Kapital magazin 725

n cover story: КОИ КОМПАНИИ дОБИвААТ држАвНА ПОМОш И ЗА шТО?!...................................стр.14 n НИКОј Не КОНТрОЛИрА дАЛИ јАдеМе ГМО хрАНА?!.......................................................................................стр.28 n ПреПОрАКА вО ОКТОМврИ, шЛАКАНИцА вО деКеМврИ! ...........................................................................стр.36

број 725 цена 100 ден. | 20 септември, 2013, петок | година 14

www.kapital.mk

МАГАЗИН ЗА БИЗНИС И ПОЛИТИКА

вО ОвОј БрОј

interview

XerI naumof министер за странски инвестиции на Македонија

Imam vI vIzIja v IzIja makedonIja da stane It-lIder vo evropa I po[Iroko

Капитал Капитал број број 725 672 20.09.2013 12.09.2012

www.kapital.mk www.kapital.mk

4 сОдРжИНА 4 НАВИГАТОР ИздВОјуВАМе 06 КапиталНО

БиљаНа ЗдравКОвсКа стОјчевсКа Конечно ред во плаќањата. За сите!

08 ПОЗИЦИЈАТА НА КАПИТАЛ 10 НАвИгАТОр 14 cover story

68 милиони евра од буџетот владата поделила како државна помош Кои компании добиваат државна помош и за што?!

државна помош

За седум години владата издвоила вкупно 68 милиони евра од буџетите како државна помош, но кои компании ги добивале парите и колку работни места отвориле за возврат?! На листата се појавуваат повеќето странски инвеститори што дојдоа во земјава последните неколку години. За дел од нив сумите се познати, додека за некои се тајна. економистите и бизнисмените велат дека државната помош стана неопходен услов за каков било развој на домашната економија, но бараат исти права како и странските инвеститори.

Џери Наумоф

“Секој македонец, без разлика каде се наоѓа, треба да искористи својот потенцијал или способности за да направи добри работи за својата земја и народ. Сметам дека со прифаќањето на министерската функција придонесувам за македонија и тоа ќе биде потврдено преку моите конкретни резултати. Ќе ги искористам моите лични бизнис-релациии и бизнис-искуството како компетитивна предност за да привлечам нови инвестиции во македонија“, вели министерот за странски инвестиции Џери Наумоф во интервјуто за Капитал.

XX Стр. 22

XX Стр. 14

28 КОмПАНИИ И ПАЗАрИ Никој не контролира дали јадеме гмО храна?!

34 ПОЛИТИКА НАвИгАТОр можат ли актерите од 24 декември заеднички да донесат етички кодекс?

36 ПОЛИТИКА

„Капитал“ ги анализира настаните кои следуваат во македонските евроинтеграции Препорака во октомври, шлаканица во декември!

40 ИНТервЈу

доц. д-р аНа тОмОвсКа мисОсКа Ја подигаме свеста за значењето на научноистражувачката дејност во македонија

43 СПеЦИЈАЛеН ПрИЛОг мОБилеН свет

60 НА руЧеК СО...

реНатО вугриНец, ракометар на металург Кога ќе ја завршам кариерата, ќе му се посветам на семејството

66 СвеТОТ НА вИНОТО

14

22

ГМО

4G

Свесноста и информираноста на македонските граѓани за квалитетот и изборот на храна е драстично пораснат во последно време. во услови кога цел свет зборува за генетски модифицираната храна и ефектите од истата, во македонија досега ниеден увозник нема побарано дозвола за увоз на храна со генетски модифицирани организми (гмО) ниту, пак, при увозот е деклариран увоз на ваква храна! Значи ли тоа дека на македонскиот пазар не се продава генетски модифицирана храна и дека македонските потрошувачи можат мирно да спијат?

виНсКи легеНди Анри Жеје (Henri Jayer) спој на филозофија и наука

Трите мобилни оператори на македонскиот пазар од 1 декември ќе можат да ги користат фреквенциите од четвртата генерација на мобилната телекомуникациска мрежа, популарно наречена 4G. Тоа ќе им овозможи на корисниците побрз и поголем пренос на податоци, ќе донесе нови услуги на пазарот, развој на една нова гранка во телеком-индустријата базирана на производство на апликации за корисниците, е-трговија, но и пониски цени во мобилната индустрија! Повеќе за ова во нашиот специјален прилог.

XX Стр. 28

28

XX Стр. 43

43

Капитал број 725 20.09.2013

6

КапиталНО

www.kapital.mk

Конечно ред во плаќањата. За сите!

Б Биљана Здравковска Стојчевска biljana.zdravkovska@kapital.mk

Biznismenite imaat pravo da se izraduvaat i da go pofalat premierot, bez da se pla{at deka nekoj }e gi obvini deka se bliski so vlasta.

Se ~ini kone~no }e im se re{i problemot za koj bea najglasni. Nelikvidnosta i docneweto vo pla}awa. Sega }e treba i firmite, ne samo dr`avata da gi pla}aat obvrskite vo rok od 60 dena.

Sigurno }e ima i mnogu ste~ai, no i dosega firmite odea vo ste~aj ~ekaj}i da si gi naplatat pobaruvawata

изнисмените имаат право да се израдуваат и да го пофалат премиерот, без да се плашат дека ќе ги обвинат дека се блиски со власта. Се чини конечно ќе им се реши проблемот за кој беа најгласни. Неликвидноста. Со новиот закон за финансиска дисциплина конечно ќе се стави во ред доцнењето во плаќањата кое веќе стана перверзно долго. Со новиот закон сите фирми ќе мораат обврските да ги платат најдоцна во рок од 60 дена. Истиот рок за плаќање на обврските ќе важи и за државните институции и компании. За тие што нема да ги плаќаат обврските во рокот ќе има казни и камати. Со исклучоци на Фондот за здравство, и договорите кои ќе се реализирале повеќе години и кај кои најверојатно фирмите самите ќе прифатат да им се доцни со исплатата на тоа што веќе го сработиле. Но, тоа се само исклучоци. Нема секоја фирма чест да биде толку блиска со државата. Сепак, и практиката покажува дека најголемиот внатрешен долг во Македонија отпаѓа на долгови помеѓу фирмите. Или како што неодамна се објави дека од внатрешните долгови од 5 милијарди евра, дури 4,8 милијарди евра си ги должат фирмите меѓусебе. И овој проблем мораше да биде решен на овој начин, бидејќи наплатата меѓу фирмите доцнеше дури и по шест месеци. Можеби ваквите измени ќе донесат стечај и банкрот за многу фирми. Но, фирма може исто така да отиде во стечај и чекајќи да си го наплати тоа што го сработила и со еден куп ненаплатени побарувања. Сигурно многу веќе и се удавиле во овој круг на задолженоста. Минатата година ова време премиерот Груевски ја најави фамозната мерка за расчистување на неплатените обврски коишто државата ги имаше кон приватниот сектор. Една година подоцна се пофали дека навреме и целосно се раздолжил со компаниите како што бараа. Но, ако фирмите бараат државата навреме да плаќа, тогаш и тие ќе мораат да се навикнат навреме да плаќаат. Оние, пак, кои нема да плаќаат ќе бидат објавени на листата на срамот. Премиерот најави дека секој месец ќе се објавува листа на физички лица и компании кои должат по основ на неплатени обврски, даноци и придонеси. Транспарентно. Да се види кој е кој. Но, премиерот треба да биде транспарентен докрај. И на оваа листа на срамот задолжително да ги објави и државните

компании и јавните претпријатија кои имаат неплатени обврски по основ на даноци, придонеси и други давачки кон државата. Оти ако на листата на срамот се ставаат само приватни компании и бизнисмени, а не се ставаат државните фирми, јавните претпријатија и нивните директори, мерката ќе биде веднаш дискредитирана и ќе падне во вода. Најави премиерот и уште куп други мерки за помош на бизнисот. И детали од новиот Буџет за 2014 година. Најави поголеми капитални инвестиции, но најави и зголемување на платите на јавната администрација, зголемување на пензиите и на социјалната помош. Ако не се планира уште поголемо задолжување на државата, тогаш на премиерот навистина ќе му треба магија за успее да ги исполни сите најавени мерки и истовремено да ги реализира капиталните инвестиции кои суштински се потребни за да се реализира растот од 3,2% на кој се планира Буџетот за 2014 година. Во обраќањето кон бизнис-заедицата премиерот значајно место одвои за невработеноста. Веста која се објави деновиве е дека невработеноста во Македонија падна на 28,8%. Едно е сигурно. Не постои ниту една друга земја во светот која би се радувала со стапка на невработеност од 28,8%. Но, Македонија е исклучителен случај по многу нешта. Па, кога лидерите ни го сервираат тоа како најголем успех, односно најниска стапка на невработеност во изминативе 20 години, односно големо намалување во споредба со 38% невработеност, тогаш ајде така и да го прифатиме. Она за што премиерот намерно одбра да не биде бомбастичен е дека невработеноста во Македонија е всушност далеку, далеку помала од овие 28,8%. И тоа најверојатно ќе ни го соопшти во декември. Реакцијата на најголем дел од јавноста и од аналитичарите сигурно би била дека ова се фиктивни намалувања поради тоа што се променил начинот на кој се евидентираат невработените во земјава. Односно од неодамна владата почна пререгистрирање на невработените. Па, сега самите невработени пополнуваат формулар во кој наведуваат дали би прифатиле работа веднаш или не би сакале да работат веднаш или т.н. пасивни баратели на работа. Бидејќи досега во бројката на невработени досега се книжеа илјадници лица кои всушност не бараат работа и кои си пресметале дека повеќе им се исплаќа

www.kapital.mk

Капитал број 725 20.09.2013

КапиталНО

7

Во Македонија над 35% од невработените чекаат работа повеќе од 4 години. Додека високи 20% од вкупно невработени чекаат и повеќе од 8 години. Ако на тоа се додаде дека околу 30% од нив се без никакво образование или само со основно образование, 44% се стари над 45 години, а околу 48% од населението во целата држава е неписмено, тогаш невработеноста тешко ќе ја намали не владата, туку и Супермен да седат дома и да си работат ако може нешто на црно и да си добиваат осигурување од држвата или некој надомест, отколку да бидат пријавени некаде и за тоа да плаќаат придонеси и даноци на државата. А сиве овие години сите интимно си знаеја дека невработеноста не е толку голема. Но, никој ништо не правеше за тоа да се промени. Време беше и тоа да се направи. Но, тука не е крајот со борбата на невработеноста. Зошто невработеноста во Македонија е голем економски, а уште поголем политички, социјален и опшествен проблем кој ја чини државата многу скапо. И нема да биде воопшто лесно да се реши ако не бидат преземени суштински економски реформи со кои на компаниите ќе им

се отвори потреба да вработуваат нови луѓе. Бидејќи државата и да сака не може да ја намали невработеноста. Освен ако не планира сите да ги вработи во јавна администрација. За тоа колку е сериозен или несериозен проблемот со невработеноста доволно говори статистиката, според која, над 35% од невработените во Македонија чекаат работа повеќе од 4 години. Додека високи 20% од вкупно невработените чекаат и повеќе од 8 години. Ако на тоа се додаде дека околу 30% од нив се без никакво образование или само со основно образование, 44% се стари над 45 години, а околу 48% од населението во целата држава е неписмено тогаш невработеноста тешко ќе ја намали не владата, туку и Супермен.

И на крај премиерот ги искритикува компаниите дека заборавиле на опшествената одговорност. Ги спореди со САД каде што во културата на бизнисмените било да даваат и да инвестираат во опшеството. Но, за жал, не кажа дали планира да ги смени законите кои го ограничуваат донирањето. Ајде и во Македонија нека биде даночното олеснувања за донациите исто како и во САД, па тогаш да ги мериме бизнисмените колку се дарежливи. Оти вака како што се сега законите излегува дека компаниите освен што треба да бидат дарежливи со донации, треба да бидат дарежливи и кон државата и на подарените пари да платат и плус данок. Па, и не се баш до толку богати за да можат толку да даваат.

Капитал број 725 20.09.2013

8

www.kapital.mk

...позицијата на капитал...

Економија и екологија Дали државата стори доволно да ја зголеми конкурентноста на металуршките компании? Дали направи инфраструктура, дали обезбеди пристап до поевтини енергенси, до евтини кредити за нова опрема и техологија, која по дифолт е и повеќе еколошка? Игор Петровски igor.petrovski@kapital.mk

Т

рговската војна со Косово, која заврши минатиот викенд, некако стави во втор план уште еден мошне значаен настан што се случи во петокот и којшто ја засега македонската економија во голема мера. Владата им соопшти на компаниите од металуршката, цементната и останатите индустрии, коишто во принцип се загадувачи на околината, дека нема да го продолжи рокот за имплементирање стандарди потребни за добивање интегрирана еколошка дозвола, којшто истекува на крајот од април 2014 година. Аргументите на владата за непродолжување на рокот се дека компаниите имале доволно време да ги направат потребните инвестиции (законската регулатива е донесена во 2005 година), и дека добар дел од нив, надевајќи се дека сепак ќе има пролонгирање на рокот,

се опуштиле и не презеле никакви мерки. И бидејќи здравјето на луѓето е над с$, владата деновиве најави дека сите загадувачи коишто нема да гo стигнат рокот од април 2014-та, ќе мора да ги затворат своите капацитети. Точно е дека здравјето на населението треба да е врвен приоритет на секоја одговорна власт. Точно е и дека компаниите требало навреме да ги започнат подготовките за добивање на еколошките дозволи. И најголем дел од нив и го започнале тој процес, а некои од нив освен од сопствената добивка, зедоа големи кредити за набавка на опрема и технологија што ќе го намали или сузбие загадувањето. Но, точно е и дека во 2008 година во САД почна големата светска финансиска криза, која подоцна се прелеа и во Европа, па македонските извозници почнаа да ја чувствуваат во 2009-2010 година и се уште се борат со продолжените ефекти од неа. Дали во услови кога тие практично се борат да преживеат, имаат капацитет да ги довршат скапите инвестиции во екологија,

кај најголемите компании и по 20,30 милиони евра? И од друга страна, дали државата стори доволно да ја зголеми конкурентноста на металуршките компании? Конкретно, Македонија донесе национална стратегија за реструктурирање на челичниот сектор, што произлезе како обврска од Договорот со ЕУ за асоцијација и стабилизација. Што исполни државата од таа стратегија? Дали направи инфраструктура, дали обезбеди пристап до поевтини енергенси, до евтини кредити за нова опрема и техологија, која по дифолт е и повеќе еколошка? И згора на с$, речиси две години не се изјаснуваше дали ќе има пролонгирање на рокот од април 2014 година или не, па сега на шест месеци пред неговиот истек, децидно вели дека милост нема да има за никого. И што ќе се случи ако ги затвори металуршките капацитети? Да потсетиме, металургијата учествува со 7,5% во вкупниот БДП на Македонија, со 11% во додадената вредност во индустријата, со 35% во извозот и со 15% во бројот на вработени во индустријата.

Ефектите од странските инвеститори Со насочување на дел од државната помош кон компаниите кои сакаат да бидат дел од ланецот на добавувачи ќе се зголеми ефектот од СДИ Верица Јорданова verica.jordanova@kapital.mk

С

транските инвеститори во Македонија се реалност. Ако до пред неколку години беа само пуста желба, тие денес се реалност во Бунарџик! Анализата сега е што потоа? Дали привлекувањето светски познати бренд-компании е цел сама по себе или целта од нивното присуство е мултиплицирање на позитивните ефекти врз што повеќе деловни субјекти и области во економијата? Странските компании не се изолирани острови. Напротив, тие во голема мера се и најголеми корисници на државната помош, поради што заслужуваат и дополнително „сценско светло“! Некои од позитивните ефекти веќе се кристализирани. Агенциите коишто посредуваат при вработување тврдат дека странските инвеститори сериозно ја променија побарувачката на кадри и ја нарушија дотогашната „рамнотежа“

на пазарот на труд. Дури 40% од новата побарувачка за работни места доаѓа од новите инвеститори, тврдат тие! Другиот ефект е веќе видливата промена во изборот на профили за студирање. Зголемената побарувачка за технички кадар во новите фабрики логично го зголеми интересот за овие струки. Останува прашањето дали има и какво е влијанието на странските инвеститори врз домашните компании. Колку се поттикнува синџирот од нивни доставувачи да биде составен од домашни компании, кои само така ќе добијат шанса да направат поголем исчекор во глобални рамки? Колку за илустрација, големите странски инвеститори во соседна Србија, како што се Фиат и Горење, наголемо соработуваат со бројни локални српски компании. Причината за тоа е условот од Договорот за слободна трговија со Русија, кој бара најмалку 51% од производите да имаат компоненти произведени во Србија! Овој услов се покажа како одлична можност за помалите компании

кои со дополнителни инвестиции и посветеност успеаја да влезат во системот на познати брендови и да ја искористат оваа одлична можност. Искуството на Србија би можело да биде инспирација и за македонските институции со ингеренции во привлекувањето на странските инвеститори да ги насочуваат истите кон домашните компании кои со својот квалитет и стандарди ги исполнуваат условите да работат за компании од рангот на Џонсон Мети или Кемет?! Секако, ова подразбира и многу поголема будност, ажурност и свесност за можностите кои им стојат на располагање и на самите менаџери, кои можеби конечно ќе сфатат дека „дека треба да фрлат рипче за да фатат крапче“. Другиот начин за поттикнување на оваа соработка би можела да биде токму преку насочување на дел од државната помош и кон компаниите кои се дел или сакаат да бидат дел од синџирот од доставувачи. Што поголем домашен круг околу странските инвеститори, толку поголем ќар!

www.kapital.mk

Капитал број 725 20.09.2013

...позицијата на капитал...

9

Политички образ Кога функционерот ќе дојде на функција, не значи дека ако претходно тој или неговото семејство биле бизнисмени и имале фирми, тие фирми треба да „умрат“. Но, за да го тргне сомнежот за евентуални малверзации, тендерите, особено ако се однесуваат на проекти со јавни институции мора да се максимално транспарентни Катерина Синадиновска katerina.sinadinovska@kapital.mk

Н

а с$ уште новиот лидер на СДСМ не му оди добро во обидите да ја консолидира позицијата на опозицијата и да ја зајакне сопствената партија. Информациите кои се појавија во јавноста, а говорат дека тој како струмички градоначалник „делел тендери“ на фирмите на сопствениот татко и чичко, ја раздрмаа довербата во него и во неговите ветувања дека ќе се залага за вистинска борба против корупцијата. На информациите дека од декември 2009 година до април 2013 година, фирмата „ЗОВИ-Промет“, со која раководат таткото и чичкото на Заев, седумпати потпишала договор со ЈОУ „Детска радост“ под раководство на општина Струмица (станува збор за вкупна вредност на сите договори од речиси половина милион евра) Заев одговори со демант во кој „објасни“ дека фирмата „ЗОВИ -

Промет“ склучила договор со јавна институција, во случајов градинка, а не со општината или со него лично. Таа градинка си имала директор. Но, Заев добро знае дека таа градинка е јавна установа. Општинска. Не е приватен субјект. Оттука, оваа „одбрана“ не држи. Јасно е дека ако тој станал градоначалник, фирмите кои постојат пред тој да стапи на функција и кои се на неговото семејство или негови не значи дека треба да пропаднат. Но, за да го тргне сомнежот за евентуални малверзации, тендерите, особено ако се однесуваат на проекти со јавни институции мора да се максимално транспарентни. На крај на денот тие фирми можат дури и да се воздржат од вакви тендери, Тоа е таа заштита која секој политичар (особено некој со премиерски амбиции) мора да ја има предвид. Законот не спори дали некој е во роднинска врска. Функционерот може на пример со години да не разговара со своите блиски. Тендерот може да е чист како солза и да победила најсоодветната понуда. Но, тука има

еден морален аспект кој треба да се земе предвид. Дополнително, политички сфатлив беше контранападот на Заев, кога тој поставуви дилеми за непотизмот во самиот државен врв. Тој така лови поени, Но, тоа не смее да биде алиби! Никако! Заев мора да научи дека тоа не е лидерство. Нему треба да му се верува дека ќе понуди подобро. Не е поентата да бара оправдување во тоа што некој пред него или некој сега работел така. Ако сака да биде лидер на вистинска опозиција, каква што & треба на земјава, мора да биде искрен и чист пред себе (поважно пред електоратот) за да има лице да зборува за промени, но и да обвинува за сите аномалии во општеството. Вака само дава „месо“ за критика и за силна кампања против него, но секако и влева сомнеж дека критиките од неговата партија се со една позадина опозицијата жали што не е на власт за да може да го прави истото (не за да го промени). Таков речник за лидер на вистинска опозиција не е прифатлив. Уште помалку таков „мејнстрим“.

Христијани по службена должност Кога ректорот ги кани на литургија своите колеги со службен допис, имаме сериозен проблем не само со нарушувањето на секуларноста, туку и со самото сфаќање на христијанството кое го нема таму каде што нема слобода на изборот Максим Ристески maksim.risteski@kapital.mk

Н

е било преседан ланското почнување на новата академска година на Универзитетот „Свети Кирил и Методиј“ со литургија на Богословскиот факултет. И оваа година ректорот на Универзитетот, Велимир Стојковски, заедно со проректорите, деканите на факултетите, директорите на научните институти и членовите на Сенатот, го нарушија секуларниот принцип на државата, кој вообичаено извира токму од академските средини. Секако, не е спорна самата молитва тогаш кога е резултат на личен однос на верниците со Бог, но кога ректорот

ги кани на литургија своите колеги со службен допис, имаме сериозен проблем не само со нарушувањето на секуларноста, туку и со самото сфаќање на христијанството кое го нема таму каде што нема слобода на изборот, која пак во корен ја сече службениот допис со кој јасно се става до знаење што очекува власта. А, тоа што го очекуваат тие (особено кај нас) беспоговорно се исполнува. Има голема разлика меѓу ова време на христијани по службена должност, и времето во кое духовниот живот на општеството природно налагал епископ да даде благослов на првиот училишен ден, од кога потекнува и практиката училишната година да почнува во септември кога е црковната Нова година, како и самиот поим

образование кој има црковно потекло и значи процес во кој човекот треба да се доизгради според образот и подобието божјо. Секуларност не значи безбожност, се сложуваме со архиепископот Стефан, но не може да се третира како безбожништво револтот кај дел од академската заедница поради ваквите обиди за неприродно и грубо инсталирање верски обред во универзитетската практика, и тоа додека во Статутот на Универзитетот експлицитно се забранува политичко и верско организирање и дејствување, а Македонија е мултиконфесионално општество со многу професори и студенти кои му се молат на различен Бог од оној на ректорот или се атеисти.

Капитал број 725 20.09.2013

10 НАВИГАТОР > БРОЈКА

79%

oд Македонците за секојдневно информирање за новостите од земјата и од странство сè уште најмногу ја користат телевизијата, покажува последната анкета спроведена од македонскиот Совет за радиодифузија во април 2013 година

www.kapital.mk

ИЗЈАВА НА неделата

Франсоа Оланд

претседател на Франција

Квалитетот не е само германски, технологијата не е само јапонска, иновациите не се само американски, а конкурентноста кинеска. Третата индустриска револуција нема да ја заобиколи Франција. Нашата нова инвестициска стратегија вредна 3,5 милијарди евра опфаќа 34 клучни индустрии.

Невработеноста намалена на 28,8%

С

поред податоците на Државниот завод за статистика, во второто тримесечје од 2013 година активното население во Македонија изнесува 952.327 лица, од кои вработени се 678.467 лица, а 273.860 лица се невработени. Стапката на активност во овој период е 57,1%, стапката на вработеност 40,7%, додека стапката на невработеност 28,8%. Според достапните податоци за бројот на невработени, последен пат Македонија имала невработеност помала од 28% во

победник на неделата

Никола Груевски

+

Минатата година ова време премиерот Груевски ја најави фамозната мерка за расчистување на неплатените обврски кои државата ги имаше кон приватниот сектор. Една година подоцна се пофали дека навреме се раздолжил со компаниите и најави закон кој бизнисмените го бараа веќе подолго време и кој се чини дека конечно ќе стави ред во плаќањата меѓу фирмите, но и на државата кон фирмите. Сега сите коишто беа навикнати да доцнат ќе мора да се соочат со законски санкции и со камата, а можеби и со стечај. Но, сепак, мора да се стави ред и во дворот на бизнисмените. Ако бараат држаата навреме да плаќа, тогаш и тие ќе мора навреме да плаќаат. Оние фирми и граѓани пак, што доцнат со своите обврски за придонеси, даноци и други давачки кон државата ќе бидат јавно објавувани секој месец на своевидна „листа на срамот“. Да се видиме кој е кој. Како што се објавува во целиот регион во изминатиов период. И ако владите од регионот ги фалевме за ваквите законски измени, сега и Владата ја пофалуваме за овие законски измени. Премиерот најави и уште куп други мерки за помош на бизнисот. И измени во буџетот за 2014 година. Сите тие се убави мерки и желби, но лесно може да паднат во вода, бидејќи за жал, буџетот не е толку голем за да ги финансира сите. Особено кога во време на криза се најавува зголемување на пензии, плати на јавна администрација и социјална помош.

Плаќањата меѓу фирмите за максимум 60 дена пишува:

Александар Јанев

aleksandar.janev@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

М

аксимум 60 денови ќе биде рокот за плаќањето на обврските меѓу фирмите во земјава, а истиот рок ќе го имаат и државните институции за да ги исплатат своите долгови

кон приватниот сектор, соопшти премиерот Никола Груевски на годишното обраќање пред бизниссекторот. „Владата подготвува Закон за финансиска дисциплина со којшто ќе се пропишат овие рокови и ќе се подобри бизнис-климата во земјата. Исклучок од овие рокови ќе има само во случај на повеќегодишни договори на државата со приватниот сектор и на обрските на Фондот за здравствено осигурување кон фирмитедобавувачи“, објасни Груевски. Тој додаде дека само во

www.kapital.mk

1993 година, кога изнесувала 27,7%. Најголем број вработени има во секторот преработувачка индустрија, 130.786 лица, што е 1.358 лица повеќе од лани. Втор по ред е секторот земјоделство, шумарство и рибарство, со 121.487 вработени или 1.896 лица повеќе од лани. Значително зголемување на вработеноста се забележува во градежништвото, од ланските 41.240 на 52.292 лица, како и во секторот угостителство, односно објекти за сместување и сервисни дејности со храна, каде што од 17.355 лица лани годинава на крајот на јуни се забележани 24.857 вработени. Во секторот трговија пак, забележан е пад од 4.609 вработени за една година, од 92.799 на 88.190 лица.

Капитал број 725 20.09.2013

НАВИГАТОР

> БРОјКА

59,1% oд Македонците имаат Интернет во своите домови, а најмногу го користат за пристап до социјалните мрежи и за информирање за дневни настани, покажува истражувањето на Советот за радиодифузија

лидери Владата подготвува закон за финансиска дисциплина за скратување на роковите на плаќање меѓу фирмите, најави премиерот Груевски во обраќањето пред 700 македонски бизнисмени исклучителни случаи, рокот на плаќање на обврските ќе може да се пролонгира најмногу на 120 дена. За оние што нема да ги почитуваат роковите, ќе се активира казнена камата, а во законот ќе се предвидат и прекршочни глоби. Инаку, оваа најава доаѓа откако Народната банка објави дека побарувањата во Македонија, просечно се наплатуваа за 125 дена. Освен тоа, Груевски најави дека државата секој месец јавно ќе го објавува списокот на компании и граѓани што доцнат со плаќањето на даноци и останати обврски кон државата, за граѓани кои должат 2.000 евра, и за фирми што имаат долгови 5.000 евра за неплатени даноци, придонеси, царини и акцизи. Меѓу новините што ги најави Груевски пред бизнисмените се и намалувања на каматите на речиси сите кредити за бизнис-секторот што ги нуди Македонската банка за поддршка и развој (МБПР), а објави дека се очекува позитивен одговор и од ЕИБ за одборување на четвртата кредитна линија од 100 милиони евра. Груевски објави дека во финална фаза е подготовката на новиот буџет за следната година, проектиран на раст од 3,2% и инфлација од 3,3%. Тој се обврза пред бизнисмените дека ставката за капитални инвестиции за догодина ќе биде многу поголема од годинашнава, а најави дека ќе почнат да се градат клучните инфраструктурни проекти. Тој обелодени дека владата постигнала договор со кинеската банка Ексим да добие поволен заем со камата од само 2% за изградба на патот Скопје-Свети Николе-Штип и КичевоОхрид. Претседателот на Стопанската комора на Македонија, Бранко Азески, изјави дека е многу важно владата да ги реализира инфраструктурните проекти. Тој изјави дека по минатогодишната средба со премиерот им се посреќило, а на економијата & тргнало напред, и рече дека очекува истиот тренд да продолжи и оваа и следната година.

11

мисла на неделата

Постои еден шеф - муштеријата. тој може сите да ги отПушти од комПанијата, Почнувајќи од главниот менаџер и тоа само со една одлука - да ги Потроши Парите на друго место.

Сем Волтон основач на Волмарт

губитник на неделата

ЃОРЃе ВОјНОВИќ

К

омпанијата со која раководи Војновиќ, Триглав осигурување, повторно е на првата позиција на пазарот, со остварена бруто-полисирана премија од 534 милиони денари и пазарен удел од 16,16%.

ЗОРАН мИлАНОВИќ

П

о средбата со Груевски во Загреб, хрватскиот премиер прати силна и јасна порака: Македонија припаѓа во НАТО и мора да почне преговори со ЕУ што поскоро, оти ги исполнува сите услови за тоа

не им беше неделата

меНдух ТАчИ

С

екогаш кога нема со што, а сака да биде актуелен, лидерот на ДПА игра на ризичната меѓуетничка карта, овојпат со став дека војната меѓу Македонците и Албанците не била завршена

АНдОНИс сАмАРАс

Г

рција повторно блокирана од масовните штрајкови на вработените во јавниот сектор. Според некои проценки, во прашање се доведени повеќе од 25.000 вработени во државните компании и институции.

_

ТРАјКО ВељАНОсКИ Собранискиот спикер никако да излезе од центарот на негативното внимание - тукушто почна да се подослободува од притисокот да поднесе оставка поради „црниот понеделник“, Вељаноски деновиве се соочува со неверојатниот факт дека името на шефот на неговиот кабинет, Марјан Маџовски, е едно од најзвучните меѓу приведените во случајот „Шпион“. За оваа лоша серија во која одамна влезе првиот парламентарец виновни се и непријатностите што му ги приредуваат членовите на неговото најтесно семејствo. Најпрвин ќерката (за којашто опозицијата го прашуваше Вељаноски како се вработила во Народната банка) на Фејсбук објави разголена фотографија која ја пренесоа македонските портали (спикерот јавно изрази револт од „злоупотребата на приватноста на неговото семејство и на неговите деца“). Потоа грчките медиуми објавија дека синот на претседателот на македонското Собрание бил приведен кај Килкис, а во неговото возило биле пронајдени наркотични средства и нож. Она што зачудува во целава ситуација е жилавоста во останувањето на високата функција на Вељаноски, кој за волја на вистината, толку го спушти критериумот за тоа што значи кредибилно водење на Парламентот што никој повеќе не коментира дека во законодавниот дом одамна нема никаква дебата, а најголема возбуда предизвикуваат прес-конференциите на работната група за имплементација на препораките од Комисијата за настаните од 24 декември, за кои тој е првообвинет.

Капитал број 725 20.09.2013

НаВиГатОР

ГРафиК На Неделата...

Каде најмногу се троши на храна, алкохол и цигари?

(USD - во долари) 7,277

5,160

5,128

Нов Зеланд

5,293

Шведска

5,351

5,656

и

Јапонија

5,666

Швајцарија Норвешка Австралија

извор: Huffington Post

6,556

7,624

8,024

12

www.kapital.mk

Финска

Австрија

Шпанија

Хонг Конг

ако американците имаат едни од највисоките расположливи примања во светот, тие не се најголемите трошаџии кога станува збор за храната, алкохолот и цигарите. изненадувачки, Швајцарците се на врвот од оваа листа, а еден Швајцарец на храна, алкохол и на цигари троши просечно 8.024 долари годишно. На врвот на листата се наоѓаат и Норвешка и австралија.

светот низ медиумите...

Time

Њујоршкиот магазин Time одбележува пет години од пропаста на леман брадeрс и почетокот на рецесијата. Според независните експерти кои тие ги консултираат, денеска конечно може да се каже дека Волстрит ја доби битката со рецесијата. lll

Der Spiegel

Според влијателниот германски неделник, кој прави профил на канцеларот англела Меркел, нејзината идна политичка кариера во голем дел ќе зависи од самата нејзина желба за понатамошно докажување. Според нив, засега единствен начин да се победи Меркел е ако самата се повлече. lll

The Economist

Познатиот британски економски магазин анализира дали навистина забрзаниот економски развој на долг рок може да & го врати на природата она што претходно & го одзел. Нивната теорија вели дека силната економија ќе значи и с& поголемо вложување во заштита на природата. lll

Wall Street Journal

Според информациите и анализата на викендизданието на Wall Street Journal, американското прифаќање на рускиот план за Сирија нема да трае повеќе од неколку недели пред Белата куќа повторно да повика на воена акција за соборување на аСад. lll

www.kapital.mk НАЈЧИТАНО НА WEB...

1 Уапсени Борис Дамовски и Марјан Маџовски?!

2 Нов виртуелен мобилен оператор во Македонија

3 Робин О Нил: Сега е јасно

дека Владата на Грција не сака спогодбено решение

4 Досега 17 притворени во

полициската акција „Шпион“

3 фаКти Кти за... К

6,7% 8,8% 15,6%

порасна прометот во индустријата во јули годинава во однос на јули 2012 година, објави Државниот завод за статистика падна прометот во индустријата остварен на домашниот пазар во јули 2013 година во однос на истиот период лани порасна прометот во индустријата остварен на странски пазари во истиот период

Од НОеМВРи МБПР ќе ПуШти

Нови 100 милиоНи евра за компаниите од досега одобрените 250 милиони евра, искористени се 222 милиони евра за реализација на 761 проект, кои креирале околу 4.800 нови работни места пишува:

Верица Јорданова

verica.jordanova@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

Н

ова транша од 100 милиони евра поволни кредити од Европската инвестициска банка ќе биде одобрена во средината на идниот месец. Македонските компании веќе од ноември ќе можат да аплицираат за користење на поволните кредитни линии од ЕИБ, кои се реализираат преку Македонската банка за поддршка на развојот (МБПР). Условите за нивно користење и натаму се со фиксна каматна стапка од 5,5% и рок на враќање од 8 години

5,5% 89% 761 фиксна каматна стапка

се искористени од досега одобрените 250 милиони евра

проекти биле поддржани од оваа кредитна линија

2,900

МБИ10

МБИД

2,700 2,500 2,300

www.kapital.mk

60 секунди брифинг

2,100 1,900

прОЦенки...

ниЛи крОус потпретседател на Европска комисија

единствениот телеком-пазар во еу ќе ги поевтини услугите

Заедничкиот телекомуникациски пазар на земјите од ЕУ значително ќе ги подобри и поевтини услугите, смета потпретседателот на Европската комисија (ЕК), Нили Кроус. Таа изјави дека кога овој предлог ќе се оствари ќе создаде нови работни места, ќе ги поедностави договорите, ќе овозможи лесен премин од еден оператор на друг, ќе се укинат сите тарифи за роаминг, а сите повици внатре во ЕУ на фиксната телефонија ќе се сметаат како домашни повици, односно меѓуградски. Според нејзините пресметки, овој проект наречен „Поврзан континент“, ќе овозможи раст на БДП на ЕУ за 1% годишно.

ТОп ВесТи...

Општина куманово ќе нуди 56 бизнис парцели преку јавна аукција

O

1,700 06/10

12/10

05/11

10/11

03/12

09/12

берза

мби 10 2,900 2,700 2,500 2,300 2,100

МБИ 10 1,900

1.652,89 1,700

МБИ 1006/10

12/10 05/11 10/11 03/12 09/12 02/13 07/13

пштина Куманово МБИ 10 2010/2012 Max. 2,827.62 МБИ 10 1.652,89 2010/2012 Min. 1,808.47 в понеделник ќе 2010/2012 Max. 2,827.62 почне постапка 1.652,89 1.652,89 2010/2012 Min. 1,808.47 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК за продажба на 2010/2012 2010/2012 Max. 2,827.62 2,827.62 Адинг АД Скопје Max. 11 парцели преку Стандардно нискоMin. ниво на индексите НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК 2010/2012 2010/2012 Min. 1,808.47 1,808.47 МБИ 10 без поголеми скокови. Ова е состојбата МБИ 10 Адинг МБИ 10АД Скопје јавно наддавање по 250,00 на Македонската берза оваа недела МБИ 10 електронски пат. која се пресликува повеќе месеци без НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК ДОБИТНИК 250,00 +8,7% 1.652,89 1.652,89 1.652,89 никакви МБИ 10 најави или засега можности Пет од парцелите Адинг АД1.652,89 Скопје Адинг АД Скопје 2010/2012 Max. профит 2,827.62 за позабрзан раст и поголем за +8,7% 2010/2012 Max. 2,827.62 2010/2012 Max. 2,827.62 2010/2012 Min. 1,808.47 се лоцирани во инвеститорите. НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК Min. 2010/2012 Min. 1,808.47 2010/2012 1,808.47 2010/2012 Max. 2,827.62 1.652,89 250,00 250,00 индустриската зона 2010/2012 Min. 1,808.47 УНИ Банка НАЈГОЛЕМ 2010/2012 2,827.62 НАЈГОЛЕМГУБИТНИК ДОБИТНИК Max. +8,7% Речица, а шест во НАЈГОЛЕМ 2010/2012 1,808.47 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Min.+8,7% УНИ Банка Адинг АД ДОБИТНИК Скопје 1.299,00 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Адинг АД Адинг АДСкопје Скопје поранешната касарна 1.299,00 250,00 НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК Адинг АД Скопје -1.00% „Х.Т Карпош“. Над НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК ГУБИТНИК 250,00 Адинг АД Скопје 250,00 +8,7% -1.00% триесет бизнисмени УНИ Банка УНИ Банка 250,00 +8,7% +8,7% 250,00 од општината ја +8,7% DOW JONES ГУБИТНИК НАЈГОЛЕМ 1.299,00 +8,7% проследија денешната 1.299,00 DOW JONES УНИ БанкаГУБИТНИК НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК -1.00% -1.00% презентација, која УНИ Банка ГУБИТНИК НАЈГОЛЕМ 1.299,00 УНИ Банка ГУБИТНИК НАЈГОЛЕМ ја организираше УНИ Банка УНИ Банка -1.00% 1.299,00 Секторот за 1.299,00 DOW JONES DOW JONES 1.299,00 16,000 1.299,00 -1.00% 16,000 урбанизам и на која -1.00% 15,000 DOW JONES -1.00% -1.00% 15,000 беа претставени 14,000 14,000 DOW JONES 56 парцели кои 13,000 13,000 DOW JONES DOW DOW JONES JONES општината сукцесивно DOW JONES 12,000 12,000 16,000 16,000 ќе ги понуди на 11,000 11,000 16,000 15,000 бизнисмените преку 15,000 10,000 10,000 15,000 07/11 10/11 10/1101/12 01/1204/12 04/1207/12 07/12 10/12 01/13 04/13 07/13 07/11 10/12 01/13 04/13 07/13 14,000 14,000 14,000 16,000 јавна аукција, во 13,000 16,000 13,000 13,000 15,000 16,000 наредните месеци 16,000 12,000 15,000 12,000 15,000 зависно од интересот 12,000 14,000 15,000 11,000 14,000 13,000 11,000 11,000 14,000 14,000 10,000 на стопанствениците.

13,000 12,000 13,000 10,000 13,000 12,000 Почетната цена е евро 10,00007/1111,000 10/11 01/12 07/11 04/12 10/11 07/12 01/12 10/12 04/12 01/13 07/12 04/13 10/12 07/13 01/13 04/13 07/13 12,000 12,000 11,000 15.376,06 10,000 за метар квадратен 15.376,06 11,000 07/11 10/11 01/12 04/12 07/12 10/12 01/13 04/13 07/13 10,000 11,000 +75,42% +0,49% +75,42% со депозит од 30% од 10,000 10,000 07/11 10/11 01/12 01/12 04/12 04/1207/12 07/1210/12 10/1201/13 01/1304/13 04/1307/13 07/11 10/11 предвидената цена. Американските берзански индекси на07/13 07/11 10/11 01/12 04/12 07/12 10/12 01/13 04/13 07/13

07/11 10/11 01/12 04/12 07/12 10/12 01/13 04/13 07/13

рекордно високо ниво ја дочекуваат ДРУГИ ПАЗАРИ

15.376,06 петгодишнината од големиот пад нема спас на индексите во 2008 година со што беше означен стартот на светската 15.376,06 15.376,06 економска криза. Според одредени од евтиното 15.376,06 15.376,06 експерти, берзата успешно закрепна +75,42% +75,42% од кризата. српско брашно 15.376,06 ДРУГИ ПАЗАРИ

FTSE 100+75,42%

за инвестициски проекти и 3 години за обртни средства. Досега од оваа кредитна линија компаниите имаа на располагање 250 милиони евра, од кои се искористени 222 милиони евра за реализација на 761 проект, кои пак креирале околу 4.800 нови работни места. Премиерот Никола Груевски, кој ги најави новините, очекува до крајот на септември да се повлечат уште 6 милиони евра. „Капитал“ постојано го следи искористувањето на овие средства неопходни за македонските компании. Од комерцијалните банки, преку кои се реализираат средствата, велат дека барањата на компаниите во најголем дел се за обртни средства

и за рефинансирање на завршени инвестиции, отколку за финансирање нови инвестиции. Дел од компаниите апелираат на промена на условите во делот на обезбедување гаранции за користење на средствата, со цел што поголем број стопански субјекти да можат да ги користат поволните кредити. Средствата се пласираат преку Македонската банка за поддршка на развојот, а фирмите барањата ги поднесуваат кај девет деловни банки - Стопанска банка - Скопје, НЛБ Тутунска банка, Комерцијална банка, Охридска банка, Шпаркасе банка, Стопанска банка - Битола, Прокредит банка, ТТК Банка и Халк банк.

О

6.583,80

-0,08% +0,49%

FTSE 100 6.583,80 -0,08% Nikkei225 14.404,67 +0,12% Nikkei225 14.404,67 +0,12% S&P 500 1.687,59 +0,27% ДРУГИ +0,49% +0,17% +0,49% S&P 500 ПАЗАРИ 1.687,59 +0,27% Nasdaq 3.722,18 +75,42% +0,49%+0,17% +75,42% Nasdaq 3.722,18 +0,49% DAX 8.509,42 +0,18% FTSE 100 6.583,80 -0,08% TOPIX 1.185,28 +0,08% DAX 8.509,42 +0,18% Nikkei225 14.404,67 +0,12% +0,49% +75,42% +0,49% TOPIX 1.185,28 +0,08% ДРУГИ ПАЗАРИ ДРУГИ ПАЗАРИ 1.687,59 S&P 500 +0,27% ДРУГИ ПАЗАРИ ДРУГИ ПАЗАРИ

ткако Владата други пазари одлучи предвреме Nasdaq 3.722,18 +0,17% FTSE 6.583,80 -0,08% DAX 8.509,42 +0,18% FTSE 100100 6.583,80 6.583,80 -0,08% FTSE 100 6.583,80 -0,08% -0,08% да ја укине меркатаFTSE 100 ВАЛУТИ ДРУГИ ПАЗАРИ TOPIX 1.185,28 +0,08% Nikkei225 14.404,67 +0,12% ДРУГИ ПАЗАРИ Nikkei225ВАЛУТИ Nikkei225 14.404,67 14.404,67 +0,12% Nikkei225 14.404,67 +0,12% +0,12% за условен увоз на S&P 500500 1.687,59 +0,27% евро долар 500 1.687,59 +0,27% Фунта евро 1.687,59 S&P 500 S&P S&P 1.687,59 +0,27% +0,27% FTSE 100 6.583,80 -0,08% FTSE 100 6.583,80 -0,08% Nasdaq 3.722,18 +0,17% брашно, мелничарите Nasdaq 3.722,18 +0,17% Nasdaq Фунта Nasdaq 3.722,18 +0,17% +0,17% Nikkei225 14.404,67 +0,12% евро долар СТАПКА СТАПКА евро 3.722,18 ВАЛУТИ DAX 8.509,42 +0,18% Nikkei225 14.404,67 +0,12% DAX 8.509,42 +0,18% реагираат дека DAX DAX 8.509,42 8.509,42 +0,18% +0,18% S&P 500 1.687,59 +0,27% TOPIX 1.185,28 +0,08% S&P 500 1.687,59 СТАПКА +0,27% 1,3368 1,1935 СТАПКА TOPIX 1.185,28 +0,08% Nasdaq +0,17% TOPIX ПРОМЕНА TOPIXевро 1.185,283.722,18 1.185,28 +0,08% +0,08% евро долар Фунта македонскиот пазар е Nasdaq 3.722,18 ПРОМЕНА +0,17% 1,3368 1,1935 DAX 8.509,42 +0,18% СТАПКА СТАПКА DAX 8.509,42 +0,18% повторно преплавен со +0.01% -0,04% ВАЛУТИ TOPIX 1.185,28 ПРОМЕНА +0,08% ПРОМЕНА TOPIX 1.185,28 1,3368 +0,08% 1,1935 евтино српско брашно. ВАЛУТИ ВАЛУТИ ВаЛуТи ВАЛУТИ -0,04% ПРОМЕНА ПРОМЕНА евро+0.01% долар Фунта евро Кое во Македонија се евро долар Фунта евро +0.01% -0,04% ФЈУЧЕРСИ ВАЛУТИ СТАПКА СТАПКА ВАЛУТИ продава по 14 денари за Фунта евро евро долар евро долар Фунта евро СТАПКА СТАПКА 1,3368 1,1935 килограм. Мелничарите СТАПКА ФЈУЧЕРСИ ЗЛАТО евро долар Фунта евро СТАПКА СТАПКА СТАПКА 1,3368 1,1935 ПРОМЕНА ПРОМЕНА евро долар ФЈУЧЕРСИ Фунта евро велат дека и да сакат ПРОМЕНА ПРОМЕНА СТАПКА СТАПКА 1,3368 1,1935 1,1935 +0.01%1,3368 -0,04% ЗЛАТО СТАПКА СТАПКА 1.325,60 не можат да бидат -0,04% ПРОМЕНА ЗЛАТО ПРОМЕНА ПРОМЕНА +0.01% ПРОМЕНА 1,3368 1,1935 +1,30% 1,3368 1,1935 конкурентни и да ПРОМЕНА ПРОМЕНА +0.01% +0.01% -0,04% -0,04% 1.325,60 ФЈУЧЕРСИ ПРОМЕНА ПРОМЕНА 1.325,60 произведат брашно кое +0.01% -0,04% +1,30% ФЈУЧЕРСИ Нафта Брент +1,30% +0.01% -0,04% ќе го продаваат по цена ЗЛАТО 110,56 од 14 денари, бидејќи тиеФЈУЧЕРСИНафта ФЈУЧЕРСИ ЗЛАТО Нафта Брент фЈуЧерси Брент ФЈУЧЕРСИ 1.325,60 -1,02% ја откупувале домашната ФЈУЧЕРСИ 110,56 +1,30% 1.325,60 ЗЛАТО пченица по цена од 13 до ЗЛАТО 110,56 зЛаТО ЗЛАТО -1,02% +1,30% -1,02% 14 денари за килограм ЗЛАТО Нафта Брент 1.325,60 Најавија дека ќе побараат1.325,60 1.325,60 Нафта Брент 110,56 1.325,60 +1,30%+1,30% +1,30% од Владата субвенции, но -1,02% +1,30% 110,56 и совет какви мерки да Нафта Брент Нафта Брент -1,02% се воведат за МакедонијаНафта Брент нафТа Нафта Брент бренТ и натаму да произведува 110,56 110,56 110,56 пченица и брашно, 110,56 -1,02%-1,02%-1,02% а да биде доволно -1,02% конкурентна. пОдаТОЦиТе се Од ден 16.09.2013 дО 15ч.

£ €

€ $

3,300 3,100 2,900 2,700 2,500 2,300 2,100 1,900 1,700 07/10 10/10 02

Капитал број 725 20.09.2013

www.kapital.mk

14 "Капитал" истражува

68Koi Kompanii d

милиони евра од буџетот владата подели

dr@avna pomo[ .2,05 .. .. .. .. .. .. с К и н о р Кемет елеКт .?

2 .. .. , ..

8 .. ..

3 п у р г н о с р е д ма ....................? т р е б у ш Кромберг и ....................? р е ј а м л е дреКс ................? .. .. с л о р т џонсон Кон ....................? л о о Х н ва милиони евра

милиони евра

www.kapital.mk

Капитал број 725 20.09.2013

15

ила КаКо државна помош

dobivaat [ i za [to?! пишува:

александар Јанев а

aleksandar.janev@kapital.mk

фотографија:

ивана Кузмановска

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

Д

ржавата во последните седум години издвоила најмалку 68 милиони евра од буџетот и ги поделила како државна помош за странските инвеститори, но и за поддршка на туризмот, реализација на програмата за самовработување, за зголемување на конкурентноста на економијата, па до заштита на животната средина. Можеби поделената државна помош е поголема од овие 68 милиони евра, но за жал, за точната сума можеме само да шпекулираме, бидејќи годишните извештаи на Комисијата за заштита на конкуренцијата не ги откриваат сумите кои од буџетот им беа исплатени на најголем дел од странските инвеститори кои во последните неколку години отворија фабрики во Македонија. Додека решенијата за доделување

државна помош на Џонсон контролс, Ван Хоол, Дрекселмајер се без никаква бројка, односно се тајни, во другите извештаи може да се види дека државата со два милиони евра го субвенционирала доаѓањето во Бунарџик на американската компанија Кемет, која досега инвестираше околу 15 милиони евра и отвори околу 120 нови работни места. Интересно е што Владата донела одлука да & додели државна помош од 2,8 милиони евра и на индиската фирма Мадерсон, која во 2011 година постави камен-темелник во Бунарџик за изградба на два производствени погони во кои ќе се произведуваат делови за ретровизори. Беше најавено дека целата инвестиција ќе достигне 12 милиони евра и дека ќе отвори 140 нови работни места, меѓутоа ниту по две години Индијците не ги реализираа дадените ветувања. Логично, се наметнува дилемата – што се случило со одобрената државна помош?! „Решението што го донесе Владата за доделување државна помош за Мадерсон груп не значи дека парите се исплатени. Странскиот инвеститор мора прво да ги реализира своите обврски од договорот, да почне да ја гради

За седум години Владата издвоила вкупно 68 милиони евра од буџетите како државна помош, но кои компании ги добивале парите и колку работни места отвориле за возврат?! На листата се појавуваат повеќето странски инвеститори што дојдоа во земјава последните неколку години. За дел од нив сумите се познати, додека за некои се тајна. Така на пример, се знае дека Кемет за фабриката во Бунарџик добил помош од државата од 2 милиони евра, а Владата донела одлука да & додели државна помош од 2,8 милиони евра и на индиската фирма Мадерсон, која во 2011 година постави каментемелник во Бунарџик, но ни по две години не ги реализираше дадените ветувања. Економистите и бизнисмените велат дека државната помош стана неопходен услов за каков било развој на домашната економија, но бараат исти права како и странските инвеститори

Капитал број 725 20.09.2013

16 „Капитал“ истражува Мирче Чекреџи

Виктор Мизо

Помошта од државата за компаниите стана непходен услов ако сакаме да оствариме каков било чекор напред. Досега реалниот сектор воопшто не бил субвеницониран со буџетски пари, како што на пример, се помага земјоделството. Владата мора да размислува во таа насока, да дефинира критериуми и да ги помага сите компании еднакво.

Инвестициската политика на Македонија се темели на еднаков третман на странските и на домашните инвеститори и државната помош се доделува на компаниите во зоните во зависност и во согласност со тоа дали се исполнети законските услови, а доделувањето е независно од потеклото на капиталот. Од аспект на директна помош, државата може да учествува во трошоците за градба, а висината на помошта зависи од висината на инвестицијата и бројот на креирани работни места.

заменик-претседател на ССК

фабриката, а помошта се добива потоа. Според потпишаниот договор, Индијците имаат уште малку време за да почнат да градат“, објаснува Виктор Мизо, директор на Дирекцијата за технолошки индустриски развојни зони. Колку пари од државниот буџет добиле останатите странски инвеститори не се знае, иако во медиумите често се пишуваше за фамозниот договор на Џонсон контролс со Владата, со кој наводно, на британскиот инвеститор му била одобрена државна помош од 8,8 милиони евра. Најголемиот дел од економските експерти и бизнисмени ја одобруваат практиката на државата да доделува државна помош, но сугерираат критериумите за нејзина поделба да бидат јавни и да се однесуваат и на домашните компании кои инвестираат и отвораат нови работни места. Економистите пак, велат дека транспарентноста при доделувањето државна помош воопшто не треба да се дискутира. „Ако веќе зборуваме за државна помош, мислам дека транспаретноста се подразбира. Таа идеја мора да биде на ниво на политика, еднакви услови како за странските така и за домашните инвеститори. Во некои случаи можеби ќе се случи помошта од државата да биде тајна, како што се примерите со некои странски компании што работат во индустриските зони, меѓутоа тие мора да бидат исклучок“, вели професорот од Економскиот факултет, Методија Несторовски. Дури и државните функционери се согласуваат дека е нужно да се знае во јавноста кои компании колкава помош добиваат, па дури и прецизно со бројки до четири децимали, како што е случај во Чешка, меѓутоа признаваат дека се прават исклучоци од

www.kapital.mk

директор на Дирекција за ТИРЗ

Србија дала 300 милиони евра помош, привлекла 1,5 милијарди евра инвестиции

Претседателот на Агенцијата за странски инвестиции и промоција на извозот во Србија, Александар Милорадовиќ, изјави дека од 2006 година за субвенции за работни места од буџетот се издвоени 300 милиони евра, кои донеле милијарда и пол инвестиции. „Бројките покажуваат дека едно евро од државната каса генерира пет евра инвестиции. Треба да се потенцира дека тоа едно евро се врати во просек за 17 месеци. Во случајот со Јуре од Раче, преку разни придонеси и даноци тие пари се вратени за 11 месеци“, истакна Милорадовиќ за Радио-телевизија Србија. Според него, парите за отворање нови работни места ги добија 140 домашни и 117 странски компании. Преку проекти на SIEPА странските инвеститори добија околу 4.800 евра за отворено работно место, а домашните компании добија околу 4.700 евра. „Домашните и странските инвеститори се целосно изедначени, ние ја немаме ни категоријата странски инвеститор“, оценува тој како одговор на прашањето дали државата при субвенционирањето ги фаворизира странските инвеститори. Откако новиот министер за финансии во Србија, Лазар Крстиќ, најави дека наголемо ќе ги крати јавните расходи, а меѓу другото и државната помош, се огласи и неговиот претходник, Млаѓан Динкиќ. „Ако новиот министер мисли дека треба да се укине Фондот за развој, тогаш нека се запраша зошто Германија има развојна банка којашто всушност, е фонд за развој и зошто ист таков фонд има и Европа, којашто го нарече Европска банка за обнова и развој“, изјави Динкиќ. Тој смета дека претседателот на Србија, Томислав Николиќ, не бил добро информиран кога изјави дека странските инвеститори добиваат 10.000 евра за новоотворено работно место, а домашните само 3.000 евра. „Не е точно, добиваат и домашните и странските претпријатија, но проблемот е во тоа што домашните претпријатија често немаат капацитет за да дадат банкарска гаранција. Ако некој рече ‘ќе вработам 1.000 работници’, како да знам дека е сериозен? Што би било кога парите би ги добивале без банкарски гаранции и кога би ги прокоцкале на црни џипови, како што велат некои“, истакна Динкиќ. Тој укажа на тоа дека овогодишното зголемување на извозот од 24% е засновано на компаниите кои биле на режимот субвенционирање, при што Србија повеќе не извезува само пченица, туку и автомобили на Фиат, шпорети и електрични апарати на Горење, а тоа не би било возможно без субвенции. „Само луд човек би ги укинал субвенциите. Тоа е единствената работа којашто дава видливи ефекти и помага да се отвораат фабрики и таму каде што никогаш не би стапнале инвеститори. Ако субвенции даваат Бугарите, Унгарците, Македонците, нема што да се размислува на оваа тема. Ако Србија ги укине субвенцииите, дали би дошол Бош?“, праша Динкиќ.

www.kapital.mk

Капитал број 725 20.09.2013

17

Методија Несторовски професор на Економски факултет

Јас веќе подолго време сугерирам државата да го форсира моделот на инвестициска премија, односно директно помагање на компаниите од реалниот сектор со буџетски пари за да го поттикне реалниот сектор побрзо да се развива. Формите може да бидат различни, од помош при изградба на објектите за производство, набавки на опрема, до индиректна помош преку намалување на некои даноци и давачки. Како држава немаме воспоставено силна политика за развој на реалниот сектор. преговарачки аспект за да не се стави Владата во позиција да мора да им нуди на сите еднаква помош за да дојдат да инвестираат во Македонија. На листата со приматели на државна помош има и една индустриска зона. Станува збор за зоната Жабени во Битола, која добила непозната сума од општина Битола со намена за подобрување на условите за инвестиции. Освен за странските инвеститори, околу 15 милиони евра од државната помош завршиле за реализација на програмата за самовработување. Според информациите од Агенцијата за вработување, во Македонија од 2007 година наваму со државна помош од три илјади евра по човек сопствен бизнис отвориле или се самовработиле 4.840 луѓе. За тековната 2013 година беше

објавен оглас за самовработување на нови 930 невработени луѓе. Анализата на мерката за самовработување во изминатите шест години покажала дека 77,2% од досега финансираните бизниси по тој основ с$ уште опстојуваат и се успешни. Граѓаните што аплицираат за почнување бизнис од државата добиваат три илјади евра неповратни средства за набавка на опрема и репроматеријали и 260 евра за основни обуки за водење бизнис и регистрација. За подобрување на конкурентноста, иновации и претприемништво, државната помош за седум години изнесува околу 750.000 евра. Тоа значи дека просечно годишно за поддршка на нови бизниси Министерството за економија преку Програмата за развој на

претприемништвото издвојува по околу 100.000 евра, но тој буџет не е наменет за директна поддршка на „старт ап3 бизниси, туку се поддржуваат проекти на институции за поддршка на мали и средни компании, како што се бизнисцентрите, бизнис-инкубаторите, коишто реализираат разни обуки и тренинзи за „старт ап“ бизниси. „Секогаш постои простор за повеќе, особено што отворањето на ‘старт ап’ бизнисите во Македонија бележи позитивен тренд. Тука треба да се земе предвид и новиот Фонд за иновации и технолошки развој, со кој ќе се креира посебна платформа за ‘старт ап’ компаниите во Македонија преку техничка и финансиска поддршка за нив“, одговорија од Министерството за економија. За вработување лица со инвалидитет во анализираниот период биле одобрени 7,3 милиони луѓе, за заштита на животната средина 4,4 милиони евра, за регионална помош околу девет милиони евра.

Мали бројки

Со малку пари не може да му се помогне на стопанството, вели заменик-претседателот на Сојузот на стопански комори (ССК), Мирче Чекреџи. Домашните бизнисмени бараат Владата еднакво да ги третира со странските инвеститори и да издвои многу повеќе пари од буџетот за поддршка на реалниот сектор, како што е случајот со субвенционирањето на земјоделството.

Капитал број 725 20.09.2013

18 „Капитал“ истражува

„Мислам дека помошта од државата за компаниите стана непходен услов ако сакаме да оствариме каков било чекор напред. Досега реалниот сектор воопшто не бил субвеницониран со буџетски пари, како што на пример, се помага земјоделството. Владата мора да размислува во таа насока, да дефинира критериуми и да ги помага сите компании еднакво. Јас сум противник на доделувањето државна помош поединечно за секоја компанија и сметам дека сите треба да имаат ист третман. На пример, добро би било државата да субвенционира со 50% купување нови машини и опрема за производство. Воведување нови модерни технологии кои значително ќе ја подобрат конкурентноста на економијата. Тоа го прават Холандија и Турција, кои истурија милијарди евра од своите државни буџети за да им помогнат на компаниите“, вели Чекреџи. Тој е свесен дела македонскиот буџет не дозволува да се размислува за поддршка на стопанството во милијарди евра, меѓутоа сугерира да се направат поголеми заштеди на непродуктивни трошоци, а парите да се насочат за развој на економијата. Професорот Методија Несторовски исто така е заговорник на идејата да се поттикне домашната економија со

поголема буџетска поддршка. „Јас веќе подолго време сугерирам државата да го форсира моделот на инвестициска премија, односно директно помагање на компаниите од реалниот сектор со буџетски пари за да го поттикне реалниот сектор побрзо да се развива. Формите може да бидат различни, од помош при изградба на објектите за производство, набавки на опрема, па до индиректна помош преку намалување на некои даноци и давачки. Како држава немаме воспоставено силна политика за развој на реалниот сектор, како што е на пример, случај со субвенционирањето на земјоделството. Тоа е тоа што ни недостига“, вели Несторовски. Инвестициската премија се јавува како метод на привлекување инвеститори, прво преку намалување на инвестицискиот трошок поврзан со обезбедување инфраструктурни услови за производството и на трошокот за обезбедување градежно земјиште (токму тоа се буџетските интервенции во индустриските зони и во други простори надвор од нив) и второ, преку намалување на долг рок на некои системски трошоци во оперативниот период на капацитетот. На таков начин се влијае врз проектираните готовински текови, а тоа во оцената на ефикасноста на проектот да покаже повисоко ниво на

www.kapital.mk

ефикасност, што ќе предизвика интерес за инвестирање токму поради влијанието на таа т.н. премија. Директорот на Дирекцијата за ТИРЗ, Мизо, објаснува дека инвестициската политика на Македонија се темели на еднаков третман на странските и на домашните инвеститори и додава дека државната помош се доделува на компаниите во зоните во зависност и во согласно со тоа дали се исполнети законските услови, а доделувањето е независно од потеклото на капиталот. „Од аспект на директна помош, државата може да учествува во трошоците за градба на инвеститорите во технолошките индустриски развојни зони (ТИРЗ), а висината на помошта зависи од висината на инвестицијата и бројот на креирани работни места за македонски државјани, затоа што крајната цел на капацитетите во секоја од зоните е економски да се развие регионот каде што се лоцирани. Понатаму, царинските и даночните ослободувања и олеснувања во ТИРЗ како слободни зони, можната помош за обука и за креирање работни места има голема улога во привлекувањето инвестиции, и тоа во извозно ориентирани преработувачки капацитети. Овие поволности во практика имаат рефлексија во гринфилдинвестиции во ТИРЗ, и тоа на големи мултинационални компании“, вели Мизо.

годишна специјалнa едиција на kapital media group n септември 2013 n www.kapital.mk

заедно со следниот број на магазинот капитал на 27 септември

ЛИДЕРИТЕ НА МАКЕДОНСКАТА ЕКОНОМИЈА Почитувани читатели, Капитал Медиа Гроуп ја подотвува годишната едиција КАПИТАЛ 200 НАЈГОЛЕМИ И НАЈУСПЕШНИ, во која ќе биде анализирано работењето на најголемите и најуспешните компании во Македонија. Во едицијата ќе бидат рангирани компаниите според вкупните приходи и нето профит остварени во 2012 година. Покрај главните рангирања компаниите ќе бидат анализирани и рангирани според повеќе различни показатели и индикатори за ефикасноста и упешноста во работењето. Сите рангирања ќе бидат изработени врз основа на официјални и ревидирани податоци обезбзедени од официјални институции. Во едицијата ќе бидат вклучени повеќе текстови, интервјуа со лидерите во секоја индустрија како и следните анализи : XX Најголемите предизвици и потенцијали за компаниите во 2014 година XX Кои се индустриите кои ќе го носат економскиот развој на Македонија во следните 20 години?

XX Како да се зголемат домашните инвестиции?

XX Како и каде може да се отворат 100 илјади нови работни места XX Тајните на лидерите во производството на храна Во рамки на едицијата во посебни текстови ќе бидат анализирани најуспешните компании во следниве сектори: XX Енергетика, нафта и гас XX Прехранбена индустрија XX Металопреработувачка индустрија XX Телекомуникации XX Градежна индустрија и индустрија за градежни материјали XX Трговија Се надеваме дека едицијата Капитал 200 најголеми и најуспешни ќе им биде корисна и на компаниите, на банките, на маркетинг агенциите, на медиумите и на странските компании заинтерсирани за влез на македонскиот пазар со цел да носат подобри бизнис одлуки во ова неизвесно време. Повеќе информации во врска со прилогот и за комерцијално претставување во истиот обратете се на е-mail: aleksandra.stojmenova@kapital.mk boban.gjorgjievski@kapital.mk или на телефонскиот број: 02 3298 110 локал 103 и 105

ЛИцА зА КОНТАКТ: АлексАндрА стојменовА бобАн ѓорѓиевски

Капитал број 725 20.09.2013

20

www.kapital.mk

интервју

Xeri Naumof

министер за странсКи инвестиции на маКедонија

imam vizija maked da staNe it -lider vo evropa i po[iro

www.kapital.mk

Капитал број 725 20.09.2013

интервју пишува:

Биљана Здравковска-Стојчевска

Секој Македонец, без разлика каде се наоѓа, треба да го искористи својот потенцијал или способностите за да направи добри работи за својата земја и народ. Сметам дека со прифаќањето на министерската функција придонесувам за Македонија и тоа ќе биде потврдено преку моите конкретни резултати. Ќе ги искористам моите лични бизнис-релациии и бизнисискуството како компетитивна предност за да привлечам нови инвестиции во Македонија

donIja r oko

biljana.zdravkovska@kapital.mk

фотографија:

ивана Кузмановска

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

XX Веќе неколку месеци сте на функцијата министер за привлекување странски инвестиции. Успеавте ли досега да ги согледате клучните предности и ограничувања на Македонија со коишто ќе се соочувате во привлекувањето странски инвестиции? Поминаа неколку месеци откако сум назначен за министер за странски инвестиции, во текот на коишто ги поставив на еден квалитетен начин основите за понатамошно дејство. Во овој период напорно работев на организирање на мојот тим, дизајнирање на нашата меѓународна бизнис-стратегија, планирање бизниспатувања, контактирање странски компании и работење на тековните проекти. Исто така, успеав да посетам повеќе македонски општини со цел да остварам средба со нивните градоначалници, нивните економски советници, водечки бизнис-лидери и академски претставници. Посетив и многу расположливи капацитети за потенцијални браунфилд-инвестиции. Ова беше од особена важност за да стекнам подобро разбирање за локалната бизнис-клима и инвестициските можности. Верувам дека клучните предности што ги нуди Македонија за водење бизнис се состојат во одличните финансиски стимулации, квалификуваната работна сила, одличната локација, таргетсекторите, најниските оперативни трошоци во Европа и некои успешни примери на странски инвестиции со коишто можеме да се пофалиме. Сиве овие предности ќе ни помогнат да им покажеме на странските компании како да ја зголемат својата конкурентност. Главниот предизвик е оваа порака да се пренесе до вистинските потенцијални инвеститори за коишто има најголема веројатност да ги искористат одличните поволности што им ги нуди Р.Македонија на инвеститорите.

XX Според Вас, кои се секторите и индустриите во Македонија коишто имаат најголем потенцијал за привлекување странски инвестиции? Врз основа на моето богато и разновидно 30-годишно бизнисискуство и она што го имам согледано во Македонија досега верувам дека аутсорсингот на ИТ и CAD (computer aided design), извозно ориентираното индустриско производство и аутсорсингот на бизнис-процеси нудат најголеми инвестициски потенцијали.

XX Кои конкретни услови за водење бизнис сметате дека може најмногу да ги убедат или да ги одвратат странските компании да ја изберат

21

Македонија како дестинација за инвестирање? Мора да бидеме во можност да им докажеме на носителите на одлуки за инвестициски проекти во компаниите дека условите за водење бизнис во Македонија ќе придонесат за зголемување на нивната конкурентност и профитабилност. Тоа е клучно. Силата на аргументот ќе биде во рамнотежата меѓу трошоците и квалитетот наспроти која било специфична бизнис-стимулација во Европа. Овие стимулации се несоборливи фискалните бенефиции, конкурентните цени на трудот, нискиот ценовен индекс и поволната бизнис-клима, владината заштита на инвестициите, флексибилните економски зони, бројните браунфилдлокации, фискалната стабилност, расположливата работна сила, одличната локација за логистика и непостоењето трговски бариери со Европа, Украина и со Турција. Имаме успешни примери од реномирани компании како Џонсон контролс, Џонсон Мети, Кемет електроникс и многу други да споделиме со идните инвеститори. Исто така, малите и средните претпријатија се добредојдени. Ниеден проект не е премал, секој проект е значаен и го има нашето полно внимание.

XX Кога Вие лично би инвестирале во Македонија, во кој сектор би било тоа и зошто? Лично сум убеден дека аутсорсингот на ИТ и CAD инженерството е одлична можност за инвестирање во Македонија. Овој сектор е брзорастечки во Македонија и имам визија Македонија да стане ИТ-лидер во Европа и пошироко. Трошокот за ангажирање работна сила во овој сектор е многу висок во Северна Америка и во Западна Европа, со строги регулативи. Од друга страна, младата генерација од Македонија е високоинтелигентна и мотивирана да работи во високотехнолошки и креативни индустрии. На овој начин ќе можеме да помогнеме да се задржи поголем дел од талентираната и едуцирана популација во земјата, што исто така е многу битно од аспект на стратешките интереси.

XX Како човек кој го има целото свое лично и професионално искуство градено во САД, како гледате на македонската економија и на приватниот сектор? Кои се слабите страни и каде се потенцијалите или индустриите кои би можеле да го носат економскиот развој на Македонија? Моето професионално гледиште за македонската економија и за приватниот сектор е дека се развива и ќе продолжи да се развива како резултат на пробизнис пристапот на Владата и агресивната економска промоција. Како мала земја и високообразована нација, можеме да се фокусираме на проекти со висока додадена вредност. На пример, не можеме да конкурираме со продукти со голем обем и најниски цени од земји како Бангладеш, Пакистан и

Капитал број 725 20.09.2013

22

www.kapital.mk

интервју

Кина. Сепак, можеме да произведуваме престижни и висококвалитетни продукти. Верувам дека аутсорсингот на ИТ и индустриското производство ќе бидат главните носители на економскиот развој на Македонија. Мојот тим ќе се фокусира на паралелна стратегија со којашто ќе се таргетираат интернационалните брзорастечки мали и средни компании. Се надевам дека на овој начин ќе ја забрзаме реализацијата на инвестициските проекти, креирањето работни места и ќе обезбедиме мноштво различни профили на компании.

XX Како ја оценувате соработката меѓу американските и македонските компании? Како може да се зголеми? Постои соработка која се остварува преку бизнис-организации како Американската комора во Македонија, Македонија 2025 и други асоцијации. Македонија 2025 одржува одлични релации со компании од Америка, Канада и со дијаспората ширум светот.

Kонтинуиран и отворен дијалог,

XX Кога Вие лично би инвестирале во Македонија, во кој сектор би било тоа и зошто? Лично сум убеден дека аутсорсингот на ИТ и CAD инженерството е одлична можност за инвестирање во Македонија. Овој сектор е брзорастечки во Македонија и имам визија Македонија да стане ИТ-лидер во Европа и пошироко. Трошоците за ангажирање работна сила во овој сектор се многу високи во Северна Америка и во Западна Европа, со строги регулативи. Од друга страна, младата генерација од Македонија е високоинтелигентна и мотивирана да работи во високотехнолошки и креативни индустрии. На овој начин ќе можеме да помогнеме да се задржи поголем дел од талентираната и едуцирана популација во земјата, што исто така е многу битно од аспект на стратешките интереси.

организирање настани за вмрежување и транспарентност меѓу странските компании, македонски компании, други бизнис и трговски организации и македонската Влада, кои ќе придонесат за зацврстување на врските и добивање на потребната доверба за привлекување на странските инвестиции. Добар пример за ова е вториот годишен Глобален инвестициски самит во октомври и различните теренски

промоции кои ги одржуваме во други земји.

XX Во САД поседувате компанија за управување со ризици. Ако го примените Вашето знаење на Македонија, кој би бил заклучокот и советите за македонските политичари? Кои се критичните точки со најголем ризик во управувањето со државата? Моето искуство со работа во големи

www.kapital.mk

Капитал број 725 20.09.2013

интервју компании и како поранешен сопственик на бизни ми покажаа дека мора да се фокусираме на претприемничките вештини. Ова најдобро го разбрав работејќи како дете во ресторанот на моите родители-имигранти. Сведок сум и особено ме радува дека Владата во последниот период развојот на претприемништвото и иновациите ги има како еден од врвните приоритети. Ова подразбира континуирано подобрување на услугите, намалување на бирократијата и наоѓање начини да се биде креативен. Овие претприемнички принципи треба постојано да се усовршуваат.

XX Според Вас, што е клучно за да се успее во бизнисот? Клучот за успехот во секој бизнис се напорна работа, позитивен пристап, чесност, дисциплина и комплетна посветеност на резултатите за вашиот клиент.

XX Што беше пресудно за да се одлучите да ја прифатите министерската функција и да дојдете да работите во Македонија? Лично сум импресониран од пробизнис пристапот на претседателот на Владата, Никола Груевски. Неговата посветеност и напорната работа за обезбедување економски раст и развој на Македонија е врвен приоритет. Овој ангажман за мене претставува можност да ги

23

применам моите знаења и инвеститори во Македонија вештини за овој приоритет. и истата е еднакво Дополнителен импулс даде насочена кон сите бизнисKлучните и љубовта кон Македонија, организации и потенцијални која ми развија моите дедо инвеститори. Имам добро предности и баба. Јас ценам дека на развиени добри односи кои ги нуди овој начин придонесувам со Одборот на директори Македонија за за Македонија и тоа ќе биде на Македонија 2025 и водење бизнис потврдено преку моите очекувам да продолжам се состојат конкретни резултати. Секој да работам со нив за да во одличните Македонец, без разлика донесам инвестиции во каде се наоѓа, треба да Македонија. Исто така, финансиски искористи својот потенцијал стимулации, ќе ги искористам моите или способностите за да лични бизнис-релациии квалификуваната направи добри работи за и бизнис-искуството како работна сила, својата земја и народот. компетитивна предност одличната за да привлечам нови XX Од почетокот на локација, таргет- инвестиции во Македонија. годинава сте член секторите, и на Македонија XX На почетокот најниските 2025. Каква е Вашата на октомври ќе се улога во Македонија одржи вториот самит. оперативни 2025 и на кој начин Кој е Вашиот совет за трошоци во можете најефикасно македонските менаџери Европа и да придонесете за коишто ќе учествуваат на некои успешни реализирање на целите Глобалниот инвестициски примери со и на мисијата на оваа самит во Охрид во коишто можеме октомври? организација? Кога бев номиниран за да се пофалиме Препорачувам министер за странски македонските менаџери инвестиции, мојата улога да развијат лични релации во Македонија 2025 се промени. Од на Глобалниот инвестициски самит, активен член на Одборот на директори активно да учествуваат на сите настани станав почесен член. Мојата нова за вмрежување и агресивно да ја улога е да привлечам што повеќе развијат понатамошната релација.

Капитал број 725 20.09.2013

www.kapital.mk

24 интервју VidosaVa Xagi]

потпретседател на стопансКа Комора на србија

Proektno PretPrijatie e najdobrata forma za ekonomska sorabotka na balkanot! пишува:

верица јорданова

verica.jordanova@kapital.mk

фотографија:

ивана Кузмановска

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

XX Сите земји од регионот половина од својата трговска размена ја реализираат со земјите од Европската унија, а многу помалку меѓусебе. Зошто е важно да се поттикнува поголема економска соработка во регионот? Како за илустрација колку се мали и ранливи нашите економии ќе кажам дека неодамна примив бизнис-делегација од една кинеска провинција и слободно можам да кажам дека нашата економија и сите останати во регионот за нив се на ниво на статистичка грешка. Тоа само по себе кажува колку се мали можностите за соработка со нив и правење некаков одржлив бизнис. Затоа, кога ќе погледнеме како сме позиционирани и колку сме свртени едни кон други, тогаш станува јасно дека меѓусебната соработка е императив. Регионот нуди и некои други предности - Словенија и Хрватска се членки на ЕУ, други земји го имаат трансирано истиот пат, што дава големи можности за користење на европските фондови, особено оние за истражување и развој,

клучни за развој на конкурентна економија. Сите ние во изминатиот период, за жал, се соочивме со процес на дезиндустријализација, па затоа денеска зборуваме што имаме и каде можеме да извезуваме. Се чини дека само Хрватска може да извезе брод и тоа е најголемата додадена вредност, додека сите останати земји главно извезуваат суровини, односно полупроизводи и производи во кои е вградена ниска додена вредност, ниско ниво на знаење. Затоа, тие се евтини и нашиот квалитет на надворешнотрговската размена не е добар.

XX Како во вакви услови да се подобри структурата на извозот? Како да се реализира визијата за заеднички настап на трети пазари? Наша цел во иднина треба да биде развојот на нови индустрии за новото време. С$ додека не ја вратиме индустријата на овие простори ние не можеме да ги решаваме нашите егзистенцијални проблеми. Но, нема развој на индустријата и на производството без развој на инфраструктурата и на логистиката, а ни со тоа не можеме да се пофалиме. Во овој сегмент имаме шанси за развој ако креираме проекти кои ќе привлечат средства од големи институционални инвеститори. На пример, неодамна во Белград имавме конференција за проектите на ЕБРД, која инвестира значителни средства токму во

инфраструктурни проекти. За жал, од Македонија не дојде ниедна компанија, од БиХ само една, а од Хрватска три, но затоа беа присутни компании од Шпанија, Чешка, Словачка и од Италија. Дефинитивно, одделни компании од која било балканска земја немаат капацитет за самостојно учество во вакви големи проекти, но затоа, може да се промени самиот модел на организација. Може да размислуваме и за проектни претпријатија кои ќе се формираат за конкретни проекти и ќе ги вклучуваат потенцијално заинтересираните страни со капацитет и интерес заеднички да соработуваат со цел да извезуваат на трети пазари.

XX Може ли да ни наведете некој таков пример на конкретно обединување околу една заедничка идеја? Најсвеж пример е иницијативата на најголемите производители на храна од Балканот од почетокот на годината. МК група од Србија, Агрокор, Атлантик и Подравка од Хрватска и Нектар од Србија на почетокот на годината предложија конкретни мерки за нивно приближување за заеднички настап на трети пазари. Со оглед на тоа дека станува збор за луѓе од акција, мислам дека долго требаше за да созрее сознанието дека нивната конкурентност ќе биде многу поголема ако заеднички излезат на пазарот, а не поединечно. Тие се прв ваков пример во регионот, кој верувам дека ќе го следат и други.

Energy delivery solutions

ENERGIZING YOU

Капитал број 725 20.09.2013

26

www.kapital.mk

интервју

Но, ќе потсетам дека има и сериозни ограничувања, особено во делот на финансирањето. За да учествувате на големи градежни проекти, на пример во Ирак, мора да обезбедите големи гаранции. Во таков случај не се доволни финансиите од компаниите поединечно, туку е неопходна силна, институциоанална поддршка на таквиот проект и затоа, само таков модел на поддршка или финансирање е одржлив.

XX Какви промени чувствувате во Србија по влегувањето на Хрватска во ЕУ? Засега нема некои значајни промени од причина што значителен број хрватски компании инвестираа во Србија и тоа беше еден од начините да си обезбедат пазар за кога ќе влезе во ЕУ, главно во прехранбената индустрија. Точката во којашто се разидуваме е кај прозводите од тутун и Србија мора да си ги штити интересите на своите производители на тутунски производи. Затоа, не можеме да прифатиме одредени одредби кои сега се нудат не од страна на Загреб,

Потпретседателката на Стопанската комора на Србија, Видосава Џагиќ, учествуваше на минатонеделната бизнис-средба на Бизнис плус, бизнис-порталот на регионалните медиумски партнери Босна и Херцеговина, Црна Гора, Хрватска, Македонија, Словенија и Србија, на која освен медиумите, учествуваа и претставници од компании од регионот, од стопанските комори и владини претставници од земјава. Оваа иницијатива, чија крајна цел е поголема економска синергија во регионот и заеднички настап на компаниите на трети пазари, Џагиќ ја оценува како многу потребна и важна за афирмирање на позитивните бизнис-примери од регионот и креира позитивна енергија за соработка од којашто сите би имале корист, а не штета! туку од Брисел.

XX Каква е моменталната состојба во српската економија? Ако се суди според првите шест месеци од годината, Србија забележа кумулативен раст на индустриското производство од над 4%, има раст на извозот поголем од 20% и кон тоа директно придонесоа Фиат и компаниите кои се во синџирот на Фиат, а инвестираа во Србија. Тоа придонесе и за промена на структурата на српскиот извоз. На листата со топ извезувани производи повеќе не се суровините како овошје, зеленчук и житарки, кои доминираа до минатата година, туку готовите производи кои се вградуваат во автомобили. На второ место се апаратите за домаќинство, што е последица на доаѓањето на инвеститорите од регионот, пред с$ резултат на инвестиците на Горење во Србија. Горење има свои фабрики на три локации и разви сериозно производство, притоа користејќи ги преференцијалите од договорите за слободна трговија кои ги има нашата земја. Нивното присуство придонесе значајно за развој на локалниот синџир од доставувачи. За нивното производство е врзан значаен број домашни кооперанти, затоа што услов за користење на преференцијалите на слободната трговија со Русија е 51% од компонентите да бидат од домашно потекло. Во структурата на нашата размена повеќе

од 60% е со членки на ЕУ, околу 23% со земјите-членки на ЦЕФТА и околу 7% со Руската Федерација. Карактеристично е дека од година во година имаме раст на размената со Руската Федерација, иако потенцијалите не се доволно искористени. Растот на ниво на цела економија, кој се очекува да биде околу 1,5%, е раст во однос на претходната година, но е недоволен, затоа што по вкупниот раст не се вративме на ниво од 2008 година, значи на ниво од пред кризата. Друг значаен проблем, како и во Македонија, е проблемот на неликвидноста. Ние започнавме проект во април за воведување финансиска дисциплина во плаќањето и примена на законот за редовност на плаќањето. Роковите за плаќање на обврските за буџетските субјекти кон стопанските субјекти се 45 дена и тоа функцинира засега. Ограничени се и роковите за плаќање меѓу самите компании, стопанските субјекти, затоа што и кај нас беше практика малите компании практички да ги финансираат големите поради долгите рокови за плаќање. Сега тој рок е ограничен на 60 дена и верувам дека со упорно истрајување во овој дел ќе успееме за една година да видиме значително поместување во наплатата на побарувањата, за да видиме дали законот си ја исполнил својата мисија. Третиот клучен проблем е проблемот со финансирањето. Притоа, зборувам за финансирање на производство, затоа

што сите останати услуги се развиваат само ако постои производство. Во спротивно никој не направил чекор само со развој на услуги. Кризата всушност, покажа дека земјите кои имаат развиена индустрија се поотпорни на кризата. Тие полесно се носат со проблемите на кризата. Типичен пример за тоа е Германија, која целиот свој развој го базира на индустрија. Спротивно на неа, Ирска својот развој го базираше на услуги и затоа помина многу лошо во изминатите кризни години. Во таа насока, нема индустриски развој без инвестициско финансирање, без адекватни извори за долгорочно финансирање под поволни услови. Во Србија основен облик на финансирање е преку деловните банки, но немаме развојна банка со сопствени средства како што беше случај во Хрватска со Хрватската развојна банка. Мислам дека во периодот кој е пред нас многу е важно да се има извор на финансирање кој ќе улествува во кофинансирањето или кредитирањето различни деловни субјекти и на локалните самоуправи при повлекување средства од ЕУ. Ова е особено важно затоа што проектите функционираат на начин што средствата треба да се обезбедат, а потоа да се повлечат од ЕУ-фондовите по реализацијата на проектот. Мора да се формира тој извор на средства кој ќе ги следи развојните проекти и процентот на користење на европските средства да биде што поголем.

Капитал број 725 20.09.2013

28 Компании и пазари

www.kapital.mk

Nikoj Ne koNtr dali jademe Gm Свесноста и информираноста на македонските граѓани за квалитетот и изборот на храна е драстично пораснат во последно време. Во услови кога цел свет зборува за генетски модифицираната храна и ефектите од истата, звучи целосно нереално тврдењето на македонските надлежни институции дека кај нас воопшто не влегува ваква храна?! Заштитени ли се навистина Македонците од ГМО?! Дејан азески

dejan.azeski@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

Д

еновиве во македонската јавност се крена своевидна паника поради измените на Правилникот за условите за издавање одобрение за ставање во промет на генетски модифицираната (ГМО) храна. Како што беше пренесено од 1 октомври ќе биде дозволено стоката да се храни со ГМО храна. Според информациите кои ги доби „Капитал“ од надлежните

институции, станува збор за истиот Правилник кој важи од 2008 година и со кој е дозволена употреба на храна со ГМО, а последниве промени се само во делот на Правилникот кој се однесува на постапките и условите со што дополнително се заострува контролата за користењето на храната со генетски модифицирана содржина. Ова го тврдат и директорот на Инспекторатот за земјоделство, Румен Стаменов, и директорот на Агенцијата за храна, Дејан Рунтевски. „Треба јасно да се знае дека во Македонија од 2008 година, според усогласениот Правилник со законодавството на ЕУ, е дозволен увоз на генетски модифицирани семиња

со јасно обележување на паковката. Сепак, нашите истражувања покажуваат дека оттогаш наваму во Македонија нема никаков увоз на таков семенски материјал, ниту има индикаци за тоа. Засега ние не сме информирани за никакви измени во нашиот дел за увоз на семенски материјал кои ќе важат од 1 oктомври, како што пишуваат медиумите“, вели Стаменов. И Рунтески вели дека не е точно дека токму од 1 октомври ќе се дозволи исхрана на животните со ГМО храна, бидејќи Правилникот е стапен на сила уште од 2008 година. „Правилникот кој е донесен во 2008 година е усогласен со европското законодавство и тој уште оттогаш

www.kapital.mk

Капитал број 725 20.09.2013

rolira mo hraNa?!

дозволува увоз на храна со ГМО и хранење на стоката. Последниве измени на Правилникот од август годинава не се во делот на дозволувањето за употреба на таквата храна, туку во условите за

издавање одобрение за ставање во промет на ГМО храната“, вели Рунтевски. Сепак, и двајцата не кажуваат како е возможно досега во земјава да не е регистрирано никакво прекршување

Зоран ПоПовсКи

владимир КаКуринов

Во Македонија не се вршат неопходниот број анализи кои овозможуваат целосна контрола на увозот и употребата на ГМО, особено во делот на сточната храна!

Единствен начин на одбрана е што повеќе домашно производство без внесување на примарни генетски модифицирани производи кои се закануваат да го сменат целиот фонд на домашните растенија.

Факултетот за земјоделство и храна

Експерт за безбедност на храна

29

Капитал број 725 20.09.2013

30 компании и пазари

www.kapital.mk

Што предвидуваат македонските законски акти за ГМО

во однос на дозволените количини на застапеност на ГМО во храната што според многумина експерти е невозможно.

Се продава или не ГМО храна во Македонија?!

Во Македонија досега ниеден увозник нема побарано дозвола за увоз на храна со генетски модифицирани организми (ГМО) ниту, пак, при увозот е деклариран увоз на ваква храна! Значи ли тоа дека на македонскиот пазар не се продава генетски модифицирана храна и дека македонските потрошувачи можат мирно да спијат? Во обид да дојдеме до одговор на ова прашање, „Капитал“ се обрати кај сите надлежни институции! Во Агенцијата за храна велат дека ниеден увозник не побарал дозвола за увоз на ГМО храна, како што налагаат правилата. Лабораторите опремени за испитување на присуството на ГМО речеси и немаат работа затоа што ниту Агенцијата ниту увозниците не бараат вакви анализи од нив. Сите надлежни, благо кажано, се однесуваат како Македонија да е изолиран остров на кој не допира генетски модифицирана храна!

„Не. Официјално никој досега не побарал да увезе производи од овој вид храна“, децидно ни одговори директорот на Агецијата за храна, Дејан Рунтевски, на нашето прашање дали во Македонија влегува генетски модифицирана храна? Одговорот го базира на, како што вели, секојдневните контроли кои Агенцијата за храна ги врши при увозот на храна во земјава. Контролата, пак, се врши на тој начин што се проверува документацијата и декларацијата на производите, што значи дека ако не е декларирано присуство на ГМО, тоа воопшто и не се проверува. „Секоја ГМО храна треба да биде означена и проследена со соодветна документација. Ако постои сомнеж, може во рамки на контролата да се земе и мостра од храната и да се испрати на лабораториска анализа“, вели Рунтевски. Но, досега во постојните лаборатории во Македонија никој не испратил мостра и не побарал анализа за да види дали во некоја храна има присуство на ГМО. Двете надлежни лаборатории за испитување на ГМО, едната во Факултетот за земjоделство и храна и другата во МАНУ, речиси и не се

XX Да се користи храна која во својата содржина нема повеќе од 2% присуство на ГМО организми; XX Во Правилникот се определуваат строги правила за означување на генетски модифицираната храна, со цел потрошувачот да биде добро информиран и да има можност сам да избере дали ќе ја консумира оваа храна; XX Се утврдуваат и правила за следење на овие производи со цел да се олесни набљудувањето на овие производи и нивното влијание врз здравјето на луѓето и врз животната средина; XX Секој оператор со храна кој за прв пат сака да стави во промет ГМО храна на пазарот во РМ, треба да поднесе барање за одобрение за ставање во промет на ГМО храна до Агенцијата. Во постапката за издавање на одобрението се врши преглед на приложената документација и, меѓу другото, се проверува дали производот е внесен во Регистарот на одобрени производи на земјата извозник и/или производител и во Регистарот на одобрени ГМО производи на Европската комисија. користат затоа што, како што велат оттаму, тоа никој од нив не го побарал?! „Лабораторијата е основана во 2007 година со средства до меѓународни проекти, отворана е два пати досега, но, за жал, досега во неа е извршена само една анализа за потребите на инспекциските служби. Главно се работеше на мостри од комерцијални субјекти“, вели професор доктор Зоран

www.kapital.mk

Капитал број 725 20.09.2013

31

Зошто светот се плаши од Монсанто?

Н

а последните протести против употреба на ГМО во производството на храна ширум светот излегоа повеќе од 2 милиони луѓе. Нивните барања беа едноставни да се стави здравјето на луѓето пред интересите на профитот на големите компании и да се заштити потомството од убиствените последици на ГМО. На нивните транспаренти стоеше името на Монсанто, најстариот и најголем производител на генетски модифицирани семиња во САД. Станува збор за поприлично силна порака од поприлично голем број луѓе. Но, дали е тоа доволно за да се запре ГМО? Ако се знае дека Монсанто, најголемата компанија во светот која произведува ГМО семенски материјал има годишен приход поголем од 12 милијарди долари и во нејзиниот управен одбор седат низа познати и моќни политичари и бизнисмени, светот навистина го чека тешка битка за човековото здравје. Главниот аргумент на Монсанто е

дека штетните последици на ГМО се минорни во однос на бенефитите кои земјоделството и човештвото може да ги имаат од генетски модифицираните семиња. Тие наведуваат дека пошироката употреба на ГМО семињата може целосно да го искоренат гладот во целиот свет и да обезбеди одржлив развој за земјоделството, како примарен сектор на целата светска економија. Но, од друга страна еколозите с$ поофанзивно ја бомбардираат јавноста со лепезата опасности по здравјето на луѓето, по нивното потомство и по животната средина од неприродното вкрстување на некомпатибилни гени. Само за потсетување, Европа и САД не толку одамна водеа трговска војна поради забраните на низа европски држави за увоз на ГМО семиња и храна, забрана која беше надмината по долгогодишни тешки преговори, за многумина, на штета на граѓаните на стариот континент.

прв потполно автоматизиран систем за микробиолошка филтрација на минерална вода во Македонија

прв потполно автоматизиран систем за микробиолошка филтрација на вино во Македонија

прв потполно автоматизиран систем за мембранска филтрација на пиво без употреба на дијатомејска земја во Македонија

прв потполно автоматизиран мембрански систем за стабилизација на пиво во Македонија

ECOTIP д.о.о. Скопје Бул. Партизански одреди 62/2-39 1000 Скопје Македонија +389 2 3176 907 +389 2 3176 920 e-mail: info@ecotip.com.mk

Не заста застаНуваме тука...

Капитал број 725 20.09.2013

32 компании и пазари

Поповски од Факултетот за земјоделство и храна дециден дека во Македонија не се вршат неопходниот број анализи кои овозможуваат целосна контрола на увозот и употребата на ГМО, особено во делот на сточната храна! И Емилија Шукарева Стефановска, научен соработник во лабораторија за генетско инженерствот при МАНУ ни потврди дека интересот за испитување на присуство на ГМО е многу мал, речиси никаков. „Лабораторијата ја опремивме уште во 2008 година, но досега беа направени само неколку анализи кои не покажаа прекршувања на законската норма. Но, со толку мал процент на контроли не може да се каже дали во Македонија има или нема храна со недозволено високо ниво на ГМО во нејзиниот состав. Во последнава година интензивиран е интересот за

вакви испитувања, но тоа е само во однос на минатите години, бидејки бројот на испитувањата останува премногу мал“, вели Шукарева Стефановска, која препорачува редовно контролирање на храната поради потенцијалните штетни влијанија на ГМО врз здравјето на луѓето. Експертите се децидни дека во Македонија се користи генетски модифицирана храна, а оправдувањето на надлежните се само параван зад кој се крие нивниот неажурен однос. „Најодговорно тврдам дека во Македонија НИКОЈ не знае колку генетски модофицирана храна (за луѓето или за животните) има на пазарот, од едноставна причина што не се врши редовно мерење и контрола за ГМО контаминација на храната која се произведува или увезува“, тврди д-р Ненад Коциќ од еколошкото

www.kapital.mk

друштво Вила Зора, кој изјавите дека во Македонија нема ГМО храна ги оценува за произволни и неточни. „Тој што тврди дека нема ГМО храна нека каже во изминативе 10 години колку контроли за присуство на ГМО се направени во увезената соја од Бразил со која се хранат домашните животни или колку контроли за ГМО контаминација на храната и на земјоделските површини се направени воопшто. Дали имало контрола во релевантна лабораторија надвор од државата и дали некоја компанија во Македонија сама направила ГМО тест?“, прашува тој.

Проблемот потекнува од семенскиот материјал

Со дилемата како да се заштитат што повеќе од генетски модифицираната храна се соочуваат многу земји и притоа користат различни законски и инспекциски модели. „Ако западните земји не можат да се заштитат од напливот на генетски модифицирана храна, ние со овој административен капацитет немаме апсолутно никакви шанси. Она што треба да се направи е на секој можен начин да се форсира домашно производството, но со користење на македонско семе. Целиот проблем со генетски модифицираната храна потекнува од семето, а Македонија како земја со погодни услови за производство на семенски материјал тука треба да ја гледа можноста да се заштити од сето тоа“, вели поранешниот министер за земјоделство, Киро Докузовски. Ставот за домашното производство како база за заштита од ГМО го дели и професорот Владимир Какуринов, кој исто така смета дека единствен начин на одбрана е што повеќе домашно производство без внесување на примарни генетски модифицирани производи кои се закануваат да го сменат целиот фонд на домашните растенија. Експертите се едногласни дека зајакнувањето на системот на контрола на храната и семињата коишто се внесуваат на пазарот се клучни, примарно поради заштита на населението. Доктор Коциќ предупредува дека секоја генетски модифицирана храна е опасна по здравјето на луѓето. „И не само генетски модифицираната храна, туку и млекото од кравата хранета со генетски модифицирана храна или месото од животното било хрането со ГМО соја“, предупредува Коциќ. Од друга страна, ГМО храната има докажано штетен ефект врз локалното земјоделство и локалната економија, затоа што со засадувањето на ГМО семиња земјоделецот кој одлучил да произведува ГМО храна ќе биде обврзан секоја година да купува ново семе од производителот на овие семиња, бидејќи семињата се стерилни, односно не можат да создадат семе кое би се употребило следната година. Напротив, тие не создаваат семиња и со тоа земјоделецот станува зависен секоја година да купува семиња.

Капитал број 725 20.09.2013

34

www.kapital.mk

политика

Донкихотовска борба на ВМРО-ДПМНЕ со истополните бракови

Р

азгледувањето на иницијативата за измени на Уставот (кои кај нас секогаш се третираат како отворање на Пандорината кутија) и тоа само со цел да се дефинира бракот како заедница исклучиво меѓу маж и жена, предизвика иронични реакции кај дел од поратениците на опозицијата. Предничеше пратеникот на Либералната партија, Ивон Величковски, кој праша под каква закана е

традиционалниот брак за ВМРОДПМНЕ да мора вака радикално, со измена на Уставот, да го брани: „Во ВМРО-ДПМНЕ прават анализи. Дали бројот на истополови бракови е голем, па предлагате измена на Уставот? Колку истополови бракови се склучени во Македонија? Досега нула. Треба да се менува Уставот за многу поважни прашања, а за тоа нема поддршка“, изјави Величковски.

> БРОЈКИ

25.624 Можат ли актерите слободни места за упис во прва година има на петте државни универзитети (vo Скопје, Битола, Штип, Тетово и vo Охрид), а по првите два уписни рока се запишани околу 15.000 бруцоши

заеднички да донес

660

илјади евра наменети за техничка помош на Министерството за здравство ќе обезбеди договорот за соработка меѓу Министерството и Светската здравствена организација Регионална канцеларија за Европа за периодот 2014-2015 година

1.600

лица ќе може да смести новиот објект на затворот Идризово (наместо досегашните 900), чија изградба ќе чини 52 милиони евра обезбедени од Банката за развој при Советот на Европа и од Буџетот на државата

facebook 1 Во еден кафич си биле тројца

инженери. Македонец, Финец и Германец и Македонецот им вика: -Добар ден, што ќе се напиете? Богдан Н. Богдан

2 Лесно ќе препознаеш кукавица

пишува:

Максим Ристески

maksim.risteski@kapital.mk

фотографија: telegraf.mk

у Мк. Не смее да кука. Сашо Алексов

3 Само будала се сопнува на ист

камен, паметен човек секогаш наоѓа друг камен за сопнување. Предраг Кукиќ

Е

тички кодекс со конкретни казни за пратениците што ќе го прекршат предлагаат членовите од ВМРО-ДПМНЕ на

Работната група за имплементација на препораките од извештајот на Комисијата за настаните од 24 декември. Ако се сложи опозицијата со овој предлог, на пратеникот кој нема да го почитува етичкиот кодекс, Деловникот за работа на Собранието, кој ќе попречува одржување седница, недолично ќе се однесува, ќе навредува или ќе му се заканува на друг пратеник ќе му биде изречена една од следниве три мерки (во зависност од тежината на прекршокот): опомена, опомена пред исклучување и исклучување од работата

www.kapital.mk

Капитал број 725 20.09.2013

бум-тРес

и вицепремиерот Џафери против „скопје 2014“

В

ицепремиерот Муса Џафери во интервју за косовскиот дневен весник „Зери” изнесе став дека проектот „Скопје 2014“ е провокација за Албанците, но дека сепак, тој е најголема провокација за Грција. „Не е во ред да се потцени албанскиот електорат, зашто тој електорат со години гласа за ДУИ да биде на власт. Албанскиот народ не е слеп“, гласи одговорот на вицепремиерот на прашањето за критиките на опозицијата дека ДУИ е само декор во владата на ВМРО-ДПМНЕ и Никола Груевски.

Амфилохије РАдовиќ

митрополит на СПЦ

С

ето тоа е во слава на Бога и за доброто на нацијата“, митрополитот се обидува да објасни како е „природно“ СПЦ да гради станови и да поседува хотели додека се правда дека нема пари за да изгради дом за стари лица.

е од 24 декември сат етички кодекс? Ако опозицијата се сложи со предлогот на ВМРОДПМНЕ за собраниски етички кодекс, ниското ниво на пратеничка култура и комуникација, кое не ретко е на работ на физички конфликт, а по правило ја блокира работата на Собранието, ќе се казнува со намалување на платите на пратениците: 5% за секој ден кога ќе бидат исклучени од седница на седницата во траење од еден, два или пет дена. Во случај на пратеникот да му биде изречена последната, најтешка мерка, ќе му биде намалена платата во висина од 5% за секој ден отсуство. Според предлогот на ВМРО-ДПМНЕ, мерките ќе ги изрекува претседателот на Собранието, а за нив ќе одлучува собраниската Комисија за прашања на изборите и именувањата. На казнетиот пратеник му се остава можност да се жали пред надлежно тело (кое би се формирало на координација кај собранискиот спикер) составено од три члена - еден потпретседател (предложен од спикерот) и по еден член од власта и од опозицијата. Предложениот етички кодекс е дел од пакет-предлозите кои членовите од ВМРО-ДПМНЕ на Работната група за имплементација на препораките на Комисијата за 24 декември ги презентираа пред новинарите на првиот официјален брифинг (од формирањето на Работната група), потенцирајќи дека се работи за први писмени предлози - сите досегашни, вклучително и оние на опозицијата, беа изнесени само усно. Со пакетпредлозите на ВМРО-ДПМНЕ се предвидува и усогласување на сите различни позиции меѓу Законот за Собрание и Деловникот. Во новиот

35

деловник би влегла интегрално препораката 4/1 на ад хок комисијата, која гласи: сите деловнички одредби кои се однесуваат на работата на пленумот за прашања кои не се регулирани со посебни одредби за работа на комисиите соодветно да се применат одредбите од Деловникот кои важат за пленум. Во однос на постапката за носење на Буџетот, ВМРО-ДПМНЕ предлага нејзин почеток најдоцна до 1 октомври и одвивање во три чекори. Првиот чекор би бил општ претрес на матичното тело Комисијата за финансирање и буџет; вториот би подразбирал одржување посебна седница на истата комисија за амандманска расправа; а третиот разгледување на дополнетиот предлог-буџет (изготвен од Владата по амандманскиот дел) на пленарна седница. ВМРО-ДПМНЕ предлага во интерес на времето Законодавноправната комисија да се изземе од расправата за предлог-буџетот, амандманската расправа да трае најдолго седум дена, а доколку не заврши во овој рок, постапката да продолжи на пленарна седница. Целата процедура за носење на Буџетот треба да заврши најдоцна до претпоследниот четврток во декември (последниот четврток секој месец е резервиран за пратенички прашања).

ЏулијА ГилАРд

поранешен премиер на Австралија

Г

убењето власт се чувствува како удар со тупаница, болка толку силна што ја чувствуваш во желудникот и во нервните завршетоци.“ Поранешниот премиер од сопствено искуство пластично објасни зошто власта е поготвена на с$ само за да не станат поранешни.

ЃунеР исмАил

Совет за култура на СДСМ

А

манет до моите блиски - скапо да им наплатите доколку мене ме нема, а ако сум на нозе, лично ќе им наплатам. Крв должат!“, напиша Исмаил на Фејсбук во духот на „јадењето живи луѓе“ на Заев и на борбата за Штип и по цена „крв да падне“ на кандидатот на СДСМ за градоначалник, Здравко Коцев.

twitter 1 Ole@oletweet 3h

Еден кран да најдевме да ја извлечеме и Коста Македонија? И таа е одамна потоната.

2 Мекица@Plavaaa 21h

Демократијата е мртва. Давала отпор при апсење

3 Сеси Асхел@rizikjak14m Остај и куќа и стан, и право во Авганистан!

Капитал број 725 20.09.2013

36

www.kapital.mk

политика

„Капитал“ ги анализира настаните кои следуваат во македонс

Preporaka vo oktom [lakanica vo deke пишува:

Катерина Синадиновска katerina.sinadinovska@kapital.mk

фотографија:

Фотоархива на Капитал

М

еморандумот којшто деновиве го потпишаа парламентарните политички партии, (освен Либералната партија и ДПА) за исполнување на стратегиската цел за членство на Македонија во Европската унија, наголемо собра аплаузи и дома и надвор. Партиите, но и Европската комисија преку својот гласноговорник јасно порачаа дека тој значи силна верификација за македонските европски стремежи, но и обврска на партиите дека со своето дејствување нема да го попречуваат напредокот кон ЕУ. Двете владејачки партии, ВМРО-ДПМНЕ и ДУИ порачаа дека ова е доказ за единството на македонските политички

опции за иднината на земјата, за СДСМ признавање дека Македонија треба да се врати на вистинскиот пат, на патот на евроинтеграциите како стратешка определба на држвата, кое не смее да остане на хартија и мора да се имплементира. Меморандумот не го потпишаа само Либералната партија и ДПА. Според либералите, во Македонија досега се потпишани бројни документи, и затоа тие сметаат дека се потребни конкретни чекори, а не нови манифести. Партијата на Мендух Тачи, пак, истакна дека владата која во моментов ја имаме е влада на блокади, а не на интеграции и дека на неа не може да & се верува во европските заложби. Меморандумот е дел од мартовскиот договор, па сосема очекувано доби поддршка и од европските челници. Но, две се дилемите кои се јавуваат кога се анализира овој документ, и уште поважно неговата евентуална примена. Прво, зарем потребен е документ за нашите партии да

докажат дека (не) го работат она за што добиле поддршка? Нели и досега тие требаше да се раководат по овие принципи? Понатаму, откако е потпишан Меморандумот и во првите неколку дена не престанаа политичките пресметки и меѓупартиските војни. Повторно обвинувања, зла крв по медиумите, имиња ставани на столбот на срамот... Второ, и поважно е прашањето – на страна меморандумот, до каде е навистина Македонија на својот европски пат, дали регресот за кој многумина зборуваат во последните години н$ оддалечи од Брисел до таа мера што сега се враќаме на некои почетни точки како потпишување вакви декларации карактеристични за држави во формирање или такви кои допрва си ги одредуваат приоритетите и за крај – што е она што се очекува од Македонија во следниот период? Секако, и што може да очекува Македонија?

Џабе меморандум

Спорот за името со Грција и неговото

www.kapital.mk

капитал број 725 20.09.2013

политика Ако се тргне на страна меморандумот којшто во понеделникот го потпишаа парламентарните партии и со кој се обврзаа дека ќе работат за македонските интеграции во ЕУ, прашањето кое се поставува е до каде е навистина Македонија на својот европски пат? Дали регресот за кој многумина зборуваат во последните години н$ оддалечи од Брисел до таа мера што сега се враќаме на некои почетни точки како потпишување на вакви декларации карактеристични за држави во формирање или такви кои допрва си ги одредуваат приоритетите и за крај – што е она што се очекува од Македонија во следниот период? Секако, и што може да очекува Македонија?

ските евроинтеграции

mvri, emvri! решавање е клучен проблем и предуслов за влезот на Македонија во ЕУ – реченица што и малите деца веќе ја знаат наизуст. Но, дали е само тоа? И што кога ќе се реши тој спор? Автоматски ли се отвораат вратите за преговори? Кога би било најреално да се очекува таква разврска? Колку регионалните текови имаат влијание врз овој процес? Колку самата ситуација во ЕУ? Каде е и каква е позицијата на Вашингтон тука? Многу се прашањата на кои има само аналитички одговори на експерти и брифинзи од политичките врвови. Конректни одговори нема, оти ова е сепак политички проблем, во кои нештата не секогаш (или никогаш) не се со математичка прецизност и едноставен одговор дека еден и еден даваат два. Во меѓувреме, тоа што е факт е моменталната ситуација на терен, која говори дека и оваа есен Македонија исчекува Извештај од ЕУ за напредокот. Високи дипломатски извори од Брисел инфромираат дека Извештајот на Комисијата ќе биде со вообичаениот

37

Што ќе побара груевски од оон во недела?

И

линденскиот говор на премиерот Никола Груевски оваа година од Мечкин Камен отвори дилеми за официјалните македонски позиции виза ви преговорите кои се водат во Обединетите нации: „Kако да решиме спор ако не разговараме, ако постојано како одговор добиваме клише реакции и веќе видени тези? Kако да решиме спор ако никој, буквално никој, освен нас, не е директно мотивиран или храбар да придонесе овој спор да се реши? Еве уште еднаш ја користам можноста на овој наш голем празник да повикам на промена на форматот на разговорите за изнаоѓање решение, односно носители на одговорните тимови на двете земји да бидат премиерите и да се обидеме заедно да дојдеме до некое за двете страни прифатливо решение.

Kрајниот збор секако и секогаш ќе го имаат граѓаните на организиран референдум. Со цел забрзување на процесот на разговори и апел за поголем фокус кон ова прашање на сите засегнати страни, размислувам да се обратам до ООН со став за промена на форматот на разговорите, со што би се следел примерот и на Србија и на Kосово“ говор кој јасно ја демонстрира македонската порака за директни пореговори, но на некој начин се остава и простор за сомнеж во способноста на медијацијата. Тоа прашање во последниот период станува с$ поактуелно, па многумина аналитичари ценат дека потребно е поактивно вклучување на преговорите и од други центри на моќ и дека само Обединетите нации тешко дека ќе успеат да изодат еден успешен пат во медијацијата. Повеќе од 20 години оваа формула се покажува како несупешна, па прашањето сега (ако се има предвид дека грчкиот премиер Андонис Самарас одби тет-а-тет средба) е која е и дали има друга опција која би ја предложил Груевски. Во македонската влада и во неговиот Кабинет не сакаат да зборуваат за тоа што можеме да очекуваме од премиерот во недела.

wording. Помалку позитивен или помалку негативен – ќе се толкува повторно според домашниот политички пазар и интерес. И да, ќе има препорака за почеток на преговори. Доволно се „замачкаа“ македонските проблеми за да може препораката пристојно да биде оправдана. Но, понатаму следи декемврискиот Самит на ЕУ, на кој повторно Македонија тешко дека ќе биде предмет на дискусија. „Освен што главната пречка - спорот за името - не е решен, овој Самит сега ќе биде на само петнаесетина дена по одржувањето на изборите во Германија. Новата германска влада сигурно ќе биде преокупирана со сопствената консолидација и тешко дека вакви прашања ќе дојдат на дневен ред. А знаете каква е неопходната процедура во Бундестагот за Германија да заземе став за вакви теми“ вели извор од ЕК за „Капитал“. Тоа значи дека датум за почеток на преговори и оваа година нема да има. Па следниот термин за кој може да се гаи

некаков оптимизам е самитот напролет догодина. Но, ако се верува на нашите извори – и тоа е прекратко за да се очекува вистинско решение на спорот за името. „Спорот за името е закочен. Медијаторството не дава резултати. Метју Нимиц е присутен цело време, дава идеи, се труди, но нема резултати. Позициите на двете земји се непроменливи и решението с$ уште е далеку“, велат тие. Впрочем и самиот Нимиц при последната посета на Скопје минатата недела кажа дека сме далеку од решение. Она што можеби повеќе загружува е Високиот дијалог кој (треба да) се води со Брисел, а за кој во последниот период многу малку се зборува. Овој процес требаше да се одвива на еден начин „како паралелни преговори“ со ЕУ, да се отвораат најтешките поглавја со цел кога ќе се добие датумот, да се скрати процесот на преговарање. Македонската власт недоволно сериозно ја сфати оваа задача, па

Капитал број 725 20.09.2013

38

www.kapital.mk

политика Петер Стано

Кристофер Ивон

ие сме свесни за потпишувањето на меморандумот и во моментов го проучуваме текстот. Во принцип, Комисијата ги охрабрува и поздравува меѓупартиските договори за ЕУ-агендата, како и преземените чекори што водат кон инклузивна соработка на сите засегнати страни со цел да се исполни стратешката цел на европската интеграција. Овој меморандум, исто така, го поздравуваме и како дел од спроведувањето на договорот од 1 март.

ислам дека би било невообичаено за ваков извештај да не посочува области на кои им треба натамошен развој. На нив не треба да се гледа како на критика или неуспех, туку како на области на кои треба повеќе да се работи. На пример, политичкиот дијалог. Постојат области во кои политичкиот дијалог може да функционира успешно. И тоа се тие балансирани проценки кои очекувам да ги видам во извештајот за напредокот.

портпарол на Европска комисија

Н

реформите затајуваат на многу полиња. Критиките за партизирано судство, политички притисоци, нереформирана администрација, задушување на слободата на говор, рушење на пазарната економија стојат и понатаму како белег за оваа земја. И за тоа сведочат сите извештаи на

Aмбасадор на Велика Британија во Македонија

М

меѓународните организации, (ОБСЕ, Транспаренси Интернешенал, Репортери без граници...) вклучувајќи го и тој на ЕУ, но и тој на американскиот Стејт департмент. Со ваква ситуација дома, проблемот лесно се дава како алиби на сите за кои власта вели дека ни местат блокади и сопки.

До каде е регионот на европскиот пат?

Србија – за историски се цени договорот за нормализирање на односите којшто го потпишаа Србија и Косово, и со право, оти тој донесе голем напредок на европскиот пат на двете земји. Србија очекува датум за почеток на преговори во јануари, а Косово договор за стабилизација и асоцијација. Но, дипломатски извори од Брисел велат дека за ова да се случи неопходна е имплементација на потпишаното во Брисел, а тоа предвидува и воведување царина помеѓу двете земји, но и да се укине сосема и да престане да делува по подруми МУГ како тајна полиција и третото, најбитно, на 3 ноември во Косово ќе има избори кои мора да поминат фер и демократски и со вклученост на српското население од северот на Косово. Црна Гора - Оваа држава ги почна преговорите, но за една година затворено е само едно поглавје и тоа за наука, за кое потребен е помалку од еден ден за да се затвори. Пред Црна Гора остануваат уште 34 поглавја, а проблемите кои се јавуваат во текот на реформирањето на судскиот систем се јавуваат како клучни. Европејците забележуват за силна корупција и тоа во самиот врв на црногорската државна управа и преупредуваат дека додека не се реши тоа, тешко дека ќе има напредок за оваа земја. Албанија – проблем со корупцијата има и соседна Албанија, особено во јавната администрација и силен политички реваншизам. Албанија сега доби нова влада, па премиерот Еди Рама има можност да ги поправи впечатоците за неговата држава. Кога се прави анализа за албанските интеграции секогаш се вади на маса и една интересна теза којашто вели дека ЕУ стравува од опасноста од прием на Албанија пред Македонија од причина што е познат ставот што притоа би се јавил во македонското општетсво кај Албанците од Македонија.

Капитал број 725 20.09.2013

40

www.kapital.mk

интервју

Doc. d-r Ana Tomovska Misoska шеф на Катедра за менаџмент при Факултетот за деловна економија и организациски науки на Универзитетот Американ колеџ - Скопје

Ja podigame svesta za zna~eweto na nau~no-istra`uva~kata dejnost vo Makedonija пишува:

Дејан Азески

dejan.azeski@kapital.mk

XX Манифестацијата „Ноќ на истражувачи“ полека станува традиционална. Кои се досегашните резултати од неа и дали може да се забележат првите позитивни ефекти врз младите и врз институциите? Манифестацијата „Ноќ на истражувачи“ годинава по втор пат се организира од страна на Универзитетот Американ колеџ - Скопје, со финансиска поддршка од програмата ФП7 на Европската комисија. Мотивацијата за организирање на еден ваков настан секако беше подигнување на свеста за значењето на научно-истражувачката дејност и научните откритија за напредокот на едно општество и годинава го одбравме слоганот „Растеме со љубопитност“. Токму затоа манифестацијата опфаќа активности за нег ување на љубопитноста кај најмалите, односно децата од претшколска возраст, како и активности за поттикнување на истражувачкиот дух кај повозрасните: кај учениците преку конкурс за есеи, кај студентите преку конкурс за видео. Манифестацијата нуди и посериозни содржини како саем на научни постери, претставување можности за стипендирање и други можности за развој. Искуствата се повеќе од позитивни. Од ден на ден расте бројот на луѓе кои нé следат на социјалните мрежи, зголемен е бројот на пријавени за конкурсите во споредба со минатата година, што само по себе укажува на зголемен интерес не само кон самата манифестација, туку и кон истражувачките активности воопшто. Од друга страна имаме повеќе медиумски покровители, расте бројот на нашите партнери, спонзори и поддржувачи, што ни укажува дека полека, но сигурно добиваме приврзаници на идејата дека истражувањето е навистина двигател на развојот.

XX Американ колеџ е една од ретките образовни институции во Македонија која се занимава со научно-истражувачка дејност. Што добива универзитетот, што студентите, а што државата од ваквата практика? Универзитетот Американ колеџ - Скопје (УАКС) веќе неколку години интензивно

вложува во научно-истражувачката работа и презема активности за подобрување на ситуацијата со истражувањата во земјата, особено во сферата на општествените науки. Како резултат на тие напори истражувачите на УАКС се вклучени во спроведување на научно-истражувачки проекти од различни реномирани донатори како Регионалната програма за унапредување на истражувањата на Швајцарската агенција за развој, Глобалната мрежа за развој, Рамковната програма 7 на Европската комисија, Светска банка и други истражувања од помал обем. Како дел од активностите насочени кон градење и промовирање на истражувачката култура, активирани се неколку истражувачки лаборатории, наставниците и соработниците на Универзитетот се вклучени во интерна програма за стимулирање на објавување трудови во влијателни списанија, учества на меѓународни конференции, обуки за пишување трудови, статистички техники и други истражувачки активности. Како дел од напорите за подобрување на истражувачката средина и регулирање на прашањата за вработените и потенцијалните истражувачи неодамна ја потпишавме и Европската повелба за истражувачи, промовирана од Европскиот истражувачки совет, и во тек е нејзината имплементација. Со таквите заложби секако дека се создава средина на соработка на поискусни со помалку искусни истражувачи, се стимулираат идеи за истражувачки проекти и се поттикнуваат сите вклучени во образовниот процес на Универзитетот да размислуваат во насока на истражувачка кариера. Студентите добиваат практични знаења и искуства и можност лично да почувствуваат како е да се биде дел од една средина во која се добиваат интересни сознанија од различни научни области токму со примена на истражувачки техники. Меѓутоа, истражувањето не носи бенефити само за тие непосредно вклучени во истото. Истражувањата нудат бази на информации со огромен потенцијал за примена во градењето добри социјални политики и примена во реалниот сектор. Со објавувањето на истражувањата и трудовите во меѓународни рамки се промовира истражувачкиот потенцијал и капацитет и надвор од границите на нашата земја.

XX Македонија е меѓу државите во Европа кои најмалку одвојуваат за научно-истражувачка дејност? Кои се причините за ваквата состојба

Професорката Томовска од Американ колеџ смета дека свеста за вложување во научно-истражувачката дејност во Македонија с$ уште е многу ниска, но дека манифестациите како „Ноќ на истражувачи“ полека ги менуваат работите. Според неа, докажаните позитивни искуства од развиените земји треба да се пример и водич за понатамошен развој на научноистражувачката дејност и, според Вас, како да се надмине ситуацијата? Состојбата со научно-истражувачката дејност во држвата е и квантитативно и квалитативно на многу ниско ниво. Една од причините е недоволното систематско вложување во истражувачки проекти. Дел од причините лежат во ограничените ресурси со кои располага државата, како и ограниченото вложување на реалниот сектор во земјата во иновирање и развој на нови производи. Сепак, голем дел од причините лежат во ниското ниво на свест за значењето и користа од истражувачките наоди како основа за градењето издржани јавни и социјални политики, следење и реагирање на промените, како и користење на научно-истражувачките наоди за техничко-технолошки развој во индустријата. Токму затоа овој проблем кај нас е толку комплексен и нема едноставно решение. Потребно е преземање интегрирани, системски активности како издвојување на повеќе буџетски средства за истражување, градење системски партнерства меѓу универзитетите и реалниот сектор, како и соработка со истражувачки институции и универзитети од странство. Секако дека треба да се работи и на градење на свеста за значењето на истражувањата и афирмирање на можностите за користење на различни меѓународни истражувачки фондови. Предводници на тоа секако треба да бидат Универзитетите и државата со вложување не само финансиски, туку и интелектуално. Во поттикнување на промените секако дека се важни и поединците и институциите, кои со личен пример ќе ги поттикнуваат останатите да се вклучат. Токму тоа е она што Универзитетот Американ колеџ - Скопје го прави неколку години наназад во општествените науки и така и ќе продолжиме.

ДВОДНЕВНА ОБУКА:  26-27 септември 2013 година, од 10:00-16:00 часот Хипериум, Дуна Конгресен Центар, Скопје

ВОВЕД ВО ЕКОНОМЕТРИЈА: ПРЕМИН ОД ТЕОРЕТСКО НА ЕМПИРИСКО НИВО НА АНАЛИЗА НА ЕКОНОМСКИТЕ ПОЈАВИ Запознавањето на економетријата ќе ви овозможи да му дадете емпириска форма на вашето теоретско знаење за економијата преку тестирање на теории, предвидување и евалуација на политики на компанијата/ институцијата во којашто работите. Економетријата ќе ви овозможи обединување на вашето знаење од економија, математика и статистика во функција на спроведување на емпириска анализа на актуелни економски прашања значајни за носење на инвестициски/макроекономски одлуки во вашата компанија/институција.

СОДРЖИНА НА ОБУКАТА:        

Што е економетрија Регресиска анализа Метод на најмали квадрати Претпоставки на класичен линеарен регресиски модел Тестирање на хипотези Дијагностичко тестирање: мултиколинеарност, хетероскедастичност и автокорелација Специфицирање на модел Емпириска анализа во софтверскиот пакет Eviews: практични примери за секоја од опфатените теми

Оваа обука ќе ве воведе во користење на регресиска анализа со цел квантитативна оценка на економски релации коишто претходно сте ги разгледувале само од теоретски аспект и сте носеле одлуки врз основа на нетестирани хипотези. Обуката ќе ви овозможи преку емпириска анализа на расположливите податоци да го квантифицирате ефектот на активностите на вашите клиенти (домаќинства, компании и/или држава), што може да претставува добра информациска основа за предвидување на идните настани и носење на соодветни инвестициски/макроекономски одлуки.

Сите заинтересирани за учество на оваа работилница може да се пријават најдоцна до 23 септември 2013 година.

ЗА КОГО Е НАМЕНЕТА ОБУКАТА:

За сите лица од финансиски сектор (банки, осигурителни компании, пензиски фондови, брокерски друштва и останати финансиски институции), нефинансиски сектор и јавен сектор кои се или планираат да бидат вклучени во изготвување на емпириски анализи/истражувања врз основа на кои се носат значајни инвестициски или макроекономски одлуки или се остварува едукација во компани-јата/институцијата во која работат. Учесниците е потребно да имаат познавања од областа на економија, математика и статистика. Дел од агендата ќе биде практично работен преку користење на excel, word и Eviews. Ги информираме сите учесници на обуката дека е потребно да поседуваат лаптоп-компјутер.

ПРЕДАВАЧ: Д-р Игор Величковски

од јуни 2013 година е в.д. директор на Дирекцијата за платни системи при Народната банка на Република Македонија. Својата професионална кариера ја започнува во 2000 година во Народната банка на Република Македонија во областа на спроведувањето на монетарната политика и финансиските пазари. Во 2005 година е избран за раководител на Отсекот за операции на отворен пазар, а од 2011 година до 2013 година ја извршува функцијата заменик директор на Дирекцијата за централно банкарски операции и девизни резерви. Има докторирано на Универзитетот Стафордшир во Велика Британија во 2010 година, а од 2011 година е супервизор на докторанти на овој универзитет. Од 2012 година е доцент на Факултетот за бизнис, економија и менаџмент при Универзитетот Американ Колеџ Скопје, кадешто предава Монетарна политика и анализа и Меѓународни финансии.

 лицe за контакт: Гордана Михајловска и Ленче Зикова  е-маил: akademija@kapital.com.mk  02 3280 911

ЗАСТАНЕТЕ НА ПАТОТ НА ЈАЗИЧНИТЕ БАРИЕРИ! КУРСЕВИ ЗА ДЕЛОВНИ СТРАНСКИ ЈАЗИЦИ

Дали некогаш ви се случило да не го добиете бизнисот поради недоволно познавање на одреден странски јазик или деловна терминологија?

Курсевите започнуваат на 7 октомври 2013 година.



Не сте можеле да земете активно учество на деловниот состанок или семинар поради недостиг на самодоверба поради скромното познавање на стручна терминологија?



Капитал Академија ви подава рака да ја надминете оваа јазична бариера!



Учете деловен англиски, германски, француски грчки и холандски јазик со Капитал Академија!



Сите курсеви се динамични, интензивни и практични. Учесниците се оспособуваат за комуникација во најчестите деловни ситуации: деловна коресподенција, водење телефонски разговори, состаноци, учество на обуки, деловни патувања и сл.



Организираме индивидуални часови, учење во мали групи и in house oбуки наменети за потребите на фирмите.



Предавачи се искусни професори со развиени методологии за брзо учење странски јазик.

 лица за контакт: Гордана Михајловска и Ленче Зикова  е-маил: akademija@kapital.com.mk  02 3280 911

специјален прилог

27

СЕПТЕМВРИ 2013

Во предвечерјето на Светскиот ден на срцето,“Капитал дава свој придонес кон зголемување на свесноста за опасноста која демне од кардиоваскуларните болести кои во Македонија се дефинитивно “убиец број 1“! Најважно од се е сите многу повеќе да се информираме и едуцираме кои животни навики под итно мора да ги напуштиме и промениме, кои превентивни прегледи кога да ги правиме и кои се симптомите кои не треба да ги занемариме!

ЗДРАВЈЕ

Еминентни стручњаци од областа на кардиологијата во Македонија ве советуваат:  Како подобро да се грижите за сопственото здравје на Вашето срце и срцето на членовите на семејството?  Кои се клучните чекори и промени во животниот стил кои се од витално значење за намалување на ризиците: избор на здрава храна, зголемување на физичката активност, откажување од пушењето цигари и проценка на личниот кардиоваскуларен ризик?!  Препораки за задолжителни превентивни здравствени прегледи  Кои се новините во третманот на кардиоваскулари заболувања?

Повеќе информации во врска со прилогот и за комерцијално претставување во истиот обратете се на е-mail: sanja.savovska@kapital.mk или на телефонскиот број: 02 3298 110 локал 206

ЛИЦE ЗА КОНТАКТ: САЊА САВОВСКА

ИЗВРШИТЕЛ Весна Деловска именуван за подрачјето на Основните судови Скопје 1 и Скопје 2 ул. Ленинова бр. 11 А - 2 тел. 02 3111-533

Образец бр.51 И.бр.3459/2012

Извршителот Весна Деловска од Скопје врз основа на барањето за спроведување на извршување од доверителот АЛФА БАНКА АД СКОПЈЕ од Скопје со ЕДБ 4030993229939 и седиште на ул. Димитрие Чуповски бр. 2, засновано на извршната исправа ОДУ бр. 071/2011 од 23.02.2011 на Нотар Ванчо Андоновски, против должникот ЕУРОМИЛК Јорданчо и Горан ДОО увоз-извоз Скопје Друштво за трговија на големо и мало од Скопје со ЕДБ 4030996242413 и седиште на ул. Лисец бб, за спроведување на извршување во вредност 267.707.761,50 ден., на ден 12.09.2013 година го донесува следниот: З А К Л У Ч О К ЗА ПРВА УСНА ЈАВНА ПРОДАЖБА (врз основа на член 167 став 1, член 169 став 1 и член 170 став 1 од Законот за извршување) СЕ ОПРЕДЕЛУВА прва продажба со усно јавно наддавање на недвижноста означена во ИМОТЕН ЛИСТ 40601 за КО Кисела Вода 2 при Агенција за катастар на недвижности како: деловни објекти со следните ознаки: 1.Зграда 1 КП 5340 дел 2 ул: Хемтекс бр. 1,намена 550, вл. 001, кат ПР, површина 43 м2 КП 5340 дел 2 ул: Хемтекс бр. 1,намена 550, вл. 0001, кат ПР, површина 56 м2 со почетна цена од 39.600,00 евра во денарска противвредност по среден курс на НБРМ на денот на продажбата.

2.Зграда 2 КП 5340 дел 2 ул: Хемтекс бр. 2,намена 550, вл. 001, кат ПР, површина 137 м2 КП 5340 дел 2 ул: Хемтекс бр. 2,намена 550, вл. 001, кат 01, површина 292 м2 КП 5340 дел 2 ул: Хемтекс бр. 2,намена 550, вл. 001, кат ПР, површина 304 м2 со почетна цена од 497.600,00 евра во денарска противвредност по среден курс на НБРМ на денот на продажбата.

3.Зграда 3 КП 5340 дел 2 ул: Хемтекс бр. 3,намена 511, вл. 001, кат 5ХС,површина 40 м2 КП 5340 дел 2 ул: Хемтекс бр. 3,намена 550, вл. 001, кат ПР, површина 409 м2 КП 5340 дел 2 ул: Хемтекс бр. 3,намена 550, вл. 001, кат 03, површина 2015 м2 КП 5340 дел 2 ул: Хемтекс бр. 3,намена 550, вл. 001, кат 01, површина 215 м2 КП 5340 дел 2 ул: Хемтекс бр. 3,намена 550, вл. 001, кат 02, површина 3342 м2 КП 5340 дел 2 ул: Хемтекс бр. 3,намена 550, вл. 001, кат 04, површина 868 м2 КП 5340 дел 2 ул: Хемтекс бр. 3,намена 550, вл. 001, кат ПР, површина 16753 м2 Зградата е со прирасток кој претставува неделива целина и функционално обезбедува пристап на дел од просториите на зградата со почетна цена од 5.574.380,00 евра во денарска противвредност по среден курс на НБРМ на денот на продажбата.

4. Зграда 4 КП 5340 дел 2 ул: Хемтекс бр. 4,намена 550, вл. 001, кат ПР, површина 353 м2 КП 5340 дел 2 ул: Хемтекс бр. 4,намена 550, вл. 001, кат П0, површина 85 м2 со почетна цена од 65.700,00 евра во денарска противвредност по среден курс на НБРМ на денот на продажбата.

5. Зграда 5 КП 5340 дел 2 ул: Хемтекс бр. 5,намена 550, вл. 001, кат ПР, површина 283 м2 со почетна цена од 113.200,00 евра во денарска противвредност по среден курс на НБРМ на денот на продажбата.

6. Зграда 6 КП 5340 дел 2 ул: Хемтекс бр. 6,намена 550, вл. 001, кат ПР, површина 15 м2 КП 5340 дел 2 ул: Хемтекс бр. 6,намена 550, вл. 001, кат ПР, површина 564 м2 со почетна цена од 173.700,00 евра во денарска противвредност по среден курс на НБРМ на денот на продажбата.

7. Зграда 7 КП 5340 дел 2 ул: Хемтекс бр. 7,намена 550, вл. 001, кат 01, површина 28 м2 КП 5340 дел 2 ул: Хемтекс бр. 7,намена 550, вл. 001, кат ПР, површина 827 м2 со почетна цена од 213.750,00 евра во денарска противвредност по среден курс на НБРМ на денот на продажбата.

8. Зграда 8 КП 5340 дел 2 ул: Хемтекс бр. 8,намена 550, вл. 001, кат 01, површина 55 м2 КП 5340 дел 2 ул: Хемтекс бр. 8,намена 550, вл. 001, кат ПР, површина 737м2 КП 5340 дел 2 ул: Хемтекс бр. 8,намена 550, вл. 002, кат ПР, површина 23 м2 со почетна цена од 252.750,00 евра во денарска противвредност по среден курс на НБРМ на денот на продажбата.

9. Зграда 9 КП 5340 дел 2 ул: Хемтекс бр. 9,намена 550, вл. 001, кат ПР, површина 27 м2 Зградата е со прирастоци 1 и 2 кат ( прирастоците се само скелети – конструкција ) кои се неделива целина со почетна цена од 2.700,00 евра во денарска противвредност по среден курс на НБРМ на денот на продажбата.

10. Зграда 11 КП 5340 дел 2 ул: Хемтекс бр.11,намена 550, вл. 001, кат ПР, површина 217 м2 Зградата е со прирастоци на вкупно 4 нивоа – 1,2,3 и 4 кат ( прирастоците се само скелети – конструкција ) кои се неделива целина со почетна цена од 26.040,00 евра во денарска противвредност по среден курс на НБРМ на денот на продажбата.

11. Зграда 12 КП 5340 дел 2 ул: Хемтекс бр.12,намена 550, вл. 001, кат ПР, површина 32 м2, КП 5340 дел 2 ул: Хемтекс бр.12,намена 550, вл. 001, кат ПР, површина 81 м2, со почетна цена од 31.640,00 евра во денарска противвредност по среден курс на НБРМ на денот на продажбата.

12. Зграда 13 КП 5340 дел 2 ул: Хемтекс бр.13,намена 550, вл. 001, кат ПР, површина 429 м2 со почетна цена од 107.250,00 евра во денарска противвредност по среден курс на НБРМ на денот на продажбата. Недвижноста е сопственост на должникот ЕУРОМИЛК Јорданчо и Горан ДОО увоз-извоз Скопје Друштво за трговија на големо и мало . Продажбата ќе се одржи на ден 07.10.2013 година во 10.00 часот во просториите на Извршител Весна Деловска на ул. Ленинова бр. 11 А-2 Скопје. Почетната вредност на недвижностите е утврдена со заклучок на Извршителот Весна Деловска од 09.07.2013 година, под која недвижностите не може да се продадат на првото јавно наддавање. Недвижноста е оптоварена со следните товари и службености: Хипотека во корист на Алфа Банка АД Скопје врз основа на Нотарски акт ОДУ бр. 115/04 на Нотар Билјана Пецовска, Хипотека во корист на Алфа Банка АД врз основа на Нотарски акт ОДУ бр. 1335/2005 на Нотар Боривој Стојкоски, Хипотека во корист на Алфа Банка АД врз основа на Нотарски акт ОДУ бр. 356/07 на Нотар Роза Николова, Хипотека во корист на Алфа Банка АД врз основа на Нотарски акт ОДУ бр. 74/09, ОДУ бр. 318/2010 и ОДУ бр. 071/2011 на Нотар Ванчо Андоновски, Хипотека во корист на НЛБ Тутунска банка АД врз основа на Нотарски акт ОДУ бр.447/2011 на Нотар Слободан Поповски, Решение бр. 23-71122 од 26.01.2012 на РМ-Министерство за финансии – Управа за јавни приходи, Налог за извршување од 11.01.2013 год. На Извршител Павел Томашевски, Налог за извршување од 22.02.2013 год. на Извршител Фанија Каламатиева, Налог за извршување од 15.05.2013 год. на Извршител Фанија Каламатиева, Налог за извршување од 21.05.2013 год. на Извршител Билјана Мартиновска. Должникот кој како сопственик домува во продадената семејна станбена зграда или стан не го задржува правото да домува тука и е должен зградата односно станот да ги испразни во рок од 60 дена од денот на донесувањето на Заклучокот за продажба, а ако тоа не го стори, извршителот на предлог од купувачот присилно ќе го изврши испразнувањето на зградата односно станот. На јавното наддавање можат да учествуваат само лица кои претходно положиле гаранција која изнесува 1/10(една десеттина) од утврдената вредност на недвижноста. Уплатата на паричните средства на име гаранција се врши на жиро сметката од Извршителот Весна Деловска со бр. 250001002663794 која се води кај Шпаркасе банка Македонија АД и даночен број МК5080010500763. На понудувачите чија понуда не е прифатена, гаранцијата им се враќа веднаш по заклучувањето на јавното наддавање. Најповолниот понудувач-купувач на недвижноста е должен да ја положи вкупната цена на недвижноста, во рок од 15 дена од денот на продажбата, во спротивно ќе се определи нова продажба, а од положената гаранција ќе се намират трошоците на новата продажба и ќе се надомести разликата меѓу цената постигната на поранешната и на новата продажба. Овој заклучок ќе се објави во следните средства за јавно информирање дневните весници: НОВА МАКЕДОНИЈА, ДНЕВНИК, УТРИНСКИ ВЕСНИК, ВЕЧЕР и КАПИТАЛ. Заклучокот ќе се достави до странките, заложните доверители, до учесниците во постапката, до лицата кои имаат запишано или законско право на првенство на купување и до надлежниот орган на управата. ИЗВРШИТЕЛ (потпис и печат)

капитал број 725 20.09.2013

60

www.kapital.mk

на руЧек со...

Ренато ВугРинец ракометар на металург

Koga ]e ja zavr[am Karierata, ]e mu se posvetam na semejstvoto

www.kapital.mk

капитал број 725 20.09.2013

на руЧек со...

н а ш ето м ен И од богатото мени на арабеска одбравме: гањ ки вр кишсо њоле те к иа, шут биипфрте ед и инерскто со мо“ свес д ерт ес н д ад и лои-л опем бад „т о“ н ад -л ло „топ

61

Питомиот Словенец, кој Вугринец е благодарен на металург што му дава ша она што најмногу го нса да го прави сака и на 38 години веќе два пати со Целје и со Магдебург ја Доказ за тоа е и самото присуство во иако во светот постојат многу потрофејни клубови, во моментов македонската лига на една ѕвезда од има освојувано нема ниту едно дерби во Европа и светки калибар како Ренато Вугринец. ракометната лига Питомиот Словенец, кој веќе два пати со во светот кое може да се спореди со скопското ракометно ривалство. Целје и со Магдебург ја има освојувано на шампиони, „Вардар и Металург е единственото ракометната лига на шампиони, е во е во Скопје за вистинско ракометно дерби во светот. Скопје за да му помогне на Металург Ни Барселона и Атлетико немаат такво со своето искуство и талент да оди да му помогнe ривалство во моментов како Вардар што подалеку и да оствари што на Металург со и Металург. Сите чекаат да гледаат повеќе резултати во тешките европски во Европа, Вардар-Металург. Секој своето искуство ракометни натпреварувања. „Капитал“ што сака ракомет сака да го гледа во ова интервју ви ја претставува и талент да оди ова наше дерби. Има нешто посебно другата, помалку позната страна на што подалеку и во ривалството. Мое мислење е дека Вугринец. Неговите погледи на светот, Европа ќе има привилегија да ги неговите сфаќања за опшетството и да оствари што гледа овие два клуба во Лигата на спортот како составен дел од него, повеќе резултати неговиот однос кон семејството и шампионите.“ Токму Вардар на крајот на минатата неговите идни планови за периодот по во тешките сезона на Металург за малку не му го неговото ракометно пензионирање. европски одзеде сонот да се натправарува во Скопје е ракометна престолЛигата на шампионите. „Сините“ од ракометни нина, а Металург-Вардар Автокоманда поради тоа мораа да го натпреварувања. најголемо европско дерби поминат многу подолгиот и трнлив пат Оние коишто го следат ракометот до групната фаза од најквалитетното „Капитал“ во знаат дека Вугринец во Металург дојде европско и светско ракометно ова интервју ви буквално пет до 12, на истекувањето натпреварување. на преодниот рок од минатата сезона. ја претставува „Ние с$ уште не сме свесни дека се многу краток период е во Скопје, вративме во Лигата на шампионите. другата, помалку Иако искусниот словенечки интернационалец Проблемот е што ги навикнавме позната, со својата игра на теренот и харизмата луѓето и играчите да сме најдобри и од него многу лесно стекна минатогодишниот крај на сезоната тешко приватна страна надвор многу пријатели и навивачи во н$ погоди, но тоа брзо се заборави и на Ренато Македонија. Но, ако го прашате него, на одморот веќе размислувавме за тој ќе ви каже дека овде ужива многу понатаму. Ние ја заслуживме Лигата Вугринец повеќе отколку сите ние со него. Дејан азески

Dejan.azeski@kapital.mk

фотографија:

Ивана кузмановска

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

К

ога човек од два метри и сто килограми, кој веќе два пати бил европски клупски ракометен првак, ќе ви каже дека не можел да ги ззадржи адржи солзите кога Металург влезе во четвртфиналето на Лигата на шампионите, тогаш дефинитивно ќе се уверите дека македонскиот ракомет е еден од подобрите во Европа.

„Јас и пред да се преселам во Скопје со Хамбург играв против Металург и уште тогаш кога ја видов публиката и лудилото во Борис Трајковски, јас бев воодушевен. Во принцип, Македонија е Мека за странските играчи, бидејќи се многу добро прифатени. Едноставно, во Македонија публиката те понесува, а Скопје како град с$ поубаво се развива и нуди с$ подобар живот, подобра забава и на крај, повторно е дефинитивно најевтина престолнина во Европа. Она што најмногу ме импресиониера е фактот дека додека во Словенија кризата предизвикува депресија, овде сите се расположени и среќни.“ Вугринец во текот на едногодишниот престој во Скопје ја имаше привилегијата неколку пати да учествува на ривалските дуели меѓу Вардар и Металург. Според неговите зборови,

на шампионите. Мислам дека ќе биде потешко од претходната година, бидејќи лани бевме изненадување и никој не веруваше дека ќе стигнеме дури до последните четири, а оваа година сите ќе н$ чекаат на готовс. Kако и секогаш и во сите екипни спортови, топката си е топка и таа се врти и не се знае што ќе биде.“ Во клубот за Вугринец велат дека е благодарен играч-професионалец, кај кого воопшто не се забележуваат годините и секогаш е тука за навивачите и за сите пријатели на ракометот и на Металург. „Јас сум навикнал на навивачите. Во Магдебург имав во договорот да потпишувам автограми да се сликам и слично. Таму се зачудив кога ме потераа во една спортска продавница да потпишувам автограми и кога го видов редот од 100 луѓе коишто ме чекаа мене

капитал број 725 20.09.2013

62

на руЧек со...

www.kapital.mk

надвор, а тоа го сфатив дури откако влегов во продавницата. Добриот однос кон навивачите значи почитување на клубот и никогаш не ми било тешко покрај играта, да помогнам и на таков начин.“ За неговиот славен тренер, Лино Червар, вели дека е одличен професионалец, чии резултати заслужуваат секаков респект, а за македонскиот ракомет вели дека има нагорен тренд, во кој со дополнителни вложувања може да се направат многу поголеми резултати.

Долги години не знаев дали ќе бидам кошаркар или ракометар

Ренато Вугринец е роден во Птуј, Словенија, најстариот град во земјата и секако, семејството е најголемото хоби на Вугринец , бидејќи еден од најубавите. Поради вели дека им посветува најголем дел од слободното време извонредните физички предиспозии, Вугринец за време на младоста се испробува во повеќе спортови, каде што е усклучително успешен, за на крај сепак, да се одлучи за ракометот, каде што ги постигнува сите можни врвни резултати. „Спортот во Словенија има убава традиција. Јас во младите години истовремено тренирав и кошарка и ракомет. Во четири часот попладне тренирав кошарка, а веднаш потоа во шест часот одев на ракомет и така функционирав подолго време и не знаев за што ќе се одлучам.“ Сепак, распаѓањето на Југославија и паѓањето на словенечката кошаркарска лига на многу ниско ниво е пресудна за Вугринец да се одлучи за ракометот како спорт со којшто ќе се занимава професионално и таму ги прави врвните резултати. „Мислам дека не погрешив, иако еднакво ја сакам и кошарката“, скромно коментира Вугринец. За остатокот од неговото детсво вон Брзото прилагодување на спортот вели дека го поминал во е една од животните филознови средини офии на Вугринец една земја која како и Македонија, мала е и убава, но има и добра местоположба во центарот на Европа, од каде што с$ е блиску. Иако има сменато поприлично земји каде што живеел, Вугринец за прв пат Словенија ја напуштил на подолго дури на 28 години. „Порано беше поинакво време и потешко се излегуваше на меѓународна сцена, а и немав потреба, бидејќи играв за Целје, кој беше европски првак, така што поминував еден навистина стабилен и мирен период и имав можност на домашен терен максимално да се етаблирам во спортот.“

Селењето е животна филозофија која треба да се сфати

скопје е една од варијантите за живеење на Вугринец по завршетокот на кариерата

Сепак, Вугринец на крај одлучува да се испроба и на интернационален терен. Низ својата богата меѓународна кариера, која почнала релативно

доцна, но скоро 15 години никако да заврши, тој има сменето шест различни клубови од шест различни земји. Со оглед на фактот дека Вугринец важи за семеен човек, кој природно е помалку мобилен отколку некое младо момче, му го поставивме прашањето дали е тешко да се привикне на многу селење. „Финтата е патувањето да ти стане животна филозофија, да сфатиш дека тоа ти е начинот на живот, дека мора да си направиш да ти биде убаво и така. Тоа е животна филозофија и единствен начин за да се успее со ваков неконвенционален начин на живот. Во секој друг случај би биле несреќни на долг рок и не би успеале ниту со семејството, ниту со кариерата.“ Селењето сепак, има свои предности. Вугринец веќе зборува англиски, шпански, германски и по малку арапски, а има пријатели низ цела Европа. Сепак, меѓу ексцентричните искуства во Доха и перфектната чистота и среденост на Хамбург, за него Памлона во Шпанија дефинитивно е најубавото место каде што живеел. „Памплона дефинитивно беше љубов на прв поглед. Да не беше финансиската криза таму, с$ уште ќе бевме во Шпанија заедно со целата фамилија. Памплона е на север, каде што се најпознатите борби со бикови и по самото тоа е туристичка атракција. Се разликува од југот на Шпанија, многу е почисто, климата е фантастична, се јаде убаво, близу е до Сан Себастијан до Франција. Луѓето во тој дел на Шпанија се најслични на Балканците и дефинитивно, сакаат да го живеат животот како нас.“ Покрај Памплона, Вугринец се сеќава и на вкусните арапски јадења во Доха, Катар, каде што поминал како што вели, еден од најинтересните периоди во неговата богата интернационална кариеа. „Доха исто така ми е екстрем кој сум го доживеал, но и оттаму имам само позитивни спомени. Поради добра понуда отидов таму и живеев навистина убаво. Градот и начинот на живот малку е поинаков од другите, но за човек како мене немаше поголеми проблеми за снаоѓање. Секој што има шанси треба да оди таму барем туристички. Во Доха не се оди на одмор, туку на работа, но имаше еден вид работно задоволство што јас дотогаш не можев целосно да го сфатам. Доха беше одлично искуство поради религиската и културната разлика, во која јас како и секогаш, успеав добро да се снајдам.“

На сопругата & должам 10 години од животот

Кога го прашавме прославениот словенечки интернационалец кои му се хобија надвор од ракометот, тој наједноставно и најсигурно ни одговори: „Фамилијата е моето најголемо хоби, бидејќи сето слободно време им го посветувам ним“. Вугринец повеќе од десет години е во брак со неговата сопруга, по потекло од приморскиот Копер, Марина, со која заеднички ги имаат ќерките Ивона Реа и Карла и синот Верон Јулин. „Имам среќа што живеам во таква земја

www.kapital.mk

капитал број 725 20.09.2013

на руЧек со...

63

вугринец и на 38 години игра и се бори како на 18 години

во дресот на словенечката репрезентација, кој гордо го носи од самата нејзина независност

со тренерот Лино Червар на пресконференција на металург како Словенија, каде што имам с$ блиску и во државата и во цела Европа и што имам таква жена којашто има разбирање за она што го работам. Тоа ни овозможува и мене и на мојата фамилија да не бидеме премногу време разделени. Инаку, секој што планира да создава семејство паралелно со професионална спортска кариера мора да знае дека треба да се направат многу жртви.“ Семејството Вугринец во моментов е со официјална адреса на живеење во Копер, Словенија, но Ренато не крие дека долго време размислуваат за живот надвор од земјата. „Многу размислуваме да се преселиме од Словенија, но бараме некое идеално место. Шпанија е супер, но засега немам шанси да одам таму или тоа би било многу тешко. Се трудам исто така, да не размислувам како многу мои колеги, кои на крајот на кариерата гледаат како на нешто случајно и дека потоа сигурно нешто ќе им се случи убаво, па ќе продолжат нормално. Јас едноставно, сакам да планирам и одлуката за понатамошниот живот да ја донесам

порано, за да не ме затекне крајот на кариерата.“ Вугринец во иднина се гледа како тренер, спортски директор или што било оперативно, бидејќи како што вели, сака да остане во овој спорт и понатаму, бидејќи смета дека има многу да им пренесе на младите. Но, сепак, вели дека има долг кон сопругата и кон семејството да го слушне нивното мислење и дека планира на крај да постапи како што ќе одлучат тие. „С$ повеќе и повеќе размислувам за мојата жена, која цело време ми беше подредена мене и на мојата кариера, иако и таа лично е доста способна. Поради тоа, сметам дека имам обврска кон семејството сега да им се посветам ним како што тие ми се посветија мене. Поради тоа, иако јас се гледам во друга држава, ако семејството ме надгласа со 4:1, јас нема што да се бунам и ќе попуштам.“ За Ренато Вугринец и Скопје секогаш е опција за живот по крајот на кариерата, но повторно повторува дека тој е само еден глас од пет коишто треба да одлучат за тоа.

ренато, како што вели, ужива во секој последен момент од неговата кариера

Ја имав Честа да играм со дваЈца манаскови нтересна сцена која може

И

да се забележии на секој натпревар меѓу Металург е соработката на 20-годишното крило Дејан Манасков и 38-годишниот бек Ренато Вугринец. Ваквата разлика во години е уште поинтересна ако се знае дека Ренато три години бил тимски колега со таткото на Дејан, Пепи Манасков, во Целје-Словенија. „Некогаш играв заедно со Пепи Манасков, а сега играм со неговиот син. Тоа навистина е неверојатно искуство. Кога прв пат го запознав Дејан покрај Пепи имаше пет или шест години, а сега е мој соиграч. Мене ми е многу интересна целата таа ситуација. Многу убаво и интересно си поминуваме. Имам привилегија што играм со две генерации Манаскови. Дејан има некои квалитети и брзина кои другите ги немаат и има одличен талент. Мислам дека игра во добар клуб. Лино многу му верува и самото тоа е гаранција за светла иднина.“

специјален прилог

4

ОКТОМВРИ 2013

ИНОВАТИВНОСТ

Капитал во овој прилог го анализира развојот на иновативноста во македонија како клучен двигател на успехот - прашање на избор на секоја компанија поединечно и на земјите. Пресек на состојбата во македонските компании низ неколку аспекти на делување:  Подобрување на технолошки и производствен процес со цел создавање на поконкурентен производ на домашниот и странските пазари;  Иновативност во организациските процеси;  ИТ решенија за подршка на иновативност во компанијата;  Иновативност во привлекување на квалитетен кадар и управување со него;  Трансфер на технологија, достапност на технолошки решенија на македонскиот пазар;

 Финансирање на иновативност, пресек на понудата на деловните банки во подршка на компаниите;  Кои трендови ги пратат металската и градежната индустрија(енергетска ефикасност на стамбените објекти);  Предлог на саеми во регионот;

Македонија на полето на иновативност:  Зошто поттикнувањето на иновативноста е важна за мали економиии како македонската?  Зошто се уште не се реализира Националната програма за поттикнување на иновативноста?  “Капитал“ преку изјави на експерти и споредба на моделите во други земји предлага конкретен модел како да се поттикне иновативноста во Македонија!

Повеќе информации во врска со прилогот и за комерцијално претставување во истиот обратете се на е-mail: sanja.savovska@kapital.mk boban.gjorgjievski@kapital.mk или на телефонскиот број: 02 3298 110 локал 102/105

ЛИЦE ЗА КОНТАКТ:

БОБАН ЃОРЃИЕВСКИ САЊА САВОВСКА

66

Капитал број 725 20.09.2013

www.kapital.mk

светот на виното

винсКи ЛеГенДи

Anri @eje (Henri Jayer) spoj nA filozofijA i nAukA

А

нри Жеје (1922-2006) е легенда без замерка. Неговото винарско дејствување е сконцентрирано на Бургундија. Особено е значаен заради квалитетот кој го постигнал со сортата “пино нуар” во областа Вон-Романе. Во 1950 започнува да ги прави вината потпишани од него. Тие се одликуваат со рамнотежа и елеганција, богатство и концентрираност. Денес секое негово шише постигнува цена од повеќе илјади евра, а едно негово шише минатата година на аукција ја достигна најголемата цена од близу 51.000 евра дотогаш забележана во светот. Во што е неговата големина и значење? Уште одамна Жеје се спротивставувал на интензивната употреба на хемиски препарати во лозарството. Неговите заслуги се значајни и во доменот на техниките за винификација, а го врежал правилото дека за квалитетни вина мора да има мал принос. Тој е познат и по тоа што одбивал да ги филтрира своите вина. Тој е авторот на една техника наречена ладна преферментирачка мацерација, со што се постигнува посебна екстракција на содржините на грозјето, што пак дава комплексни ароми, боја, добри танини. Оваа негова техника денес е многу раширена. Експериментирал со посебни лозја, на посебни терени, па дури и на карпи. За садење на едно од неговите лозја употребен е динамит за да може прачките да се засадат. Неговите вина биле ретки, зашто произведувал по максимум 3.500 шишиња годишно. Но денес неговите вина ги достигнуваат и престигнуваат цените на “Петрус” или “Романе Конти”, најскапите вина на светот. Едноставно Жеје секогаш бил пред своето време, на најдобриот можен начин. Велат дека тој одел против струјата и пред сите. Одбивал да ги прска лозјата на начин вообичаен во негово време, одбивал безумно ѓубрење на лозјата, употребувал пестициди само кога тоа било крајно неопходно, водел сметка и за површината и за длабочината на почвата. Од него останала максимата дека добриот винар е

Анри Жеје е неповторлива личност чија слава не згаснува и после години од неговото заминување. Неговите вина се чуваат како реликвии, а нивната цена секојденвно расте иако последната берба која ја потпишал е во 1995 година пред се добар лозар. Пред сите употребил маса за пребирање на грозјето. Ниту го задржувал, ниту го менувал природниот тек на вриење и ферментација, одбивал употреба на индустриски квасци и добивал вина со блескава рубин боја, со дискретно присуство на танини, кои се паметат и траат. Всушност неговото одбивање да гo филтрира виното било и заради тоа што врамнотеженоста и бистрината на материјата го правело филтрирањето непотребно. Не случајно за неговите вина се вели дека секое од нив има свој изразит идентитет. Хроничари велат дека Жеје бил мудар човек кој од науката го земал само она што му одговара. Тврдел дека винификацијата зависи повеќе од филозофијата отколку од науката, повеќе од чувството отколку од енологијата. Притоа секогаш истакнувал дека суштината на винификацијата е во едноставноста на постапките, односно зачувување на стари лозја, мал принос,

работа на почвата, нега на грозјето, одлежување во нови буриња и така натаму. Освен тоа бил човек кој несебичнио ги делел своите искуства со другите. Тој своето вино го продавал по строго утврден список. Секому му давал толку колку што мислел дека треба да добие. Имало долга листа на чекање за неговите вина. Винските страственици би дале се само да можат да купат од Анри Жеје. Напишана е дури и една крими приказна инспирирана од оваа тема, “Листа на чекање”. Приказната е следнава: се случуваат три убиства на различни места. Инспектотрот кој го истражува случајот утврдува дека сите жртви имаат нешто заедничко - сите поседуваат вино од Жеје во своите визби. Оди кај винарот кој му кажува дека после секое убиство веднаш утредента една личност од листата на чекање го повикувал по телефон да бара во иднина нему да му се испорачуваат нивните квоти.

ВИНСКИ ФИНЕСИ

таЛоГ

Зошто во винската чаша некогаш, кон крајот, во течноста истурена од шишето се забележува талог, некои суви материи во црвените вина, а кристали кај белите? Оваа појава е присутна и кај младите и кај старите вина. Во најголем број случаи се работи за нешто што нема никакво влијание врз квалитетот и вкусот на виното. За оваа појава има различни причини. Тоа може да бидат процеси кои се случуваат во самото шише особено ако биле изложени на температури помали од минус 5 степени. Тие немаат апсолутно никакво влијание за здравјето на оној кој дегустира ниту пак влијаат на

квалитетот на виното. Кај црвените вина кои не се филтрирани (што е дел од ставот на самиот винар за природноста на виното) се појавува кафено црвен талог. Тие честици се формирале во текот на зреењето на виното во шишето. Советите за справување со талогот се следните: не го мафтајте шишето додека послужувате, сипајте полека и не го празнете шишето докрај, односно оставете еден сантиметар (тоа се смета и за отмено). Можете исто така да го карафирате виното и да го оставите неколку часа да се наталожи, а потоа вратете го полека виното во шишето со тоа што честичките ќе останат во карафот. Или, пак, ако сте многу чувствителни на оваа појава - процедете го!