги изнесе своите пари надвор од државата, за да купува јахти и вили по разни брегови, туку инвестираше овде. Во нашето маало, во нашите села и

www.kapital.mk

Капитал број 708 24.05.2013

интервју

одлгедувањето овци и кози. Во 1946., кога била национализацијата ни биле земени вкупно околу 15.000 грла овци, распослани на четири планини низ цела Македонија. Тој број и во денешно време звучи застрашувачки. Значи, станува збор и за генетика, нели? Малку е работата и во кодот. Така, пред пет години со брат ми решивме да се вратиме малку на нашите корени. Тешко е во овие години да кревате фарма. Но, што воопшто не е тешко денеска и овде и

секаде?

XX Имаше влијание врз вашата одлука тоа што државата дава субвенции? Не, зашто кога го почнувавме ова, немавме претстава до каде ќе се развие системот на субвенции. Инаку, проект на владата за субвенционирање е одличен. Тоа сум го кажал многу пати. Не постои сериозна држава во светот, која сака да развива фармерство, земјоделие и производство на храна, а да не

градови. Во Градско, на зелена полјана покрај Вардар направи конгломерат од преработувачка индустрија за храна (земјоделски производи), вино, млеко и други производи. Наскоро почнува со изградба на логистички центар. Сите комбинати што ги преземал пораснаа десетици пати од тоа што беа на почетокот. Ги подигна од мртви „Бетон” и „Факом”, отвори работни места, заедно со своето семејство ја основаше и изгради болницата „Ремедика”. И уште ја гради во современ медицински центар. Покрај тоа, финансира спортски клубови во фубалот и ракомтот. Годинава сите сме горди на Металург во ракометот. Металург го води еден од најдобрите светски тренери, Хрватот Лино Червар. Јорданов е и голем филантроп и донатор. И сега јас се прашувам и себе, и вас и тие што шират негативна енергија секојдневно: зарем таков човек, со толкава посветеност на својата земја, во услови кога можел да живее каде сака на земјината топка, не треба да се прашаме што тој

мисли за состојбите во Македонија? Сигурно дека треба, особено што е силно позициониран, како на Балканот. така и пошироко.Од друга страна, иницијаторите на ова движење се спој на три временски периоди - возраст која вклучува реализираност-мудрост и финансиска моќ, средни години исполнети со искуство и интелегенција, и младост полна со ентузијазам, енергија, знаење и успех, кој е докажан и валозиран во јавноста. како и силна посветеност да се успее. Токму заради сето ова, ние сосема свесно, во јавноста засега излегуваме само со три имиња. Но, имаме уште 50-тина мошне квалитетни и силни личности со кои разговаравме и договоривме. Ја добивме нивната согласност дека се со нас. Многу интелектуалци, непознати во јавноста, млади луѓе, пред с$ работници, во смисла на претприемачи, мали, но и големи инвеститори. Многумина ни се јавуваат секојдневно на нашите телефони. Одиме низ Македонија и разговараме

45

субвенционира. Можеби треба малку да се поработи на планот субвенциите да се фокусираат уште попрецизно кај вистински земјоделци и фармери, како би имале уште посилни ефекти. Ми пречи тоа што субвенцијата како да доби социјален аспект, а често и доаѓа во рацете на луѓе кои немаат намера да се занимаваат со тоа. Потребни се корекции на моделот на субвенции. со нив. Многу н$ радува тоа што сме препознаени меѓу нашите граѓани кои живеат на село, препознаени сме од многу фармери. Некои од нив ќе бидат претставени наскоро, во средината на јуни за кога предвидуваме обзнанување на нашата Декларација за формирање и Принципи на делување на Граѓанската алијанса за позитивна Македонија, со која Декларација ќе ја побараме поддршката, но и благословот од граѓаните за нашето основање и делување. Но, негативната енергија и пизмата секако нема да исчезнат преку ноќ. Јас ве уверувам дека од човек на Граѓанската алијанса за позитивна Македонија никогаш нема да слушнете омаловажувачка теза, ниту да видите таков настап за било кој соговорник или политички противник. Наместо со негативна енергија, нашите настапи ќе бидат полни со аргументи, тези и што е најважно - со конкретни проекти на теренот. Ќе ја потенцираме онаа друга Македонија: прогресивна, иницијативна, градителска, храбра,

Капитал број 708 24.05.2013

46

www.kapital.mk

интервју

компетентна, шармантна и неодолива ... работни места, а да не се во државна администрација или лон XX Ако Бучковски нема лидерски производство? амбиции, а веројатно истото важи Тоа е клучното прашање и на него и за Јорданов, пред се заради ја трошиме 70-80 отсто од нашата возраста, дали си ти тој што ќе биде енергија на состаноците. На Македонија формално промовиран како прв и’ требаат нови компании во сите човек на ГАПМ? сектори кои можат да прават пари. Најголемиот дел од енергијата што Ни требаат нови фабрики, но за да ја трошиме и разговорите што ги имаме нови фабрики, некој треба да водиме во моментот се однесуваат на инвестира. Оттука, не смееме да се концептите, смислата на движењето, залетаме со сфаќањето дека само дефинирање на развојни проекти, странски инвеститори ќе ни ги решат кои н$ поврзуваат во единствената проблемите. Тие секако дека се добри смисла зошто се собравме околу ова и корисни, бидејќи движење... странецот донесува XX Што, конкретно, ќе многу знаење, понудите вие? професионалност, Најголемиот проблем со кој нови пристапи кон се соочува македонското организацијата и Не, поентата не ни општество во моментов е менаџментот, воведува е да нудиме само физичното намалување работна етика, нешто ново, досега на популацијата. Од 2000 која толку многу година, за само една невидено и нечуено. ни е потребна, а за деценија, се заминати Таков пристап пошироката заедница повеќе 300.000 луѓе. Веќе е важен затоа што нема да имаме. Тоа не треба да зборуваме влијае и со одредена е претенциозен за „два милиона народ”, култура на живеење, пристап, кој сам по туку за 1,7 милиона. Толку поразлична од нашата. останавме. Решението себе нервира и шири иако тоа не значи дека сигурно не е само во е подобра. Убаво е негативна енергија. кампањата - раѓајте да се имаат странци Не ново по секоја повеќе деца. За да можат државата, меѓутоа цена. Ние ќе нудиме во младите да си дозволат само тие не ви го основање семејство, и вистински решенија. решаат економскиот негово проширување, Ќе нудиме надградба проблем. Ние мора неопходно е прво да имаат да отвориме наша, и подобрување на услови за егзистенција, домашна приказна. сегашни проекти и а тоа значи барем Македонскиот вработување и пристојна решенија, кои на човек е работлив, заработувачка. Доколку го пример, во основа претприемлив, постигнеме тоа, луѓето ќе креативен, Не се биле добри, но не и размислуваат да останат плаши од ризик, од доработени како во Македонија, ќе има влегување во клинч што треба. повеќе деца, кои подоцна со предизвиците. ќе прават деца. Можноста Покрај тоа, научен е на за силни домашни инвестиции и мали приходи, што значи голем дел од отворање силни бизнис перспективи профитот ќе го реинвестира. Ние веќе за домашните граѓани во голема имаме такви примери, но за жал, с$ мерка ќе ги неутрализира овие очајни уште премалку за тоа да се почувствува трендови. Македонската економија на општиот економски тренд, како и и државата воопшто се соочуваат со да биде видливо со голо око. Е сега, опасноста да изгуби професионалци според нас, тука е важна улогата на од сите сфери и од сите категории. државата, владата, на институциите. С$ повеќе има проблем да се најдат Дали ќе се развиваме економски, вистинските луѓе за нашите фирми. брзо и силно, е прашање на политичка Важен е и процесот за враќање на тие одлука во општеството и државата. што се исселиле. Особено оние што Првиот чекор е во оваа наша држава се неодамна заминати. Ако некој што да донесеме силна политичка одлука заминал во 2001. или 2005 година во Њу дека сакаме да се развиваме со стапки Џерси, види дека овде има можности на раст над шест проценти годишно. да инвестира во пријателска атмосфера Потоа се знаат мерките. Реалокација за работење, ако има можност за на средствата во буџетот, барање добро кредитно финансирање - ќе на нова домашна акумулација преку направи фабрика! Со знаењето што државна гаранција на банкарските го стекнал таму, тој ќе дојде и ќе ја кредити, докапитализација на направи фабриката. Тие се темите со Македонската банка за поддршка кои ќе се занимава нашето движење. на развојот со посебен пристап кон Имаме и други силни проекти во проектно финансирање на старт-ап делот на инвестициите и, воопшто, во бизнис кај младите категории граѓани. економијата. Не е проблем да расте задолженоста XX Како да дојдеме до македонски на Македонија, но за проекти од производи, кои ќе бидат овој тип: да градиме патишта, пруги, конкурентни на пазарот? Ти ги мелиоративни и иригациони системи, спомена фабриките на Минчо акумулации и енергетски капацитети. Јорданов, но за Македонија треба Ако немаме домашна финансиска многу повеќе од тоа. Знате ли акомулација, тогаш сигурно неа мора вие како масовно се отвораат да ја најдеме надвор. Ние мораме да

правиме нови фабрики. Илјада пати ќе кажам - нови фабрики. И толку е тоа просто. Ако не знаеме како, ајде да го прашаме турскиот премиер Ердоган. Ќе одиме ќе ги препишеме нивните мерки што ги спровеле во последните 20 години. И ќе ги спроведеме. А не само нахално да гледаме турски серии на сите можни телевизии, кои патем речено, се силен извозен продукт. Едноставно дојдени сме до таа точка. Владата треба да каже: „решивме од денеска да се развиваме со шест проценти годишно”. И да удри на тој план.

XX Рече дека е рано да се зборува за лидерската позиција во ГАПМ, но имаш ли ти, лично, премиерски амбиции? Уредник си и новинар, кој се занимава со економија и политика, односно со области кои се делокругот на еден претседател на Влада. Дали би ја преземал таа функција, при евентуални такви изборни резултати? Дали е предизвик кој би го прифатил? Имам идеи и проекти за Македонија. Многу од нив во годините наназад, напишав и образложив. И како што кажав на почетокот, сега решив од оваа комотна позиција на дијагностичар, аналитичар и коментатор, да ги засукам ракавите и да покажам што научив и што знам. Секако, дека е предизвик ова за што ме прашуваш. Но, пред с$, мене ме интересира дали во оваа фаза на формирањето на ова движење, кое подоцна ќе се трансформира во партија, ние ќе успеем да направиме силен тим од стотина извршни професионалци со конкретни силни креативни вештини и професии. Верувајте целата своја енергија во овој момент ја насочувам токму во тој правец. На ништо друго не размислувам и не сум оптоварен со тоа. На Македонија и’ е потребен секој посветен нејзин граѓанин со знаење и самопожртвуваност. Или како што вели често мојот пријател Јорданов - “дечко, на Македонија не и’ се потребни мртви херои, туку живи, силно способни и храбри луѓе да ги повлечат вистинските потези“. Алберт Ајнштајн во една пригода, пред стотици млади луѓе рекол: „За едно општество не се проблем луѓето кои превземаат чекори и грешат, за државата и општеството најопасни се оние кои не превземаат ништо”. Јас знам и сум сигурен, и сите ние сме свесни за тоа, дека такви храбри луѓе денеска има и во Владата и ВМРО-ДПМНЕ, и во ДУИ, и во ДПА и во СДСМ. И кај Македонците и кај Албанците, кај Турците, Власите, Србите, Ромите, Бошњаците... И кај оние на село, и кај оние во град.

XX Ти си еден од оние што го поддржуваат проектот „Скопје 2014”, иако како досега потрошена сума наведуваш бројка од 500 милиони евра, која е прилично повисока од онаа што ја објави Владата неодамна... Нагонот да се гради, и фактот дека во земјата се гради, е нешто што е добро, и тоа е она што јас го поздравувам. Факт е дека во Скопје не се градеше

www.kapital.mk

Капитал број 708 24.05.2013

интервју

47

На кој дел од гласачкото тело ќе се обраќате? Ќе ти одговорам на ова прашање со мојот пример. Јас сум, од една страна, основач на издавачката компанија „Капитал Медиа Груп“, која го издава неделникот „Капитал“. Ја основав во 1999 година, на 29 години, кога други на тие години стануваа премиери. Со заштеда од 10.000 германски марки, колку што можев да соберам. Но, во таа фирма, која се развива во овие 13-14 години со многу успеси и проблеми, подеми и падови, јас сум во основа работник. Ако го заборавам тој факт, многу бргу ќе сфатам и дека веќе не сум ниту сопственик. Значи, целиот ден, од утро до вечер, ја заработувам само мојата плата и ништо друго. И тоа е најважно. Најважно е да работиме и да заработуваме. Сите ние сме работници, сите ние создаваме, сите влегуваме во компаниите со нашите професии. Професии!!! Оттука, место да губиме време и енергија на тоа кој колку има во џебот, многу покорисно ќе биде да се свртиме кон успешните и да произведеме што поуспешни луѓе со свои конкретни професии, кои со својата креативност и иницијативност, ќе си помогнат сами на себе. Ова е важно и за една друга, клучна работа. Во прашање е и финансиската слобода на граѓаните, зашто ако нема финансиска слобода тогаш не може да зборуваме ни за демократија и човекови права. А, финансиска слобода се остварува преку работен однос. Тоа се вистинските теми, а не односот на СДСМ и ВМРО ДПМНЕ. Пет месеци народот се труе со мелодрамата: дали Бранко Црвенковски ќе си замине од лидерската позиција. Па, што ако си замине? СДСМ ќе се распаднала и ќе била мала партија. Па, што

ништо од големата обнова по земјотресот. Сите бевме фрустрирани што во главниот град нема нови објекти, нов лик, нова содржина толку долго. Во Белград се градеше и во времето на Слободан Милошевиќ, кога беа соочени со најжестоки санкции. А, овде чмаевме цело време. Затоа имам позитивна енергија кон идејата на овој проект. Секако дека с$ што е направено во овие неколку години не може да се прогласи за добро, но денес знаеме оти ни проектот на Кензо Танге не бил сосема најдобар добар. Видете го Градски ѕид. На пример, ќе кажам дека во „Скопје 2014“, мене ми пречи Триумфалната порта. Но, јас се залагам за градење. На едно место напишав дека во Скопје и низ цела Македонија има толку место за градење на кое секоја сегашна и идна влада, градоначалник, архитект и градежник или не знам кој уште не. ќе има што да каже и покаже. Всушност,

ако СДСМ стане мала партија? За тие работи треба да се мислат таму, во партијата. Или, пак, дали ВМРО-ДПМНЕ и Никола Груевски ќе организираат предвремени парламентарни избори. Зошто тоа би требало да е важно за некој земјоделец, кој обработува десет хектари земја, или за сточар, кој се обидува да го одржи своето стадо од 300, 500, 1.000 овци? Го прашува ли некој како тој ги молзе тие овци, односно колку луѓе треба да плати за да ги измолзат? Од каде наоѓа пари при состојба на евтино млеко на пазарот? Каде го пласира производот? Ги прашува ли некој селаните како ќе го заштитат родот од град? Секоја година по 50 отсто од земјоделското производство воопшто не се собира, умира на нива, зашто е уништено од во тоа е поентата. Погледнете го денешниот Париз, од Лујевци преку Наполеон, до Митеран и Ширак. Зарем не е тоа возбудливо?

XX Ти пречи Триумфалната капија. А, споменикот на Александар Македонски? Александар Македонски го имаат сите, па зошто не и ние, Македонците? Ако таков споменик постои во Солун, зошто да го нема во Скопје? Не знам колку на пошироката јавност и’ е познато дека Александар Македонски како митска фигура бил главна иконографија на инаугурацијата на Наполеон Бонапарта за император на Франција! Тоа може јасно да се види и во Лувр и во Версај. Во многу земји во светот постојат знаменитости за Александар Македонски или како што го викаат Кралот на светот. Сепак, се согласувам дека не беше потребна преголемата агресивност што ја покажавме во

временски непогоди. А, над 70 отсто од македонското население е директно или индиректно поврзано со земјоделството. Да резимирам, ако зборуваме за тоа на кој дел од народот ние му ги праќаме нашите пораки, одговорот е - до сите што размислуваат на овој начин. Јас знам дека такви има и во СДСМ, и во ВМРО ДПМНЕ со нивните коалиции, а пред с$ во огромниот процент неопределени. Нашите врати се отворени и за сите етнички заедници, што ќе го покажеме при промовирањето на ГАПМ. Правиме с$ за да создадеме силен политички субјект на политичката сцена, кој во голема мерка ќе ги помати сметките на двата блока. Убеден сум дека сериозно ќе ги „здрмаме” СДСМ и ВМРО ДПМНЕ уште на првите следни избори. последниот период, како производ на класична дневна политика, за античкиот аспект на Македонецот. Во тој дел мислам требаше да бидеме поинтелигентни. Пак ќе ги ставевме тие неколку споменици, но на друг начин. Мораме повеќе да водиме сметка за светската историја, односно за аргументите кои таа ги признава. Но, тоа е спореден аспект. Главен аспект е економскиот, кој покажува големо оправдување за „Скопје 2014”. Ангажираните градежни фирми и работници не останаа без работа. А, не така одамна, зборувавме за умрена градежна оператива во Македонија. Во време кога нашите компании тешко наоѓаат работа на надворешниот пазар, овој проект дојде како спас. А, клучна работа треба да ни биде инфраструктурата.

XX И спомениците се инфраструктура? Секако не. Тука се моите главни

Капитал број 708 24.05.2013

48

www.kapital.mk

интервју

забелешки за проектот - пребрзо друга страна, мојата кариера како се поставени премногу споменици. новинар ја изградив критикувајќи ги Сосема разбирам дека тоа ги нервира сите влади, и кажувајќи како треба граѓаните, а и ги спречува и заслепува да се работи. Бев и сум позитивен и да ја видат вистинската вредност на имам позитивистички пристап, кога „Скопје 2014”. сум сметал дека тоа што се прави е Проектот можеби ја спаси градежната добро. Но, никогаш на никого, кој бил оператива, но сериозно ја задолжи или е на висока функција не сум му се државата, односно сите нас. Овие поклонил за да добијам денеска нешто згради и споменици не се градат од гратис. Затоа сум комотен во позицијата автохтони приходи, туку од странски да кажам што не чини, а што чини. И кредити, кои еден ден, не баш далечен, што е одлично. Сегашниот премиер ќе мора да се вратат со камата. Никола Груевски, со кого пред да дојде Аксиом во економијата е дека не постои на власт, а и до денес, сум имал, и раст, развој и инвестиции имам коректни односи, без кредити. Значи, е политичар со многу ние не треба да имаме доблести. Секако, уплав од задолжувањето. како секој човек, имаа Развиените земји се и маани. Сите ние најзадолжени. Проблемот сме со својот крст на Mојот став е дека е како ќе се искористат челото. Оваа владина транзицијата ги тие средства. Македонија гарнитура, на чело со „изеде” сите е с$ уште во зоната на премиерот Груевски, политичари. Но, умерена задолженост, првпат во Македонија, таков систем е иако се приближува кон покажа енергија, ризичната граница. Крајно посветеност и креации, инсталиран и време е да размислуваме и јас не можам тоа добро управуван. дека сите кредити што ќе да го премолчам! се разбира. Вие, ги земаме од надвор ќе Многу проекти што бидат за развојни проекти. и Мона Лиза да ја се реализирани се Што се однесува до „Скопје ангажирате во ваков добри и одлични! Но, 2014”, без оглед дали чини систем на крајот, има и проекти кои 200, 300 или 500 милиони не се реализирани. А кога таа ќе излезе евра, кога ќе ги развлечете има и такви кои не се од него, народот тие трошоци на период добро реализирани. ќе има негативна од седум години, тоа се Сигурно дека има и финансии кои воопшто промашени проекти. перцепција. Затоа не влијаат за темата на Но, да ме прашаш за е потребно да го која што зборуваме сега. нешто конкретно, што менува системот. Да Во суштина, се работи за понудила опозицијата нудиме креативни многу мал проект, колку предводена од СДСМ и да изгледа ова чудно. А, во изминатите седум концепти, да изгледа чудно само затоа години, не можам да ги менуваме што е лошо одработен се сетам, а верувам и политиките, да ги од ПР аспект, па сите се никој друг нема да се преиспитуваме фатија за периферните сети, бидејќи немало елементи. Но, „2014” нема нашите визии такво нешто. Мојот влијание врз недостигот на постојано. карактер и менталитет средства за нешто друго. се зависни од акција Да не се залажуваме и постојано движење, дека сме можеле да заштедиме многу дејствување, ангажман. Мора да има пари. Македонија не е „куса” затоа адреналин. И токму заради тоа што сум што премногу се расфрла, туку затоа таков, мојата етика не ми дозволува што недоволно заработува. Затоа да бидам необјективен. Ако за нешто мојата доктрина е дека сиромашните сметам дека е добро, го поддржувам. Верувајте, би бил среќен доколку СДСМ не можат цело време да живеат во понуди квалитетни проекти, зашто зоната на штедење. Тие неминовно тоа ќе биде корисно за Македонија. мора да се свртат кон зоната на Токму затоа и влегов во оваа мисија со поголама заработка. Македонија и сите нашата Граѓанска алијанса за позитивна нејзини граѓани треба да се посветат Македонија. на одговорот на прашањето - што да направиме за повеќе да заработиме? А XX На листата на Фридом хаус одговорот е: инвестиции, инвестиции, паднавме на 116. место во светот инвестиии... Извоз, извоз, извоз... според слободата на медиумите. И покрај тоа, с$ уште сметаш дека не XX Кога те слушам за некои ставови, се движиме кон диктатура? ми се наметнува прашањето: зошто Тоа што се случува со медиумите воопшто би правел партија, би одел во Македонија не е добро, за што на избори и би се обидувал да го во голема мерка одговорноста е и смениш Груевски, кога е тој толку кај Владата. Но, јас сметам дека иницијативен, работлив и со многу најголемиот проблем е во начинот идеи? на финансирање на медиумите. (се смее) Секое политичко дејствување За ова сум напишал илјадници во основа има смисла, ако има нагон редови. Македонските сопственици да се влезе во зоната каде реформате на медиумите се покажаа прилично и промените можете да ги спроведете. неотпорни, не само кон оваа власт, Затоа ги засукувате ракавите и се туку кон сите власти досега, во 20-те фаќате за работа. Тоа место во секоја години. Колку се сегашните исти луѓе демократска држава е Владата. Од

во политиката, толку се и истите газди во медиумите, освен еден што наместо во својот медиум, сега е во затвор. Но сетете се на нивното поведение во сите овие години. Тоа беа ликови од лесна коруптивна природа, која многу лесно создава релација со власта. Денеска не е ништо поразлично од пред седум години, десет или од пред 15 години. Да секако, се чувстува притисок врз редакциите, новинарите, групирање на медиуми кон една политичка страна и кон една теза. Да точно, се загуби новинарската професија. Денеска во оваа професија се е евтино и прилично неквалитетно.

XX Не мислиш дека токму финансирањето на медиумите и владините реклами се причина за недовербата и отпорот против с$ што предлага оваа влада? Свесен сум за тој момент, и мојот став е дека Владата треба да престане со финасирањето од буџетот на медиумски проекти. Кога јас би бил во позиција да решавам за тоа, сигурно ќе биде така.

XX А додека не престане, не треба ли и законите поврзани со медиумите да бидат ставени „под мраз”? Знаете што, денеска во светот веќе не постои притисок со сила, туку исклучиво со памет. Треба да се седне, да се разговара и така да се наметнат ставовите.

XX Како, кога Владата го подготви законот зад затворена врата, без никој да го види? Да, меѓутоа тој не е донесен. Сега е фазата во која не треба да спиеме. Ние немаме друг инструмент, освен разговор и убедување со аргументи. Клучното е да се најдат новинари, кои ќе се изборат за тоа. Нам ни требаат вистински борци, на кои им е јасен проблемот, кои знаат што бараат, што им е целта и како да ја постигнат. На пример, јас бев еден од ретките ако не и единствен, против декриминалзиација на клеветата. Тоа беше добра идеја, но во погрешно време. За жал за медиските куќи, времето ме потврди. Сега имаме повисоки казни отколку порано. Прашајте н$ сега нас, сопствениците, уредниците и новинарите, кои се казнувани. Покојниот Никола Младенов имаше четири тужби од по 27.000 евра. Денес знаете како може да затворите медиум? Низ граѓанска постапка, ако е тужбеното барање 27.000 евра, три тужби, и готово. Сите ќе ставиме клуч на брава. Пред декриминализацијата не беше така. Затоа сметам дека ваквата декриминализација на клеветата е производ на недоволно знаење и на еуфорија кај некои новинари, и нафураниот нереален став дека овде „с$ е диктаторско”. Поради тоа преговарачите беа „пренесени жедни преку вода” од преговарачите на другата страна. Се плашам дека и сега ја повторуваме истата грешка, односно не ги гледаме вистинските нешта. Никој не зборува дека Законот за медиум треба да обрне внимание како функционира медискиот бизнис, пазарот. Наместо на овие прашања,

www.kapital.mk

Капитал број 708 24.05.2013

интервју

49

На Македонија & требаат нови компании во сите сектори кои можат да прават пари. Ни требаат нови фабрики, но за да имаме нови фабрики, некој треба да инвестира. Оттука, не смееме да се залетаме со сфаќањето дека само странски инвеститори ќе ни ги решат проблемите. Ние мора да отвориме наша, домашна приказна. Македонскиот човек е работлив, претприемлив, креативен, Не се плаши од ризик, од влегување во клинч со предизвиците. сите се фокусираат повторно на цензурата - ја има или ја нема. Да, треба да се пронајдат точките на можна цензура, и тоа да биде предмет на конкретни преговори и јасен став, но најголмеата енергија треба да ја вложат во делот на амбиенот во кој работат медиумите. Во некои телевизии работат новинари кои имаат по два-три сајта. Како наоѓаш време да работиш таму и да бидеш новинар во телевизијата? Како приходуваш? За тоа треба да регистрираш фирма. Плаќаш ли данок за приходите во трите сајта? Никој не ги поставува тие прашања, а јас тоа го очекувам, зашто сето тоа ја стимулира нелојалната конкуренција. Прво ова да го решиме, па с$ друго, бидејќи тоа е во темелот на слободата на медиумите. Како тоа „Капитал” има 30 вработени, а некои сајтови ниту еден? Или се без потпис и импресум. Ова нема врска со цензура. Ова е идиотска ситуација која мора веднаш да се промени. Мора да постои цена за влез на пазарот и се разбира цена на излез од пазарот. Секако дека треба да е слободна опредлебата да се занимаваш со медиски бизнис, но мора да се знаат правилата на игра. Станува збор за пазар, во кој конкуренцијата е тотална. Затоа пазарот на медиум мора да биде регулиран.

XX Ти си првиот директор на „Алфа”, односно таа е и твое чедо. Кога денес ги гледаш нејзините вести и ги споредуваш со она што беа до пред неколку месеци, не ти жал? Не си разочаран? Не мислиш дека некој многу моќен, а тоа значи власта, намерно ја „умртви”? И состојбите во „Алфа“ се производ на сево ова што претходно се обидов да го

објаснам. Проблемот е во тоа што и кога ја правевме телевизијата состојбите беа исти. На пример, во тоа време „Алфа“ важеше за опозициска ТВ-куќа. Ние од опозицијата не добивавме никакви пари, туку само негативниот имиџ, за кои во СДСМ не ги интересираше ништо на таа тема, туку каде одеа кажуваа: „тоа е наша телевизија”. Потоа, кога во 2008 година сопственикот на „А1“премина од Груевски кај Црвенковски, одеднаш заборавија дека „Алфа“ е нивна. И така денес сопственикот на „А1“ е во затвор, а телевизијата не постои, а во СДСМ колнат дека „Алфа“ ги изневерила. И с$ така во круг. Па, погледнете ја историјата на другите телевизии. Свретете се и видете што се случувало во сите 20 години.

XX Многу бргу по објавувањето на иницијатативата за ГАПМ се слушна шпекулација дека имате намера да купите една од постоечките телевизии. Според мои сознанија пред некое време сигнала понуда од два милиони евра до „24 вести”. Дали е таа понуда ваша? Немам такви информации.

XX И за крај, како главен уредник на „Капитал” и човек кој долго се занимава со бизнисот во Македонија, може ли да ни кажеш зошто македонските богаташи го кријат износот на своето богатство, и дали е можно овде да се направи листа на најбогати, како онаа на „Форбс”? Јас малку ќе ја свртам оваа теза. Не сум сигурен колку богаташи има во Македонија. и колкаво е нивното богатство. Да, знаеме дека има многу „популарни“ ликови. кои ги сметаме за богати, но јас не би брзал со тој

заклучок. Ајде да видиме колку тие луѓе се должни по банките, на пример. Ајде да ги погледнеме и контата на банките во делот на тоа колку хипотеки имаат во своите биланси. И дали тоа има некоја голема вредност. Затоа мислам дека е премногу наивно во Македонија да се зборува за некои големи богатства. Од топ 500 компании во Источна Европа и топ 300 најголеми на Балканот, со години само една македонска - ОКТА - беше на листата. А и таа, како што знаеме не е повеќе македонска. Затоа не можам да си дозволам волунтаризам да зборувам на ваква тема. Точно е дека во нашето општество живеат богати луѓе, со многу финансиски можности, но мали се во споредба со балканските богаташи. Прашање е на време кога нивните бизниси ќе бидат превземени од силни балкански компании. Притоа нашите бизнисмени ќе останат со нивните лични средства, за кои искрено не сметам дека се маестрално високи. Но, ти имаш право, во Македонија како во секоја демократска земја. треба да се прават листи на најбогатите, најуспешните, најмоќните и на најголемите донатори и филантропи. Сепак. тешко е овде да се раскаже таа приказна. Овде како што и на почетокот кажав владее деструкција, предрасуди и стереотипи. Секој што заработил крадел, а секој што успеал во работата не успеал, туку некој му помогнал. Сите му помогнале, само тој самиот ништо не направил. Такво е нашето општество. Затоа долго време лично се залагам за амнестија на сите транзициски процеси во земјата, освен оние за трговија со дрога и бело робје. Амнестијата на капиталот е клучна за ова за што ме прашуваш.

Капитал број 708 24.05.2013

50 „Форчн 500“: Кој и зошто е најгоЛеМ во саД?

www.kapital.mk

Vra]awe na @iVot instinkt Vo korpo По неколку години претпазливо однесување, кое следуваше по финансиската криза, во 2012 година корпоративна Америка уште еднаш покажа дека има нагон за акција. Листата на магазинот „Форчн“ која ги рангира најголемите 500 компании во САД покажува дека на пазарот се враќаат преткризните трендови, компаниите почнаа да ги инвестираат своите заштеди, а менаџерите ја вратија самодовербата, иако економијата с$ уште бавно заздравува. Еве што донесува овогодинешната листа „Форчн 500“... пишува:

васе Целеска

vase.celeska@kapital.mk

фотографија:

Фотоархива на Капитал

Н

а американската бизниссцена повторно се врати животинскиот инстинкт и дух за преживување. На овој начин може да се објасни големата приказна која се проткајува низ овогодишната листа на угледниот магазин „Форчн“ која рангира 500 најголеми компании во најмоќната економија на светот. По неколку години претпазливо однесување, кое следуваше по финансиската криза, во 2012 година корпоративна Америка уште еднаш покажа дека има нагон за акција. Овој премин кон поагресивно однесување на американските компании може да се прикаже преку два тренда. Едниот е претставен преку растот на инвестициите на компаниите во други

сектори и одлуката да ги зајакнат своите клучни силни страни. Вториот тренд се однесува на обновување на практиката за спојување и преземање. Имено, 2012 година беше година кога американските компании ги извадија парите и почнаа да ги трошат откако долго време штедеа по

ДејвиД МарДоК

И

звршен директор на Дол фудс, со своите 90 години е најстариот извршен директор на листата „Форчн 500“.

кризата. Многу експерти ќе кажат дека минатата година беше најдобра за спојувања и преземања во САД. Поради овие акции, најголемите 500 компании во САД повторно забележаа рекорден раст, а менаџерите се стекнаа со самодоверба дека можат да го одржат тој раст, иако економијата заздравува

ЛесЛи веКснер

если Векснер е човеЛ кот кој најдолго останал на една лидерска функција на листата „Форчн 500“. Тој е извршен директор на Ел брендс од 1963 година.

www.kapital.mk

Капитал број 708 24.05.2013

51

tinskiot oratiVna amerika Кои Се најДобрите Компании за работа оД лиСтата „Форчн 500“

У

гледниот магазин „Форчн“ направи и кратка листа за тоа кои се најдобрите компании за работа во моментов во САД. На листата со 18 компании доминираат оние од областа на информатичката технологија и енергетиката. Сигурно веќе претпоставувате - приматот за компанија која е најпожелна за работа с$ уште го има интернет-гигантот Гугл. Еве кои се петте најпожелни компании за работа во САД:

1. ГУГл

Американскиот интернет-гигант Гугл веќе четврта година по ред ја носи круната за најпосакувана компанија за вработување според магазинот „Форчн“ поради многуте погодности кои им ги овозможува на вработените, како спа и спортски-центри, бесплатна храна и чување деца и сл. Многу често вработените во компанијата за складирање податоци НетАп добиваат лично признание од високиот менаџмент. т тоа е една од причинте зошто оваа компанија е пожелна за вработување.

3. КвАлКоМ

отвореното споделување идеи на вработените во компанијата за безжични технологии е една од предностите поради која многу луѓе сакаат да работат таму.

4. Чезпик енерџи

Доброто менаџирање на компанијата за експлатација и транспорт на природен гас Чезпик енерџи, како и сигурните бонуси ја прават оваа компанија привлечна за вработување.

5. ДивоН ЕНЕрџи

Уникатниот начин на работа и отвореност на менаџментот на Дивон енерџи кон вработените прави компанијата за производство на нафта и гас да има висок рејтинг на пазарот на труд.

Кои се првите 10?

Вкупните приходи на сите компании од листата „Форчн 500“ пораснаа за 2,7%, а вкупниот профит за 5% во однос на претходната година. На листата повторно се случи промена на лидерската позиција. Имено, минатата година

мариСа мејер

С

поред магазинот „Форчн“, извршниот директор на Јаху, Мариса Мејер (37), е една од најдобрите лидери на компании кои имаат помалку од 40 години.

М

агазинот „Форчн“ во склоп на овогодинешната листа со 500 најголеми компании во САД одлучи да претстави и дел од менаџерските тимови на водечките компании на американскиот пазар. Еве некои од нив:

1. CSX

2. НЕтАп

со бавни чекори.

Кои Се луѓето Коишто управуваат Со најголемите Компании во СаД?

на првата позиција беше Ексон мобил, меѓутоа годинава првата позиција ја презеде трговскиот синџир Волмарт, кој веќе неколку години се наптпреварува со Ексон мобил за првата позиција на овој угледен попис на компании. На второто место се наоѓа Ексон мобил, на третото е Шеврон, на четвртото синџирот од бензински станици Филипс 66 (посебна

марК заКерберг

оосновачот на Фејсбук С со своите 28 години е најмладиот менаџер на компанија на листата од магазинот „Форчн“ што некогаш се појавила во историјата.

Железничкиот оператор кој поврзува 23 држави и повеќе од 70 пристаништа во САД моментално го предводи претседателот и соосновачот џеј Си в вотс Јуниор (прв од лево на фотографијата), а во управниот одбор на компанијата може да се сретнат поранешни конгресмении сенатори од државата оклахома.

2. волт Дизни

иако компанијата волт Дизни е изградена врз основа на глувче од цртан филм, таа денеска претставува медиумска империја, а нејзините дивизии како забавните паркови низ целиот свет и секторот медиумска анимација го „билдаат“ профитот на волт Дизни. Дополнително, менаџерскиот став на претседателот Боб Ајгер ја прави компанијата она што е денес.

3. Блекрок

Фотографирани на 22-риот кат, кој моментално е во изградба, во нивната зграда која се наоѓа во центарот на Менхетен во Њујорк менаџерскиот тим на инвестициската компанија Блекрок (основана во 1988 година), предводен од претседателот и извршниот директор, вилијам Демчак, нотираше дека минатата година ја заврши со средства во износ од 3,792 трилиони долари.

Капитал број 708 24.05.2013

52 „Форчн 500“: Кој и зошто е најголем во сад?

www.kapital.mk

13 нешта што не ги знаете за Компаниите од листата „Форчн 500“

Компании-ѕвезди на социјалните медиуми

М

агазинот „Форчн“ од својата листа со 500 најголеми компании ги издвои и оние кои најмногу обрнуваат внимание на својот имиџ на социјалните медими и односот кон своите фанови, како и оние кои најдобро се справуваат со конкуренцијата. На првото место во оваа категорија магазинот „Форчн“ го рангираше гигантот Џенерал моторс. По него следуваат компаниите Алфак, Виза, Фејсбук и АТ&Т.

подружница на Коноко Филипс за производство и рафинирање нафта), а листата „Топ 5“, завршува со Беркшир Хетавеј на култниот инвеститор Ворен Бафет, кој се искачи за две позиции од минатогодишното седмо место.

5%

порасна профитот на сите компании на листата „Форчн 500“

Италија

Русија

Бразил

Велика Британија

Франција

Германија

Јапонија

Кина

Форчн 500

САД

1. Вкупните приходи на сите компании од листата (99 милијарди долари); „Форчн 500“ минатата година пораснаа за 2,7%; 10. Финансиските гиганти Фреди Мек и Фани Меј за прв 2. Вкупниот профит на сите компании од листата „Форчн пат остварија профит од 2006 година; 500“ падна за 5% минатата година; 11. Најдобри извршни директори помлади од 40 години 3. Компанијата Истман Кодак за прв пат не учестува се Марк Закерберг (28) од Фејсбук и Мариса Мејер на листата „Форчн 500“ оваа година поради тоа што (37) од Јаху; замина во стечај. Оваа компанија се појавуваше на 12. Извршен директор кој најдолго е на чело на една листата секоја година од 1955 година наваму; компанија во САД е Лесли Векснер. Тој менаџира со 4. На првото место на листата „Форчн 500“ секоја компанијата Ел брендс (L Brands) од 1963 година; година од 1955 година наваму се наоѓаат компаниите 13. Има само 57 оригинални компании кои се наоѓаат Џенерал моторс, Ексон мобил или Волмарт; на листата „Форчн 500“ секоја година од 1955 5. Компанијата Priceline.com се приклучува на листата година до денес. „Форчн 500“ за прв пат оваа година. АВА, ТАА ќЕ ИМА КОГА „ФОрчН 500“ бИ бИЛА Држ СВЕТОТ (БДП трилиони $) 6. Ако „Форчн 500“ беше земја, НА ИЈА ВТОрА НАЈГОЛЕМА ЕКОНОМ таа ќе беше втората најголема економија на светот; 7. Најстар извршен директор на 16 листата „Форчн 500“ е Дејвид 15,7 14 Мардок (90) од компанијата Доул фудс (Dole Foods), а 12 најмлад директор е Марк 12,1 Закерберг (28) од Фејсбук; 10 8. Компаниите од финансискиот 8 сектор покажуват највисок 8,2 раст на профитот од година во 6 година; 6 4 9. Компанијата Хјулит-Пакард 3,4 годинава имаше најголема 2 2 2,4 2,6 2,4 2 загуба (12,7 милијарди долари), додека најголема 0 загуба на сите времиња претрпе осигурителната компанија АИГ во 2008 година

Потоа следува Епл, за којшто ова е прво рангирање меѓу првите десет компании и годинава се искачи за 11 места во однос на листата од 2011 година. Од ИТ-компаниите, Хјулит-Пакард и Дел го зазедоа 15-тото, односно 51-вото место на листата, седмопласиран е Џенерал моторс (со пад од петтото место), па Џенерал електрик (скок од осмото место), Валеро пораснаа вкупните при енерџи (уште една на сите компании на ходи листата нафтена компанија), „Форчн 500“ минатата година а десеттото место го држи корпорацијата Форд мотор.

2,7%

ОБУКА НА ТЕМА:  28 мај 2013 година, од 10:00-16:00 часот Хотел ''Стоун бриџ”, Скопје

ФИСКАЛНИ ДАВАЧКИ ВО РМ – ДАНОК НА ДОДАДЕНА ВРЕДНОСТ, ДАНОК ОД ДОБИВКА И ПЕРСОНАЛЕН ДАНОК ОД ДОХОД АГЕНДА:

1. Данок на додадена вредност (ДДВ)  Регистратица и дерегистрација за ДДВ (ДДВ-01)  Даночни периоди и даночна пријава (ДДВ-04)  Утврдување на даночен долг и утврдување на претходен данок  Евиденција и пријавување на претходен данок и даночен долг  Некои специфичности при оданочување на услугите  Даночни износи што се внесуваат во поле 14 од ДДВ пријавата  Даночен третман на прометот поврзан со станови и станбени згради

2. Персонален данок од доход (ПДД)

 Даночен обврзник, даночна основа и стапка  Утврдување на одделни видови на приходи  Утврдување, пресметка и наплата на ПДД (ПДД-ГИ и ПДД-ГДП)

Сите заинтересирани за учество на оваа обука можат да се пријават најдоцна до 23 мај 2013 година.

3. Данок од добивка

 Даночен обврзник, даночна основа и стапка  Задржување на данок на приход платен на странски правни лица  Поедноставен даночен режим за трговските друштва (ДБ-ВП)

4. Регистрација, користење и достава (E-даноци) 5. Прашања

ЗА КОГО Е НАМЕНЕТА ОБУКАТА:

За широк спектар на корисници (сметководители и други заинтересирани лица, трговски друштва, јавни претпријатија, трговци поединци и други деловни субјекти)

ПРЕДАВАЧ:

Ленче Папазовска

основач и управител на сметководственото биро “Книгоприма Консалтинг”.

 лица за контакт: Гордана Михајловска и Ленче Зикова  е-маил: akademija@kapital.com.mk  02 3280 911

ЕДНОДНЕВНА ОБУКА НА ТЕМА:  11 јуни 2013 година, од 10.00 до 16.00 часот Хотел ''Стоун бриџ”, Скопје

ИМПЛЕМЕНТИРАЊЕ НА ОДРЕДБИТЕ ОД ПРАВИЛНИКОТ ЗА КОРИСТЕЊЕ НА РУДАРСКА ТЕХНИЧКА ОПРЕМА СОДРЖИНА НА СЕМИНАРОТ:

1. Одредби од Законот за техничка инспекција поврзани со користењето на рударската техничка опрема

7. Документација која ја следи рударската техничка опрема при ставање во употреба и користење

2. Одредби од Правилникот за користење на рударската техничка опрема:

8. Законски рокови за постапување (преодни и завршни одредби од Правилникот)

 Општи одредби, поделба на рударската техничка опрема опфатена со овој правилник  Постапка за ставање во употреба и користење  Обврски на корисникот на рударската техничка опрема

9. Казнени одредби

ЗА КОГО Е НАМЕНЕТА ОБУКАТА:

3. Временски распоред, активности, начин и постапка на вршење технички прегледи и периодични испитувања

Концесионери коишто поседуваат концесија за експлоатација на минерални суровини или изведувачи на рударски активности, независни правни тела коишто вршат испитување на опремата, сервисери на опремата и слично.

4. Обврски по изведените периодични технички прегледи

ПРЕДАВАЧИ:

5. Кој ги врши техничките прегледи

Драган Димитровски

6. Постапка и обврски на независното правно лице при вршење технички преглед на рударската техничка опрема

Ештреф Имери

државен рударски инспектор во Државниот инспекторат за техничка инспекција при Министерството за економија во делот на рударски надзор. раководител на одделение во Државниот инспекторат за техничка инспекција при Министерството за економија во делот на рударски надзор.

Сите заинтересирани за учество на оваа работилница може да се пријават најдоцна до 6 јуни 2013 година.

 лица за контакт: Гордана Михајловска и Ленче Зикова  е-маил: akademija@kapital.com.mk  02 3280 911

специјален прилог

31 МАЈ 2013

БРЕНДОВИ

“КАКО МАКЕДОНИЈА ДА ГЕНЕРИРА НОВИ БРЕНДОВИ?!“ ВО ОВОЈ СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ “БРЕНДОВИ“ ТРАГАМЕ ПО ОДГОВОРОТ:  Зошто македонските компании немаат порив да

креираат нови производи со амбиција тие да прераснат во познати и посакувани брендови?  Зошто некои од фабриките во земјавата со најдолог стаж во производството не успеаа да создадат препознатлив бренд?  Што се е потребно за да се стигне до фазата “брендирање“? Што фали- продукција, технологија, претприемачи со идеја, визија или пари?  Каков е патот на креирање на некои од македонските брендови од понов датум?  Кои македонски брендови се препознатливи и барани на пазарите во екс-ју земјите?  Кои се најпознатите брендови од поранешна Југославија кои се уште се на врвот на листата на потрошувачите? Во што е тајната на нивниот успех?

Повеќе информации во врска со прилогот и за комерцијално претставување во истиот обратете се на е-mail: marketing@kapital.com.mk или на телефонскиот број: 02 3298 110 локал 104

 Улогата на дизајнот во

креирањето успешни брендови!  Кои се основните лекции кои треба да ги знае секоја компанија која почнува да креира нов бренд? На кои работи треба да обрне внимание за да не направи кои во старт ќе го осудат производот на неуспех?  Не занемарувајте ги

боите во процесот на брендирање! Светските експерти утврдиле како боите влијаат на степенот на препознатливост на брендовите и колку и како влијаат на нивната продажба! Дознајте и вие!

ЛИЦA ЗА КОНТАКТ: АЛЕКСАНДРА СТОЈМЕНОВА САЊА САВОВСКА

Energy delivery solutions

ENERGIZING YOU

капитал број 708 24.05.2013

76

www.kapital.mk

на руЧек со...

Дејан Манасков ракометар на металург

Prezimeto mi e sladok tovar i Predizvik

www.kapital.mk

капитал број 708 24.05.2013

на руЧек со...

77

со само 20 години, Дејан Манасков го има освоено петтoто место на едно европско првенство и има играно во четвртфиналето на европската Лига на шампиони. Подобар старт на кариерата немал ниту неговиот татко, Пепи Манасков, иако е прогласен за најдобар македонски ракометар на 20-тиот век. сепак, Манасков помладиот не е лажно скромен за да каже дека неговото време допрва доаѓа

наше то менИ од богатиот избор на кујната во арабеска нарачавме димено свинско месо во сос од мед и бадеми, салата „цезар“ и „качаторе.

Дејан азески

dejan.azeski@kapital.mk

фотографија:

Ивана кузмановска

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

Р

акометот е еден од најпопуларните спортови во Македонија веќе подолго време. Машките ракометари од двата најсилни клубови во земјава, Вардар и Металург, полека стануваат препознатливи ѕвезди за широките

народни маси. Уште од ерата на Пепи Манасков и Стевче Алушевски, преку легендарната генерација ракометарки на Кометал, па до денешните наши асови како Кире Лазаров и Наумче Мојсовски, Македонија изобилува со индивидуални квалитети во овој спорт. Дејан Манасков е знаменосецот на една сосема нова генерација наши ракометари, кои преку настапите за репрезентацијата и за неговиот матичен клуб, Металург, ја имаа таа чест и привилегија да учат од најдобрите. Тој самиот вели дека неговото време и времето на неговата

генерација допрва доаѓа, но верува дека тие како млади играчи можат да дадат придонес во идните успеси на сегашната генерација, за која смета дека с$ уште не го достигнала својот најголем успех. „Европското првенство во Србија беше наше најголемо достигнување. Покрај тоа што сфативме дека можеме да играме како еден и да го оставиме срцето на теренот, јас барем сфатив дека оваа генерација на Лазаров, Мојсовски и другите с$ уште го нема кажано својот последен збор и очекувам

капитал број 708 24.05.2013

78

www.kapital.mk

на руЧек со... можеби и медал од нив на некое од наредните првенства“, вели Манасков. Приватно Дејан е скромно 20годишно момче кое сонува за врвни успеси во професијата којашто ја одбрал. Тој е студент по маркетинг на Универзитетот ФОН и момче на неговата колешка Јана од Правниот факултет на истиот универзитет. Тој сака слободното време да го троши со друштвото по скопските „шемаџиски“ места, а во блиска иднина сонува да ги посети Малдивите, Карибите и Бахамите.

„Детството ми помина во селење низ Европа со татко ми“

Додека живеевме во словенија ми понудија да играм хокеј

Би било супер кариерата да ја градам во скопје, а да бидам во европскиот врв

Бремето да носи едно од најславните презимиња во македонската ракометна историја воопшто не се забележува на неговиот ведар карактер и слобода во играта. Младиот Манасков само во првиот момент е препознатлив поради неговиот татко, но во с$ понатаму е приказна за себе. Ние го замоливме Дејан да ни долови моменти од неговата младост. „Роден сум во Кретеј, Франција, каде што играл татко ми во далечната 1992 година. Но не беше само Франција - имам живеено и во Словенија и во Германија. Често менувавме станови, јас менував школи, наставници и друштва. Најтешки ми беа моментите кога морав да се прилагодам на нова наставна програма во нова држава, кога мислев дека ништо не знам, за разлика од моите врсници. Некои мислат дека таквиот живот е лесен и многу забавен, но јас лично немам само такви спомени од тоа.“ Сепак, Манасков вели дека не се сеќава во ниеден момент ни тој, ни неговиот помал брат, Мартин, ни неговата мајка, Каролина, да се побуниле на професионалниот ангажман на Пепи и на таквиот условно речено, „номадски“ начин на живот кој ним им следувал. „Едноставно, работата на татко ми беше таква и ние не ни размислувавме дека треба да се прилагодиме на тоа. Тој ја имаше нашата полна подршка да прави с$ што мисли дека е најпаметно за неговата кариера. Таква поддршка јас добивам сега од него и од целото семејство.“ Во врска со домашното ривалство меѓу него и неговиот татко за тоа кој е подобар тој само отсечно кажува низ насмевка: „Некако успевам да го наттрчам, но за да го натскокнам веројатно ќе треба многу повеќе време“. Интересен момент кој Манасков ни го издвои од неговите престои низ Европа е понудата од словенечки тренери да стане хокејар. „Најнеобична понуда во животот ми беше додека учев во

Словенија. Таму често се занимавав со лизгање на мраз и бев навистина добар во тоа. Со оглед на фактот дека скаутинг-системот таму е многу подобро развиен, веднаш бев забележан и добив понуда од младинската школа на еден словенечки хокејарски клуб. Никогаш не зедов хокејарска палка во рацете, но секогаш се прашував што ќе се случеше ако го направев тоа.“ На прашањето дали тој е подготвен да го следи патот на неговиот татко и кариерата да ја прдолжи како интернационалец во некоја од европските најсилни лиги, Манасков не вели не, но кажува еден интересен факт кој побудува оптимизам општо за македонскиот спорт. „Мојата желба е да играм во најголемите европски клубови, но ако размислите подобро, и Металург е еден од нив. Според резултатот од последнава сезона, ние сме во друштво на најдобрите осум ракометни клубови во Европа, а во Европа е најсилниот ракомет во светот. Мислам дека за овој успех на клубот најсреќна е мајка ми, Каролина, која иако беше подготвена да ме следи и мене низ Европа како што го следеше татко ми, не би & пречело целата кариера да ја поминам во Скопје, а притоа, сепак да сум во европскиот врв“, вели Манасков.

„Лино Червар е строг само кога е неопходно“

Ракометниот клуб Металург и енормните вложувања кои се направија во него го свртија вниманието на јавноста кон ракометот како никогаш досега. Резултатите на клубот се извонредни, а навивачите и сите во Македонија од секоја наредна сезона очекуваат с$ повеќе. Неспорно е дека доведувањето на Лино Червар, еден од најдобрите светски тренери, на клупата има голема улога во сето тоа. Во пошироката јавност за него владее мислење дека е најстрогиот тренер кој кога било стапнал на нашите терени и дека таа војничка дисциплина е еден од рецептите за неговиот успех. Манасков сепак, ни отвори еден нов поглед на трофејниот хрватски тренер кој во својата кариера досега има освоено буквално с$ што може да се освои. „Она што го знае јавноста за Лино Червар најчесто е од снимките на паузите на ракометните натпревари, кога тој делува многу строго кон играчите. Тоа не е реалноста. Тој е навистина голем стручњак и човек со уште поголемо знаење и за мене претставува голема среќа, а пред с$ привилегија што можам да бидам воден од него“, вели Манасков. Друг интересен и несекојдневен момент од неговите настапи за

www.kapital.mk www.kapital.mk

капитал апитал број 708 24.05.2013

на руЧек со...

од кире Лазаров (лево) секогаш може да се учи

„Имам уште леб да јадам додека да го натскокнам татко ми“

ракометарско семејство браќата Мартин и Дејан Манаскови со тренерот на Металург, Лино Червар Металург е неговиот однос со Стевче Алушевски. Станува збор за најстариот ракометар во домашното првенство, кој со своите 40 години с$ уште не им „се предава“ на младите играчи. Алушевски е точно 20 години или двојно постар од Манасков, кој вели дека ужива во секој момент од оваа навистина уникатна ситуација. „Стевче Алушевски е еден од луѓето кој го познавам од моето раѓање. Тој играше со татко ми во репрезентацијата, беа клупски другари од науспешните денови на Пелистер, а сега кариерата славно ја завршува токму во Металург, заедно со мене. Тоа што го имам научено или ‘украдено' од Стевче не може да се опише. Мислам дека нему му е мило што пополека јас ја преземам неговата позиција во нападот, поточно тој е презадоволен од мене.“ Во врска со идната сезона на неговиот матичен клуб, Металург, Манасков смета дека е создаден здрав костур на тимот, кој несомнено секоја наредна година ќе остварува с$ поголеми резултати, но признава дека многу им значи да го освојат овогодишното домашно првенство. „Не е исто дали наредната година ќе играме во Лигата на шампионите или во

79

некое послабо европско или регионално натпреварување, но тимот е млад и допрва ќе се подмладува и нема да биде катастрофа ако една сезона не сме во врвот на Европа. Мислам дека нашите денови ќе дојдат порано или подоцна.“

„На Европското првенство во Србија ние бевме домаќини“

Дејан Манасков ја имаше среќата и честа на само 18 години да биде дел од македонскиот национален тим кој минатата година го освои второто место на Европското првенство во Србија. Ни рече дека е горд што на самиот старт на кариерата доживеал такви возвишени моменти. „Додека сум жив ќе го паметам адреналинот и атмосферата во соблекувалната и на трибините тие денови. Едноставно, отидовме со многу мали амбиции, а преќу ноќ станавме вистински шампиони и одигравме во тој стил. Еуфоријата од успехот на кошаркарската репрезентација неколку месеци претходно н$ понесе и нас за да го направиме тоа на што никој не се надеваше. Единствениот проблем е што докажавме дека можеме повеќе и го одработивме медалот, а не ја пуштивме

Во репрезентативниот дрес на само 18 години раката во последната секунда да посегнеме по него.“ Првенството во Србија каде што македонската репрезентација настапуваше во спортските сали во Ниш и во Белград ќе остане запаметено и по масовната посетеност на македонската публика, која не штедеше ни пари, ни енергија за да ги бодри своите вистински херои. Манасков со возбуда се сеќава на тие моменти за кои вели дека биле уникатни во неговата кариера. „Атмосферата која ја создаваа македонските навивачи беше неверојатна. Мислам или скоро сум сигурен дека дури и домаќинот, Србија, имаше помала поддршка од нас на тоа првенство. Македонските навивачи и во салата во Ниш и во Белградската арена направија ние да се претвориме во вистински домаќини, нешто за што мислам дека барем минимално им се оддолживме.“ Манасков вели дека не треба да се жали премногу за голот кој во последната секунда ни го даде Данска и индиректно н$ исфрли од трката за медал, бидејќи според него, никој не гарантирал дека и во таков случај би ја победиле Србија, како што се случи подоцна.

специјален прилог

7

ЈУНИ 2013

ПИЈАЛОЦИ

Пијалоците, исто како и храната, облеката и накитот се предмет на менување согласно модните трендови на времето во кое живееме! Колку и да звучи необично, што ќе нарачаме за пиење во ресторан и колку и какви пијалоци ќе купиме за семејството во голема мерка зависи од животните навики, опкружувањето и секако вкусовите. Пример, неодамна излегоа податоци дека по две децениии доминација на газираните пијалоци меѓу Американците, водата сега го зазела приматот на најпосакуван и најконсумиран пијалок. А, интересен е и податокот дека единствен пијалок кој цели 26 години има континуиран раст на потрошувачката е – пивото! Повеќе информации во врска со прилогот и комерцијално претставување во истиот можете да добиете на е-маил boban.gjorgjievski@kapital.mk или на телефонскиот број: 02 3298 110 локал 105

ВО ОВОЈ СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ ЌЕ ДОЗНАЕТЕ:  Кој е кој на пазарот на пијалоци во Македонија?

 Во кои пазарни сегменти доминираат домашните

производители, а во кои домашните?

 Зошто во изминатите шест години увозот на вода во

земјава пораснал за цели 60%? Расте ли капацитетот и продажбата на домашните производители?  Зошто македонскиот пазар е “преплавен“ со овошни сокови од увоз и зошто домашните производители и брендови не се подоминантни на пазарот?  Какво пиво пијат Македонците? Колкав е уделот на македонското пиво во вкупната потрошувачка?  Во што е привлечноста на пивото чија потрошувачка расте цели 26 години? ЛИЦЕ ЗА КОНТАКТ: БОБАН ЃОРЃИЕВСКИ

82

Капитал број 708 24.05.2013

www.kapital.mk

светот на виното

тоа што исус Христос го избрал виното како пијалак за да стане негова крв не е воопшто случајно. тој можел да ја земе и водата и симболиката би била исто толку силна, затоа што водата е извор на животот. но, сепак, тој го избрал виното

виното и ХРистиЈанството

Krvta na Isus

С

имболизмот на виното и лозјето е користен од христијанската мистика уште во најраното време на соз давањето на црквата. Оваа традиција се потпира на идентификацијата која ја правеле апостолите на црквата со дрвото на животот засадено во градината на рајот. Оваа интерпретација е базирана на идејата според која водата, која го претходи животот, се претвора полека во крв, извор на животот и на љубовта. Лозата е таа која е третирана како дрво на животот, кое ја црпи силата од водата, од почвата, потребни да се направи виното, што би рекло со крвта на земјата. Тоа што Исус Христос го избрал виното како пијалак за да стане негова крв не е воопшто случајно. Тој можел да ја земе и водата и симболиката би била исто толку силна, затоа што водата е извор на животот. Но, сепак, тој го избрал виното. Лозјето е прикажано по Потопот, симбол на прочистувањето и најава за ритуалот на крштевањето. Пијанството на Ное од овошните сокови е чиста асоцијација на виното. Виното го наоѓаме во Кана, на почетоците на пројавувањето на божјиот пратеник. Христос ја претвора водата во вино. Тој полни шест садови вода и ги претвора во вино. Седмиот сад е со неговото

вино, со неговата крв, а целото човештво се повикува во почит кон Христос, сублимирана во виното. Треба да се видат извонредните алегориски платна од Средниот век. Христос е распнат и ставен во еден вид стегалка. Од неговото тело тече крв која се собира во садови од злато. Крвта ја собираат свештениците. Христос е вистинското лозје. Реалноста е таква што тој е директно поставен во пресите. Распнувањето е кулминација на потсетувањето за постојаното присуство на виното и лозјето во Библијата. Овие силни симболички слики довеле до неопходноста да се има вино за да се одбележи мисата. Тоа ги натерало свештениците и калуѓерите да развијат квалитетни лозја низ Европа. Секако дека лозовите насади постоеле и пред христијанството, но христијанските свештеници се тие кои ја продолжиле традицијата на лозарството и по падот на Римското царство. Особено што ги подобриле и усовршиле. Па така, на пример, во Бург ундија, свештениците си дале задача од една сиромашна и неблагодарна почва да направат тероар со највисоки квалитети. Свештениците, на пример, ја усовршиле винската преса, во тоа време машина која овозможила

да се прави вино со подобар квалитет. Незаборавен е придонесот на калуѓерот Дом Перињон, кој го усовршил шампанското во една област која важела за сосема непогодна за лозарсво и винарство. Има и други примери. Дури и во виногорјето на Бордо, кое важи за урбана и буржоаска творба, главните насади се наоѓале во границите на диецезата (епархијата) на Бордо. Тука е прочуената област Сент Емилион, која се создала на терените на еден манастир уште во VIII век. Во Германија сортата „ризлинг”, мошне ценета поради своите комплексни ароми, е создадена во парохијата Ебербах, покрај Рајна, во XVII век. И во нашите краеви виното и религијата оделе заедно. На црковните имоти се одгледувала лозата и се правело вино. Најзначајните производители на вино (и ракија) долго време биле калуѓерите во манастирите. Единствено тие имале соодветен простор, садови и подруми, но и знаење за винарството. Но, и верниците редовно дарувале свое вино за манастирите и за црквите. Не мора да одите подалеку, отидете до некој супермаркет со добар избор на вина и ќе ги видите имињата на етикетите: Свети Јосиф, Свети Петар, Света Петка...

ВИНСКИ РЕЧНИК X ИНтЕНзИВНо - термин за означување силни вина. Кога се работи за опишување на аромите и вкусовите, терминот се употребува за да го опише нивниот интензитет (силен мирис на цитрус, на пример). Ако се употреби за општиот впечаток, се употребува за означување на целосната слика за јакоста на виното; X фИлоКСЕРА - паразит кој се храни со коренот на лозата. Најтешката болест за лозјата која во почетокот на XX век буквално го уништила лозарството во Европа; X ИСКРИЧАВо, СВЕжо - вино кое остава впечаток на свежина во устата, на чистотија и слабо пецкање. Спротивно на меко. Искричавоста вообичаено е резултат на киселоста и затоа ваквите вина имаат лесно тело. овие вина одат добро со разни видови храна; X ИзРАжАјНо - вина со изразени и лесно уочливи карактеристики;

X КАмЕНо - вино со ароми или вкусови кои потсетуваат на камен. Понекогаш се вели дека виното потсетува на мокар камен; X КАРАКтЕР - за својство кое се употребува за означување на материјалноста и интегритетот на виното; X КАтРАН - вкус кај виното кој потсетува на катран; X КЕдАР ИлИ цЕдРуС - вино со ароми коишто потсетуваат на цедрус; X КИСЕлоСт - една од главните компоненти на виното која ја дава природната винска киселина, содржана во грозјето. Во виното има приближно меѓу 0,5 и 0,7 волуменски проценти од оваа киселина; X КлоН - сорта изведена од некоја друга, потсорта. (продолжува)