Kapital magazin 709

2MARKETING -ра

n n

КОНФЕРЕНЦИЈА

COVER STORY: во Македонија се „испилуваат“ само трговци и угостители...........стр.12 СдСМ вО НедеЛА ОдЛучувА Како ќе се менува тимот што не победува?.........................................стр.34

 06 јуни 2013  организатор:

КРЕАТИВНОСТ СМЕЛОСТ ДИГИТАЛИЗАЦИЈА КЛУЧНИТЕ ЗБОРОВИ НА СОВРЕМЕНИОТ МАРКЕТИНГ!

партнер:

број 709 цена 100 ден. | 31 мај, 2013, петок | година 14

www.kapital.mk

МАГАЗИН ЗА БИЗНИС И ПОЛИТИКА

КАПИТАЛ еКСКЛуЗИвНО Од САМИТОТ 100 БИЗНИС-ЛИдерИ Од јуГОИСТОчНА еврОПА

podobra sorabotka vo regionot i nastap na treti pazari! str. str.

40

interview

suMa ^akrabarti:

ebrd najverojatno ]e go finansira avtopatot pri[tina–skopje!

еКСКЛуЗИвНО ИНТервју

so noviot generalen izvr[en direktor na stopanska banka a.d. skopje

dioMidis nikoletopulos stopanska banka e uspe[na i gorda na doverbata na svoite klienti 18 str.

вО ОвОј БрОј

42

Капитал број 6722 12.09.2012 -ра

 COVER STORY:

MARKETING КОНФЕРЕНЦИЈА

4

Во Македонија се „испилуваат“ само трговци и угостители...........стр.12

 СДСМ ВО НЕДЕЛА ОДЛУЧУВА

партнер:

Како ќе се менува тимот што не победува?.........................................стр.34 МАГАЗИН ЗА БИЗНИС И ПОЛИТИКА

БРОЈ 709 ЦЕНА 100 ДЕН. | 31 МАЈ, 2013, ПЕТОК | ГОДИНА 14

www.kapital.mk

КРЕАТИВНОСТ СМЕЛОСТ ДИГИТАЛИЗАЦИЈА

НАВИГАТОР  06 јуни 2013 

организатор:

КЛУЧНИТЕ ЗБОРОВИ НА СОВРЕМЕНИОТ МАРКЕТИНГ!

КАПИТАЛ ЕКСКЛУЗИВНО ОД САМИТОТ 100 БИЗНИС-ЛИДЕРИ ОД ЈУГОИСТОЧНА ЕВРОПА

PODOBRA SORABOTKA VO REGIONOT I NASTAP NA TRETI PAZARI! str. str.

40

interview

SUMA ^AKRABARTI:

EBRD NAJVEROJATNO ]E GO FINANSIRA AVTOPATOT PRI[TINA–SKOPJE!

ЕКСКЛУЗИВНО ИНТЕРВЈУ

SO NOVIOT GENERALEN IZVR[EN DIREKTOR NA STOPANSKA BANKA A.D. SKOPJE

DIOMIDIS NIKOLETOPULOS STOPANSKA BANKA E USPE[NA I GORDA NA DOVERBATA NA SVOITE KLIENTI 18 str.

42

сОдРжИНА 08 НАВИГАТОР 12 cover story

Старт ап бизнисите без поддршка од државата и од банките Во Македонија се „испилуваат“ само трговци и угостители

18 ексклузИВНО

ДиомиДиС НиколетопулоС, новиот генерален извршен директор на Стопанска банка а.д. Скопје стопанска банка е успешна и горда на довербата на своите клиенти

22 АНАлИзА

ИздВОјуВАмЕ

www.kapital.mk www.kapital.mk

старт ап голгота

Има ли во земјава доволно млади луѓе на кои им се случува да им „светне сијаличката“ која ќе ги натера да влезат во нов старт ап бизнис?! Одговорот е едноставен и сведен на статистика. Наместо производствени капацитети, во Македонија с$ уште најмногу се отвораат трговски фирми. Голем интерес имало и за регистрирање компании во услужниот сектор, транспортот и градежништвото. Ваквата слика е резултат и на банкарските принципи да не финансираат старт ап бизниси, така што во услови кога нема кредитна поддршка, највозможна варијанта е отворање мал бизнис, а изборот во тој случај вообичаено паѓа на трговијата XX стр. 12

Standard & Poor’s го намали кредитниот рејтинг на македонија контроверзна оценка или реална слика на економијата?!

24 АГРОбИзНИс

„капитал“ на најголемиот регионален саем за земјоделство во Нови Сад Н: Македонските земјоделци им завидуваа на своите српски колеги

28 ИНТеРВју

Бобан трпезановски, менаџер за продажба и маркетинг во Kuehne + Nagel македонија креираме услуги според потребите на секој клиент

34 ПОлИТИкА

СДСм во недела одлучува како ќе се менува тимот што не победува?

40 ИНТеРВју

претседателот на еБРД, Сума Чакрабарти, за „капитал“ ебРД најверојатно ќе го финансира автопатот Приштина– скопје!

42 сАМИТ 100

Самит 100 бизнис-лидери од Југоисточна европа Подобра соработка во регионот и настап на трети пазари!

46 бАлкАН бИзНИс ПОлИТИкА Агрокор ќе воведе луксуз на јадранската ривиера Хотелиерството нов предизвик за Тодориќ!

12 Рапсодија во сино

социјалдемократите во недела, некои повеќе, некои помалку емотивно, очекуваат да се простат од ликот кој дваесет години беше брендот на нивната партија, бранко Црвенковски. Тој кажа (не за првпат), но не (се) докажа, дека има дефинитивна намера да се повлече од лидерската позиција. Во вакви услови течат последните денови пред конгресот од кој сДсМ очекува многу, во најмала рака обединување за нов лидер и концепт со кој во перспектива конечно сериозно ќе му се закани на осумгодишниот континуитет на актуелна власт удобно распослан на сите нивоа.

XX стр. 34

50 НА РуЧек сО...

РАДоСлАв НАНовиќ, генерален директор на македонија се трудам да креирам средина каде што ќе работат среќни луѓе

56 ТеХНОлОГИИ И бИзНИс Xbox One - Препородениот

58 сВеТОТ НА ВИНОТО РЕГИОНАЛНИ ПАРТНЕРИ НА КАПИТАЛ

теНДеНЦии Вкусовите се менуваат

34

Legendarnata kula od

A

кционерите во приватната компанија која ја поседуваат Empire State Building во Њујорк одобриле план за продавање на легендарната кула како дел од иницијална јавна понуда (IPO). Повеќе од 80% од околу 2.800 акционери во зградата гласале во прилог на договорот и со тоа на повидок е една од големите иницијални јавни понуди во недвижности досега. Новата предложена компанија, Empire State Realty Trust, ќе го комбинира облакодерот од 1931 со 18 други имоти. Настојува да собере 1 милијарда долари од понудата, што ќе ја направи втората

најголема иницијална јавна понуда за инвестирање во недвижен имот во САД. Одобрувањето на овој план претставува победа за Malkins, семејството од Њујорк што ја управува Empire State Building. Семејството со месеци се бореше со своите опоненти кои се противеа на овој план. Ова ИПО ќе го означи крајот на една долга ера во историјата на зградата. Тоа, исто така ќе стави крај на византиската сопственичката структура што предизвика бројни правни спорови и битки за контрола на познатиот имот.

фото: www.usapics.net

di na berza

Капитал број 709 31.05.2013

8

www.kapital.mk

НАВИГАТОР ИЗЈАВА НА неделата

> БРОЈКА

31.185

денари изнесува просечната месечна исплатена брутоплата по вработен во март 2013 година, според податоците на Државниот завод за статистика

На инвеститорите коишто сакаат да вложуваат во овој регион им се потребни институции кои ќе создадат јасни процедури за бизнисите, функционална правна држава и Андреас Беикос почитување на шеф на регионалната канцеларија на Европска- тендерските та инвестициска банка резултати.

победник на неделата

Висар Фида

+

И покрај очигледните успеси во последната година, кога во земјава влегоа повеќе странски директни инвестиции, Агенцијата за странски инвестиции продолжува со засилената агенда на работа. Само во последната недела агенцијата организираше Агробизнис форум, на којшто беа присутни бизнисмени и експерти од целиот регион и организираше посебен бизнис-форум, на кој беше потпишан меморандум за соработка со Унгарија и користење на нивните искуства од процесот на евроинтеграции. Иако многумина се сомневаа дека Висар Фида тешко ќе успее да го одржи темпото кое го одржуваше неговиот претходник, Виктор Мизо, во Агенцијата, случајно или не, токму во негово време Македонија ги собра најголемите плодови од засилената кампања, која веќе стана препознатлива под името Invest in Macedonia. Останува да видиме дали Фида и неговиот тим по Дрекселмајер, Кромберг и Шуберт, Џонсон Мети и многу други во земјава ќе успее да донесе уште некој друг голем светски корпорациски џин, кој освен што ќе придонесе за намалување на невработеноста како еден од најголемите проблеми во државата, ќе обезбеди и поголем извоз и подобрување на економските показатели. Едноставно, Фида ја има привилегијата брзо да ги чувствува придобивките од неговата работа и треба да продолжи со засиленото темпо на работа.

Текстилните компании најавуваат масовни отпуштања

Д

растично се намалени нарачките за македонската текстилна индустрија, од 1,3 милиони на 423.000, поради што состојбата во секторот станува алармантна. Компаниите најавуваат масовни отпуштања веќе идниот месец, зашто едноставно, велат, нема работа. „Во јуни веројатно ќе бидат отпуштени 1.000 до 2.000 вработени. Ова се првични најави од само две до три фирми. Колкава ќе биде вкупната бројка допрва ќе видиме“, рече Маријана

Двајца Македон меѓу 100-те нај менаџери во ре

Стојче Тасков (на фотографијата лево), регионален директор на групацијата ЕОЅ, и Тодор Деловски, регионален директор на Кнауф, се единствените Македонци на листата „100 најмоќни менаџери во регионот“ што ја направи хрватскиот бизнисмагазин „Лидер“ пишува:

Игор Петровски

igor.petrovski@kapital.mk

фотографија:

Фотоархива на Капитал

Х

рватскиот бизнис-магазин „Лидер“ ја објави листата со 100-те највлијателни менаџери во регионот на Југоисточна Европа, на

која се најдоа и двајца македонски менаџери. Станува збор за Стојче Тасков (на фотографијата лево), регионален директор на групацијата ЕОЅ за Југоисточна Европа, и Тодор Деловски, директор на Кнауф за Македонија, Албанија, Косово, и поранешните југословенски републики, освен Словенија. Предизвикот за управување во рамките на регионот, хрватскиот магазин „Лидер“ го опишува

www.kapital.mk

Перковска, претседател на Кластерот за текстил. Текстилците се пожалија и на немањето доволно стручни кадри, како и на застарена технологија, што напоменаа, се одразува врз профитот и врз платите. Тие бараат итна интервенција од надлежните со цел намалување на трендот на опаѓање на производството. Потребна е, порачуваат, стратегија за да се обезбеди продуктивна и квалитетна работа. Сметаат, исто така, дека паузата за појадок/ручек не треба да влегува во ефективното работно време и да се плаќа. „Чудно е како македонската текстилна индустрија може да извезува, а не може да реализира пласман дома“, истакна Владо Нетков од кластерот. текстил заради сублимирање на проблемите и нивно решавање.

нци јмоќни егионот

како „постојана потреба да се следи и да се разбира законодавството, културата и спецификите на секој од пазарите, со цел да се обезбеди водечка позиција на сопствениот бренд на секој од локалните пазари“. „Овие менаџери управуваат со своите компании во различни услови, кои не им дозволуваат да воспостават единствен пристап на пазарот“, пишува „Лидер“. Тасков и Деловски се наоѓаат во друштво на регионалните менаџери на светските гиганти како Кока-Кола, ДХЛ, ИБМ, Гугл и многу други големи европски и светски корпорации. Инаку, Стојче Тасков е еден од основачите на групацијата ЕОЅ Matrix, генерален директор на ЕОЅ Matrix во Македонија и регионален директор на групацијата ЕОЅ за Балканот. Во март 2003 година, во соработка со партнери од Грција и Велика Британија, ја основа првата македонска компанија за управување со кредитни ризици и наплата на спорни и ризични пласмани, која во 2005 година ќе се припои кон германскиот финансиски гигант ЕОЅ и оттогаш управува со растот и развојот на групацијата ЕОЅ Matrix во Македонија и во регионот. Професионалниот фокус му е насочен кон финансирање - откуп на ризични кредитни пласмани, стратешко управување, спојување и преземање (М&А) и управување со кредитни ризици во банкарскиот и во телекомуникацискиот сектор. Германскиот гигант за гипсени градежни материјали, Кнауф, во Македонија со свое претставништво, а потоа и преку купувањето на фабриката за гипс од Дебар, е присутен безмалку две децении. Тодор Деловски, од самиот почеток на операциите на Кнауф во Македонија, 1994 година, е генерален директор на компанијата, прво покривајќи ги домашниот пазар, Албанија и Косово, а Германците, задоволни од неговата работа, му го доверуваат менаџирањето и на пазарите во Србија, Црна Гора, Босна и Херцеговина и Хрватска.

Капитал број 709 31.05.2013

НАВИГАТОР

> БРОЈКА

2,6% од вработените во Република Македонија не примиле плата во март 2013 година, покажуваат податоците од Државниот завод за статистика

лидери

9

мисла на неделата

ВоВедуВањето промени Во компанијата претстаВуВа храбра одлука, дури и ако значи дека ќе настане тотален хаос.

Џек Велч бизнисмен и поранешен претседател на Џенерал eлектрик

губитник на неделата

ПлАмеН ОРешАРсКИ

П

ламен Орешарски е новиот премиер на Бугарија во новата технократска влада предводена од Бугарската социјалистичка партија (БСП)

сИмОН ТРПчеВсКИ

С

ветски реномираниот македонски пијанист Симон Трпчевски ја крена публиката на нозе во Белградската филхармонија во Загреб со неговата стравствена изведба на клавир.

не им беше неделата

ЃОРЃе ИВАНОВ

П

ретседателот не успеа да ги собере на едно место неговите колеги од регионот и го откажа Самитот што требаше да се одржи викендот во Охрид.

ЗОРАН сТАВРесКИ

М

инистерот за финансии се најде најпогоден од намалувањето на кредитниот рејтинг на Македонија од страна на Standard & Poor's

_

НИКОлА ТОдОРОВ Министерот за здравство со своите „здравствени реформи“ повторно и повторно покрена низа негативни реакции во јавноста. Најновите законски измени за терминот до кога слободно може да се изврши абортус предизвикаа бурни реакции дека државата се меша во слободното право на жената за раѓање и планирање на семејството. Жените кои излегоа на протест на улиците низ Скопје се децидни: никој нема право да се меша во нашите одлуки, ниту да утврдува дали абортусот треба или не треба да се изврши! Ако министерот и неговите тимови имале време и можност за да анализираат околу 40 модели на абортус коишто се применуваат ширум светот, прашањето е дали ја вложуваат истата енергија и посветеност на другите реформи од областа на здравството, кои се многу посуштински за здравјето на македонското население. Да потсетиме дека условите за работа во болниците, па дури и во поголемите, се многу лоши. Недостигаат основни средства за работа, кои пациентите треба да ги плаќаат од сопствен џеб. Примарната здравствена заштита, едукацијата и информираноста, особено за репродуктивното здравје и сексуалноста, се на екстремно ниско ниво. Неспорно е дека прво треба сериозно да се поработи на овие полиња пред да се премине кон регулирање на абортусот, како приоритетна мерка. Освен ако причините за тоа не се од демографска природа, како што тврди министерот?!

Капитал број 709 31.05.2013

10

НаВиГатОР

Кој е најбогат на Балканот?

581,8 милиони €

тОдОРиќ 1иВица

С

Агрокор

www.kapital.mk

ГРафиК На Неделата...

410,6 милиони €

ЧешКО 2СаНди

Студио Модерна

234 милиони €

КОСтиќ 3МиОдРаГ МК Група

145,4 милиони €

тедеСКи 4еМил Атлантик Група

поред најновата ранг-листа на магазинот „форбс“, најбогат човек на Балканот е сопственикот на агрокор, ивица тодориќ. Втората и третата позиција ја заземаат „кралот на душеците и тВ-продажбата“ Санди Чешко и „кралот на шеќерот“, Миодраг Костиќ. емил тедески од атлантик група е на четвртата позиција, а најголемиот трговец со струја во регионот, србинот Вук Хамовиќ, е на петтата позиција.

светот низ медиумите...

Time

американскиот магазин репортажно ги опфаќа настаните и случувањата во врска со торнадото во Оклахома. Станува збор за една од поголемите природни катастрофи во последниве неколку години, но најголемиот проблем кој ја плаши јавноста е што ваквите случаи се интензивираат. lll

Der Spiegel

Германските научници ги анализираат техниките на медитација како можност за подигнување на продуктивноста кај вработените. Главните аргументи се дека смиреноста и расположението докажано влијаат на поголема ажурност и мотивација кај вработените. lll

3 фаКти Кти за... К

93 41,2 0,7%

милиони евра изнесува вкупната размена на Македонија и на Хрватска како земји на ЦЕФТА минатата година. Хрватска од јули оваа година веќе нема да е дел од ЦЕФТА и поради тоа се очекува пад на размената милиони евра или половина од вкупната размена меѓу Македонија и Хрватска е во агросекторот. Македонија извезува и вино, тутун, овошје..., а увезува месо, млеко, нивни преработки, пченица, брашно... е намалена вкупната размена во рамките на договорот на ЦЕФТА,за минатата година, а разменара изнесувала 8,1 милијарди евра

Груевски им пор бизнисмените д бараат нови паз

The Australian

австралиските новинари се занимаваат со прецизно претставување на профилот на еден масовен убиец. Ваквата појава во светот статистички секоја година е с$ поприсутна. Современиот начин на живот и стресот се клучните фактори кои придонесуваат ѕверот да излезе од човекот. lll

Ambito Financiero

Реформите во аргентинскиот правен систем се клучни за да се подобри лицето на земјата пред странските инвеститори. иако земјата се обидува да го копира економскиот модел на Бразил за позасилен економски развој с$ уште не се надминати административните пречки кои го кочат развојот. lll

www.kapital.mk НАЈЧИТАНО НА WEB...

1 Tриумф на Chateau Kamnik на

најзначајните вински натпревари

2 Осмели се, па исели се во Бугарија!

3 Излезе новиот број на магазинот "КАПИТАЛ"

4 Што им е потребно на

компаниите за успешна маркетинг кампања денес ?

Бизнисмените до премиерот доставија 77 барања како: раздвижување или зголемување на кредитниот раст од 5% на 10%, промена на Законот за ДДВ, а тој ги повика повеќе да се ангажираат за освојување на нови пазари надвор од Европа кои не се зафатени од економската криза пишува:

дејан азески

dejan.azeski@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

О

свен тоа што Владата прави активности за привлекување странски инвестиции, треба и компаниите да се потрудат да најдат пазари за извоз. Значи,

освен на европскиот, да извезуваат и на азискиот пазар, кој не е во криза, за разлика од европскиот, исто така и на африканскиот пазар“, им порача премиерот Никола Груевски на бизнисмените на тра дициона лен поја док со бизнисзаедницата во организација на Сојузот на стопански комори, кој се одржа во понеделникот.. Бизнисмените до премиерот доставија листа од 77 барања, меѓу кои раздвижување или зголемување на кредитниот раст од 5% на 10%, мерки за дисциплинирање на фирмите

2,900

МБИ10

МБИД

2,700 2,500 2,300

www.kapital.mk

60 секунди брифинг

2,100 1,900

прОЦенки...

ТОп ВесТи...

ТаЈсОн баркер

директор за трансатлантски односи на германската Фондација Бертелсман, Вашингтон

05/11

10/11

03/12

09/12

мби 10

Според некои проценки, во случај на скромна либерализација на трговијата меѓу САД и ЕУ, македонскиот бруто домашен производ може долгорочно да се намали за 1,5%, како ефект на зголемениот дефицит во увозот на машини, хемикалии, гориво. Ефектот може да биде повеќе увоз од САД и од Европската унија за Македонија, а помалку извоз. Во случај на длабока либерализација на трговијата меѓу САД и ЕУ, ова намалување може да изнесува и до 3%, но најважен ефект на овој договор ќе биде поттикот за Македонија да ги забрза интеграциите во ЕУ.

за враќање на долговите, укинување на категоријата непризнаени расходи, давање приоритет на домашните инвестиции, промена на Законот за ДДВ (наместо на фактурирана реализација, ДДВ да се плаќа на наплатена реализација). Премиерот вети дека сите предлози внимателно ќе се разгледаат и тие што се реално остварливи ќе се реализираат. „Порано имаше кавги меѓу коморите и владата. Денеска имаме дијалог, имаме размислување на стопанствениците и имаме сугестии и идеи за понатаму. Сите предлози и идеи внимателно ќе ги разгледаме и ќе гледаме да ги спроведеме максимално можно, нормално, без да има други нуспојави“, вели Груевски. Во врска со последната оценка на кредитната агенција Standard & Poor’s за земјава, која беше коментирана во јавноста како негативна, Груевски рече дека тие се трудат и понатаму ќе се трудат расходите од Буџетот да бидат продуктивни. „Ние досега обрнувавме големо внимание на структурата на трошоците и ќе се трудиме тие да бидат продуктивни. Како и да е, ќе се трудиме во иднина максимално да трошиме продуктивно. Не е точно дека обрнуваме внимание само на малиот бизнис, туку обрнуваме ед накв о в ним ани е и на м а л ите компании“, изјави Груевски. Премиерот рече и дека со оглед на најавите за раздвиж ување на економијата во земјите од ЕУ во втората половина од годината очекува остварување на прогнозите на Владата за раст на економијата.

12/10

берза

македонија може да има штета од трговскиот договор сад-еу

рача на да си зари

1,700 06/10

алфа банка со оперативна добивка во прв квартал

А

лфа Банка АД Скопје оствари оперативна добивка од 34,4 милиони денари или 559 илјади евра во првиот квартал од 2013 година. Во текот на овој период, депозитите на Банката забележаа пораст од околу 14%, додека растот на корпоративните кредити изнесуваше 9%. „Позитивните резултати за првиот квартал од годината ги постигнавме благодарение на добро промислената и балансирана стратегија на Банката што ја спроведувавме во изминатите години со цел ефикасно да се справиме со новите комплексни предизвици на меѓународната економска средина“, вели Андреас Галатулас, претседател на Управниот одбор на Алфа Банка АД Скопје.

2,900 2,700

светскиот тренд на “гејмификација“ и во сеавус

О

2,500 2,300 2,100

МБИ 10 1,900

1.780,23 1,700

МБИ 10 06/10

12/10

05/11

10/11

03/12

09/12

02/13

Max. 2,827.62 громната популарност наМБИ 10 2010/2012 МБИ 10 1.780,23 2010/2012 Min. 1,808.47 игрите од дигиталниот 2010/2012 Max. 2,827.62 свет се одразува 1.780,23 1.780,23 2010/2012 Min. 1,808.47 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК и во деловниот свет. Во Слободен пад,банка такаMax. може да сеMax. опише 2,827.62 2010/2012 2010/2012 2,827.62 НЛБ Тутунска НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК движењето на индексите последно време се појавува 2010/2012 2010/2012 Min. на Mакедонската Min. 1,808.47 1,808.47 МБИ 10 МБИ 10 берза последната недела. Главниот индекс НЛБ Тутунска банка МБИ 10 2.290,00 нов тренд за употреба на МБИ-10, МБИ 10кој ги обединува десете најголеми компании на Берзата, за пет дена изгуби НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК ДОБИТНИК 2.290,00 +2,88% т.н. гејмификација како 1.780,23 1.780,23 1.780,23 МБИ 105% од својата вредност. Како што речиси НЛБ банка Тутунска банка Max. 2010/2012 2,827.62 техника која се применува НЛБ Тутунска 1.780,23 +2,88% се засега трендовите нема надеж за некое 2010/2012 Max. 2,827.62 2010/2012 Max. 2,827.62 2010/2012 Min. 1,808.47 поголемо позитивно во2,827.62 НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИКраздвижување во бизнисот. Сите основни 2.290,00 2010/2012 Min. 1,808.47 2010/2012 Min. 1,808.47 2010/2012 Max. 1.780,23 2.290,00 скоро време.

2010/2012 Min. 1,808.47 ТТК банка принципи на игрите НАЈГОЛЕМ 2010/2012 2,827.62 НАЈГОЛЕМГУБИТНИК ДОБИТНИК Max. +2,88% +2,88% НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК 2010/2012 Min. 1,808.47 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК ТТК банка НЛБ Тутунска банка како натпреварувањето 711,11 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК НЛБ Тутунска банка НЛБ Тутунска банка и мотивацијата преку 2.290,00 711,11 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК НЛБ Тутунска банка -7.33% НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК ГУБИТНИК 2.290,00 освојувањето на награди и НАЈГОЛЕМ НЛБ Тутунска банка 2.290,00 +2,88% -7.33% ТТК банка ТТК банка 2.290,00 резултати, се воведуваат +2,88% +2,88% 2.290,00 НАЈГОЛЕМ +2,88% во секојдневното деловно DOW JONES ГУБИТНИК 711,11 711,11 +2,88% DOW JONES ТТК банка НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК работење и тоа во многу НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК -7.33% -7.33% ТТК банка ГУБИТНИК НАЈГОЛЕМ 711,11 различни области како ТТК банка ГУБИТНИК НАЈГОЛЕМ ТТК банка управување со човечки ТТК банка -7.33% 711,11 711,11 ресурси, продажба и DOW JONES DOW JONES 711,11 16,000 711,11 -7.33% 16,000 -7.33% маркетинг, производство, 15,000 DOW JONES -7.33% -7.33% 15,000 поттикнување на 14,000 14,000 DOW JONES 13,000 инвовациите... Во 13,000 DOW JONES DOW DOW JONES JONES DOW JONES 12,000 македонската компанијa 12,000 16,000 16,000 11,000 11,000 16,000 Seavus се воведува и користи 15,000 15,000 10,000 гејмификацијата во многу 15,000 10,000 07/11 10/11 10/11 01/12 01/12 04/12 04/1207/12 07/1210/12 10/1201/13 01/13 04/13 07/11 04/13 14,000 14,000 14,000 16,000 деловни области. Уште 13,000 16,000 13,000 13,000 15,000 16,000 16,000 12,000 една карактеристика на 15,000 14,000 12,000 12,000 15,000 15,000 11,000 14,000 компанијата е и постоењето 11,000 13,000 11,000 14,000 10,000 14,000 13,000 12,000 на оддел за софтверски 13,000 10,000 10,000 13,000 12,000 07/1111,000 10/11 01/12 07/11 04/12 10/11 07/12 01/12 10/12 04/12 01/13 07/12 04/13 10/12 01/13 04/13 игри, што е првата врска со 12,000 12,000 11,000 15.303,10 10,000 15.303,10 гејмификацијата. Одделот за 11,000 07/11 10/11 01/12 04/12 07/12 10/12 01/13 04/13 10,000 11,000 +8,60 +0,06% +8,60 +0,06% 10,000 игри на Seavus е основан пред 10,000 07/11 10/11 01/12 01/12 04/12 04/12 07/12 07/12 10/12 10/12 01/13 01/13 04/13 04/13 07/11 рекорд 10/11 Новиот на индексот Dow Jones десетина месеци и е најмлад на Њујоршката ДРУГИ ПАЗАРИ берза изнесува 15.387 15.303,10 оддел за развој на софтвер ДРУГИ ПАЗАРИ индексни поени и е оборен на 20 мај. Во моментов американска +0,06% FTSE 100 +8,60најголемата 6,735,02 +1,21% во групацијата. Тимот, FTSE 100се одржува на 6,735,02 +1,21% берза приближно +1,20% Nikkei225 14.311,98 15.303,10 15.303,10 составен од програмери, истото ниво цела недела, што им дава Nikkei225 14.311,98 +1,20% S&P 500 1.649,60 -0,06% 15.303,10 15.303,10 ДРУГИ дополнителна надеж3.459,14 на инвеститорите и +8,60 +8,60 +0,06% -0,01% +0,06% S&P 500 ПАЗАРИ 1.649,60 -0,06% Nasdaq дигитални уметници, +8,60 +0,06% на брокерите. +8,60 +0,06% Nasdaq 3.459,14 -0,01% DAX 8.452,83 +0,83% FTSE 100 6,735,02 +1,21% 15.303,10 раскажувачи на приказни како TOPIX 1.168,27 +1,23% DAX 8.452,83 +0,83% Nikkei225 14.311,98 +1,20% +8,60 +0,06% и маркетинг специјалисти, е ДРУГИ ПАЗАРИ +0,06% S&P 500 ПАЗАРИ 1.649,60 -0,06% TOPIX 1.168,27 +1,23% ДРУГИ други ДРУГИ ПАЗАРИ пазари ДРУГИ ПАЗАРИ Nasdaq 3.459,14 -0,01% динамичен, полн со креативна DAX 8.452,83 +0,83% FTSE 100 ВАЛУТИ FTSE 100 6,735,02 6,735,02 +1,21% FTSE 100 6,735,02 +1,21% FTSE 100 6,735,02 +1,21% +1,21% енергија и желба за успех и Nikkei225ВАЛУТИ ДРУГИ ПАЗАРИ TOPIX 1.168,27 +1,23% Nikkei225 14.311,98 +1,20% ДРУГИ ПАЗАРИ Nikkei225 14.311,98 14.311,98 +1,20% Nikkei225 14.311,98 +1,20% +1,20% S&P 500500 1.649,60 -0,06% достигнувања. “Предизвикот S&P 500 S&P евро долар 500 1.649,60 -0,06% Фунта евро 1.649,60 S&P 1.649,60 -0,06% -0,06% FTSE 100 6,735,02 +1,21% FTSE 100 6,735,02 +1,21% Nasdaq 3.459,14 -0,01% Nasdaq 3.459,14 -0,01% за создавањето на нова игра Nasdaq Фунта Nasdaq 3.459,14 -0,01% -0,01% ВАЛУТИ Nikkei225 14.311,98 +1,20% евро долар СТАПКА СТАПКА евро 3.459,14 DAX 8.452,83 +0,83% Nikkei225 14.311,98 +1,20% DAX 8.452,83 +0,83% DAX DAX 8.452,83 8.452,83 +0,83% +0,83% S&P 500 1.649,60 -0,06% која ќе пронаје милиони TOPIX 1.168,27 +1,23% S&P 500 1.649,60 СТАПКА -0,06% 1,2906 1,1700 СТАПКА TOPIX 1.168,27 +1,23% евро долар Nasdaq -0,01% TOPIXевро 1.168,273.459,14 1.168,27 +1,23% +1,23% Фунта Nasdaq 3.459,14 -0,01% ПРОМЕНА свои играчи низ целиот свет TOPIX ПРОМЕНА 1,1700 DAX 8.452,83СТАПКА 1,2906 +0,83% СТАПКА DAX 8.452,83 -0,19% +0,83% е главната движечка сила +0,20% ВАЛУТИ TOPIX 1.168,27 ПРОМЕНА +1,23% ПРОМЕНА ВАЛУТИ TOPIX 1.168,27 1,2906 +1,23% 1,1700 на тимот“, вели Татјана ВАЛУТИ ВаЛуТи ВАЛУТИ -0,19% ПРОМЕНА ПРОМЕНА +0,20% евро долар Фунта евро Бошевска, која дојде на чело евро долар Фунта евро -0,19% +0,20% ФЈУЧЕРСИ ВАЛУТИ СТАПКА СТАПКА ВАЛУТИ евро долар евро долар Фунта евро Фунта евро на Одделот за игри пред СТАПКА СТАПКА 1,2906 1,1700 ФЈУЧЕРСИ еден месец, од претходното СТАПКА ЗЛАТО евро долар Фунта евро СТАПКА СТАПКА СТАПКА 1,2906 1,1700 ПРОМЕНА ПРОМЕНА ФЈУЧЕРСИ евро долар Фунта евро ПРОМЕНА ПРОМЕНА место на оперативен СТАПКА СТАПКА 1,2906 1,1700 1,1700 -0,19%1,2906 +0,20% ЗЛАТО СТАПКА СТАПКА 1.389,80 +0,20% директор во Логин системи. ПРОМЕНА ЗЛАТО ПРОМЕНА ПРОМЕНА -0,19% ПРОМЕНА 1,2906 1,1700 +0,17% 1,2906 1,1700 ПРОМЕНА ПРОМЕНА Најпопуларната игра од -0,19% -0,19% +0,20% +0,20% 1.389,80 1.389,80 ФЈУЧЕРСИ ПРОМЕНА ПРОМЕНА работилницата на Seavus до -0,19% +0,20% +0,17% ФЈУЧЕРСИ Нафта Брент +0,17% -0,19% +0,20% сега е играта YatzyUltimate, ЗЛАТО 102,92 ФЈУЧЕРСИ ФЈУЧЕРСИ Нафта Брент ЗЛАТО која веќе достигна над 2,3 фЈуЧерси Нафта Брент ФЈУЧЕРСИ 1.389,80 +0,27% милиони превземања. Yatzy ФЈУЧЕРСИ 102,92 +0,17% 1.389,80 ЗЛАТО зЛаТО Ultimate е класична игра со ЗЛАТО 102,92 +0,27% ЗЛАТО +0,17% +0,27% ЗЛАТО коцки, достапна за повеќе Нафта Брент 1.389,80 1.389,80 платформи и тоа Apple iOS, 1.389,80 Нафта Брент 102,92 1.389,80 +0,17%+0,17% +0,17% Microsoft Windows Phone и Mi+0,27% +0,17% 102,92 crosoft Windows 8. Оваа игра ја Нафта Брент Нафта Брент +0,27% доби и престижната награда Нафта Брент нафТа Нафта Брент бренТ BestAppEver Awards како 102,92 102,92 102,92 102,92 треторангирана во изборот и +0,27%+0,27% +0,27% +0,27% е постојано во врвот на ранг листите. пОдаТОЦиТе се Од ден 28.05.2013 дО 15ч.

07/11 10/11 01/12 04/12 07/12 10/12 01/13 04/13

07/11 10/11 01/12 04/12 07/12 10/12 01/13 04/13

£ €

€ $

3,300 3,100 2,900 2,700 2,500 2,300 2,100 1,900 1,700 07/10 10/10 02/

Капитал број 709 31.05.2013

12 cover story:

www.kapital.mk

Старт ап бизниСите без поддрш од државата и од банКите

Vo Makedonija se ”ispiluVaat” saMo trgoVci i ugostiteli

i

ма ли во земјава доволно млади луѓе на кои им се случува да им „светне сијаличката“ која ќе ги натера да влезат во нов старт ап бизнис?! Одговорот е едноставен и сведен на статистика. Наместо производствени капацитети, во Македонија с$ уште најмногу се отвораат трговски фирми. Податоците од Централниот регистар за минатата година, покажуваат дека лани биле отворени 6.114 фирми, од кои дури 2.131 регистрирани за трговија на големо и на мало. Голем интерес имало и за регистрирање компании во услужниот сектор, транспортот и градежништвото. Ваквата слика е резултат и на банкарските принципи да не финансираат старт ап бизниси, така што во услови кога нема кредитна поддршка, највозможна варијанта е отворање мал бизнис, а изборот во тој случај вообичаено паѓа на трговијата

www.kapital.mk

шКа

Капитал број 709 31.05.2013

13

2131

фирми што се занимаваат со трговија на големо и мало се отвориле лани, со што трговските фирми се најмногубројни од сите новоотворени субјекти

809

фирми лани се отвориле во секторот сервисни дејности со храна, што подразбира ресторани и сендвичарници

681

нови фирми во 2012 година се регистрирани во преработувачката индустрија, меѓутоа, во истиот период од овој сектор се затвориле 433 субјекти

477

компании лани се отвориле во секторот транспорт и складирање

444

нови компании лани се регистрирале за дејност градежништво

Капитал број 709 31.05.2013

www.kapital.mk

14 cover story: Старт ап бизнисите без поддршка од пишува:

Александар Јанев

aleksandar.janev@kapital.mk

фотографија:

Фотоархива на Капитал

И

ма ли во земјава доволно млади луѓе на кои им се случува да им „светне сијаличката“ која ќе ги натера да влезат во нов старт ап бизнис?! Одговорот е едноставен и сведен на статистика. Наместо производствени капацитети, во Македонија с$ уште најмногу се отвораат трговски фирми. Податоците од Централниот регистар за минатата година, покажуваат дека лани биле отворени 6.114 фирми, од кои дури 2.131 регистрирани за трговија на големо и на мало. Голем интерес имало и за регистрирање компании во услужниот сектор, транспортот и градежништвото. Меѓутоа, поразителен е фактот што во истата година, дури 2.216 трговски фирми згаснале, така што произлегува дека повеќе фирми се затвориле отколку што се отвориле. Експертите објаснуваат дека ваквата слика е резултат и на банкарските принципи да не финансираат старт ап бизниси, така што во услови кога нема кредитна поддршка, највозможна варијанта е отворање мал бизнис, а изборот во тој случај вообиачено паѓа на трговијата.

Низок старт на 100 метри со пречки

Многу луѓе при првата помисла за сопствена компанија пред себе креираат слика на голема канцеларија, голем број вработени, масовна маркетингкампања, комплексен бизнис-план... Главно замислуваат

инвестиции кои вредат многу пари. Кога на ова ќе го додадеме и фактот дека од бројните сонувачи и фантазери со интересни идеи само мала бројка влегува во реализација на бизнисидеите или да го додадеме и фактот за неповолната претприемничка клима, станува јасно зошто е многу мал бројот на нови бизниси на пазарот. Друг проблем е што освен неколку мали фондови кои функционираат во рамки на бизнис-инкубаторите во Скопје и во Битола, Центарот за развој на нови бизниси и мрежата на бизнисангели која неодамна се формира, во Македонија нема алтернативни начини на финансирање на старт ап компании. Нема ниту venture капитал фондови, ниту државни фондови, кои би можеле да покренат нови производства и да создадат мултимилионски бизниси само од иновативни бизнис-идеи! Професорот Радмил Поленаковиќ од Центарот за развој на нови бизниси на Машинскиот факултет вели дека досегашното искуство покажало дека најлесни за започнување се т.н. услужни бизниси (ИТ-фирми, консултантски компании, маркетинг-компании, дизајнерски студија, и други услужни бизниси). „Зошто е тоа така?! Пред с$, почетните трошоци се минимални (компјутер, основен софтвер и основен инвентар) и често бизнисот е поврзан со хоби или активност којашто младите ја сакаат и со задоволство ја работат. Еден од клучните елементи за успех во работата кај старт ап бизнисите е голема упорност и посветеност на она што се работи и остварување на што е можно поголем број контакти и networking во функција на формален и неформален маркетинг и ширење „абер“ за бизнисот. Во вакви случаи почетокот на бизнисот е можен со средства од 2.000 до 5.000 евра. Веќе се јавува проблем кога се сака да се направи

бизнис кој во себе вклучува производство. Тука се потребни поголеми средства и за млади лица, колку и да е иновативна идејата, тешко е да се обезбедат десетици илјади евра почетен капитал. Обезбедувањето на посериозен старт ап капитал е еден од клучните проблеми за започнување бизнис (особено во прозиводната сфера)“, оценува Поленаковиќ. Професорот вели дека друг проблем е с$ уште недоволно развиениот менталитет кај младите за самовработување наспроти работа во голема компанија или во јавна администрација. „Сметам дека ќе поминат уште најмалку 10 години за да се смени свеста за младите да се охрабрат и да започнуваат сопствени бизниси. Владата прави напори со интензивирање на претприемачкото образование во средното и во основното образование да го зголеми иновативниот дух и да ги развие претприемачките компетенции кај младите. Овие напори се за поздравување и тие ќе вродат со плод во некој среднорочен период“, истакна Поленаковиќ. Центарот за развој на нови бизниси при Машинскиот факултет на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ со кој менаџира професорот Поленаковиќ опстојува од 2006 година. Со значителна финансиска поддршка на Австриската развојна агенција, во изминатите 6-7 години поддржано е формирање на повеќе од 50 старт ап компании од студенти и дипломци. Од Фондацијата Бизнис Старт ап Центар во Битола, велат дека интересот за отварање на нови бизниси во последно време се зголемува. „Преку проектот на УСАИД, Бизнис без граници, насочен кон економски раст, поддршка на МСП и претприемништвото во Пелагонискиот регион до денес поддржани се 417 работни места, 118 нови компании и 95 постоечки. Бројките покажуваат дека многумина преземаат претприемачки подвиг и се одлучуваат да отворат своја фирма и да си ја реализираат својата бизнис идеја. Најчесто компаниите кои се поддржани во нашиот центар работат во секторот услуги, потоа следува трговија на мало, земјоделие, графички дизајн, ИТ. Според нашите статистики и анализи кои ги правиме на редовна база, околу 80% од поддржаните компании опстојуваат и понатаму на пазарот“, вели Розита Талевска Христова, директор на Старт ап центарот од Битола.

YES бизнис-инкубаторот е организација за поддршка на старт ап бизниси основани од млади луѓе во секторот на информациска и комуникациска технологија. Искуството на YES бизнис-

www.kapital.mk

Капитал број 709 31.05.2013

д државата и од банКите Старт ап бизниСи во тренд XX Изработка на апликации за Андроид и други мобилни апликации; XX Изработка на интернетстраници и веб-дизајн; XX Изработка на мобилни софтвери; XX Интернет-страници за групни попусти; XX Cloud computing; XX Индустријата Mobile game; XX Локациски базирани сервиси; XX Маркетинг на мобилни апликации. инкубаторот покажува дека младите во Македонија се заинтересирани за започнување бизнис во овој сектор, најверојатно поради фактот дека станува збор за брзорастечка индустрија и релативно мал капитал за започнување бизнис, но сепак чувствуваат недостиг од поддршка, како од општеството

(околината и семејството), така и од соодветните институции. Успешноста на компаниите кои функционираат во рамките на бизнис-инкубаторот е значително голема, дури 85% од старт ап компаниите успеале. „Услугите кои ги добиваат од бизнисинкубаторот и им помагаат да преживеат во првите најкритични години се навистина значајни за компаниите, како што се бенефицираните кирии, заеднички простор каде што комуницираат секојдневно со различни компании, менторство, консултации и поврзување со партнери и клиенти од земјата и од странство. YES бизнисинкубаторот им овозможува промоција и учество на настани од нивното поле на делување, каде што имаат можност да запознаат потенцијални партнери и инвеститори, бидејќи најголем проблем со кој се соочуваат е недостигот од почетен капитал, бидејќи се сметаат како високоризични инвестиции. Сепак оние кои навистина сакаат и се цврсто решени да успеат наоѓаат начини за (себе)финансирање, а тоа најчесто е од сопствени извори или т.н. 3F пари“, вели Елена Наумовска, менаџер во YES бизнис-инкубаторот. Таа додава дека освен тоа, недостигот од искуство и знаење за водење бизнис

15

кои најчесто произлегуваат од јазот којшто постои меѓу образованието и бизнис-секторот се исто така пречки што вообичаено се појавуваат кога некој ќе почне нов бизнис. „Затоа би било пожелно државата, односно соодветните институции коишто работат на поддршка на претприемништвото, поактивно да се инволвираат со цел подобрување на иновативноста и конкурентноста на старт ап компаниите“, истакна Наумовска. Во Македонија нема државни фондови специјализирани за финансирање нови бизниси. Министерството за економија, преку Програмата за развој на претприемништвото, на годишно ниво издвојува 100-150 илјади евра, но тој буџет не е наменет за директна поддршка на старт ап бизниси, туку се поддржуваат проекти на институции за поддршка на мали и на средни компании, како што се бизнисцентрите, бизнис-инкубаторите, коишто реализираат разни обуки и тренинзи за старт ап бизниси. Од Министерството ги посочија следните програми и нивните буџети како поддршка на старт ап бизнисите: Поддршка на автентични занаети во вкупен износ од 19.500 евра;

Капитал број 709 31.05.2013

www.kapital.mk

16 cover story:

Финансиска поддршка за женско претприемништво во вкупен износ од 10.000 евра; Финансиска поддршка на бизнис-инкубатори во вкупен износ од 8.000 евра и организирање на бизниснатпреварот „Биди перспективен започни свој бизнис“ во вкупен износ од 15.000 евра. „Секогаш постои простор за повеќе, особено што отворањето на старт ап бизнисите во Македонија бележи позитивен тренд. Тука треба да се земе предвид и новиот фонд за иновации и технолошки развој, со кој ќе се креира посебна платформа за старт ап компаниите во Македонија, преку техничка и финансиска поддршка за нив. Политиката за поддршка на мали и на средни фирми е хоризонтална, а тоа значи дека за да се направи квалитетна проценка за потребата од евентуално зголемување на буџетот, ќе треба да се земаат предвид сите мерки, проекти и активности со слична цел, кои се реализирааат во рамките на другите министерства и агенции“, одговорија од Министерството за економија. Освен тоа, постојат уште неколку државни програми за самовработување кои се базираат на принципот отворање сопствен бизнис. „Сметам дека со програмите за активни мерки за вработување кои заеднички ги координираат Агенцијата за вработување и Агенцијата за поддршка на претприемништвото се создадоа услови за помасовно креирање на старт ап бизниси. Очекувам дека ваквите програми уште повеќе ќе се зајакнуваат и се поголем број луѓе ќе започнуваат свои бизниси. Со тоа директно се намалува невработеноста и голем број од бизнисите кои се на граница на сивата економија или се во вид на хоби се легализираат. Ваквиот пристап е клучен за борба против сиромаштијата“, оценува професорот Поленаковиќ.

Победници и губитници во трката

Компанијата Ексквизит е старт ап бизнис што се занимава со електронска трговија и има своја електронска продавница со над 4.000 производи. „Идејата за основање свој бизнис се појави пред 4 години кога и одлучивме да се занимаваме со електронска трговија. На македонскиот пазар се појавивме како прв интернет-шопинг центар, единствен од ваков тип и се фокусиравме исклучиво само кон интернет-продавање. Нашиот пример

Никакви кредити за старт ап бизниси

В

о Македонија банките во принцип не финансираат старт ап бизниси и претприемачите мора да се снајдат за почетокот, а тоа е, всушност, најтешкиот дел од секоја бизнис-приказна. Доколку не се снајдат со заем од своето семејство или пријателите, оние што сакаат да „се осмелат“ немаат многу алтернативни извори на финансирање. Банкарите потврдуваат дека применуваат рестриктивна политика за финансирање на нови бизниси, бидејќи немаат доволно индикатори за да направат кредитна анализа. „За да се увидат можностите за финансирање потребно е да се анализираат приходите, обврските, условите на пазарот на функционирање, а во старт ап бизнисите овие податоци недостасуваат и потешко е да се предвидат идните остварувања. Овие бизниси имаат можност за пристап до странски фондови, кои нудат специјализирано финансирање по многу поволни услови прилагодени на работењето на старт ап бизнисите“, велат од Прокредит банка. Од Комерцијална банка истакнаа дека кризата дополнително го отежнува финансирањето на нови компании без бонитет и историја во работењето. „За жал, искуството покажува дека токму кај овие компании е и најголемиот ризикот, така што банката применува рестриктивна политика преку детална анализа на издржаноста на проектот и барање поголем колатерал од вообичаеното“, објаснуваат од Комерцијална банка. Политиката на Охридска банкаа е да ги финансира веќе етаблираните и успешни бизниси со потенцијал за раст. „Во специфични ситуации може да поддржи и нов бизнис доколку се работи за веќе познат сопственик на банката со кого има изградено претходни деловни односи и доколку станува збор за профитабилен проект. Услов е фирмата да достави бизнисплан со финансиски проекции и соодветно обезбедување“, објаснуваат од Охридска банка.

пробаа да го следат и други, новоотворени е-продавници кои многу брзо и се затворија, со што с$ уште немаме доволно здрава конкуренција на македонскиот пазар“, објаснува Билјана Раноњанин за почетоците на оваа старт ап компанија. Според неа, главен предизвик за нив бил недоволно развиената свест кај македонските купувачи за предностите кои ги добиваат со купување на Интернет. „Но, тоа со тек на време полека се промени. Сега македонските купувачи имаат поголема доверба кон е-продавниците, посигурни се дека производот ќе им биде навремено испорачан, и во поглед на користење на платежните картички се побезбедни дека нема да има никаква нивна злоупотреба. На овие работи Ексквизит многу внимаваше и внимателно се постави на македонскиот пазар упорно работејќи да ги подобри довербата, сигурноста и безбедноста во поглед на интернет-плаќањето, барем што се однесува за нашата електронската продавница“, потенцира Радоњанин. Владимир Димитровски е менаџер на продажба во компанијата Smart services LTD што изработува мобилни апликации, но тој раскажува дека стартот на бизнисот воопшто не бил лесен, иако имал брилијантна идеја која овозможува преку апликација да резервирате такси

од кое било место. „Иако имав одлична идеја, направивме апликација која не ни помина. Apple не прифати да ја објави на iTunes бидејќи тие прават проверки на секоја апликација и само најдобрите и оние кои ги исполнуваат условите на ИОС поминуваат. Моравме да направиме покомплексна апликација. Потоа успеавме да продадеме неколку апликации, па со секоја нова фирма и нарачка постепено ја подобрувавме нашата. Така што најголем проблем во нашиот бизнис беше функционалноста на производот“, објаснува Димитровски. Тој вели дека згора на с$, немале никаква финансиска поддршка од банките, што дополнителнон го усложнувало развојот на неговиот бизнис. „Ние не добивме поддршка од банките, за жал, одговорот беше краток. Ни кажаа дека фирмата треба да работи 1-2 години пред да аплицираме за кредит“, вели Димитровски. Според генерализирани и неофицијални проценки, 70%-80% од новоформираните фирми пропаѓаат во првите две-три години од своето постоење. Токму неможноста да дојдат до капитал за финансирање на својот развој, е една од главните причини поради која голем број од бизнис-идеите остануваат само во главите на несудените претприемачи.

2MARKETING -ра

КОНФЕРЕНЦИЈА

l 06 јуни 2013 l хотел Александар Палас, Скопје

КреатиВност смелост дигитализација

организатор:

партнер:

КлучНИтЕ збОРОвИ НА СОвРЕмЕНИОт мАРКЕтИНг!

еи? Ви требаат ноВи ид 09:00 - 10:00h регистрација на учесници 10:00 - 10:15h отВараЊе на конференцијата 10:15 - 11:00h главен говорник

нир рефуах

GM мРм Романија

11:00 - 11:30h прашања и одговори 11:30 - 12:00h пауза за кафе 12:00 - 12:30h презентација бекутан Becutan Digital Drive

маја мизо brand manager

12:30 - 13:00h презентација Heineken “Heineken, open your (digital) world!”

Elles Melenhorst

Junior brand coordinator Heineken, Amstel & Gorsko

13:00 - 14:00h панел дискусија:

бизнисот и социјалните медиуми модератор:

м-р димитар јовевски

Асистент на Економски факултет Скопје, катедра Е-бизнис

Учесници:

дарко булдиоски New Media MK

никола бојков IM.MK

билјана пешевска

ија? ц а р и п с н и е барат 14:00 - 15:00h ручек 15:00 - 15:30h презентација аргета

Open door communication campaign Tomaz Arh Marketing direktor Atlantik Grupa

15:30 - 16:00h презентација самсунг

How Samsung does it? саша марјановиќ SEAD Corporate marketing head Samsung Adriatic Belgrade branch

16:00 - 17:00h панел дискусија:

дали македонските компании имаат креативни маркетинг стратегии Учесници:

ивица јовановиќ

Креативен директор McCann Скопје

Филип димитров

Client Service Director & Strategic Planner New Moment

Василије Чорлука Креативен директор Публицис

маја дуцкиноска виталиа

17:00 - 19:00h забава со коктели

Powered by Badel 1862 DJ Miki Повеќе информации на www.kapital.mk или на телефон 02 3280 911

McCann Скопје

ненад ристовски Публицис генерален покровител:

коктел мотиватор:

поддржувачи:

медиумски партнери:

Капитал број 709 31.05.2013

18

www.kapital.mk

еКСКлузивно

DiomiDis Nikoletopulo новиот генерален извршен диреКтор на СтопанСКа банКа а.д. СКопје

stopaNska baNka uspe[Na i gorDa N Doverbata Na svoite klieNti

www.kapital.mk

os

e Na

Капитал број 709 31.05.2013

С

ЕКсКлузивно

19

о неодамнешното назначување банка во земјата, со влијание врз на Диомидис Николетопулос за околностите и условите во коишто генерален извршен директор, се развиваат здравите бизниси, со во Стопанска банка Скопје за водечка улога во индустриските и во прв пат по преземањето од економските трендови и секогаш ставајќи страна на Националната банка на Грција ги потребите на клиентите во основата (НБГ) во 2000 година на кормилото на своето работење. Преку капацитетот застанува менаџер-странец. „Капитал“ на менаџерскиот тим на банката и ја има ексклузивната можност прв од неговото искуство, како и способностите македонските медиуми да разговара и посветеноста на сите вработени, СБ ќе со г. Николетопулос за неговата визија може да ги постигне своите стратешки и плановите за понатамошен развој определби и цели во годините коишто на банката. За почеток, го прашавме доаѓаат. што можеме да очекуваме сега, откако XX Каков ќе биде моделот на човек од матичната земја на групацијата највисокиот менаџмент на банката сопственик на Стопанска ќе ја има и остатокот од организациската извршната функција. структура? „Најпрвин, дозволете ми да кажам дека Уште од 2009 година банката успешно по речиси четири години поминати во примени модерна организациска државата како член на Управниот одбор структура која ги истакнува основните на Стопанска банка а.д. Скопје и како функции на начин што го потенцира заменик генерален директор деловниот развој преку за банкарство на мало, за ефективно управување со оперативни и финансиски ризици во оперативни рамки. работи, јас не се чувствувам Затоа, не постои причина да како странец и верувам се вршат значителни промени дека тоа чувство го делат во нашата структура, освен Во наша корист повеќето од моите колеги, додавање на уште едно е да има како и останатите познаници ниво во хиерархијата меѓу побарувачка надвор од банката“, ни рече секторските директори и за кредити Николетопулос. „Сметам Управниот одбор. Секако, дека националноста не игра коишто ги секоја структура има улога за луѓето коишто се на потреба континуирано да се задоволуваат раководни позиции во големи надградува и во тој контекст, банкарските организации. Напротив, прилагодувањата се потребни и бизнисважни се останатите ќе се применуваат критериумите. исоистите критериуми како карактерот, цел да се придонесе за Кога и да се образованието и искуството, подобра ефективност и знаењето, способностите и добие вакво ефикасност. вештините. Всушност, многу барање, XX Банкарите постојано други компании (вклучувајќи било да е од велат дека има пари, но и банки) во државата имаат нема доволно квалитетни правно или од странец на оваа позиција, физичко лице, проекти од бизнисите. што е многу вообичаено во е проблемот? Дали СБ го одобрува Каде денешно време“, додаде тој. навистина домашните кредитот.

XX Кои ќе бидат вашите фирми немаат капацитет да главни приоритети на понудат проекти во коишто новата позиција, односно и банките ќе најдат интерес? како ќе продолжите да го штитите Во суштина, главната цел на секоја интересот и на акционерите и на банка е да ги управува расположливите клиентите? средства на безбеден, ефикасен и Познато е дека Стопанска банка (СБ профитабилен начин. Затоа, во наша во понатамошниот текст, н.з.) е еден корист е првично да има побарувачка за од најважните столбови на кредити кои ги задоволуваат банкарските банкарскиот систем во и бизнис-критериумите. Кога и да се земјата, играјќи суштинска добие вакво барање, било да е од улога во економијата и правно или од физичко лице, СБ го во општеството. Затоа, одобрува кредитот. Во наш интерес е мојата визија не може да да препознаеме динамични и отворени отстапува од тоа СБ да компании коишто имаат амбициозни, биде најдобрата

Стопанска банка го има инвестирано целиот свој сопствен капитал и депозити на домашниот пазар, во поддршка на економијата и општеството. Исто така, многу е важно да се напомене и да се повтори дека сите добивки на банката кои ги има генерирано од 2001 година досега останале во земјава и се реинвестирани во локалната економија. Истото се однесува и на 2012 година, кога целата добивка ќе се задржи во СБ без да се сподели како дивиденда со акционерите

Капитал број 709 31.05.2013

www.kapital.mk

20

но реални планови и да ги состојба и финансиите на поддржиме финансиски во правните и физичките лица. нивното работење. Банката Сепак, како што напоменав Резултатите ќе го поддржи секој таков претходно, економијата се од првиот план, како и потребите да расте (иако не квартал од оваа очекува на домаќинствата, како целосно), а тоа ќе го зголеми година јасно што правеше изминатите апетитот на сите учесници покажуваат години, здобивајќи се со на пазарот, кои позитивно ќе најголемиот пазарен удел влијаат на нивото на лоши дека 2013 во банкарството на мало во година ќе биде и кредити како процент во државата. подобра од 2012 вкупното портфолио.

XX Како ја гледате XX До кое ниво година, откако македонската економија грчката криза има удел остваривме наспроти нивото на во редовното работење пораст на лошите кредити во на Стопанска банка и како профитабилноста нејзиниот сопственик, банкарскиот сектор? од околу 15% Дали очекувате НБГ, се справува со својата значително влошување позиција во ваков тежок во споредба со на портфолиото на период? истиот период нефункционални Ситуацијата во Грција се минатата кредити? подобрува во последно година. Според официјалните време, а тоа е евидентно од статистички податоци, анализите и коментарите економијата е во изгледно подобра на сериозните аналитичари, како и позиција отколку минатата 2012 година, од официјалните лица на „тројката“. а тоа се и заклучоците на ММФ и на Не е дискутабилно дека кризата ја останатите релевантни институции. погоди земјата, но сепак, знаците Сепак, во релативно мали економии на подобрување веќе се видливи, а коишто се зависни од надворешни прогнозите дефинитивно се попозитивни фактори напредокот на најголемите и оптимистички. трговски партнери исто така игра Сепак, СБ не е погодена од кризата, важна улога во сопствениот развој. бидејќи работењето на банката е Така, откога ЕУ и околните земји се исклучиво во државата со капитална соочуваат со проблеми коишто влијаат и ликвидоносна самостојност и на побарувачката на производи и услуги независност. На групациско ниво во државата, нормално е локалните во тек е значителна активност за економии да стагнираат во растот. рекапитализација, која ќе се спроведе Во врска со нивото на проблематични за период од неколку недели, преку кредити, и покрај фактот дека се во која групацијата ќе ја подобри својата нагорен тренд, овој проблем на ова висока капитална позиција, покривајќи ниво с$ уште може да се контролира. ги загубите прикажани од кратењето Забележаниот пораст на лоши на вредноста на државните обврзници. кредити во билансот е Со враќањето на капиталната сила НБГ очекуван, бидејќи ќе биде во можност многу брзо да ја постоечките потврди својата позиција како една од кредитни најголемите банкарски групации во портфолија регионот. достасуваат.

XX Покажавте најголем профит во Но, важно 2012 година. Првенствено на што се е да се должеше тој успех и кои се вашите напомене очекувања за 2013 година? дека лошите Дефинитивно, СБ постигна значителен кредити во пораст на својата профитабилност во банкарскиот 2012 година, имено околу 26% повеќе сектор пред во споредба со 2011 година, што беше се зависат резултат на интензивно ангажирање од општата од страна на својот менаџмент и економска вработените. Банката е конзистентна во

своите основни политики и принципи да води прудентна стратегија на пораст, ефикасно да ги контролира своите трошоци и да води значителна грижа на процесот на управување со ризик. Затоа, не е тајна дека успехот е само резултат на нашиот труд и инвестиции во банкарството повеќе од една декада. Да се биде конзистентен во нашите главни вредности, да се инвестира во најсовремена технологија и системи, да се има развиено и понудено најиновативни производи и услуги, а сето тоа врз основа на квалитетот и ефикасноста на своите вработени, СБ ќе продолжи да биде успешна и профитабилна, постигнувајќи ги своите амбициозни таргети кои се поставени за 2013 година и за следните години. Резултатите од првиот квартал од оваа

Кој е Диомидис Николетопулос?

Н

овиот шеф на Стопанска банка а.д. Скопје во неа е од 2009 година на местото заменик генерален директор за финансии и оперативни работи и воедно, член на Управниот одбор. Претходно работел во неколку банки во Грција: во банката Аспис како генерален директор (2007-2008), во ЕФГ Еуробанк како заменик генерален директор, раководител на финансиски услуги на групно ниво (20062007), во Лаики банка како постар директор – директор за финансии (2000-2006) и во KPMG Peat Marwick, како ревизор – раководител на банкарски сектор (1990-2000). Николетопулос има завршено Универзитет за економија и бизнис во Атина, постдипломски студии по Развој на менаџерски способности и методи, а член е на Институтот за овластени сметководители на Грција и на грчката Асоцијација на економисти.

www.kapital.mk

Капитал број 709 31.05.2013

Ексклузивно

21

Диомидис Николетопулос со членовите на новиот Управен одбор на Стопанска банка АД Скопје, Теодоулос Скордис (лево), Милица Чапаровска и Тони Стојановски. година јасно покажуваат дека 2013 година ќе биде и подобра од 2012 година, откако остваривме пораст на профитабилноста од околу 15% во споредба со истиот период минатата година.

XX Од билансите се гледа дека Стопанска има високо ниво на ликвидност, па како банката менаџира со него? Ликвидноста на банката е на извонредно ниво и е повеќе од адекватна за да ја покрие која било потреба, дури и за најстрогите и најконзервативните сценарија. Банката ги исполнува сите коефициенти на ликвидност поставени од страна на Народната банка и вишокот ликвидност се пласира во највисоките ликвидни инструменти како обврзници и благајнички записи, за да биде на располагање кога е потребно да се искористи во кредитирањето или во други пласмани.

XX Како ќе одговорите на шпекулациите дека практика е да се одлева капитал од Стопанска банка кон матичната групација, што може да има негативно влијание врз довербата на депонентите? Понекогаш постојат коментари за успешните организации кои немаат ништо со реалноста. Но, за оние што ја познаваат реалноста (а тоа се многу, особено оние коишто мора да знаат поради нивниот капацитет и познавања), сите тие коментари не се воопшто валидни. Стопанска банка го има инвестирано целиот

Каматите ќе паѓаат

XX Како ќе се однесувате во услови на зголемена конкуренција и каква ќе биде политиката на каматни стапки за депозити и кредити? Здравата конкуренција секогаш е позитивен знак во економијата и помага сите учесници да станат подобри и поефикасни преку обезбедување квалитетни услуги по достапни цени за клиентите. Имајќи ја предвид корпоративната култура на банката и потребната инфраструктура за соочување со сите предизвици, ќе бидеме среќни да се натпреваруваме во услови на здраво стопанисување и соодветно управување со ризиците. СБ е многу силен бренд во домашното банкарство, уживајќи позиција на почит меѓу своите клиенти, компании и домаќинства веќе повеќе децении. Наша обврска е да продолжиме со напорна работа за да ја зацврстиме и да ја подобриме таа позиција на доверлив партнер на секој клиент во оваа држава. Во врска со каматните стапки и без разлика на висината на референтната стапка и немањето активен пазар на пари во земјата и други расположливи инструменти како каматни свопови, постојат два клучни параметри кои го одредуваат нивното ниво: расположливата ликвидност во системот, како и проценетиот кредитен ризик во кредитирањето и останати инвестирања. Имајќи предвид дека двата параметри се на задоволително ниво, наскоро ќе има дополнително намалување на каматните стапки и на кредитите и депозитите.

свој сопствен капитал и депозити на домашниот пазар, во поддршка на економијата и општеството. Исто така, многу е важно да се напомене и да се повтори дека сите добивки на банката кои ги има генерирано од 2001 година досега останале во земјава и се реинвестирани во локалната економија. Истото се однесува и на 2012 година, кога целата добивка ќе се задржи во СБ без да се сподели како дивиденда со акционерите. Јас разбирам дека некои од помалите акционери би сакале редовно да им се исплаќа дивиденда, но од друга

страна, сигурен сум дека се согласни со долгорочната стратегија на СБ да ја задржи својата добивка без распределба на дивиденда, со тоа јакнејќи ја понатаму својата капитална сила, станувајќи с$ попрофитабилна и постабилна за своите акционери, депоненти и за сите останати клиенти. Нашата порака е јасна - сакаме нашите депоненти и другите акционери да бидат горди, задоволни и лојални на својата банка и да бидат сигурни дeка банката ќе продолжи да биде стабилна банка од доверба, банка која ја препознаваат и & веруваат со години.

Капитал број 709 31.05.2013

www.kapital.mk

22 анлиза

Standard & Poor’s го намали кредитниот рејтинг на Македонија

Kontroverzna ocenka ili realna slika na ekonomijata?! пишува:

александар Јанев

aleksandar.janev@kapital.mk

фотографија:

Фотоархива на Капитал

К

онтроверзна оценка на Standard & Poor’s или сепак реална слика на македонската економија?! Откако стивнаа нервозните реакции по намалувањето на кредитниот рејтинг на Македонија од ББ на ББ-, економистите коментираат дека воопшто не биле изненадени од ваквата оценка. Професорот и поранешен министер за финансии, Трајко Славески, објаснува дека ова не е драматично влошување на рејтингот што може да биде пресудно за нарушување на позицијата на земјата на меѓународните пазари. „Дури и со ова намалување на кредитниот рејтинг од страна на Standard & Poor’s нема да се промени ништо во меѓународната позиција на земјата на пазарите, бидејќи рејтингот на Македонија и претходно не беше инвестициски. Агенцијата наведува

неколку аргументи за намалувањето, владата има свој став за работите и јас не би сакал да заземам страна. Сметам дека намалувањето на рејтингот нема да биде пресудно за идните задолжувања на државата на меѓународниот пазар, бидејќи на тоа влијаат и повеќе фактори. Охрабрувачки е што изгледите се стабилни, што значи дека ова е еднократно намалување без изгледи тоа да се повтори“, оценува професорот и поранешен министер за финансии, Трајко Славески. Тој коментира дека владите вообичаено реагираат на оценките од меѓународните кредитни агенции, но тоа никако не влијае тие да го променат својот став. „Интересно е што државата сама плаќа за да добие кредитен рејтинг, така што од тој аспект тие и не се толку независни тела“, истакна Славески. Академикот Абдулменаф Беџети, пак, вели дека владата не смеела да си дозволи така жестоко да реагира на извештај од една стручна и компетентна финансиска институција каква што е Standard & Poor’s. „Овие извештаи покажуваат како другите гледаат на нас, а не како ние самите се гледаме во огледало. Ниту јас нема да си

земам за право да ја коментирам оценката, бидејќи прво треба да се направи анализа на критериумите според кои се утврдува рејтингот, да се види колку тие критериуми се конзистентни и компетентни. Ако важат за над 130 земји во светот, нема што да филозофираме. Јас можам да кажам дека не само што не се изненадив од ваквиот рејтинг, туку очекував дека ќе се намали и многу порано. Она што е многу важно, е тоа што Standard & poor’s ги зема предвид трендовите во економијата и тоа е она за што предупредувам цело време, во која насока оди еконмијата. Друга работа е што не очекувам некакви драматични последици од ова, бидејќи и така рејтингот ни беше низок, а инвеститорите кога носат одлука за инвестирање, вообичаено ве следат подолг период, а не реагираат емотивно на само еден извештај“, оценува Беџети. Без да коментираме дали извештајот на Standard & Poor’s е реален или не, кредитната агенција предупредува на сериозни ризици со кои се соочува домашната економија. Во извештајот се наведува дека од започнувањето на глобалната финансиска криза транспарентноста на македонските јавни финансии опаѓа, како и дека шансите

www.kapital.mk

Капитал број 709 31.05.2013

анлиза Откако стивнаа нервозните реакции по намалувањето на кредитниот рејтинг на Македонија од ББ на ББ-, економистите коментираат дека воопшто не биле изненадени од ваквата оценка. Професорот и поранешен министер за финансии, Трајко Славески, објаснува дека ова не е драматично влошување на рејтингот што може да биде пресудно за нарушување на позицијата на земјата на меѓународните пазари. Академикот Абдулменаф Беџети, пак, вели дека владата не смеела да си дозволи така жестоко да реагира на извештај од една стручна и компетентна финансиска институција каква што е Standard & Poor’s за позначаен економски раст се ослабени. Исто така, дека политичките институции немаат соодветни контролни механизми, дека заостанатите плаќања на владата се предизвик за фискалната политика, па постои ризик за помали приходи во Буџетот, што, пак, може да резултира со натамошно акумулирање на долгови кон стопанството. Државниот јавен долг од 34% од БДП се проценува дека ќе се зголеми до 37% од БДП до крајот на 2016 година. „Како резултат на ваквата состојба во земјата, очекуваме дека просечната годишна стапка на раст на македонскиот БДП во текот од 2013 до 2015 година ќе биде до 2%, односно помалку од половина од просечниот раст во периодот од 2008 до 2009 година, во екот на финансиската криза. Со вакава стапка дури е неверојатно да се генерираат нови работни места, за да се намали стапката на невработеност од 31% која неодамна ја објави Македонија. Тоа, од друга страна, отвора нови прашања во однос на одржливоста на сегашниот сет политики“, пишува во анализата на Standard & Poor’s. На овие забелешки бурно реагираше Министерството за финансии. „Намалувањето на кредитниот рејтинг се поврзува со намалената проекција за економски раст и заостанати обврски на Буџетот и можност за нивно акумулирање до крајот на годината. Ова е многу чудно и неконзистентно објаснување, ако се има предвид дека во 2012 година S&P го задржа рејтингот на Македонија на исто ниво во услови на негативна стапка на БДП и нерешени обврски кон стопанството. Сега во 2013 година кога растот на економијата е позитивен и има први знаци на заздравување, а заостанатите обврски се целосно измирени и долгот е сведен на нула – S&P го намалува рејтингот на земјата. Очигледна е неконзистеноста на рејтинг-агенцијата“, пишува во реакцијата на Министерството за финансии. Министерството посочува дека агенцијата со својот извештај неоправдано ја става Македонија во ист кош со земји кои имаат над 60% државен долг, а реагираше и на

специјален прилог

политичките влијанија врз Standard & Poor’s од настаните на 24 декември лани. „Агенцијата со својот извештај си дозволува и да се меша во внатрешната политика на земјата зборувајќи за случувањата во Собранието околу носењето на Буџетот за 2013 година сосема несоодветно зазема страна споменувајќи дека ’членови на опозицијата биле отстранети од Собранието за да се избегне дискусија за зголемените расходи на владата‘. На тој начин се прејудицираат случувањата од 24 декември кои се предмет на испитување на анкетната комисија, а агенцијата грубо се меша во внатрешната политика на земјата“, пишува во соопштението на Министерството за финансии. Неколку дена подоцна, премиерот Никола Груевски се обиде да ги омекне ставовите на владата за последниот извештај на Stanadard & Poor’s алудирајќи на забелешките за непродуктивно трошење на народните пари. „Секоја држава има ситуации кога треба да инвестира и во нешто што е поврзано со други работи поврзани со државноста на таа држава, но, како и да е, ќе се трудиме во иднина да имаме максимално, колку што е можно повеќе продуктивни инвестиции“, рече Груевски. Македонија не е прва земја што реагира на оценките на Standard & Poor’s, која во изминативе неколку години беше жестоко критикувана од светски економски велесили како САД и Европската унија поради сомневање за пропусти во работата и против неа беа поведени истраги и тужби. Критики на адреса на Standard & Poor’s беа упатени и од високи функционери на Европската унија. Во почетокот на минатата година, оваа агенција наеднаш им го намали рејтингот на девет членки на еврозоната, и тоа на Кипар, Италија, Португалија и Шпанија за две нивоа, додека на Австрија, Франција, Малта, Словачка и Словенија за едно ниво. Агенцијата соопшти дека Белгија, Естонија, Финска, Германија, Ирска, Луксембург и Холандија остануваат на истото ниво.

23

ТрајКо СлавеСКи

професор и поранешен министер за финансии

Д

ури и со ова намалување на кредитниот рејтинг од страна на Standard & Poor’s нема да се промени ништо во меѓународната позиција на земјата на пазарите, бидејќи рејтингот на Македонија и претходно не беше инвестициски. Агенцијата наведува неколку аргументи за намалувањето, владата има свој став за работите и јас не би сакал да заземам страна. Сметам дека намалувањето на рејтингот нема да биде пресудно за идните задолжувања на државата на меѓународниот пазар, бидејќи на тоа влијаат и повеќе фактори. Охрабрувачки е што изгледите се стабилни, што значи дека ова е еднократно намалување без изгледи тоа да се повтори.

абдулменаф беџеТи академик

О

вие извештаи покажуваат како другите гледаат на нас, а не како ние самите се гледаме во огледало. Ниту јас нема да си земам за право да ја коментирам оценката, бидејќи прво треба да се направи анализа на критериумите според кои се утврдува рејтингот, да се види колку тие критериуми се конзистентни и компетентни. Ако важат за над 130 земји во светот, нема што да филозофираме. Јас можам да кажам дека не само што не се изненадив од ваквиот рејтинг, туку очекував дека ќе се намали и многу порано. Она што е многу важно, е тоа што Standard & poor’s ги зема предвид трендовите во економијата и тоа е она за што предупредувам цело време, во која насока оди економијата.

17 ЈуНи 2013

TOP HOTELI VO MAKEDONIJA

Повеќе информации во врска со прилогот и за комерцијално претставување во истиот обратете се на е-mail: aleksandra.stojmenova@kapital.mk или на телефонскиот број: 02 3298 110 локал 103

Капитал број 709 31.05.2013

www.kapital.mk

24 агробизнис

"Капитал" на најголемиот регионален саем за земјоДелство во нови саД

Makedonskite zeMjodelci iM zaviduvaa na svoite srpski kolegi пишува:

Дејан азески

dejan.azeski@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Kапитал

П

рилично заостануваме зад она што го имаат направено нашите колеги, српските земјоделци, беше општиот впечаток на македонските фармери кои „Капитал“ ги анкетираше за време на посетата на новосадскиот Саем за земјоделство организирана од Прокредит банка. Македонските посетители имаа можност да видат производи од над 1.500 изложувачи од 25 различни земји на најголемиот регионален саем за земјоделство кој се одржа по јубилеен 80-ти пат од 18 до 24 мај. Покрај приноси на пченица двојно повисоки од македонските, српските земјоделци изненадија и со други достигнувања. На новосадскиот саем можеше да се види и тиква од 400 килограми, машко прасе за оплодување од 500 килограми и секако, првенецот на саемот - бикот Сокол од два тона. Според искуствата што ни ги пренесоа изложувачите на саемот, веднаш сфативме дека не станува збор за никакви случајни резултати, туку дека во Србија науката наголемо навлегла во земјоделството. Кои се

Прилично заостануваме зад она што го имаат направено нашите колеги, српските земјоделци, беше општиот впечаток на македонските фармери кои „Капитал“ ги анкетираше за време на посетата на новосадскиот Саем за земјоделство, организирана од Прокредит банка. Македонските посетители имаа можност да видат производи од над 1.500 изложувачи од 25 различни земји на најголемиот регионален саем за земјоделство, кој се одржа по јубилеен 80-ти пат од 18 до 24 мај клучните проблеми што ги продискутиравме со македонските земјоделци, поради кои не можеме да ги достигнеме резултатите ниту на нашиот северен сосед?

Кооперативи и здружените парцели што побрзо!

Веќе добро познато и во јавноста и кај надлежните институции и дека дури 70% од земјоделското земјиште во Македонија припаѓа на т.н. класа на мали земјоделски парцели. Исто така, и сточниот фонд во земјава е главно раситнет на поединечни ситни сточари, кои на никој начин не се поврзани меѓусебе. Според експертите за оваа област и самите земјоделци, ваквиот начин на работа, кој условно речено, е камена доба за современото земјоделство,

не само што го лимитира развојот, туку на долг рок ги прави и земјоделците и сточарите крајно неконкурентни. Македонските земјоделци пак, самите констатираат дека „застарениот начин на работа“ којшто го применуваат ги прави и конкурентни и некомпабилни. „Парцелите со коишто ние располагаме во Полошко се толку оситнети што може да се обработуваат само со мотокултиватор. И да успееме некако да собереме средства за да купиме голем трактор, тој веројатно воопшто не би можел да маневрира кај нас без да навлезе преку меѓата на соседот“, вели Владимир Мартиноски, земјоделец од Тетово. Истовремено, македонските земјоделци ги соочивме со српски земјоделци, кои

Капитал број 709 31.05.2013

www.kapital.mk

26 агробизнис

Владимир Мартиновски земјоделец од Тетово

П

арцелите со коишто ние располагаме во Полошко се толку оситнети што може да се обработуваат само со мотокултиватор. И да успееме некако да собереме средства за да купиме голем трактор, тој веројатно воопшто не би можел да маневрира кај нас без да навлезе преку меѓата на соседот.

Владислав Принцип компанија за земјоделска опрема Агрол, Србија

В

о последните пет години во Србија се подигнати над 1.000 хектари сосема нови овошни насади, каде што се применити најсовремените светски методи за производство. Точно е дека цената за покривање на еден хектар со градобијна мрежа е 12.000 евра, но евентуалниот спас од штетата на само една сезона би ја покрила оваа инвестиција. на самото место им ја раскажаа другата страна од приказната. Миодраг Јаратиќ, кој одгледува сточна храна и крави во близина на Уб, вели дека на истиот начин како што се здружени парцелите во задруги се здружени и сточарите во неговиот регион. Според неговото искуство, станува збор за повеќе децении установен систем кој им носи многу поволности. „Задругата Лајковац, на која јас сум член, има неколку основни задачи од кои сите ние профитираме. Како прво, обезбедува

Само четири македонски фирми на саемот во Нови Сад

Само четири македонски компании беа присутни со свои штандови на најголемиот регионален саем за земјоделство, кој се одржа во Нови Сад, Србија. Сите земји од регионот на саемот настапуваат здружено преку министерствата или преку други агенции и комори поврзани со земјоделството, само македонските компании се расцепкани во различни саемски хали. Ова го утврди новинарот на „Капитал“ кој пред две недели го посети саемот во Нови Сад. За причините за ваквата појава разговаравме и со малкуте изложувачи. Борко Маровчев од Киро Дандаро во Битола вели дека по 25 години редовно учество на саемот, за прв пат гледа олку мала посетеност од македонските компании. „Дефинитивно, финансискиот дел е главниот проблем зошто македонските компании секоја година с$ послабо доаѓаат на саемот. Едноставно, 10.000 евра се премногу за да издвои една македонска компанија. Мора да се смени моделот, да се настапува заеднички преку коморите или општо, како држава. Соседите се субвенциионираа за да доаѓаат на саемот“, вели Маровчев. Покрај Киро Дандаро, на Саемот за земјоделство во Нови Сад беа присутни и македонските компании Макс од Струмица, Руен од Кочани и Техноалат од Гевгелија. За придобивките од настапот на еден саем од ваков калибар тие велат дека контактите и искуствата коишто се стекнуваат не се мерливи со финансиски средства. „Погрешно е резултатите од саемот да се гледаат веднаш. Тие ќе се покажат во работењето во текот на целата година. Нашите штандови ги посетуваат трговци, доставувачи, сопственици на маркети и нормално дека треба да се очекува во текот на годината да добиеме барем еден повик или понуда од нив“, велат од струмичката компанија Макс. поевтина сточна храна, бидејќи откупува поголема количина за оние сточари коишто немаат сопствено производство и како второ, со оглед на тоа дека располага со поголема количина млеко, има можност да преговара за подобри откупни цени за сите заедно“, вели Јаратиќ. И кај примарното производство на полјоделските култури српските земјоделци ги чувствуваат бенефитите од здружените парцели. Според Драган Херцеговиќ, производител на пченица од Војводина, доколку на земјата

не & се случат некои поголеми природни катастрофи во Војводина, не е никаков проблем да се извадат осум и повеќе тони пченица принос по хектар. Херцеговиќ се чудеше на информацијата дека во Пелагнија приносите едвај достигнуваат четири тона. „За оваа година можам да кажам дека единствено природна непогода може да ни го расипи профитот. Пченицата е одлична, цената исто така е 15 македонски денари по килограм. Очекуваме вложеното навистина да се исплати“, вели Херцеговиќ.

Капитал број 709 31.05.2013

28

www.kapital.mk

интервју

BoBan Trpezanovski менаџер за продажба и марКетинг во Kuehne + nagel маКедонија

posTavuvame sTandardi vo logisTikaTa пишува:

верица јорданова

verica.jordanova@kapital.mk

фотографија

ивана Кузмановска

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

XX Како глобална транспортнологистичка компанија, како ги оценувате актуелните состојби во оваа индустрија во Македонија?

Kuehne + Nagel Македонија како дел од глобалната логистичка мрежа на Kuehne + Nagel преку својата широка лепеза на логистички услуги претставува значителна поддршка на производствените и на трговските активности на македонските компании в о нивните а мбиции з а зголемување на обемот на работа. За поголемиот број компании транспортнологистичките трошоци претставуваат

значаен дел од вкупниот трошок на производот и како такви се настојува да се намалат. Ние во Kuehne + Nagel знаеме дека намалувањето на транспортните трошоци е врвен приоритет за нашите клиенти и истото го вршиме преку сеопфатна анализа на нивните синџири на набавка, што преку оптимизирање на процесите и корекција на логистичките активности, како и позиционирање на адекватни логистички центри создаваме конкурентна предност на нашите клиенти без притоа финансиски да ги оптоваруваме. Во транспортно-логистичката дејност е многу важно да се одржи професионализмот и високото ниво на услуги, нешто што драматично се нарушува во настојувањата по секоја цена да се намалат трошоците. Затоа, нашиот пристап е различен од останатите. Ние цениме дека единствено преку сериозна и соодветна подготовка на студија на случај за секој наш клиент, може да влијаеме на транспортно-логистичките трошоци.

Вие имате широко портфолио XX на услуги кои ги нудите за македонските клиенти. Кажете ни кои ви се најбарани услуги од страна на компаниите?

Kuehne + Nagel во Македонија е основана во 1996 година. Компанијата моментално работи со главна канцеларија во главниот град Скопје, но со својата договорна логистика успева да ги опслужи сите свои клиенти низ целата држава. Kuehne + Nagel Македонија управува со 8.000 м2 магацински простор и 19 логистички специјалисти кои секогаш се подготвени да им излезат во пресрет на комплексните логистички барања на клиентите. Главно место во делот на меѓународен транспорт и логистика заземаат бродскиот и авионскиот транспорт, договорната логистика и копнениот транспорт, каде што посебен акцент е ставен во однос на креирање решенија со додадена вредност како информатички поддржани и интегрирани логистички понуди.

www.kapital.mk

Клиентите во Македонија најмногу ги користат услугите на патниот транспорт, особено услугите за збирен камионски транспорт. Значителен дел отпаѓа на услугите за контејнерски транспорт, збирен бродски транспорт од Азија, како и за интерконтиненталниот авионски транспорт. Целни индустрии за Kuehne + Nagel Македонија се главно индустријата за широка потрошувачка, автомобилската индустрија, високотехнолошката индустрија и модната индустрија. Ние го следиме трендот на економскиот пораст во државата, но исто така сме насочени и кон логистичка поддршка за странските инвеститори. Нашата мисија е да овозможиме најдобра услуга за нашите клиенти. Со постојаното истражување на пазарот, овозможуваме најдобри, по мерка скроени, решенија. Јас цврсто верувам дека целите што си ги поставуваме ќе бидат исполнети од нашиот млад, високомотивиран и многу креативен тим во Kuehne + Nagel Македонија.

XX Една неодамнешна анализа којашто ја работевме покажа дека многу малку од транспортните компании во земјава употребуваат современи софтверско-технички решенија за организирање на транспортот и за поголема ефикасност во работењето. Какви се вашите сознанија и колку

Капитал број 709 31.05.2013

за инвестирање во Македонија во однос на другите земји од регионот? Сите активности кон привлекување странски инвестиции, како и стимулирање на домашните инвестиции мора да бидат следени од мерки за зголемување на конкурентноста и атрактивноста на Македонија како бизнис-дестинација. Една од клучните работи коишто влијаат на транспортните процеси е времето на испорака кое директно зависи од брзината на царинските постапки и граничните процедури. Очигледно дека постои потреба од олеснување и поедноставување на процедурите при влез/излез од државата преку намалување на административните обврски, имплементација на подобри софтверски решенија и користење електронска комуникација со соодветните институции. Дополнително, постои огромна потреба од значителни инвестиции во патната и во железничката инфраструктура. Сведоци сме дека се преземаат активности кон подобрување на состојбата на патиштата и продолжување на изградбата на нови железнички линии, но сепак мора да ја интензивираме динамиката, затоа што само квалитетни патишта и алтернативни железнички правци придонесуваат кон подигнување на нивото на транспортнологистичките активности, зголемување на инвестициите во државата, отворање нови

29

Во 2012 година GTCC беше повторно вредна алатка во приоритетните напори да се намали емисијата на јаглероден диоксид, да се намали потрошувачката на енергија, гориво и вода и да оцени колкав е успехот од овие напори.

• Емисијата на CO2 беше намалена за 2,1% (4,116 тони) во споредба со претходната година; • Намалување на потрошувачката на енергија и гориво за 4,2% (38,689 kWh); • Потрошувачката на вода беше намалена за 1,1 милион литри во споредба со претходната година (на вкупни 11,2 милиони литри); • Рециклирањето на отпадот беше зголемен за 36,0% во споредба со 2011 година.

XX Кои се вашите среднорочни планови за работа во Македонија?

Kuehne+Nagel е компанија која континуирано расте, ги надоградува и воведува нови услуги во работењето како резултат на побарувањата на пазарот. Во моментот компанијата има повеќе од 63.0 0 0 логистички специјалисти кои секојдневно се ставени во функција на поддршка на активностите на нашите клиенти. Како резултат на таквите барања на македонскиот пазар, минатата година се преселивме во модерен логистички центар во околината на Скопје со кој го зголемивме своето портфолио на услуги. Сега сме во можност освен да превезуваме,

Една од клучните работи коишто влијаат на транспортните процеси е времето на испорака коешто директно зависи од брзината на царинските постапки и од квалитетот на патната инфраструктура. Менаџерот за продажба и маркетинг во Kuehne + Nagel Македонија апелира на намалување на административните обврски, имплементација на подобри софтверски решенија и користење електронска комуникација со соодветните институции, како и интензивирање на инвестициите во патната и во железничката инфраструктура вашата комапанија имплементира современи транспортни решенија? Токму тоа е она што го одвојува Kuehne + Nagel од конкурентите на пазарот, не само во Македонија, туку и глобално. Нашата групација навистина многу инвестира во креирање, имплементација и усовршување на некои од најсовремените софтверскотехнички решенија во нашата дејност. Во изминатите две децении, кои се општо познати како период на огромна ИТекспанзија, Kuehnе + Nagel беше една од првите логистички компании коишто целосно имплементираа Cargo 2000 – процедура која е барана од клиентите, а го опишува комплетниот синџир на активности со точно дефинирани временски интервали на нивно извршување. KN Login – алатка базирана на Интернет за следење, видливост, известување во неколку форми, меѓу кои и извештајот за емисија на штетни гасови по извршен транспорт, поврзување на нашите системи со системите на клиентите, со што е овозможен уште побрз проток на информации и побрзо време на реакција, итн... Придобивките од овие значителни инвестиции ги чувствуваме сите на пазарот, а најмногу нашите клиенти врз основа на нивните позитивни реакции.

XX Со оглед на тоа дека сте меѓународна компанија, како го оценувате амбиентот и условите

работни места, подигнување на домашната економија, како и комплетирање на сликата за Македонија како примарна „земја на бизнисот“.

XX Вашата компанија е многу активна во проекти за заштита на животната средина и иницира бројни проекти на оваа тема. Можете ли да ни кажете нешто повеќе? И во оваа сфера инвестициите од страна на Kuehne + Nagel се значителни. Имено, во 2012 година беше основана глобалната установа за контрола на емисијата на штетни гасови (GFCC), со цел да се усоврши контролата брз емисијата на штетни гасови. Моментални и хронолошки податоци на повеќе од 650 локации беа забележани и сочувани. 400 специјално обучени вработени – познати како Шампиони за заштита на околината – се одговорни за правилно управување и анализи на податоците од целиот свет. Од собраните податоци, Kuehne + Nagel е во можност да ги оцени локалните и глобалните емисии на штетни гасови и да преземе активни чекори во насока на нивно намалување. Со таа цел Kuehne + Nagel доби сертификат од Bureau Veritas кој е во согласност со меѓународните ISO стандарди 14064-3, за своите бизнис-локации и канцеларии. Точноста на методологијата која е воспоставена во калкулацијата на емисијата на штетините гасови за GTCC и GFCC на тој начин беше официјално сертифицирана.

да вршиме складирање и дистрибуција на пратки од различна природа како производи од фармација, прехрана, високовредносни пратки, хемикалии, чувствителни електронски производи и температурно контролирани пратки итн. Нашите планови за следниот период се подобрување на услугите во збирните камионски и бродски пратки преку воведување дополнителни линии, како и интензивирање на динамиката на транспортите. Ќе извршиме дополнително адаптирање на SEA-AIR (бродско-авионска) услугата со којашто сме уникатни на нашиот пазар, како и на ROAD-AIR (камионскоавионски) продуктите за понатамошно оптимизирање на процесите и намалување на трошоците. Со овие активности сметаме дека ќе придонесеме нашите транспортнологистички услуги да резултираат со побрзи и оптимални транспортни решенија прилагодени кон поголем број коминтенти. На среден рок планираме да преземеме активности кон зачувување на животната средина преку воведување мерки за користење на алтернативни транспортни решенија со помала емисија на штетни материи. Kuehne + Nagel како промотор на заштитата на животната средина во светот, се стреми да воведе нов пристап во работењето базиран на приоритетот број 1 – зачувување на планетата Земја.

ЕДНОДНЕВНА ОБУКА НА ТЕМА:  25 јуни 2013 година (вторник), 10.00- 16.00 часот М6 едукативен центар, Скопје

УСПЕШНО СПРОВЕДУВАЊЕ НА ПОСТАПКИТЕ ЗА ЈАВНИ НАБАВКИ, ПРАВИЛНО КОРИСТЕЊЕ НА ЕСЈН, Е-НАБАВКИ И Е-АУКЦИИ ВО 100% ОД ОБЈАВЕНИТЕ ОГЛАСИ (Обука наменета за сите договорни органи) НА СЕМИНАРОТ ЌЕ СЕ РАЗГЛЕДУВААТ АКТУЕЛНИ ТЕМИ ВО ЈАВНИТЕ НАБАВКИ, КАКО ШТО СЕ:  Што е негативна референца и кога се издава?  Како и кога да се применуваат рамковните спогодби?  Групна набавка и предности од нејзино користење.

ЗА КОГО Е НАМЕНЕТА ОБУКАТА:

Обуката е наменета за сите договорни органи како што се јавни здравствени установи, образовни установи, дирекции, агенции, заводи, јавни комунални претпријатија, институти, судови, развојни центри и сл.

ОБУЧУВАЧИ:

Обучувачите се еминентни експерти за јавни набавки.

 Што е ново кај набавките до 5.000 евра?  Што е ново во Електронскиот систем за јавни набавки и како се спроведуваат законските одредби за задолжителни е-аукции?  За кои набавки не се спроведуваат е-аукции?  Како се реализираат набавките до 500 евра?  Други прашања од интерес за учесниците!

Сите заинтересирани за учество на оваа работилница може да се пријават најдоцна до 20 јуни 2013 година.  лица за контакт: Гордана Михајловска и Ленче Зикова  е-маил: akademija@kapital.com.mk  02 3280 911

ЕДНОДНЕВНА ОБУКА НА ТЕМА:  11 јуни 2013 година, од 10.00 до 16.00 часот Хотел ''Стоун бриџ”, Скопје

ИМПЛЕМЕНТИРАЊЕ НА ОДРЕДБИТЕ ОД ПРАВИЛНИКОТ ЗА КОРИСТЕЊЕ НА РУДАРСКА ТЕХНИЧКА ОПРЕМА СОДРЖИНА НА СЕМИНАРОТ:

1. Одредби од Законот за техничка инспекција поврзани со користењето на рударската техничка опрема

7. Документација која ја следи рударската техничка опрема при ставање во употреба и користење

2. Одредби од Правилникот за користење на рударската техничка опрема:

8. Законски рокови за постапување (преодни и завршни одредби од Правилникот)

 Општи одредби, поделба на рударската техничка опрема опфатена со овој правилник  Постапка за ставање во употреба и користење  Обврски на корисникот на рударската техничка опрема

3. Временски распоред, активности, начин и постапка на вршење технички прегледи и периодични испитувања 4. Обврски по изведените периодични технички прегледи

9. Казнени одредби

ЗА КОГО Е НАМЕНЕТА ОБУКАТА:

Концесионери коишто поседуваат концесија за експлоатација на минерални суровини или изведувачи на рударски активности, независни правни тела коишто вршат испитување на опремата, сервисери на опремата и слично.

ПРЕДАВАЧИ:

5. Кој ги врши техничките прегледи

Драган Димитровски

6. Постапка и обврски на независното правно лице при вршење технички преглед на рударската техничка опрема

Ештреф Имери

Сите заинтересирани за учество на оваа работилница може да се пријават најдоцна до 6 јуни 2013 година.

државен рударски инспектор во Државниот инспекторат за техничка инспекција при Министерството за економија во делот на рударски надзор. раководител на одделение во Државниот инспекторат за техничка инспекција при Министерството за економија во делот на рударски надзор.

 лица за контакт: Гордана Михајловска и Ленче Зикова  е-маил: akademija@kapital.com.mk  02 3280 911

Капитал број 709 31.05.2013

32

www.kapital.mk

политика

Државата ли ќе го ограничува правото на абортус?

Н

иту една пратеничка од владејачкото мнозинство не го поддржа протестот на нивната коалициска колешка Лилјана Поповска против законското ограничување на женското право на абортус, кое владата по скратена постапка му го предложи на Собранието. Поповска конкретно го прозва министерот за здравство, Никола Тодоров, како оној кој присвојувајќи го правото да одлучува место жените ја враќа Македонија децении наназад. Предупреди дека во вакви услови жените кои сакаат

> БРОЈКИ

да ја прекинат несаканата бременост ќе се обратат кај нестручни луѓе, што директно би довело до загрозување на нивниот живот и нивното здравје. Овие аргументи едноставно се одбија од ѕидот на партиската послушност и законот отиде понатаму. Попоска доби поддршка од пратеникот либерал, Ивон Величковски, кој & порача на владата дека популациска политика не се води со ограничување на абортусот, туку со проекти кои Македонија повторно ќе ја направат атрактивна за нејзините граѓани.

6.000 Потребни се брзи е мерки за Бугарија!

13% 23 25 „Капитал“ ексклузивно: Орешарски, новиот бугарски премиер

денари за метар квадратен е почетната цена од електорнското јавно наддавање за последната парцела на Плоштад Македонија каде што според последниот проект на владата ќе бидат изградени Шпански скали

од бруто-домашниот производ (БДП) на Македонија зафаќаат јавните набавки

илјади договори за јавни набавки биле склучени минатата година

компании имаат забрана за учество во јавните набавки поради прекршување на законот

facebook 1 Господ ги чува Македонците.

Ќе ги продаде кога ќе постигне подобра цена! Томи Том

2 Ќе има организирано

бесплатно патување до Узбекистан за задушница. Срѓан Стојанчов

3 Уште еднаш по кубилеен 45 пат е продолжен рокот за проектот купи куќа купи стан Има да трае ду сите не аплицираме, ако треба ќе се оди од куќа на стан и обратно само да се успеее да се доделат субвенциите за топол дом Горан Момировски

Екипата на „Капитал“ која ги следеше предвремените парламентарни избори во Бугарија, вечерта на изборниот ден, во Националниот дворец на културата во Софија имаше можност да се запознае со суштината на економската програма на новиот бугарски премиер, Пламен Орешарски, кој во таа пригода беше најавен и говореше како мандатор на новата влада од лидерот на бугарските социјалисти, Сергеј Станишев пишува:

Катерина Синадиновска katerina.sinadinovska@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

Е

кипата на „Капитал“ која на самото место ги следеше предвремените парламентарни избори во Бугарија, вечерта на изборниот ден, во

Националниот дворец на културата во Софија (каде што беше поместен Меѓународниот прес-центар) имаше можност да се запознае со суштината на економската програма на новиот бугарски премиер Пламен Орешарски, кој во таа пригода беше најавен и говореше како мандатор на новата влада од страна на претседателот на бугарските социјалисти, Сергеј Станишев. Орешарски за својата влада доби поддршка од социјалистите и од партијата

www.kapital.mk

Ќе се формира балканска полиција - бАлПол

Б

алканот наскоро ќе добие балканска полиција, БАЛПОЛ, која ќе се занимава со сузбивање на криминалот, корупцијата и илегалните миграции, известува Радио Слободна Европа. Иницијативата потекнала од шефот на црногорската дипломатија, Игор Лукшиќ, кој со својот предлог го запознал и комесарот за проширување на Европската унија, Штефан Филе, кој, пак, дал зелено светло. Концептот за регионална балканска полиција би ги опфатил Албанија, БиХ, Црна Гора, Косово, Македонија и Србија.

економски на турското малцинство ДПС, но не и од националистичката Атака, иако токму глас од таа партија, придонесе да се создаде кворум, клучен за избор на владата. „Државата е во сериозна криза. Неопходни се итни економски мерки за таа да се надмине. Нашата програма ќе биде поделена на три лостови: економски мерки и поттикнување на претприемаштвото, закајнување на државноста и на демокартијата, поголеми социјални права и солидарност“. Бугарскиот претседател, Росен Плевнелиев, којшто го потпиша указот со кој му предложи на Народно собрание на Бугарија да гласа за нова влада изјави: „Како претседател ќе ги поддржам сите активности за доброто на нацијата и за обединување околу долгорочните приоритети. Оценката за сработеното ќе ја дадат бугарските граѓани“, изјави денеска Плевнелиев. Лидерот Станишев, пак, смета: „Негласањето за владата на Орешарски би било неодговорно и би ја поставило Атака во сценариото на (Бојко) Борисов и на ГЕРБ, кои на овој начин бараат дестабилизација на државата, предвремени избори, хаос, поголема мизерија за народот, само и само да останат на власт“, изјави лидерот на БСП, Сергеј Станишев. Какви позиции кон Македонија ќе заземе новото лидерство во Софија останува да се види, но за нас е интересно дека за шеф на дипломатијата, Орешарски го предлага Кристијан Вигенин, европратеникот познат по умерените и позитивни ставови кон Македонија. На изборите во Бугарија на 12 мај победи ГЕРБ, чиј лидер, Бојко Борисов, беше принуден да го врати мандатот за составување на новата влада поради свест дека нема да може да го протурка низ Парламентот во услови кога ниту една од партиите што освоија пратенички места не прифати да соработува со него.

Капитал број 709 31.05.2013

бум-трес

КоментАр

33

Антимос

солунски митрополит

М

акедонците се Грци, исто како што се атињаните или тесалијците Грци, скопјаните треба да си го извадат од глава планот за освојување на грчката Македонија“. Овој поп време е да формира политичка партија. Оти очигледно политиката ниту ја вади од глава, ниту ја толкува како што треба.

ниКолА ПоПосКи

министер за надворешни работи

С

весни сме дека на јунскиот самит на Европскиот совет нашата земја повторно ќе биде блокирана од страна на Грција во добивањето датум за почеток на пристапните преговори за членство со ЕУ“. Министерот во изблик на искреност, всушност, открива дека спорот за името е далеку од решение.

Аиво орАв

амбасадор на ЕУ во Скопје

Н

ие во Европската унија не зборуваме за блокади, ниту за вето, ние зборуваме за консензус“. Шефот на Мисијата на ЕУ во Скопје го „учи“ Попоски на дипломатски речник, па за разлика од него, тој се надева на „консензус“ кој би бил постигнат до јуни.

twitter 1 Лудиот Ван Бетовен@nebojsha985 Младите се наше најголемо богатство. И оваа година очекуваме добар извоз.

2 Хиро@IbraimZekir1

Двете прашања што го измачуваат човештвото: 1.Дали постои живот после смртта?

2.Дали постои асвалтирање после избори?

3 Медо@MedoDimoski

Во новата епизода на "Све за љубав" македонски патриот се обединува со долго изгубениот гроб на Александар Македонски.

Катерина синадиновска katerina.sinadinovska@kapital.mk

Државниот интерес бил во прашање?

С

илна шлаканица за меѓународната позиција на Македонија е фактот што Претседателот Ѓорге Иванов го откажа Самитот на шефови на држави и влади на земјитеучеснички на Процесот за соработка во Југоисточна Европа. Залудно Иванов објаснуваше дека станувало збор за државен интерес кој можел да се наруши. Зарем не беше свесен тој и целиот негов тим (но, оние од Вилата, Владата и МНР коишто недели претходно подготвуваа возила, апартмани, цветни аранжмани, обезбедување, амблеми, знамиња и подароци за сопругите) каков ефект ќе има фактот што Македонија не прати покана за Косово. Во држава на која и Албанија и е сосед, држава којашто го има признаено Косово во 2009-та, држава којашто има една третина албанско население и албански партнер во Владата, од којшто велат дека работата ја кренале до закани за напуштање на коалицијата. Кој кого држи со пиштол во глава со водење на државна политика? Дали на секој чекор заканата е излез од Владата? Првичното објаснување дека поканата не е пратена заради фактот што за тоа треба консензус, а Србија би се бунела, не наиде на коментар од ДУИ. Зошто Ахмети тогаш молчеше? Потоа ова објаснување падна во вода и со изјавата на Вучиќ дека Србија нема против Косово да дојде во Охрид, оти со тоа би го нарушиле постигнатиот Договор во Брисел. Потоа српските медиуми пишуваа дека тие заедно со Романија сепак се бунеле, но со други зборови, Вучиќ кажа дека Македонија глуми поголема Србија од официјален Белград. Значи Белград преговара со Приштина, а Скопје ќе (му) послужи за рововски битки. Па уште излегува дека во тие рововски битки саме влегле. Не сме биле ниту „употребени“. Чисто, од преголема емотивност кон српското прашање... Македонија е таа којашто добро знае што значи нечиста игра од соседите. Нашите лидери знаат како се чувствуваат кога среде Софија или Атина има бугарско – грчки средби на кои не сме поканети. Затоа, под итно е потребен фокус на нашата надворешна политика. Патот којшто го газиме не води таму за каде власта добила легитимитет да не води.

Капитал број 709 31.05.2013

34

политиКа

СДСМ во неДела оДлучува

KaKo ]e se menu timot [to ne p пишува:

Максим Ристески

maksim.risteski@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

К

ампањата за избор на нов лидер на СДСМ привршува – во недела, во скопскиот хотел Холидеј ин, ќе се одржи партискиот конгрес на кој делегатите ќе

одлучат за судбината на најголемата опозициска партија. Нивниот избор меѓу четворицата официјални кандидати - двајцата потпретседатели Зоран Заев и Зоран Јовановски, реактуализираниот истакнат партиски член, Кире Наумов, и координаторот на пратеничката група на СДСМ, Игор Ивановски, е избор да се биде или не. Не поради разликите во програмите на претендентите што деновиве му беа презентирани на партиското членство низ државата, туку во зависност од тоа со каква одлучност новиот лидер ќе влезе во промени, неопходни за партијата да се ослободи од негативниот

имиџ, односно од леснотијата со која ВМРО-ДПМНЕ досега ги лепеше етикетите со ликот и делото на Бранко Црвенковски врз с$ што ќе излезеше од поранешна Бихаќка, сега преименувана во улица Павел Шатев. Клучното прашање е дали тој нов лидер ќе се избори за одврзани раце во водењето на партијата, при сериозните индикации дека сенката на Црвенковски ќе продолжи да го следи. Црвенковски најверојатно ќе се откаже од лидерската позиција во СДСМ. Но, самото тоа што велиме најверојатно, иако е крајно време тоа да биде дефинитивен факт (особено откако тој најавувајќи повлекување

капитал број 709 31.05.2013

политика

nuva pobeduva? ги охрабри амбициите на можните наследници), зборува за сериозната отежнувачка околност пред изборот на негов наследник. Не случајно Заев, како што за „Капитал“ потврдија добро упатени партиски извори, фингираше најава за повлекување на кандидатурата, со цел да му испрати порака на Црвенковски дека сака чист терен за демократска битка. Јасно е какво влијание врз делегатите кои ќе гласаат на конгресот има досегашниот лидер, ако не поинаку, тогаш секако на силно емотивно ниво, за кое се свесни и самите кандидати, и тоа го кажуваат во своите изјави. А во СДСМ, со цел да се врати конкурентноста на партијата, можеби ќе

треба да се изведе и сценарио како она кога Никола Груевски ја презема власта во ВМРО-ДПМНЕ од Љубчо Георгиевски, кое стигна дотаму што последниот доживеа дури и да му биде оспорена улогата во раната историја на актуелната владејачка партија. Помалиот проблем со кој ќе се соочи СДСМ по конгресот ќе биде враќањето на единството на партијата кое не може да останало недопрено во текот на кампањата на четворицата кандидати, која тие секако не ја воделе пацифистички до степен – ова е мојата програма, но ако повеќе ви се допаѓа онаа на мојот противкандидат, изберете го него за лидер. Токму на опасноста од разединување предупреди Извршниот одбор на СДСМ кога ги официјализираше

35

Социјалдемократите во недела, некои повеќе, некои помалку емотивно, очекуваат да се простат од ликот кој дваесет години беше брендот на нивната партија, Бранко Црвенковски. Тој кажа (не за првпат), но не (се) докажа, дека има дефинитивна намера да се повлече од лидерската позиција. Во вакви услови течат последните денови пред конгресот од кој СДСМ очекува многу, во најмала рака обединување за нов лидер и концепт со кој во перспектива конечно сериозно ќе му се закани на осумгодишниот континуитет на актуелна власт удобно распослан на сите нивоа. Во анализата на „Капитал“, четворицата официјални кандидати за претседател на најголемата опозициска партија зборуваат за факторот Црвенковски во контекст на конгресот, за нивните лични шанси да го наследат, за опасноста нивната меѓусебна борба да го наруши единството на СДСМ и така уште дополнително да ги ослаби

Капитал број 709 31.05.2013

36

политиКа Зоран Заев

игор ивановсКи

Зоран ЈовановсКи

Уверен сум дека сум фаворит за нов лидер на СДСМ, тоа јасно го чувствувам од расположението на општинските организации, на членството, низ цела Македонија каде што ја промовирав програмата.

Во овој момент СДСМ има нагласена потреба сопствениот фокус на однесување да го помести од грижа за тоа што ќе сторат граѓаните за поддршка на партијата, кон внатрешно концентрирање на темелни промени, најмногу насочени кон враќање на односите на доверба со македонските граѓани.

Цврсто верувам во мојот концепт, кој е победнички за СДСМ, но во перспектива и за два милиони граѓани на Македонија. На СДСМ во овој момент му е потребен обединувач. Очекувам делегатите на 2 јуни да донесат историска одлука не само за СДСМ, туку и за Македонија.

потпретседател на СДСМ

шеф на пратеничката група на СДСМ

потпретседател на СДСМ

кандидатурите со препорака ако може да се намали нивниот број, под изговор дека програмите на кандидатите биле слични. Оваа сугестија остана неисполнета и во недела и Заев, и Јовановски, и Ивановски, и Наумов, ќе ја очекуваат одлуката на делегатите.

ЗОраН ЗаеВ

Уверен сум дека сум фаворит

П

отпретседателот на СДСМ, Зоран Заев, кој со своето неприкосновено владеење со Струмица, како градоначалник со трет мандат, единствен од кандидатите влезе во трката со победничка аура. Во пакетот на неговата кандидатура е и Радмила Шекеринска, која е поранешен партиски лидер и важи за можеби досега најуспешен македонски министер за евроинтеграции Клучното со силен кредибилитет кај прашање е дали меѓународната заедница. новиот лидер ќе се Нивната програма „Капитал“ избори за одврзани (во анализата на програмите раце во водењето на на кандидатите објавена партијата. Црвенковски во еден од претходните најверојатно ќе се откаже броеви на магазинот) ја од лидерската позиција, сумираше како понуда но, самото тоа што на силен економски велиме најверојатно, концепт и на конзистентна зборува за неговиот надворешна политика. Заев нејасен став. момент сепак е уверен дека ќе застане на би се појавил како чело на СДСМ, а очекувањата ги кандидат за нов мандат: базира на фидбекот од турнејата за „Очекувам Црвенковски соодветно презентирање на неговата програма да си ја одигра улогата на досегашен низ државата: претседател на партијата кој има „Уверен сум дека сум фаворит за обврска во демократска процедура да нов лидер на СДСМ, тоа јасно го организира избор на нареден лидер. чувствувам од расположението Очекувам и тој најдоцна на конгресот на општинските организации, на јасно да ја одбие кандидатурата членството, низ цела Македонија предложена од иницијативниот каде што ја промовирав програмата. одбор кој се залага за негово Инаку, не ги земам предвид анкетите останување на лидерската позиција. на ’Димитрија Чуповски‘ или на Јас сум уверен дека Црвенковски ’Павел Шатев‘, каде што водам, зашто нема да се кандидира“, вели Заев, знам дека се целосно настроени кој не стравува од разединување со задни намери“, изјави Заев за на членството на партијата како „Капитал“. Тој од досегашниот лидер последица од постројувањето зад Црвенковски очекува најдоцна на четири различни кандидатски табори конгресот да ја отфрли и теоретската во текот на кампањата: можност според која во последен

„Тоа што не се намали бројот на кандидатите сметам дека не претставува опасност за нарушување на единството на СДСМ. При презентацијата на програмите на кандидатите меѓу членството можеше да се види силен одраз на демократски вредности во партијата. Нема никакви антагонизми, а се надевам дека така ќе остане и до, и на самиот конгрес“, смета Заев.

ЗОраН ЈОВаНОВСкИ

Делегатите ќе донесат историска одлука не само за СДСМ

З

ад кандидатурата на другиот потпретседател на СДСМ, Зоран Јовановски, стои остатокот

Балканот повторно се здружува Информациите кои Ви се потребни за подобро работење во балканскиот регион секој работен ден, наутро, Ви ги испраќаме на e-mail или прочитајте ги на www.biznis-plus.com Нарачка и повеќе информации на: pretplata-mk@biznis-plus.com или на телефон: +389 2 3298 110

1

месец бесплатно!

Капитал број 709 31.05.2013

политика Кире Наумов

поранешен советник на Црвенковски

Ние мора да го надминеме стравот дека СДСМ ќе се распадне ако Црвенковски не биде на чело на партијата. Верувам дека Црвенковски ќе го потврди тоа на најдобар начин, и како прв говорник на конгресот, во свој стил со говор кој ќе остане запомнат во историјата на СДСМ, ќе потврди дека тој заедно со сите оснивачи и досегашни членови, изградил политички субјект кој не зависи од една личност. од партиските потпретседатели, Гордан Георгиев и Ана ПавловскаДанева. Јовановски е релативно нов лик за пошироката јавност кој стана актуелен на политичката сцена во 2009 година, како дел од „освежувањето“ на партијата кое го направи Црвенковски откако му заврши претседателскиот мандат во државата, па му беше обновен во партијата. Јовановски го предводи економскиот тим на СДСМ, а доколу победи во трката за лидер вети дека ќе формира влада во сенка, и оти до крајот на годината ќе ги објави и имињата и ресорите на ваквата опозициска влада. Директно не ги коментира своите шанси да го замени Црвенковски, но задоволен е од поддршката на членството во текот на кампањата. Смета дека одлуката на делегатите во недела не ги засега само неговите сопартијци, туку и целата држава: „Исклучително многу сум задоволен од поддршката што ја добивам ширум Македонија. Цврсто верувам во мојот концепт, кој е победнички за СДСМ, но во перспектива и за два милиони граѓани на Македонија. На СДСМ во овој момент му е потребен обединувач. Очекувам делегатите на 2 јуни да донесат историска одлука не само за СДСМ, туку и за Македонија“, изјави Јовановски за „Капитал“. Однесувањето на Црвенковски во контекст на изборот на негов наследник, тој го оценува како крајно доследно: „Од првиот момент, па с$ досега, Црвенковски се однесува крајно доследно, во линија со с$ што го кажа претходно, дека постапката за избор ќе биде фер, демократска и транспарентна, која е токму таква. Одлуката, пак, да не биде кандидат е лична, и како таква нема да ја коментирам. Од друга страна, го разбирам силниот емотивен момент во кој се наоѓа членството, бидејќи не е лесно за која и да е партија да се соочи со сознанието дека личноста која е столб дваесет години нема да биде претседател во наредните четири години“, вели Јовановски, кој смета дека СДСМ по конгресот не само што нема да биде разединета, туку оти со начинот на кој го избира својот претседател помеѓу четворица кандидати поставува нови стандарди

за внатрепартиска демократија во Македонија: „Очекувам секој член, делегат, да се гордее со СДСМ по конгресот. Единството го градиме околу концептот и одлуката кандидатите да ги соочат своите програми пред делегатите. СДСМ по конгресот ќе излезе силен, моќен, сплотен. Во целиот изминат период, откако тече постапката за избор на претседател на партијата, покажавме исклучителен демократски капацитет. Начинот на кој беше водена постапката досега не е виден во Македонија и тој поставува високи стандарди за функционирањето на политичките партии, што ќе биде урнек за нивното идно дејствување“, вели Јовановски.

Кире Наумов

На СДСМ му треба победа на избори, а тоа бара промени

К

андидатот кој прв јавно соопшти дека сака да застане на чело на СДСМ е Кире Наумов, поранешен шеф на Агенцијата за разузнавање и некогашен близок соработник на Црвенковски. Поради (ин)дискретната поддршка што ја доби од ВМРОДПМНЕ (чиј пратеник Влатко Ѓорчев во колумна напиша дека само Наумов имал капацитет за лидер), кај дел од членството на СДСМ неговите шанси се дебело минусирани. Говорејќи за реакциите на сопартијците во тек на неговата кампања, Наумов, за разлика од другите кандидати, не изнесува проценка за степенот на поддршка што го почувствувал: „Верувам во мојата визија и во концепт-програмата ’Промена за промени‘. Во изминатиот период се сретнав со многу членови на СДСМ низ цела Македонија. Слушнав многу различни мислења за повеќе прашања. Различни анализи за причините за поразите во последните изборни циклуси. Но, за една работа не слушнав различно мислење, а тоа е дека на СДСМ му треба победа на избори,а за победа се потребни промени“, вели Наумов. Тој од Црвенковски очекува, особено на конгресот, конкретно и дефинитивно да придонесе да се надмине стравувањето кај дел од членовите на партијата дека без

37

Капитал број 709 31.05.2013

38

политика

него (без Црвенковски) СДСМ ќе се распадне: „Заслугите на Црвенковски за СДСМ се големи. Одлуката дека нема повторно да се кандидира нормално дека предизвика загриженост кај дел од членовите на СДСМ, но ние мора да го надминеме стравот дека СДСМ ќе се распадне ако Црвенковски не биде на чело на партијата. Верувам дека Црвенковски ќе го потврди тоа на најдобар начин, и како прв говорник на Конгресот, во свој стил и со говор кој ќе остане запомнат во историјата на СДСМ, ќе потврди дека тој заедно со сите основачи и досегашни членови, изградил политички субјект кој не зависи од една личност, туку се темели на идеологија и практика кои секогаш & нуделе просперитет на Македонија“, смета Наумов.

Игор Ивановски

Потребно ни е внатрешно концентрирање кон темелни промени во СДСМ

К

оординаторот на пратеничката група на СДСМ, Игор Ивановски, важи за човек од највисока доверба на Црвенковски, што секако го фаворизира во очите на партиските членови за кои секој друг лидер (освен Црвенковски) ќе биде само компромис. Од друга страна,

Пред конгресот на СДСМ „загрми“ Јакимовски

Г

радоначалникот на општина Карпош, Стевчо Јакимовски, кој беше исклучен од СДСМ зашто спротивно на партиската одлука не го испочитува бојкотот на локалните избори, во средата ја конкретизираше идејата за нов политички субјект кој ќе се вика Граѓанска опција за Македонија, а скратено ГРОМ: „Не очекувам само 500 членови на СДСМ да преминат кај нас, туку повеќе илјади. Иако, најмногу ни пристапуваат луѓе кои досега не се занимавале со политика. Очекуваме голема поддршка“, изјави Јакимовски за „Капитал“, ден пред промоцијата, односно пред формирањето на иницијативниот одбор на ГРОМ. истите причини го дисквалификуваат Ивановски кај оние, засега помолчаливи (поради неизјаснетата позиција на Црвенковски), кои очекуваат промени доволно големи и длабоки за да ја вратат СДСМ во трката за власт (во која сега социјалдемократите се втори само затоа што нема други учесници). Во разговор со „Капитал“, Ивановски го откри својот концепт со кој, ако стане лидер, најавува темелни промени: „Чувствувам дека во овој момент СДСМ има нагласена потреба

сопствениот фокус на однесување да го помести од грижа за тоа што ќе сторат граѓаните за поддршка на партијата, кон внатрешно концентрирање на темелни промени, најмногу насочени кон враќање на односите на доверба со македонските граѓани, овде вклучително членови и нечленови, но одговорни поддржувачи“, вели Ивановски, кој предлага и национална стратегија - Македонија 2030, односно визија за тоа каде со неговиот тим тие би ја воделе Македонија во оваа перспектива.

Капитал број 709 31.05.2013

40

www.kapital.mk

КаПитал интервју exclusive

Suma ^akrabarti Претседател на еБрд

EbrD najvErojatno ] finanSira avtopat pri[tina–SkopjE! пишува:

Габриела делова

Gabriela.delova@kapital.mk

Е

вропската банка за обнова и развој (ЕБРД) најверојатно ќе го финансира автопатот Приштина–Скопје, вели во ексклузивен разговор за „Капитал“ претседателот Сума Чакрабарти, направен во Лондон во седиштето на ЕБРД. Во моментов, вели тој, ЕБРД преговара со Македонија за два големи проекти. Освен за автопатот Приштина–Скопје, Чакрабарти не сакаше да открие за кои други проекти станува збор. Вели, преговорите с$ уште се во тек. Според него, Македонија добро напредува и добро се справува со економската криза.

„Македонија можеби најдобро се справува со кризата во споредба со другите земји во регионот“, вели тој и додаде: „Ние имаме доверба во Македонија. Земјата добро се справува со економската криза. Позитивно сме изненадени од начинот на којшто македонската влада ја ‘продава’ земјава и на тој начин привлекува странски инвеститори“, вели Чакрабарти за „Капитал“. Но, за подобар раст на економијата и подобрување на општата кондиција на земјата, Чакрабарти препорачува Македонија да продолжи со барањето нови странски инвеститори, но и да работи на подобрување на инфраструктурата. „Она што можам да & го препорачам на Македонија за следниот период е да продолжи со привлекувањето на странските инвеститори, но и да вложува во подобрување на

инфраструктурата која ќе придонесе за полесно одвивање на трговијата“, вели Чакрабарти. За последните инвестиции во спомениците и во зградите во Скопје претседателот Чакрабарти со насмевка одби да коментира. Зборувајќи општо за Југоисточна Европа и за Балканот, неговата прогноза за растот на економијата е од 2% до 2,5%. „Економската криза во Југоисточна Европа особено е силна последнава година и очекуваме вкупен раст на земјите од регионот од околу 2% до 2,5% во 2014 година, со значајни разлики кај поединечни земји“, вели Чакрабарти. Според него, она што генерално, може да се каже за земјите од регионот е дека не треба да се посветат само на фискалните реформи, туку структурните реформи, вели Чакрабарти, се најбитни за

www.kapital.mk

Капитал број 709 31.05.2013

41

Во ексклузивниот разговор за „Капитал“ претседателот на ЕБРД, Сума Чакрабарти, зборува за проектите коишто ги финансира банката во Македонија, за прогнозите за македонската економија и насоките како да продолжи понатаму, но и за промените и реформите коишто ќе ги прави ЕБРД во следниот период

]E go tot

Освен за состојбите во Македонија и за македонската економија, Чакрабарти во разговор за „Капитал“ открива и кои ќе бидат условите во наредниот период кои ЕБРД ќе ги разгледува и сериозно ќе ги зема предвид пред да финансира проекти во земјите коишто аплицираат за финансиска помош. Клучни критериуми, вели Чакрабарти, се: 1. Постизборната атмосфера и дали опозицијата ќе ги прифати изборните резултати „Во многу од земјите од Балканот во овој период се спроведуваа или се спроведуваат избори. Нас н$ интересира постизборната атмосфера и колку опозицијата во овие земји ќе ги прифати изборните резултати. Тоа покажува колку е зрела демократијата во вашите држави и дали постои политичка стабилност“, вели Чакрабарти.

2. Одлуките на Европскиот совет. „Нас многу н$ интересира исходот и одлуките на Советот. Тие покажуваат во каква насока се движат земјите од овој регион“, вели Чакрабарти.

3. „Следиме и дали регионот се движи кон популизам или економски национализам, дали ги блокира реформите кои ги бара ЕУ и дали сето тоа води кон авторитарен режим“, вели Чакрабарти. Претседателот на ЕБРД најавува дека во следниот период ќе бидат и повеќе претпазливи во однос на финансирањето на малите и средните претпријатија, бидејќи многу од финансираните се со краток век, односно се затвораат по една година постоење.

“Омилен дел од работата ми е кога сум надвор од Лондон“ обезбедување подобар економски раст.

“Политичарите да не мислат само за својот мандат. Да размислуваат подолгорочно“

За привлекувањето на инвестициите Чакрабарти е дециден – ако сакате инвестиции, обезбедете добра инвестициска клима. „Ако сакате инвестиции, тогаш мора да имате добра инвестициска клима. Пробав да наговорам некои од инвеститорите надвор од Европа да дојдат и да вложуваат повеќе во земјите од Балканот, но тие ме прашаа зошто да го направиме тоа кога тие земји немаат реформи и не нудат сигурност за компаниите“, рече Чакрабарти. Според него, недостигот од храброст е најголемиот проблем на политичарите од овој регион и им порача во своите економски политики да не мислат само на своите четири или пет години мандат, туку подолгорочно.

Чакрабарти, кој само девет месеци се наоѓа на оваа функција, најавува и големи и амбициозни промени во рамките на самата банка. Во следниот период, вели претседателот на ЕБРД, оваа банка ќе се занимава со проекти за надминување на економската криза, експанзија на банката кон Мароко, Јордан и кон Египет, а најави и модернизација на самата банка, која според него, ќе подразбира проект кој ќе направи сите делови од банката да работат заедно подобро и посинхронизирано. За себе вели дека најдобар дел од работата како претседател во ЕБРД му е патувањето, односно кога е надвор од Лондон. „Омилен дел од работата ми е кога сум надвор од Лондон. Според мене, важно е да се оди во сите држави, да се разговара со претпоставените таму, за одблиску да видиме кои се проблемите и потребите на државите“, вели Чакрабарти.

Кој е контроверзниот Сума Чакрабарти?

С

ума Чакрабарти е роден во 1959 година во Индија и е шестиот претседател на Европската банка за обнова и развој. Тој на претседателското место во банката дојде во јули минатата година, на местото на дотогашниот челник, Томас Мироу. Чакрабарти важи за личност со долгогодишно искуство во развојот на меѓународната економија и меѓународната политика, а има и големо искуство како дизајнер и имплементатор на широки реформи во јавната управа. Во својата биографија меѓу позначајни позиции на коишто работел ја наведува функцијата постојан секретар на британското Министерство за правда. Претходно, од 2002 година, тој беше на челото на Одделот за меѓународен развој во Владата на Обединетото Кралство, од каде што блиску соработувал со економиите во развој во Источна Европа, во бившите држави од Советскиот Сојуз, како и економиите на Средниот Исток и во Северна Африка. Светските економски магазини со изненадување го дочекаа поставувањето на Чакрабарти за претседател на оваа банка, особено поради тоа што Чакрабарти отсекогаш бил на чиновничка позиција и не доаѓа од банкарскиот сектор. „Тој го зачна модернизирањето и културата на кошули со кратки ракави во британската државна управа во изминатата декада. Сега тој модернистички дух тој го носи во ЕБРД, иако инсистира дека ваквата реформа не е едноставна“, пишува угледниот магазин „Фајненшал тајмс“ веднаш по неговото поставување за челник на оваа банка. Токму поради заднината од којашто доаѓа Чакрабарти, светските медиуми неговото поставување за прв човек на ЕБРД го сметаа за контроверзно. За многумина беше изненадувачки и што прв пат, по пет француско-германски претседателства, на чело на оваа банка дојде Британец. Но, Чакрабарти, во свој препознатлив стил, на прашањето на француски новинар дали ова значи дека со неговото поставување Англосаксонците ја преземаат банката, рече: „Ви личам ли на Англосаксонец?“, алудирајќи на своето индиско потекло.

Капитал број 709 31.05.2013

www.kapital.mk

42 Самит 100 бизнис-лидери од Југоисточна Европа

Balkancite ras~istu bolna i krvava “qub da go definiraa

Б

изнисмените и политичарите, учесниците на Самитот 100 бизнис-лидери на Југоисточна Европа, кој на 23 и 24 мај се одржа под слоганот „Договор за новата доба“, се подготвени за доброто на регионот, кој го сочинуваат државите на поранешна Југославија, повторно да ја вратат синергијата којашто постои меѓу нив. Државите и пазарите во регионот,

Ивица Дачиќ премиер на Србија

М

ора да бараме заеднички интереси. Не верувам во љубов меѓу поранешните југословенски народи и народности, бидејќи ако таа искрено постоеше нема да војувавме. Верувам само во заеднички интерес. Ако сме способни да го пронајдеме, ќе имаме силен регион.

поединечно, имаат мали капацитети за самостојно да постигнат значителни резултати, е пораката која ја оставија регионалните политички и бизнислидери на вториот Самит 100 кој овојпат се одржа во Бечиќи, Црна Гора. Политичарите на претставниците од бизнис-заедницата во оваа пригода им порачаа дека се отворени за сите нивни предлози и дека ќе настојуваат на секаков начин да & помогнат на

Мило Ѓукановиќ премиер на Црна Гора

С

ледуваат години на напорна работа и труд на патот за достигнување на европскиот квалитет на живот, а на тој пат иницијативите како оваа ни се од најголема корист. Нашиот регион географски припаѓа на Европа, а нашата заедничка обврска е да обезбедиме европски квалитет на живот.

прекуграничната бизнис-соработка. Инаку, организатори на собирот, чија цел е разгледување на можноста за заеднички настап на земјите од регионот на трети пазари се фондацијата Атлас, Српската асоцијација на менаџери во соработка со Хрватското здружение на работодавци и Здружението на менаџери на Словенија. Покровител оваа година беше Владата на Црна Гора. Претседателот на групацијата Атлас,

Живко Мукаетов Алкалоид

З

а полесен и поуспешен пристап до нови странски пазари на компаниите им е неопходно здружување. Самитот 100 бизнислидери од ЈИЕ е токму вистинската можност за да се осмисли настапот на тие пазари.

www.kapital.mk

Капитал број 709 31.05.2013

43

uvaat so me|usebnata ubov” i se obiduvaat at svojot interes Душко Кнежевиќ, порача дека секторите инфраструктура, енергетика и туризам претставуваат голема шанса за заеднички настап на државите на Југоисточна Европа на трети пазари и посочи дека добар стимул за економски напредок би било интегрирањето на регионалните берзи. Кнежевиќ за Танјуг изјави дека смета дека државите од регионот треба да настапуваат заедно и пред потенцијалните инвеститори, затоа што на тој начин полесно ќе привлечат инвеститори, бидејќи ќе настапуваат како пазар со 25 милиони жители. „Еден таков пазар може да биде атрактивен за секој голем инвеститор“, потенцираше Кнежевиќ. Директорот на компанијата Алкалоид Скопје, Живко Мукаетов, истакна дека можноста за поврзување со бизнислидерите и со компаниите од регионот, како и можноста за остварување соработка со странски компании му ја даваат вистинската вредност на самитот. Тој за Танјуг изјави дека за полесен и поуспешен пристап до нови странски пазари на компаниите им е неопходно здружување и дека собирот е токму вистинската можност за да се осмисли настапот на тие пазари. „Ниту една држава не е осамен остров – во денешниот меѓусебно зависен глобален свет успешноста на една држава, пред с$, зависи од политичката стабилност, економската конкурентност и тесната соработка во регионот“, рече за Танјуг извршниот директор на Словенечкото здружение на менаџери, Соња Шмуц. Таа истакна дека Здружението на словенечки менаџери го поддржува самитот како, како што рече, квалитена економска платформа за размислување за проекти коишто придонесуваат за поголема добросостојба на луѓето коишто живеат

Миодраг Костиќ МК Група

Н

ема политички опструкции за поврзување на компании од регионот. Потребна е само комуникација, а комуникацијата е на достојно ниво. Сепак, политичката поддршка засега е само декларативна, отколку конкретна.

Интензивирање на економското поврзување е предуслов за заеднички напредок и зголемување на конкурентноста на регионот, но и настап на трети пазари. Ова е заклучокот на Самитот 100 бизнислидери од Југоисточна Европа, кој минатата недела се одржа во Бечиќи, Црна Гора. Оваа порака ја упатија највлијателните бизнис-лидери од Западен Балкан, а ја поддржаа и претставниците на владите од земјите од регионот...

Регионот нема да закрепне без добри медиуми!

М

едиумите можат и мораат да работат на интеграција за земјите од регионот без оглед на нерешените проблеми кои постојат меѓу нив, беше истакнато на Самитот 100 бизнис-лидери на Југоисточна Европа. Сопственикот и генерален директор на групацијата Антена, Теодор Киријаку, истакна дека групацијата ги поддржува напорите на владите во регионот да ги надминат разликите и пречките за заедничка иднина, оценувајќи дека постои голем потенцијал за развој на тие земји. Тој истакна дека таа групација планира да инвестира многу пари во телевизиска продукција во целиот регион и во соседните земји, и истакна уверување дека регионот може да стане голем продукциски центар за телевизиски серии кои можат да се продаваат ширум светот. Киријаку нагласи дека улогата на медиумите е многу важна за слободно, објективно и брзо да ги информираат луѓето, а групацијата Антена како регионална групација се фокусира на тие вредности во сите земји. Сопственикот и директор на Капитал Медиа Гроуп, Љупчо Зиков, наведе дека меѓу земјите на Балканот и понатаму постојат некои нерешени теми, но, за среќа, тие почнале да се решаваат и тоа не би требало да влијае на соработката меѓу медиумите. Извршната директорка на Словенечкото здружение на менаџери, Соња Шмуц, наведе дека во земјите од поранешна Југославија, без Црна Гора, работат 1.817 медиуми, а со црногорските ги има и повеќе од 2.000. Основачот и сопственик на Вибаком, Виолета Булц, оцени дека моментално во медиумите постојат две силни струи – една која се однесува на интегритетот и на објективноста, и втората која се однесува на иновациите и на потребите на пазарот. Таа истакна дека регионот нема да може да закрепне без добри медиуми и дека медиумите би требало преземат одговорност во креирањето на успехот во регионот.

Љупчо Зиков

Капитал Медиа Гроуп

М

еѓу земјите на Балканот и понатаму постојат некои нерешени теми, но, за среќа, тие почнаа да се решаваат. Тоа не би требало да влијае на соработката меѓу медиумите.

Бранислав Грујиќ ПСП Фарман

Г

радежниот сектор има добар бренд од стара Југославија, која имаше силна градежна индустрија, додека денес речиси сите градежни фирми од земјите од регионот се во лоша состојба, па немаат шанса самостојно да настапуваат на странски пазари.

Капитал број 709 31.05.2013

www.kapital.mk

44 Самит 100

на овие простори.

Заедно сме посилни

„Поединечно, секој за себе, сите сме мали и безначајни, а заедно можеме за секој од нас, за нашите компании, за сите коишто на кој било начин се поврзани со нас да обезбедиме големи проекти и бизниси“, изјави за Танјуг претседателот на деловниот одбор на словенечката компанија Хидрија, Изток Сељак, еден од учесниците на самитот. Тој вели дека конзорциумот Феникс, којшто обединува четириесетина компании од областа на градежната индустрија, кој пак е резултат на првиот Самит 100 бизнис-лидери кој се одржа во 2011 година во Аранѓеловац, Србија, јасно ја покажува моќта за заеднички настап – „преку српски колеги во Русија и во целиот поранешен советски регион и преку босанските колеги, да речеме, сега во Либија, а и пошироко во арапскиот свет“, сликовито ја објасни Сељак изреката „Заедно сме посилни“. Претседателот на Српската асоцијација на менаџери, Милан Петровиќ, ја потенцираше важноста правилното насочување на бизнис-капацитетите. Тој рече дека економиите на земјите во регионот во изминатите 20-ина години доживеале пад на конкурентноста во однос на другите европски пазари и дека поради тоа, целта на самитот е да се анализираат и да се согледаат сите потенцијали на регионот. Инаку, на собирот во Црна Гора присуствуваа бизнис-лидерите од регионот, премиерите на Србија, Црна Гора, БиХ, како и официјални претставници од Словенија, Хрватска и од Македонија. На самитот се разговараше за човечките ресурси во регионот, односно за начините како да се задржат младите талентирани луѓе коишто постигнуваат добри резултати, како и улогата на медиумите во креирањето на сликата за регионот. Последниот ден од самитот се одржа таканаречен премиерски панел, на којшто претседателите на владите на државите од регионот имаа можност да ги чујат сите предлози, препораки и идеи.

Да се формира балкански совет кој ќе ги застапува интересите на регионот

Бизнис, политичките и медиумските лидери од Западен Балкан, на Самиот 100 бизнис-лидери се согласија дека економските интереси и поинтензивното економско поврзување се предуслов за напредок и зголемување на конкурентноста на трети пазари. „Ветер во грбот“ на учесниците на самитот им даде и генералниот директор на Нафтена индустрија Србија (НИС), Кирил Кравченко, со пораката дека економските анализи покажуваат дека во цела Европа, Балканскиот регион е еден од најатрактивните за инвестирање, и дека може да го достигне европскиот финансиски просек. Претседателот на Владата на Србија, Ивица Дачиќ, предложи и формирање

Експертите треба да се негуваат како фудбалери

Е

кономскиот развој е невозможен без квалитетни кадри, а во овој момент државите од Западен Балкан немаат одговор на проблемот со одлив на мозоци, бидејќи постои голема глобална побарувачка за талентирани кадри и иноватори. На панел-дискусијата „Човечки капитал - иновации и креативност како потенцијал на регионот“ на Самитот 100 бизнис-лидери, беше оценето дека експертите мора да се градат од мали, како фудбалери, и од раната младост да се обврзуваат со бизнис-договори кои нема да им дозволат лесно да си заминат од земјата. Во овој процес, како што сметаат претставниците од бизнис-заедницата, потребна е соработка меѓу бизнис-секторот, универзитетите и другите академски институции, со цел на пазарот на труд да се креираат компетентни, потребни и перспективни кадри. Директорот на компанијата Мајкрософт Србија, Југослав Пириќ, истакна дека на перспективните стручњаци мора нешто да им се понуди за тие да останат во регионот. Претседателката на Управниот одбор на словенечката СКБ банка, Цветка Селшек, предупреди дека и покрај одливот на мозоци постои друга крајност - недоволната мобилност на работната сила, која, според неа, исто така е опасна. на балкански совет, по пример на скандинавскиот, кој би ги застапувал заедничките интереси на државите од регионот. Црногорскиот премиер, Мило Ѓукановиќ, додаде дека за економскиот напредок на регионот пресудна е стабилноста, а претседателот на советот на министри на БиХ, Вјекослав Бевенда, истакна дека задача на политичарите е да создаваат добар амбиент за успешна регионална соработка. Со ова се согласија и претседателот на Хрватска, Иво Јосиповиќ, кој со писмо ги поздрави учесниците, како и заменик-министерот за економија на Македонија, Христијан Делев. Силното регионално поврзување е предуслов не само на економски напредок, туку и на побрз евроинтегративен процес на Западен Балкан, заклучи министерот за економски развој и технологија на Словенија, Станко Степшник. Основен предуслов на секоја соработка е комуникацијата - го сумираше мислењето на бизнис-лидерите претседателот на српската компанија МК Група, Миодраг Костиќ, идеен творец на идејата за една здружена регионлана компанија, АМАНП, која би ја сочинувале регионалните гиганти Агрокор, МК Група, Атлантик група, Нектар и Подравка. Посебна улога во кохезијата на Западен Балкан имаат и медиумите кои пак имаат предност и можат да направат похрабри чекори од политичарите во процесот на реинтеграција, порача Бранка Ѓукиќ, директорка на агенцијата Танјуг.

Поврзувањето и поедноставните процедури - магнет за странските инвеститори

Р

егионалното поврзување и поедноставувањето на процедурите се двата главни предуслови за масовно доаѓање на странските инвеститори на Западен Балкан, порачаа на Самитот 100 бизнис-лидери претставниците на меѓународните финансиски организации и големите странски компании кои работат во регионот. Во рамки на панелот посветен на потенцијалите на регионот за привлекување странски инвеститори, шефот на регионалната канцеларија на Европската инвестициска банка, Андреас Беикос, истакна дека Западен Балкан беше една држава и дека денес мора да биде еден цврсто интегриран регион, бидејќи некои од неговите држави нема да бидат финансиски одржливи како изолирани ентитети. Препрека за интензивирање на економскиот развој на регионот, освен фрагментираноста, според него, претставуваат и комплицираните процедури и неефикасната администрација. „Големината е битна, ако сте голема фирма може да помините преку лавиринтите на администрацијата, што се гледа преку примерите на НИС и Фиат, но ако сте мал инвеститор без искуство и сакате да инвестирате во овој регион, тоа е речиси невозможно“, предупредува Беикос.

Energy delivery solutions

ENERGIZING YOU

капитал број 709 31.05.2013

46 балкан бизнис и политика

www.kapital.mk

Агрокор ќе воведе луксуз на јадранската ривиера

Hotelierstvoto nov predizvik za todori]! Иван Тодориќ, претседател на надзорниот одбор на Агрокор, син и главен Васе Целеска оперативец на Ивица vase.celeska@kapital.mk Тодориќ во проектот, како и Маринко Бениќ, директор фотографија: на Карисма хотелс Фотоархива на капитал адриатик, компанијата којашто заедно ја основаа Агрокор и Карисма ресорт рватскиот концерн Агрокор, интернасионал во август светскиот туристички џин синот на сопс твеникот на агрокор, ивиц а тодориќ, иван, Маринко бениќ (карисма минатата година. ТУИ травел (TUI Travel) и лс адриатик) и нил Еван (туи травел) минатата недехоте Мексиканската компанија мексиканската компанија во Дубровник потпишаас договор за изградба на хотела ли на јадранското крај за хотелски менаџмент, Карисма ресорт интернасионал брежје којашто во своето (Karisma Resort Internacional) заедно ќе портфолио има низа луксузни воведе градат хотели во Хрватска, Словенија хотелски брендови во Мексико, на диверзифициран туристички производ и во Црна Гора, а основната цел на Јамајка и во Флорида, најмногу со отворање капацитети наменети за нивната компанија Карисма хотелс соработува токму со ТУИ. Агрокор одделни сегменти на гости, парови, адриатик е комплексот Купари во пак, со ТУИ стапи во контакт во март семејства... Плановите се однесуваат на близина на Дубровник. Се интересираат преземање хотелски капацитети, дали за Хотели Колочеп, а можеби и за Хотели минатата година, преземјаќи 25% удел во дубровничката агенција Гуливер со купување или со изградба на нови, по Маестрал, кои наскоро хрватската влада травел, каде што ТУИ ги поседува пат на хотелски менаџмент или закуп. би требало да ги приватизира. останатите 75%. Целта е да управуваат со повеќе од три Интересот за Купари го Со ваквото поврзување со илјади единици за сместување. потврди Нил Еванс, Мексиканците семејството директор на ТУИ травел, Повеќе од 3.000 единици Тодориќ го затвори при потпишувањето на за сместување кругот на стратешка договорот за стратешко Судејќи според најавите, барем кога се соработка, а освен партнерство, милиони евра работи за Хрватска, фокусот ќе биде нови хотели и ресорти, кој се случи се проценува дека „те ставен на крајниот југ, односно на жи“ тројката планира да минатата недела во проектот за Купари дубровничкото крајбрежје. Се чини дека доведува и гости од дубровничката Палата не сакаат да се мешаат во бизнисот на подалечни пазари, Спонза. Адрис (Маистра) и на Загребачка банка пред с$ од Америка, да Покрај Еванс, (Истратурист) на Истра. пушта нови летови, да договорот го потпишаа и пишува:

Х

250

www.kapital.mk

капитал број 709 31.05.2013

балкан бизнис и политика Најголемата хрватска компанија и една од најголемите во регионот, Агрокор, во сопственост на Ивица Тодориќ, одлучи да инвестира во бизнис кој не е нејзина примарна дејност. Агрокор заедно со странските партнери, британскиот ТУИ травел и мексиканскиот Карисма ресорт интернасионал, ќе почнат да градат и да инвестираат во хотели и останати туристички капацитети во Хрватска, Словенија и во Црна Гора... „Во просек, нашите гости остануваат на одмор од 10 до 15 дена, а нашата сезона трае шест месеци. Мислам дека Дубровник е идеално место за да ја продолжиме сезоната. Преку поврзување со истакнати глобални туристички компании и Агрокор се создаваат нови вредности во хрватскиот туризам, се отвораат нови пазари и се формира единствена хотелска колекција со препознатливи брендови кои с$ уште немаат конкуренција во регионот“, објасни Нил Еванс, истакнувајќи го потенцијалот на Хрватска како значајна туристичка дестинација. Склучувањето партнерство ја покажува конечната одлука на ТУИ да инвестира во Хрватска, што со години беше оставено во мирување. Иван Тодориќ истакнува дека ТУИ ја издвојува Хрватска како стратешка дестинација. Откри дека на стратешкото оврзување работеле две години. „Знаењето и искуството на нашите глобални стратешки партнери, како и познавањето на Агрокор на регионалниот пазар ќе го искористиме за квалитетна поддршка за нашите партнери и со тоа ќе создадеме ново и иновативно портфолио препознатливо во регионот и во светот“, нагласи Тодориќ.

Комплексот во

Купари на прво место

Кога се работи за Купари, кој државата планира да го даде под концесија со право на градење на 99 години, Нил Еванс вели дека тоа е исклучително голем проект, а ако одлучат да инвестираат таму, на почеток би изградиле два хотели. Се проценува дека проектот за Купари би требало да „тежи“ околу 250 милиони евра. Новиот играч на дубровничкото подрачје очигледно ќе биде главниот конкурент на турскиот Риксос, којшто веќе го потврди интересот за Купари. Прашањето е дали Риксос, кој јавно го поддржа поранешниот прв потпретседател на Владата, Радимир Чачиќ, ќе биде доволно јак опонент во екипата на Агрокор во новите околности. Освен Купари, Карисма хотелс адриатик покажа интерес за преземање на Хотел Колочеп, но пред десетина дена ненадејно отстапија од јавното наддавање. Како што тогаш кратко ни одговори директорот Маринко Бениќ, причината за отстапувањето беше: „Не се креирани сите предуслови за сите страни вклучени во овој комплексен процес“. Потпишувањето на договорот, кој во туристичката бранша го нарекуваат историски, го проследи и министерот за туризам, Дарко Лоренчин, кој воедно најави распишување наддавање за Купари за два месеци, по локалните

иван тоДориќ Агрокор

Ч

етири години размислуваме како да излеземе од криза. Тоа нас н$ води до инвестиции. Знаењето и искуството на нашите глобални стратешки партнери, како и познавањето на Агрокор на регионалниот пазар ќе го искористиме за квалитетна поддршка за нашите партнери и со тоа ќе создадеме ново и иновативно портфолио препознатливо во регионот и во светот.

47

кои се тУи травел и карисма?

Т

УИ травел е туристичка компанија која работи во 180 земји во светот со 30 милиони гости годишно и е позиционирана на повеќе од 30 светски пазари. Има хотели во осум медитерански земји, а стратегијата и се таканаречените диференцирани хотели (за самци, за семејства...). Седиштето на компанијата е во Велика Британија, има повеќе од 54 илјади вработени и управува со паневропска авиокомпанија со 141 авион. Минатата финансиска година (којашто заврши на 30 септември 2012 година) ТУИ травел оствари приходи во висина од 14,5 милијарди фунти и оперативна добивка од 490 милиони фунти. Мексиканската компанија за хотелски менаџмент, Карисма ресорт интернасионал, во портфолиото има низа луксузни хотелски брендови во Мексико, на Јамајка и во Флорида. Мексиканците ќе бидат задолжени во хрватскиот туризам да внесат луксуз. Нивните 12 хотели и ресорти на мексиканската Ривиера Маја и на Јамајка се како населба со приватни базени, плажи и приватни батлери, како и готвачи со ѕвездички Мишелин. Со цел ширење во Европа, Карисма ја одбра Хрватска. избори. „Ова е стратешко случување и секако, потег којшто е голема поддршка за стратегијата на Република Хрватска. Доаѓаат нови брендови, нови сегменти. Клучниот збор во сето тоа е диверзификација на производите, што нам и тоа како ни е потребно“, истакна Лоренчин. Потпишувањето на ова партнерство секако, е добра вест за туризмот на јадранската ривиера, бидејќи ја покажува конечната одлука на ТУИ да инвестира во капацитети во регионот, на што се чекаше доста години бидејќи проценките беа дека нема да се исплати. За разлика од Турција, каде што ТУИ градеше главно all inclusive хотели за масовен туризам, во Хрватска очигледно се планира да се развива луксуз, што е во согласност со стратешките документи.

ДВОДНЕВЕН ТРЕНИНГ ЗА СОВЛАДУВАЊЕ НА АЛАТКАТА PREZI:  11-12 јуни 2013 година, од 10.00 до 16.00 часот Хотел „Стоун бриџ“, Скопје

ЗАБОРАВЕТЕ ГИ POWER POINT ПРЕЗЕНТАЦИИТЕ, ИИТЕ, КОРИСТЕТЕ ГО PREZI! ШТО Е PREZI?

Prezi е неверојатна алатка која дава нов изглед на презентациите. Воопшто не зависи од слајдови туку од движења низ сликите на презентацијата. Едноставно ја имате целата презентација како една огромна слика на која одредувате патека во која ќе се движат презентациите и се шетате низ неа.

ПРЕДНОСТИ НА PREZI:

 Автоматско зачувување на презентацијата

при секоја промена  Голем број на готови презентации кои што можете да ги користите (шаблони од Prezi или презентации од други корисници)  Изработка на презентацијата, не само онлајн, туку и офлајн преку Prezi Desktop  Вчитување на PowerPoint презентации  Додавање на слики, видеа и голем број на елементи  Презентирајте онлајн (преку интернет) и офлајн (на компјутерот)  Бесплатна за сите, но со ограничени опции (можности за надградба) Сите заинтересирани за учество на оваа работилница може да се пријават најдоцна до 7 јуни 2013 година.

ЦЕЛИ И ПРИДОБИВКИ ОД ТРЕНИНГ ПРОГРАМАТА:

 Осознавање на придобивките од

софтверот за презентирање Prezi

 Совладување на техниките на работа во Prezi  Развивање на вештини за работа во софтверот  Стекнување на знаење за презентирање

и визуелна комуникација со потенцијалните клиенти  Примена на современ начин на визуелна комуникација во компанијата и надвор од неа

ЗА КОГО Е НАМЕНЕТА:

Маркетинг менаџери, продажни менаџери, претприемачи, маркетинг специјалисти, интернет продавачи, web developers, web дизајнери.

ПРЕДАВАЧ:

М-р Димитар Јовевски

асистент на Економски факултет-Скопје, при универзитетот „Св. Кирил и Методиј“

 лица за контакт: Гордана Михајловска и Ленче Зикова  е-маил: akademija@kapital.com.mk  02 3280 911

специјален прилог

7

ЈУНИ 2013

ПИЈАЛОЦИ

Пијалоците, исто како и храната, облеката и накитот се предмет на менување согласно модните трендови на времето во кое живееме! Колку и да звучи необично, што ќе нарачаме за пиење во ресторан и колку и какви пијалоци ќе купиме за семејството во голема мерка зависи од животните навики, опкружувањето и секако вкусовите. Пример, неодамна излегоа податоци дека по две децениии доминација на газираните пијалоци меѓу Американците, водата сега го зазела приматот на најпосакуван и најконсумиран пијалок. А, интересен е и податокот дека единствен пијалок кој цели 26 години има континуиран раст на потрошувачката е – пивото! Повеќе информации во врска со прилогот и комерцијално претставување во истиот можете да добиете на е-маил boban.gjorgjievski@kapital.mk или на телефонскиот број: 02 3298 110 локал 105

ВО ОВОЈ СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ ЌЕ ДОЗНАЕТЕ:  Кој е кој на пазарот на пијалоци во Македонија?

 Во кои пазарни сегменти доминираат домашните

производители, а во кои домашните?

 Зошто во изминатите шест години увозот на вода во

земјава пораснал за цели 60%? Расте ли капацитетот и продажбата на домашните производители?  Зошто македонскиот пазар е “преплавен“ со овошни сокови од увоз и зошто домашните производители и брендови не се подоминантни на пазарот?  Какво пиво пијат Македонците? Колкав е уделот на македонското пиво во вкупната потрошувачка?  Во што е привлечноста на пивото чија потрошувачка расте цели 26 години? ЛИЦЕ ЗА КОНТАКТ: БОБАН ЃОРЃИЕВСКИ

капитал број 709 31.05.2013

50

www.kapital.mk

на руЧек со...

Радослав НаНовиќ генерален директор на дХл експрес Македонија

Se trudam da kreiram Sredina vo koja rabotat Sre]ni lu\e

www.kapital.mk

капитал број 709 31.05.2013

на руЧек со...

51

Несуден лекар, а потоа дел од македонската подружница на најголемата курирска компанија во светот, дХл, каде што е директор веќе 18 години. Радослав Нановиќ е човек којшто има мошне интересен пат до пронаоѓањето на својата среќа и на својот успех во работата и во животот

наше то МенИ од менито на арабеска одбравме тестенини „кватроформаџи“, рижото со морски плодови и „шардоне“ на тиквеш

Игор Петровски

igor.petrovski@kapital.mk

фотографија:

Ивана кузмановска

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

Р

адослав Нановиќ или Лале, како што е познат меѓу блиските, пријателите и соработниците, е прилично млад човек, а може да се каже дека веќе е ветеран во менаџерските води. На свои 44 години тој има 18 години искуство како главен менаџер на ДХЛ Експрес Македонија

татко ми, ву ми, тетка ... сите беа и јас да се зајко кари, па не ко бе пишам на меми ди на, иако ле ше логично различни рабо имав талентика ти. но, сфативци за мн дека не се прон аоѓам во неа. огу

(DHL Express Macedonia), домашната подружница на најголемата светска курирска компанија, односно бизнисот со брза достава на пратки. Македонската подружница на ДХЛ штотуку прослави две децении работа во земјава, а Нановиќ од самиот почеток е во фирмата, 1993 година, за по две години да ја добие раководната функција. „Како млад ниту на сон не можев да претпоставам дека токму од оваа работа ќе заработувам за живот“, вели Нановиќ. Се родил во семејство на татко-лекар и професор на Медицинскиот факултет и мајка - професор по француски јазик. Живееле во населбата Водно над

основното училиште „Кочо Рацин“, во семејната куќа, каде што Радослав со помали прекини го минува животот до ден-денес. „Кога јас завршував основно училиште, во тогашна Југославија почнаа експерименти во средното образование, односно наместо гимназиите, се воведе насоченото образование, што значеше дека на свои 13-14 години треба да одлучиш со што ќе се занимаваш во животот, а јас тука имав мал проблем, затоа што, да не звучам нескромно, но како мал бев талентиран за повеќе

капитал број 709 31.05.2013

52

www.kapital.mk

на руЧек со...

работи истовремено. Во основно училиште освојував награди за литература, членував и во фотосекција, имав освоено и некои награди за фотографија, а ме привлекуваа и природните науки. Од друга страна пак, каде и да се свртиш, доктори околу мене: татко ми, тетка ми, вујко ми... И знаете како бидува, кога дојде време за средно училиште, Радослав ќе оди во медицинско“, се сеќава Нановиќ на своите младешки години. Средно како средно, вели, со сите свои убави и помалку убави моменти и потоа доаѓа запишувањето на Медицинскиот факултет. „Иако, да бидам искрен, никогаш не бев убеден дека себеси се гледам во медицината, сепак се запишав таму. Најверојатно поради огромната почит што ја имав кон татко ми, чија извонредна силна личност имаше големо влијание врз мене, потсвесно чувствував морална обврска да ги продолжам неговите стапки, иако тој експлицитно никогаш не кажа дека би сакал да види наследник во мене. Фактот што тој ненадејно почина кога јас имав само 19 години уште повеќе го засили тоа чувство, па јас дефинитивно решив да продолжам со школување на Медицинскиот факултет“, вели Нановиќ. Но, по неполни три години поминати на факултетот сфатил дека тоа не е вистинското нешто за него и дека не сака да биде само просечен лекар, што не би било фер ниту кон идните пациенти и колеги, ниту кон прерано заминатиот татко, ниту пак кон самиот себе, на крајот на краиштата. Вели дека сите околу него не можеле да се изначудат на таа одлука, но тој бил решен да го насочи животот во друг правец. Уште еден момент што имал влијание врз сето тоа, е фактот што прилично млад, на 23 години стапил во брак со девојката со која бил во врска неколку години, Зорица, и набрзо потоа ја добиле ќерката Кристина. Вели дека децата имаат огромна улога во неговиот живот. “Колку што Кики своевремено влијаеше врз мене да созреам експресно, толку и Лука ме 'разбуди од сон', некои 13 години подоцна“, вели Нановиќ. „Некако рано се најдов сред вртлогот на вистинскиот живот, со обврски невообичаени за луѓето на моја возраст и морав да се соочам со фактот дека повеќе ништо не е како порано, дека имам семејство кое сега е приоритет и морам да се погрижам ништо да не му недостига. Тогаш ја побарав првата сериозна работа и всушност, така дојдов во ДХЛ, која само што беше почнала со работа во Македонија преку сопствена новоотворена фирма, а јас бев третиот вработен. Сума сумарум, од мене излезе подобар менаџер одошто евентуално лекар...Натамошната едукација, овој пат во сферата на менаџментот одеше паралелно со работата. И тој процес се уште трае, всушност никогаш не завршува“

Бизнис што не дозволува импровизации Радослав со особено задоволство се

нановиќ со своите дами, сопругата Зорица и ќерката кристина

1.

3.

нановиќ обожава патувања и спортување: 1. во село на Масаите, кенија 2. риболов, езеро Викторија, Танзанија 3. скијање на глечер во австрија

"со ДХЛ сме родени во иста година"

Ј

2.

ас и ДХЛ сме врсници – компанијата е основана во Сан Франциско, САД, истата година кога и јас сум роден, 1969“, вели Нановиќ. Инаку, компанијата е основана од тројца партнери, Адриен Далси, Лери Хилблом и Роберт Лин (од првите букви на нивните презимиња е всушност акронимот ДХЛ) првобитно како сервис кој доставувал пратки од Сан Франциско до Хонолулу, Хаваи, користејќи ги авионските летови. Подоцна ги прошириле своите услуги низ теротиријата на САД и остатокот од светот, па дури и во земји што своевремено не можеле да бидат покриени од ниту еден друг сервис за брза достава на пратки, како Советскиот сојуз и остатокот од поранешниот источен блок, Ирак, Иран, Кина, Виетнам и Северна Кореја. „Во 1998 година, германскиот поштенски гигант Дојче пост, почна да купува акции од ДХЛ, и конечно стигна до мнозински пакет во 2001 година, а аквизицијата ја комплетираше во 2002 година. Дојче пост потоа ја апсорбираше ДХЛ во својата Експрес дивизија, истовремено проширувајќи ја употребата на брендот ДХЛ кон останатите дивизии, бизнис-единици и филијали. Во 2009 година, ДХЛ Експрес Сервис ги прекина домашните операции во САД и е фокусиран на испорака од САД кон надвор и обратно, како и доставата меѓу останатите континенти. Компанијата има околу 280 илјади вработени, сопствена флота од безмалку 300 авиони и неброени илјадници возила за сувоземно доставување на пратките“, објаснува Нановиќ.

www.kapital.mk

капитал број 709 31.05.2013

на руЧек со...

Првиот состав на ДХЛ Македонија, 1994 година

53

крушата под круша паѓа: малиот Лука на моторот од тато радослав

"Љубител сум на ’тркала‘ уште од мал"

Р

адослав Нановиќ, ни откри дека покрај фотографијата, убавиот пишан збор и цртањето, од мал има пасија и кон мотористиката, односно „буквално с$ што се движи на две или на четири тркала“. „На 11 години го добив првото моторче, легендарниот „томос автоматик“, и оттогаш не престанувам да се дружам со мотори, а подоцна и со автомобили. Сум имал среќа да можам да си дозволам неколку убави автомобили низ годиниве откако работам, а имам и мотор од т.н. крузери, со кого знам да се пуштам во релаксирачко возење за време на викендите, кога имам време. Со пријатели, исто така љубители на мотори, ќе отидеме до Охрид, до Маврово или на некое друго место, и малку ќе се препуштиме на ветрот и на коњските сили. Но, одговорен човек сум, секако и возач, ја почитувам моќта на машината, којашто може да биде максимално уживање, но и смртоносно оружје ако ги преминете границите.“ Нановиќ вели дека од младите денови му останал и меракот кон добрите парчиња аудио и видеоопрема, за коишто се тргале силни маки да се стигне до нив. „Нема да заборавам кога во 1984 година успеав да дојдам до еден музички столб ’Маранц‘, каква радост беше тоа. А подоцна и до ЈBL звучници, коишто и денес грмат со истата сила како и првиот ден. А преживеале еден куп журки, па и онакви по дворовите, каде што знаел да ги фати и дожд“, се смее Нановиќ и додава: “Одамна дигнав раце од аудиофилијата, но остана љубовта кон убавата музика, особено кон џезот. Во 80-те бев меѓу најмладите посетители на Скопскиот џез фестивал, а денес ми е чест што во изминативе 15-тина години, ДХЛ е партнер на манифестацијата“. Тој не можел да одолее ниту на квалитетна фотоопрема, имал и сопствена аматерска мини лабораторија за развивање слики, па често сликал на најразлични ситуации, од концерти, спортски натпревари, до уметнички фотографи за своја душа, и тоа исклучиво во црно-бела техника. „А, фотоапаратот ’Minolta SD 7000‘ што го добив од моите на подарок, којшто беше безобразно скапо парче, служеше верно долго време, ден-денес не можам да прежалам што падна во морска вода за време на еден годишен одмор пред 4-5 години, и солта го нагриза, па сега е неупотреблив. А чуда правеше таа ’минолта‘.“

нановиќ на неодамнешната прослава по повод 20годишнината на ДХЛ експрес во Македонија, заедно со директорот за Југоисточна европа, адриан Марли.

капитал број 709 31.05.2013

54

www.kapital.mk

на руЧек со...

Доста млад станав сопруг и родител. Типично за мене - го прифатив и тој предизвик...

Можеби најрад н моме нт во ДХЛ Македонија досега е кога воосе 2000-та почнавме да со сопствен авион, пет пати неделно оперираме

сеќава на првите години на развојот на ДХЛ во земјава, кога го пробивале патот на пазарот за услугата која била прилично непозната и повеќето луѓе гледале со недоверба кон тој бизнис. „Останувавме по цели ноќи на работа и ништо не ни беше тешко, затоа што имавме голем мотив да успееме. Беше предизвик да им се објасни на корисниците дека ние не сме ниту пошта, ниту шпедиција, ниту карго, туку од с$ по малку, но на крајот сосема нова, интегрирана услуга. Мал број компании, што уште од претходниот систем имаа користено услуги од ДХЛ, знаеја за што се работи, па тие ни беа и првите клиенти, но со тек на време, добивавме и нови корисници, бизнисот растеше, а со тоа и бројот на вработени. Горд сум на фактот што за овие 20 години ДХЛ во Македонија имаше само два дена прекин во работењето, и тоа поради виша сила: првиот пат кога почна интервенцијата на НАТО во Косово и во Србија, вториот пат за време на конфликтот во Македонија во 2001 година. Еден од најрадосните моменти за мене, а сигурно и за целата екипа, е кога истата таа година дојдовме до точката да можеме да користиме сопствен авион, којшто пет пати неделно доаѓа со пратки на скопскиот аеродром наутро и си оди навечер“. Радослав вели дека бизнисот со брза достава на пратки не трпи грешки и импровизации. „Ако некој ви доверил да однесете некаков документ, на пример, од Њујорк во Скопје за 48 часа, значи дека нему таа пратка му е исклучително важна и вие не смеете да кикснете. За да бидат опслужени милионите клиенти на ДХЛ Експрес низ целата планета секој ден, зад сето тоа стои импозантна мрежа од инфраструктура, превозни средства и луѓе. Идејата е секој ДХЛ во светот да може да размени со кој било друг ДХЛ каква било пратка што е дозволена за транспорт. Замислете си го само следново: во главниот сортирен центар за Европа или т.н. хаб, што се наоѓа во Лајпциг, Германија, во текот на една ноќ, всушност за само неколку часа, од 600-800 илјади најразлични пратки треба да бидат распределени за своите крајни дестинации“, објаснува Нановиќ.

„Клучна работа се луѓето – ова не е излитена менаџерска фраза“ ми го даде следниов еден од моите поранешни регионални шефови носи голем стап зад грбот“ менаџерски совет: „Зборувај тивко, но секогаш

Радослав вели дека сега, по 20 години ДХЛ во Македонија,

може да каже дека се позиционирани како пазарен лидер во сегментот курирска достава, опслужувајќи повеќе од 4.000 постојани клиенти меѓу компаниите, државните и останатите институции што имаат потреба од размена на пратки со странство. „Со оглед дека многу млад станав директор, морав и јас попатно да учам за сите работи поврзани со работењето фирма која е дел од светски корпоративен систем. За среќа, глобалната ДХЛ за цело ова време стои со својата експертиза и помош на располагање, за нејзиниот македонски дел да биде рамноправен член на семејството. Клучната работа што ја научив е дека најбитни ви се луѓето. Ова не го кажувам како излитена менаџерска флоскула, туку навистина е така – без мотивирани и силно посветени работници не може да се постигне успех. Затоа, сиве овие 20 години се трудиме од ДХЛ Македонија да направиме средина каде што ќе работат амбициозни, мотивирани луѓе, со натпреварувачки дух. И мислам дека успеваме во тоа. Флуктуацијата на кадарот во нашата компанија е многу мала, 2%-5% на годишно ниво, што е само еден доказ дека сме посакувана средина за работа. Инаку, колегите ме препознаваат по фразата ' Првиот е прв, вториот е никој и ништо'. Со други зборови, ДХЛ е средина која стимулира победнички, а не ДеКубертеновски 'важно е да се учествува' дух“ Радослав Нановиќ смета дека секој менаџер гради сопствен стил, специфичен за самата личност. Тој за себе, смета дека е само „прв меѓу еднаквите“ во компанијата, ништо повеќе. Се надева дека секторските менаџери и останатите вработени го доживуваат повеќе како бизнис-лидер, што само им ги задава целите, а понатаму им остава слобода во начинот на којшто ќе се реализира задачата, отколку како класичен раководител што им „дише во врат“ за секоја нивна акција. „Поборник сум на здрава, аргументирана и продуктивна дискусија во рамки на тимот, имам и правило кое гласи: ‘Децибелите не се аргументи’, значи не мора тој што е најбучен во дискусијата да биде во право. Имам сениор менаџмент тим од шест луѓе, со коишто одлично се надополнуваме и почитуваме меѓусебно“, вели Нановиќ.

ПОКАНА ЗА ОБУКА НА ТЕМА:  18 јуни 2013 година, од 9.30 – 16.00 часот Хотел „Стоун бриџ“, Скопје

МИТОВИТЕ ЗА ОДНОСИТЕ СО ЈАВНОСТА ТА И РЕАЛНОСТА „ИМА ЛИ МАГИОНИЧАРОТ УШТЕ ЗАЈАЦИ?“ ПРЕДАВАЧИ:

ЦЕЛИ НА ОБУКАТА:

Да се демистифицира и да се унапреди професијата и нејзиното практикување во секојдневното работење.

Стручниот тим на првата специјализирана агенција за односи со јавноста и комуникациски менаџмент во Македонија, Имиџ ПР.

ЗА ВРЕМЕ НА ОБУКАТА ЌЕ БИДАТ ОПФАТЕНИ СЛЕДНИТЕ ТЕМИ:

 Најчестите заблуди во примената на

односите со јавноста

 Ефективни односи со јавноста – стратешки пристап  Креирање одржливи партнерства  Студија на случај

Ангелка Пеева-Лауренчиќ Александар Деловски Гордана Арсова Ристоска Гоце Пачемски Магдалена Михајлоска Ива Орцева

OБУКАТА Е НАМЕНЕТА ЗА:

Лица кои имаат интерес за областа на односите со јавноста или работат во сегментот на односите со јавноста во своите работни организации. Сите заинтересирани за учество на оваа работилница може да се пријават најдоцна до 14.06.2013 година.  лица за контакт: Гордана Михајловска и Ленче Зикова  е-маил: akademija@kapital.com.mk  02 3280 911

Капитал број 709 31.05.2013

56

www.kapital.mk

технологии и бизнис

Xbox One

Preporodeniot

В

еќе долго време игрите и гејмингот не се никаква играчка или работа која поминува и со која „денгубат“ младите наместо да работат нешто. Одамна заврши времето кога на игрите се гледаше само како на нешто со кое треба да се одмориме додека работиме „сериозни работи“. Гејмингот, игрите и целата таа фама околу нив веќе некое време самите по себе се – сериозна работа. Тука секако е и хардверот, оној кој овозможува гејмингот да биде реалност. Иако компјутерите можат да бидат добра платформа за игри, сепак секој „вистински гејмер“ знае дека најдобро се игра на играчка конзола којашто постои првенствено за игри, а потоа за с$ останато, за разлика од компјутерите кои беа креирани со друга цел, а игрите таму се за релаксација. Со растењето на популарноста на игрите, технолошкото освестување на корисниците и нивните с$ поголеми побарувања, паралелно растеше и индустријата со играчки конзоли. На пазарот се издефинираа неколку производители на овие хардвери коишто се во постојан натпревар, на општа радост и задоволство на гејмерите и оние кои рекреативно играат игри. Нив ги следеа и производителите на игри, или поточно кажано ги предизвикуваа

со с$ подобри игри кои бараа повеќе перформанси, а за возврат нудеа пореално искуство. Така настана една нераскинлива спрега која креираше нова индустрија, најбрзорастечка во светот на забавата, со годишен обрт кој се мери во

милијарди долари. Дел од таа индустрија, или да бидеме малку нескромни, но реални – лидер во таа индустрија специјализирана за дизајнирање играчки конзоли е и Мајкрософт преку нивната серија

www.kapital.mk

Капитал број 709 31.05.2013

технологии и бизнис

Xbox којашто откако се појави постави нови стандарди, а секоја нова верзија предизвикува восхит и нова армија корисници. Така беше и со верзијата од 2005 година наречена Xbox 360. По 90 месеци на полиците од продавниците, продадени се повеќе од 70 милиони парчиња, а бидејќи ќе продолжи да се продава уште некој месец, секако тој број ќе порасне. Иако за човек 7,5 години се многу малку во светот на технологијата тоа е вистинска вечност, па така само прашање на време беше кога ќе се појави наследникот на Xbox 360 кој ќе ја засили позицијата на Мајкрософт во самиот врв на гејминг-индустријата и кој ќе понуди нешто ново и различно, со што ќе се одвои од конкуренцијата. И по повеќе од 4 години развивање, милион шпекулации и „предвидувања“, цела низа можни имиња и теории, светлото го здогледа - Xbox One. Во последните месеци, кога веќе беше јасно дека Мајкрософт наскоро ќе објави нова верзија на играчката конзола, најголемиот број корисници, рецензенти и луѓе од браншата, прогнозираа дека ќе се вика Xbox 720, алудирајќи на тоа дека новата конзола ќе биде барем двојно помоќна од старата. И во едно погрешија, но во едно беа во право. Грешката беше во името на новата конзола Xbox One што

би значело препороден и повторно измислен, а точниот дел е фактот што конзолата е најмалку два пати помоќна од претходникот, како според хардверот, така и според можностите кои ги нуди. Хардверски гледано, Xbox One е базиран на моќна архитектура во чиј центар е 8-јадрен процесор и 8 гигабајти работна меморија. На нив се приклучени и 500 гигабајти хард-диск, Blu Ray читач, како и најсовремени порти за жичано и поддршка за протоколи за безжично поврзување. Но, тоа директно ги интересира само оние што се по хардверот, иако во основа би требало да н$ интересира сите имајќи предвид дека тоа е срцето на машината. Но, нас, обичните корисници, повеќе н$ интересираше презентацијата на оној останатиот дел – можностите и иновациите вградени во Xbox One. А тие можат да се опишат во неколкуте слогани кои беа презентирани на објавата на новата конзола, меѓу кои се издвојува – „вие и телевизорот стапувате во врска“ заедно со верувањето дека Xbox One нема повеќе да биде миленик само на гејмерите, тук ќе биде центар на забавата и мултимедијалните алатки во вашата дневна соба. Така, освен за игра, Xbox One е опремен и овозможува гледање телевизија, видео и други содржини коишто се или онлајн или овозможени од вашиот

57

кабелски оператор. Со интегрираниот Скајп овозможува разговори со најблиските, додека пак дополнителниот Kinect 2.0 кој доаѓа со него, овозможува контрола со движења, распознава емоции и снима во висококвалитетна HD резолуција во која можат да бидат и вашите видеоразговори. Тука е и редизајнираниот контролор кој и досега важеше за најдобар контролор за конзола во светот, а сега со повеќе од 40 нови подобрувања, би требало да нема конкуренција. Доколку пак сте изморени и не ви се мавта ниту пак клика, тогаш само зборувајте. Гласовните команди се длабоко интегрирани во Xbox One и овозможуваат речиси целосна контрола врз него. Од основната „Xbox вклучи се“, па с$ до „што има HBO“ или проверка на последните вести од светот. Што се однесува до игрите, најавени се цела низа нови преку последните серии на некои од најпознатите наслови, а мал хендикеп е тоа што игрите од претходната верзија нема да можат да се играат. Но, тоа можеме да го гледаме како нов почеток, не залудно овој уред се вика препородениот.

Xbox One е најавен да пристигне за неколку месеци, таман доволно време да се појават и новите специјализирани игри за него, како и други оригинални видеосодржини од кои дел ќе бидат режирани од познатиот Стивен Спилберг.

58

Капитал број 709 31.05.2013

www.kapital.mk

светот на виното

тенДенЦии

VkusoVite se menuVaat

В

о винската индустрија и потрошувачката на вино се случуваат мали револуции. Класичните потрошувачи не се веќе доминантни. Ако до пред кратко време возрасните биле главните консуматори, сега младите го преземаат водството. Но, не е така насекаде. Во некои земји жените стануваат еднакви консуматори со мажите, што досега не било случај. На Истокот, во Кина, Јапонија, Кореја, пиењето вино станува знак на префинетост и култура. Веќе и за производителите не важат оние максими „Јас така го правам виното. Исто како дедо ми!“. За да се опстане во с$ поконкурентниот вински свет, мора да се прилагодуваат сите. Останувањето на едно место е работа на конзервативизам повеќе отколку на традиционализам. Традиционалните консуматори полека заминуваат. Големите вински земји и разни институции спроведуваат огромни истрaжувања за да знаат како да се ориентираат во иднина. Ориентацијата, според сегашните согледувања, е кон младите градски отворени луѓе, со извесно образование и извесни материјални можности, а кои се подготвени за нови предизвици и нов стил

на живот. Големите потрошувачки системи во светот се обидуваат да направат своевиден фоторобот на новите и на идните потрошувачи. Основен показател за тоа дали ќе им се допадне едно вино е да се потврди дали ќе го препорачаат и на некој свој пријател. Една француска фирма која има маркети низ целата земја формира групи од по осуммина луѓе и им нуди да пробаат по 15 примероци вино во пристоен распон од цени. Од поевтини, но сепак добри, до поскапи. Дегустациите се слепи, но им се даваат само некои основни податоци за виното. Дошле до некои податоци. Жирито од овие млади луѓе е многу побезмилосно од комисиите кои проценуваат на официјални натпревари. Додека професионалците мерат внимателно, младите дегустатори ги отфрлале вината кои не им се допаѓаат. Освен тоа, младите дегустатори се покажале мошне чувствителни за цените на вината. Тие заклучувале дека ако некое вино е две евра поскапо од вообичаените, тоа мора и да се заслужи со квалитет. За нив ништо не значело дека тоа вино, на пример, потекнува од некој фамозен регион со авторитативна апелација. Едноставно, тоа не бил аргумент кој

ја оправдува повисоката цена. Дури и за Французите големите имиња не претставувале ништо особено. Ваквата еволуција во еден микрокосмос, каде што виното е и било повеќе од светост, повеќе од мит, говори, пред с$, за заситеноста на потрошувачите од преголемиот број вина, марки, апелации. Кај старите генерации оваа заситеност предизвикала полека да се напушта пиењето и затоа имаат пад на потрошувачката. Но, новите генерации се пољубопитни, бараат некои насоки, ги споделуваат искуствата со пријателите, се информираат преку Интернет и испробуваат. Освен тоа, објаснување за овие промени се и промената или еволуцијата на вкусовите - силни, опори вина, горчливи вкусови, анимални вкусови, или пак недостиг од баланс во вината, едноставно новите генерации не ги поднесуваат. А ги ценат сите вина бели, црвени или розе вина, слатки и пенливи каде што имаат да откријат нешто ново, необично. Кога се работи за цената тие очекуваат од виното платено меѓу 5 и 15 евра (што е распон на поквалитетните вина во Франција), да добијат директна сатисфакција од производот. За поголема цена од 15 евра, треба навистина да станува збор за волшебно вино.

ВИНСКА ЕТИКЕЦИЈА

Кога се отвора виното?

Н

е се стеснувајте шишињата со вино да ги отчепите уште во кујната, еден час пред да дојдат гостите (се разбира, ова не важи за угостителите кои задолжително мораат виното да го отворат пред гостинот). Со тоа, ако ништо друго, нема да морате да се мачите со тапите пред гостите. Најнакрај и не е лошо однапред да го пробате виното кое ќе го служите, за да се уверите во неговиот квалитет и состојба (може да е расипано, скиселено, зашто околу 3% од вината во шише отпаѓаат на оваа категорија) и да бидете сигурни во добриот избор на виното за таа пригода. Доколку останат парченца од тапата, цедењето е најдобар начин да ги отстраните. И покрај тоа што кај нас има такво мислење, плутата нема ефект за вашиот стомак, но непријатни се парченцата во уста. Отворете ја позначајно (еден сантиметар) онаа покривка на грлото која е најчесто направена од метална фолија, така ќе оневозможите при сипувањето виното да дојде во допир со металот што би предизвикало несакани ефекти на виното.

Освен тоа, на виното му давате можност да дојде во допир со воздухот и да се ослободи испарувањато, а тоа е мошне важно кај старите вина и оние кои долго стоеле во подрум. Но, тоа е добро и за младите вина кои во допир со воздухот се подобруваат. Всушност, отворањето еден час пред пиењето, ќе го почувствувате веднаш.