Kapital magazin 724

Patot napred

quP^o ziKov: imame Li siLa za na[a PriKazna?

n НАд 2.500 СОвеТНИцИ “СОЛАТ” ПАМеТ

НА МАКедОНСКАТА вЛАСТ................................................................стр.40 n БАНКИТе ГО ПОТТИКНАА КуПувАњеТО НА СТАНОвИ ..............................................................стр.45

број 724 цена 100 ден. | 13 септември, 2013, петок | година 14

www.kapital.mk

МАГАЗИН ЗА БИЗНИС И ПОЛИТИКА

exclusive

xon i. bitov член на Бордот на директори на Македонија 2025

PretPriema^i, PretP Pret Priema^i, dvi@ete se brzo!

Pametno, no brzo! anaLiza

KaKva “vojna” igraat gruevsKi i ta^i?!

Капитал Капитал број број 724 672 13.09.2013 12.09.2012

www.kapital.mk www.kapital.mk

4 сОдРжИНА 4 НАВИГАТОР ИздВОјуВАме 06 КапиталНО

БиљаНа ЗдравКОвсКа стОјчевсКа Политика или реално шоу

08 ПОЗИЦИЈАТА НА КАПИТАЛ 10 НАвИгАТОр 14 cover story

Прва регионална средба на Бизнис плус: како до синергија меѓу балканските компании? Прво да тргуваме без проблеми, па потоа да се договараме за нешто повеќе!

Бизнис плус

Како да се надминат трговските и другите бариери и како да се најдат нови форми на меѓусебно поврзување и заедничко работење на бизнисите беа главните точки за коишто се дискутираше на првата регионална бизнис-средба на проектот Бизнис плус. Како заедничка интернет информативна платформа на Капитал и уште пет регионални медиуми, Бизнис плус е оперативен нешто повеќе од една година и на првата бизниссредба покани да дискутираат луѓе од бизнисот и политиката за тоа како од различни енергии да се направи балканска синергија.

Битов помладиот

Останува уште неполн месец до глобалниот инвестициски самит што Македонија 2025 го организира втора година по ред во Охрид. Овој пат, еден од говорниците ќе биде и Џон Битов помладиот, канадски бизнисмен и инвеститор од македонско потекло, кој што е и член на Бордот на Македонија 2025. Презимето Битов е многу познато во бизнис и општествените кругови на северноамериканскиот континент, а семејството, односно Битов лично, поседува или има удел во голем број различни бизниси – ресторани, мобилна телефонија, сателитско радио, недвижности...

XX Стр.14

XX Стр. 24

24 ИНТервЈу

Џон и. Битов, член на Одборот на директори на Македонија 2025 Претприемачи, движете се брзо! Паметно, но брзо!

30 АНАЛИЗА

Каква „војна” играат Груевски и тачи? Бизнисот со нафта ги скара Косово и Македонија?!

38 ПОЛИТИКА НАвИгАТОр Од Нимиц ништо ново Македонија и грција с$ уште со суштински разлики за името!

40 ПОЛИТИКА

2.500 советници & „солат памет“ на македонската власт!? груевски ем со најброен, ем со најсоветуван кабинет во регионот

45 СПеЦИЈАЛеН ПрИЛОг НОви m2

60 НА руЧеК СО...

ведат вуди ЏуМишити, независен новинар Човештвото не треба да познава граници!

24

14 Трговска војна

Блокадата на границата меѓу Македонија и Косово, која и по четири дена нема никакви најави да биде завршена, покрај економските, се заканува да направи и големи штети за политичките односи меѓу двете соседни земји. Овие настани предизвикаа и конфликт меѓу коалициските партнери вМрОДПМНе и ДуИ, кои според нофицијалните најави на некои албански медиуми, се заканува да заврши со излегување на ДуИ од власта. во отсуство на официјални информации, во јавноста веќе се шират разни шпекулации за вистинските причини за економско-политичката војна меѓу Македонија и Косово.

советници

Анализата на „Капитал“ за бројот на советници во извршната власт заврши со фрапантен податок дека речиси секој четврти вработен има титула советник. Описот и пописот на нивните работни задачи никој точно не го открива. Но, додека се поставува прашањето чуму владата има потреба од толку советодавци, на површина испливува фактот дека голем дел од овие вработени буквално ништо не работат, а земаат плата од Буџетот, што е удар не само за државните финансии, туку и за целото стопанство во подлабока смисла.

XX Стр. 30

66 СвеТОТ НА вИНОТО

XX Стр. 40

виНсКи ЗеМји ГерМаНија Предностите на неповолната клима

30

40

Капитал број 724 13.09.2013

6

www.kapital.mk

КапиталНО

Биљана Здравковска Стојчевска biljana.zdravkovska@kapital.mk

”Mislam deka na gra|anite im ja dol`ime vistinata”, napi{a na{iot vicepremier vo pismoto do kosovskiot vicepremier i ja povika na zaedni~ki nastap na nekoja televizija koja zra~i i vo dvete zemji.

Da gi prezentirale argumentite i faktite, za da mo`at gra|anite na krajot samite da izvle~at zaklu~ok za vistinata. ^ovek ednostavno da ne veruva dali e mo`no ova da ni se slu~uva. Dali i komu mu e potrebna ovaa dramati~nost? I dali na ovoj na~in se re{avaat problemite pome|u dve dr`avi?

Ova navistina li~i na {ou..I toa realno. Fale{e u{te povik do gra|anite od dvete zemji po zavr{uvaweto na emisijata da se javat na odreden telefonski broj za da go dadat svojot glas za vistinata na edniot ili vistinata na drugiot minister. Pa gra|anite da odlu~at na ~ija e strana e vistinata.

Политика или реално шоу

В

ојната помеѓу Македонија и Косово, која веќе неколку дена ја затвори меѓудржавната граница за сообраќај на секакви возила, многу сликовите покажува како две земји се однесуваат кога ќе се заиграат држави. Покажувајќи и докажувајќи кој е посилна држава Косово и Македонија тргнаа во војна. Го блокираа протокот на луѓе, стоки и услуги, и сега границата еколку дена е затворена за трговија и сообраќај од секаков вид што по дефиниција преставува една од основните економски слободи. Ова е основата на која почива и Европската унија и секоја друга форма на економска соработка или поврзување. Неодговорноста на политичарите и од едната и од другата страна е на најниско цивизациско ниво. Да се затвори границата и да се забрани проток на стоки и луѓе е еднакво на војна во современи услови. Тоа значи дека илјадници луѓе и фирми нема да бидат во можност нормално да си го водат животот и бизнисот. И заради тоа ќе губат и пари и време и нерви. А политичките лидери и од едната и од другата не се чувствуваат повикани да дадат ниту изјави, ниту било какви коментари за овој проблем. Што се однесува до македонските политичари, и кај албанските и кај македонските, деновите владееше невиден досега молк на оваа тема. Секој новинарски обид да се добие било каква официјална или неофицијална информација од некој од економските министри завршуваше со кус одговор –дека нема или не смее да коментира. Како да се работи за ценовно чувствителна информација која ќе го наруши бизнисот на нивната семејна

компанија. За на крај вицепремиерот за економија писмено да ја повика заменикминстерката за економија на Косово на тв дуел. “Мислам дека на граѓаните им ја должиме вистината”, и напиша во писмото нашиот вицепремиер и ја повика на заеднички настап на некоја телевизија која зрачи и во двете земји. Да ги презентирале аргументите и фактите , за да можат граѓаните на крајот самите да извлечат заклучок за вистината. Човек едноставно да не верува дали е можно ова да ни се случува. Дали и кому му е потребна оваа драматичност? И дали на овој начин се решаваат проблемите помеѓу две држави? Ова е навистина шоу..И тоа реално. Фалеше уште повик до граѓаните од двете земји по завршувањето на емисијата да се јават на одреден телефонски број за да го дадат својот глас за вистината на едниот или вистината на другиот министер. Па граѓаните да одлучат на чија е страна е вистината. Па, нели министрите се платени да ги решаваат проблемите на граѓаните и фирмите. Ако не можат тоа да го направат, треба тоа да го кажат и јавно. Додека се мислат на кој начин тоа да го направат, вистината е дека заради локални бизнис интереси двете земји се доведоа во ситуација на трговска војна. Во отсуство на официјални информации и во двете земји се развиваа теории и сценарија од кои може да ви се подигне желудникот. Ако е вистина дека зад целиот овој спор стои косовско-српско брашнарско лоби, тогаш навистина секое племе не заслужува да има држава.Оти ако политичарите се симнат на ниво да исполнуваат одлуки

www.kapital.mk

Капитал број 724 13.09.2013

КапиталНО

7

На крајот двете држави ќе ја завршат играта со тоа што под притисок на меѓународниот фактор ќе бидат седнати на иста маса да разговараат и да најдат решенние на проблемот. Односно ќе добијат по уши затоа што се заборавиле играјќи се држави. Па ќе изјават заеднички дека во името на добрите меѓусоседски односи и едните и другите ќе ги повлечат мерките кои биле донесени. Но, штетата е направена. И таа ги чини многу овие држави. Не само пари, туку и нарушен углед на целиот регион, кој се повеќе почнува да личи на Мексико на Балканот. на локални бизнис моќници и да носат одлуки и мерки во нивни интерес , а со кои ќе се малтретираат бизнисмените и граѓаните од двете земји, тогаш политиката добива криминоген облик. Ако одлуката за блокада на увозот на македонски производи во Косово и контра-мерката од Македонија за такси за влез на косовските граѓани се донесени за да се освојат политички поени кај електоратот и да се одвлекува вниманието на граѓаните од тековните проблеми, тогаш граѓаните и бизнисмените имаа можност да го видат вистинското лице на политиларите и од двете страни. Точно е дека за неполни два месеци во Косово се одржуваат локални избори, исто како што е точно дека деновиве Метју Нимиц беше

во Македнија со прилично прецизно усогласена географска одредница во џебот. И дека во вакви моменти вниманието на јавноста треба многи добро да се контролира. Но, ова што се случуваше деновиве меѓу Скопје и Приштина личеше на се само не на сериозно управување со државите. Мерките и контрамерките кои од двете страни се носеа експресно во стилот кој ќе издржи машки до крај, ќе ги платат граѓаните и фирмите. Кои секогаш ги плаќаат глупавите и кусогледите потези на политичарите. Прашањето е само до кога ќе ги толерираат да си играат со животите и судбините на луѓето. На крајот двете држави ќе ја завршат играта со тоа што под притисок на меѓународниот фактор ќе бидат

седнати на иста маса да разговараат и да најдат решенние на проблемот. Односно ќе добијат по уши затоа што се заборавиле играјќи се држави. Па ќе изјават заеднички дека во името на добрите меѓусоседски односи и едните и другите ќе ги повлечат мерките кои биле донесени. Но, штетата е направена. И таа ги чини многу овие држави. Не само пари, туку и нарушен углед. На некој од медиумите беа објавени изјави од некои германски туристи кои заглавиле на граница заради блокадата. Нивните изјави дека биле подготвени дека во овој дел на Балканот може да наидат на секакви пречки доволно зборува за имиџот на земјите во овој регион. Кои се повеќе почнуваат да личат на Мексико на Балканот.

Капитал број 724 13.09.2013

8

www.kapital.mk

...позицијата на капитал...

Сиктер + енергија = синергија?! Како ќе ја постигнеме синергијата што ја заговараме цело време меѓу компаниите од Вардар до Триглав кога не можеме да се договориме во наједноставната форма на соработка, трговијата? Игор Петровски igor.petrovski@kapital.mk

С

инергија значи интеракција на повеќе елементи во систем кој што продуцира ефект различен или поголем од сумата на нивните индивидуални ефекти. А, старогрчките корени на зборот имаат значење “да се работи заедно“. Синергија е, значи, тимска работа, заедно да постигнеме нешто што не можеме секој посебно - многу привлечно и “секси“ звучи овој термин, но многу е тешко да се направи. Во тоа се уверивме и деновиве: додека на конференцијата што ја организираше Капитал Медиа Гроуп со своите партнери од Бизнис плус, панелистите дискутираа како да се направи соработка помеѓу бизнисите од регионот, со цел заеднички да се освојат трети пазари,

Косово ја блокираше границата за неколку важни македонски производи. Заради тоа што ние сме им го блокирале извозот на брашно во земјава. Па, ние воведовме некакви такси за влез, па тие вратија со целосна блокада на транспортот и ... и почна вистинска трговска војна, која што до затворањето на овој број на Капитал се уште немаше своја завршница. И додека политичарите се препукуваат во стилот “м.м.е. кој прв почна“, бизнисмените и останатите граѓани од двете држави трпат штета. Гневни се и едните и другите. Како што ми рече деновиве еден македонски бизнисмен со албанско потекло: “Сега производите што од мојата фабрика во Македонија ги извезувам на Косово, треба да ги реекспортирам преку Албанија. И како да бидам конкурентен?!“ Не навлегувам во позадината на сето ова, очигледно е дека е политичка.

А, зад политиката секогаш стојат бизнис интереси. Не е ниту прв пат да се поставуваат трговски и други бариери на балканските гранични премини. Ниту пак ќе биде последен. Само се прашувам: Како ќе ја постигнеме синергијата што ја заговараме цело време помеѓу фирмите од Вардар до Триглав, кога во наједноставната форма на соработка, трговијата, не може да се договориме? Како ќе се договориме за заеднички настапи на трети пазари, ако си го кочиме настапот едни кај други? Ако не може да излеземе на крај едни со други на пазар од дваесетина милиони луѓе, како заедно ќе се пробиваме на пазар од 600 милиони во Европа или уште потешко, на светскиот пазар? Потеклото на терминот синергија во овој случај произлегува од “сиктер енергијата“ која што си ја покажуваме меѓу себе, наместо од меѓусебната соработка.

До кога ќе кукаат текстилците?! Работат во плус, но немаат визија и храброст од лон-производство да станат модна индустрија! Верица Јорданова verica.jordanova@kapital.mk

П

роектот за задолжителна котација на Берза не ги врати назад инвеститорите. Зголемената понуда на акции од новокотираните компании што требаше да биде најголемата придобивка на проектот, с$ уште не ги дава посакуваните резулати, но дефинитивно има и свои позитивни страни. Извади на виделина една заблуда. Дека текстилците во Македонија не се толку сиромашни и јадни, како што самите си се прикажуваат со години наназад. Дека работат во позитива, а многу малку реинвестираат. Дека се покомотни постојано да бараат помош и да се жалат дека странските партнери им ги намалуваат цените и го селат производството во трети

земји, дека практично се пред колапс... Ама не било така! Според резултатите на неколкуте фирми што се достапни на Берза, работата и не им оди така лошо. Напротив, за првата половина од годината сите имаат раст и на приходите и на бруто-добивките. Конфекцијата Мода од Свети Николе, на пример, во првите шест месеци остварила приходи од продажба од два милиони евра, што е за 19% повеќе од истиот период лани, а остварената нето-добивка од 472 илјади евра е за стотина илјади евра поголема од ланската! Струмичката конфекција Герас Цунев е исто така уште една новокотирана компанија, која во извештајот за првата пловина од годината пријави раст на приходите и на брутодобивката дури за 80%! Високи стапки на пораст на приходите од 73% бележи и Тетекс, чијашто

оперативна добивка од 1,33 милиони евра е десектратно поголема од истиот период лани! За разлика од порано кога сликата за текстилната индустрија, која учествува со 10% од вкупната преработувачка индустрија, ја добивавме преку изјавите на текстилниот кластер и на дел од сопствениците на конфекции – сликата за оваа индустрија дефинитивно било нереално отсликана. Нивните постојани поплаки и барања за помош од државата креираа мислење дека индустријата постои само да ја апсорбира слободната работна сила во земјата, а не да креира и додадена вредност?! Транспарентно објавените податоци за позитивните тенденции во текстилот само потврдуваат дека менаџерите на македонските конфекции немаат ниту јасна визија за својата иднина ниту доволно храброст да направат голем исчекор во напуштање на евтиното лон-производство!

www.kapital.mk

Капитал број 724 13.09.2013

...позицијата на капитал...

9

Кога лагата станува манипулација Дали прво политиката и бизнисот ги јавнаа медиумите и им ја земаа честа, или новинарите сами ја (про)дадоа па оставија слободен влез... Во обата случаи, малку чест остана за спасување. Катерина Синадиновска katerina.sinadinovska@kapital.mk

Д

одека вистината си ги облече чевлите, лагата веќе го поминала светот... Човекот е скроен така да секогаш му е многу полесно да поверува во лагата. Колку е таа побомбастична, поголема, пошарена и посензационалистичка, толку е поголема и веројатноста да ги залуди широките маси. Вистината функционира по обратен принцип. Таа е проста. Секогаш едноставна. И без исклучок речиси дрска во својата манифестација на постоењето. Таа едноставно „е“, и нејзе не и е гајле дали со тоа што „е“ некого допира. Мааната и е во тоа што големината и е обратнопропорционална на видливоста, па најголемите вистини честопати се најскриени... Една голема вистина и неколку мали лаги излегоа на виделина оваа недела во однос на функционирањето на медиумите. Овој пат, не само македонски. Вистината е дека се поголем е бројот на медиуми и новинари за коишто трагањето по точната информација останало само слово на хартија од студентските денови. Во ист ден се појавија две ситни и евтини лаги, пласирани од некакви центри на

производство и дистрибуција на пропаганда и истите беа „проголтани“ без трошка новинарски нагон за нивна проверка. Лекција број еден во секој учебник за идни трагачи по „вистината“... А двете се однесуваа на исклучително битни општествени прашања кои задираат балкански теми. Првата – дека шефот на грчката Влада, Евангелос Венизелос на лидерот на ДУИ, Али Ахмети, му предложил новото име на нашата земја да биде „Slav-Albanian upper Republic of Macedonia“ или „Славоалбанска горна Република Македонија“, а втората дека македонската амбасада во Приштина била нападната од молотови коктели од „бесни“ Косовари заради ембаргото на граница. Ако се тргнат настрана медиумите коишто први ги објавија овие две вести (и за кои ајде да речеме дека биле злоупотребени од злонамерен „извор“... иако секакви теми тука паѓаат на памет!), треба да направиме анализа како на овие бомбастични лаги пристапија новинарите од другите куќи. Дома и надвор. Вестите за двете теми кои зборуваат за меѓудржавен проблем и имаат големо значење бараат исклучително професионален и одговорен пристап. Но, тие со брзина на светлината беа раширени по речиси сите (чест на исклучоци) домашни и балкански

медиуми. Па пренесени на социјалните мрежи каде што само дополнително поттилкнуваа омраза и ширеа негативна енергија кон соседот (кој и да е во двата случаи). Новинарите повторно паднаа на тест! Ретко кој вработен во медиум (ова важи и за самите сопственици) ја разбира улогата и значењето на тие куќи во едно општетсво. Да имаш или да работиш во медиум не е исто што и да имаш или да работиш во фабрика или каква и да е компанија. Медиумот има огромна општествена одговорност, но пред се има неверојатно битна функција и смисла на своето постоење. Медиумот треба да анализира - не да наметнува! Да едуцира - не да загадува! Да збогатува – не да пропагира регрес! Да информира - НЕ да лаже! Не е искрено да се отвораат дискусии за слобода на говор и за притисок од центрите на моќ врз медиумите во услови кога самите новинари не се раководат по основните начела на професијата. Да бидеме фер сами со себе. Кој од нас и кога пишува и работи така како што е школуван? Извините, ама само тие што работат така имаат право да креваат глас! Големата болка е што главни во дискусиите за урнекот по кој треба да се „среди“ медиумскиот хаос се токму неговите креатори... од која и да е страна.

Нимицовата еурека Дали откако по 18 години вклученост во преговорите, Нимиц ја разбра грчката страна, тој успеа да ја разбере и македонската, за конечно да почнат вистинските преговори? Габриела Делова gabriela.delova@kapital.mk

Н

имиц конечно ги разбрал позициите на Атина во преговорите со името?! Алелуја! По 18 години вклученост во спорот и 15 години на чело на преговорите, Нимиц конечно сфати што е позицијата на Атина? Уште колку ли години ќе му требаат на медијаторот за да ја сфати македонската позиција, за конечно да може да седнат на маса и да преговараат за приближување на ставовите? Точно што му кажал шефот на грчката дипломатија, Евангелос Венизелос, никој не открива, но ако е точно она што го пишуваат грчките медиуми, Венизелос кажал

децидно „не“ за неговиот предлог “Горна Република Македонија“, за кој во јануари годинава Нимиц од среде Скопје соопшти дека конечно по 20 години мисли дека постои можност за решение на името. Ако навистина е така, тогаш н$ враќа ли грчкото „не“ назад на нулта позиција? Веројатно не. Тоа само ги потврдува цврстите грчки ставови, кои барем на македонската страна & се познати со години. Каква еурека и да доживел Нимиц во Атина, едно е јасно. Двете страни се далеку од решение. Тоа го потврди и Нимиц по средбата со премиерот Никола Груевски, кога рече дека с$ уште има суштински разлики во позициите на двете страни. Секако, за тоа најдобро зборуваат одбивањата од грчка страна за директна средба со македонскиот

државен врв. Оти кога постојат доближени ставови и кога има реални услови за решение за името, повеќе од сигурно е дека билатералните средби и тоа како ќе се случуваат. Во вакви услови, кога и самиот медијатор вели дека сме далеку од решение, што може да се каже за самите преговори? Освен дека е време да се стави крај на магичниот круг. Со години наназад прво високо се крева топката дека решението е близу, за на крај позициите да треснат од земја. Оти ако на медијаторот му требаа 18 години за да ја сфати грчката страна, тогаш Конго не само по индекс на среќа, туку и во политички и во економски развој ќе биде далеку пред нас додека дочекаме медијаторот да ја сфати и нашата страна! Па двете да ги усогласи...

Капитал број 724 13.09.2013

10 НАВИГАТОР > БРОЈКА

www.kapital.mk

ИЗЈАВА НА неделата

2,8%

пораснаа трошоците за живот мерени преку цените на стоките и на услугите за лична потрошувачка во август 2013 година во споредба со истиот период лани, објави Државниот завод за статистика

Антонио Тајани

потпретседател на Европска комисија

победник на неделата

Пол Волерс

+

„Слободните и независни медиуми се она што секогаш биле – клучен столб на демократијата“, ја поставува својата теза амбасадорот на Соединетите Американски Држави во Македонија, Пол Волерс, во својата последна колумна објавена во „Утрински“, каде што директно, но и исклучително софистицирано ги посочува сите закани за слободата на медиумите во Македонија што доаѓаат од новата регулатива која Владата ја подготвува за медиумската сфера. На амбасадорот очигледно не му недостигало трпение да почека да заврши и амандманската фаза од расправата за новата регулатива, по која се изјасни сликата за намерите на власта, за во вистинско време преку совршено јасни примери и кредибилни цитати од американската демократија да го искаже својот став за тоа како една демократска власт треба да ги третира медиумите, но и за тоа што значат високите професионални новинарски стандарди и на нив соодветната одговорност. „Кога се појавуваат прашања за влијанието на владите врз медиумите, импулсот на САД продолжува да биде насочен кон заштитата на медиумите од мешањето на Владата. Нашата демократија опстана бидејќи нашите основачи беа свесни дека иако секогаш треба да го очекуваме најдоброто од власта, истовремено треба да создадеме систем што го предвидува најлошото, а слободните и независни медиуми се една од најдобрите заштити кои една држава може да ги има против прекумерната контрола на власта“, поентира Волерс во својата колумна, толку јасно што нема да го разбере само оној што не сака да разбере.

Европа со своите ’донкихотски’ походи за зелена енергија ги подигна трошоците за електрична енергија до неподносливи нивоа.

Зголемен бројот на патници на македонските аеродроми за 17,5%

В

купно 732.831 патници се превезле преку македонските аеродроми во периодот јануари-август годинава. Ова претставува зголемување за 105.675 патници во однос на истиот период минатата година, покажуваат податоците на операторот на македонските аеродроми Александар Велики - Скопје и Свети Апостол Павле - Охрид, ТАВ Македонија. За осум месеци од годинава споредено со лани е забележано и зголемување на бројот

Во Македонија започна со работа нов виртуелен мобилен оператор

Австрискиот виртуелен мобилен оператор Мобајл конект телеком во вторникот официјално започна со работа на македонскиот пазар, дознава „Капитал“

пишува:

Васе Целеска

vase.celeska@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

М

обајл конект телеком е новиот вртуелен мобилен оператор од Австрија кој ќе работи на македонскиот пазар. Од Агенцијата за електронски комуникации (АЕК) за „Капитал“

www.kapital.mk

на летови, и тоа за 10%, на 8.489 летови. Најпопуларни пет дестинации од скопскиот аеродром во периодот јануариавгуст се Истанбул, Виена, Цирих, Лондон и Љубљана. Патниците најмногу патувале со авиокомпаниите Визер, Туркиш ерлајнс, Аустриан ерлајнс, Адриа ервејс и Пегасус ерлајнс.

Капитал број 724 13.09.2013

НАВИГАТОР

> БРОЈКА

2,1%

пораснаа цените на угостителските услуги во август 2013 година во однос на истиот месец од претходната година, објави Државниот завод за статистика

лидери соопштија дека операторот ја завршил нострификацијата во АЕК уште минатиот месец, а овој вторник (10 септември) и официјално стартува со работа. Овој вирутелен оператор ќе ја користи мрежата на операторот Вип и префиксот 077. Суштината на виртуелните оператори е да бидат поевтини од останатите, бидејќи истите немаат трошоци за фреквенции, немаат базни станици, туку на еден начин се „под кирија“ кај некој друг оператор, па с$ што треба е да имаат добра понуда на пазарот и желба за работа, велат од АЕК за „Капитал“. „Нашата намера беше да пуштиме виртуелни мобилни оператори по секоја цена, за да влијаат на намалување на цената на услугите на пазарот. Знаеме дека нема голем пазар и дека нема многу пари, но мора некако да се влијае на пазарот. Затоа и толку ги олеснивме условите за виртуелните мобилни оператори“, објаснуваат од АЕК. Од Агенцијата велат дека неодамна најавениот виртуелен оператор Албафон, кој ќе го таргетира албанското население, ќе почне со работа на крајот од овој месец, иако беше најавено дека тоа ќе се случи минатиот месец. Албафон ќе ја користи мрежата на операторот Оне, а ќе има префикс 073. Компанијата која има американскоалбански капитал, а на нашиот пазар работи од 2010 година, најави конкурентски пакети и поевтини услуги со кои ќе се обидат да привлечат голем број корисници од другите три мобилни оператори. Минатата година како прв виртуелен мобилен оператор беше најавен Ало телеком, зад којшто стои компанијата WTI Macedonia, но поради нејасни причини, досега не успеа да се пробие на пазарот со свои понуди и да привлече корисници. Ало телеком исто така требаше да ја користи мрежата на Оне. Инаку, WTI Macedonia е ќеркакомпанија на WTI international Holding BV и WTI Group компаниите во сопственост на групацијата Боекхорн (Boekhoorn) од Холандија.

11

мисла на неделата Кога времињата се лоши, тогаш вистинсКите претприемачи излегуваат на површина и растат.

Роберт Кијосаки

американски бизнисмен, инвеститор и мотивациски говорник

губитник на неделата

ТОНИ ДИмОВсКИ

П

отпиша нови договори за користење на Програмата за финансиска поддршка на руралниот развој, кои ќе ги користат 204 корисници за набавка на земјоделска механизација

ЕДИ РАмА

Л

идерот на левичарската коалиција која победи на изборите на 23 јуни во Албанија го доби мандатот за состав на нова влада

не им беше неделата

АлЕш ПИПАН

С

електорот на македонската кошаркарска репрезентација го заврши Европското првенство со резултат од четири порази од пет натпревари во Словенија

ЕВАНГЕлОс ВЕНИзЕлОс

А

ко се верува на тамошниот печат, шефот на грчката дипломатија пред Нимиц повторно ги презентирал црвените линии, кои одбиваат секаков предлог со зборот „Македонија“

_

ДРАГАН ЃИлАс Лидерот на втората најголема партија во Србија, во моментов опозициската Демократска партија, Драган Ѓилас, кој е и градоначалник на Белград, се соочува со сериозна опасност да изгуби и на двата фронта - и во партијата и во градската власт. На последната седница на Демократската партија беше остро критикуван од некои од највлијателните сопартијци, меѓу кои и почесниот претседател на ДП, а поранешен претседател на Србија, Борис Тадиќ, кои се чини чекаат Ѓилас да ја изгуби градоначалничката позиција за да го сменат и од партиската. На промената на белградската градска власт, пак & кумуваат српскиот премиер Ивица Дачиќ и првиот потпретседател на тамошната Влада, Александар Вучиќ (законот во Србија не превидува директен избор на градоначалник, па евентуалното повлекување на советниците од Социјалистичката партија на Дачиќ од коалицијата со ДП во белградскиот совет практично би значело крај за Ѓилас). Белградскиот градоначалник е и успешен бизнисмен, како малцински сопственик на компанијата Мултиком груп, една од водечките во медиумскиот бизнис на поранешните југословенски простори, како и на компанијата Дајрект медиа која се занимава со продажба на медиумски рекламен простор. Српската јавност го сомничи Ѓилас дека политичките позиции ги злоупотребувал за лично богатење.

Капитал број 724 13.09.2013

12

www.kapital.mk

НаВиГатОР

ГРафиК На Неделата...

10 најголеми компании во Централна европа (приходи во 2012 - милиони евра)

28.6

19.1

10.4

ПКН Орлен, МОЛ, Унгарија Шкода Ауто, Полска Чешка

О

9.7

9.4

Метинвест, Украина

Нафтогас, Украина

8.3

8.01

7.9

7.9

7.3

ЧЕЗ, Чешка ДТЕК, Украина Енергоринок, Лотос, Полска ПГЕ, Полска Украина

вогодишното рангирање на Deloitte - топ 500 најголеми компании во Централна европа за 2012 година, кое не е многу изменето во споредба со лани, покажува дека полските компании повторно се на врвот. На првото место повторно е енергетскиот гигант ПКН Орлен, додека Македонија на оваа листа е застапена со само една компанија - Окта, која се наоѓа на 404 место. На листата од минатата година Окта се наоѓаше на 335 место.

светот низ медиумите...

Time

европското издание на магазинот Time прави профил на погледите на светот на рускиот претседател, Владимир Путун. Според нивната анализа, колку и да звучи нереално сонот на рускиот лидер за финансиски слаб запад и богата Русија, почна да се остварува. lll

The Economist

дали американскиот претседател Обамa се плаши едностранo да интервенира во Сирија? Ова се прашуваат сите светски медиуми без исклучок по речиси целонеделно одолжување на нападот врз Сирија под притисок на светската јавност. lll

Haaretz

Рускиот предлог многу лесно и конструктивно може да го реши сирискиот проблем. Ова го тврдат израелски аналитичари, кои сметаат дека веројатно и ќе биде паметно Сад да прифати мирно решение на и така повеќе од доволно крвавиот конфликт. lll

Der Spiegel

Концетрацијата на богатството и на луксузот со досега незапаметени пропоции меѓу богаташите во светот се теми на анализа на овонеделното издание на германскиот магазин. Според нивното пишување, станува збор за неодржлива состојба на подолг рок. lll

www.kapital.mk НАЈЧИТАНО НА WEB...

1 Косово воведе ембарго за клучните македонски извозни производи

2 ОНЕ со нова понуда за постпејд корисниците

3 Косово целосно го забрани увозот од Македонија

4 Економската интеграција на

регионот може да не одведе поблиску до ЕУ

3 фаКти Кти за... К

13,2% 6,9 24,9%

падна вредноста на вкупниот откуп и продажба на земјоделски производи во јули годинава, во споредба со истиот период лани и изнесува 16,2 милиони евра милиони евра изнесува вредноста на откупените земјоделски производи од индивидуалните производители во јули оваа година, што претставува раст од 7,1% во споредба со лани падна продажбата на земјоделски производи од сопствено производство на претпријатијата во јули 2013 година и изнесува 8,8 милиони евра, објави Државниот завод за статистика

Филип Морис преку откупен центар во Грција ќе го откупува македонскиот тутун Центарот ќе биде лоциран во градот Агринио во некогашната фабрика за тутун Папастрос во која веќе има адекватни складишта за чување на тутунот, а како главен логистички центар за транспорт на тутунот ќе се користи пристаништето во Пиреја. Првичните очекувања се дека низ логистичкиот центар годишно ќе поминуваат околу 15 илјади тони тутун. пишува:

дејан азески

dejan.azeski@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

А

мериканскиот тутунски комбинат Филип Морис објави дека отвора логистички центар за складирање и транспортирање на ориентален тутун во Западна Грција, преку кој ќе го откупува ориенталниот тутун од Македонија, Грција и од Бугарија и ќе го испраќа во фабриките за производство на цигари во Европа и во Русија. Центарот ќе биде лоциран во градот Агринио во некогашната фабрика за тутун Папастрос во која веќе има адекватни складишта за чување на тутунот, а како главен логистички центар за транспорт на тутунот ќе се користи пристаништето во Пиреја. Првичните очекувања

се дека низ логистичкиот центар годишно ќе поминуваат околу 15 илјади тони тутун. Ваквата објава на Филип Морис доаѓа само неколку недели по информацијата дека Тутунски комбинат Прилеп склучил договор за стратешко партнерство со Филип Морис. Ваквите најави за поголеми инвестици на Филип Морис во целиот регион можат да значат дека компанијата ја јакне регионалната позиција и дефинитивно смета на Балканот како на главен извор на ориенталниот тутун, што е една од клучните суровини за производство на „бленд“ цигарите. Инаку големите светски тутунски компании повеќе децении го користат македонскиот тутун, а договори за соработка помеѓу клучните тутунски комбинати во земјава и најпознатите светски произведувачи на цигари има уште од период пред втората светска војна. Распадот на овој најважен сектор во Македонија во почетокот на 90 те

МБИ10

2,900

МБИД

2,700 2,500 2,300

www.kapital.mk

60 секунди брифинг

2,100 1,900

прОЦенки...

ТОп ВесТи...

неВен мимиЦа хрватски комесар

се намалува бројот на азиланти во еу Бројот на азиланти с$ уште е голем, но се намалува. Работиме со Западен Балкан за да ја набљудуваме ситуацијата. Но, ако суспензивниот механизам е воведен и ако продолжи сегашната ситуација, една или повеќе земји-членки ќе ја воведат мерката. Но, треба да биде јасно дека воведувањето на мерката нема да води до укинување на слободното патување. ЕК ќе биде таа која ќе оцени дали условите за суспензивниот механизам и сериозноста на ситуацијата се почитувани“, изјави хрватски комесар Невен Мимица, кој на расправата за визниот режим зборуваше во името на ЕК во Стразбур.

австриските менаџери бараат подобри услови за водење бизнис во македонија

Н

1,700 06/10

12/10

05/11

10/11

03/12

берза

мби 10 2,900 2,700 2,500 2,300 2,100

МБИ 10

1,900 амалување на 1,700 МБИ 10 бирократсите 1.639,09 процедури, заштита МБИ 10 2010/2012 Max. 2,827.62 МБИ 10 1.639,09 2010/2012 Min. 1,808.47 и грижа за инвеститорите 2010/2012 Max. 2,827.62 и подобрување на 1.639,09 1.639,09 2010/2012 Min. 1,808.47 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК инфраструктурата се трите2010/2012 2010/2012 Max. Max. 2,827.62 2,827.62 Макстил Македонската берза со минимални НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК најголеми приоритети за 2010/2012 2010/2012 Min. на истото Min. 1,808.47 поместувања останува ниско 1,808.47 МБИ 10 МБИ 10 Макстил МБИ 89,00 австриските претпријатија ниво10на коешто се држи во последните МБИ 10 неколку месеци. Причината за кои се однесуваат на НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК ДОБИТНИК 89,00 1.639,09 1.639,09 генералниот речиси целогодишен+3,54% пад 1.639,09 МБИ 10 Макстил на Макстил македонската Влада. берзанските индекси никој не ја знае, 2010/2012 Max. 2,827.62 1.639,09 2010/2012 Max. +3,54% 2,827.62 2010/2012 Max. 2,827.62 ниту пак, постојат најави за евентуални 2010/2012 Min. 1,808.47 Ова се резултатите од НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИКпоместувања.

2010/2012 Min. 1,808.47 2010/2012 Min. 1,808.47 2010/2012 Max. 2,827.62 1.639,09 поголеми позитивни 89,00 89,00 2010/2012 Min. 1,808.47 првото истражување на Стопанска банка АД Битола НАЈГОЛЕМ 2010/2012 2,827.62 НАЈГОЛЕМГУБИТНИК ДОБИТНИК Max. +3,54% +3,54% НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК 2010/2012 Min. 1,808.47 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Стопанска АД Битола бизнис-климата меѓу Макстил банка 1.410,00 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Макстил Макстил австриските компании кои 1.410,00 89,00ДОБИТНИК НАЈГОЛЕМ Макстил -2.00% НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК ГУБИТНИК работат во Македонија 89,00 Макстил 89,00 +3,54% Стопанска89,00 банка Стопанска АД Битола банка АД Битола -2.00% што го презентираше +3,54% +3,54% 89,00 Трговското одделение при 1.410,00 +3,54% DOW JONES ГУБИТНИК НАЈГОЛЕМ 1.410,00 +3,54% DOW JONES СтопанскаГУБИТНИК банка АД Битола Австриската амбасада. НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК -2.00% -2.00% Стопанска банка АД Битола „Австриските компании ја НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК 1.410,00 Стопанска банка АД Битола НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК Стопанска банка АД Битола оценуваат атрактивноста Стопанска банка АД Битола -2.00% 1.410,00 1.410,00 на Македонија како DOW JONES DOW JONES 1.410,00 16,000 1.410,00 -2.00% 16,000 задоволителна или добра -2.00% 15,000 DOW JONES -2.00% -2.00% 15,000 дестинација за директни 14,000 14,000 DOW JONES странски инвестиции.

13,000 13,000 DOW JONES DOW DOW JONES JONES DOW JONES 12,000 Сепак, австриските 12,000 16,000 16,000 11,000 компании сакаат да видат 11,000 16,000 15,000 10,000 15,000 подобрувања во делот на 15,000 10,000 07/11 10/11 10/1101/12 01/1204/12 04/1207/12 07/12 10/12 01/13 04/13 07/13 07/11 10/12 01/13 04/13 07/13 14,000 14,000 14,000 16,000 плаќањата на јавните и на 13,000 16,000 13,000 13,000 15,000 16,000 приватните институции, 16,000 12,000 15,000 14,000 12,000 12,000 15,000 15,000 11,000 повеќе безбедност 14,000 13,000 11,000 11,000 14,000 14,000 10,000 13,000 за инвестициите 12,000 13,000 10,000 10,000 13,000 12,000 07/1111,000 10/11 01/12 07/11 04/12 10/11 07/12 01/12 10/12 04/12 01/13 07/12 04/13 10/12 07/13 01/13 04/13 07/13 и намалување на 12,000 12,000 11,000 15.063,12 10,000 15.063,12 бирократијата“, вели 11,000 07/11 10/11 01/12 04/12 07/12 10/12 01/13 04/13 07/13 10,000 11,000 +140,62 +0,94% +140,62 Герхард Шлатл, шеф на 10,000 10,000 07/11 10/11 01/12 01/12 04/12 04/1207/12 07/1210/12 10/1201/13 01/1304/13 04/1307/13 07/13 07/11 10/11 Клучните американски берзански Трговското одделение индекси повторно направија поголем ДРУГИ ПАЗАРИ при Австриската амбасада 15.063,12 ДРУГИ ПАЗАРИи по само еднонеделен пад скок нагоре повторно заземаат 6.597,88 нагорен тренд. Со FTSE 100+140,62 -0,14% +0,94% во Скопје. Според Питер FTSE 100на фактот дека 6.597,88 оглед станува збор+1,54% за-0,14% Nikkei225 14.423,36 15.063,12 15.063,12 Зајдек, главен финансиски целогодишен раст, можно е брокерите Nikkei225 14.423,36 +1,54% S&P 500 5.201,17 +0,38% 15.063,12 15.063,12 да ја имаат најдобрата година од +1,26% +140,62 +140,62 ДРУГИ ПАЗАРИ +0,94% +0,94% директор на операторот S&P 500 5.201,17 +0,38% Nasdaq 3.706,18 +140,62 +0,94% почетокот на рецесијата наваму. +140,62 +0,94% Nasdaq 3.706,18 +1,26% DAX 8.441,25 +1,99% ВИП во Македонија, Владата FTSE 100 6.597,88 -0,14% 15.063,12 TOPIX 1.190,22 +1,47% DAX 8.441,25 +1,99% Nikkei225 14.423,36 +1,54% презела импресивни +0,94% +140,62 +0,94% TOPIX 1.190,22 +1,47% ДРУГИ ПАЗАРИ ДРУГИ ПАЗАРИ S&P 500 5.201,17 +0,38% други пазари ДРУГИ ПАЗАРИ ДРУГИ ПАЗАРИ чекори за да се поттикнат Nasdaq 3.706,18 +1,26% ВАЛУТИ FTSE 100 FTSE 100 6.597,88 6.597,88 -0,14% DAX 8.441,25 +1,99% FTSE 100 6.597,88 -0,14% FTSE 100 6.597,88 -0,14% -0,14% инвестициите. ДРУГИ ПАЗАРИ TOPIX 1.190,22 +1,47% Nikkei225 14.423,36 +1,54% ДРУГИ ПАЗАРИ Nikkei225 14.423,36 14.423,36 +1,54% Nikkei225 14.423,36 +1,54% +1,54% ВАЛУТИ „Прекумерната регулација Nikkei225 S&P 500500 5.201,17 +0,38% евро долар 500 5.201,17 +0,38% Фунта евро 5.201,17 S&P 500 S&P S&P 5.201,17 +0,38% +0,38% FTSE 100 6.597,88 -0,14% FTSE 100 6.597,88 -0,14% Nasdaq 3.706,18 +1,26% ги блокира иновациите Nasdaq 3.706,18 +1,26% Nasdaq Фунта Nasdaq 3.706,18 +1,26% +1,26% Nikkei225 14.423,36 +1,54% евро долар СТАПКА СТАПКА евро 3.706,18 ВАЛУТИ DAX 8.441,25 +1,99% Nikkei225 14.423,36 +1,54% DAX 8.441,25 +1,99% и инвестициите кои DAX DAX 8.441,25 8.441,25 +1,99% +1,99% S&P 500 5.201,17 +0,38% TOPIX 1.190,22 +1,47% S&P 500 5.201,17 СТАПКА +0,38% 1,3236 1,1855 СТАПКА TOPIX 1.190,22 +1,47% Nasdaq +1,26% TOPIX ПРОМЕНА TOPIXевро 1.190,223.706,18 1.190,22 +1,47% +1,47% евро долар Фунта се потребни за да се Nasdaq 3.706,18 ПРОМЕНА +1,26% 1,3236 1,1855 DAX 8.441,25 +1,99% СТАПКА СТАПКА DAX 8.441,25 +1,99% овозможи услуга базирана +0.01% 0,13% ВАЛУТИ TOPIX 1.190,22 ПРОМЕНА +1,47% ПРОМЕНА TOPIX 1.190,22 1,3236 +1,47% 1,1855 на економија. Покрај тоа, ВАЛУТИ ВАЛУТИ ВаЛуТи ВАЛУТИ 0,13% ПРОМЕНА ПРОМЕНА евро+0.01% долар Фунта евро кратењето на бирократијата евро долар Фунта евро +0.01% 0,13% ФЈУЧЕРСИ ВАЛУТИ СТАПКА СТАПКА ВАЛУТИ и драконските парични Фунта евро евро долар евро долар Фунта евро СТАПКА СТАПКА 1,3236 1,1855 ФЈУЧЕРСИ казни се суштински за евро долар Фунта евро СТАПКА ЗЛАТО СТАПКА СТАПКА СТАПКА 1,3236 1,1855 ПРОМЕНА ПРОМЕНА евро долар ФЈУЧЕРСИ Фунта евро Македонија, исто како и ПРОМЕНА ПРОМЕНА СТАПКА СТАПКА 1,3236 1,1855 1,1855 +0.01%1,3236 0,13% ЗЛАТО СТАПКА СТАПКА 1.366,60 брзината и независноста ПРОМЕНА ЗЛАТО 0,13% ПРОМЕНА ПРОМЕНА +0.01% ПРОМЕНА 1,3236 1,1855 -1,45% 1,3236 1,1855 на судството“, објаснува ПРОМЕНА ПРОМЕНА +0.01% +0.01% 0,13% 0,13% 1.366,60 ФЈУЧЕРСИ ПРОМЕНА ПРОМЕНА 1.366,60 Зајдек. +0.01% 0,13% -1,45% ФЈУЧЕРСИ Нафта Брент -1,45% +0.01% 0,13% Вкупниот износ на ЗЛАТО 112,08 австриските директни ФЈУЧЕРСИ ФЈУЧЕРСИ ЗЛАТО Нафта Брент фЈуЧерси Нафта Брент ФЈУЧЕРСИ 1.366,60 -1,44% инвестиции изнесува ФЈУЧЕРСИ 112,08 -1,45% 1.366,60 ЗЛАТО 485 милиони евра заклучноЗЛАТО 112,08 зЛаТО ЗЛАТО -1,44% -1,45% -1,44% со првиот квартал од 2013 ЗЛАТО Нафта Брент 1.366,60 1.366,60 година, со што Австрија 1.366,60 Нафта Брент 112,08 1.366,60 -1,45%-1,45%-1,45% спаѓа меѓу најголемите -1,44% -1,45% 112,08 инвеститори во Македонија Нафта Брент Нафта Брент Нафта Брент -1,44% и се наоѓа на второто нафТа бренТ Нафта Брент место, по Холандија. Во 112,08 112,08 112,08 Македонија се основани 112,08 -1,44%-1,44%-1,44% повеќе од 45 претпријатија -1,44% со австриски капитал. пОдаТОЦиТе се Од ден 10.09.2013 дО 15ч.

06/10 12/10 05/11 10/11 03/12 09/12 02/13 07/13

07/11 10/11 01/12 04/12 07/12 10/12 01/13 04/13 07/13

07/11 10/11 01/12 04/12 07/12 10/12 01/13 04/13 07/13

години од минатиот век придонесе овие компани да бараат алтернативни суровински пазари за сега после 20 години повторно да се враќаат во Македонија и регионот. Доктор Кирил Филиповски од Институтот за тутун во Прилеп вели дека за македонскиот квалитетен тутун секогаш имало пласман на светските пазари, но дека сега моментот е особено поволен. „Европска унија ги намали или целосно ги укина субвенциите за ориентален тутун во Бугарија и во Грција, а Турција површините со тутун ги заменува со маслинки. Тоа природно значи дека цената на светскиот пазар на овој

вид култура ќе оди нагоре, а Македонија како најголем производител по жител во регионот тука треба да ја гледа својата шанса“, вели Филиповски. Од друга страна, Никитас Теофилопулос, регионален директор на Филип Морис за Грција, во изјава која ја пренесува бугарски „Капитал“ вели дека „Грција е стратешко место за ориентален тутун“ и дека „отворањето на откупниот центар е елемент од целата програма на компанијата за соработка со грчката влада, кој тутунскиот гигант го потпиша во февруари годинава“. Филип Морис веќе подолг период индиректно откупува ориентален тутун од Македонија.

09/12

£ €

€ $

3,300 3,100 2,900 2,700 2,500 2,300 2,100 1,900 1,700 07/10 10/10 02

Капитал број 724 13.09.2013

www.kapital.mk

14 Прва регионална средба на бизнис Плус: како до

Prvo da trguvame Problemi, Pa Poto dogovarame za ne[

www.kapital.mk

Капитал број 724 13.09.2013

о синергија меѓу балканските компании?

e bez oa da se [to Pove]e

k

15

Како да се надминат трговските и другите бариери и како да се најдат нови форми на меѓусебно поврзување и заедничко работење на бизнисите беа главните точки за коишто се дискутираше на првата регионална бизнис-средба на проектот Бизнис плус. Како заедничка интернет информативна платформа на шесте регионални медиуми „Business.hr“ (Хрватска), „Финанце“ (Словенија), „Капитал (Македонија)“, „Нови магазин“(Србија), „Ослобоѓење“ (Босна и Херцеговина) и „Вијести“ (Црна Гора) – Бизнис плус е оперативен нешто повеќе од една година и на првата бизнис-средба покани да дискутираат челници на компании од регионот, министри во македонската Влада, претставници на стопанските комори од Македонија и од регионот, како и сопствениците, уредниците и новинарите на регионалните медиумски партнери

Капитал број 724 13.09.2013

www.kapital.mk

16 cover story: Љупчо Зиков

Капитал Медиа Гроуп

Со примерот на Бизнис плус покажуваме дека може да се соработува. Нашиот заеднички производ нека покаже како енергијата на шест различни медиуми, кои и самите всушност, се компании, резултира со заедничка синергија, која дава ефект поголем од ефектите на сите нас поединечно. Тоа може да го применат и компаниите од останатите економски сектори и заеднички да станат поконкурентни на глобалниот пазар.

Петер Франкл

„Финанце“, Љубљана

Синергијата на Балканот не почна кога заврши пукањето. Времето на соработка допрва доаѓа, но прашањето е дали ние сме подготвени за тоа време. Треба да сме свесни дека доѓаме од мали пазари и дека како такви не можеме да конкурираме во светот, па поради тоа, потребно е бизнис-интегрирање и соработка меѓу компаниите во регионот.

Никола Поповски

министер за надворешни работи

Македонија преговара со дел од амбасадите во регионот за заеднично настапување во трети држави, по примерот на скандинавските земји. Да ви кажам искрено, преговорите одат многу тешко. Треба да ги убедите дека не сте конкуренција и дека во крајна линија, можете да извлечете добри информации, да споделите некои контакти. По овој принцип ќе се намалат и трошоците. Овие работи влечат сериозна промена на менталитетот и останува на тоа дека ако немаме партнери со ист пристап, тешко дека ќе ги поместиме работите за кратко време.

пишува:

Игор Петровски

igor.petrovski@kapital.mk

фотографија:

Ивана Кузмановска

Д

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

ека е полесно да се зборува за соработка отколку навистина да се направи сведоци бевме минатата недела, на самиот почеток од првата бизниссредба на регионалниот проект Бизнис плус, што се одржа во Скопје, каде што еден од носителите е Капитал Медиа Гроуп. Вистинска иронија е фактот што додека гостите-панелисти зборуваа за тоа како да се постигне синергија меѓу бизнисите во регионот со цел полесно да се настапи на трети пазари, истовремено почнуваше трговската војна меѓу Косово и Македонија, која деновиве ја доживеа својата кулминација. Оваа блокада на слободниот меѓуграничен проток не е ниту прва, ниту последна на балканскиве простори во изминатите 20-ина години, откако се појавија неколку нови граници меѓу поранешните републики на СФРЈ. Затоа и самите учесници на бизниссредбата поентираа дека с$ додека економиите од регионот не ги тргнат бариерите за наједноставни форми на соработка, како што е трговијата, тешко дека може да се зборува за некаков вид подлабока соработка. Или како што рече еден од присутните бизнисмени: „На

политичарите им се полни устите со тоа како треба да се развива регионалната соработка и синергија, а од друга страна, политиките влијаат на поставувањето бариери коишто ги ослабуваат економиите“. Токму прашањата како да се надминат овие бариери и како да се најдат нови форми на меѓусебно поврзување и заедничко работење на бизнисите беа главните точки за коишто се дискутираше на средбата на Бизнис плус. Како заедничка интернет информативна платформа на шесте регионални медиуми -„Business.hr“ (Хрватска), „Финанце“ (Словенија), „Капитал (Македонија)“, „Нови магазин“(Србија), „Ослобоѓење“ (Босна и Херцеговина) и „Вијести“ (Црна Гора) – Бизнис плус е оперативен нешто повеќе од една година и на првата бизнис-средба покани да дискутираат челници на компании од регионот, министри во македонската Влада, претставници на стопанските комори од Македонија и од регионот, како и сопствениците, уредниците и новинарите на регионалните медиумски партнери. На средбата беше претставено регионалното бизнис- здружение Бизнис клуб, коешто ќе ги поврзи компаниите и луѓето со добри идеи и желба за унапредување на бизнисот и подобрување на бизнис-средината во регионот. Директорот на Капитал Медиа Гроуп, Љупчо Зиков, во воведниот говор истакна дека треба да сме свесни дека доаѓаме од мали пазари и дека интегрирањето

www.kapital.mk

Капитал број 724 13.09.2013

17

Минчо Јорданов Макстил

Интеграцијата е најдобриот начин за економски успех и одлично е што целта на порталот Бизнис плус е да биде еден мост за таква соработка. Кога сме кај интеграцијата, еден единствен процес кој го гледам подолго време на Балканот се аквизициите. Аквизициите сами по себе добиваат слика на некакво економско преземање. Мислам дека соработката, таа синергија за којашто зборуваме, ќе доведе до поголеми шанси за заеднички глобален настап.

Ваљон Сараќини

министер за економија

Што рекоа експертите?

Балканот да се ребрендира

Н

екои од земјите од Западен Балкан се соочуваат со проблеми во своите финансиски системи, како на пример Словенија, кои лесно може да се прелеат врз останатите земји, бидејќи во регионот има повеќе финансиски институции поврзани по системот на банки-мајки и банкиќерки. Од друга страна, потенцијалот што го нуди спогодбата ЦЕФТА е малку искористен, а тоа укажува на фактот дека треба да размислуваме за други форми на соработка на Балканот, смета универзитетскиот професор Марјан Петрески, додавајќи дека важен е и настапот на трети пазари, различни од европскиот. “Третите пазари не треба да бидат замена за европскиот пат, туку комплементарни. Без оглед што европскиот пазар е во криза, не може многу брзо да се направи преориентација кон нови пазари“. Тој вели дека соработката на Балканот е мала и во други области – наука, образование... Петрески даде идеја за регионални развојни банки по примерот на азиската и на јужноамериканската. „Ние долго време се занимаваме со кризата во ЕУ, бидејќи тоа ни е главен пазар, па некако забораваме дека има можности за соработка во регионот. Политичката поддршка исто така е многу важна. Сето тоа ќе помогне за да се промени и имиџот на целиот регион, бидејќи е потребен заеднички напор да се ребрендира Балканот“, вели тој.

и соработката во овој момент треба да бидат приоритет. „Ние лавовски работевме шест месеци за заеднички да го презентираме овој наш проект. Со примерот на Бизнис плус покажуваме дека може да се соработува. Нашиот заеднички производ нека покаже како енергијата на шест различни медиуми, кои и самите всушност, се компании, резултира со заедничка синергија, која дава ефект поголем од ефектите на сите нас поединечно. Тоа може да го применат и компании од останатите економски

сектори и заеднички да станат поконкурентни на глобалниот пазар“, нагласи Зиков.

Преземањата да не бидат единствен облик на интеграција

На средбата со дискусија учествуваа претставници на бизнис-секторот од Македонија и од регионов. Претседателот на Управниот одбор на Макстил, Минчо Јорданов, забележа дека изминативе години како единствена форма на интеграција на Балканот ги

Ние разговараме меѓу државните институции, но недостига иницијатива и поголема соработка меѓу нашите компании. Ова е одлична иницијатива за да се види каква е нашата иднина. Ние сме мали економии кои се отворени, но многу зависат од надворешните движења. Сметам дека на глобално ниво нашите компании се премали за да опстанат.

Видосава Џагиќ

Стопанска комора на Србија

Како економии на Балканот во изминативе 20ина години, за жал, се соочивме со процес на дезиндустријализација. Наша цел во иднина треба да биде развојот на нови индустрии за новото време. С$ додека не ја вратиме индустријата на овие простори, ние не можеме да ги решаваме нашите егзистенцијални проблеми. Ги имаме Словенија и Хрватска, кои се членки на ЕУ, и други земји кои имаат исто таков трансиран пат. Значи, имаме можности за користење фондови за истражување и развој, затоа што нема развој на конкурентна економија без развој на индустријата.

Капитал број 724 13.09.2013 Бизнис Плус: една година Потоа

18 cover story ПоКажавме КаКо се Постигнува синергија во регионот

www.kapital.mk

екипата на Бизнис плус за време на заедничката средба во скопје минатиот викенд

П

о една година постоење и повеќе од 2.000 компании од регионот коишто го читаат секојдневно, Бизнис плус покажа дека синергијата може да функционира на овие простори. Меѓу новинарите, уредниците и сопствениците на партнерските медиуми има многу сличности, но и разлики, така што предзивик беше сето тоа да се сведе на заеднички именител. „Тоа е слично како соработката меѓу компаниите од регионот. Но, целта е јасна: да се гради портал кој ќе им помага на бизнисмените со анализи, интервјуа, ќе ги следи трендовите на пазарот... Сакаме да ги здружиме бизнисмените кои сакаат повеќе да направат од бизнисот во регионот. Сакаме да ги шириме добрите идеи и да пишуваме за нив. Сакаме да зборуваме за очекувањата што ги имаат луѓето од своите бизниси и да шириме корисни информации преку нашиот портал“, објасни лидерот на проектот

Бизнис плус, Младен Миковиќ, инаку од словенечкиот партнер „Финанце“, и додаде дека регионалното здружение кое го оформи Бизнис плус ќе организира два регионални собири од овој тип. Вилдана Селимбеговиќ, уредничка на „Ослобоѓење3 од Сараево, смета дека ваков проект одамна требаше да покренат владите на државите од регионот. „Поради тоа што тие не го направија ова, како што е вообичаено на овие простори, новинарите ја добија задачата да им го покажат патот на владите. Длабоко сум уверена дека постои интерес за вмрежување на регионот, зборувам за економски интерес, зашто пред с$, живееме од економијата. Презедовме тешка улога - да ги поврземе и да им помогнеме на компаниите. Всушност, правивме многу важен чекор кој сигурно ќе даде резултати и преку кој ќе мора да си помогнеме едни на други, кој

ќе создаде економски амбиент преку кој ќе ги натераме политичарите да не ни ги упропастуваат животите“, вели Селимбеговиќ. Михајло Јововиќ, од Вијести, Подгорица, пак, вели: „Ние сме повеќе од една година заедно и не сакам да сум претенциозен дека ние ќе ги решиме сите економски, па и политички проблеми на Балканот, меѓу државите и компаниите, но сигурен сум дека нешто ќе помогнеме. Досега имаше повеќе наши иницијативи, проектот се развиваше, се менуваше и се зголемуваше. Нашиот проект дефинитивно има иднина бидејќи може да помогне, пред с$ на основа на влијанието во сопствените држави. Јас се надевам дека и другите сектори освен медиумите ќе го прифатат концептот на Бизнис плус. Намерата е да се помогне токму во таа насока. Бизнис плус е платформа врз која може да се развиваат многу работи“.

реКоа за Бизнис Плус...

владимир глигоров,

звонКо иванушиќ

ЉуБо јурчиќ

игор гавран,

Еден ваков портал со тек на време би требало, покрај медиум за информирање, да стане и платформа за комуницирање и склучување бизниси.

Ние коишто сме на одлучувачки функции во одделни компании од групацијата редовно сме запознаени со случувањата на поединечните пазари.

Добар избор на теми, вестите се актуелни, а брзиот преглед на дневниот newsletter ми овозможува за најкратко време да се запознаам со бизнис-трендовите во регионот.

Во споредба со просекот, Бизнис плус делува посвежо. Што се однесува на вестите, се разликуваат од останатите портали затоа што опфаќаат и прогнози, статистики, анализи и сл.

Виенски институт за меѓународни економски односи

групација Сава Ре

Економски факултет во Загреб

Надворешно-трговска комора на БиХ

Капитал број 724 13.09.2013

20

www.kapital.mk

Антони Пешев Стопанска комора на Македонија

Често употребуваната максима од економските експерти – „Мисли глобално, делувај локално“ - изгледа дека на Балканот уште повеќе има значење, првенствено зашто се познаваме добро, многу од економските линкови се останати и луѓето си ги познаваат компаративните предности и слабости. Така, регионалниот пазар е многу попредвидлив од оние пазари на кои ние сега треба да се појавиме.

ЃорЃи Петрушев Вина од Македонија

Ако зборуваме за процеси на кохезија, за процеси на интеграции, секој од нас мора да биде подготвен на компромис во интерес на заедничкиот интерес. Тие процеси почнуваат да се придвижуваат бидејќи сите имаме желба да престанеме да бидеме зад европскиот просек. Соработката меѓусебе ни дава најголеми шанси на бизнисот да му додадеме додадена вредност. Тоа ни дава шанса да излеземе од ниските бази на производство и на нашите производи да им додадеме вредност.

гледа аквизициите. „Аквизициите сами по себе некако добиваат слика на буквално економско преземање. Потребни се поразлични типови интеграција и соработка, затоа што ако како соседи не можеме да соработуваме, како ќе настапуваме на трети пазари? Едно е кога мојата соработка е со некој кој е на 5.000 километри, а друго е кога соработката е во соседството и се одвива навреме, истата може да се заврши во еден ден и да се скратат трошоците. Ние работиме 70% со сите други, а 30% со најблискиот регион“, вели Јорданов. Видосава Џагиќ, потпретседател на Стопанската комора на Србија, истакна дека за привлекување на странските инвестиции потребен е развој и на домашната економија, на домашните мали и средни претпријатија, кои ќе понудат соодветна логистика, односно ќе се вклучат во домашниот синџир од доставувачи на големите мултинационални компании. „Ние во изминатиот период, за жал, се соочивме со процес на дезиндустријализација. Затоа, денеска зборуваме што имаме и каде можеме да извезуваме. Се чини дека само Хрватска може да извезе брод и тоа е најголемата додадена вредност, а сите останати земји можат да се пофалат дека извезуваат суровина, односно полупроизводи и производи во кои е вградена ниска додена вредност, ниско ниво на знаење. Затоа тие се евтини и нашиот квалитет

на надворешно-трговската размена не е добар“, рече Џагиќ. Интересна забелешка за стремежот кон повисока додадена вредност на производите имаше Јорданов. „Сите велиме дека не произведуваме продукти со додадена вредност. Тоа прави малку конфузија. Треба да сфатиме дека услов број еден е профитабилноста. Дали јас ќе извадам од руда 50 долари по тон или од телевизор 50 долари од парче е тоа што треба да н$ определи што да развиваме, што да поддржуваме. Сите ние сакаме продукти со додадена вредност, еве лаптоп-компјутерии. Па, ние немаме елементарни услови за тоа, не само Македонија, туку ни Србија, ни Словенија. Ако 100% увезуваш компоненти за да извезеш, на трговскиот биланс ќе имаш ефект нула“, смета Јорданов. Според него, постојната економија со мерките за зголемување на конкурентноста треба да ја правиме поконкурентна, без оглед што произведуваме. „Основното е дека тој продукт мора да има комерцијален ефект за да направи профит, да се покријат трошоците, да се дадат плати и особено, да вложуваш пари во иден развој за поддршка на таа конкурентност. Ние не можеме да станеме Силиконска Долина веднаш или Финска. И ги занемаруваме тие гранки што ги имаме, не обрнувајќи доволно внимание и на македонската и на соседните економии.“

ПОКАНА ЗА ОБУКА НА ТЕМА:  25 септември 2013 година (среда), 10.00- 16.00 часот M6 едукативен центар, Скопје

УСПЕШНО СПРОВЕДУВАЊЕ НА ПОСТАПКИТЕ ЗА ЈАВНИ НАБАВКИ, ПРАВИЛНО КОРИСТЕЊЕ НА ЕСЈН, Е-НАБАВКИ И Е-АУКЦИИ ВО 100% ОД ОБЈАВЕНИТЕ ОГЛАСИ“ (ОБУКА НАМЕНЕТА ЗА СИТЕ ДОГОВОРНИ ОРГАНИ)

АГЕНДА:

На обуката учесниците ќе се запознаат со предизвиците во спроведување на постапките за јавни набавки, досегашните искуства од воведувањето негативни референци и технички дијалог, успешното користење на ЕСЈН и успесите и предизвиците од користењето е-аукции во 100% од постапките за јавни набавки.

     

ОБУКАТА Е НАМЕНЕТА ЗА:

За договорните органи, а особено за лицата кои се задолжени за спроведување на постапките за јавните набавки, како и одговорните лица што ги носат соодветните одлуки во постапките.

 

Сите заинтересирани за учество на оваа работилница може да се пријават најдоцна до 20 септември 2013 година.

Како се реализираат набавките до 500 евра? Спроведување на постапка за набавките до 5.000 евра. Групна набавка и предности од нејзино користење. Како и кога да се применуваат рамковните спогодби? Негативна референца и кога се издава? Како се спроведуваат законските одредби за задолжителни е-аукции и новини на Електронскиот систем за јавни набавки? За кои набавки не се спроведуваат е-аукции? Други прашања од интерес за учесниците!

ОБУЧУВАЧИ:

Обучувачите се еминентни експерти за јавни набавки.

 лицe за контакт: Ленче Зикова  е-маил: akademija@kapital.com.mk  02 3280 911

годишна специјалнa едиција на kapital media group n септември 2013 n www.kapital.mk

ЛИДЕРИТЕ НА МАКЕДОНСКАТА ЕКОНОМИЈА Почитувани читатели, Капитал Медиа Гроуп ја подотвува годишната едиција КАПИТАЛ 200 НАЈГОЛЕМИ И НАЈУСПЕШНИ, во која ќе биде анализирано работењето на најголемите и најуспешните компании во Македонија. Во едицијата ќе бидат рангирани компаниите според вкупните приходи и нето профит остварени во 2012 година. Покрај главните рангирања компаниите ќе бидат анализирани и рангирани според повеќе различни показатели и индикатори за ефикасноста и упешноста во работењето. Сите рангирања ќе бидат изработени врз основа на официјални и ревидирани податоци обезбзедени од официјални институции. Во едицијата ќе бидат вклучени повеќе текстови, интервјуа со лидерите во секоја индустрија како и следните анализи : XX Најголемите предизвици и потенцијали за компаниите во 2014 година XX Кои се индустриите кои ќе го носат економскиот развој на Македонија во следните 20 години?

XX Како да се зголемат домашните инвестиции?

XX Како и каде може да се отворат 100 илјади нови работни места XX Тајните на лидерите во производството на храна Во рамки на едицијата во посебни текстови ќе бидат анализирани најуспешните компании во следниве сектори: XX Енергетика, нафта и гас XX Прехранбена индустрија XX Металопреработувачка индустрија XX Телекомуникации XX Градежна индустрија и индустрија за градежни материјали XX Трговија Се надеваме дека едицијата Капитал 200 најголеми и најуспешни ќе им биде корисна и на компаниите, на банките, на маркетинг агенциите, на медиумите и на странските компании заинтерсирани за влез на македонскиот пазар со цел да носат подобри бизнис одлуки во ова неизвесно време. Повеќе информации во врска со прилогот и за комерцијално претставување во истиот обратете се на е-mail: aleksandra.stojmenova@kapital.mk boban.gjorgjievski@kapital.mk или на телефонскиот број: 02 3298 110 локал 103 и 105

ЛИцА зА КОНТАКТ: АлексАндрА стојменовА бобАн ѓорѓиевски

Капитал број 724 13.19.2013

www.kapital.mk пишува

Patot napred

Љупчо Зиков

ljupco.zikov@kapital.mk

Imame li sila za na{a prikazna? Очигледните и крајно штетни дефекти на општетсвото (македонското н.з) во кое живееме се: неуспехот на општеството и економијата да обезбеди полна вработеност на населението (директна последица се сиромаштијата и најновите форми на егзодуси на населението согледани во масовните иселувања од земјата н.з), како и произволната и неправедна распределба на богатството и доходот (и бруто општествениот производ н.з). Џон Мејнард Кејнз, 1929 година во своето епохално дело “...Општа теорија на вработеноста, каматата и парите...”

P

о с$ што напишаа во повеќе од две децении самостојна Македонија новинарите во своите текстови, анализи и коментари, сите влади во своите програми, партиите во своите партиски програми, експертите и политичарите во своите проекти за реформи, академиците и професорите во своите беседи и книги за тоа како тие ја гледаат македонската држава, општество и економија во иднината, како и големите и малите директори, газди, инвеститори и ситни претприемачи кои ги раскажуваа своите „приказни” во компаниите што ги основаа и ги развиваа, резултатот денеска е евидентен: економијата се движи околу нулата, бетонирана е на дното, со мали отстапувања нагоре или

морални и етички стандарди на домашната економска и политичка сцена; прилично високо ниво на корупција; застој во евроатлантските интеграции; обид за вовед во временска зона на преиспитување на стратешките определби и правци на движење на државата таква каква што ја гледаме – с$ уште кревка, со низок праг на чувствителност и немоќна да решава големи проблеми! С$ на с$, многу малку за повеќе од две децении независност.

Каде одиме?

Во една колумна која го обиколи светот напишана од еден светски консултант по име Јургис Онјунас, Финец по потекло, за американскиот „Форбс” пред извесно време тој се повикува на мислите на една жена-филозоф од САД со руско потекло по име Еј Ранд. Таа вели: „Станува збор за приказна за замислено општество во кое ‘темелните покренувачи во општеството’ се мисли на креатори, професионалци со специфични и важни професии, научници, интелектуалци, архитекти,

“Почитувани читатели на ‘Капитал’, честитајќи ви го уште еднаш големиот празник, Денот на независноста на нашата татковина, Ве информирам дека од овој број ќе продолжиме да се дружиме на ова место во секој број на угледниот и влијателен магазин ‘Капитал’. Исто така, ве информирам дека моите ставови и анализи за општественополитичките и економските трендови во Македонија, на Балканот и во светот ќе можете да ги најдете и секој вторник во угледниот и влијателен дневен весник ‘Нова Македонија’. Одлучив денешната колумна да ја повторам (ова е само денес), оти ја сметам за основно четиво од коешто ќе тргаат и на кое ќе се навраќаат сите коментари и анализи што ќе бидат напишани во иднина.”

„возовите повеќе не возат, ѓубреџиите не го носат ѓубрето во депонија, на наплатна рампа службениците наплатувајќи ви дуваат дим во лице од цигарата која не ја гасат само затоа што патарината не сакате да ја поделите со нив (во нашиот случај десет денари), докторите не седнуваат со вас доколку не ве измерат колку тежите... Во такви услови авторитетот се наоѓа во рацете

Oti porakata za kraj e slednata: vie mo`ete da zemete eden akvarium i od nego da pravite „ribqa ~orba”! No, ne mo`ete od „ribqa ~orba” da napravite akvarium! Gi svarivte li ribite – gotovo e! ]e nema nitu za „~orba”, nitu za akvarium!? надолу; колосална невработеност со деструктивни последици како енормното иселување на најработоспособниот и најквалитетниот дел од населението; дезинвестиции во економијата; процеси на монополизација, па дури и картелизација во македонската економија; исчезнување на многу професии и професионалци; ниски

градители, инженери, уметници (режисери, сценаристи, продуценти и музичари), иноватори, инвеститори големи и мали, домашни и странски и воопшто, најпродуктивниот елемент во едно општествоЌ ги снемува еден по еден од општеството!? Полека снемува огромен број од оние кои „влечат” за општеството. Па така”, таа продолжува,

на второкласни менаџери кои во една економска, финансиска, па ако сакате и социополитичка криза ви возвраќаат со дополнително ‘зголемување на контролата и притисокот’(!?) Се ‘штанцаат’ нови прописи и се зголемува контролата врз секој и врз секоја компанија, но сето тоа сепак, не дава никаков ефект. Да дава можеби

www.kapital.mk

Капитал број 724 13.09.2013

1.

3.

Недостига политичка одлука дека сакаме да се развиваме со стапки на раст над 6% и повеќе годишно. Потоа мерки. Корисна и продуктивна реалокација на средствата во Буџетот. Силно докапитализирање на Банката за поддршка на развојот и таа да се претвори во своевидна пазарна конкуренција на деловните банки во земјава. Пристапот до кредитите да се олесни со посебни програми за нови бизниси и стимулирање на претприемачите, особено на младите. Стимулации и субвенции за изградба на нови фабрики.

Зголемување на конкуренцијата на Балканот: агресивни инвестиции во инфраструктурата. Брз пристап до автопатишта, пруга или пруги и силни авионски линии. Ако државата инвестира во комплетната инфраструктура на земјата, што е и една од основните задачи. Поедноставен пристам до финансиите и до кредитите. Државна гаранција на банкарските кредити.

Формирање посебен државен фонд со кој државата преку јавно-приватни партнерства ќе помага во подигнувањето нови капацитети и компании – ИЗВОЗНО ОРИЕНТИРАНИ! Влегување и во директни партнерски односи со приватни инвеститори. Двојни, тројни, четворни партнерства. Корпорациски систем на инвестиции и отворање на можности за формирање на холдинзи. Воведување проектно финансирање на бизнисите и развивање силно инвестициско банкарство.

Треба да се задолжуваме уште повеќе, но Македонија има простор за нови задолжувања само за гореспоменатите потреби. За други намени НЕ. Значи, да градиме патишта, пруги, мелиоративни и иригациони системи, езера и енергетски капацитети. Илјада пати ќе напишам и ќе викнам – потребни ни се инфраструктура и нови фабрики! Попросто здравје...

2.

е и добро, оти ќе се мисли дека ‘покренувачите’ оние кои плакаат данок и го полнат буџетот, се одлучиле за некаков ‘бел штрајк’!? Но, не е така! ‘Покренувачите’ во едно такво општество повеќе всушност, ништо не бараат! И како што во таквото општество ги сметаат за ‘сили на злото’ и бескорисни коишто треба само да ги регулирате, и да ги контролирате дали плаќаат данок, тие едноставно, одлучуваат сами да исчезнат”. Ова е дел од колумната на Финецот објавена во американскиот „Форбс” неодамна. Не е наменета за Македонија, секако!? Но, јас на ова немам дополнителен коментар!? Најголемото зло со коешто се соочува македонското општество во моментов е физичкото намалување на својата популација. Народот ни бега. Бела чума. Фрапантни се податоците дека за само 15 години од Македонија се заминати повеќе од 350.000 граѓани. Повеќе не треба да зборуваме за „два милиони граѓани” коишто живеат во нашата земја, туку за 1,7 милиони. Толку останавме де факто! Кој ќе работи овде? Се соочуваме со опасноста да ги изгубиме професионалците. С$ повеќе има проблем да се најдат вистинските луѓе кои ќе се посветат на развојот на нашата татковина. Оттука, многу е важен и процесот на враќање на тие што се иселиле. Да го прекинеме овој најнов егзодус во нашата понова историја. Скапо ќе н$ чини ако не го сопреме овој тренд. И економски и политички! Прашувам, води ли некој сметка за ова? Имаме ли сила за наша приказна? На Македонија & се потребни нови фабрики. Нова енергија. Потребни се нови стотици илјади работни места и инвестиции од стотици милиони евра во реалниот сектор на економијата. Не во јавната администрација! Домашни инвестиции. Од македонски граѓани. Со создавање амбиент на брзо, ефективно отворање нови

4.

капацитети и фабрики. Македонија има свои умствени капацитети за да стимулира македонски фирми да произведуваат храна и да извезуваат на балканските и на европските, како и на источноевропските пазари. Зарем Македонците не се способни да одгледуваат крави и говеда!? И да молзат млеко! Зарем и за тоа ни требаат странски инвестиции!? Огромни субвенции за земјоделците, а толку многу увоз на храна! Кого ние всушност, субвенционираме? Но, за да имаме нови фабрики, некој треба да инвестира. Затоа, потребно е да го коригираме ставот дека само само странски инвеститори ќе ни ги решат проблемите. Крајно време е ние да отвориме наша, домашна приказна. Масовна сцена на домашни инвеститори кои отвораат фабрики. Најважната улога на државата, на владата, на институциите. Дали ќе се развиваме економски, брзо и силно, дали ќе има масовни домашни инвестиции и голем број нови работни места е прашање на политички концепт и ОДЛУКА. Првиот чекор е да донесеме силна политичка одлука дека сакаме да се развиваме со стапки на раст над 6% и повеќе годишно. Потоа се знаат мерките. Корисна и продуктивна реалокација на средствата во Буџетот. Силно докапитализирање на Банката за поддршка на развојот и таа да се претвори во своевидна пазарна конкуренција на деловните банки во земјава. Пристапот до кредитите да се олесни со посебни програми за нови бизниси. И изградба на нови фабрики. Формирање посебен државен фонд со кој државата преку јавноприватни партнерста ќе помага во подигнувањето нови капацитети и компании – ИЗВОЗНО ОРИЕНТИРАНИ! Влегување и во директни партнерски односи со приватни инвеститирои. Двојни, тројни, четворни партнерства. Корпорациски систем на инвестиции и отворање можности за формирање холдинзи. Воведување проектно

финансирање на бизнисите и развивање на силно инвестициско банкарство. Нашите претпријатија ќе бидат конкурентни: ако имаат брз пристап до финансии и до кредити; ако имаат брзи комуникации – автопатишта, пруга или пруги и силни авионски линии; ако државата инвестира во комплетната инфраструктура на земјата, што е и една од основните задачи. Државна гаранција на банкарските кредити. Треба да се задолжуваме уште повеќе, но Македонија има простор за нови задолжувања само за овие намени. За други намени НЕ. Значи, да градиме патишта, пруги, мелиоративни и иригациони системи, езера и енергетски капацитети. Илјада пати ќе напишам и ќе викнам – потребни ни се инфраструктура и нови фабрики! Попросто здравје... Една македонска влада конечно ќе мора да каже: „Почитувани граѓани, решивме од денеска да се развиваме со 6% годишно”. И силно да „удри”! Да завршам со дел од едно мое неодамнешно беседење! „...Но, 1990 година нема да ја вратам. Денес е 22 години потоа! Постари и повозрасни сме оттогаш! Изгубивме многу време. Веројатно, денеска сме помудри! Освен ако не сме... Но, посиромашни сме секако, за разлика од тогаш - и материјално и духовно! Тоа е барем факт што го гледаме секаде околу нас. Ние ја плаќаме цената на неодговорноста на сите политички елити во овие 22 години. Да не може да се види шумата од дрвата! Затоа, време е да ја промениме спиралата која н$ влече надолу! Време е да почнеме да креираме една нова стварност! Ајде да се обединиме околу една идеја – развојот на Македонија! Оти пораката за крај е следната: вие можете да земете еден аквариум и од него да правите „рибља чорба”! Но, не можете од „рибља чорба” да направите аквариум! Ги сваривте ли рибите – готово е! Ќе нема ниту за „чорба”, ниту за аквариум!?

Капитал број 724 13.09.2013

24

www.kapital.mk

интервју

Xon I. BItov

член на ОдбОрОт на диреКтОри на МаКедОнија 2025

PretPrIema^I, dvI@ete se Brzo!

Pametno, no Brzo!

www.kapital.mk

Капитал број 724 13.09.2013

интервју пишува:

игор Петровски

О

igor.petrovski@kapital.mk

станува уште неполн месец до Глобалниот инвестициски самит што организацијата Македонија 2025 го организира втора година по ред во Охрид. Овој пат, еден од говорниците ќе биде и Џон Битов помладиот, канадски бизнисмен и инвеститор од македонско потекло, кој што е и член на Бордот на Македонија 2025. Презимето Битов е многу познато во бизнис и општествените кругови на северноамериканскиот континент, а семејството, односно Битов лично, поседува или има удел во голем број различни бизниси – ресторани, мобилна телефонија, сателитско радио, недвижности... Од попознатите брендови, да истакнеме дека тој поседува преку 500 ресторани за брза храна KFC низ цела Канада, а основач е и на НБА кошаркарскиот клуб Торонто Рапторс, и воопшто, познат е како голем обожавател на спортот, некогаш и самиот спортист.

XX век. Семејството на мојот татко се доселило во Торонто и таму ја запознал мојата мајка која живеела во Форт Вејн, Индијана. Набрзо по нивната венчавка мојот татко го отворил неговиот прв ресторан и кој да претпостави, покрај него и неговата верба во сонот за слободно претприемништво, дека ќе изгради еден од најуспешните синџири на ресторани во земјата. Сите ние дипломиравме на универзитети (и тука немаше избор во моето семејство, бидејќи од сите нас се очекуваше да се стекнеме со комплетно образование) и моите браќа му се придружија на татко ми во семејниот бизнис. Тие продолжија со стекнување лиценци за отворање ресторани на најголемите аеродроми, стадиони и болници во Канада. Мојот брат Ник исто така го отвори Хард рок кафе во Канада, еден од најуспешните ресторантски бизниси досега. Уште од мали години имав претприемнички дух. Ник и Том постигнаа феноменални резултати работејќи со нашиот татко во креирање бизнис со кој сме сите горди. Среќен сум што имав неверојатна поддршка од родителите, кои на сите нам – на моите тројца браќа, на сестра ми и мене, ни пренесоа основни

25

што ќе ми донесе следниот ден, недела или дури и следните пет години. Кога работев со своето семејство никогаш не помислував дека би основале и би поседувале наш НБА кошаркарски тим, Торонто репторс. Иако оттогаш ги продадовме своите удели, основањето компанија или уште поспецифично, спортски тим е нешто што никој никогаш не може да ти го одземе. Но, се појави можноста да основаме тим и ние бевме подготвени да ја капитализираме. Истата приказна се однесува и на мојата компанија за ресторани. Неколку компании беа на продажба и јас почнав да ги купувам и да ги комбинирам во еден ентитет, поседувајќи повеќе од 700 ресторани во Канада, со продажба од 500 милиони долари и повеќе од 4.000 вработени, набрзо прераснувајќи во најголем синџир од ресторани во земјата во тоа време. Да се биде претприемач значи способност да се дејствува брзо во добри и во лоши времиња. Мојата претприемничка приказна во радиодифузијата, телекомуникациите, недвижностите или во која било друга индустрија се темели на истите премиси. Секој има можности во животот. Мора да бидеш подготвен, да

„Дојдете, слушајте, воспоставете контакти и потоа остварувајте. Сиве овие форуми се одлични за поврзување со луѓе, но никој нема да ви даде торба со пари за да ви го олесни животот. Ќе има многу луѓе со одлични бизнис-заднини, успешни приказни и лични идеи од кои ќе можете да научите. Може да профитирате од ова ако дојдете и сретнете луѓе и зборувате за она што го правите, а уште поважно, да слушнете што ќе ви кажат. Бидете подготвени, информирани и бидете во можност на луѓето за помалку од една минута да им кажете што се обидувате да направите. Како што често велев, да се биде претприемач значи да се движите брзо. Паметно, но брзо!“, е пораката на Џон И. Битов помладиот до сите македонски претприемачи во пресрет на вториот Глобален инвестициски самит на Македонија 2025, што ќе се одржи во Охрид следниот месец Битов, исто како и неговиот татко Џон Битов сениор, е голем поддржувач на активностите на македонската дијаспора во насока на промоција на татковината и нејзиниот просперитет и благосостојба. Затоа вели дека без двоумење прифатил да биде член на Бордот директори на Македонија 2025, платформа која работи токму во таа насока. На претстојниот Самит во Охрид (08-10 Октомври) Битов пред македонските претприемачи и бизнисмени, ќе го сподели своето искуство за патот до успехот. Во ова ексклузивно интервју за Капитал, покрај ангажманот во Македонија 2025 и активната поддршка на Обединета македонска дијаспора, Битов ги објаснува и најбитните моменти врзани за деловниот и општествениот ангажман на неговото семејство, своите ставови како менаџер, сопственик и претприемач, значењето на семејството...

XX Може ли накратко да ни ја раскажете приказната за бизнисуспехот на семејството Битови? Што е најинтересно во приказната? Сите мои баби и дедовци емигрирале од Македонија во раните години на

вредности кои н$ водат и во бизнисот и во животот денес. Тие вредности се: чесност - тоа што го правиш ќе го добиеш назад на начини кои не можеш ни да ги замислиш, па затоа биди искрен со себе, со своето семејство и со своите бизнис-соработници; напорна работа – никогаш не е лесно, ако е така секој би го правел тоа, па ако сакаш да создадеш капитал, живеј независно и уживај во животот и ништо не е подобро од напорна работа и уживање во плодовите на своите напори; помош за другите – да правиш с$ само за себе не исполнува многу, може да имаш пари, но она што го правиш со нив е тоа што е важно, па оттука, посветувајќи време и донирајќи во добротворни цели, работејќи со млади луѓе кои се новата генерација и имајќи општествена одговорност носи во животот многу повеќе уживања.

XX Вклучени сте во многу бизниссектори: телекомуникации, недвижности, спорт, синџири за брза храна... Можете ли да ги споделите со нас Вашите планови за понатамошен развој во клучните сегменти од вашиот бизнис? Јас сум претприемач во вистинска смисла на зборот и никогаш не знам

го прифатиш предизвикот, да бидеш подготвен за многу непроспиени ноќи кога ќе мора да се спојат сите детали во една целина, да предводиш тим од паметни луѓе и да работиш најдобро што можеш (и да имаш супер-асистент кој ќе ти го направи животот полесен, мислејќи два чекори пред тебе). Иако целта секогаш е постигнување на успех, не сите вложувања се докажуваат како одржливи и некои пропаѓаат, но доколку си добар слушател и внимаваш на деталите, неуспехот може да води до иден успех, бидејќи секогаш се учи нешто со с$ што се прави.

XX Дали економската криза во 2008 година остави некои последици во канадската економија, па оттука и на Вашите бизнис-интереси? Јас имам едноставен поглед кон која било макроекономска криза. Тие се како лоша бура која удира во едреник. Можеш да се откажеш и да чекаш да потонеш или можеш да го насочиш екипажот да работи, да ја црпи водата која надоаѓа на палубата колку што е можно побрзо, да го одржуваш оптимизмот дека бурата ќе помине и на крај тие секогаш поминуваат. Кога си во средиштето на бурата многу е тешко да

Капитал број 724 13.09.2013

26

www.kapital.mk

интервју

го видиш нејзиниот крај, но со време с$ поминува. Фокусот треба да е на крајот на играта. Секогаш ќе има многу бури во меѓувреме, но по бурите секогаш изгрева сонце. Кога овие кризи го погодуваат бизнисот, може да се издржат и да се надминат со контрола на трошоците, фокусирање на извршувањето добра работа (која подразбира отворена и непосредна комуникација со клиентите, доставувачите и со вработените) и на крајот кризата ќе се намали, а работата ќе се нормализира. С$ е во правењето брзи промени за адаптирање и држење на работите заедно додека околностите од макроопкружувањето не се повлечат. Секоја криза има крај, само е потребно да се има храброст, енергија и посветеност за да се издржи додека помине бурата. Кризата од 2008 година силно ги погоди сите низ светот. Јас само што основав компанија која & плати 250 милиони долари на владата за да основа мобилен оператор, а истата недела Леман брадерс објави банкрот и финансиските пазари влегоа во надолна спирала. Немаше достапен капитал, но успеавме да го лансираме бизнисот и почнавме да привлекуваме нови корисници. Некои од моите други бизниси, како радиодифузија и недвижности, бележеа раст во време на кризата бидејќи беа добри бизниси за инвестирање во Канада во тој момент. Оттука, мојата порака е: никогаш не можеш да знаеш кои сектори ќе бидат најпогодени и како и да се приспособуваш; биди фокусиран и биди трпелив.

XX Зошто одлучивте да го продадете KЕYreit на Плаза корп (PlazaCorp)? Каде ги инвестиравте парите од таа продажба? Бизнисот со недвижности во Канада во последните 10 години е вистински „бум“. Имав многу среќа со KEYreit затоа што беше главен продавач на мало за многу различни компании, што имаше одличен тим од менаџери, кои успеаја да ги зголемат нашите средства од 150 милиони долари на 325 милиони во текот на седум години. Така, кога почнаа да доаѓаат понудите за купување на KEYreit и наддавачите продолжија да ги зголемуваат цените, немав друг избор освен да постапам мудро и да го продадам. Секако, тоа создава друг проблем за кој чекор да биде следен, но со вистинскиот претприемнички дух на кој ме научи татко ми, нешто ќе дојде и се надевам дека ќе бидам подготвен да го капитализирам.

XX Со оглед на тоа дека поседувате и мобилен оператор, која е Вашата проценка за моменталната ситуација на пазарот на мобилни оператори во Канада? Каков е трендот во оваа индустрија? Овој бизнис беше тежок бизнис во последните неколку години. Во Канада доминираат три големи оператори, кои покриваат 90% од потрошувачите, создавајќи олигопол со кој е многу тешко да се натпреваруваш. Глобално, постојаниот пораст на податоци кои се користени од „паметните“ телефоните

Семејството Битови

Сите во Македонија 2025 работиме за силна, независна и економски успешна татковина!

XX Каква е Вашата улога во Македонија 2025? На кој начин можете најефикасно да придонесете за реализирање на целите и мисијата на оваа организација? Кога татко ми, кој е најгордиот Македонец во целиот свет, ни пристапи на Мајк Зафировски и на мене да го прифатиме предизвикот и да ја водиме Македонија 2025, ние немавме план што да правиме понатаму, но ја сакаме нашата татковина и сакавме да најдеме начин да го помогнеме економскиот раст. Привлековме многу успешни членови од дијаспората кон нашата група досега и продолжуваме да растеме. Веќе не станува збор за еден или двајца. Станува збор за група Македонци, кои не зависат од владата, не се вклучуваат во политика, но сите сме фокусирани на тоа да имаме силна, независна, економски успешна земја за идните генерации. Кога ќе се случи тоа ние сите ќе можеме да се вратиме наназад кон почетоците, да се насмевнеме и да кажеме дека сите направивме нешто за да помогнеме.

предизвика масивно и капитално потрошиле пари за да се претплатат подобрување на мрежите. Второ, за таа услуга. Имаше многу луѓе кои навлегувањето е речиси рекоа „зошто би платиле за стигнато до нивоа на радио кога е бесплатно“. заситување, па нема веќе Па денес, осум години којзнае колку голем број подоцна, имаме над 2,4 нови претплатници коишто милиони претплатници и 250 треба да се таргетираат. милиони долари во годишна Инвестирањето на овој продажба. SirisusXM Канада Штотуку пазар не е една од моите е најбрзорастечка компанија ја основав најдобри инвестиции, но од областа на медиумите компанијата сепак, од неа научив многу во земјата. Презедов ризик која & плати 250 и не се плашев никогаш и денеска сум многу горд милиони долари на достигнувањата на таа од конкуренцијата, па ќе на канaдската видиме што ќе се случи компанија. на крај со компанијата влада за да Бизнис-климата во Мобилисити (Mobilicity). основа мобилен Македонија се движи Од друга страна пак, се во добра насока оператор, а наоѓа мојот потфат со истата недела XX Каква е соработката сателитското радио. Во меѓу канадските ИТЛеман брадерс доцните 90-ти години на компании и македонските? објави банкрот минатиот век се обидов ли слушнато за да купам некои медиуми, и финансиските Имате постоењето на таквата но ниеден од нив не беше пазари влегоа соработка, аутсорсирање и на продажба. Поради тоа, во надолна слично? решив да се заинтересирам спирала. Имам голема почит за за нова технологија некои македонски ИТНемаше наречена сателитско радио, компании. На пример, достапен каде што пренесуваме Seavus е препознатлива како повеќе од 100 радиоканали капитал, но вистинско претпријатие во во автомобилите и во успеавме да подем. Нашиот проблем домовите ширум Канада. го лансираме кога го започнавме бизнисот Овде навистина стануваше бизнисот и беше тоа што единственото збор за ризик, моравме финансирање кое можевме почнавме да да се осигураме дека да го добиеме беше од привлекуваме технологијата работи и да видиме дали луѓето би нови корисници. производител на опрема кој

www.kapital.mk

Капитал број 724 13.09.2013

интервју

27

Koj e Џон Битов помладиот?

Џ

он Битов помладиот зазема исклучително место во корпоративниот, спортскиот и општествениот живот на Канада. Син на Џон Битов сениор, еден од најбогатите Македонци во дијаспората, Битов помладиот и неговото семејство поседуваат широк спектар бизниси во Канада, а се особено активни и во добротворните активности во земјата и пошироко. Битов помладиот е сопственик на инвестициската компанија Obelysk која е раширена во следниве неколку бизниси: XXМобилниот оператор Mobilicity, која што ги покрива Торонто, Отава, Калгари, Едмонтон и Ванкувер.

XXSiriusXM Canada е водечкиот бизнис од сферата на аудио забавата на принцип на претплата, со преку 2,4 милиони претплатници и годишен приход од преку 250 милиони долари. Битов е претседател на компанијата, откако го основаше сателитскиот радио сервис XM во 2005 година XXДо пред неколку месеци Битов беше главен акционер и директор на KEYreit, канадската водечка компанија за менаџирање со деловен простор, со преку 220 објекти во осум провинции во Канада. KEYreit е продадена во мај годинава за 325 милиони долари.

XXВо 1993 година Битов го формираше кошаркарскиот клуб Торонто Рапторс, кој што се натпреварува во професионалната НБА лига и го изгради најголемиот центар за спортски и забавни настани во Торонто, Air Canada Centre бараше од нас да ги користиме нивните услуги за сето тоа што нормално би го аутсорсирале. Тоа ни помогна да го лансираме бизнисот, но никогаш не бевме во состојба да направиме вистинско аутсорсирање до други компании. Бев разочаран затоа што сакав да им дадам на Seavus и на други македонски компании шанса да дадат понуди.

XX Која е Вашата проценка за бизнисклимата во Македонија? Зошто вашите компании с$ уште немаат инвестирано во Македонија? Вие сте инволвирани во различни бизниссектори, но каде би инвестирале, на пример, доколку се укаже можност во Македонија? Мислам дека бизнис-климата во Македонија е добра и се движи во правилна насока. Голем дел од ова има врска и со соодветниот тајминг и поставување на основите пред да може да се постигне голем раст. Сигурен сум дека сте свесни дека Македонија потекнува од комунистички/социјалистички

систем и преку ноќ се префрливме во капиталистичкиот, но тоа е како да се испрати мало дете надвор од домот и да му се каже само да најде работа и храна. Инфраструктурата, силното судство, независните владини агенции се дел од она што треба да се изгради и да се развие со текот на времето. Јас лично не сметам дека е толку значајно дали Македонија е дел од ЕУ. Она што е многу важно е Македонија да ги има сите темели кои ги има една земја-членка на ЕУ со цел да може да растат нејзините економски пазари во Европа, Америка, Азија или на кој било друг пазар. Во моментов Владата врши многу добра работа при привлекувањето инвестиции во автомобилската индустрија. Има други индустрии во Македонија кои треба исто така агресивно да се промовираат, како на пример, технологијата, фармацевтската индустрија и агро-бизнисот. Можеби ќе има можности и за развој на текстилната индустрија, но ако се фокусираме на тие четири индустрии како темели на економијата, мислам дека ќе имаме

голем успех и ќе се отворат многу нови работни места.

XX Според Вас лично, кое би требало да биде решението за спорот за името со Грција? Целта на Македонија 2025 е пораст на економијата во Македонија. Никогаш не сме заземале став за спорот за името и се надевам дека никогаш нема. Тоа треба да го решат политичарите. Во Северна Америка имаме поговорка која вели: „Политиката и бизнисот не се мешаат“ и за нас е важно тоа да се применува кога се справуваме со политички прашања како ова за името. Лесно е човек да се дефокусира и да му се одземе вниманието од целта за силна македонска економија и да се троши времето на други политички прашања, а тоа не може да случи ако останеме верни на нашите доблести и на нашите цели.

XX Бидејќи Вашето семејство е голем поддржувач на Обединетата македонска дијаспора, кое е Вашето мислење за

Капитал број 724 13.09.2013

28

www.kapital.mk

интервју

Еден единствен збор во бизнисот... доверба

XX Што е специфично за Вас како менаџер? Што е тоа што го барате во еден тим или кај еден вработен? Еден единствен збор... доверба. Или ќе ми веруваш и јас ќе ти верувам или, пак, нема да успее нашата соработка. Во бизнисот има многу проблеми коишто излегуваат планирано или најчесто непланирано. Ако не можете да му верувате на тимот, не работите заедно, не ги наоѓате заеднички одговорите и не делувате обединето, тогаш нема ни да имате шанса да бидете успешни. Веројатно може да се каже дека ова го добив од моето спортско искуство, но ова навистина го наследив од моите родители затоа што беше втемелено во нас како семејство уште кога бевме млади. моменталната обединетост на се одржува во Охрид. Минатата година македонските емигранти? Дали беше многу успешен и затоа оваа година забележувате прогрес во однос на го организираме пак со цел да поврземе несогласувањата кои се појавувале бизнисмени од сите континенти. во минатото? Кој е Вашиот став XX Дали некогаш сте размислувале за соработката меѓу дијаспората да ја проширите Вашата поддршка во Северна Америка, Европа и на македонската кошарка земајќи Австралија кога станува збор го предвид фактот дека Вие сте за заштитата на македонските основач и сопственик на НБА тимот интереси низ целиот свет? Торонто Рапторс (на пример, летни Фактот што доаѓаме од успешно кампови, посета на Македонија мултикултурно општество како Канада од страна на некои од ѕвездите од ми помогна лично да видам која е тимот итн.)? силата и успехот на другите дијаспори Кошарката е тема на која обожавам да во помагањето на нивните зборувам. Да, јас се имам татковини. Независно дали сретнато со Кошаркарската станува збор за Италијанци, федерација на Македонија Ерменци или Холанѓани, неколку пати. Мислам зачувувањето на нивните дека Даниел Димевски локални традиции за идните е многу способен лидер Сигурен сум генерации е нешто што сите на организацијата. Ги го прават во Канада. Мислам дека сте свесни гледав сите натпревари на дека целата македонска дека Македонија Европското првенство пред дијаспора има место во потекнува од две години. Се обидовме своето срце за Македонија. да ги донесеме да играат комунистички/ Некои од нас имаат време, за канадскиот тим на некои социјалистички енергија и пари да направат егзибициони натпревари, систем и повеќе и да се вклучат во но не успеавме да се преку ноќ се каузи во кои веруваат и усогласиме со распоредите за кои можат навистина префрливме во затоа што тие веќе беа на да помогнат. Јас лично капиталистичтурнеја низ Јужна Америка. мислам дека Македонија Ќе направам с$ што ќе киот, но тоа 2025 е организацијата преку побараат од мене за да е како да се која можам најмногу да помогнам, затоа што ништо испрати мало помогнам. Имаме членови не би го направило посреќно дете надвор во нашата организација од моето семејство од тоа да го Австралија, Европа, Канада од домот и да види македонскиот тим на и од САД и сите сакаме му се каже подиумот на Олимпијадата Македонија да биде успешна само да најде во Рио во 2016 година. земја и за денешните и работа и храна.

XX Семејството Битов е за идните генерации. Не активно во добротворната Инфраструктуможеме да направиме работа. Кои се рата, силното ова да се случи доволно најпознатите активности брзо, но ќе продолжиме судство, во оваа сфера? да се обидуваме. Затоа независните Листата е бесконечна, а работиме на креирање владини оваа добротворна работа образовни програми за агенции се е многу важна основа за претприемачи, за бизниснашите семејни вредности. дел од она што професионалци и нивен Моите родители секогаш треба да се тренинг. Во моите компании време и пари работеа и беа на практична изгради и да се донирале за различни каузи, но работа неколку млади развие со тек на најважната за нив беше бизнис-професионалци, времето. да се обезбедат домови за да можат да се здобијат за постарите македонски со работно искуство граѓани коишто живеат во во Северна Америка. Работев со Канада, изградени во 1978 година. Тие Универзитетот Јорк во Торонто да овозможиме млади македонски студенти биле сведоци како многу од нашите луѓе ги губат своите сопружници и да доаѓаат и да посетуваат часови со немаат каде да одат. Моите родители го цел да научат повеќе. Спонзориравме преземале ризикот да ја купат земјата, натпревари за изработка на бизнис-план а мајка ми преку познанството со едно и еден од нашите најдобри проекти е од најбогатите семејства во Канада се Инвестицискиот самит за Македонија кој договорила тие да го донираат објектот,

собрале неколку милиони долари и на крајот ја реализирале изградбата на домот за стари лица. Сега над 100 луѓе ги живеат последните години од својот живот, зборуваат на македонски јазик, ја јадат нашата македонска храна и едвај чекаат да се разбудат секој ден во домот, наместо да се сами. Моите браќа, сестра ми и јас сме вклучени во најразлични добротворни активности во Канада, коишто се премногу за да можам да ги набројам. Мојот татко и брат ми Том се вклучени во помагањето на полицијата да работи со маргинализирани групи на млади луѓе, преку различни програми. Сестра ми раководи со нашата фондација на тој начин што донира за многу каузи, пред с$ во болници и други програми за сиромашни. Таа и мојот брат Џордан се дел од болничките одбори како волонтери. Јас лично пред 8 години основав фондација која се вика S’Cool Life Fund, којашто собира пари за студентските програми на државните училишта низ цела Канада; собравме и дониравме 2,5 милиони долари за да се купи спортска опрема, музички инструменти, прибор за уметност итн. за да им се овозможат на децата подобри услови во училиштата. Откријте која кауза ви е при срце" и донирајте го вашето време и пари, тоа секогаш ќе ве направи подобра личност.

XX Можете ли да ги споделите со нас најтешките ситуации со коишто се имате соочено во текот на годините како менаџер и сопственик на бизнис? Како се справивте со нив? Дали научивте нешто? Во бизнисот не можете да бидете успешни без да наидете на многу тешки ситуации. Како претприемач некои ваши идеи ќе успеат, а некои не. Но, мора да продолжите понатаму без оглед на тоа какви се околностите. Веќе зборував за тимската работа, лидерството и комуникациите, колку се важни тие за да опстане и да расте една организација. Но, тоа што мислам дека најмногу помага во најтешки ситуации е да се има силно семејство. Го велам ова од неколку причини: ако сте среќно семејство ќе го започнете денот во добро расположение. Ако имате лоша недела на работа, играњето со вашите деца или одењето со вашето семејство на излет е најдобриот начин да заборавите на проблемите. Јас сум многу среќен што најдов прекрасна сопруга, којашто никогаш не дозволи работата да ме совлада. Таа ми беше снажна (силна) поддршка во тешките периоди кои ги имав на работа, а кога работите одеа добро, таа никогаш не го промени своето однесување со мене, со нашите деца или со кого било. Ако сте вистински претприемач, ќе се соочите со многу тешки ситуации, тоа си доаѓа со работата. Таа го прави нашето семејство среќно, а јас пак го сметам бизнисот за нешто што го правам, бидејќи уживам во него и го сакам тоа. Секогаш кога имам потреба од одмор тоа го правам со моето семејство: сопругата, децата, родителите, браќата, сестрата... многу сме, но тие ја одржуваат рамнотежата во нашиот живот.

Капитал број 724 13.09.2013

www.kapital.mk

30 лОКАлНИ БИЗНИС ИНТЕРЕСИ гИ СКАРАА КОСОВО И МАКЕДО ТОП 10 НАЈИЗВЕЗУВАНИ ПРОИЗВОДИ ВО КОСОВО (2012, во УСД) Гасни масла

110.035.531 40.252.541

Масла за ложење

18.652.453 15.676.078

Цемент

11.575.108 8.380.875

Нафтен кокс

Керозин

Топловалани прачки

7.483.731 6.849.456

Лекови

Моторен бензин

Цигари

6.435.160 6.347.791

Жица и кабли

KaKva “vojn gruevsKi Биљана Здравковска-Стојчевска

кое Македонија исто така непримерно остро одговори со воведување такси за влез на физички лица, камиони и автобуси од Косово.

фотографија:

Што е вистинската причина за “војната”?

пишува:

biljana.zdravkovska@kapital.mk

Б

Ивана Кузмановска

локадата на границата меѓу Македонија и Косово, покрај економските, се заканува да направи и големи штети за политичките односи меѓу двете соседни земји. Премиерите на Македонија и на Косово, Никола Груевски и Хашим Тачи, не сакаат да даваат изјави или да ги коментираат блокадите на границата за овие настани, кои покрај економските штети, предизвикаа и конфликт меѓу коалиционите партнери ВМРО-ДПМНЕ и ДУИ. До затворањето на весникот ниту ВМРО ДПМНЕ, ниту ДУИ немаа став какво решение договорија на владината седница која се одржа во вторникот и траеше до долго во ноќта. Во отсуство на официјални информации, во јавноста веќе се шират разни шпекулации за вистинските причини за економското ембарго кое го воведе Косово кон Македонија, а на

Првото и официјално објаснување на косовската власт е дека економската блокада кон Македонија е одговор на мерката на Македонија да го ограничи увозот на пченица и брашно со цел да го заштити домашниот пазар. Но, ова објаснување едноставно, не држи вода. Македонија го ограничи увозот на пченица и брашно уште пред околу два месеци, а забраната за увоз на македонски производи од страна на Косово беше донесена дури откако беше најавено укинувањето на оваа мерка за 15 септември. Ако Косово навистина беше погодено од оваа мерка, блокадата ќе ја воведеше одамна. Ако се анализира производството на брашно на Косово и увозот на брашно од Косово во Македонија, може да се види дека станува збор за мали вредности и количини. Така, во првите седум месеци од годинава увозот на брашно од Косово изнесувал 521 илјада евра, што е околу 3% од вкупниот увоз од Косово во Македонија. Вредноста на увезеното брашно во првите седум месеци е речиси иста колку вредноста на увезеното

www.kapital.mk

Капитал број 724 13.09.2013

31

ОНИЈА ТОП 10 НАЈУВЕЗУВАНИ ПРОИЗВОДИ ВО МАКЕДОНИЈА ОД КОСОВО (2012, во УСД) Отпадоци и остатоци од легиран челик Заштитни цевки што се користат при дупчење за добивање на нафта или гас Плочи, листови, филмови, фолии и ленти, од пластични маси Битумен и асфалт Вода, вклучувајќи минерална вода и газирана вода, со додаток на шеќер или други средства за засладување или ароматизација Ленти или ремени за транспортни цели Минер. вода и гази. вода, со дод. на шеќер или други сред. за засл. или арома,и др. безалкох. пиј. освен сок.од овош. Отпадоци Китови смолни малтери, други маси за затинање и полнила за молерско - фарбарски работи Брашно извор: Државен завод за статистика

na” igraat i ta^i?! Блокадата на границата меѓу Македонија и Косово, покрај економски, прави и големи штети за политичките односи меѓу двете соседни земји. Во отсуство на официјални информации, во јавноста веќе се шират разни шпекулации за вистинските причини за економско-политичката војна меѓу Македонија и Косово. Се шпекулира дека ваквите мерки се донесени за да се заштитат интереси на косовскосрпско лоби за трговија со брашно, како и обид на Косово да ја намали зависноста од Македонија за увоз на нафтени деривати со цел бизнисот да го преземат српски и косовски фирми. Ако овие шпекулации се докажат како точни, тогаш ќе се докаже дека политичките одлуки и мерки во овие две соседни земји се под силно влијание на бизнис интересите на локалните моќници. брашно од 553 илјади долари за целата 2012 година. Во 2011 година Косово имал рекорден увоз на брашно во Македонија од 1,9 милиони евра, што било околу 5,5% од вкупниот косовски увоз во земјава.

Иако во медиумите се споменува дека зад оваа одлука стои извесен албански бизнисмен со македонско потекло, кој во Косово пред неколку години има отворено современа фабрика за брашно, нема никаква логика

за бизнис од два милиони долари да се затвора граница со соседна земја со која граѓаните на Косово имаат многу бизнис и семејни врски. Од друга страна, Косово не е производител ниту на пченица, ниту на брашно и

7.000.307 2.689.302 2.103.789 1.917.877 1.699.037 1.007.549 911.518 682.015 554.918 553.559

Капитал број 724 13.09.2013

www.kapital.mk

1.092.771 2010

521.559

972.260 2009

575.246

1.938.235

2.000.000 500.000

142.866

17.037

2012

159.903

2011

1.000.000

363.813

392.353 28.540

2010

36.049

22.052

2009

1.500.000

516.897

415.859

9.658

304.932

314.590

437.911

400.000 300.000 200.000

552.946

ИЗВОЗ УВОЗ ТРГОВСКИ СУФИЦИТ

0

0

100.000

Увоз на брашно од Косово во Македонија (во УСД)

Извоз и увоз на Македонија со Косово (во мил.долари)

500.000

600.000

32 лоКалнИ БИзнИс ИнтересИ гИ сКараа Косово И МаКедо

речиси сите потреби ги задоволува преку увоз од Србија и од Русија. Па останува дилемата дали всушност српското брашно преку Косово требало да влезе во Македонија и на тој начин да ја заобиколи мерката за забрана на увозот на брашно, кое во најголем дел се увезува од Србија. Второто сценарио кое деновиве се врти во јавноста е дека блокадата на Косово

јан-јул 2013

за увоз на македонски производи се прави со цел да се стопира увозот на нафтени деривати од Македонија на косовскиот пазар. Во Спогодбата за енергија која неодамна ја усогласија Србија и Косово се содржани барањата и интересите на државната нафтена индустрија НИС за истражување нафта и продажба на нафтени деривати на територијата

2011

2012

2013 (јан-јули)

на Косово, како самостојно, така и во соработка со косовски компании. Исто така, во Спогодбата се споменуваше и можната тужба на НИС за да си го врати имотот кој се состои од 31 објект на Косово, како и враќање на Србија во бизнисот со производство и пренос на електрична енергија. Ако постои преќутен договор меѓу Србија и Косово за да го поделат пазарот на нафтени

www.kapital.mk

Капитал број 724 13.09.2013

33

онија

деривати, тогаш може да се очекува Косово да ја искористи блокадата на македонската граница за да побара друг алтернативен извор за снабдување со нафтени деривати, бидејќи тоа не може да го прави преку Македонија. До пред 2010 година Косово беше исклучително зависно од увоз на нафтени деривати од рафинеријата Окта од Македонија и од Грција. Но, тоа се промени со завршувањето на автопатот кон Албанија, со што се олесни увозот на нафтени дертивати од албанските пристаништа. Според официјални податоци од косовската власт, во 2012 година 34% од увозот на нафтени деривати во Косово бил од Македонија, а 20% од Грција. Од Италија биле увезени 23%, а 23% изнесувал увозот на нафтени деривати од други земји како Хрватска, Србија, БиХ и Албанија. Ваквиот развој на настаните значително би го намалил извозот од Македонија кон Косово, со оглед на фактот дека од 392 милиони долари извоз на Косово во 2012 година, 43% или околу 170 милиони долари бил извоз на нафта и нафтени деривати.

Милион евра штета дневно трпи Македонија од блокадите! Македонските фирми трпат штети од околу еден милион евра дневно како

последица на затворената граница меѓу Косово и Македонија. Но, за жал, бизнисот не познава етнички граници, па голема штета трпат и албанските и македонските компании, како и граѓаните од двете земји. Поради тоа, компаниите преку бизнискоморите бараат итно укинување на неекономските мерки со цел трговијата и сообраќајот меѓу двете земји да се врати во нормала. Неколку дена од започнувањето на војната меѓу Косово и Македонија на бизнисмените им е повеќе од јасно дека зад ваквите нелогични мерки се кријат политички игри. Затоа, бизнисмените апелираат до политичарите итно да престанат со игрите. Од Стопанската комора на Северозападна Македонија бараат итно да се прекине блокадата на границата и да се укинат сите неекономски мерки од страна на двете влади. „Комората, како претставник на повеќе од сто компании, итно бара да се укинат сите неекономски мерки од страна на двете влади за трговијата меѓу двете земји да се врати во нормала. Математиката е едноставна - само македонскиот бизнис губи по еден милион евра секој ден додека е затворена границата. Тоа е сериозен

Во Спогодбата за енергија која неодамна ја усогласија Србија и Косово се содржани барањата и интересите на државната нафтена индустрија НИС за истражување нафта и продажба на нафтени деривати на територијата на Косово, како самостојно, така и во соработка со косовски компании. Исто така, во Спогодбата се споменуваше и можната тужба на НИС за да си го врати имотот кој се состои од 31 објект на Косово, како и враќање на Србија во бизнисот со производството и пренос на електрична енергија. Ако постои преќутен договор меѓу Србија и Косово за да го поделат пазарот на нафтени деривати, тогаш може да се очекува Косово да ја искористи блокадата на македонската граница за да побара друг алтернативен извор за снабдување со нафтени деривати, бидејќи тоа не може да го прави преку Македонија. Ваквиот развој на настаните би го намалил извозот кон Косово за повеќе од 40%, но по с$ изгледа дека ќе ги наруши и односите меѓу двата коалициони партнери удар за компании како нашите, кои не се светски корпорации и се ограничен капитал кој не може да толерира поголеми вакви застои. Ако владите набрзо не го решат проблемот, ќе бидат одговорни за многу големи економски

Капитал број 724 13.09.2013

www.kapital.mk

34

загуби и непоправлива штета на бизнисот, кој сигурно на ваков начин ќе го изгуби косовскиот пазар”, вели Решат Нагавчи од Комората на Северозападна Македонија. Од оваа комора потсетуваат дека блокадите го иритираат локалното население и предупредуваат дека поради тоа може да се случи незадоволството многу брзо да ескалира, а последиците може да бидат големи. „Во оваа фаза се бара зрелост кај сите страни и да седнат на маса за да се најде итно решение и оддржливо меѓу владите на двете земји“, велат од Стопанската комора на Северозападна Македонија. Од Стопанската комора на Македонија пак, предупредија дека штетите од блокадите и од неекономските мерки може да биде многу голема. „Косово води политичка, а не трговска воја. Трговските мерки се носат во рамките на некои правила, а оваа мерка е вон сите правила. Очигледно е дека не се работи за мерка која е во рамките на ЦЕФТА, туку е билатерална од страна на Република Косово кон Република Македонија, за разлика од нашата мерка која беше во рамките на Договорот за ЦЕФТА. Мерката не е пријавена ни во Секретаријатот на ЦЕФТА во Брисел, со што се потврдува дека се третира како билатерална од Косово кон Македонија“, смета Љубица Нури од Стопанската комора на Македонија. И покрај апелите од бизнисмените за нормализација на состојбата, продолжува ембаргото за македонски производи на Косово, како и плаќањето такса за косовските граѓани и возила при влез во Македонија од две евра по човек, односно пет евра по возило и 10 евра за автобуси и камиони. Во меѓувреме косовската власт ги повика граѓаните на Косово ако немаат итна потреба да не патуваат во Македонија, додека македонските транспортери најавија дека на границата ќе останат с$ додека Косово не ја повлече мерката за стопирање на извозот. Премиерите на Македонија и на Косово засега не сакаат да даваат изјави ниту пак, коментари за војната меѓу двете земји која го блокираше сообраќајот со сите возила во двата правци, а поради блокадата на македонските транспортери, границата меѓу двете земји може да се помине само пеш.

Кој добива, а кој губи од економската блокада кон Македонија?

О

д мерката на косовската влада за целосна забрана на македонски производи големи штети ќе претрпат производителите и извозниците на градинарски производи, но и од прехранбената индустрија. Од Стопанската комора на Македонија предупредуваат дека ако забраната остане на сила десетина дена, тогаш кондиторската и тутунската индустрија ќе го загубат косовскиот пазар. Ваквата состојба, нагласуваат од Комората, отвора поголем простор за производителите од Албанија, Србија, Турција, Италија и Босна и од Херцеговина. Македонија на Косово минатата 2012 година извезла 2.331 производ со вкупна вредност од 392,35 милиони долари или 9,8% од вкупниот извоз на Македонија, со што Косово лани бил втор најголем извозен пазар за македонските компании, по Германија, каде што лани се продале 29,4% од вкупниот извоз. Во 2012 година од Косово сме увезле 318 производи во вкупна вредност од 28,5 милиони долари, што претставува само 0,4% од вкупниот увоз на Македонија минатата година. Во првите седум месеци од 2013 година пак, извозот на Македонија во Косово изнесува 159,9 милиони долари, што е 6,6% од вкупниот македонски извоз за овој период, што го прави трет најголем извозен пазар за македонските компании, по Бугарија и Италија, додека увозот од Косово за првите седум месеци изнесува незначителни 17 илјади долари или само 0,5% од вкупниот увоз на Македонија е од Косово. Најизвезувани производи на Косово се нафтените деривати, цементот, производите од челик и железо, прехранбените и кондиторските производи, како и лековите и цигарите. Претседателката Билјана Муратовска за „Капитал“ објаснува дека тие немаат намера да се тргнат од границата додека не се реши спорот и дека тоа е единствен начин за да се пренесе пораката до власта на Косово. „Ние во текот на вчерашниот ден немавме намера воопшто да блокираме, бидејќи очекувавме резултати од средбата на министерот Сараќини на Косово. Со самиот факт што не се успеа да се направи никаков договор, а се работи за целосно ембарго, што значи блокирање на целото движење, решивме да испратиме порака до владата на Косово, бидејќи поентата е во тоа луѓето меѓусебно да соработуваат, а не да си

отежнуваат“, вели Муратовска. Според неа, повеќе од 2.000 транспортери во Македонија трпат од косовското ембарго, а штетите на целата економија се непроценливи, со оглед на фактот што Косово е еден од најголемите македонски трговски партнери. Шефки Идризи, кој е сопственик на фабриката Ренова, а има и фабрика во Косово, вели дека овој потег е многу штетен за бизнисмените и од едната и од другата страна на границата. „Мојот бизнис трпи голема штета затоа што комуникацијата со Косово е секојдневна. Ако не се отвори границата, јас морам уште веднаш натоварените камиони да ги пренасочам кон Албанија и потоа да правам реекспорт кон Косово. Тоа се големи и непотребни транспортни трошоци за мојот бизнис”, вели Идризи. „Моите производи деновиве не се извезуваат и не се продаваат за Косово. Покрај тоа што секој ден губам десетици илјади евра, местото на рафтовите во косовските маркети, кое долги години се борев да го освојам, сега ќе ми биде заземено од друг производител, со кој подоцна повторно ќе треба да се борам за да си го вратам пазарот назад. Ние како бизнисмени не се интересираме кои се причините, туку бараме брзо решение, бидејќи секое одолжување ни носи загуби и н$ истиснувa од косовскиот пазар”, вели Арбен Абдурахмани, сопственик на фармата за производство на јајца Везе шари. „Мерката на македонската Влада за условен увоз на брашно и пченица не треба да се потценува како причина за реакцијата на Косово, зашто извозот на Косово кон Македонија се состои претежно од овие производи. Изненади реакцијата на Македонија која не е економска. Македонија губи повеќе од Косово затоа што многу повеќе извезува отколку што увезува од Косово. Недозволено е Владата на Македонија да не ги гледа економските интереси на државата. Впечатокот ми е дека македонскиот дел од Владата сака да испрати порака до ДУИ, која би гласела - „не ве прашуваме вас кога е државниот интерес во прашање“. Од друга страна, на Владата на Косово не & одговара овој голем диспаритет во размената. Македонија не е многу поразвиена од Косово, каде што има добри компании кои би сакале и би можеле повеќе да извезуваат во Македонија”, објаснува Изет Зеќири, професор на Штуловиот универзитет.

NESCAFÉ ВО МАКЕДОНИЈА

Fenomenot na ladnoto kaFe i NESCAFÉ Frappé

К

афето е продукт што е дел од секојдневието речиси на секој човек. Се произведува во повеќе земји, од кои водечки се Бразил, Колумбија, Етиопија, Уганда, Ангола, Индија и Индонезија. Постојат многу сорти во овој род растение, но најмногу се користат зрната кафе арабика (coffea Arabica) и кафе канфора (coffea Canephora) – робуста. Најпозната и најважна состојка на кафето е кофеинот, кој го стимулира средниот нервен систем, односно мозокот и ги зголемува будноста, вниманието, расположението. Денешната култура на консумирање на кафе, го претвара древниот феномен во популарна пoтрошувачка култура. Брендовите што произведуваат кафе, вклучувајќи го и лидерот на пазарот во инстанткафе – NESCAFÉ, стануваат глобални икони. Во светот годишно се пијат 400 милијарди шолји NESCAFÉ, што само покажува колку ова кафе стана дел од нашето секојдневие. За големата популарност на NESCAFÉ говори и фактот дека секоја секунда се пијат околу 5.500 шолји од ова кафе.

рАзВОЈ НА лАДНОтО КАфЕ - NESCAFE FrAppÉ

И

нтересна е приказната како настанало ладното NESCAFÉ, наречено NESCAFÉ Frappé, кое е особено популарно во Македонија и во регионот. Во Солун во 1957 година, на познат солунски саем што се одржува лете, снемало топла вода при приготвувањето кафе. Еден од вработените во NESTLÉ се сетил да подготви NESCAFÉ со ладна вода и со мраз, без никакво очекување дека со тоа ќе започне сосема нова етапа во консумирањето NESCAFÉ на овие простори. Оваа креативност прераснала во интересна иновација што ќе биде многу значајна во ритуалот пиење кафе. Според спроведените истражувања, во Македонија речиси сите љубители на инстант-кафе во текот на летото консумираат ладно NESCAFÉ, а некои од нив и во текот на целата година сакаат ладно кафе. Особено во топлите денови NESCAFÉ станува синоним на ладно и освежувачко кафе, кое е приготвено со многу мраз, а претставува момент на ледено уживање.

ОсВЕжуВАчКА ОАзА зА МАКЕДОНсКИтЕ КАфЕ-љубИтЕлИ

С

о цел да ги задоволи потребите на кафе-љубителите во Македонија, брендот NESCAFÉ не престанува да приредува кампањи на изненадување и освежување за македонските потрошувачи. Лани, NESCAFÉ го организира првиот „Ice Bar-караван“ во нашата земја. Со мразулци, коцки мраз и на ниска температура, професионални бармени приготвуваа NESCAFÉ Frappé, по желба и вкус на посетителите, во леден и замрзнат простор. Годинава не изостана леденото освежување, па NESCAFÉ организираше таканаречена „Освежувачка оаза“, во духот на освежителен остров што нуди разладување во тропските горештини. Оазата се селеше на неколку атрактивни локации во главниот град, а потоа мина неколкупати и низ Штип, Струмица, Куманово, Прилеп и Битола. Во прилог неколку интересни статистички податоци произлезени од караванот. На пример, во „NESCAFÉ Frappé оаза“ биле приготвени неверојатни 12.355 ладни кафиња, во Штип биле приготвени најголем број кафиња, дури 1.385. Оазата, во својата мисија да ја разлади Македонија, помина 1.200 км, а 2,4 км е должината на искористените цевчиња за кафе. За приготвување на кафињата биле потрошени 37.065 коцки мраз, а севкупно, оваа кампања приредила уживање во вкупно времетраење од 3.300 минути! Од Nestlé веруваат дека и в година ќе продолжат со организирањето интересни NESCAFÉ настани лете, со цел да бидат поблиску до верните љубители на овој бренд, задоволувајќи ги нивните желби и освежувајќи ги со ладно кафе.

NESCAFÉ – прВОтО ИНстАНт-КАфЕ ВО сВЕтОт

И

сторијата на NESCAFÉ почнува уште во 1929 година, кога во Бразил се појавиле големи вишоци кафе. Бразилскиот Институт за кафе побарал од NESTLÉ да осмисли кафе што се раствора во вода, а истовремено да го задржи својот вкус. Биле потребни седум години истражување во истражувачкиот центар на NESTLÉ во Швајцарија за да се дојде до резултат. Новиот производ – NESCAFÉ, првпат бил пуштен во продажба во Швајцарија во 1938 година, а името го добил од комбинацијата на зборовите „Nestlé“ и на „Café’’. Набрзо по произведувањето, NESCAFÉ е претставено во Велика Британија, а потоа се увезува во Франција и во Соединетите Американски Држави, од каде што го почнува својот пат на планетарна слава. Првото инстант-кафе во светот годинава го прослави својот 75-ти роденден. Од почетоците на создавањето, па до тоа што е NESCAFÉ денес постои долг пат на постојани иновации и производство на разни видови кафе. NESCAFÉ постојано го приспособува својот асортиман кон вкусот на потрошувачите, па затоа и не треба да чуди фактот што во светот постојат повеќе од 200 разновидни рецептури NESCAFÉ.

Капитал број 724 13.09.2013

38

www.kapital.mk

политика

ДУИ продолжува да биде македонската врска со Грција

О

фицијалните контакти на Македонија со Грција преку претставници на ДУИ зачестија - по лидерот Али Ахмети, кој во Атина се сретна со шефот на грчката дипломатија, Евангелос Венизелос, и македонскиот министер за одбрана, Талат Џафери, во Лариса се сретна со грчкиот колега, Димитриос Аврамопулос, со кого во мај му беше соговорник и вицепремиерот задолжен за

> БРОЈКИ

1

милион нови работни места предвидува амбициозната стратегија на Комитетот за инвестиции на Југоисточна Европа презентирана неделава во рамки на Советот за регионална соработкa

150

гости меѓу кои и чешкиот министер за внатрешни работи, Мартин Пецина, ја одбележаа 22-годишнината од македонската независност организирана од македонската амбасада во Прага

европски прашања, Фатмир Бесими. Џафери средбата со Аврамопулос ја оцени како мошне плодна, а истата беше остварена пред примопредавањето на должноста командант на мултинационалната бригада на Југоисточна Европа. „Како две министерства за одбрана не видовме потреба да разговараме за политичкиот проблем со името“, истакна Џафери по средбата со Аврамопулос.

Од Нимиц ништо ново

Македонија и Грци со суштински разли

25

доктори до САД ќе учествуваат во втората фаза од Проектот за престој на специјалисти од САД во јавните здравствени установи во Македонија, информираше министрот Никола Тодоров

100

илјади посети од повеќе од 50 држави од сите континетни имал Музејот на македонската борба во овие две години откако е отворен

facebook 1 За разлика од нас Сизиф имал моменти кога работите му оделе во нагорна линија.

Sead Džigal

2 Вечер играат Србија и Црна Гора.-Против кого? Бетмен велит

3 Владин функционер сака ТВ дебата. Нешто не е ко што треба.

Срѓан Стојанчов

Откривајќи дел од деталите на неговиот предлог, Нимиц рече дека името Македонија е нешто што мора да стои во предлогот. Истовремено, децидно ги отфрли последните шпекулации во дел од медиумите дека во предлогот е вклучена придавката „славо-албанска Македонија“. Според него, напредок постои во однос на географската одредница, без да прецизира дали станува збор за „Горна Македонија“

www.kapital.mk

Капитал број 724 13.09.2013

Кацин: мала е опасноста да се вратат визите

М

алку е веројатно дека ќе се примени мерката за враќање на визите за државите од Западен Балкан, изјави известувачот од Европскиот парламент за Србија, Јелко Кацин, кој објасни дека предлогмеханизмот со кој Европската комисија се овластува привремено да го укине безвизниот режим за државите од каде што доаѓаат азиланти доколку се утврди дека бројот на барања за азил

е драстично зголемен, има рок на траење до 2016 година, така што дури и да го усвои Парламентот, малку е веројатно дека ќе биде применет дотогаш: „Со други зборови, доколку нема драматични промени до декември 2016 година, Србија, Македонија и БиХ трајно ќе останат на безвизен режим“, појасни Кацин.

ија с$ уште лики за името! пишува:

Габриела Деловa

gabriela.delova@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

Т

врдоглавоста на Атина и на Скопје во врска со последниот предлог за името с$ уште продолжува. По посетата на Грција и на Македонија, медијаторот Метју Нимиц го даде веќе одамна познатиот заклучок - Македонија и Грција с$ уште имаат суштински разлики во името. Единствениот напредок кој можеше да се фати во дипломатската реторика на Нимиц е дека наводно, постои напредок во однос на географската одредница, за која не сакаше да прецизира дали е „горна“ или не. „Горна е една од географските одредници за коишто разговараме со двете влади, но секако, дадов и други одредници. Сега тоа не е во фокусот на разговорите. Сега сме фокусирани на тоа каде ќе биде позицијата и кој ќе биде опфатот на одредницата“, рече Нимиц. Без да конкретизира точно што предложил, Нимиц соопшти дека неговиот априлски предлог не се однесува на севкупна одредница, нешто што официјална Атина не го прифаќа. „Во Атина имаат два проблеми во врска со мојот предлог - местоположбата на географската одредница и обемот на употреба на договореното име. Во Скопје пак, добив став кој е во

согласност со долгорочните стратешки позиции на земјата“, рече посредникот Нимиц. Откривајќи дел од деталите на неговиот предлог, Нимиц рече дека името Македонија е нешто што мора да стои во предлогот. Истовремено, децидно ги отфрли последните шпекулации во дел од медиумите дека во предлогот е вклучена придавката „славоалбанска Македонија“. „Мислам дека името мора да содржи Македонија како дел од името, бидејќи земјата се наоѓа во Македонскиот регион, но не е целосна Македонија. Македонија е поголема територија поделена пред 100 години. Дел од Македонија се наоѓа во Грција. Поради тоа, мора да има одредница за да се разјасни дека има разлика. Па така, предложив одредница и грчката страна има став за тоа каде ќе се наоѓа одредницата и владата тука има различно гледиште за тоа. Тоа е суштинска разлика, но позитивно е тоа дека тоа е име кое ја вклучува Македонија и се согласуваат за одредницата. Во некоја смисла имаше придвижување, бидејќи зборуваме за истото, но разликата е позицијата на одредницата“, рече тој, додавајќи дека во ниту еден од неговите предлози нема „славо или албанска Македонија: „Зборуваме само за географска одредница“. По средбата со државниот врв во Македонија, Нимиц се враќа во Солун на средба со Адамантиос Василакис, по што се враќа во Њујорк. Таму, рече Нимиц, ќе продолжи да работи на решение за проблемот со името и ќе остане во контакт со македонскиот и со грчкиот преговарач.

Бум-треС

39

Стефано БјанКини

професор

Е

У може да се распадне со војна како и СФРЈ“ овој професор од Болоња во интервју за „Дневник“ прави една нереална и политички смешна компарација преку која става знак еднакво меѓу поранешната југословенска држава (федерација) и сегашната унија. Тоа пак, што медиумот решил да ја стави ов аа тез а на нас ловна страница, е веќе друга приказна...

метју нимиц

посредник на ООН

В

енизелос беше многу јасен, сега многу јасно ја разбрав грчката позиција за спорот за името“. На медијаторот му требаа цели 18 години) за да успее конечно јасно да разбере што сакаат Грците... А ние мислевме дека веќе се преговара...

Силвана Бонева пратеник

П

о втор пат не ми дозволија да дарувам крв. Лекарите рекоа поради притисокот. Така е тоа кога работиш во змијарник“.Вељановски под итно да набави мунгуси за Бонева следниот 11 септември да може да го оствари племенитиот подвиг.

twitter 1 Andreas Hz@andreas_hz2h

Инаку ЕУ вложува 6 милијарди евра за намалување на младинската невработеност до 2015 за земји каде стапката е над 25% ама нас не ни треба ЕУ

2 Госпоѓица@zenskiprikazni2h

Предлог нов проект: Бронзен Чадор за секој споменик!

3 Мр Моџо Килингтон@mojokilington1h Мк упатство за живот: -Не мисли; -Ако мислиш, не зборај; -Ако збораш, не пиши; -Ако пишиш, не се потпишвај; -Ако се потпишиш, не биди изненаден.

капитал број 724 13.09.2013

40

www.kapital.mk

политика

2.500 СоВЕтНиЦи и „Солат паМЕт“ На МакЕ

GRUEVSKI EM SO NAJBRO NAJSOVETUVAN KABINET Анализата на Капитал за бројот на советници во извршната власт заврши со фрапантен податок дека речиси секој четврти вработен има звање советник. Описот и пописот на нивните работни задачи никој точно не го открива. Но, додека се поставува прашањето чуму владата има потреба од толку советодавци, на површина испливува фактот дека голем дел од овие вработени буквално ништо не работат, а земаат плата од Буџетот, што е удар не само за државните финансии, туку и за целото стопанство во подлабока смисла.

пишува:

катерина Синадиновска katerina.sinadinovska@kapital.mk

фотографија:

Фотоархива на капитал

Н

икој во владата не знае колку точно вработени има во државната администрација со титула „државен советник“, но последните податоци до кои дојде Капитал, а кои никој од Министерството за информатичко општество и администрација не ги демантираше покажуваат фрапанта бројка – дури 2.508 советници & делат совети на македонската власт. Ако се има предвид фактот дека вкупната бројка вработени државни службеници е 11.225, ова значи дека практички, речиси секој четврти вработен е советодавец. За надлежностите и за платата на

истите никој не сака да зборува. Во оваа бројка не се вклучени личните советниц на премиерот Никола Груевски. Минатата година тој распиша оглас за 12 советници, но според последните информации од Владата во медиумите Кабинетот на премиерот „располага“ со 10 советници. За прашањата поврзани со фармацијата премиерот се консултира со Анита Минова, за здравство со Александар Митов, а за труд и социјална политика Крсте Маљановски. Габриел Мираковски работи како советник на Груевски за претприемништво, индустрија и рударство, Тања Арсова за европските прашања, Азир Али за наука, образование и иновации на албански јазик, Панче Кралев и Виктор Ниваковски за образование, Марија Атановски за човечки ресурси и Горан Ковачевиќ за енергетика. Во Владата не одговорија дали ова е вкупниот број на советници за премеирот или освен овие има уште неколку стручњаци кои работат советодавно, но интересен е податокот

www.kapital.mk

капитал број 724 13.09.2013

политика

ЕДоНСката ВлаСт!?

OEN, EM SO T VO REGIONOT дека за 6 советнички места кои беа огласени во последниот оглас за пројавување интерес од Владата летово, се пријавиле дури 400 граѓани. Големата заинтересираност не поттикна да истражиме што значи ваквото работно место, какви се бенефиции

нуди штом е толку атрактивно, какви надлежности предвидува и кои квалификации се потребни за едно лице да има титула советник, но никој не може да даде конкретен одговор.

HR-експертите се оградуваат од каков било коментар, бидејќи како што тврдат

Груевски има најброен кабинет и министри без ресор во целиот регион!

М

акедонската влада со своите дваесет и четири членови, без премиерот, е најбројна, но има и рекорден број министри без ресор, дури осум, што за четворица го надминува вториот резултат на Балканот, којшто го има Србија. Нивната влада располага со четири министри без министерства и со вкупни 22 членови. Бугарската Влада има 18 члена и нема ниту еден министер без ресор, а таков е случајот и со хрватската, која пак брои 21 член. Словенците се најштедливи - имаат Влада од само 14 члена и само едно министерство без портфељ. Во владата на Груевски друштвото „без ресор“ го сочинуваат потпретседателите Владимир Пешевски, Фатмир Бесими и Муса Џафери, како и министрите Веле Самак, Неждет Мустафа, Хади Незир, Бил Павлески и Џери Наумоф.

41

капитал број 724 13.09.2013

42

www.kapital.mk

политика

Најзвучните советнички имиња

М

еѓу имињата на досега ангажираните надворешни странски и домашни експерти во владата на премиерот Груевски се истакнуваат поранешната романска министерка за правда, Моника Маковеј, која требаше да се справи со корупцијата и со крупниот криминал; американскиот фармер и милијардер, Џон Парк Рајт, со чија помош се осмислуваа реформите во земјоделството; Израелецот Исак Адижес даваше совети за реформи во економијата; Соломон Паси беше советник на владата за НАТО-интеграциите; Ерхард Бусек за надворешна политика и за лобирање во Брисел; Тео Вајгел за влез во европското семејство и за привлекување странски инвестиции, а словенечкиот експерт за државна управа, Грегор Вирант, го советуваше премиерот за реформите во јавната администрација. Како домашни советници Груевски ги користел професорот на Правниот факултет, Владо Поповски, за совети од областа на правото и Уставот; професорот на Филозофскиот факултет, Бранислав Саркањац, за политички прашања; актерот Сенко Велинов за културата, Љупчо Ефремов за прашања од интерес на лицата со посебни потреби.

тие, вакво работно место речиси не постои во приватниот сектор. „Тоа работно место е присутно само во администрацијата“, велат тие. Државните институции пак, задолжени за вработување во администрацијата, како Агенцијата за вработување и Агенцијата за администрација, без да коментираат н$ упатија за овие информации да го прочитаме Законот за државни службеници. Меѓутоа, во истиот закон нема информација за надлежностите и за квалификациите потребни за ова работно место. Единствено постои

специјален прилог

информација за бодовите со кои се одредува висината на платата. Така, советничкото работно место носи 716 бода доколку станува збор за државен советник, односно 346 бода за работната позиција советник. А колку изнесува основната плата и по кој основ може да се пресмета секој бод никој не открива. Ако се погледнат последните огласи на Агенцијата за администрација, каде што се бара службеник за оваа позиција, потребните квалификации се завршено високо образование, активно познавање англиски јазик,

потребни квалификации за работна позиција советник во државна администрација: 1. завршено високо образование; 2. активно познавање англиски јазик, работа со компјутер, ефективна орална и писмена комуникација, чесност, лојалност и способност за тимска работа; 3. три години работно искуство во струката.

работа со компјутер, ефективна орална и писмена комуникација и чесност, лојалност кон професијата и способност за тимска работа и три години работно искуство во струката. Експертите велат дека нема никаква потреба од олкав број совети и дека причината за постоењето на овие работни места е строго политичка и сосема неоправдана од финансиски аспект: „Апсолутно дека нема потреба од толкав број советници. Но, еве како доаѓа до тоа. Јас имам искуство и со работа во државната администрација, едно

20

СЕПТЕМВРИ 2013

МОБИЛЕН СВЕТ

КАПИТАЛ ВО ОВА ИЗДАНИЕ НА СПЕЦИЈАЛНИОТ ПРИЛОГ “МОБИЛЕН СВЕТ” ВЕ ИНФОРМИРА

Повеќе информации во врска со прилогот и комерцијално претставување во истиот можете да добиете на е-маил boban.gjorgjievski@kapital.mk или на телефонскиот број: 02 3298 110 локал 105

 Четврта генерација на мобилни комуникациски услуги (4G)  Трите мобилни оператори добија одобренија за користење радиофреквенции од четвртата генерација на мобилни комуникациски услуги. Што тоа конкретно ќе значи за македонските корисници?  Мобилно плаќање во Македонија. Капитал прави анализа на пазарот, и како функционира засега. Кои и каква услуги, пакети, производи и уреди можат да очекуваат македонските корисници?  Кои и какви клауд реченија и услуги веќе се присутни и на нашиот пазар? Како нивната примена може да го подобри вашиот бизнис?

ЛИЦЕ ЗА КОНТАКТ: БОБАН ЃОРЃИЕВСКИ

www.kapital.mk

капитал број 724 13.09.2013

политика освен вработените, владата ангажира и надворешни советници!

О

свен вработените службеници со титула советник, Законот & дозволува на Владата да ангажира и надворешни советници. Колку вакви советници може да ангажира државата и колку ќе ги плати истите во Законот не постојат ограничувања. Тоа останува дискреционо право на премиерот или на другиот државен орган којшто ги ангажира советниците. Единствен податок за сумата која приближно се троши на годишно ниво за надворешни советници и понатаму останува ревизорскиот извештај за владата од 2008 година, бидејќи оттогаш владата не била предмет на ревизорска контрола од страна на Државниот завод за ревизија. Во истиот се наведува дека владата исплатила средства во висина од 20.000 евра за ангажирање надворешни советници. За колку советници станува збор ревизорот не наведува. Ако се верува на шпекулациите, на домашните надворешни советници им се исплаќа сума не поголема од 500 евра, додека на странските експерти им се исплаќа дури и до 6.000 евра.

време работев во Министерството за одбрана, па можам да ви кажам како тоа пластично изгледа. Согласно со Законот за државни службеници (кој беше поддржан од сите парламентарни партии) тие се заштитени мечки. Никој не може да ги отпушти. Затоа кога доаѓа нова гарнитура на власт, таа нив не ги отпушта, туку ги маргинализира во рамките на институцијата. Па тие добиваат некаква канцелариичка и таму делат столче со некој колега. На сметка на тоа, новата власт вработува свои луѓе. И додека за своите ќе се најде некаква работа (иако и тие се премногу), овие непожелните буквално немаат што да работат по цел ден. Некои од нив дури работат и нешто приватно на страна. Ова не само што е голем и непотребен трошок за државата, туку е и удар за стопанството. Тие луѓе кога не би биле заглавени таму, да ’дремат‘ и да земаат плата, сигурно би биле во приватниот сектор и би имало полза од нив“, вели за „Капитал“ професорот Темелко Ристевски.

Како е во регинот?

Премиерот на Босна и Херцеговина законски има право на седум, неговиот српски колега само на пет, претседателот на хрватската влада именуваше три, а кај нас законски, не е ограничен бројот на советници кои може да ги има Никола Груевски. Македонската Влада притоа брои најмногу министри - 24. Бугарската 18, српската 22, хрватската 21, словенечката само 14. Притоа Македонија е и рекордер по бројот на

43

темелко Ристевски универзитетски професор

Т

ие се заштитени мечки. Никој не може да ги отпушти. Затоа кога доаѓа нова власт, таа не ги отпушта, туку ги маргинализира во рамките на институцијата. Па тие добиваат некаква канцелариичка и таму делат столче со некој колега. На сметка на тоа, новата власт вработува свои луѓе. И додека за своите ќе се најде некаква работа (иако и тие се премногу), овие непожелните буквално немаат што да работат по цел ден. Некои од нив дури работат и нешто приватно на страна. Ова не само што е голем и непотребен трошок за државата, туку е и удар за стопанството. Тие луѓе кога не би биле заглавени таму, да ’дремат‘ и да земаат плата, сигурно би биле во приватниот сектор и би имало полза од нив.

министри без ресор - дури 8. Србите имаат четворица министри без ресор, Словенците само еден, а Бугарите и Хрватите ниту еден.

ангажирани, без разлика, сакаат да останат анонимни, не откриваат повеќе од тоа дека работат по договор на дело, обврски лични советници за Гру евски кои подразбираат се бараа во последниот Какви совети оглас од правење на Владата се делат? анализи, разговори Ако се погледнат со амбасадори, областите за со медиуми или кои премиерот невладини организации, почувствувал потреба до консулатации по СМСда се советува, првото пораки. Можеби најдобар што паѓа во очи е дека пример за непродуктивно советници им парираат ангажирање на на министрите советник е случајот во владата. За со докажаниот покомпетентно словенечки експерт за да ги преслушува граѓани се пријавија јавна администрација, за таа функција своите министри Грегор Вирант. на владините Имајќи го предвид седници, особено на незабележителниот отворените, премиерот напредок на има советници реформата на јавната за национална администрација и безбедност и политика, за ЕУ, за нејзиното продолжително надворешни работи, за економија полнење, испаѓа дека или Вирант и претприемништво, за индустрија не е добар експерт, што треба да се и рударство, за социјална политика исклучи како можност поради неговата и работни односи, за здравство, за меѓународна репутација, или владата не финансиски и монетарни прашања, за се придржува до неговите совети. образование, иноваторство и наука, Интересен е и податокот дека освен за земјоделство, за правосудство, за советници, Груевски неколкупати преку енергетика и за туризам. оглас има барано и неограничен број Од кабинетот на премиерот не ја асистенти од областа на економските, откриваат цената на советите на правните, електроенергетските, новите, како што не се знае колкави се земјоделските, градежните и хонорарите и на досегашните советници. информатичките науки. За асистентите, Меѓу новинарите с$ уште циркулира ако добро ја искористат укажаната информацијата со владино потекло, доверба од страна на премиерот, но од постар датум, дека месечните понатаму се предвидува стекнување хонорари на овој вид соработници на статус на државни службеници. премиерот не надминува 500 евра. Но, главната непозната овде не се толку хонорарите, колку што е сработеното од страна на советниците, односно каков е реалниот ефект од тоа што му го сугерираат на претседателот на владата. Домашните експерти кои досега биле или с$ уште се

6

400

Energy delivery solutions

ENERGIZING YOU

капитал број 724 13.09.2013

60

www.kapital.mk

на руЧек со...

Ведат Вуди Џумишити независен новинар

^ove[tvoto ne treba da poznava granici!

www.kapital.mk

капитал број 724 13.09.2013

на руЧек со...

сакам да разберам зошто луѓето влегуваат во конфл икт

61

и со кои се уништуваат жи

воти

За новинарството, за меѓународните односи, но пред с$, за човештвото и за човековите права, беше вистинско задоволство да се зборува со Ведат Вуди Џумишити, независен новинар од Косово, кој со само 26 години веќе известувал од конфликтите од Сирија, руско-грузискиот конфликт, Турција,Сомалија, а неговите фотографии и стории се најдоа на угледните светски магазини U.S. Time magazine, Der SPIEGEL, The New York Times, Swiss Sunday Times magazine, Die Welt, The Guardian, The Sun, The Daily Telegraph, Bloomberg...

н а ш ето м ен и од менито на Хотел Голф одбравме:ермезан, њоки со п и фурнаџиск компир и познатиот колач словенечкиzina" "kremna re пишува:

Габриела Делова

gabrieladelova@gmail.com

фотографија:

Jakob Weichenberger jakob.weichenberger@orf.at

лична архива на Вудат Вуди Џумишити

Н

езависен новинар, документарен фотограф, сведок на злосторства против човештвото извршени од самите луѓе, сведок на

нехуманите стории на луѓето. Ова накратко е описот за Ведат Џумишити подобро познат како Вуди, со кој се запознавме на летната школа на БИРН во Блед, Словенија. Со само 26 години, Вуди веќе има импресивна биографија која многумина од нас не можат да ја создадат ниту во текот на целиот свој животен век. Неговите фотографии, пред с$, но и дел од сториите се најдоа многупати во светски угледните магазини како U.S. Time magazine, Der SPIEGEL, The New York Times, Swiss Sunday Times magazine, Foreign Policy Journal, Foreign Policy Magazine, Die Presse, Die Welt, The Guardian, The Sun, The Daily Telegraph, Bloomberg итн. По само еден час разговор со него лесно се добива впечаток дека титулите актер, моден фотограф, независен новинар, документарен фотограф се само титули кои се врзуваат за неговото име. Тој, пред с$, себеси се смета за обичен човек, кој преку своите стории сака да ја разбуди свеста кај човекот за неговите човекови права, да го пробуди хуманото кај луѓето. Најголемата причини поради која седнавме на ручек е неговиот нов проект, кој очекува да стартува до крајот на октомври оваа година, наречен „Помеѓу фронтовите“ (be-

tween the frontlines) за кој веднаш ги доби симпатиите во Холандија, како земја во која слободата на медиумите е најпочитувана. Станува збор за проект кој ќе им даде целосна поддршка на независните новинари и фоторепортери кои се заинтересирани да ги прикажат своите стории од земјите кои се соочуваат со конфликти. Идејата за овој проект му се родила додека бил во Сирија. Без да биде финансиски поддржан од ниту еден магазин, сакајќи да дознае повеќе за конфликтот во Сирија, Вуди самоорганизирано заминува таму. „Да ви го кажам искуството со Sunday Times. Разговарав со уредникот пред да одам во Сирија. Тие ми рекоа ’не можеме да ти дадеме пари, но ќе бидеме среќни да го направиме тоа откако ќе ги објавиме твоите стории‘. Дојдов во Сирија, бев до конфликтните места, бев во прифатилиштата на бегалците, направив добри фотографии и стории. Јас бев единствениот репортер кој се наоѓа во северниот дел од Сирија и којшто известува оттаму. Потоа, им се јавив повторно, им реков ’еј јас сум Вуди од Косово, сега сум во Сирија‘! Им реков ’имам сторија и фотографии за вас‘. Рекоа дека сакат да објават с$, но дека немаат пари да ми

капитал број 724 13.09.2013

62

на руЧек со...

платат за тоа. А се работеше за Sunday Times. Тогаш почувствував дека нешто треба да се направи. Сметав дека е потребна организација на независни новинари којашто ќе ги поддржува во нивната работа“, вели тој. Целта на организација, објаснува, е да обезбеди тренинг за независните новинари, како да не бидат убиени кога известуваат од кризните подрачја, како да се однесуваат. „Ќе им обезбедиме тренинг за однесување на воено поле, како да даваат прва помош, бесплатно ќе им дадеме шлемови, панцири, здравствено и животно осигурување, а потоа кога ќе се вратат сакаме да им обезбедиме помош за справување со постконфликтен стрес. И секако, да им дадеме шанса да ја кажат својата сторија, да разговараат со уредниците. Ова е само почетокот.“ Тој очекува дека на крајот на септември ќе ја започнат кампањата за донирање и собирање средства, а кон крајот на октомври да започнат со првите тренинзи.

www.kapital.mk

види светлото на денот. Честопати бил приморан и дел од својата опрема, како фотограф, да ја продаде за да го помогне лекувањето на родителите. Во средношколските денови, Вуди добил стипендија од Националниот драмски институт во Лондон. Кога се вратил назад во Косово, сакал да продолжи на факултетот за драмски уметности, но за жал, не бил примен. Тогаш, се пријавува на Филозофскиот факултет на отсекот новинарство каде што, како што вели, поради неисполнување на критериумите не се нашол ниту на листата на студенти кои се одбиeни. „На резултатите од уписите воопшто ме немаше. Моето име не стоеше ниту кај примените студенти, ниту пак кај студентите коишто се одбиени. Прашав зошто никаде го нема моето име, па ми одговорија ’не ги исполни критериумите ниту да се најдеш меѓу студентите што се одбиени‘. Тоа беше многу интересно и ново за мене. Бев сигурен во своето знаење. Побарав да ме тестира комисија и да даде своја оценка, но комисијата никогаш не се појави. Поради лошиот

Од актер и моден фотограф до независен новинар...

Ведат Џумишити е роден во Гњилане, Косово. Но, себеси се смета за граѓанин на светот, на секоја држава. Вели „кажувам дека сум од Косово“ само кога е потребно тоа. Израснат во овој мал град, Вуди вели дека живеел во тешки услови. Живеејќи со родители кои се соочуваат со здравствени проблеми честопати заработувал пари за да им помогне. За жал, пред две години ја изгубил својата мајка, но не и желбата да остане човек, да се бори за човековите права и да се бори вистината да го

третман што го добив од Универзитетот отидов право во полиција да си ги побарам своите права. Им реков ’мојот тест е украден. Сакам да поднесам жалба‘. Полицијата секако се смееше на оваа моја изјава, но си реков ’ова се моите права и сакам да го направам тоа‘. Им реков ’вие сте полиција, мора да спроведете истрага во факултетот и да го најдете мојот тест. Како е можно само така да исчезне тестот‘. Секако, истрагата никогаш не заврши.“ Разочаран и депресивен се враќа дома на своите книги, на својот компјутер кој му претставува врата кон она што се случува во светот. Истражувајќи по Интерент, се пријавил на странски факултет со претставништво во Косово на отсек новинарство и комуникации, каде што веднаш бил примен. „Бев многу изненаден што тие ми дадоа дури и стипендија, а во Косово, ниту еден универзитет не ми даде шанса да се запишам. Се запишав таму и преку некои конекции со професори од Лондон коишто ни предаваа, бев стипендиран и успеав да се запишам на новинарство во Лондон“, вели Вуди.

порталот на проектот “помеѓу фронтовите“ на кој работи вуди во Холандија

Мојата веЧна Мисија да ги разоткриваМ тие што ги кршат Човековите права

В

о моментов, Вуди освен што посветено работи на својата книга, во која ќе ги пренесе сведоштвата и искуствата со кои се сретнал додека известувал од конфликтите, посветен е и на тоа да најде начин да оди во Сирија. Тој вели дека Сирија е дел од неговиот живот и сака да документира с$ што се случува таму. „Ако бомбардираш некој за да добиеш слобода, бомбардираш цивили. А ако бомбардираш цивили тогаш правиш злосторство против човештвото. Тоа е воено злостроството што го правиш и ти самиот. Затоа сакам да одам во Сирија. Сметам дека ми е човечка обврска да го документирам тоа што се случува таму.“ Известувањето од воени конфликти, вели тој, му е особен интерес преку кој сака да ја студира позадината која ги создава истите. „Заинтересиран сум да истражам зошто се случува ова. Сакам да разберам зошто луѓето во една нација, една религија можат да се убиваат меѓусебе. Сакам да го студирам тоа, да го разберам. Да ја разбудам човечката свесност за штетата што е направена и што се прави.“ Иако не може да претпостави каде би бил и што би правел во наредните 10 години, сигурен е во едно „ќе останам во истражувачкото новинарство. На мојата хумана

кауза. Да ги откривам тие коишто ги кршат човековите права. Криминалците, луѓето кои прават злостроства против човештвото. Ќе се посветам на мојот проект да ги поддржувам и да ги охрабрувам независните новинари.“ Според него, технологијата и „дошепнувачите“ се најголемото оружје на новинарите, а Бредли Менинг и Едвард Сноуден се вистинска инспирација за него. „Тие се големо охрабрување за мене, да продолжам со тоа што го работам, да продолжам да истражувам, да ги најдам доказите, да им ги покажам на луѓето, да ја раскажам приказната. Да ја повикам свеста на луѓето, нивните умови и мозоци да бидат активни, а не да спијат. Да го дигнат гласот за своите права. Тоа не се права на Албанците, Македонците, Американците, Германците, Британците... Тоа се човекови права. Границите помеѓу државите се тука оти се од интерес на финансиските корпорации за да го контролираат пазарот додека имаат апетит да го контролираат. Но, човештвото нема граници. Ние немаме граници. Ние треба да зборуваме заедно и заедно да се бориме за сите човекови права.“ Вуди во слободно време чита книги, а најомилена му е „Хари Потер“, работи на својата книга, ужива во добра музика, добри филмови и документарни емисии.

www.kapital.mk

капитал број 724 13.09.2013

на руЧек со... се запрашав зошто ми е. Треба да имам знаење за тоа што го правам. И верував во тоа време дека имам доста знаење, па сметав дека немам потреба од диплома. Се поврзав многу со луѓето. Тоа ми одеше многу лесно. И почнав да разговарам со луѓето што беа учесници во конфликтите како и со жртвите. На нив им бев потребен, но и јас имав потреба да бидам со нив. И да го документирам тоа што се случува таму.“ Во 2008 година, непосредно пред да оди во Тбилиси, да го следи руско-грузискиот конфликт, Вуди има и тримесечно искуство како моден фотограф. Вели дека оваа улога ја прифатил само затоа што имал потреба од пари, но дека професијата да фотографира манекенки За не му се допаѓа. време на воопшто „Беше убаво да ги гледаш престојот лица на кои им на Вуди во убавите правиш фотографии, а и сирија платата беше одлична. Но, работата со манекенството никогаш не ја засакав. На почетокот бев привлечен од убавината, од жените таму, од тоа што можев да ги фотографирам, и поради тоа што мислев дека е ’кул‘ да работиш нешто такво. Но, почнав да сфаќам дека тоа не е за мене. Тоа е само за луѓе коишто сакаат убави жени. Со такви фотографии нема шанса да пренесеш каква било порака до луѓето. Стануваше збор за премногу скапи работи, од како облека, накит. А тоа деновите се работи кои веројатно кога Вуди чинат повеќе милиони. работел Па си реков, ’не, повеќе како моден не сакам да работам за фотограф нив. Сакам да работам за луѓето. Да ги запознаам со тоа што навистина се случува во За време на студиите, интерес му биди светот. Сакам да работам на приказни состојбата во Сирија. што треба да бидат раскажани за „Го напуштив факултетот за да видам луѓето да можат да ги слушнат и да што се случува во Сирија, но планирав реагираат навреме. Пред да биде да се вратам и да го завршам. Потоа предоцна‘.“

Зошто новинарство?

63

Хуманитарната кауза е тоа што всушност најмногу го карактеризира Вуди. Студирањето на верувањата на луѓето, нивната имагинација е нешто што постојано го привлекува. Сака да ги истражи различните толкувања на светот, да ги разбере сите страни во конфликтот и да ја покаже вистинска приказна, со цел, како што вели, да ја пробуди свеста кај луѓето за нивните човекови права. За него, новинарството е професијата којашто му го нуди ова. „Новинарството е нешто што ми дава шанса да бидам човек, да останам човек. Да го разберам контекстот на моќта. Да ја разберам вредноста на човештвото. Бидејќи како новинари седиме на маса, пиеме кафе, вечераме со добри и со лоши луѓе. Така? И покрај тоа што лошите луѓе себеси се сметаат за добри и тие веруваат дека добрите луѓе се лоши луѓе. Добрите пак, сметат дека тие се добри, а лошите се лоши луѓе, но всушност двете страни имаат свои контрадикции. Како и да е, тоа ви дава добра лекција да ги разберете верувањата на луѓето. И тоа многу ме привлекува, сакам да го разберам и сакам да го истражувам. А идејата е да ги добијам и да ги соберам тие податоци и преку моите стории да влијаам на свеста на луѓето. Да им докажам дека тоа што се случува е лошо. Понекогаш слушам од некои религиозни луѓе кои велат христијаните со христијаните со браќа, муслиманите и муслиманите исто така итн., но јас би рекол -извинете, с$ додека сме луѓе тоа значи дека ние сите сме браќа, дека сите сме семејство, а не различни суштества само поради тоа што јас сум Албанец, Германец, Британец. Ние пред с$ сме луѓе. И тоа е нешто што не се менува.“ За работата со светски угледните магазини и весници, тој вели дека е трнлив пат кој секако се исплатува. „Беше навистина тешко да се стигне до овие магазини. Но, исто така е и лесно. Работата е што мора да бидеш многу трпелив, а во исто време и убедлив.“ За да се соработува со овие магази, Вуди вели треба да знаеш добро што сакаш да раскажеш со фотографијата. Да ја испратиш на уредникот, и потоа внимателно, учтиво и трпеливо да се обидуваш да ги контактираш и секојдневно да ги потсетуваш дека си испратил фотографија пред шест месеци и дека сакаш истата да биде обајавена во нивниот магазин.

ЗАСТАНЕТЕ НА ПАТОТ НА ЈАЗИЧНИТЕ БАРИЕРИ! КУРСЕВИ ЗА ДЕЛОВНИ СТРАНСКИ ЈАЗИЦИ

Дали некогаш ви се случило да не го добиете бизнисот поради недоволно познавање на одреден странски јазик или деловна терминологија?

Курсевите започнуваат на 7 октомври 2013 година.



Не сте можеле да земете активно учество на деловниот состанок или семинар поради недостиг на самодоверба поради скромното познавање на стручна терминологија?



Капитал Академија ви подава рака да ја надминете оваа јазична бариера!



Учете деловен англиски, германски, француски грчки и холандски јазик со Капитал Академија!



Сите курсеви се динамични, интензивни и практични. Учесниците се оспособуваат за комуникација во најчестите деловни ситуации: деловна коресподенција, водење телефонски разговори, состаноци, учество на обуки, деловни патувања и сл.



Организираме индивидуални часови, учење во мали групи и in house oбуки наменети за потребите на фирмите.



Предавачи се искусни професори со развиени методологии за брзо учење странски јазик.

 лица за контакт: Гордана Михајловска и Ленче Зикова  е-маил: akademija@kapital.com.mk  02 3280 911

ЕДНОДНЕВЕН СЕМИНАР:  17 септември 2013 година, од 10:00-16:00 часот M6 едукативен центар, Скопје

ПРИМЕНА НА ОБВРСКИТЕ ОД ЗАКОНОДАВСТВОТО КОЕ СЕ ОДНЕСУВА НА ЕНЕРГЕТСКА ЕФИКАСНОСТ НА ЗГРАДИ АГЕНДА:

 начин и период на контрола на системите за греење и

1. Вовед

 типови на згради кај лицата од јавниот сектор за кои е

системите за климатизација

задолжително вградувањето на сончеви колектори

 стратешка рамка на Република Македонија  меѓународни обврски во областа на енергетската ефикасност

 начинот на вршење на надзор на издадени

сертификати за енергетски карактеристики на зградите и на изготвени извештаи за наодите од контролата на системите за греење и на системите за климатизација.

за Република Македонија

 Директива за енергетски карактеристики на зградите

(2010/31/ЕУ)

5. Правилник за енергетска контрола

2. Закон за енергетика

 спроведување на енергетската контрола  извештај за енергетската контрола  основните елементи на програмата и начинот на

 барања за инвеститорите во поглед на енергетската

ефикасност на зградите  услови и процедури за обуки, полагање на испити и овластување на енергетски контролори  услови и процедури за стекнување на лиценци за вршење на енергетска контрола

вршење на обука и полагање на стручен испит за енергетски контролори и на програмата за усовршување на енергетските контролори  постапката за издавање, продолжување и одземање на овластување за енергетски контролор како и постапката за издавање, продолжување и одземање на лиценца за вршење на енергетска контрола.

3. Правилник за енергетски карактеристики на зградите – Дел 1  методологија за определување на енергетските

карактеристики на зградите

4. Правилник за енергетски карактеристики на зградите – Дел 2  минимални барања за енергетската ефикасност на новите

згради и градежни единици, како и зградите и градежните единици што се предмет на значителна реконструкција  услови за проектирање и градба на нови и значителна реконструкција на постојни згради или градежни единици од аспект на енергетска ефикасност  означување на зградите со сертификати Сите заинтересирани за учество на оваа работилница може да се пријават најдоцна до 13 септември 2013 година.

Еднодневниот семинар ќе го отвори министерот за економија, господинот Валон Сараќини.

ПРЕДАВАЧИ: М-р Андон Киров

Советник за анализа и развој на енергетиката во Секторот за енергетика при Министерството за економија.

Д-р Марко Серафимов

пензиониран Професор на Машинскиот факултет во Скопје.

 лица за контакт: Гордана Михајловска и Ленче Зикова  е-маил: akademija@kapital.com.mk  02 3280 911

специјален прилог

27

СЕПТЕМВРИ 2013

Во предвечерјето на Светскиот ден на срцето,“Капитал дава свој придонес кон зголемување на свесноста за опасноста која демне од кардиоваскуларните болести кои во Македонија се дефинитивно “убиец број 1“! Најважно од се е сите многу повеќе да се информираме и едуцираме кои животни навики под итно мора да ги напуштиме и промениме, кои превентивни прегледи кога да ги правиме и кои се симптомите кои не треба да ги занемариме!

ЗДРАВЈЕ

Еминентни стручњаци од областа на кардиологијата во Македонија ве советуваат:  Како подобро да се грижите за сопственото здравје на Вашето срце и срцето на членовите на семејството?  Кои се клучните чекори и промени во животниот стил кои се од витално значење за намалување на ризиците: избор на здрава храна, зголемување на физичката активност, откажување од пушењето цигари и проценка на личниот кардиоваскуларен ризик?!  Препораки за задолжителни превентивни здравствени прегледи  Кои се новините во третманот на кардиоваскулари заболувања?

Повеќе информации во врска со прилогот и за комерцијално претставување во истиот обратете се на е-mail: sanja.savovska@kapital.mk или на телефонскиот број: 02 3298 110 локал 206

ЛИЦE ЗА КОНТАКТ: САЊА САВОВСКА

66

Капитал број 724 13.09.2013

www.kapital.mk

светот на виното

винсКи ЗеМЈи - ГеРМаниЈа

Prednostite na nePovolnata klima германија е најсеверниот значаен европски вински производител. иако на нивните вина се гледало со малку сомнеж, тие низ вековите достигнале неверојатен квалитет и посебност

В

инската култура во Германија ја донеле античките Римјани. Иако немаат многу поволна клима, Германците со труд, грижа и со знаење развиле вина кои се ценети низ целиот свет. Кога зборуваме за виното од Германија, зборуваме главно за бели вина, зашто црното грозје тешко стигнувало да се развие, освен во некои делови на југот. Црното грозје се простира на едвај една петтина од лозовите насади. Квалитетот на виното исто така зависи од климатските услови, кои главно се многу променливи, нестабилни, па така, од климатските прилики зависи какво ќе биде и виното во одредена година. Само неколку часа лошо време можат да го поништат сиот труд што го вложуваат вредните Германци за своите лозја. Германските вина се сиромашни со шеќер, но затоа имаат добри киселини. Има вина, особено од сортата „ризлинг”, кои се долготрајни и мошне ценети кај најпрефинетите вински колекционери. Најдобрите лозја се лоцирани покрај реките Рајна и Мозел и претставуваат своевидна атракција. Таму има највисоки температури, поволни струења и посебна, микроклима. Борбата за повеќе сонце се гледа и од поставеноста на лозјата на бреговите на реките. Некои од нив се изградени на толку искосени терени, па за нив мора да се користи алпинистичка опрема при обработката. „Ризлингот” е најуспешната сорта во германските лозја, но тој е засаден само

на 22% од површините. Од другите, помалку застапени сорти се „пино блан” и „пино гри”, како и „траминец”, кој во Германија е доста специфичен. Има тринаесет вински региони и голема разлика во квалитетот. Најпознати региони се Мозел-Сар-Рувер и Ренгау. Во првиот се наоѓаат и најголемите површини под лозја и оттука доаѓаат некои од најделикатните, најлесни, но сепак, концентрирани и долговечни сорти „ризлинг”. Германците се покажале практични, па ја искористиле и студената клима и први почнале да прават таканаречени ледени вина од грозје кое се остава да замрзне на лозницата. Така се зголемува природно добиениот шеќер, но се губи на супстанца. Овие вина се многу слатки, мошне ретки и многу скапи. Германија има најстрог режим на класификација на вината. Постојат шест нивоа, а рангирањето се врши според дозреаноста на грозјето. Тие степени се: кабине (kabinett), шпатлезе (spatlese), ауслезе (ausleze), беренауслезе (beerenausleze), ајсвајн (eisewein) и трокенбереасулезен (trockenberenausleze). Трите последни категории се вина кои се направени од грозје кое содржело голем процент на шеќер во моментот кога е создавано виното. Тоа во принцип дава

слатки вина, но германската умешност и потребите на пазарот направиле да се прават и суви вина. Сега кај германските вина ќе најдете и суви и полусуви и слатки, за секого според вкусот. За да се уверите во степенот на слаткост погледајте ја етикетата. Ако виното содржи околу 9 проценти алкохол, тоа значи дека е слатко. Поголемиот процент покажува дека шеќерот е претворен во алкохол и дека е тоа суво вино. Примесата на шеќерот во германските вина е посебна и особено ценета зашто ги нагласува киселините и така се постигнува извонреден баланс. Токму тоа ги прави германските десертни вина најценети во светот на слатките вина. Повеќето од овие вина својата слаткост ја должат на една чудесна габа - botrytis cinerea или позната како благородна гнилеж. Оваа габа го напаѓа грозјето во доцна есен. Ефектот на габата е во тоа што се добиваат вина кои се изненадувачки богати и комплексни. Не случајно достигнуваат цена и до стотина евра по шише.

виНсКи реЧНиК X Нов свет - заедничко именување на земјите вон Европа кои прават вино; X област - географски поим поспецифичен од поимот регион; X одлежаНо во буре - вина коишто ферментирале во садови од инертен материјал како што е иноксот, а потоа се ставени во дрвени буриња за да созреат во одреден период; X одлежување во шише - созревање на виното по ставањето во шише. Поголемиот дел од вината одлежуваат извесно време во шише пред да се изнесат на пазар. Врвните вина треба да одлежат уште повеќе; X остро - вино кое се чувствува како суво и грубо во устата, што се случува поради високата содржина на танини или киселини или и на двете заедно; X оригиНалНо полНето - ознака на вината од имоти

коишто произведуваат грозје и прават вино, односно прават вино од сопствените лозја. Вината кои ја носат оваа ознака се направени од сопствено грозје на сопствени поседи или на поседи кои се долгорочно под директна управа на винарницата. Во најголем број случаи ваквото означување е регулирано со закон.

X остро - опишува ароми или вкусови на незрело овошје. Терминот се користи за вината кои имаат преголемо количество киселина; X полусуво - општ термин за вина кои не се сосема суви, но не и слатки. Содржат извесно количество шеќер; X примарНи ароми - свежи ароми на виното кои потекнуваат од грозјето од коешто потекнува виното.

(продолжува)