Kapital magazin 715

n MАКедОНСКИТе ПрерАБОТувАчИ НА ОвОшје И ЗеЛеНчуК БАрААТ:

Лесен пристап до кредитите на МБПр и владини спотови за промоција!........................стр.16 n Има ли кој да купи 6.433 изградени станови?!...............................................................................................стр.30

број 715 цена 100 ден. | 12 јули, 2013, петок | година 14

www.kapital.mk

МАГАЗИН ЗА БИЗНИС И ПОЛИТИКА

exclusive

@Arko lukovski главен извршен директор на т-Мобиле Македонија

Ako ne si brz dA dA gi sledi[ promenite, industrijAtA ]e te otfrli! 20 str.

Капитал број 672 12.09.2012

4

 MАКЕДОНСКИТЕ ПРЕРАБОТУВАЧИ НА ОВОШЈЕ И ЗЕЛЕНЧУК БАРААТ:

Лесен пристап до кредитите на МБПР и владини спотови за промоција!........................стр.16  Има ли кој да купи 6.433 изградени станови?!...............................................................................................стр.30

НАВИГАТОР

БРОЈ 715 ЦЕНА 100 ДЕН. | 12 ЈУЛИ, 2013, ПЕТОК | ГОДИНА 14

www.kapital.mk

МАГАЗИН ЗА БИЗНИС И ПОЛИТИКА

сОдРжИНА 06 КапиталНО

БиљаНа ЗдравКОвсКа стОјчевсКа илузии

EXCLUSIVE

@ARKO LUKOVSKI ГЛАВЕН ИЗВРШЕН ДИРЕКТОР НА Т-МОБИЛЕ МАКЕДОНИЈА

AKO NE SI BRZ DA DA GI SLEDI[ PROMENITE, INDUSTRIJATA ]E TE OTFRLI! 20 str.

10 ПОЗИЦИЈАТА НА КАПИТАЛ 16 cover story

Mакедонските преработувачи на овошје и зеленчук бараат: Лесен пристап до кредитите на МБПР и владини спотови за промоција!

20 exclusive

ЖарКО ЛуКОвсКи, главен извршен директор на т-Мобиле Македонија Ако не си брз да ги следиш промените, индустријата ќе те отфрли!

ИздВОјуВАмЕ

www.kapital.mk www.kapital.mk

Преработувачи

Да се променат условите за користење евтини кредити, да се снимат спотови за промоција на македонските производи од зеленчук, да се укине акцизата за нафта и да се врати државната поддршка за учество на саеми. Ова се клучните барања на компаниите-преработувачи на зеленчук и овошје во земјава, кои и покрај позитивните перформaнси кои ги остваруваат изминативе години, секојдневно се соочуваат со сериозни проблеми во тековното работење!

XX стр.16

30 АНАЛИЗА

изградени 22,4% повеќе нови станови, а одобрени само 34 милиони евра станбени кредити Има ли кој да купи 6.433 изградени станови?!

38 ПОЛИТИКА

На поранешниот вицепремиер за евроинтеграции не му се посреќи Васко Наумовски нема да биде амбасадор во Вашингтон!

42 ИНТеРВЈу

ваЛдис дОМБрОвсКис, премиер на Летонија Како Летонија се извлече од кризата

46 ТехНОЛОгИИ И БИЗНИс IFA Глобална конференција за новинари, сардинија Во знакот на мобилноста

50 ПРОфИЛ

виНарНиЦа „виНар“ созреана семејна традиција

52 НА РуЧеК сО...

ГерасиМ ваНчев, извршен директор на семос само со среќни луѓе се прави додадена вредност

16 станови

За една година, банките одобриле 34 милиони евра станбени кредити и тоа е дури 11% повеќе споредено со претходната година, меѓутоа, дали е овој кредитен раст доволен да ја покрие засилената понуда на нови станови?! само лани, градежните компании завршиле целосно 6.433 станови, што е 22,4% повеќе од 2011 година. Продажба е дискутабилна, бидејќи одобрените кредити од банките се доволни за купување само на една петтина од изградените станови лани.

XX стр. 30

58 сВеТОТ НА ВИНОТО

виНсКи веЛиКаНи филипина Ротчилд, традиција и наследство

РЕГИОНАЛНИ ПАРТНЕРИ НА КАПИТАЛ

30

Капитал број 715 12.07.2013

6

www.kapital.mk

КапиталНО

Биљана Здравковска Стојчевска biljana.zdravkovska@kapital.mk

Ministerot za nadvore{ni raboti ne treba da bide sosema siguren koga zboruva za euforijata i iluziite koi{to gi imaat gra|anite vo Makedonija za Evropskata unija. Za da bide posiguren kakvi iluzii imaat mo`e da pra{a nekoj od onie neoficijalno nad 80 iljadi makedonski gra|ani koi zemale bugarski paso{. Neka gi pra{a zo{to tie sakaat da vlezat vo EU duri i po cena dobrovolno da si go smenat identitetot i da potpi{at deka tie i site nivni predci se blgarski proishod?

Ili tie se od onie koi sepak imaat iluzija deka Evropskata unija }e im gi re{i site problemi. Isto kako i onie 230 iljadi Makedonci koi poslednive godini se iselile od Makedonija?

Илузии М

инистерот за надворешни работи реши во наше име да биде евроскептик. Или да н$ утеши и нас и себеси дека не е толку голема штета што не можеме да влеземе во Европската унија. Демек ниту еден македонски граѓанин повеќе немал илузии дека Европската унија ќе му ги решела проблемите, бидејќи во Унијата не течело мед и млеко. Па дури и кога Македонија ќе станеле членка на Европската унија тоа од граѓаните ќе било прифатено ладно и без еуфорија. Сигурно е многу фрустрирачки да се биде министер за надвореши работи на земја како Македонија. Посебно кога што и да се сработи на полето на евроатлантските интеграции не може да даде никаков резултат и да се вреднува како успех. Оти секогаш се удира во ѕидот поставен од европското милениче Грција. На сите им е веќе јасно дека ако не се најде заемно прифатливо решение со Грција за спорот со името, Македонија нема да може да стане членка ниту на НАТО, ниту на ЕУ. И тоа мора да се признае е многу фрустрирачки. Но, фрустрациите, за жал, не го решаваат проблемот. Министерот може да биде сигурен дека дури и демонстративно да си даде оставка, бидејќи не може да даде гол кога постојано му го мрдаат голот, тоа нема да промени ништо. Но, не треба да биде сосема сигурен кога зборува за еуфоријата и илузиите кои ги имаат граѓаните во Македонија кога станува збор за Европската унија. Ајде некој нека ги праша оние 50% невработени млади до 29 години што мислат за ЕУ? Или оние 30 илјади социјалци кои се пријавуваа да работат што било во Македонски шуми? Или министерот може да праша какви илузии имаат оние неофицијално над 80 илјади

македонски граѓани кои земале бугарски пасош. Нека ги праша зошто тие сакаат да влезат во ЕУ дури и по цена доброволно да си го сменат идентитетот и да потпишат дека тие и сите нивни предци се „блгарски происход“? Тое сигурно се од оние кои имаат илузија дека Европска унија ќе им ги реши сите проблеми. Можеби и оние 230 илјади Македонци кои последниве години се иселиле надвор од Македонија имаат исти такви илузии. Можеби и бизнисмените имаат илузија дека европскиот пазар им е многу важен што толку запнале за него, и покрај тоа што политичарите мака мачат да им отворат очи за да тргуваат со арапските и со азиските пазари. Еве и винариите се согласни вината коишто ги произведуваат во Македонија наместо како македонски да ги продаваат како „Повардарски“ само за да влезат на европскиот пазар. Изгледа ќе да се повеќе оние кои имаат илузија дека ЕУ ќе им ги реши сите нивни проблеми. Но, сигурно и министерот е во право кога вели дека има и многу такви коишто немаат илузии дека ЕУ е решението за сите нивни проблеми. Оти ретко во која земја-членка во Европската унија дури 70% од граѓаните мислат дека судството, политичките партии и јавните службеници се најкорумпирани, како што е тоа случај во Македонија. И ако прашате некој судија, некој партиски вработен во јавна администрација или некој министер без ден работно искуство, тие сигурно сметаат дека Македонија не треба воопшто да влегува во ЕУ, оти таму не тече мед и млеко како што вели министерот. За сите нив Македонија е ветената земја во која тече мед и млеко. И така ќе остане с$ додека земјата е надвор од ЕУ. Оти кога ќе станеме членки во ЕУ, тогаш сите рефлектори ќе се запалат

www.kapital.mk

Капитал број 715 12.07.2013

КапиталНО

7

Ако прашате некој судија, некој партиски вработен во јавна администрација или некој министер без ден работно искуство, тие сигурно веруваат дека Македонија не треба воопшто да влегува во ЕУ, оти таму не тече мед и млеко како што вели министерот. За сите нив Македонија е ветената земја во која тече мед и млеко. И така ќе остане с$ додека земјата е надвор од ЕУ. Оти кога ќе станеме членки во ЕУ, тогаш сите рефлектори ќе се запалат и многу од илузиите кои ги имаат граѓаните ќе се срушат и многу од илузиите кои ги имаат граѓаните ќе се срушат. Но, за да нема ниту министерот, ниту која било власт илузии околу ЕУ, може лесно да дознаат дали се во право кога зборуваат за европските надежи на македонските граѓани. На следните избори отворено нека кажат дека се за тоа Македонија да не влегува во Европската унија. И тоа е легитимна одлука. Но, таа одлука сепак треба да биде на сите граѓани на Македонија. А тие граѓани за кои зборува и министерот, сакаат Македонија да стане членка на ЕУ и на НАТО. И поддршката на оваа власт ја дадоа меѓу другото и поради тоа што во сите предизборни агенди високо на листата секогаш беше евроатлантската

интеграција на земјата. Затоа не му личи на министер за надворешни работи на една земја којашто сака да влезе во НАТО и во ЕУ да шири евроскептицизам. Зашто тој на таа функција е избран за да работи на зачленувањето на земјата во овие друштва. Ако прашате и некој Германец, сигурно и тој нема илузии дека во Европската унија не тече мед и млеко. Оти знае дека треба добро да се испоти за да си ја обезбеди економската благосостојба. Но, никој поради тоа не бега од земјата. А македонските граѓани прават с$ за да ја напуштат земјата, не поради тоа што многу ја сакаат Европската унија, туку поради тоа што во Македонија

немаат ниту шанса да си обезбедат економска иднина. Е тие проблеми навистина како што вели министерот нема да ни ги реши Европската унија, дури и Македонија утре да стане членка. Тие проблеми можат да ги решат единствено политичарите кои ја водат оваа земја. Кога невработените млади луѓе и социјални случаи би можеле лесно да најдат работа во Македонија, тие сигурно не би имале илузии дека во ЕУ тече мед и млеко. Но, ако Македонија и понатаму остане земја без никаква економска перспектива, тогаш единствена илузија на секој млад човек ќе биде дека секаде е подобро отколку во Македонија и единствена желба ќе му биде да избега оттука.

LETO...

фото вест

Капитал број 715 12.07.2013

L

Лошото време во Охрид во текот на изминатата недела ги избрка и малкуте туристи кои беа присутни во единствената македонска туристичка претстолнина. Климатските промени од годинa во година се еден од факторите коишто ја скратуваат и така кратката туристичка сезона во Охрид. Времето во Македонија и на средината на јули не може да се нарече вистинско лето, бидејќи постојат големи варијации на температурата и на временските непогоди. Во исто време се поплави скопската населба Ѓорче Петров, оддалечена 170 км од Охрид. Малите количини дожд кои паднаа во комбинација со големиот водостој на околните реки и канали и неисчистената и недоволно функционинална атмосферска канализација го направија Ѓорче Петров налик на Венеција. Додека партиите преку општинскиот совет и преку партиските потпароли се препукуваат кој е виновен за ваквата состојба во една од најголемите и најурбани скопски општини, граѓаните мора да газат по улиците преплавени и до половина метар со вода. Не треба да се биде експерт за климатски промени за да се забележеи дека ова лето времето во Македонија с$ повеќе наликува на западноевропското, поточно на англиското, каде што луѓето без чадор не излегуваат од дома ни во најсончевите денови. Проблемот е што ниту Македонците по менталитет, ниту постојната инфраструктура не се во состојба да одговорат на таквата клима и поради тоа, секој пролетен „дождец“ кај нас прави штета како монсунска бура. Стара болка е и дека Македонија никако да го заврши проектот за акумулирање на вишокот вода во недоизградените вештачки езера каде што таа во секој случај ќе најде подобар начин да се искористи отколку по дворовите на луѓето и по улиците по кои во вакви ненормални услови очигледно може да се движи човек само со чамец.

Капитал број 715 12.07.2013

10 ...позицијата на капитал...

www.kapital.mk

Конкуренција Ако сме паметни, ќе учиме од искуството на оние што стигнаа во ЕУ пред нас, па ќе се подготвуваме со време, за да не ни се стемни на крајот од тунелот, наместо да ја видиме сончевата светлина. Игор Петровски igor.petrovski@kapital.mk

У

бава работа е пазарната конкуренција. На потрошувачите им овозможува избор, а компаниите ги тера да бидат поефикасни, да понудат подобар и поевтин производ или услуга. Еве на пример, како потрошувачи имавме прилика да видиме што значи конкуренцијата на пазарот за телекомуникациски услуги: два оператори, три оператори, сега ќе влегува и четврти… Цените се веќе драстично паднати во споредба со она што беше од пред 5,6 или 10 години, а како што вели директорот на најголемиот домашен оператор во интервјуто што може да го прочитате во овој број, “за жал на операторите, но за радост на корисниците“, ти ќе паѓаат и понатаму. А, на нив останува, како понудувачи на пазарот да се трудат со нови иновативни услуги и зголемена ефективност во работењето, да ја

задржат профитабилноста и делот од пазарниот колач. Деновиве пак, една од најжешките теми во Хрватска е либерализацијата на пазарот за електрична енергија, која почна да се чувствува веќе првиот ден откако земјата и формално стана членка на Европската унија, на први јули. Потрошувачите веќе добиваат понуди од словенечки, австриски и германски компании, а ќе дојдат сигурно и од други земји, за поевтина струја и до 20-30% од онаа што им ја продава државното електростопанство, ХЕП, довчерашен монопол на пазарот. Дури и државни институции и претпријатија најавуваат дека ќе се снабдуваат со струја од конкурентнските странски компании, а сето тоа предизвикува паника во редовите на ХЕП, која што сега треба да ги спушти цените и да го рационализира своето работење. Сега ќе излезе на видело сето “ѓубре пикнато под тепих“ низ сите овие години кога државниот производител на струја имал апсолутна комоција на пазарот - неефикасноста, превработеноста, големите трошоци…Па се најавува

реструктурирање на фирмата, за да може да издржи на сега веќе, високо конкуретниот пазар. Убава работа е конкуренцијата, ама и многу убаво ја отсликува онаа “додека на еден не му се стемни, на друг не му се разденува“. Потрошувачите во Хрватска, со влезот во ЕУ ќе добијат не само поевтина струја, туку ќе бидат преплавени со секакви стоки и услуги од европските компании кои што ќе влегуваат без никакви царински давачки. Но, истите тие потрошувачи, работат во хрватски компании кои што ќе бидат погодени од таа зголемена конкуренција. И, ако не се подготвиле на време да се носат со европските конкуренти, и на домашниот, а уште помалку на странските пазари, тогаш ќе ги избрише “невидливата рака на пазарот“. Ете, ние не сме се уште членки на ЕУ, ама, демек, натаму сакаме да одиме. Ако сме паметни, ќе учиме од искуството на оние што стигнаа во тоа семејство пред нас, па да се подготвуваме со време, за да не ни се стемни на крајот од тунелот, наместо да ја видиме сончевата светлина.

Дали конечно почнува крајот на голготата наречана “Пруга за Бугарија“ Пресекот на двата најважни балкански коридори, којшто е токму во Македонија, треба да претставува потпора на која ќе се базира современата македонска економија и ќе се темели идниот економски развој, а не да ни претставува обврска и тешкотија Дејан Азески

dejan.azeski@kapital.mk

Д

иректорот на МЖ Инфраструктура, Ирфан Асани, и генералниот менаџер на компанијата Обермаер Хелас ЛТД, Јоханес Киро, го потпишаа договорот за изработка на основен проект за изградба на пругата Бељаковце-Крива Паланка, која е дел од Коридорот 8. Во јавноста овој настан се проследи со вообичаената скепса како еден од низата бескрајни потпишувања, на преддоговри, договори наддоговори и сл. за конечно инфраструктурно поврзување со соседна Бугарија. Дека оваа скепса во јавноста е оправдана покажува и хронолошката навистина долга линија на овој проект. За ваквото железничко поврзување се зборува уште од денот на прогласувањето на независноста на Македонија и затворањето на

грчката граница кое дојде во исто време со меѓународното ембарго врз Србија, што значеше целосно инфраструктурно отсекување на Македонија. Тогашната влада влезе во проект кој со тогашниот државен буџет од неколку стотици милиони марки немаше никакви шанси да се заврши. Од тој голем инфраструктурен проект останаа само столбовите на некои идни вијадукти како „споменик на лудата транзиција“. Дека оваа влада не смее да се однесува неодговорно кон овој проект како таа од 90-тите години зборуваат многу фактори. Бугарија покрај тоа што од 2007 година е членка на ЕУ е и осуммилионски пазар со куповна моќ и потрошувачки навики многу слични на македонските. Бидејќи Бугарија со инвестирани повеќе од 150 милиони долари во последните 15 години е меѓу десете најголеми странски инвеститори во земјава. Бидејќи со ваква или поточно никаква инфраструктура трговската размена со

Бугаруја изнесува 800 милиони долари. Бидејќи докажано железничкиот превоз е двојно поевтин од камионскиот. Веројатно кога ќе се земе сево ова предвид и не изледаат толку фасцинантни и смешни како некогаш бугарските пораки дека намерно и вештачки земјава инфраструктурно се отсекува од Бугарија, а се поврзува со Грција и со Србија. Единствно во што грешат Бугарите е помислата дека тоа е поради некаква задна политичка намера. Веројатно нив не им текнало дека Македонците може да бидат немарни до таа фаза и со толкав недостиг од визија за да сфатат дека пресекот на двата најважни балкански коридори, којшто е токму во Македонија, треба да претставува потпора на која ќе се базира современата македонска економија и ќе се темели идниот економски развој, а не да ни претставува обврска и тешкотија што баш ние од цел Балкан мора да ги поврзуваме земјите меѓу себе.

www.kapital.mk

Капитал број 715 12.07.2013

...позицијата на капитал...

11

Чекајќи го Самарас Сега е моментот да се види дали работите ќе тргнат нанапред или голготата со чекањето ќе продолжи и целата фрка со иницијативата од македонската влада ќе остане само уште една комуникациска игра на линија Скопје-Атина Габриела Делова

Gabriela.delova@kapital.mk

Г

о стави ли премиерот Никола Груевски својот грчки колега Андонис Самарас во шах-мат позиција? Нешто повеќе од недела откако со писмо се обрати до грчкиот државен врв со нов предлог за текот на преговорите за името, од Атина одекнува само молк. Ниту дел од грчките медиуми кои вообичаено веднаш излегуваат со прогнози за одговорот на лидерите во земјава (кои барем досега се покажаа за точни) немаат ниту информација ниту пак, лицитираат со исходот од ваквата писмо-дипломатија. Оттука, логичен изгледа заклучокот дека Атина внимателно го готви одговорот, особено откако нашите стратешки партнери, САД и ЕУ дадоа амин на предлогот. Оти ако навистина станува збор за уште еден лицемерен потег на премиерот Груевски тогаш најлесна опција за официјална Атина е да го прифати предлогот и да го разобличи пред народот во текот

на разговорите. Така, изговорите за игри, несериозност и непосветеност во преговорите за името, особено по овој предлог, би биле несериозни од страна на Грција и овојпат ќе одат на сметка на официјална Атина. Македонскиот предлог конечно зборува за сериозен исчекор напред и подготвеност да се дојде до завршница во прашањето за името. Секако, ваквиот позитивен дипломатски потег во голема мера се должи и на притисоците од големите сили врз Македонија, конкретно од Америка, која неколку пати апелираше да се разгледа сериозно последниот предлог на Нимиц, кој според лидерот на ДУИ, Али Ахмети, соопштен од среде Софија, гласи Горна Македонија. Новиот пресврт во процесот околу името јасно покажува дека нешто се крчка во позадина оти наивно би било да се верува дека Ахмети тукутака го обелоденува предлогот. Секако, ова може да се толкува и како обид на ДУИ да изврши притисок врз својот коалициски партнер за побрзо да го надмине овој проблем или причина плус да се оправда наводната криза во коалицијата. Како и да е, очите на

целиот државен врв, но и на целата македонска јавност се вперени кон Самарас. Особено сега кога се чини дека картите веќе се отворени. Чекајќи го неговиот одговор уште еднаш се раѓа надеж дека земјава може конечно да тргне напред по 20 години талкање во место. Оти и македонската јавност исто како карактерите во познатото дело на Семјуел Бекет „Чекајќи го Годо“, се чини веќе предолго стојат во место, две децении изгубени и фатени во игрите на двете страни без да можат да сторат ништо за подобра иднина, чекајќи да се реши спорот со името, чекајќи да станеме членка на НАТО и ЕУ, чекајќи да ни се потврди идентитетот и конечно да имаме подобар живот и подобро утре. Сега е моментот да се види дали работите ќе тргнат нанапред или голготата со чекањето ќе продолжи и целата фрка со иницијативата од македонската влада ќе остане само уште една комуникациска игра на линија Скопје-Атина, а првичната позиција шахмат ќе се претвори во рестартирана игра од почеток, каква што всушност, гледаме со години.

Смее ли и Македонија да го заврти другиот образ? Пимен го заврте другиот образ по нападите од премиерот, но опшеството не смее ако сака да си го спаси образот и сите други асоцирани вредности од кои зависи неговото ментално-духовно здравје и она на поединецот во него Максим Ристески maksim.risteski@kapital.mk

П

опрвин би останал со Христа отколку со некоја замислена победа. Еве, ја препуштам истата на оние кои уживаат во неа“, напиша на Фејсбук митрополитот Пимен, одговарајќи на нападите од премиерот изречени во интервјуто за Нетпрес. Поентата е во придавката со која Пимен го определува карактерот на победата, а со самото тоа и на битката, во која, имајќи ја потребната мудрост и искуство, не дозволи да го втурнат. Вината на владиката е што во македонскиот политички дискурс систематски изолиран од стварноста од страна на

оние кои имаат моќ да го наметнуваат тој „се осмели“ да внесе малку здрава перцепција, одбивајќи толпата која ги вандализираше бараките на општина Центар да ја види како продуховена литургиска заедница, па посредно порача мотивите за протестите против наводното стопирање на изградбата на храмот Свети Константин и Елена да се бараат на друга страна. Ова е номиналниот дел од „гревот“ поради кој владиката заслужи цело поглавје во интервјуто со премиерот, кој не зборувајќи за суштината на спорот, туку правејќи психолошки профил на Пимен (врз база на „симптоми“ како непринципиелен, неискрен, фрустриран, оптоварен поради лична анонимност) и секако, потоа употребувајќи ја магичната формула чиј резултат секогаш

објаснува зошто во Македонија работите не чинат и покрај 24/7 ангажманот на Владата, му ја поставува „најтешката“ дијагноза: опозиционер. Премиерот не остава простор за дилеми - секој што ќе се осмели само да ја гребне златно-портокаловата боја со којашто се премачкани „делата“ и „оствареното“ не може да биде ништо друго освен политички противник. Проблемот е што во случајов станува збор за владика кој само со тешка релативизација на неговото легитимно огласување по повод со верска конотација може да се стави на нечија политичка страна, особено во услови кога неговата единствена врска со опозицијата е што е замонашен во Струмица, каде што како што вели премиерот, МПЦ била поблиска со СДСМ, отколку со ВМРО-ДПМНЕ.

Капитал број 715 12.07.2013

12 НАВИГАТОР > БРОЈКА

www.kapital.mk

ИЗЈАВА НА неделата

35%

од европскиот просек (ЕУ-27) изнесува животниот стандард на Македонците мерен преку домашниот бруто-производ (БДП) по жител, покажуваат податоците на Евростат

Германија ќе напредува само ако Европа напредува. Сите ние заедно станавме успешни и затоа ни е потребно единство во ЕУ.

Ангела Меркел

канцелар на Германија

победник на неделата

Елизабета Јанкуловска

+

Најголемата музичкосценска манифестација во Македонија 53-ти пат по ред успева да го потврди своето име и кредибилитетот. Уште еден успех е на директорот и на целиот организационен одбор што успеале да донесат уметници како оперската ѕвезда Дмитри Хворостовски, дуото Корољов, Евгени Корољов и Љупка Хаџи-Георгиева, кои по долги години пауза ќе н$ почестат со целовечерен концерт; потоа познатиот виолончелист Антонио Менезес, уметникот кој ги освоил сите награди; виолинистот Немања Радуловиќ во придружба на виолинистката Сузан Маноф; Кшиштоф Пендерецки и секако, најголемиот спектакл - концертот на светската атракција, квартетот „Бонд“, кој прв пат доаѓа во Македонија. Со ваквиот начин на работа барем една манифестација во Македонија успева да се одржи на ниво кое е достојно за споредување на исти или слични манифестации во регионот и во цела Европа. Едноставно, „Охридско лето“, кое досега успеало да н$ почести со присуството на најголеми светски ѕвезди во изминатите години, треба да претставува пример и за другите манифестации во Македонија дека е возможно со истиот лимитиран буџет и со тешки услови за работа, но со поголем ентузијазам и желба за успех и докажување да се постигнат светски конкурентни резултати со кои може да се гордее целата држава. На новата директорка на манифестацијата, Елизабета Јанкуловска, која има повеќе од ветувачки почеток на челното место на оваа манифестација, & останува тешката задача да ја продолжи успешната традиција на нејзините претходници.

Ре-Медика е супербренд за 2013/14 година

П

рвата приватна општа болница Ре-Медика e супербренд за 2013/2014 година. Ова признание претставува дополнителен мотив за да се продолжи со квалитетно работење со цел да се оправда довербата која секојдневно ја даваат голем број задоволни пациенти во Ре-Медика. „Секогаш се трудиме да бидеме први во воведувањето новитети, да инвестираме во врвна технологија, да ги следиме највисоките стандарди на работење, да вложуваме во едукација на нашиот професионален тим, с$ со цел да ги задоволиме потребите и барањата на нашите пациенти кои

Србија и Македонија постигнаа “разумен компромис“!

Србите ќе јадат ма патлиџани, Македо од српско брашно

Расим Љајиќ

српски министер за трговија пишува:

Верица Јорданова

verica.jordanova@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

М

акедонија ќе ја “измени времената мерка за условен увоз на пченица и брашно по надминување на нарушувањето на пазарот“. Дотогаш македонските домати непречено ќе се извезуваат во соседна Србија! Ова е исходот

Љупчо Димовски

министер за земјоделство, шумарство и водостопанство

од средбата, која претходно не беше најавена а се одржаво средата во Скопје, на министерот за земјоделство Љупчо Димовски и српскиот министер за трговија и потпретседател на српската влада, Расим Љајиќ. По средбата и двете страни прогласија победа! Лајиќ од Скопје си замина со “победнички пехар“ дека издејствувал од македонска страна укинување на мерката од која најзагрозени се српските извозници на пченица, а плус и српските граѓани летово ќе јадат евтини македонски домати.

www.kapital.mk

Капитал број 715 12.07.2013

се главната причина поради која постоиме. Добиеното признание на нашата болница за супербренд е само дополнителен доказ и награда за нашата посветеност кон работата и кон нашите пациенти“, изјави Елица Јорданова, генерален менаџер на Ре-Медика Ре-Медика продолжува со своето квалитетно работење и воведувањето нови услуги и методи на лекување. Тоа е потврдено со проверки од трета страна во текот на 2012 година, со што ПЗУ Ре-Медика е прва сертифицирана општа болница во Македонија со систем на управување со квалитет, во согласност со меѓународниот стандард ISO 9001:2008. Сите тие признанија се само докази дека Ре-Медика функционира како современа болница каде што се применуваат стандардите воспоставени во секоја високорангирана медицинска установа во западноевропските земји.

НАВИГАТОР

мисла на неделата

> БРОјКА

12,2% изнесува стапката на невработеност во еврозоната, објави европската статистичка канцеларија Евростат

лидери

акедонски онците леб На тајната средба во средата во Скопје, македонската и српската влада ги испеглаа недоразбирањата кои настанаа по воведување на заштитната мерка за пченицата Димовски, пак, остана “недопрен“ во најавите дека времената заштита на пченицата нема да се укине се до “надминување на нарушувањето на пазарот“, што остава голем простор за флексибилност. Мерката со која увозот на секој килограм пченица го условува со откуп на три килограми домашна пченица, а увозот на секој килограм брашно со откуп на 4 килограми домашно брашно, беше донесена пред само една недела, на 4 јули, по што предизвика бурни реакции во Србија од каде годишно увезуваме околу 22.000 тони пченица и 27 илјади тони брашно. “На денешниот состанок во Скопје е договорено македонската влада да започне процедура за измена на уредбата со која го ограничи увозот на брашно и пченица. Се договоривме да се остранат сите нецарински бариери во трговијата со цел слободен проток на стока, но и зголемување на вкупниот обем на трговска соработка меѓу двете земји“, изјави Љајиќ за српските медиуми веднаш по завршувањето на состанокот. Инаку, македонскиот домат во најголем дел завршува на пазарот во Србија. Таму минатата година беа извезени домати во вредност од 8 милиони евра, а вредноста на извезеното вино достигна 16,5 милиони евра.

13

Не може да водите бизНис без ризик. Храбрите можеби Не живеат вечНо, Но вНимателНите воопшто Не живеат!

Ричард Брeнсон

бизнисмен, сопственик на Вирџин

губитник на неделата

ДИмИТАР БОГОВ

Г

и привршува подготовките за пристапување на Народната банка на Македонија во Европскиот систем на централни банки (ЕСЦБ) и Евросистемот во соработка со Европската централна банка

КеТРИН ешТОН

В

исокиот претставник на ЕУ за надворешна политика и безбедност е на релација Белград-Приштина, пеглајќи ги спорните точки за нормализација на односите на двете страни

не им беше неделата

еНРИКО леТА

А

генцијата Стандард енд Пурс го намали кредитниот рејтинг на Италија за еден степен, од ВВВ+ на ВВВ. Лош старт за премиерската кариера на Лета кој дојде на функцијата со големи ветувања.

АДлИ мАНсуР

И

ако по воениот удар и соборувањето на Морси, Мансур главно ја има меѓународната поддршка, состојбата во Египет не се стабилизира и многу е веројатно да ескалира во сириско сценарио.

_

ТАњА ФАјОН Најавите за враќање на визите за Македонија, но и за регионот кој веќе неколку години ужива во благодетите од визната либерализација веќе навистина здосадија. Се чини, европратеничката Тања Фајон немајќи друг начин да добие на публицитет, секој месец го актуализира проблемот околу визите. Иако навистина Европската унија мака мачи со зголемениот број азиланти коишто поради економската криза или пак, поради немири во државите дома, зачестено бараат утеха и шанса во западноевропските држави. Реално, ваквиот проблем навистина & е на товар на Унијата, но барем засега Брисел не излезе со конкретен предлог или механизам кој ќе биде win-win ситуација да се спречи напливот од азиланти, но и да не се разгневат земјитекандидати и аспиранти, каде што евроскептицизмот и недовербата во европските институции рапидно се зголемува. Оттука, колку и да е добронамерна изјавата на европратеничкиата Фајон, преку која најверојатно повеќе сака да влее страв и да предизвика зголемена одговорност кај земјите посериозно да се справуваат со азилантите од своите држави, сепак актуализирањето на прашањето секој или еднаш во два месеца е повеќе од непотребно. На крај, токму ваквата игра, прво да се најави враќање, па потоа да се соопшти дека визната либерализација сепак продолжува, може да биде контрапродуктивна, односно токму во моментот кога евентуално навистина ќе постои закана од таква можност, засегнатите земји да не реагираат и да бидат изненадени од одлуката на Советот.

Капитал број 715 12.07.2013

14

www.kapital.mk

НаВиГатОР

ГРафиК На Неделата...

Расте бројот на патници на аеродромите во Скопје и во Охрид 472,536 402,946

промена: 22%

107,178

88,092

С

2013

2012

промена: 17%

Јaнуари-Јуни

Јуни

2012

3 фаКти Кти за... К

2013

поред последниот извештај на таВ за аеродромите во Скопје и во Охрид, бројот на патници во јуни годинава пораснал за 22% во споредба со истиот месец минатата година. Во периодот од јануари до јуни годинава бројот на патници е зголемен за 17% во споредба со истиот период минатата година.

0, 5 % 1,4% 0,9%

пораснаа цените на храната и на безалкохолните пијалаци во јуни во споредба со претходниот месец, објави Државниот завод за статистика пораснаа цените на услугите за комуникации во јуни 2013, во споредба со претходниот месец изнесува намалувањето во групата ресторани и хотели во истиот период

светот низ медиумите...

The New York Times

Њујоршкиот весник пишува дека финансиската криза на Кипар е далеку од разрешување, како што од поодамна најавија дел од експертите, и дека мерките на контрола кои треба допрва да се спроведат се најголем предизвик за земјата и за европа. lll

The Economist

египетската трагедија е главна тема за анализа на лондонскиот магазин. Како што пишуваат британските надворешно-политички аналитичари, поделеноста меѓу населението е толкава што прашање е дали земјата некогаш повторно ќе се обедини под една единствена власт. lll

Der Spiegel

Случајот „Сноуден“ и излегувањето на виделина на низа разузнавачки контроверзии коишто ги инволвираат и самите административни кремови на двете најмоќни држави во светот се причина германскиот магазин да се запраша уште колку такви тајни агенти има надвор на теренот. lll

The Australian

Новиот австралиски премиер се соочува со старите проблеми. Притисокот кој го врши јавноста за поголема социјална правда и еднаквост во комбинација со предизборните ветувања се убиствена комбинација за секоја следна австралиска влада којашто ќе сака да опстои во Канбера подолго од четири години. lll

На минатонеделната презентација во еУ инфо Центарот беа соопштени разултатите од досегашната работа на здружението

Македонските вина ќе с под географската ознак Светското искуство покажува дека земјите коишто користат географски одредници за извозните производи имаат голем бенефит и од аспект на подобрувањето на квалитетот и од аспект на постигнувањето поголема додадена вредност пишува:

www.kapital.mk НАЈЧИТАНО НА WEB...

1 На повидок најголемата

аквизиција на Балканот во следните година дена

2 Ериксон: Очекуваме лиценци за LTE мрежи во Македонија во декември

3 Подготвен е договорот за „Јужен тек“ до Македонија

4 Ахмети: Сега е моментот кога треба да се седне на преговарачка маса

дејан азески

dejan.azeski@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

Д

о крајот на годината македонските вина ќе може да се извезуваат под географската ознака ‘Повардарски’“, најави претседателот на Здружението за заштита на географската ознака „Повардарски“, Владислав Попов, кој рече

дека е завршен процесот на создавање и спецификација на критериумите за производот „Повардарски“, а дополнително следува регистрирање на географската ознака во Македонија и во рамките на ЕУ. Според Попов, географската ознака „Повардарски“ од историски аспект ќе има големо значење за Македонија, прво комерцијално за винската индустрија во Македонија, но и како предводник за ваков процес и во другите региони и во другите индустрии. „Она што следува е регистрација на географската ознака во Република

МБИ10

2,900

МБИД

2,700 2,500 2,300

60 секунди брифинг

www.kapital.mk

2,100 1,900

прОЦенки...

ТОп ВесТи...

мариО драги претседател на ЕЦБ

ако нема фискална консолидација, ќе пораснат каматните стапки Знаеме дека фискалната консолидација и понатаму е неизбежна. Кога истата би била прекината, знаеме каква би била реакцијата на пазарите, знаеме дека каматните стапки би се покачиле, соопшти претседателот на Европската централна банка (ЕЦБ), Марио Драги. Тој додава дека буџетските реформи се тешки, но с$ уште се неопходни во кризните земји од еврозоната.

сите три оператори ќе влезат во четвртата генерација на мобилната телефонија

05/11

10/11

03/12

09/12

берза

мби 10 2,900 2,700 2,500 2,300 2,100

МБИ 10

Т

се извезуваат ка “Повардарски“ О Билјана Талевска од Министерството за земјоделство смета дека ваквиот потег се прави во вистински момент поради с$ позасилената конкуренција на светско ниво. „Поради с$ поголемото производство на земјоделски производи во светот на пазарот се јавува вишок кој ги урива цените и ги уништува производителите. Брендирањето и додадената вредност се добар начин за да се надмине овој проблем и да се остане присутен и конкурентен на пазарот“, вели Талевска. Проектот за географска ознака на македонскиот вински регион Повардарски е поддржан од ФАО и Европската банка за реконструкција и развој.

12/10

1,900

1,700 рите мобилни МБИ 10 1.706,99% оператори, 2010/2012 Max. 2,827.62 МБИ 10 1.706,99% МБИ 10 Т-мобиле, ВИП 2010/2012 Min. 1,808.47 2010/2012 Max. 2,827.62 и ОНЕ, ќе добијат 1.706,99% 1.706,99% 2010/2012 Min. 1,808.47 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК одобренија за користење 2010/2012 2010/2012 берза Max. Max. 2,827.62 2,827.62 Топлификација Македонската продолжува со радиофреквенции од НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК 2010/2012 2010/2012 Min. Min. 1,808.47 1,808.47 надолниот тренд на пад на вредностите МБИ 10 четвртата генерација на МБИ 10 Топлификација МБИ 10 на берзанските индекси веќе цел месец.

1.230,00 Ако се10направи поголема анализа, мобилни комуникациски НАЈГОЛЕММБИ НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК ДОБИТНИК 1.230,00 ваквата практика со мали прекини+2,5% се 1.706,99% 1.706,99% 1.706,99% МБИ 10 континуирано од 2009 година, услуги. По уплатата одвива Топлификација Топлификација 2010/2012 Max. 2,827.62 1.706,99% 2010/2012 Max. +2,5% 2,827.62 2010/2012 2,827.62 што ја прави Берзата с$Max. помалку на еднократниот 2010/2012 Min. 1,808.47 НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК интересна за инвестирање.

2010/2012 Min. 1,808.47 2010/2012 Min. 1,808.47 2010/2012 Max. 2,827.62 1.706,99% 1.230,00 1.230,00 надоместок во висина 2010/2012 Min. 1,808.47 ЕМО Охрид НАЈГОЛЕМ 2010/2012 2,827.62 НАЈГОЛЕМГУБИТНИК ДОБИТНИК Max. од 10,3 милиони евра, +2,5% НАЈГОЛЕМ 2010/2012 1,808.47 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Min.+2,5% ЕМО ОхридДОБИТНИК Топлификација 49,00 операторите ќе добијат НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Топлификација Топлификација 49,00 1.230,00 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК одобренија за користење НАЈГОЛЕМТоплификација -5.00% НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК ГУБИТНИК 1.230,00 Топлификација 1.230,00 +2,5% -5.00% радиофреквенции со кои ЕМО Охрид ЕМО Охрид 1.230,00 +2,5% +2,5% 1.230,00 ќе можат да обезбедат +2,5% DOW JONES ГУБИТНИК НАЈГОЛЕМ 49,00 49,00 услуги од четвртата +2,5% DOW JONES ЕМО Охрид НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК генерација на мобилна -5.00% -5.00% ЕМО Охрид ГУБИТНИК НАЈГОЛЕМ 49,00 ЕМО ОхридГУБИТНИК НАЈГОЛЕМ телефонија. ЕМО Охрид ЕМО Охрид -5.00% 49,00 Компаниите беа избрани 49,00 DOW JONES DOW JONES 49,00 16,000 49,00 -5.00% на јавното наддавање 16,000 -5.00% 15,000 DOW JONES -5.00% -5.00% во Агенцијата за 15,000 14,000 14,000 електронски комуникации DOW JONES 13,000 13,000 DOW JONES DOW за доделување три DOW JONES JONES DOW JONES 12,000 12,000 одобренија за користење16,000 11,000 16,000 11,000 16,000 радиофреквенции од 15,000 15,000 10,000 10,000 15,000 07/11 10/11 10/11 01/12 01/1204/12 04/1207/12 07/1210/12 10/12 01/13 04/13 07/13 07/11 01/13 04/13 07/13 радиофреквенцискиот 14,000 16,000 14,000 14,000 13,000 16,000 13,000 13,000 15,000 опсег 790-862 МHz и 171016,000 16,000 12,000 15,000 14,000 12,000 12,000 1880 МHz. 15,000 15,000 11,000

Т-Home и Т-Mobile ja проширија програмата за лојалност

Македонија и борбата за регистрација во ЕУ и надвор од ЕУ. Претстои уште многу работа, но ако сме обединити како винари, можеме да успееме во таа цел“, вели Попов. Интернационалниот експерт за вино од ФАО, Фредерик Џулија, посочи дека искуството покажало дека земјите коишто користат географски одредници за извозните производи имаат голем бенефит и од аспект на подобрувањето на квалитетот и од аспект на постигнувањето поголема додадена вредност. „Примерот на регионот Рона во Франција и на Тоскана во Италија се доказ дека ваквиот начин на работа кој е комплициран, но вреден може да даде големи економски резултати“, рече Џулија.

1,700 06/10

06/10 12/10 05/11 10/11 03/12 09/12 02/13

14,000 13,000 11,000 14,000 14,000 10,000 13,000 12,000 07/11 10/11 01/12 04/12 07/12 10/12 01/13 04/13 07/13 13,000 10,000 13,000 12,000 07/1111,000 10/11 01/12 07/1104/12 10/1107/12 01/1210/12 04/1201/13 07/1204/13 10/1207/13 01/13 04/13 07/13 12,000 12,000 11,000 10,000 11,000 07/11 10/11 01/12 04/12 07/12 10/12 01/13 04/13 07/13 10,000 11,000 +75,65 +0,50%

11,000 10,000

15.300,35 15.300,35

07/11 10/11 01/12 04/12 07/12 10/12 01/13 04/13 07/13 +75,65 +0,50% 07/11 10/11 01/12 04/12 04/12 07/12 07/12 10/12 01/13 01/1304/13 04/1307/13 07/13 Клучните американски берзански 07/11 10/11 01/12 10/12 индекси повторно се движат по нагорна ДРУГИ ПАЗАРИ траекторија. По минималните падови 15.300,35 ДРУГИ ПАЗАРИ на нивната вредност,6.513,08 по речиси+0,50% FTSE 100 +75,65 +0,98% целогодишен континуиран раст, FTSE 100 6.513,08 +0,98% Nikkei225 работите се враќаат14.416,60 во нормала и -0,39% Nikkei225 14.416,60 -0,39% S&P 500 1.652,32 +0,72% 15.300,35 берзата продолжува да биде интересна 15.300,35 +75,65 +75,65 1.652,32 +0,50% +0,56% +0,50% S&P 500 ПАЗАРИ +0,72% Nasdaq заДРУГИ нови инвеститори,3.504,26 како сигурен начин +75,65 +0,50% +75,65 +0,50% Nasdaq 3.504,26 +0,56% DAX 8.057,75 +1,12% за оплодување на капиталот.

FTSE 100 6.513,08 +0,98% 15.300,35

10,000 10,000

15.300,35 15.300,35

д средата проширена е Мој TOPIX 1.195,20 -0,14% DAX 8.057,75 +1,12% Nikkei225 14.416,60 -0,39% Клуб – најголемата ДРУГИ ПАЗАРИ +0,50% +75,65 +0,50% TOPIX 1.195,20 -0,14% ДРУГИ ПАЗАРИ S&P 500 1.652,32 +0,72% други пазари ДРУГИ ПАЗАРИ ДРУГИ ПАЗАРИ Nasdaq 3.504,26 +0,56% програма за лојалност на FTSE 100 ВАЛУТИ FTSE 100 6.513,08 6.513,08 +0,98% DAX 8.057,75 +1,12% FTSE 100 6.513,08 +0,98% FTSE 100 6.513,08 +0,98% +0,98% Т-Home и Т-Mobile, ДРУГИ ПАЗАРИ TOPIX 1.195,20 -0,14% Nikkei225 14.416,60 -0,39% ДРУГИ ПАЗАРИ Nikkei225ВАЛУТИ Nikkei225 14.416,60 14.416,60 -0,39% Nikkei225 14.416,60 -0,39% -0,39% во над 250 продажни S&P 500500 1.652,32 +0,72% евро долар 500 1.652,32 +0,72% Фунта евро 1.652,32 S&P 500 S&P S&P 1.652,32 +0,72% +0,72% FTSE 100 6.513,08 +0,98% FTSE 100 6.513,08 +0,98% Nasdaq 3.504,26 +0,56% Nasdaq 3.504,26 +0,56% места низ Македонија. Nasdaq Фунта Nasdaq 3.504,26 +0,56% +0,56% Nikkei225 14.416,60 -0,39% евро долар СТАПКА СТАПКА евро 3.504,26 ВАЛУТИ DAX 8.057,75 +1,12% Nikkei225 14.416,60 -0,39% DAX 8.057,75 +1,12% DAX DAX 8.057,75 8.057,75 +1,12% +1,12% S&P 500 1.652,32 +0,72% Оваа програма значи TOPIX 1.195,20 -0,14% S&P 500 1.652,32 СТАПКА +0,72% 1,2789 1,1635 СТАПКА TOPIX 1.195,20 -0,14% Nasdaq +0,56%-0,14% TOPIXевро 1.195,203.504,26 1.195,20 -0,14% евро долар Фунта дополнителни поволностиTOPIX ПРОМЕНА Nasdaq 3.504,26 ПРОМЕНА +0,56% 1,2789 1,1635 DAX 8.057,75 +1,12% СТАПКА СТАПКА DAX 8.057,75 +1,12% за корисниците на Т -0,17% +0,01% ВАЛУТИ TOPIX 1.195,20 ПРОМЕНА -0,14% ПРОМЕНА ВАЛУТИ 1.195,20 1,2789 -0,14% 1,1635 брендот. Отсега, освен ВАЛУТИ TOPIX ВаЛуТи ВАЛУТИ -0,17% +0,01% ПРОМЕНА ПРОМЕНА евро долар Фунта евро поените собрани преку евро долар Фунта евро -0,17% +0,01% ФЈУЧЕРСИ ВАЛУТИ СТАПКА СТАПКА ВАЛУТИ евро долар евро долар Фунта евро користење на услугите Фунта евро СТАПКА СТАПКА 1,2789 1,1635 ФЈУЧЕРСИ на Т-Mobile и Т-Home, евро долар Фунта евро СТАПКА ЗЛАТО СТАПКА СТАПКА СТАПКА 1,2789 1,1635 ПРОМЕНА ПРОМЕНА евро долар ФЈУЧЕРСИ Фунта евро ПРОМЕНА ПРОМЕНА со секое купување во СТАПКА СТАПКА 1,2789 1,1635 1,1635 -0,17%1,2789 +0,01% ЗЛАТО СТАПКА СТАПКА 1.246,40 партнерската мрежа, +0,01% ПРОМЕНА ЗЛАТО ПРОМЕНА ПРОМЕНА -0,17% ПРОМЕНА 1,2789 1,1635 +0,04% 1,2789 1,1635 корисникот ќе може да ПРОМЕНА ПРОМЕНА -0,17% -0,17% +0,01% +0,01% 1.246,40 ФЈУЧЕРСИ ПРОМЕНА ПРОМЕНА 1.246,40 собира Мој клуб поени, -0,17% +0,01% +0,04% ФЈУЧЕРСИ Нафта Брент +0,04% -0,17% +0,01% но и да купува со нив во ЗЛАТО 107,81 ФЈУЧЕРСИ ФЈУЧЕРСИ која било од продавниците ЗЛАТО Нафта Брент фЈуЧерси Нафта Брент ФЈУЧЕРСИ 1.246,40 +0,00% на партнерите. Партнери ФЈУЧЕРСИ 107,81 +0,04% 1.246,40 ЗЛАТО зЛаТО на Т брендот се: Тинекс, ЗЛАТО 107,81 ЗЛАТО +0,00% +0,04% +0,00% ЗЛАТО Космо, Нептун, сите Нафта Брент 1.246,40 1.246,40 1.246,40 продажни места на Fashion Нафта Брент 107,81 1.246,40 +0,04%+0,04% +0,04% Group, како и туристичката +0,00% +0,04% 107,81 агенција Travel Solution. Нафта Брент Нафта Брент +0,00% Оваа нова поволност сегаНафта Брент нафТа Нафта Брент бренТ важи за сите пост пејд 107,81 107,81 107,81 107,81 и припејд корисници, +0,00%+0,00% +0,00% физички лица и компании, +0,00% кои имаат Т-Mobile број. пОдаТОЦиТе се Од ден 10.07.2013 дО 15ч.

£ €

€ $

3,300 3,100 2,900 2,700 2,500 2,300 2,100 1,900 1,700 07/10 10/10 02

Капитал број 715 12.07.2013

www.kapital.mk

16 cover story: MаКедонсКите Преработувачи

60

Производство и извоз на Преработено овошје и зеленчуК (000 t)

54,2

50

47,6

45,1

40

32

30

29,5

32,2

39

52,8 39,2

20 10 0 2007

4,9

Производство извоз

2008

2009

2010

2011

извор-Македонска асоцијација на преработувачи

Lesen pristap do kreditite n i vLadini spot za proMocija!

www.kapital.mk

и на овошје и зеленчуК бараат:

d

Капитал број 715 12.07.2013

17

50 1.108 86% 60.000 -тина компании функционираат во овој сектор

Да се променат постојано вработени и 3.364 условите за сезонски работници во 2012 користење евтини кредити, да се снимат спотови за промоција на македонските се микро и мали фирми производи од зеленчук, да се укине акцизата за нафта и да се врати државната поддршка за учество тони свежо овошје и на саеми. Ова се зеленчук откупуваат на клучните барања годишно ниво на компаниитепреработувачи на зеленчук и овошје во земјава, кои и искористеност на покрај позитивните производните капацитети перформaнси кои ги остваруваат изминативе години, секојдневно се соочуваат со сериозни илјади тони е домашната проблеми во побарувачка за конзервни тековното работење! производи во 2012 година,

p na MBpr pr otovi

45% 10,7

што е за 1,7% повеќе во однос на 2011 година

10,9%

порасна производството во овој сегмент во 2011 во однос на 2010 година

18% 3%

од вкупното производство отпаѓа на индустриски ајвар

учество во БДП на индустријата за преработка на храна

Капитал број 715 12.07.2013

www.kapital.mk

18 cover story: MаКедонсКИте преработуВачИ пишува:

Верица Јорданова

verica.jordanova@kapital.mk

фотографија:

Ивана Кузмановска

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

М

акедонската индустрија за преработка на овошје и зеленчук е во силен подем. Растат производството, побарувачката, извезените количини, откупот на суровини... Сите параметри укажуваат дека оваа индустрија, и покрај бројните недостатоци, има голем потенцијал за раст доколку истиот соодветно се поддржи. Сегашната состојба на доминантно стимулирање на примарното земјоделско производство ја претвора Македонија во суровинска база, во евтин извор на квалитетни производи за странските компании, претежно тие од регионот, кои ги комбинираат со напредна технологија и веќе освоени пазари и креираат успешни и профитабилни бизнис-приказни. Таквите успешни примери во Македонија за жал, се бројат на прсти! Домашните преработувачи (50-ина доминантно микро и мали компании) годишно произведуваат околу 53 тони производи, извезуваат 75% од произведеното, притоа остварувајќи девизен прилив од над 40 милиони евра. „Капитал“ анализира како овие бројки можат да станат двојно или тројно поголеми? Како Македонија може да стане препознатлива по своите производи од зеленчук и од овошје? Како може да пораснат компаниите од овој сектор, од кои повеќе од 80% се микро и мали? Апсурдна е сегашната ситуација кога половина од извозот на храна од земјава отпаѓа на свежо овошје и зеленчук, а само една конзервна компанија е во друштво на 100-те најголеми извозници од Македонија за 2012 година! Македонската асоцијација на преработувачи има листа со неколку конкретни барања како да се подобри кондицијата на преработувачите. Прво, бараат изедначување на нивниот третман со винарниците во поглед на маркетиншките активности на Владата. „Ако се снимаат спотови за македонското вино, бараме да се направат спотови и за македонските преработки од зеленчук. Во специјализираните продавници за вино кои ќе го отвора Владата во странски земји бараме да бидат вклучени и традиционални македонски производи, како ајвар и лутеница, кои исто така се специфични само за нашата земја. Со тоа ќе се подигне свеста и побарувачката и за овие производи“, вели Дарко Нашков,

КлучнИ ИзВознИ пазарИ за преработКИ од оВошЈе И од зеленчуК XX Србија XX Словенија XX Русија XX Германија XX Канада (детектирани со Националната маркетинг извозна стратегија) претседател на МАП. Второ, бараат враќање на програмата за настап на саеми на национални штандови, активност која до пред неколку години беше под ингеренција на Министерството за економија, а сега е предадена на Агенцијата за поддршка на странските инвестиции и поттикнување на извозот, но с$ уште не се реализира, со што практички, се создаде вакуумпериод од неколку години кога нема заеднички настап на клучните светски саеми. Трето, измена на условите на МБПР за користење на евтините кредитни линии. „Услов за користење на евтините кредити е хипотека од прв ред, што во случајот на нашите членки е невозможно да го обезбедат. Сите тие имаат хипотеки кај своите матични банки, поради што бараме МБПР да го промени овој услов и да се зголеми искористеноста на средствата во нашата индустрија. Под сегашните услови само една или две компании ги користат овие кредити со 4% каматна стапка“, вели Нашков. Четвртото барање е ослободување од акциза за нафтата, која во најголем број случаи се користи како енергенс во преработувачките капацитети. „Скапата енергија драстично ни ги поскапува производните трошоци, а станува збор за производство наменето за извоз, поради што сметаме дека има простор

да се размисли за оваа мерка“, објаснува Нашков. Доколку се усвојат овие мерки на преработувачите, делумно ќе се ублажат нивните проблеми, кои главно се сведуваат на недоволно средства за технолошки подобрувања, за маркетингактивности и за набавка на суровини.

Суровинска база за компаниите од регионот?!

Најголем дел од забелешките на компаниите се однесуваат на нерамномерната распределба на помошта за примарното земјоделско производство и за преработувачките капацитети. „Стимулирањето на примарното производство е потребно до определено ниво, но стимулирањето на преработувачката индустрија е уште попотребно, бидејќи освен сигурно снабдување со храна и трудоинтензивно вработување, овозможува и развој на целокупното стопанство и со тоа мултиплицирање на можностите за вработување и повисок животен стандард“, вели Виктор Петков, сопственик на Випро од Гевгелија, кој е дециден дека примарното производство не озвозможува интензивен економски раст „бидејќи таквото производство во малечка држава како нашата со мала потрошувачка и вишок примарно производство н$ претвора во суровинска база за другите држави, кои имаат

www.kapital.mk

Капитал број 715 12.07.2013

и на овошје и зеленчуК бараат: поголемо население и производство со поголема додадена вредност“. „Стимулирањето само во примарното производство без да се има предвид горенаведеното ја прави Македонија суровинска база која на подолг период би имала лимитиран раст во однос на другите држави кои форсираат повисока преработувачка индустрија. Недостигот од суровини во преработувачката индустрија притоа е нуспроизвод и резултат на таквата политика, бидејќи примарното производство и неговиот неограничен извоз само по себе е цел, не водејќи сметка за преработувачката индустрија и за нејзината извозна експанзија“, укажува Петков. Освен отсуството на посериозна институционална поддршка, дел од причините за недоволната искористеност на потенцијалите се лоцираат и во самите компании. Консултантот Алаксандра Марковска од Food Consulting како маани во секторот ги детектира и недоволно развиените менаџерски способности за планирање и менаџирање со процесите и финансиите, потоа слабата иницијативност за воведување нови производи, недоволните инвестиции во опрема и маркетинг, како и инфраструктурните проблеми, затоа што мал број имаат магацини за чување поголема количина суровини. „Оваа индустрија има производи со релативно долг рок на траење, а немам сомнеж и дека побарувачката ќе биде с$ поголема. Значи, имаат можност да бидат присутни на многу пазари, со понуда на различни производи, со воведување нови технологии, а можат да влијаат и на доставувачите при изборот на семенски материјал и начинот на одгледување, со што може да се влијае на квалитетот и на квантитетот на финалните производи. Има многу можности, но потребно е тие да се препознаат и континуирано да се вложува во опрема, кадар, да се креира проактивен пристап и подготвеност за соочување со предизвиците на глобалниот пазар“, препорачува Марковска.

Со стратегија до брзи продажни резултати

Неодамна изготвената Национална маркетинг извозна стратегија од страна на Macedonia Export со поддршка на УСАИД и на холандската владина агенција ЦБИ дефинира конкретен план со активности коишто треба да доведат до брзи ефекти во продажбата на македонските преработки. Активностите кои ќе бидат насочени кон петте главни пазари со најголем потенцијал (Србија, Словенија, Русија, Германија и Канада) опфаќаат мерки за национално брендирање и поголема препознатливост на македонските производи, подобрување на релациите со трговските синџири во овие земји, како и креирање интернет информативна платформа на која на едно место ќе може да се добијат податоци за различни пазари, за

19

Половина од македонскиот извоз на храна го сочинуваат свежото овошје и зеленчукот. Преработките, кои се со поголема додадена вредност, с$ уште не котираат високо на листата со силни извозни компании поради нивниот мал капацитет и финансиските проблеми. Растечката побарувачка на македонските конзервирани производи и за 60% зголемениот извоз во периодот од 2007 до 2011 година дава надеж дека оваа индустрија има силна перспектива! Прашањето е како да се искористат овие џокери?

конкуренцијата и доставувачите на тие пазари, листа со потенцијални увозници, законска регулатива и сите неопходни информации до кои сега тешко доаѓаат македонските преработувачи. Оваа стратегија веќе е во рацете на Агенцијата за странски инвестиции и поддршка на извозот, од каде што ни изјавија дека првите активности може да се очекуваат следната година. „Во 2014 година се планира да се организираат настани, саеми, трговски мисии во земјите кои се наброени како приоритетни пазари. Користејќи ја мрежата на своите економски промотори, агенцијата успешно ги промовира своите домашни производи на светските пазари. Истите на Агенцијата за странски инвестиции и поддршка на извозот & нудат помош при наоѓање странски компании кои би биле заинтересирани да соработуваат со домашни компании, како и при организација на настаните во земјата во која се упатени“, изјавија од агенцијата за „Капитал“. Сега ЕУ и регионалните пазари се главни извозни дестинации за македонските преработки. Германија со 17%, Србија

со 15% и Хрватска со 9,5% од извозот се топ три извозни дестинации. БиХ, Словенија, Црна Гора и Косово креираат дополнителни 22,5% од извозот. Во извозот доминира производството под приватни марки пред брендираното производство, што се смета за негативен фактор кој сериозно ја намалува и цената на самите производи, која изнесува 1,14 евра за еден килограм производ. МАП во последниот годишен извештај констатира дека индустријата ја гради својата извозна стратегија главно врз конкурентни цени, наместо врз понуда на производи со додадена вредност. За надминување на ваквата состојба, предлага компаниите во следниот период да се концентрираат на развојот на нови производи, позиционирање и таргетирање на пазари и заеднички извоз на компаниите. Главен фактор за позитивните перформанси на оваа индустрија, која континуирано расте во периодот од 2003 до 2008 година, е зголемената побарувачка за македонските производи и на странските пазари и на домашниот пазар.

светот полуде по ајвар!

Д

ефинитивно, црвената пиперка позната како „ајварка“ треба да биде заштитен и препознатлив македонски бренд. Во целата преработувачка индустрија повеќе од половина од откупената суровина отпаѓа токму на пиперката. Притоа, извозот на индустриски ајвар порасна за 67% во рок од пет години! Најмногу се извезува во Србија, Германија, Хрватска, БиХ и во Австралија.

12000

производство на ајвар (во t) 11596

10000 8000 6000

6413

4000 2000

3040

6580

4657

3626 2054

2976

0 2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

извор- завод за статистика

exclusive 20 интервју Капитал број 715 12.07.2013

www.kapital.mk

@Arko lukovski главен извршен диреКтор на т-Мобиле МаКедонија

Ako ne si brz dA gi sledi[ promenite, industrijAtA ]e te otfrli!

www.kapital.mk

Капитал број 715 12.07.2013 "Т-Мобиле отсекогаш и интервјубил21 ќе биде лидер во технологијата што ја нудиме. Тука нема компромис, на некој начин ризикуваме, но со лојалноста на корисниците се покажува дека таа стратегија е исправна. Имаме највисоки цени, но нудиме и најсупериорна технологија. Брзината на промените во оваа индустрија е огромна. Откако сум дојден во компанијата, се соочивме со смена на три генерации на комуникациска мрежа - ниту еден друг индустриски сектор нема такви револуционерни промени. Ако не си доволно брз да ги следиш промените, индустријата ќе те отфрли“, вели главниот извршен директор на Т-Мобиле во ексклузивното интервју за „Капитал“, прво негово интервју за некој медиум во земјава, воопшто

Капитал број 715 12.07.2013

22

интервју

пишува:

Игор Петровски

igor.petrovski@kapital.mk

фотографија:

Ивана Кузмановска

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

А

www.kapital.mk

ктуелниот шеф на Т-Мобиле Македонија, Жарко Луковски, важи за една од помоќните фигури во светот на телекомуникациите во Македонија. На топ-менаџерски позиции во Македонски Телеком и Т-Мобиле е веќе седма година, а на пазарот е присутен уште од самиот почеток на мобилната телефонија во земјава, од средината на 90-тите години. Човекот е тој којшто го снабдуваше тогашен Мобимак со опрема од шведски Ериксон, а ги донесе и првите мобилни телефони на Ериксон во Македонија. Неговата конекција со Ериксон не е случајна – шест години работел како инженер за компјутерска техника и информатика во Шведска, каде што заминал веднаш по дипломирањето, меѓу другото и како консултант на Ериксон. Луѓето од фелата добро го знаат, а и тој самиот важи за човек што е комуникативен и којшто го познава „половина Скопје“ – иако за медиумите остана некако загадочен и не се експонираше во пошироката јавност. Всушност и ова интервју за „Капитал“ е своевидна екслузива – прво интервју на Жарко Луковски за некој медиум, воопшто! Затоа и ја искористивме оваа можност максимално – два часа разговаравме во неговиот кабинет во новата зграда на Телеком покрај кејот на Вардар, со поглед од „милион долари“, сигурно еден од најубавите деловни простори во Скопје. Со Луковски зборувавме за многу работи: од тоа што ќе значи спојувањето на Т-Мобиле и Т-Home во една компанија, какви погодности ќе донесе 4G мрежата, како мислат да ја задржат високата профитабилност во услови на голема конкуренција кога цените постојано паѓаат, зошто мобилниот телефон ќе има с$ поголема улога во нашето секојдневие...па с$ до тоа каков е неговиот стил на менаџирање и зошто Стив Џобс му е инспирација во кариерата и во животот.

XX Г-не Луковски, последниве 7-8 години се случија големи промени на пазарот за мобилни телекомуникации во земјава: пазарниот колач сега го делат три компании, цените паднаа, понудата се зголеми, добивме „паметни“ телефони, од есен се најавува 4G технологијата... Што с$ н$ очекува како корисници во периодот што следува? Корисниците повеќе не бараат само најдобар Интернет, на пример, тие бараат содржина на Интернет што ќе ја добијат доволно брзо на својот мобилен телефон. Сега е повеќе битно тоа што добивате како услуга, отколку дали тоа

стигнало за 30 милисекунди или две секунди. Реално, луѓето и ќе почекаат малку за нешто што им е важно. Ние имаме пред нас цел еден период на преструктурирање, да дефинираме како сакаат да бидат третирани корисниците, а не како ние сакаме да ги третираме нив. Правиме голем исчекор кон тоа ние да им кажеме „не ви нудиме веќе само разговор и СМС-пораки, туку и Интернет, видео, телевизија, а вие одберете што сакате“. Еволуцијата на мобилната телефонија доведе до тоа со мобилниот уред денес да се пренесува огромна количина податоци и сето тоа бара голем фреквенциски опсег, што е тешко да се постигне. Единствен начин ефикасно да се постигне тоа е 4G или технологија од четвртата генерација, којашто овозможува фреквенциски опсег пораснат до димензии сево ова да биде применливо и пренесено безжично. На 4G ќе може квалитетно да се гледа телевизија на мобилниот телефон или таблет-уредот, за разлика од сегашната 3G технологија, којашто исто така го овозможува тоа, меѓутоа квалитетот е ограничен. Ако на една локација се прикачат повеќе од 50 корисници, сите ќе имаат слаб прием на телевизиската слика. 4G ќе овозможи тоа да биде масовно, од секоја точка да можете да ја користите секоја услуга колку што сакате. Ние ќе го следиме трендот и до крајот на годинава ќе обезбедиме 4G за нашите корисници.

XX Но, 4Г како да не беше приоритет во компаниските планови до пред година-две. Што се случи во меѓувреме? Кога јас дојдов во компанијата, прво како претседател на Управниот одбор во 2006 година, а потоа како оперативен директор во Т-Мобиле, во тој момент, тогашното раководство мислеше дека е доволно да се задржиме на преносот на говорот како основен извор на приход, и дека нема потреба да се прави нешто повеќе во мобилната телефонија, дека Интернетот припаѓа во сферата на фиксната телефонија, итн. Тимот што се создаде со моето доаѓање и влијанието што го постигна во одредувањето на правецот на развој на мобилната телефонија, е очигледно денес: ние успеавме да го достигнеме европското ниво на услуга, иако многу задоцнивме со 3G технологијата, за сега да стигнеме до момент кога го следиме светскиот тренд на преоѓање на 4G технологија.

XX Сите три оператори конечно ќе добијат одобренија за користење фреквенции од 4Г, откако ќе уплатат 10,3 милиони евра. Зошто неколку пати не успеваше јавното наддавање организирано од АЕК? Операторите секогаш имаат цел да обезбедат, поради конкуренцијата, што поевтин пристап до фреквенциите и до технологијата, за да може да ја оптимизира својата работа и да има поевтин производ. Од друга страна, АЕК, т.е. државата, се обидува да наплати за фреквенциите колку што може пооптимално за нив. За да се

Pla}aweto preku mobilen telefon ve}e go napravivme realnost, sleduvaat u{te mnogu ulogi na mobilniot telefon vo sekojdnevniot `ivot: javen prevoz, „pametna ku}a”, menaxirawe so vozen park, merewe na potro{ena elektri~na energija, vleguvawe na koncert...

најде каде е тој отпимален спој меѓу спремноста на операторите да платат за фркевенциите и намерата на АЕК да наплати, се оди обично на неколку пробни аукции, каде што всушност се испитува пулсот на пазарот. Нормално, АЕК почна со повисоки цени на почетокот, за да стигне до некоја оптимална цена.

XX Да продолжиме со она што е новитет во вашата понуда. Штотуку понудивте услуга за плаќање преку мобилен телефон заедно со НЛБ Тутунска банка. Но, плаќањето преку мобилен телефон го понудивте уште пред 2-3 години, зошто не заживеа веднаш? Отвораме нова страница во мобилните комуникации, што значи дека голем број на операции што ги правиме во секојдневниот живот сега ќе бидат возможни и преку мобилен телефон. Мобилното плаќање е една од нив, што

www.kapital.mk

Капитал број 715 12.07.2013

интервју

значи дека луѓето не мора сега да носат кредитни картички и готовина со себе. Точно е дека оваа услуга ја овозможивме пред три години, но постоеја законски пречки околу финансиските институции. Моравме да чекаме додека не дојдеме до заеднички ставови со НБРМ и со Министерството за финансии за тоа како ќе се контролира мобилното плаќање. Мобилниот телефон одеднаш стана нова алатка во платниот систем и мораше да се направат законски измени за да може тој да ја игра улогата на платежната картичка. Тие измени се направија и сега мобилниот служи како виртуелен паричник во кого можат да се сместат повеќе кредитни картички, односно да биде поврзан со сметките на тие картички. Сега ќе можете од својот мобилен телефон да дадете налог од вашата картичка во НЛБ Тутунска да платите производи или

23

Бесмислено е мобилен оператор да таргетира нација, вера или раса XX Како го коментирате промовирањето на четвртиот мобилен оператор на македонскиот пазар, чијшто директор изјави дека целна група корисници им се припадниците на албанската националност во земјава? Јас лично не се согласувам со оператор којшто е етнички таргетиран, затоа што идејата на телекомуникациите е пред с$ да ги шири хоризонтите, а не да ги стеснува. Што ако имате ситуација на мешан брак? Ќе го адресирате само Македонецот или Албанецот? Замислете да има мобилен оператор којшто цели само кон германската или француската етничка група во Швајцарија? Нема логика. С$ што е значајно денес на светскиот пазар се глобални оператори. Тие не гледаат дали услугата ја користи црнец, белец, муслиман или христијан, туку што може да им понудат. На пример, ако имаме припејд-понуда наменета за млада популација, ние не гледаме од која националност е, туку каков тип на услуга ќе го задоволи нивниот начин на живот: младите се заинтересирани за музика, Интернет, Фејсбук... Значи, од таму поаѓате креирајќи ја понудата за нив, а не кој од која вера или нација е. Нека му е со среќа на новиот оператор, но ние ќе се фокусираме на тоа што им треба на корисниците.

Капитал број 715 12.07.2013

24

интервју

Ako sega, 20% od soobra}ajot preku mobilen telefon, nosi 80% od prihodite, za kuso vreme, taa proporcija }e bide sosema prevrtena. ]e ima tolku mnogu video internetsoobra}aj i }e bide tolku evtin, {to 80% od protokot }e nosi 20% od prihodite.

www.kapital.mk

www.kapital.mk

Капитал број 715 12.07.2013

интервју

Кога јас дојдов во Т-Мобиле во 2006-та, тогашното раководство мислеше дека е доволно да се задржиме на преносот на говорот како основен извор на приход и дека нема потреба да се прави нешто повеќе во мобилната телефонија услуги, сметки за комуналии и сл., до износ колку што имате на картичката.

XX Имаат ли интерес останатите банки за ваква услуга? Банките се малку конзервативни околу оваа технологија, требаше долго време да ги убедиме дека услугата не значи конфликт со нивната работа, туку само уште една алатка што е алтернатива на картичката. Картичката не се исклучува како опција, но ако сакате да го користите мобилниот за плаќање, тој ќе ги замени и готовината и картичките. Вие може да одберете која сметка од која банка ќе ви биде поврзана со мобилниот телефон, што значи дека банката не е исклучена во трансакцијата, само е намалена сложеноста на употребата на банкарската сметка. Сакаме само да им го олесниме животот на луѓето. Верувам дека и другите банки наскоро ќе го следат чекорот на НЛБ Тутунска банка, а во преговори сме и со другите оператори да се вклучат во оваа акција. Мислам дека за неколку месеци сите банки и оператори ќе бидат на оваа платформа за мобилно плаќање.

XX Што значи картичката за лојалност којашто ја промовиравте неделава? Направивме договор со неколку трговски компании каде што потрошувачите пазарејќи ќе собираат поени што ќе се регистрираат на нивниот мобилен телефон. Потоа со одреден број поени ќе може да добиете кафе или сладолед во некои локали коишто се влезени во оваа шема на loyalty картичката, или пак ќе може да добиете футрола за мобилен телефон во нашите продажни салони. Или пак, за

Спојувањето на Телеком и Т- Мобиле во една фирма ќе донесе голема корист и за нас и за корисниците: ние ќе бидеме поефикасна компанија, а тие ќе добијат врвни услуги на поедноставен начин. секој наш корисник што ќе купи Самсунг, Блекбери, Ајфон или некој друг апарат во нашите салони, ќе собере поени и со нив ќе може, да речеме, да добие микробранова печка со попуст од 1.000 денари во продавниците за бела техника. Kартичката loyalty ќе направи луѓето да се почувствуваат привилегирани купувајќи стоки и услуги и убеден сум дека брзо ќе се шири бројот на нејзини корисници, како и кругот на компании што ќе се вклучат во системот. Повторно, едноставноста на користењето на мобилниот телефон е таа што ќе овозможи широка популаризација на оваа услуга.

XX Во кои други сфери од животот ќе „се вмеша“ мобилниот телефон? Еве ви еден пример. На кејот на Вардар Град Скопје постави рампа којашто се отвора со мобилен телефон. Тоа е основа ние денес да понудиме сервис што ќе значи со мобилен телефон да може да ја отворате секоја врата – од својот дом, од компанијата, магацинот..., буквално секаде. Ако во своето секојдневие треба да имате 10 различни клучеви за 10 врати, сега ви треба само мобилен телефон. Исто така, мобилниот телефон ќе ги замени картичките за идентифкација: личните карти, разни пропусници, кредитни картички. Т-Мобиле има развиено сервис, т.н. fleet management, што значи менаџирање со возните паркови во компании или институции чијашто природа на работа подразбира поседување голем број возила. Едноставно, во возилото се става СИМ-картичка и во секој момент знаете каде е возилото, ако некој неовластено

25

Еден од основните принципи кои што ги следам е тимското работење. Не верувам дека ниеден човек, вклучувајќи ме и мене, е доволно добар за да може да направи с$ сам. влезе да не може да го стартува автомобилот, а системот ќе му јави на сопственикот по мобилен телефон дека непознат човек го користи возилото. Работиме и на тоа во јавниот превоз картичката да се замени со мобилен телефон. Потоа, имаме нешто што се вика „тикетинг“, што значи, преку Интернет да си купите карта за концерт и таа да биде електронски ставена на мобилниот телефон, а потоа само со него ја отворате рампата на влезот. Го правиме мобилниот телефон корисна алатка што ќе биде во корелација со употребата на голем број уреди. Еве, јас лично, на пример, многу пати ми се има случено да заборавам клуч, новчаник, картичка... но многу ретко, да не речам никогаш, не го заборавам мобилниот телефон. Дури и ако го заборавам, веднаш ќе се сетам, затоа што веднаш имам потреба од неговото користење, па ќе се вратам да го земам. А, за новчаникот и за другите работи, ќе станам свесен дека сум ги заборавил дури кога ќе треба да платам нешто и сл. Значи, допрва ќе биде огромна практичната примена на мобилниот телефон.

XX Кога ќе им ги понудите сите овие сервиси на корисниците? Подготвени се за комерцијална употреба или с$ уште ги развивате? Ова се сервиси што планираме да ги воведеме следните шест месеци до година дена, а некои од нив веќе ги имаме применето кај нас. На пример, услугата флит менаџмент. Го инсталиравме системот во сите наши возила и сега имаме големи заштеди, затоа што гледаме во секој момент

Капитал број 715 12.07.2013

26

www.kapital.mk

интервју Za `al na kompaniite i za sre}a na korisnicite, konkurencijata raste, cenite pa|aat i prihodite se namaluvaat.

Me|utoa, nie ne prestanuvame da se nadgraduvame i da ja odr`uvame na{ata tehnolo{ka superiornost.

Inovativnite i unikatni uslugi }e go nadomestat padot na prihodot vo razgovorite i SMSporakite.

каде се наоѓа возилото, колку троши, дали има дефект и сл. Овој сервис е комерцијално достапен, но не на ниво на коешто ние би сакале да биде, и с$ уште го доразвиваме. Во моментов го тестираме картичниот систем и системот за следење на автобусите, којшто ќе овозможи да се знае секој автобус каде се наоѓа во секој момент, и граѓаните на својот мобилен телефон ќе видат кога точно ќе пристигне нивниот автобус на станицата каде што чекаат, додека на самата постојка ќе има екран со информација дали ќе доцни, каде се наоѓа моментално и сл. Ова е тој информатичко-комуникациски свет што денеска во напредните земји е веќе реалност, а кај нас месеци се по прашање кога ќе стане секојдневие.

„Најскапи сме затоа што имаме најдобри сервиси и супериорна технологија“ XX Конкуренцијата на пазарот донесе пониски цени, приходите на Т-Мобиле од година в година се намалуваат... Вашите цени с$ уште се највисоки на пазарот, а конкуренцијата агресивно „ве напаѓа“. Кој ќе биде вашиот одговор?

Т-Мобиле отсекогаш бил и ќе биде лидер во технологијата што ја нудиме. Тука нема компромис, на некој начин ризикуваме, но со лојалноста на корисниците се покажува дека таа стратегија е исправна. Сега држиме 50% од пазарот иако сме поскапи од конкуренцијата. Но, поскапи сме затоа што многу инвестираме во технологијата на иднината. Сите овие сервиси за коишто зборував, чинат многу, но тоа ја прави разликата меѓу нас и конкуренцијата. Т-Мобиле изминативе неколку години интензивно инвестираше во имплементација на 3G, еве сега и во 4G платформата, ги нудиме сите можни телефони и сите можни уреди што се поврзуваат на мобилната телефонија за да се воспостават сите овие сервиси. Први во регионот понудивме нешто што се нарекува 3 screen платформа, што значи трите екрани – на компјутерот, мобилниот телефон и на телевизорот – да се медиум каде што може да примате сервис. Тоа значи дека MaxTV може да го гледате преку Интернет, на телевизор и на мобилен телефон или таблет-уред. Тоа го направивме уште пред 2 години, но постои ограничување околу протокот на податоци во единица време. Е, тука 4G ќе ја одигра својата улога, односно ќе

го зголеми тој проток, за што ви објаснив претходно.

XX Дали преку видеото, телевизијата и интернет-сервисите на мобилен телефон, ќе го надоместувате она што го губите како приход од разговорите и од СМС-пораките? Во моментов, во мобилната индустрија, 80% од користењето на мобилниот телефон, а во Македонија и 90%, е разговор и СМС-пораки. Во иднина, разговорот ќе се намалува, а протокот на податоци – видео, ТВ, Интернет – ќе се зголемува до невидени размери. Кога 4G ќе стигне, сите ќе симнуваат филмови од Интернет преку мобилен телефон, бидејќи брзината и капацитетот ќе бидат толку големи, што нема да има потреба од дома да симнувате филм од Интернет за да го гледате на телевизија. Ако сега, 20% од сообраќајот преку мобилен телефон, носи 80% од приходите, за кусо време, таа пропорција ќе биде сосема превртена. Ќе има толку многу видео интернет-сообраќај и ќе биде толку евтин, што 80% од протокот ќе носи 20% од приходите. Тоа значи дека се движиме кон т.н. big datа society, или општество на огромен проток на податоци.

XX Тоа значи дека гледањето

www.kapital.mk

Капитал број 715 12.07.2013

интервју телевизија на мобилен телефон нема да биде скапо? Цените на „паметните“ телефони и на таблетуредите постојано паѓаат, и секој горе-долу ќе купи уред со голем екран, но колку ќе треба да се плати за да гледате фудбалски натревар на својот таблет-уред? И денес можете да гледате телевизија и да сурфате спокојно на вашиот мобилен телефон или таблет-уред, има претплатнички пакети што ви овозможуваат одреден проток на податоци за разумна цена. Мобилниот Интернет е прилично достапен денес, а со 4G ќе стане уште подостапен, а особено телевизијата ќе стане медиум којшто со одредена прептлата ќе може да се гледа цел месец на вашиот мобилен уред. Протокот на податоци ќе порасне десет пати, а приходот од тој проток нема да се промени драстично – тоа значи луѓето ќе плаќаат слична цена како и сега, а ќе може да користат многу повеќе сервиси.

XX Ако 80% од протокот на податоци ќе ви носи 20% од приходот, што ќе бидат останатите 20% од бизнисот што треба да ви донесат 80% од приходот? За жал на компаниите и за среќа на корисниците, конкуренцијата расте, цените паѓаат и приходите се намалуваат. Меѓутоа, ние не престануваме да се надградуваме и да ја одржуваме нашата технолошка супериорност. Во иднина, приходите што се добиваат од комуникациите уште повеќе ќе се намалуваат, но ние уште отсега градиме едно друго IP или ICT општество, односно општество базирано на интернет протокол и информатичко-комуникациски

технологии. Ние веќе работиме на апликации и решенија што треба да носат добри профити во иднина, како на пример, паметно мерење или smart metering, во областа на електричната енергија, на пример. Да можете преку мобилен телефон да ги следите сметките, а дистрибутерот да врши читање на броилата, исклучување и вклучување далечински. Паметното мерење значи дека ќе ставите СИМкартичка во броилото и од каде било преку компјутер да може да ги прочитате неговите податоци, да видите во каква состојба е и да влијаете врз управувањето со тоа броило. Друга иновација што ја развиваме, е т.н. паметна куќа (smart house), односно, преку мобилен телефон да контролирате дали сте заборавиле дома вклучено светло, шпорет, да го вклучите и да го исклучите климауредот, да ги вклучите безбедносните камери... Сите овие сервиси што релативно брзо ќе ги понудиме, ќе го надполнат падот на приходите, односно градењето на т.н. big data општеството, ќе го компензира падот на приходите од разговорот и од СМС-пораките.

XX Каква е вашата стратегија за соработка со мали и со средни компании, за стимулирање на развојот на апликациите за мобилни телефони и други решенија? Апсолутно нашата определба е да станеме сервис или мрежен провајдер, каде што сите фирми без оглед на големината, кои што работат на полето на ИК технологијата, ќе можат да ги понудат своите решенија преку мрежата на Т-Мобиле. На пример, една ваква

Стив Џобс ме инспирира како бизнис-лидер XX Бевте еден од иницијаторите биографијата на Стив Џобс да се преведе и објави и во Македонија. Дали легендарниот лидер на Епл ви е и лична инспирација? Токму една од работите во доменот на општествената одговорност е спонзорирањето што го направивме на издавањето на оваа книга. Тука бевме ексклузивни и книгата излезе на македонски јазик истиот месец кога беше нејзината промоција во светот. Акцијата произлезе најмногу поради мојата импресионираност од Стив Џобс. Тоа е човекот што ја смени целосната кауза на информатиката и телекомуникациите, тој успеа да ја смени тезата дека не треба да купуваме производи и да се прилагодуваме кон нив. Треба производот да биде тој што се прилагодува на вашите потреби. Неговиот Епл не создаде производи што треба да учиме како да ги користиме. Тој го преструктуира концептот како да ги добиеме услугите коишто ни требаат на начин на кој најмногу ни одговара. Џобс е еден од револуционерите во својата индустрија, малку се револуционери, останатите се само следбеници. Неговиот пристап кон работата, целосната посветеност, професионалноста, претприемничкиот дух, перфекционизмот... сите тие се особини коишто секој бизнис-лидер треба да ги следи. Во многу сегменти од работата се наоѓам себеси дека размислувам слично. Се трудам да размислувам технолошки нанапред, да гледам во иднината, да имам визија за тоа што допрва ќе се случува на полето на телекомуникациските технологии и како тоа ќе се одрази на секојдневното користење на таа технологија од луѓето, се трудам да размислувам претприемнички, а не технократски, и на крајот на денот, сето тоа да им го пренесам на луѓето што работат со мене.

27

апликација е Sportypal на една домашна компанија, која уште пред неколку години со наша помош беше ставена на Appstore, oнлајн-продавницата на Епл, и сега е достапна на Ајфон, но и на Андроид и други платформи. Со оваа апликација човек може да го мери трошењето на калории додека трча, додека вози велосипед и сл., да го мери пулсот, итн. Имаме и друга апликација којашто веќе е развиена, таа служи за барање информации за кафеани, локали, за викање такси, своевидна „златна книга“ на мобилен телефон. Денес се наоѓаме во момент кога новата страница во нашиот развој е веќе завртена, и ние велиме еве ги можностите, еве ги сервисите, дајте да развиваме апликации според потребите на корисниците.

Капитал број 715 12.07.2013

28

www.kapital.mk

интервју

"Новата деловна зграда беше одлична зделка за нас, пофалена во Дојче Телеком“ XX Ги знаете и двете страни на медалот, односно работевте и во индустрија која е снабдувач на телеком-операторите, а сега и самиот сте на чело на мобилен оператор. Кои беа најголемите предизвици за Вас откако станавте оперативен, а потоа и извршен директор на Т-Мобиле? Брзината на промените во оваа индустрија е огромна. Откако сум дојден во компанијата, сменивме три генерации на комуникациска мрежа: 2G, 3G, сега доаѓа 4G. За 6-7 години, ниту еден друг индустриски сектор нема такви револуционерни промени. Иако не е мој домен, ќе ја споменам и фиксната телефонија. Од една аналогна телефонија преминавме на целосно нова технологија базирана на Интернет. Нема допирна точка меѓу нив двете. Значи, големи промени се случуваа и ќе се случуваат во оваа сфера. Ако го погледате менаџерскиот состав на Македонски Телеком како целина, од пред шест години кога дојдов јас и сега, тој три пати беше променет. Не поради тоа што стариот не ги исполнувал целите, напротив, резултатите беа одлични. Меѓутоа, промените во индустријата, бараа промени во организациската структура на фирмата. Таа беше два пати променета во Т-Мобиле, беше променет описот на работите што ги вршеа луѓето, задачите што ги имаа во еден момент. Тоа беше еден од предусловите да се детерминира дека ако не си доволно брз да ги следиш промените, индустријата ќе те отфрли.

XX Што направивте вие за да не ве отфрли индустријата, како што велите? Еден од основните принципи коишто ги следам е тимското работење. Не верувам дека ниеден човек, вклучувајќи ме и мене, е доволно добар за да може да направи с$ сам. Ако немаш добар тим и добра соработка во рамките на тимот, нема да има добри резултати. Или пак, резултатите ќе бидат добри еден период, а потоа ќе има драстичен пад, којшто нема да може да го коригира никој како индивидуа. Она што било мој водич во животот и пред да дојдам овде, е да создадам тимови од луѓе коишто се доволно одважни и доволно смели за да направат чекор пред другите, што ќе бидат доволно тимски ориентирани за заеднички да го поделат и успехот и работата и ќе бидат доволно подготвени за да се фатат во костец со сите проблеми на коишто ќе наидат.

XX Во јавноста важите за една од помоќните фигури на телекомпазарот, но никогаш не сте биле особено медиумски експонирани, еве и ова е Ваше прво интервју за некој медиум откако седма година сте во компанијата. Од кога всушност датира Вашата инволвираност во македонската телеком-индустрија? Од самиот почеток јас имам малку

нетипична кариера. Неколку месеци по дипломирањето информатичка технологија на Електротехничкиот факултет во Скопје, заминав во Шведска. Тоа беше некаде 1990 година и шест години работев таму со компјутерска и комуникациска технологија, поточно поврзувањето на компјутерите со дигитални машини, области кои тогаш ретко каде беа работени во светот. Тоа беа почетоците на дигитализацијата во индустријата за фотографирање, печатење, видео, анимации... Знаењето во тие области потоа го проширив и во областите на комуникација на компјутерот со мобилните телефони. Тогаш дојдоа и првите контакти со Ериксон, шведскиот технолошки гигант, лидер во полето на мобилни комуникации. Прво работев како нивни консултант и соработник во Шведска, а потоа се вратив во Македонија, како нивни претставник. Од 1995 почна да работи и Мобимак, првиот мобилен оператор, а јас им бев добавувач на опрема, но ги донесов и првите мобилни телефони Ериксон во Македонија. Јас имав претходно формирано и своја компанија, која и ден-денес работи, еве веќе речиси 20 години.

XX Кој раководи со таа компанија сега? Од 1996 до 2000 година јас успеав да направам комплетно предавање на целовкупното работење на компанијата во рацете на луѓето што беа внатре. Создадов тим од менаџери и вработени на коишто сум особено горд и без мое активно учество ја водат веќе 12 години. Компанијата се занимава со продажба и сервиси во областа на информацискокомуниккациските технологии. Она што го научив работејќи во Шведска, сфаќајќи го менталитетот, начинот на работа и културата на западниот, европскиот свет, мислам дека ми помогна подоцна да го применам во околината, менталитетот и опкружувањето во Македонија. Мислам дека најголема моја одлика е успешноста да создадам добра атмосфера, добар тим којшто соработува и успева сам да се справи со предизвиците коишто ги носи времето. Тоа се обидов да го направам и во Т-Мобиле откако сум дојден. Да сменам некои закоравени одлики на компанија што има монополистичка положба на пазарот, во една модерна компанија којашто се прилагодува на потребите на пазарот, и се посветува максимално на потребите на корисниците. Беше доста тешко. Сега се наоѓам на ниво кога можам да речам дека сум задоволен од она што сум го донел во тимското работење во Т-Мобиле.

XX Особено внимание во јавноста предизвика преселувањето на Македонски Телеком и Т-Мобиле во новата зграда покрај кејот, односно, размената што се направи со деловните простори, која за многумина беше нелогична - да се дадат три згради плус готовина, за една нова зграда. Зошто направивте таква зделка? Дали поради спојувањето на двете компании што е во тек?

Познат сум КаКо gadget freak XX Како Вие лично како корисник сте „навлечен“ на технологија? Јас сум познат како gadget freak (манијак за технолошки уреди). Тоа не потекнува отсега, туку од раното детство. Отсекогаш сум бил опкружен со музички системи, компјутери, електронски направи, камери, фотоапарати. С$ поврзано со технологија и со користење на таа технологија ми било предизвик. Едвај чекам да видам некој нов уред, да го купам, да го тестирам и да видам како работи. Тоа ми помага да ги видам работите од корисничка песрпектива, да сфатам што му недостига на тој уред за да биде пофункционален. Тие работи мене ме движат, ми помагаат да ги сфатам потребите на корисниците, дури да бидам чекор пред нив, да си помислам: „Ова може да биде нешто добро“ и сл. Во тој сегмент како човек, не како менаџер, тотално сум повеќе од напреден корисник.

Од пред две години е почната процедурата за спојување на Т-Мобиле и Телеком во една компанија, за да се добие поефикасно работење, да се направи поагилна фирма што ќе може да ги сервисира сите потреби на клиентите од едно место. Ќе се добие еден правен субјект којшто ќе се вика Македонски Телеком, а под него ќе постојат брендовите Т-Мобиле и T-Home. T-Home ќе ги покрива услугите коишто се поврзани со фиксна телефонија, фиксен Интернет, Макс Тв, значи фиксни сервиси. Т-Мобиле којшто ќе ги продава мобилните сервиси и двете под една капа на едно големо Т. Многу сме блиску до спојувањето, сега чекаме одговор од двата најголеми сопственици, Дојче телеком и македонската влада. Планот е до крајот на годинава спојувањето да се направи и формално-правно, а на функционалното обедување ние работиме веќе подолго време. Дел од тоа е и оптимизацијата на деловниот простор, односно преселувањето на

www.kapital.mk

Капитал број 715 12.07.2013

интервју

двете компании и сите вработени во новата зграда на плоштадот. Тоа е повеќе од успешен проект, трансакција направена со позитивна нето-разлика и е пофалена во рамки на групацијата Дојче телеком. Веќе сега имаме огромна заштеда кај трошоците за греење, за ладење, за одржување, имаме оптималност на работењето, во смисла дека вработените не треба да се движат од една во друга зграда, имаме пооптимално користење на просторот затоа што с$ е ставено во овие десет ката. Исто така, имаме привилегија да го имаме сигурно најпретставителниот деловен простор во Македонија, се наоѓаме дефинитивно на најдобрата локација во државата, што мислам и дека го заслужува компанија од ваков калибар.

XX Што ќе значи спојувањето во насока на подобра услуга за корисниците? Тоа ќе значи поедноставно сервисирање на нивните потреби: на едно место плаќање сметки, на едно место добивање на сите услуги и можност

од една компанија да се одбере услугата што ја сакаат. Денес правно не е возможно да се измешаат тие две услуги, бидејќи се нудат од две правни лица, а кога ќе биде направено спојувањето и техничкото прилагодување на системите ќе може да дојдете и да кажете следново: јас сакам за домашните два мобилни телефони со таков и таков лимит, сакам еден припејд мобилен телефон, сакам два телевизори, и сакам интернет за викендичката во Маврово, на пример. А ние ќе можеме автоматски да ја исконфигурираме цената на таа услуга, она што се вика taylormade, скроено по мерка на барањата и потребите на корисникот. Но, всушност, не да ја правиме ние, туку тој самиот да ја направи онлајн од каде што сака.

XX Последно, но не и најмалку важно, се разбира: каква ќе биде стратегијата на Т-Мобиле за враќање кон заедницата, односно компаниската општествена одговорност. Познато е дека сте

29

една од водечките фирми на тоа поле во Македонија, но што понатаму? Новите светски концепти се дека донациите и спонзорствата не се единствените начини да се покаже грижа за заедницата? Токму така, на полето на помагање на културата и уметноста, образованието, здравството, хуманитарните акции, поддршка на развојот на информатичкото општество, фондацијата Т-Мобиле за Македонија... се само дел од сето тоа што како општествена одговорност сме го направиле и неспорно сме препознаени како една од општествено најодгоговорните компании. Сега сме отидени уште еден чекор понапред, следејќи ги светските трендови на превенција, а не на обид да се променат работите кога е веќе доцна. Во соработка со УНИЦЕФ и Црвен крст, инвестираме во развивање на свеста за правовремена превенција за чување на здравјето, преку едукација на младите генерации и сите останати граѓани.

Капитал број 715 12.07.2013

www.kapital.mk

30

АнАлизА IzgradenI 22,4% pove]e novI stanovI, a odobr

Ima li koj da kupi 6.433 izgradeni stanovi?! пишува:

Александар Јанев

aleksandar.janev@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

З

а една година, банките одобриле 34 милиони евра станбени кредити и тоа е дури 11% повеќе споредено со претходната година, меѓутоа дали е овој кредитен

раст доволен да ја покрие засилената понуда на нови станови?! Само лани, градежните компании завршиле целосно 6.433 станови, што е 22,4% повеќе од 2011 година. Продажбата е дискутабилна, бидејќи одобрените кредити од банките се доволни за купување само на една петтина од изградените станови лани. Интересно е што нема официјален податок за продажбата на изградените станови, меѓутоа според анализите на некои независни консултантски агенции за недвижности, се проценува дека околу една третина од понудените станови на продажба с$ уште се празни.

Имајќи ги предвид овие индикатори, не е ни изненадување акцијата на банките во последнот месец да промовираат нови станбени кредити, со поповолни услови со цел да ја стимулираат продажбата. Банкарите велат дека веќе чувствуваат зголемен интерес за станбените кредити. „Побарувачката за станбени кредити е зголемена и е на задоволувачко ниво. Инвестициите во сопствен простор се од голема важност за решавање на станбеното прашање и сигурносна иднина за семејството. Ние ги

www.kapital.mk

Капитал број 715 12.07.2013

АнАлизА 31 renI samo 34 mIlIonI evra stanbenI kredItI

За една година, банките одобриле 34 милиони евра станбени кредити и тоа е дури 11% повеќе споредено со претходната година, меѓутоа, дали е овој кредитен раст доволен да ја покрие засилената понуда на нови станови?! Само лани, градежните компании завршиле целосно 6.433 станови, што е 22,4% повеќе од 2011 година. Продажба е дискутабилна, бидејќи одобрените кредити од банките се доволни за купување само на една петтина од изградените станови лани Допрва треба да се види како бранот на намалување на каматите на станбените кредити што го промовираа неколку банки претходниот месец ќе се одрази на просечната камата.

Градежниците очекуваат поголема продажба

променивме условите за станбен кредит понудувајќи многу поволна каматна стапка така што очекуваме интересот да се зголеми“, објаснуваат од Прокредит банка. Од Комерцијална банка исто така објаснуваат дека интересот за станбени кредити во последно време бележи одреден пораст особено поради намалувањето на каматната стапка на кредитот со валутна клаузула. „Побарувачката за станбени кредити зависи пред с$ од движењата на пазарот на недвижности, како и од куповната моќ на клиентите, односно нивната

кредитна способност. Во периодот што следи се очекува релативна стабилност во побарувачката на станбени кредити во корелација со актуелните состојби на пазарот на недвижности во земјава“, велат од Комерцијална банка. Доколку се анализира движењето на каматите што го регистрира Народната банка, може да се каже дека каматните стапки на станбените кредити сосема бавно паѓаат. Во јануари, на пример, просечната камата на долгорочен кредит за домаќинство со валутна клаузула изнесувала 7,2%, за во мај да се спушти само за два процентни поени на 7%.

Во обид да испровоцираат намалување на каматите, градежните фирми активно се вклучија во овие банкарски акции и тоа преку директно субвенционирање на дел од каматата. „Адора Инжинеринг за првите две години субвенционира за намалување на каматната стапка до 2,5%, што за купувачот значи најдобра понуда во Македонија до сега. Нормално е дека многу позитивно се одразува на побарувачката и продажбата на станови бидејќи не постои човек кој не сака пониски каматни стапки, а плус да има и квалитетен стан. Не можам да кажам за период од неколку месеци но во однос на минатата година имаме раст од 20%. Едноставно од кога ги воведовме субвенционираните каматни стапки телефоните во Адора инжинеринг не престанаа да ѕвонат“, изјави Ванчо Чифлиганец, директор на Адора Инженеринг. Според градежниците, овој потег значително ќе го раздвижи целиот пазар на недвижности кој одредено време стагнира. „Намалувањето на банкарските камати за станбените кредити веќе подолго време е наше барање и секако дека е добредојдено. Банкарите се свесни дека тоа ќе им донесе бенефит и ним, бидејќи тие всушност финансиски ја поддржуваа изградбата на сите тие станови, така што продажбата е и нивна цел. Се чувствува раздвижување на

Капитал број 715 12.07.2013

32

www.kapital.mk

АнАлизА

изгрАДени стАнови 6.433 5.820 5.254

5.152

5.144 4.710

2007

2008

пазарот, интересот за купување станови расте, но сепак е рано да се каже какви ќе бидат ефектите од оваа таканаречена банкарска акција“, вели Сеад Кочан, претседател на Градежната комора при Соујзот на стопански комори. Никола Велковски од Стопанската

2009

2010

комора пак, исто така оценува дека поевтинувањето на станбените кредити е добро за да се стимулира продажбата на недвижностите. „Не можам да кажам со сигурност во проценти колку ќе порасне продажбата, меѓутоа трендот е нагорен. Имаме

2011

одлична понуда на станови на пазарот, така што сигурен сум дека менувањето на кредитните услови ќе мотивира поголем број граѓани да се одлучат да инвестираат во недвижности“, изјави Велковски. Оливер Димитровски од агенцијата за

ДржАвни субвенции зА 138 стАнови зАКлучно со мАрт

С

2012

поред податоците од Министерството за финансии, заклучно со март имало одобрено 138 субвенционирани кредити преку проектот „Купи куќа, купи стан“. „С$ уште се одобруваат и пристигнуваат нови барања од третиот и од четвртиот јавен повик“, велат од Министерството за финансии. Владата неодамна објави уште еден јавен повик во рамки на кој граѓаните може да поднесуваат

барања до 31 декември годинава. Најмногу одобрени апликации има во Скопје, потоа во Битола, Струмица, Кичево и во Куманово, а граѓаните повеќе го избираат моделот „половина рата“. Засега, многу повеќе апликации се за купување стан отколку за куќа. Меѓутоа, по зголемувањето на субвенцијата за изградба или надградба на куќа од 50% на 75%, расте интересот и за оваа опција.

www.kapital.mk

Капитал број 715 12.07.2013

АнАлизА

ОдОбрени стАнбени Кредити (во милиони евра)

288.5

334

300

255 228

2009

2010

недвижности Њу веј лимитед објаснува дека сите коцки се местат за да придонесат продажбата на становите да порасне. „Јасно е дека инвеститорите се спремни да покријат дел од каматите на станбените кредити, од друга страна паѓаат и цените на становите, така што несомнено се очекува зголемување на

2011

2012

2013

продажбата. Овие акции се пожелни за да го раздвижат пазарот, но сепак не може да се тврди дека ова ќе направи некаков ’бум‘. Добро е што веќе не тапкаме во место, трендот е позитивен, но рано е да се каже каков ќе биде ефектот до крајот на годината“, оценува Димитровски.

33

Каматните стапки на станбените кредити сосема бавно паѓаат. Во јануари, на пример, просечната камата на долгорочен кредит за домаќинство со валутна клаузула изнесувала 7,2%, за во мај да се спушти само за два процентни поени на 7%. Допрва треба да се види како бранот на намалување на каматите на станбените кредити што го промовираа неколку банки претходниот месец ќе се одрази на просечната камата Цените на становите паднале за 5,5%

Освен намалувањето на каматите, Народната банка регистрираше и пад на цените на квадратен метар во првите три месеци од годината. До крајот на март, цените паднале за 5,5%. „Ваквиот тренд на намалување може да се објасни со тенденцијата на раст на изградените станбени згради во изминатиот неколкугодишен период. Падот делумно е стимулиран и од

Капитал број 715 12.07.2013

34

www.kapital.mk

Анализа странските инвестиции во изградбата на недвижности“, пишува во извештајот на Централната банка. Според процентот на намалување на цените што го пресмета Народната банка, произлегува дека станбениот квадрат поевтинил од 45 до 70 евра, односно најевтините станови, кои првично се продавале по 850 евра за квадрат, сега би требало да се купат за 800. Тие што чинеле 950 евра, сега се околу 900, а тие од 1.000 евра паднале на 945. Најскапите станови од 1.200 или 1.300 евра за квадрат, сега би требало да може да се купат за 1.150, односно 1.230 евра за метар квадратен. Индексот на цените на становите НБМ го прави врз основа на податоците за Скопје, кои ги собира од огласите за продажба, што ги објавуваат агенциите за недвижности. Огромната понуда на станови во новоградби на пазарот ги натера градежните фирми да се служат и со невообичаени маркетиншки методи за да привлечат купувачи. Бесплатно комплетно опремување на новокупениот стан, попусти за одредени професии, пониска цена за втор купен стан од истата фирма, гратис подземна гаража, се само дел од понудата на градежните фирми. „Веќе не е доволно само да ги изградите становите, туку мора да понудите некакви поволности, да ги промовирате со силен маркетинг за да може да продадете“, објаснува Кочан. Агентите за недвижности велат дека во моментов цените на новоградбите во Скопје се движат од 800 до 1.300 евра. Но, потенцираат дека честопати купувачите

со инвеститорот во четири очи се договараат за одреден попуст. Искуството на агенциите покажува дека сега многу повеќе се бараат станови во новоградби отколку стари станови, како што беше во минатото. Сепак, посочуваат дека кога станува збор за атрактивна локација, речиси и да нема разлика во цената меѓу стар и нов стан. Сепак, не се очекува драстично намалување на цените на становите. „Цените на становите не се многу високи, односно, можам да кажам дека се оправдани ако се имаат предвид трошоците за изградба. Нема голем простор за спуштање на цените“, објаснува Велковски. Според последните статистички податоци, просечниот трошок за изградба на метар квадратен изнесува 812 евра. „Не може да се говори за намалување на цените на становите, бидејќи вредноста на земјиштето останува иста, а не се променети ни цените што ги плаќаме за комуналии, за расчистување на локацијата на која се гради. На пример, моменталните цени на станбениот квадрат во Скопје се минимални, кога ќе се земат предвид сите трошоци за изградба, а минимална е и заработката што ја имаат градежните фирми. Зашто, мал е процентот на купувачи на станови во текот на изградбата, најчесто се купува кога објектот е готов. Тоа значи дека инвестицијата (зградата) треба сама да се изгради, односно фирмата мора да земе кредит кој потоа нормално влегува во крајната вредност на квадратот“, објаснуваат градежниците.

Тешко се продаваат запленетите станови кај банките

О

дземениот недвижен имот, кој бил под хипотеки кај банките, тежок над 120 милиони евра никако да го размрда пазарот на недвижности во земјава. Банките с$ уште калкулираат и не ги намалуваат цените на одземениот недвижен имот што е нивна сопственост. Иако одлуката на Народна банка, која е на сила од април годинава им наложува полесно да се ослободуваат од одземниот имот, зашто по пет години ќе има вредност од нула денари, банките с$ уште продаваат по старо, без да ја коригираат почетната цена, која најчесто е иста со проценетата при воспоставување на хипотеката. Народната банка воведе измени за да ги натера банките во рок од четири години да се ослободат од запленетиот имот. Гувернерот Димитар Богов изјави дека е крајно време да се види колку од банките во државата покажуваат реален остварен профит заснован врз доброто работење, а колку од нив својот профит го темелат врз тоа што во својата добивка го пресметуваат и одземениот имот, кој најчесто е преценет и кој потоа со години не можат да го продадат. Богов рече дека банките на тој начин виртуелно ги имаат парите, кои реално не постојат, бидејќи запленетиот имот никој не го купува оти не е со реална,

туку со далеку повисока цена од пазарната. Затоа, со новата одлука на НБМ, ако банките по одземањето на имотот не го продадат во период од 5 години, неговата вредност ќе биде нула. Агенциите за недвижности и градежниците реално очекуваат дека напливот од ваков атрактивен недвижен имот ќе го размрда пазарот и ќе влијае цените да паѓаат. Банкарите пак велат дека прават с$ за да се ослободат од запленетите станови од хипотеки, меѓутоа, продажбата оди слабо поради слабиот стандард на граѓаните. „Чувањето на ваквите имоти во билансите на банките е голем товар за профитабилноста, па интересот е што побргу да се отуѓат, бидејќи не се во функција на бизносот. Сметаме дека нема да дојде до голема промена на пазарот на понуда на станови и деловен простор, бидејќи банките веќе активно ги нудат, но во последно време се соочуваат со драстично помал интерес за инвестирање во недвижност“, велат банкарите. Тие коментираат дека цените на пазарот на недвижности с$ уште вештачки се одржуваат на високо ниво, но со намалувањето на ликвидноста на градежните фирми и на инвеститорите ќе мораат да ги намалат цените за да дојдат до свежи пари.

Капитал број 715 12.07.2013

36

политика

И Бихаќка се отвори кон волонтерите

П

о Владата и општината Прилеп со проектот „Супер Марио“, и СДСМ ќе ги отвори вратите за волонтерите, во случајов за „заинтересираните приврзаници и поддржувачи на социјалдемократијата како идеологија, членовите и симпатизерите“, кои се повикуваат „активно да се вклучат во работата на партијата и во креирањето победничка политика“. Целта, како што пишува на интернет-страницата на СДСМ, на отворениот повик за волонтирање

> БРОЈКИ

4%

е пониска стапката на поткуп во Македонија во 2013 споредено со 2010 година, покажува најновото истражување на Транспаренси интернешнал

42%

е ангажирање креативни, професионални, подготвени за тимска работа, високомотивирани и трудољубиви лица, кои би биле вклучени во активностите на повеќе нивоа и сектори на централната партиска организација. Од партијата ветуваат избор меѓу кандидатите низ транспарентна и компетитивна постапка, во која секако се надеваат дека ќе откријат нови ликови со потенцијал поголем од неопходниот за волонтерски ангажман.

Груевски и Ахме “осудени“ да вла

од Македонците дале поткуп како единствен начин за да добијат услуга, а 27% од нив со цел забрзување на процедурата

345

килограми оружје и 300 килограми дрога беа изгорени денес во пчките на Југохром по повод Светскиот ден за борба против малото и лесно оружје

365

лица во јуни привела единицата за борба против криминалот по разни основи, а легитимирала 854 лица и прегледала над 100 автомобили

facebook

пишува:

Максим Ристески

maksim.risteski@kapital.mk

фотографија:

1 Волонтирај во Влада.

Волонтирај во СДСМ. Волонтери. Волонтери на секаде. Република Волонтерија. Влатко Васиљ

2 Морска болест - мачнина која те фаќа кога ќе ги видиш цените за аранжманите на море. Сеад Џигал

3 Кога политичар ќе ти удри

шлаканица, заврти го и другото огледало Бетмен велит

фотоархива на Капитал

О

дносите со ДУИ се влошени, но с$ уште се на одржливо ниво, се отвори премиерот Никола Груевски, коментирајќи ги условите во кои кохабитира со неговиот партнер, Али Ахмети, во владината коалиција, а не останаа покуси ни во ДУИ, одговарајќи дека впечатокот е обостран, надоврзувајќи се на многупати повтореното оти со ВМРО-ДПМНЕ се во Владата само затоа што народот така одлучува на избори. Ништо ново, зашто

никој не очекува дека партиите во Македонија (во случајов оние во Владата) одеднаш ќе почнат да прават разлика меѓу мултикултурализам и проста математичка поделба на власта која ја практикуваат броејќи колку Македонци, односно Албанци вработиле другите, а дека тука се претерало признаваат, како на пример во последниот случај на вицепремиерот Муса Џафери, само кога ќе бидат обвинети дека нуспроизвод на вака имплементираната правична застапеност се и рамковно вработените кои земаат државна плата за седење дома. Она што е ново во случајот е потребата на премиерот да се пожали на односите со ДУИ, во момент кога не е предизвикан од ништо што би можело да се третира како амплитуда на влошените односи од изборите 2011 година досега - периодот на кој се однесува изјавата на Груевски.

www.kapital.mk

Капитал број 715 12.07.2013

македонците најмногу корупција гледаат во политичките партии и судството

М

акедонците најмногу корупција гледаат во политичките партии и судството. Ова го покажува најновото истражување на Транспаренси интернешнал што го истржува присуството на корупција во животот на луѓето во светот. Дури 68% од анкетираните Македонци изјавиле дека најмногу корупција постои во судството и во политичките партии, а веднаш по нив, со 55% за најкорумпирани ги наведуваат јавните службеници и полицијата.

70% од испитаните граѓани во земјава рекле дека платиле поткуп за некој вид јавна услуга изминатата година. Инаку, истражувањето за Барометарот на глоблната корупција 2013 е спроведено на 114.000 граѓани во 107 држави, а Македонија се наоѓа во шестата од девет категории по стпенот на корупција, заедно со Ерменија, Кипар, Чешка, Косово и Романија. Зад нас, од земјите во регионот остануваат Србија, Босна и херцеговина и Грција.

ЕТИ адеат заедно

Според досегашното искуство, кризите во односите на актуелните владини партнери можеле да излезат во јавноста со секоја друга цел, освен растурање на Владата. Прашањето е од каде потребата на премиерот да се пожали од ДУИ сега, во момент кога не е предизвикан од ништо што би можело да се третира како амплитуда на влошените односи во периодот за кој зборува - од изборите 2011 година досега Од друга страна, досегашното искуство од кошкањата на Илинденска покажува дека по големите кризи во односите меѓу ВМРО-ДПМНЕ и ДУИ (дури и по онаа што ја предизвика случајот „Слупчане“, која кулминираше со Законот за бранителите) останувал впечатокот дека биле проектирани со други цели, но никако со намера да се растури Владата на Груевски и Ахмети. Главното прашање што го отвори изјавата на премиерот дека несогласувањата со ДУИ се с$ поголеми е дали можеби и овој владин кабинет нема да го истера мандатот до крај, односно дали ќе има нови предвремени парламентарни избори. Оваа опција, барем засега, ја отфрлија и двете страни, како и политичките аналитичари, по што остана прашањето од каде потребата на премиерот токму сега да направи вакво признание. Знаејќи дека од изборните ветувања на ДУИ нивните гласачи најмногу притискаат за откочување на евроатлантските интеграции, јасно е дека на Ахмети би му одговарало создавањето впечаток дека тој толку притиска во Владата за оваа цел што го натерал Груевски опасно да ја почувствува жештината на премиерската фотелја. Во прилог на тезата оди самостојната дипломатска

офанзива на ДУИ, за чие финале може да се смета посетата на Софија, каде што Ахмети го „откри“последниот предлог на медијаторот Метју Нимиц за решавање на спорот за името - „Горна Македонија“. Ова во истовреме додека опозицијата (СДСМ) во Скопје се жали дека Груевски ги држи изолирани од процесот, тврдејќи дека поради тоа, „македонската јавност, па дури и Собранието, не знаe ниту кој е последниот предлог на Нимиц“. Ако е координиран во Владата настапот на Ахмети во Софија, во равенката во која Груевски повторно се покажува патриот во однос на името, а Ахмети непоправлив оптимист и соодветен борец за евроатланскиот пат, добивката за државата би можела да биде тестирањето на предлогот на Нимиц на меѓународна сцена, сега откако Ахмети даде право отворено да се зборува за него. „С$ додека имаме тренд на зголемување на стандардите во сите сфери, ќе има логика нашето коалицирање“, рече премиерот, а ние можеме да замислиме колку би ги подигала стандардите оваа влада кога меѓусебните односи на партнерите не би биле толку лоши како што ги опиша Груевски.

бум-трес

37

ДавиД НиНов

епископ во јовановата ПОА

А

ко сум јас крив за тоа што ме товарат, јас да умрам. Ако не, вам најмилото да ви умрe", е „духовната“ порака на епископот Давид, која, како што вели тој, само суеверните може да ја разберат како клетва.

илијас ПаНајотарос

пратеник на Златна зора

С

екогаш ќе ги викам циганоскопјани, актуелната грчка влада нема право да го реши прашањето за името, а само еднопартиска националистичка влада може повторно да ја направи силна земјата“, е доказот на Панајотарос дека само глупоста (заедно со космосот - за кој не е сигурно) е безгранична.

амДи бајрам

пратеник

С

ега сум Пелистерка Кола, а не Кока Кола“ рече пратеникот Амди Бајрам жалејќи се дека Кока Кола го игнорирала иако тој ги промовирал, а само Пелистерка му помагала во време на кампања.

twitter 1 Горан@goran_man

Апел терминот „пратеник“ да се смени со „платеник“ оти обавувачите на таа функција не се пратени од народот, туку се платени од народот.

2 i999y@i999y

Тендер за кај ќе ни одат душите ќима?!?

3 Кројачот од Панама@krojacot

Кај нас времево не може да се опраи па камоли државава.

Капитал број 715 12.07.2013

38

www.kapital.mk

политиКа

На пораНешНиот вицепремиер за евроиНтеграции Не му се посреќи

Vasko NaumoVski Nema da bide ambasador Vo Va[iNgtoN!

www.kapital.mk

капитал број 715 12.07.2013

политика „Капитал“ дознава дека на последниот оглас за амбсадори се пријавиле и многу звучни имиња од ескпертската јавност, но и поранешни амбсадори кои одамна, поради различната партиска припадност, се „приземјени“ во Македонија и не добиле нова амбасадорска шанса. Охрабрени од изјавата на Владата дека при изборот ќе влијаат професионалноста и подготвеноста на кандидатите, кај нив останува надежта дека при овој избор партиската книшка ќе биде последен критериум пишува:

Габриела Делова

gabriela.delova@kapital.mk

фотографија:

Фотоархива на капитал

П

оранешниот вицепремиер за евроинтеграции Васко Наумовски, чие име последната недела повторно се актуализира во јавноста како наследник на најжешката амбасадорска фотелја во Вашингтон, сепак, останува во Скопје. Извори за „Капитал“ од Владата откриваат дека изборот на наследникот на актуелниот амбасадор во САД, Зоран Јолевски, е завршен и дека воопшто не станува збор за ексвицепремиерот Наумовски. Всушност, одлуката за наследникот на Јолевски паднала на последната владина седница, а во моментов е на одобрување кај претседателот Иванов. Истите извори од Владата не сакаат да откријат за кое од имињата со коишто се лицитира во јавноста станува збор, велејќи дека таквото откритие може да му наштети на предложениот кандидат и со тоа да не добие агреман, односно согласност од земјата во којашто е предложен, во овој случај САД. Засега не е познато ниту дали новиот амбасадор во САД ќе го преземе и преговарачкиот процес во свои раце, оти актуелниот амбасадор во Вашингтон, Зоран Јолевски, освен амбасадорската, ја извршува и преговарачката улога. На ова прашање од Министерството за надворешни работи н$ препратија во Владата, а од Владата, исто како и од Кабинетот на претседателот Ѓорге Иванов, не сакаа да коментираат. Аналитичарите пак, велат дека природно би било новоназначениот амбасадор да биде одговорен и за преговарачкиот процес, освен, велат тие, ако официјална Грција не се согласи со новиот предлог на премиерот Никола Груевски и од посреднички, разговорите за името станат директни. За целиот процес на изборот на нови амбасадори пак, дипломатски извори за „Капитал“ исто така откриваат дека меѓу пријавените кандидати се сретнуваат и многу имиња од експертската јавност во земјава, но и од дипломатите кои одамна не се назначени на амбасадорска позиција. Потврдувајќи дека дел од нив веќе

биле повикани на интервју во Владата, многумина од нив се надеваат дека овој пат,Владата ќе остане доследна на својата изјава и дека критериумот по којшто ќе ги поставува новите амбасадори ќе биде професионалноста и подготвеноста на кандидатите. Сепак, ако се суди според имињата кои досега се лиферувани во јавноста, роднинските врски, но и партиската припадност и понатаму остануваат да биде водечка сила при изборот. Токму поради вака создадената слика во јавноста, која се практикува со години наназад, „Капитал“ разговараше со дел од аналитичарите во земјава за потребата од професионална дипломатија, но и за тоа колку успешноста на надворешната политика во земјава е резултат само на изборот на неподобни кадри на амбасадорски позиции. Дали можеби последните чекори коишто ги презема Владата преку различните „роуд шоуа“, но и с$ поизразениот евроскептицизам кај дел од нив во однос на евроатлантските интеграции на Македонија ја наметнуваат дилемата колку земјава навистина има конзистентна надворешна политика. И дали можеби токму таквиот неконтинуитет во однос на стратешките цели влијае и на исполнителноста и на успешноста на амбасадорот, без разлика колку е дипломатски поткован.

Македонските амбасадори ги имаат фактите, но го немаат капацитетот

Потребата од професионална дипломатија е најголемиот предизвик за македонската дипломатија. Познавачите се единствени. Тие велат дека за разлика од други земји во регионот, но и пошироко, кај кои честопати постоела диплемата дали да се придвижат кон Москва или кон Брисел, Македонија, децидни се познавачите, секогаш имала јасно исцртани стратешки цели. Оттука, вината за лошиот имиџ, но и за лошата положба на Македонија на меѓунарондата сцена тие ја бараат во изборот на дипломатските кадри. Голем дел од нив се согласни дека нашите дипломати имаат изнвонредни аргументи за да ги бранат интересите на државата, бидејќи како што велат тие, сите факти се во наша корист и ако се презентираа на вистински начин, позицијата на Македонија ќе беше значително подобра. Според поранешниот амбасадор

39

Ристо Никовски поранешен амбасадор

К

апацитетот на дипломатите е од исклучително значење во реализацијата на надворешната политика на секоја земја. Во нашиот случај тоа е уште понагласено, зашто земјата е блокирана и уценета на патот кон евроатлантските интеграции. Проблемот е длабок и не само што бара врвни дипломати, туку и постојано прилагодување на стратегиите за реализција на клучните надворешно-политички интереси на земјата.

оГНеН Малевски поранешен амбсадор

Д

ругите земји во опкружувањето, и покрај дилемата за стратешките цели, секогаш се залагаат за чисто професионална дипломатија. Таквата практика е потребна и кај нас. Секако, не ја исклучувам потребата од поставување непрофесионален дипломат на дипломатска позиција, но тоа треба да биде исклучок од правилото, а не како што е практиката кај нас - исклучок од правилото да биде поставувањето кариерен дипломат на амбасадорска функција.

Ристо Никовски, капацитетот на дипломатите е од исклучително значење во реализацијата на надворешната политика. „Капацитетот на дипломатите е од исклучително значење во реализацијата на надворешната политика на секоја земја. Во нашиот случај тоа е уште понагласено, оти земјата е блокирана и уценета на патот кон евроатлантските интеграции. Проблемот е длабок и не само што бара врвни дипломати, туку и постојано прилагодување на стратегиите за реализација на клучните надворешнополитички интереси на земјата. Не треба да се очекува дека Брисел ќе го промени својот непринципиелен и нелегален третман на Македонија формулиран во политиката ‘прво името, потоа членство’ и затоа, Македонија мора да се прилагодува на дадените околности“, вели Никовски. На непрофесионалноста на нашата дипломатија забележува и поранешниот

Капитал број 715 12.07.2013

40

www.kapital.mk

политика

амбасадор Огнен Малевски. Според него, поставувањето политички кадри на дипломатска функција треба да биде исклучок од правилото, а не установена практика. „На надворешната политика многу малку простор & се посветува таму каде што тоа е најпотребно - во Парламентот, оти стратегијата за надворешната политика не треба да е владина, индивидуална или коалициска стратегија. Мислам дека за разлика од многу други држави во соседството, ние немавме дилеми во однос на стратешките цели. Во многу

земји од регионот, па и од Југоисточна Европа постоеше дилемата меѓу Москва и Брисел. Ние имаме консензус во однос на ова прашање, но реализацијата сериозно потфрли. Другите земји во опкружувањето, и покрај дилемата за стратешките цели, секогаш се залагаат за чисто професионална дипломатија. Таквата практика е потребна и кај нас. Секако, не ја исклучувам потребата од поставување непрофесионален дипломат на дипломатска позиција, но тоа треба да биде исклучок од правилото, а не како што е практиката

кај нас - исклучок од правилото да биде поставувањето кариерен дипломат на амбасадорска позиција“, вели Малевски. Инаку, во моментов кај претседателот Иванов на потпис се наоѓа листата со 25 старо-нови амбасадорски имиња. Од Кабинетот на Иванов одбија да дадат каков било коментар. „Процедурата за поставување нови амбасадори е почната. С$ додека трае процедурата на агреација на кандидатите за амбасадори во земјите на прием, нема да коментираме“, велат оттаму. Како и да е, барем според она што се пишува низ медиумите, меѓу позвучните и интересни за јавноста имиња кои се споменуваат како идни амбасадори е името на Василка Попоска-Треневска, сопруга на актуелниот амбасадор во НАТО, Мартин Треневски. Треневска, барем како што пишуваат медиумите, ќе го наследи својот сопруг и ќе ја преземе амбасадорската функција во НАТО. Интересно за јавноста е и информацијата дека поранешниот шеф на дипломатијата Антонио Милошоски е предложен за амбасадорското столче во Загреб, каде што во моментов амбасадорува Даниела Караѓозоска, за која пак, се претпоставува дека ќе замине во Канада. Рокада на амбасадорските места ќе направат и веќе поставени амбасадори. Така, Оливер Шамбевски од Пекинг ќе замине за Рим, а од Тирана, Веле Трпевски ќе замине во Австралија. Македонскиот амбасадор во Хаг, Никола Димитров, се очекува да оди во Москва, а неговото место во Холандија ќе го заземе македонскиот амбасадор во Љубљана, Игор Попоски. Во рокадата се чини, не е фатен само амбасадорот Агрон Буџаку, кој според најавите, ќе добие уште еден мандат во Париз. Исто така, с$ уште останува непознато кој ќе ја преземе амбасадорската палка во Белград, откако наголемо се зборуваше дека актуелниот спикер во собранието, Трајко Вељаноски, е најсериозен кандидат за оваа позиција. Само за потсетување, Владата пред два месеци објави оглас на кој меѓу другите раководни позиции, огласи и 19 амбасадорски позиции. Според информациите од Владата, најголем дел од пријавените кандидати аплицирале за амбасадорски позиции. Како најпосакувани амбасадорски места беа амбасадорските позиции во Берлин, Вашингтон, Белград, Подгорица, Њујорк и во Москва.

Капитал број 715 12.07.2013

42

www.kapital.mk

интервју

Valdis dombroVskis премиер на Летонија

kako letonija se izVle^e od krizata извор - Business.hr

П

ремиерот на Летонија, Валдис Домбровскис, човекот кој ја водеше балтичката држава низ сеопфатни и радикални реформи со коишто успеа да закрепне од кризата и да се врати на патот на економската стабилност, во интервју за Business.hr отворено зборува за болните реформи кои земјата мораше да ги преземе за повторно да се врати на патот на економскиот раст и да земе извозен залет. Во првиот удар на финансиската криза Летонија изгуби речиси една четвртина од БДП. Но, она по што Летонија се разликува од другите држави е исклучително брзото закрепнување - само неколку години по колапсот предводи во ЕУ со економски раст од 5,5%. Со државен долг на ниво од 40% од БДП и буџетски дефицит од 1,2%, ги задоволува критериумите на ЕУ за воведување на заедничката валута, што ќе се случи на почетокот на 2014 година, и покрај тоа што јавноста е против таквиот потег. Домбровскис е човек којшто самоиницијативно спроведе резови во јавниот сектор без никаков притисок од страна на озлогласената „тројка“, подели откази на речиси секој трет

државен службеник и ги намали платите во просек за 25%, а сето тоа го направи без социјални немири и протести. За с$ да биде уште пофасцинантно, среде реформите победи на изборите и остана на чело на државата. Летонија стана модел по којшто ќе се угледуваат љубителите на мерките за штедење, но треба да се земе предвид дека БДП на Летонија, и покрај растот, с$ уште е под нивото што го имаше пред кризата, а поради својата специфичност во смисла на малиот број жители, отвореноста на економијата и економски силното соседство, тешко дека може да се земе како пример за некоја друга земја.

XX Во периодот од 2008 до 2010 година Летонија изгуби речиси една четвртина од БДП, но само неколку години подоцна стана најбрзорастечка економија во ЕУ. Кои беа клучните мерки коишто помогнаа за толку брзо излегување од кризата и закрепнување? Најпрвин би кажал неколку зборови за тоа како воопшто стигнавме до криза. Парадоксално е тоа што нашите неволји почнаа со влезот во ЕУ. Влезот во ЕУ и во НАТО беше наша долгогодишна цел, којашто ја остваривме во 2004 година. Тоа доведе до исклучително оптимистична атмосфера. Имавме чувство дека веќе ништо лошо нема да може да се случи откако станавме членки

на овие две силни алијанси. Тој оптимизам преовладуваше и на светските финансиски пазари, што резултираше со голем прилив на капитал во нашата земја, но тој капитал не се користеше продуктивно, туку дојде до потрошувачки „бум“,како и градежен и недвижен балон. Кога дојде кризата, приливот на странски капитал прекина и тогаш ни се уништи економијата. Меѓу 2008 и 2010 година имавме кумулативна рецесија поголема од 20% (17,7% имавме само во 2009 година), што значи хаос. За да ги решиме тие големи проблеми, дејствувавме во три насоки. Првата беше неопходно фискално прилагодување. Имено, една година пред кризата имавме двоцифрен раст на буџетот, но и покрај тоа, тој беше лошо балансиран. Меѓутоа, дејствувавме веднаш и директно и веќе во текот на кризата успеавме да вратиме дел од финансиската стабилност, а по враќањето на стабилноста дојде и економскиот раст. Финансиската стабилност е исклучително важна. Без неа нема кредити од банките, меѓународните компании не сакаат да вложуваат, граѓаните трошат помалку, а сето тоа заедно вас ве фрла уште подлабоко во рецесија. По спроведеното фискално прилагодување во 2009 година, имавме само буџетски дефицит од речиси 10% од БДП, додека минатата година дефицитот изнесуваше 1,2% од БДП. Споменатата фискална консолидација

www.kapital.mk

Капитал број 715 12.07.2013

интервју

дејствуваше како антистимуланс за економијата. Поради тоа, паралелно со неа моравме да спроведеме мерки за оживување на економијата. За нас тоа значеше насочување кон ЕУ-фондовите како главен извор на финансирање, поточно кон структурните и кохезиските фондови кои ни беа достапни. Ја зголемивме апсорпцијата на тие средства и ги насочивме кон претприемништво, поттикнување на извозот и социјалните фондови с$ со цел да ги ублажиме социјалните последици о д к р и з ат а. И с то т а ка, п о ч н а в м е да ги решаваме административните оптоварувања, ја поправивме бизнисклимата, конкурентноста, а стартувавме и неколку иницијативи за помош на нашите извозници. Никој не сакаше да работи со летонските извозници, сите бараа плаќањето и испораката да бидат однапред, бидејќи немаа доверба. Систематски им помагавме и ним и на малите и на средните претпријатија преку даноците и преку многу други мерки, коишто на крајот вродија со плод. Последните неколку години имаме раст од 5,5%, односно 5,6%, а извозот и индустриското производство веќе се на значително повисоко ниво отколку во време на криза, што покажува дека стоиме на стабилни нозе. Третата мерка беше креирање социјална мрежа којашто би требало да ги олесни проблемите произлезени од кризата. Го продолживме периодот на исплата на надоместот за невработените, овозможивме здравствено и медицинско осигурување за сиромашните, го покачивме износот на социјалнито надомест кој се добива по истекувањето на надоместот за невработени и како најбитно од с$, организиравме привремена јавна работа за луѓето да можат да работат барем краткорочно.

XX Спроведовте и радикални реформи во јавниот сектор, отпуштивте речиси 30% од државните службеници, а на остатокот драстично им ги намаливте платите. Како се носевте со последиците од таквите мерки? Најмногу н$ интересира како постигнавте национален консензус во однос на прашањето, односно какви беа реакциите на јавноста, на политичката опозиција и на синдикатите? Дали имаше протести? Јавниот сектор е проблематичен, особено во тек на криза, затоа што не можете да се борите со невработеноста ако имате обемен јавен сектор, од едноставна причина што некој мора да го финансира тој јавен сектор. Ги скративме платите во просек за 25%, а отпуштивме околу 30% од вработените во централната јавна управа, што значи од министерствата и слично, но во поширока смисла, тие бројки и не беа толку драстични. Во Летонија секогаш имало функционален општествен дијалог. Во 2009 година ја основавме Реформската група за управување, каде што учествуваа сите социјални партнери, односно синдикатите, работодавците, стопанските комори и локалната власт, и заедно се обидовме да ги усогласиме мерките потребни за надминување на кризата. Се разбира, синдикатите не секогаш се согласуваа со нас, но барем делумно учествуваа во донесувањето на одлуките. Тоа помогна

43

Во првиот удар на финансиската криза Летонија изгуби речиси една четвртина од БДП. Но, она по што Летонија се разликува од другите држави е исклучително брзото закрепнување - само неколку години по колапсот предводи во ЕУ со економски раст од 5,5%. Со државен долг на ниво од 40% од БДП и буџетски дефицит од 1,2%, ги задоволува критериумите на ЕУ за воведување на заедничката валута, што ќе се случи на почетокот на 2014 година за да се најдат решенија со преговори, а не на улица. Што се однесува на јавноста, кратењата во јавниот сектор не беа сфатени како нешто страшно, затоа што таквите чекори всушност, им го олеснуваат животот на сите што работат приватно во поглед на тоа дека имаат помали финансиски оптоварувања, така што немавме проблеми од тој тип.

XX На почетокот од 2014 година Вашата земја станува 18-тата земја-членка на еврозоната. Според Вас, кои се предностите и недостатоците на заедничката валута? Зошто сметате дека воведувањето на еврото е добар потег, особено ако се има предвид сеприсутната финансиска криза, која с$ уште не спласнува во ЕУ? Од 2005 година нашата валута, лат, има фиксен курс во однос на еврото. Оттука, што и да се случи со еврото, директно се одразува на латот. Од тој аспект, нема многу практични причини против воведувањето на еврото. Од друга страна, може да се видат многу предности коишто ни ги отвора воведувањето на еврото – ќе имаме пониски камати на страната на задолжувањето и генерално, за економијата, затоа што ќе исчезне дел од ризикот врзан за размената на валутите. Ние сме мала и отворена економија, речиси 70% од нашата трговија со странство се врши во евра и губиме многу пари при размената на евра во лати и обратно. Станува збор за сериозни суми, а тие трошоци ќе се елиминираат со воведувањето на еврото. Исто така, очекуваме со пристапувањето во еврозоната да привлечеме странски инвестиции. Тоа може да се види од примерот на Естонија, која еврото го воведе во 2011 година. На инвеститорите им е многу полесно да влезат на пазарот на којшто се работи со за нив позната валута, без трошоци за валутни трансакции. Сите тие аспекти ни покажуваат дека воведувањето на еврото е добро за нас, меѓутоа еден од недостатоците коишто се споменуваат се придонесите коишто ќе мора да се плаќаат во Европскиот механизам за стабилност (ЕМС) како помош за другите европски држави. Тоа е нешто што моравме да го земеме предвид, имајќи на ум дека доаѓа во пакет со заедничката валута, но кога ги пресметавме и трошоците, вкупниот биланс е повеќе од позитивен за нас.

XX Летонија има доста проблеми со големата невработеност и со емиграцијата, а слични проблеми ја мачат и Хрватска – невработеноста е многу висока, особено меѓу младите, а се иселува образованата работна сила. Како им пристапивте на таквите проблеми во Вашата земја и како се справивте со истите?

Емиграцијата е голем проблем во Летонија. Едноставно, тоа е природна последица на мобилноста на работната сила, што е еден од постулатите на Унијата. Луѓето ги користат можностите да работат во странство, особено во време на криза. Веројатно, тоа е добро за секој поединец, но е негативна појава за државата од каде што се иселуваат. Не постои лесен начин за да се реши тој проблем. Единствениот начин за отстранување на таквата појава е економскиот раст и отворањето нови работни места и ние настојуваме нашиот фокус да го поставиме во тој правец. Паралелно со тоа, исто така настојуваме да одржуваме контакти со нашата дијаспора, организираме викенд летни школи за странски јазик и летни кампови за децата на нашите иселеници. Овозможивме и добивање двојно државјанство, а работиме и на програма за реемиграција, којашто би ни помогнала за да вратиме дома дел од нашата дијаспора.

XX Да се навратиме на мерките за штедење. Многу европски земји се обидоа да ги спроведат тие сега веќе озлогласени мерки, но со тоа предизвикаа само уште поголем хаос во економијата. Според Вас, која е тајната на летонскиот успех? Кој е клучниот елемент што овозможи моментален успех на штедењето во Летонија? Можеби станува збор за добро осмислени политички мерки, отвореност на пазарот и економски силно соседство, тајминг или комбинација од сите тие фактори? Најбитната работа е тоа што голем дел од прилагодувањата ги направивме уште на почетокот на кризата, како што веќе споменав. Тоа ни ја врати финансиската стабилност и ни помогна за да закрепнеме. Да ја земеме на пример, Грција. Тие се обидоа да ги одложат фискалните прилагодувања, тврдеа дека прилагодувањата како такви се лоши за економијата, но одложувањето на таквото кратење го одложи и нивното закрепнување, односно продолжија с$ подлабоко да паѓаат во рецесија. Одложувањето само ги зголемува кратењата што треба да се направат и ги прави уште потешки. Секако дека соседите со силни економии многу ни помогнаа за да излеземе од кризата. Балтичкиот регион во последно време станува економски најактивен во ЕУ. Ние тргуваме со нашите балтички соседи, со нордиските земји, со Полска, Германија, Русија. Сите тие држави последните години имаа силни економии, но во текот на последната година и нивните економии имаат забавен раст бидејќи кризата се прелева на североистокот на ЕУ. Таквиот застој го чувствуваме и ние – нашиот раст годинава ќе биде помал од 4%.

НеНад Плазибат ПроКредит банка зголемен интерес за еко инвестиции во бизнисот

So mudri inveSticii do pogolema efikaSnoSt vo bizniSot

П

роКредит Банка реализираше настан посветен на бизнисинвестициите во енергетската ефикасност, на којшто присуствуваа педесетина бизнисмени, со цел да ја поттикне свеста за придобивките на инвестициите од тој тип. На настанот беа презентирани новите трендови, иновациите и решенијата во енергетската ефикасност и конкретните инвестиции на клиентите на ПроКредит Банка, од страна на: Горан Фиданоски, консултант за енергетска ефикасност; Горан Паунов од КМГ Квазар, клиент на ПроКредит Банка, пренесувајќи свое позитивно бизнис-искуство; Ненад Плазибат, кој ги претстави можностите за финансирање по повластени услови. Дополнително, беше претставена изложба со енергетски ефикасни материјали и опрема, со цел присутните да ги видат конкретните производи и опрема. ,,Во насока на развојот на бизнисите, потребата за намалување на трошоците за енергија станува с$ поголема. Енергетски ефикасните инвестиции од тренд преминуваат во реална потреба на македонските компании, со цел долгорочно намалување на трошоците и зголемување на конкурентноста во работењето. За таа цел, ПроКредит Банка нуди активна финансиска поддршка и организира настани каде што бизнисите можат да ги предочат можностите за имплементирање на енергетски ефикасни решенија во бизнисот”, изјави Ненад Плазибат од ПроКредит Банка. ,,Ми беше задоволство да го пренесам моето позитивно искуство. Треба интензивно да работиме во иднина, бидејќи придобивките се заштеда, поголема брзина и конкурентност”, изјави Горан Паунов, клиент на банката. ПроКредит Банка и понатаму ќе ја продолжи блиската соработка со бизнисите и со организирање настани преку кои се овозможува размена на искуства, новости и контакти за енергетски ефикасни вложувања. Исто така, продолжува со активна финансиска поддршка на енергетски ефикасните вложувања по повластени услови и со намалени каматни стапки кои почнуваат од 6,85% за кредити во евра.

ГораН ПауНов клиент на ПроКредит банка, ги пренесе позитивните искуства од направените енергетски ефикасни инвестиции

беа изложени лед светилки, енергетски возила, фасадна изолација, систем за вентилација, еко-возила и други материјали ГораН ФидаНосКи консултант за енергетска ефикасност, ги претстави новите енергетско ефикасни трендови, иновации и решенија за бизнисите “40% заштеда на енергија преку вградување ефикасен систем за вентилација”

Energy delivery solutions

ENERGIZING YOU

Капитал број 715 12.07.2013

46

www.kapital.mk

Технологии и бизнис

глобална КонференциЈа за новинари, сардиниЈа

Vo znakot na mobilnosta пишува:

есад Јакуповиќ

Финанце, Љубљана, специјално за Капитал

фотографија:

фотоархива на IFA

П

ознатиот туристички ресорт Форте Вилаж (Forte Village) на Сардинија, околу 30 километри од главниот град на покраината, Каљари, три дена привремено беше преименуван во Форте IFA. Во тоа егзотично ќоше организаторите на саемот IFA подготвија предлетно претставување на овогодишната манифестација. Како и вообичаено, притоа аналитичките компании GfK, DisplaySearch и FutureSource фи презентираа своите најнови проценки за состојбата на пазарот за потрошувачка електроника и апарати за домаќинство, како и прогнозите и приказите на трендовите за 2013 година и за во иднина. Избрани компании од двете области – Самсунг, Филипс, Панасоник, Лоеве како и Миеле, Електролукс, B/S/H, Де Лонги, Кобо – во своите предавања и на своите штандови ги претставија и најновите производи и модели коишто ќе бидат прикажани на самеот IFA од 6 до 11 септември.

Иновативна енергија

IFA денеска е исклучително важна

Месе Берлин и германското германското Здружение за потрошувачка и комуникациска електроника (Gesellschaft zur Förderung der Unterhaltungselektronik - gfu) во Сардинија со повеќе од 350 новинари од целиот свет подготвија традиционално претставување на есенскиот саем IFA, како и на трендовите и новостите на полето на потрошувачката електроника и индустријата за апарати за домаќинство.

и влијателна приредба од полето на потрошувачката електроника и индустријата за апарати за домаќинство, од која наесен ќе можеме да ја видиме наесен 53-тото издание. Исто така е важна и IFA Глобалната конференција за новинари (IFA GPC), годинава седма по ред, каде што овој пат учествуваа повеќе од 350 претставници од 45 држави од сите пет континенти (ако не го сметаме Антарктик), а меѓу нив по прв пат имаше и преставници од Косово. Имено, IFA GPC првлекува голмо внимани од јавноста затоа што нуди свежи и опширни податоци, мислења, оценки и прогнози за битни и с$ уште растечки сектори на индустријата. „Саемот IFA e огледало на динамичниот раст и иновативен мотор на потрошувачката електроника и на индустријата за апарати за домаќинство“, оцени Ханс Јоахим Камп, претседател на надзорниот совет на германското Здружение за потрошувачка и комуникациска електроника (gfu). „Излагачите на саемот IFA повторно ќе

се погрижат за импресивниот приказ на својата иновативна енергија со огромен број промоции на светски иновации и продукти“, изјави тој. Главниот оперативен директор (СОО) на Месе Берлин, д-р Кристијан Геке, кој од 1 јули стана главен извршен директор на берлинскиот саем, на конференцијата нагласи дека галваната причина са успехот на саемот IFA е неговиот јасен концепт, кој под еден покрив ги обединува интересите на индустријата и продажбата. „Благодарение на својата привлеѓност во глобални рамки, последниве години IFA стана водечки саем за потрошувачка електроника и апарати за домаќинство изнесе проценка дека годинава пазарот за потрошувачка електроника на светско ниво ќе достигне раст од 4%. Некои региони ќе забележат понизок раст, меѓу нив и Европа, „како пазар со полно предизвици“, со предвидени 1,5%. Ситуацијата во Источна Европа во тој поглед ќе биде нешто подобра во споредба со Западна Европа.

www.kapital.mk

Капитал број 715 12.07.2013

Технологии и бизнис

Можност и за „старт ап“ компании

I

47

со танцување до музика и приходи: претставување на „старт ап“ компанијата нагал саундс IFA глобалната конференција за новинари на сардинија

FA не ги привлекува само познатите претпријатија, туку и новите и малите, па организаторите на манифестацијата на Сардинија како пример што треба да се следи ја посочија „старт ап“ компанијата Нагал саундс (Nagual Sounds) од Берлин, којашто развива софтвер за потребите на музиката. Нагал саундс е позната пред с$ по истоимената музичка игра базирана на Мајкрософт - оваа технологија Kinect е за управување со електронски уреди со помош на движење на телото. Во играта се собираат поени така што се креира музика односно со движење на главата, рацете, нозете и на целото тело во просторот.

Kinect со помош на камери, инфрацрвен проектор и посебниот процесор на софтверот на Нагал со движење создава ритам и мелодија. Музиката може да се збогати, како што беше прикажано на завршната гала-вечера на Сардинија, со танцување во двојки, кога движењето на едниот од изведувачите служи за ритам, а на другиот за мелодија.

Сè повеќе „памет“

Извршниот директор на саемот IFA, Јенс Хајтекер, објасни дека во Берлин и годинава ќе биде изложен цел спектар на производи на динамичната и иновативната индустрија за потрошувачка електроника. На овогодишните 55-инчни ултра HD телевизори, чија резолуција веќе надминува осум милиони пиксели (четири пати повеќе отколку кај конвенционалните апарати), ќеим се придружат и новите со дијагонала поголема од 80 инчи. Уште неколку години ќе бидат потребни за да се направи и соодветна ТВ-мрежа за емитување програми по новите стандарди, па ќе биде комплетиран повторниот скок во квалитетот сличен на преминот од класична телевизија во HD.

Ултра HD квалитетот на саемот ќе може да се види и на други места, како на пример, кај дигиталните видеокамери. Новиот стандард ќе поттикне и побрз развој на 3D телевизорите за гледање без очила. Водечките производители на телевизорит годинава ќе презентираат и модели со 55-инчен екран со технологија на органски светлосни диоди (OLED), макар како прототип. На постојните телевизори со закривен OLED екран (Самсунг, LG) веројатно ќе им се придружат нови. Исто така, ќе видиме уште повеќе прототипи на екрани коишто се свиткуваат за различни намени, кои пдооцна ќе доведат и до посложени од нив. „Паметните“ телевисори со уште поголеми можности за комбинирање на конвенционалните програми со интернет-содржините и услугите и годинава ќе добијат нови „интерфејси“ за уште полесно управување и можност за персонализација. Вградените повеќејадрени процесори и помоќните графички чипови ќе осигураат уште побрзо едновремено прикажување на програмите, интернет-странците, видеата и на апликациите. Исто така, ќе

се подобри и можноста за управување со помош на инфрацрвени управувачи, таблет-уреди или „паметни“ телефони, како и можноста за управување со помош на гласовни команди и со гестови.

„Разговор“ на апаратите за домаќинство

Во Берлин ќе бидат претставени многу нови модели на преносни уреди (ултратенки, хибридни, што се трансформираат), а малку нови конвенционални преносни-уреди. Саемот ќе донесе нови „паметни“ телефони со голем екран кои повеќе ќе се натпреваруваат со таблет-уредите, а наспроти тоа, исто така многубројни модели на таблет-уреди ќе им се приближат на „паметните“ телефони. Љубителите на музика ќе имаат можност да видат многу безжични Wi-Fi и Bluetooth звучници поврзани со хард дискови NAS, компјутери, таблет-уреди, преносни плеери или „паметни“ телефони, како и широка палета на најквалитетни слушалки прилагодливи на ушите, меѓу нив и безжични. Исто така, се очекува

Капитал број 715 12.07.2013

48

www.kapital.mk

Технологии и бизнис поголема понуда на домашни мрежи, кои ќе можат да чуваат опсежна архива на дигитални медиуми (слика, музика и видео) и едноставно, ги разменуваат меѓу уредите. Ќе има и повеќе квалитетни камери поврзани со куќната мрежа, со едноставен пристап до телевизорот и до Интернет. С$ повеќе куќни мрежи ќе бидат способни да штедат енергија и да се грижат за безбедноста дома. На Сардинија имаше говори и за госпоѓица IFA, маскота на тоа какви новости на саемот IFA саемот во берлин ќе понудат производителите пред влезот во на апарати за домаќинство. привремено „преименуваниот“ Ќе преовладуваат т.н. егзотичен ресорт „одржливи“ апарати, Форте Вилаж на иновативни, „паметни“ и уште сардинија подобро обликувани. Практички, сите електрични апарати за домаќинство, како и опремата за обработка и подготовка на храна, апаратите за нега на телото и друго уште повеќе ќе се грижат за подобрување на домашните работи, штедење енергија или штедење вода, олеснување на животот и зголемување на задоволството додека се користат. Повеќето ќе користат уште подобри материјали и ќе нудат уште поедноставни контроли. Многу апарати ќе најагилен излагач на може да се поврзат со таблетсардинија беше уреди, но преку „паметните“ самсунг, кој што телефони, за управување, ги најави своите многубројни регулирање, информирање. иновации Едноставните апликации ќе на саемот им помагаат на корисниците IFA со податоците (за продуктот, исправноста, резервите, подготовката на оброк), совети за дејствување (упатства, прирачници, чистење), податоци за надзор (сервисирање, одржување, далечинска дијагностика) и контрола на ефикасноста (штедење). Многу уреди ќе можат да комуницираат меѓусебе, а с$ прикажано и изговорено на Сардинија е вовед во илјада новости коишто ќе бидат свечено претставени на саемот затворање на глобалната IFA во Берлин од 6 до 11 конференција: септември. Ако го посетите гала-вечера саемот, не заборавајте да во Каљари, главниот град навратите и кај штандот на на производителот на бојлери сардинија Леов компани од Македонија.

Поход на мобилните уреди

П

ретставник на аналитичката компанија DisplaySearch, меѓу другото, изнесе дека оваа година, поради воведувањето на Windows 8, побрзо ќе расте пазарот на преносни компјутери, па за 12% ќе биде поголем уделот на тие со екран осетлив на допир (лани за 3%). За споредба, пенетрацијата на овие екрани кај „паметните“ телефони е 77%, а кај таблет-уредите е 100%. Покрај конвенционалниот дизајн со преклопување, с$ повеќе се воведуваат и хибридни, „приклучни“ и такви што се трансформираат, повеќето со екран осетлив на допир. Пазарот на мобилни компјутери (преносни и таблет-уреди) ќе се зголеми од 368 милиони во 2012 на 762 милиони во 2017 година. Притоа, пазарот на таблет-уреди ќе се зголеми од 256 милиони годинава (67% повеќе отколку лани) на 579 милиони во 2017 година. Пазарот на преносни уреди во истиот период ќе падне за 10%, од 203 милиони во 2013 година на 183 милиони во 2017 година. DisplaySearch очекува дека годинава од продадените преносни уреди со екран осетлив на допир две третини ќе бидат ултратенки модели (Ultrabook и MacBook Air), а во 2017 година такви ќе бидат дури 80%. Летово продажбата на „паметни“ телефони (937 милиони) на светско ниво по првпат ќе ја надмине продажбата на стандардните модели (889 милиони). Меѓу 2011 и 2016 година „паметните“ телефони ќе забележат раст од 26%, па во 2016 година ќе бидат продадени 1,45 милијарди, што ќе изнесува две третини од пазарот на мобилни телефони. Со поголем екран, поголема резолуција и со побрзи процесори, како и со поголеми перформанси на мобилни мрежи, „паметните“ телефони ќе станат не само посакувани уреди, туку ќе задоволуваат многу потреби за кои порано биле потребни компјутери и апарати од потрошувачката електроника. Увид во новостите: најагилен излагач на Сардинија беше Самсунг, којшто ги најави своите многубројни иновации на саемот IFA.

Капитал број 715 12.07.2013

www.kapital.mk

50

Profile ВИНАРНИЦА „ВИНАР“

Sozreana Semejna Од мојата прва средба со вината на „Винар“ поминаа неколку години и промените се видливи. Пред десеттата берба вината се многу подобрени, а некои од нив оставаат особено силен впечаток. Во текот на годините врвните вина се закитиле со многу награди и признанија пишува:

С

Александар Шољаковски

о виното на „Винар“ се сретнав пред неколку години во една кафеана, каде што се служеше наливно вино, во мали и многу убави специјални шишенца со нивното лого. Тоа беше нивниот „вранец“. Потоа дознав дека се работи за винарница која е скопска, што во тоа време речиси да беше куриозитет. Беа сместени во една од објектите околу старата железничка станица во Ѓорче Петров. Класична продавница, винарска визба, со шмек од некои други времиња. Тука имаше и вино на точење, дрвени маси и клупи, со бочви одоколу. Имаше и некои амбициозно спакувани вина кои тогаш беа за првпат направени. Тоа беа првите барикирани вина на „Винар“ кои, да бидам искрен во тоа време не ми оставија некој посебен впечаток. Оттогаш поминаа неколку години и во повторна средба во оваа винарница промените се видливи. Пред десеттата берба вината се многу подобрени, а некои од нив оставаат силен впечаток. Во текот на годините врвните вина се закитиле со многубројни награди и признанија. Бидејќи созреало сознанието дека винарницата треба да биде што поблиску до лозјата, „Винар“ ќе се дислоцира во Курија, Неготинско. Во тек се завршните порготовки за

изградба на нов поголем објект на винарницата, со вкопан подрум и с$ што е потребно за една модерна винарница. „Логично е“, вели сопственикот Воислав Младеновиќ, „зашто таму во Неготоинско ми се наоѓаат четирите кооперанти-лозари со кои имам цврсти договори и несебично си помагаме. Плацот е купен, проектите готови, кај и да е ќе започнеме со градба. Новиот објект ќе биде можност за ширење на производството од сегашните педесетина илјади литри на сто илјади и со опции за многу повеќе“. Со сите проблеми со финасирањето, спороста кај ИПАРД-програмите, Воислав Младеновиќ се надева дека другата берба ќе ја дочека со нов подрум, а наредната берба (2014) ќе ја работат таму. Плановите настрана, но во разговорот со Младеновиќ (од кај си, кој си?) дознаваме за коренот на поривот да се занимава со винарство и покрај тоа што има добар бизнис - трговија со автомобилски гуми. „Тоа и беше природно, во моето семејство винарството било нераздвоен дел од семејното живеење“, вели Младеновиќ. Дедото, раскажува тој, доселеник во Ѓорче Петров (тогашно Хандријево) по Првата светска војна, од Прокупље, Србија, си ја пренел тука традицијата на лозарството. Според некои податоци,

сортата „прокупац“ (или „нишавка“) токму овие доселеници ја имаат пренесено кај нас и таа со децении била главната сорта вински лозови насади во Скопско. Прв почнал дедото Милоје, а потоа продолжил и татко му кој, иако бил лекар по професија не одолеал на семејната традиција. Сега ја продолжува Воислав, кој го гледал својот татко, научил од него и сега тоа знаење го преточува во својата визба. Економист по образование се одлучил за вино од едноставна причина што е уверен дека Македонија има добро грозје, а производот е автентичен од ова поднебје. Од репертоарот на визбата: одличен барикиран „каберне совињон“, мошне интересен „мерло“ и барикиран „вранец“. Сите се со изедначена јачина од 13,5 степени алкохолност. Посебно треба да се истакнат барикираните „ризлинг“ и „сира“. Од истите сорти тој прави и една серија трпезни вина кои се фини, свежи, питки. Вината од неговите баг-ин-бокс пакувања на „вранец“ и „ризлинг“ им се познати на посетителите на многу скопски кафеани. „Винар“ ќе го нема во малопродажба с$ до септември кога ќе се отвори нивната винотека во ТЦ Буњаковец. Тоа е замислено како вински клуб во кој може да се испробаат и да се купат вината од „Винар“.

www.kapital.mk

Капитал број 715 12.07.2013

Profile

tradicija

Винарството е присутно во семејството Младеновиќ уште одамна: Прв почнал дедото Милоје, а потоа продолжил и татко му на Воислав, кој, иако бил лекар по професија не одолеал на семејната традиција.

Сопственикот, Воислав Младеновиќ: „Винар“ ќе се дислоцира во Курија, Неготинско. Во тек се завршните порготовки за изградба на нов поголем објект на винарницата, со вкопан подрум и с$ што е потребно за една модерна винарница.

51

НАЈДОБРИТЕ ВИНА ОД МАКЕДОНИЈА

Елегантна хармонија

„Акрато“ барик, „мерло“, винарница „Дудин“, тиквешки вински регион, берба 2006, 13,5% алкохол, 1.250 денари ерлото важи за своевидна noble сорта. Од него се добиваат вина со исклучително богати ароми и вкусови. Тоа е сорта која дава извонредни вина од високи к категории. атегории. Не случајното големите вина од Бордо се секогаш од „мерло“ и со „мерло“. Слична на „каберне совињон“, оваа сорта е благородна и успева на многу места во светот. Во Македонија „мерлото“, според мое скормно мислење, е сорта која с$ уште не е доволно истражена и употребена, и покрај тоа што на наша почва дава извонредни и особени резултати. Допрва нашите винари ќе треба да поработат на откривањето на тајните на македонското „мерло“. Но, „Акрато“ барикот е исклучокот кој токму ги потврдува надежите. „Акрато“ е направен од лозјата на Тиквешијата или поточно некаде во Неготино и особено оние од близината на Криоволак. Ова подрачје не е оскудно во една работа - во сонце. „Мерлото“ коешто созрева рано е добиено од лозја, добро изложени на сонце, со значајни редукции и максимален род меѓу седум и осум тони по хектар. Танинското богатство во него особено говори за тоа. „Акрато“ е стопроцентно добиено од чист „мерло“, без додаток. Грозјето е берено рачно, рано наутро, за да остане ладно и да се намалат загубите на ароми при мелењето. Ферментирано е во винификатори од 10.000 литри при температура 26-28 степени. Времетраењето на алкохолната ферментација, заедно со постферментативната мацерација е 8 дена. Поминало низ контролирана малолактичка ферментација. Потоа созревало 18 месеца во нови дабови буриња од 225 литри. По созревањето виното е ставено во шише и одлежало така во подрумски услови цели 12 месеци, после тоа е пуштено во продажба. Кога велиме елеганција мислиме прво на извонредната боја, потоа на ароматското усогласено богатство и на хармоничното густативно доживување. Виното се одликува со длабока црвена боја со благородни нијанси, добиени со годините на староста. „Букето“ е многуслојно со доминација на црно чоколоадо, кафе, слива и зрело црвено овошје, со добро интегрирани нијанси на даб. Во аромата се чувствуваат нијанси кои се резултат на стареењето во шише. И на седум години старост виното се чини во полна зрелост. Вкусот е много добро структуриран со кадифено хармонично тело. Комплексноста на ова вино се должи на подолгото созревање (18 месеци) во новите дабови буриња. Има пријатен финиш со зачинска потврда. „Акрато“ 2006 е високо оценето на разни натпревари меѓу кои и во Кина каде што минатата година на кинескиот светски натпревар освои златен медал. Но, тоа е само мал дел од она што „Акрато“ го добива како признание. Вистинското признание доаѓа, пред с$, од добрите (пре)познавачи на добрите вина. „Акрато“ можете да го пиете со разни видови храна. Пред с$ со добро месо, добра пршута, со десертни, не многу солени сирења, со стек или бифтек, со не многу масна храна, потпечен зеленчук... Ги препорачуваме овие јадења зашто не треба на никој начин да ја наруши хармоничноста и елеганцијата на ова вино. А.Ш.

М

капитал број 715 12.07.2013

52

на руЧек со...

Герасим ВанчеВ извршен директор на семос

Samo S So oS Sre]ni re]ni lu\e Se pravi dodadena vrednoSt

www.kapital.mk

www.kapital.mk

капитал број 715 12.07.2013

на руЧек со...

нашето менИ Во аладИн: салати: „тебуле“ и „фетуш“; предјадења: „хумус“, „баба ганум“, „фелафел“; главно јадење: даска „Јасмин“ („тике“, „шиш таук“, „шиш ќебап“, „диџаџ“, „патата“ и ориз „басмати“) и арапско лепче од фурна; десерт: баклава

пишува:

Игор Петровски

igor.petrovski@kapital.mk

фотографија:

Ивана кузмановска

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

лична архива на Герасим Ванчев

О

војпат сменивме локација за нашиот ручек-муабет, старите пријатели Арабеска го освежуваат својот ентериер, па сега го одбравме арапскиот ресторан Аладин во ГТЦ. Наш гостин е Герасим Ванчев или за сите што го познаваат, Геро, управител на групацијата Семос, човекот познат како еден од пионерите на информатичкиот бизнис во земјава. Додека ги чекавме специјалитетите од арапската кујна што

прељубезните домаќини ги спремаа за нас, го прашав Геро она стандардното за почеток на муабетот, како оди работата, што има ново. Ми рече дека е многу среќен што Семос е дел од нешто што има потенцијал да прерасне во успешна бизнис-приказна, а тоа е новата социјална мрежа наменета за професионалци од ИТ-областа, наречена Solaborate. „Нашите специјалисти всушност ја креираа мрежата, до нејзината бетаверзија, а основач на Solaborate e Лабинот Битучи, косовски Албанец којшто зад себе има успешна ИТкариера во Америка. Битучи ја препозна нашата експертиза во ова поле, па така започна соработката. Во втората половина од 2011 година започнавме да работиме на проектот со тим од 20 луѓе. Само изработката на бизнис-планот траеше шест месеци, а изработката на

53

"не е се труди да го смениш семејството, пријателите, колегите, државата... Пробај прво да се смениш себеси. Тоа е нешто што сум го научил како рецепт за успех и за среќа во животот. и труди се да направиш среќни луѓе од тие што се околу тебе, зашто само така може да се направи каква било додадена вредност“, вели Герасим Ванчев, еден од првите луѓе на групацијата семос платформата врз база на Microsoft Windows Azure cloud computing и употребана HTML5 траеше цела 2012 година“, вели Ванчев. Додава дека излегувањето на Семос надвор од македонскиот пазар практично ја одржува во живот компанијата, затоа што кризата доста го погоди и информатичкиот сектор, па за нивна среќа, тие навреме се ориентирале чаре да си бараат на регионалните пазари, односно во Косово и во Албанија. „Работевме и со приватни компании и со тамошни државни институции, на различни проекти, и тоа н$ спаси. За сите „душегрижници“, еве да кажам, Семос и без тендери во Македонија, може да опстои, пробуваме што повеќе да излеземе надвор, затоа што имаме акумилирано знаење и квалитет, граден речиси три децении“, вели Ванчев.

капитал број 715 12.07.2013

54

www.kapital.mk

на руЧек со...

Пионери на информатичкиот бизнис во Македонија

Животната приказна на Ванчев почнува во јануари 1962 година, во Скопје. „Сум сменил неколку населби, се родив и израснав во Карпош 2, потоа живеев во Центар, па во Влае и сега пак сум во Центар. Татко ми имаше висока позиција во некогашната Служба за општествено книговодство – СОК, па можам да кажам дека имавме удобен живот за тоа време. Имавме лозја и насади со праски во Кавадарци, од каде што се моите по потекло, па од мал им помагав во работата со грозјето и со праските. Да бидам искрен, не бев некој работохолик кога станува за оној физичкиот дел од работата – копање, прскање, берење и сл. – па татко ми, виде-не виде, ме тераше да со Исак ги продавам овошките на пазар. аиджес во Е, тука мислам дека е коренот на просториите она што потоа се развивало како на семос претприемнички дух кај мене – чувството да работиш со пари, да научиш кога е подобро да ги продадеш праските и грозјето за да извадиш подобра цена, да се ценкаш и сл. Едноставно, учиш некои трговски финти што потоа ти помагаат во работата и во животот“, се сеќава Ванчев на своите почетоци во „бизнисот“. Гимназија учел во „Никола Карев“, и во тој период обожавал да игра баскет во маало. „По матурата, решив да се запишам на Економскиот факултет, но бидејќи секој ден се заборававме играјќи баскет, никако да отидам и да поднесам документи. Тогаш живеев веднаш до Електротехничкиот факултет, па си реков, еј кој ќе оди сега до Економски, ќе се запишам јас на Електро, ќе одам во војска, па на моите ќе им кажам да ме префрлат на Економски. Така и направив, ама штом се вратив од војска, родителите ми рекоа, ’ма какво префрлување на Економски, сакаме да имаме син инженер Геро и и точка‘ и така, си останав јас да учам сопругата за информатика и автоматика, односно Жане со на тој смер дипломирав. Немав висок синовите просек, па по неколку шестки, се сеќавам на професорот што прв ми стави седумка, му реков дека ми го расипува просекот“, вели Геро. А, кога сме кај едукацијата, ни се пофали дека штотуку го положил последниот испит на Американ колеџ од магистратурата за деловно право. Во периодот кога Ванчев студирал се, всушност, и посериозните навлегувања на информатиката во општеството, фирмите и државните установи почнале да инсталираат компјутери, почнувало да се крева фама околу сето тоа и наеднаш станало многу модерно да се занимаваш со таа дејност. Како тазе дипломиран електроинженер, Ванчев можел да бира каде да се вработи, имало побарувачка за информатичари во сите најмоќни фирми од тоа време, но тој се решил за Семос, пионерската фирма во полето на информатичката технологија во Македонија. „Семос беше државна фирма, кратенката доаѓа од Специјална електроника и микросметачка опрема Скопје, формирана е 1984 година, догодина ќе се навршуваат 30 години традиција на Семос. Јас почнав како програмер, па потоа преминав во продажба. Во меѓувреме се случи промена на директорите, а јас по 2-3 години во олем дел од слободните ики, Последниве 4-5 години најг фирмата, станав управител. Потоа фирмата колка во камп на Халкид при во викенди го користам се подели на 4 посебни фирми, па од ногу се одмарам и собирам енергија

каде што најм

www.kapital.mk

капитал број 715 12.07.2013

на руЧек со...

55

ПлаЧев од радост кога се сПуштивме во големиот корален гребен

О

д неколкуте престои во Австралија, Ванчев особено го памти кога со пријателите отишле на нуркање во Големиот корален гребен, според многумина, најубавото место за нуркање на планетава. „Кога н$ спуштија долу во океанот, просто не најубавото можев да поверувам каде сум. Околу мене место за нуркање прекрасен пејсаж, шарени тропски риби, во светот – корали, растенија. Убавина. Кога излеговме на Great Barrier површина од радост врескавме со другар ми и Reef (големиот плачевме како мали деца.“ корален гребен)

во австралија

геро во пустината сахара со најмалиот син, кој живее во австралија

Посета на поранешниот затвор алкатраз. на фотосот е ќелијата каде што престојувал човекот што избега од затворот, а на филм го екранизираше клинт иствуд

обожавам сПорт, во војска Пројдов лесно затоа што бев ракометар

Г

еро од мали нозе обожава спорт, баскет играл и за своето училиште „Вера Циривири-Трена“ со кое станале шампиони во градскиот натпревар на училишта. Потоа играл и ракомет, и тоа професионално, во клубот Пролет, со кого биле во тогашната Втора југословенска лига. „Бев голман, и тоа важев за солиден. Кога заминав во војска во Сараево, веднаш по средното училиште, бев распореден во единицата за шиење. Видоа дека имам две леви раце за таа работа, па ме баталија, хаха. Но, кога дозна командантот на касарната дека сум ракометар, веднаш ме зеде под свое, ме ослободи од сите здодевни војнички задолженија и рече јас само со оу „вера да тренирам ракомет, затоа што касарната имаше свој тим што Циривирисе натпреваруваше со други касарни, трена“ станавме а командантот беше вљубеник во шампиони на ракомет и мошне амбициозен во град скопје во тој поглед. Па, така полесно ги кошарка поминав војничките денови. Но, потоа, кога почнав со студирањето, Електротехничкиот факултет не дозволуваше многу време да губам со спортување и морав да одберам: или ракомет или факултет. Јас се одлучив за факултетот“, вели Ванчев.

една од првите фотографии на геро, со родителите

едрење на маурициус

капитал број 715 12.07.2013

56

www.kapital.mk

на руЧек со...

стокмен да се запишам на економски, јас отидов на електро, оти ми беше до зграда

Првите финти во нисот ги учев како мал, продавајќи грозјебиз и праски на пазар

каде и да те Инстинктот за бизнис или го имаш или го немаш: стават, ако си претприемач ќе најдеш начин да направиш пари

едната фирма којашто с$ уште беше државна, излеговме неколку луѓе и формиравме приватна фирма, во која влеговме со неколку партнери, меѓу кои и сопругата на Бранко Црвенковски, што не е непознато за јавноста и оттогаш ни ја залепија етикетата ’комуњарска‘ фирма, хаха. Ние сме сите иста генерација, студиравме заедно. Потоа, од Семос компјутери, направивме уште неколку компании – за мултимедиа, за информатичка едукација, Clear View за менаџерска едукација и фирмата за едукација во Тирана, Албанија, Семос Алтс. Сега сме практично еден мал холдинг, групација Семос од неколку ИТкомпании“, објаснува Ванчев за развојот на компанијата во која сега е еден од управителите и основачки партнер.

Адижес како инспирација во менаџирањето

Денеска, Семос, во сите компаниичленки има околу 100 вработени, и како што вели Ванчев, прерасна во компанија којашто ги надраснува капацитетите на менаџирање од страна на основачите, што значи потребно е делегирање на управувачката моќ на луѓето кои се подолго време во фирмата и на коишто партнерите сметаат дека заслужуваат да им се укаже шанса. „Една од добрите работи во фирмава е што е од неколку партнери, па знаете како велат, две глави попаметни од една. И навистина, подобро е кога партнерите, секој специјализиран за определена област, меѓусебно се коригираат, надгледуваат, пазат некој да не забега, што се вели, и досега тоа се покажало како добар рецепт за раст и развој на фирмата. Даваме шанса на луѓето што се долго време со нас, но и за сите за кои сметаме дека се квалитетн, така што и тие добиваат менаџерски позиции, а некои од нив и мали сопственички удели, за да бидат повеќе мотивирани“, вели Ванчев. Човек од кого многу научил за управувањето е Исак Адижес, познатиот американски експерт за менаџмент стратегии, инаку роден во Скопје, чијашто методологија за животниот циклус на компаниите се изучува во центарот за обука Clear View, компанија во состав на групацијата Семос. „Адижес неколкупати бил наш гостин, организиравме негови предавања пред македонските менаџери и од неговата методологија сум научил работи што денес многу ми помагаат да сфатам како функционираат некои системи во компанијата и што треба да преземам во одредена ситуација. Тој има многу едноставна дефиниција

на менаџментот: биди ефикасен и ефективен на долг и на краток рок. Неговото мото е: имај визија и остварувај ја, ама не се жали на други. Тој практикува мошне едноставна дијагностика за тоа дали една фирма - а, ова важи и за семејство, брак, држава – ќе успее или не: тој гледа колку фирмата се занимава со самата себе, а колку е отворена кон надвор, односно се преокупира со околината, конкуренцијата, добавувачите, клиентите... Фирма која се преокупира со самата себе, е осудена на неуспех, таа е како брод натоварен со товар од којшто 95% е некорисен, и мора под итно да се ослободи од него“, вели Ванчев.

Хоби ми е да шетам по светот

Приватно Герасим е среќно оженет со адвокатката Жане, која му е втора сопруга, и со која вели дека барем еднаш во годината гледаат да прошетаат на некоја далечна дестинација. „И јас имам отидено во Австралија неколку пати, дури почнав таму и мал бизнис, отворив неколку училници за едукација на мали деца, за музика, цртање, јазици и сл. Но, потоа го продадов бизнисот, затоа што не можев да издржам да живеам таму, иако Сиднеј е најубавиот град на светот, а државата е феноменална за живеење. Но, јас сум особено друштвен човек, не можам да поднесам да не можам никому да се јавам во 10 навечер за да излеземе на пијачка, затоа што западниот свет, а тука е и Австралија, иако не е на запад, хаха, едноставно, така фунцкионира“. Геро бил на повеќе места кои се во списокот на дестинации што „мора да ги видите пред да умрете“: Хаваи, Маурициус, Лас Вегас, Флорида, Канарски острови, Дубаи, Кариби, Great Barrier Reef. „Сум постигнал некое ниво на стандард во животот што може да ми дозволи такво патување, барем еднаш во годината. Знам дека е тоа недостапно за повеќето просечни Македонци, но днеес многу лесно може да се најдат опции да се отпатува на некоја поегзотична дестинација, за цени што ги плаќаат нашиве луѓе во некои ресорти во Грција, на пример. Но, како и да е, колку што можам, ќе настојувам да го запознавам светот.“ Во последно време, Ванчев со своите блиски и пријатели често ја шетаат и Македонија, затоа што сфатиле дека родната земја не си ја познаваат како што треба. „Н$ фати срам поради тоа, и сега секој слободен викенд гледаме да сме некаде низ Македонија и да научиме разни интересни работи за неа. Еве, јас не сум знаел дека во земјава иммае три водопади, на пример. Минатата недела прв пат бев во Кокино и тоа, откако ми кажаа мои пријатели од странство.“

58

Капитал број 715 12.07.2013

www.kapital.mk

светот на виното

винсКи веЛиКани

Filipina Rot^ild, tRadicija i nasledstvo

О

колу личностите коишто влијаат на винските движења во светот се раскажуваат многу приказни. Една од нив е за богаташот Филип Ротчилд (1902-1988), за кој на ова место пишувавме, а го одбележал XX век во винарството со своите иновации во презентирањето и пристапот кон виното. Сопственик на најголеми марки од Бордо, успеал да го смени односот кон виното воопшто. Педесет години водел спор со француската држава да ја смени фамозната листа со најдобрите вина од Бордо, направена во 1855 година. По неговата смрт неговите идеи ги продолжила неговата ќерка Филипина. Таа е родена како богаташка ќерка во 1933 година. Нејзина вокација било актерството. Играла во театар под друго презиме (Паскал) за да не & пречи нејзиното. Не & одело лесно, зашто три пати полагала приемен испит на Конзерваториумот за драмски уметности во Париз. Играла и на телевизија и на филм, но таму не била многу успешна. Некаде на почетокот на 1980 година почнува да се интересира за семејните бизниси. По смртта на својот татко, кој не се погрижил за наследството, таа го напушта театарот и го презема бизнисот со вино. Од таткото ја наследила титулата баронеса, но очигледно и смислата за бизнис, зашто и таму постигнува одлични резултати. За дваесетина години го зголемува прометот за два-три пати и денес нејзините вински бизниси „вртат“ околу 300 милиони евра годишно. Рецептот бил следниот: се опкружила со компетентни личности, ги ангажирала и своите синови. Таа газдува со 160 хектари насади лозја во областа Медок во Бордо и ги произведува вината од највисока класа „бордо“ – „мутон ротчилд“ со 700.000 шишиња годишен производ и „мутон кадет“ со 12 милиони шишиња. Повеќе од 75% од производството оди за извоз. Освен тоа, развила и систем на продажба по нарачка. Така, Ротчилдовите вина се најизвезувани меѓу најпознатите вина од Франција, врвни вина со географско потекло и се наоѓаат на списокот со најдобрите вина од Бордо направени уште во 1855 година. На пример, само во 2006 година таа продала 22 милиони шишиња со врвно вино и уште шест милиони во танкови. Освен имотот во Бордо, таа е сопственик или косопственик и

Од театарска актерка станува производител и одличен трговец со вино. Годишно „врти” околу 300 милиони евра и е најголем извозник на вино со географско потекло од Франција. Филипина Ротчилд е добар изданок на семејството кое низ вековите знаело да прави пари на имотите Опус уан во Калифорнија (заедно со американското винарско семејство Мондави), во областа Алмавива во Чиле и уште еден имот во Франција. Неодамна беше објавена веста дека за саемот ВИНЕКСПО во Бордо наполнила авион со 160 личности како нејзини гости, што е настан број еден во светскиот џет-сет. И таа како и нејзиниот татко се покажува како незаменлива во гламурозноста на претставувањето и промовирањето на своите вина. Во нејзиниот замок на имотот Мутон таа прави приеми кои се паметат. Да бидете повикани на нејзините гала-приеми е настан за секој љубител на виното или припадник на високото општество. Таму се служат јадења кои се перфектно избрани за да се сложат со виното. Освен тоа, таа ја изложи збирката слики од најпознатите сликари на минатиот и од овој век кои ги краселе етикетите на виното од Мутон. Ја сметаат за најголемиот трговец со вино во Франција. Нејзиното лично богатство се проценува на околу 700 милиони евра.

тЕНДЕНЦИИ

Подобри денови за виното

П

о с$ судејќи, лошите денови за виното поминуваат. Тенденцијата на намалување на потрошувачката на вино подзапира, а некаде и престанала. На светско ниво таа и се зголемува за скромни 0,7%. Тоа не значи автоматско враќање на нивото од пред економската криза. За разлика од Европската унија, каде што нема некои поголеми поместувања во потрошувачката, во Кина и во САД таа расте. Всушност, ЕУ е најголемиот пазар на вино во светот, но таму со години консумацијата се намалуваше поради познатите економски неволји во земјите на Европската унија. И во Велика Британија, која е мошне значаен

потрошувач на вино, е забележано намалување, но не толку големо. Во Германија потрошувачката стагнира. Франција стои нешто подобро. Всушност, таму потрошувачката се зголемува, но благодарејќи на купувањата кои ги вршат туристите коишто доаѓаат во Франција, а доаѓаат околу 80 милиони годишно. Но, нема прецизни податоци за тоа колкави се тие купувања. Официјално, во Франција се зголемува потрошувачката по жител и покрај тоа што е една од најголемите во светот (47,5 литри по жител). Ако се одбие потрошувачката на туристите, вистинската би била околу 40 литри. Кина е голем фактор во растот и стабилноста

на француската винска индустрија. Се забележува дека за десетина години наназад Кинезите ги зголемиле нарачките за 3.700%. Три четвртини од ова се однесува на вината од Бордо.