Kapital magazin 659 1

INTERVJU: ZORAN ZAEV

COVER STORY

VMRO-DPMNE SAMI ]E POBARAAT DA DOJDEME NA VLAST! DR@AVATA TONE!

KAKO DA SE ZGOLEMAT PROIZVODSTVOTO I VRABOTENOSTA?

www.kapital.mk

gradona~alnik na Strumica i potpretsedatel na SDSM

VO OVOJ BROJ J N SPECIJALEN PRILOG

PROIZVODI DI I I USLUGI

biznis magazin

~len na grupacijata KAPITAL MEDIA GROUP

POGLED NA NEDELATA

ZO[TO OVOJ SDSM NEMA [ANSI?

EXCLUSIVE

ALEKSANDER TIMAN

MMF:

VLADATA NEMA POVE]E PRISTAP DO KREDITOT OD MMF! ...samo idejata e kapital, sè drugo e pari...

BROJ 659 CENA 100 DEN.|13 JUNI, 2012, SREDA|GODINA 13

INTERVJU: ZORAN ZAEV

COVER STORY

VMRO-DPMNE SAMI ]E POBARAAT DA DOJDEME NA VLAST! DR@AVATA TONE!

KAKO DA SE ZGOLEMAT PROIZVODSTVOTO I VRABOTENOSTA?

www.kapital.mk

gradona~alnik na Strumica i potpretsedatel na SDSM

4

VO OVOJ BROJJ N SPECIJALEN PRILOG

PROIZVODI DI I I USLUGI

SODR@INA

biznis magazin

IZDVOJUVAME

~len na grupacijata KAPITAL MEDIA GROUP

POGLED NA NEDELATA

ZO[TO OVOJ SDSM NEMA [ANSI?

EXCLUSIVE

ALEKSANDER TIMAN

MMF:

VLADATA NEMA POVE]E PRISTAP DO KREDITOT OD MMF! ...samo idejata e kapital, sè drugo e pari...

BROJ 659 CENA 100 DEN.|13 JUNI, 2012, SREDA|GODINA 13

Prviot broj na Kapital se pojavi na 24 septemvri 1999 godina.

Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje, ul. Dimitrie Tucovi} br 20, Skopje, p.fah: 503, Republika Makedonija; telefon: ++ 389 2 3298 110 faks: ++ 389 2 3298 111 direktor i glaven urednik: Qup~o Zikov izvr{en direktor (marketing i finansii): Gordana Mihajlovska grafi~ki i IT direktor: Nikolaj Toma{evski odgovoren urednik: Biqana Zdravkovska Stoj~evska pomo{nik na odgovorniot urednik: Igor Petrovski odgovoren urednik na specijalni dodatoci: Verica Jordanova odgovoren urednik na www.kapital.mk: Aleksandar Jan~evski grafi~ki prelom: Nade Toma{evska Igor Toma{evski Office manager i finansii: Aleksandra Nikolova; ++389 2 3298 110/ lok:101 nikolova@kapital.com.mk Pretplata na dnevniot vesnik Kapital i na magazinot Kapital: Sawa Savovska ++ 389 2 3298 110/ lok.104 pretplati@kapital.com.mk Reklama: Aleksandra Stojmenova ++389 2 3298 110/ lok.103 marketing@kapital.com.mk aleksandra@kapital.com.mk Oglasi: Dijana Gulakova ++389 2 3298 110/ lok.105 gulakova@kapital.com.mk Specijalni prilozi: Jasmina Savovska Tro{anovski jasmina@kapital.com.mk Ovlasten praven zastapnik: “Advokatsko druшtvo DE LEGE” Sorabotnici: kolumnisti po dogovor Fotografija: Filip Popovski Spored misleweto na Ministerstvoto za kultura za nedelnikot “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka.

06 POGLED NA NEDELATA Qup~o Zikov Zo{to ovoj SDSM nema {ansi?

08 PORTFOLIO 14 COVER STORY ”Kapital” gi pra{a makedonskite kompanii Kakvi merki se potrebni za rast na proizvodstvoto od 10% i na vrabotenosta od 5%?

20 EKSKLUZIVNO Aleksander Timan, rezidenten pretstavnik na MMF vo Makedonija Vladata nema pove}e pristap do kreditot od MMF! 26 KAPITAL REPORTA@A Koi stranski investitori gradat fabriki vo Bunarxik?

Bunarxik kone~no se gradi!

BUNARXIK Osven fabrikite na Xonson kontrols i Xonson Meti, vo slobodnata ekonomska zona Bunarxik od pred nekolku nedeli so probno proizvodstvo zapo~na amerikanskata kompanija Kemet elektroniks. So toa, ovaa kompanija stana tret stranski investitor koj }e izvezuva od Bunarxik.

“Kapital” ima{e ekskluzivna mo`nost da vidi do kade e izgradbata na fabrikite za koi{to minatata godina se postavija kamen-temelnici vo Bunarxik i kolku od niv }e po~nat da proizveduvaat i da izvezuvaat do krajot na godinata.

Str.26

Kapital reporta`a

33 INTERVJU Zoran Zaev, gradona~alnik na Strumica i potpretsedatel na SDSM VMRO-DPMNE sami }e pobaraat da dojdeme na vlast! Dr`avata tone!

38 REPORTA@A Gasifikacijata stana realnost za Strumica Strumi~ani vo novata grejna sezona }e koristat gas 42 MARKETING KONFERENCIJA Prvata marketing-konferencija na Kapital Akademija zavr{i so poraka Bez brend, nema napredok! Nitu za kompaniite, nitu za ekonomijata!

48 MENAXER Biznis-izvonrednosta i makedonskite kompanii 54 INTERVJU Tawa Pandeleska i Caci Pakovska, sopstvenici na Stilisimo Stilisimo }e go osvojuva i stranskiot pazar 57 SPECIJALEN PRILOG Proizvodi i uslugi 72 INTERVJU Kristina Depo, rakovoditel za marketing i komunikacii vo [parkase banka Iskrenosta, fer odnosot i transparentnosta se na{ite komunikaciski vrednosti

26 STRUMICA NA GAS Strumi~ani ne mora pove}e da ~ekaat na deceniskite vetuvawa za gasifikacija na dr`avata, pa re{ija rabotite da gi zemat vo svoi race. Pred nekolku meseci, novoto pretprijatie Strumica gas, formirano od lokalnata samouprava, uspe{no ja sprovede prvata i najobemna faza na gradewe na primarnata mre`a za te~niot gas, koj }e se nosi so cisterni od Bugarija. Ve}e e pri kraj i fazata vo koja se napravi povrzuvawe na mre`ata so u~ili{tata, gradinkite, op{tinata i so drugi institucii vo gradot.

Str.38

Reporta`a

74 NA RU^EK SO.....

K-15 Ni{to nema preku no} 78 SVET [to se slu~uva{e na jubilejnata 60-ta konferencija na grupata Bilderberg?

82 TEHNOLOGII I BIZNIS Sigurno во облаците

38

6 POGLED NA NEDELATA

ZO[TO OVOJ Љупчо Зиков zikov@kapital.com.mk

SDSM e partija “modus vivendi”! Toa zna~i deka na sega{noto liderstvo tamu mnogu poskapo mu e da ja raspadne partijata (!?) otkolku da ja dr`i vaka sobrana kako mehani~ki zbir od likovi bez ideja! I vaka “cicaat”! Bez odgovornost i dlaboki stavovi za idninata na Makedonija(!?) Izjavi od tipot “...kade brzame...?”, “...neka go re{i Gruevski imeto, potoa sam }e si padne...”, “...ne mora da brzame, ekonomski }e kolabira...”!

No, ako taka vikaat {to }e ni se tie?

e mo`ev dolgo da ja vidam pri~inata za “zgolemenata telesna temperatura” vo SDSM! [to e dijagnozata? I zo{to tolku rano vlegoa “vo kujna, a poznato e deka ne trpat mnogu toplo”!? Eve go odgovorot: Alija Ahmeti na Kanal 5 uspe{no mu objasni na Branko Crvenkovski zo{to nema namera do lokalnite izbori vo mart 2013 godina da ja menuva koalicijata so Nikola Gruevski! “Zatoa {to DUI e seriozna partija koja mnogu silno i seriozno raboti so VMRO-DPMNE da ja vnesat Makedonija vo NATO i da po~nat pregovori za ~lenstvo vo EU, {to e staveno vo programata na ovaa partija!# Pa, veli Ahmeti “...eve, im izbori... neka povelat na lokalnite izbori, neka pobedat, pa }e vidime...”!?

Sega poleka stanuva jasno zo{to e nervozata kaj Crvenkovski, pa mora{e da nametne tolku “traqavo rabotno leto za SDSM”!

A paralelno na “selskite viziti”, sega toj vadi i nova politi~ka teza, koja parafrazirano odi otprilika... deka SDSM ne e za predvremeni parlamentarni izbori i deka problemot so Grcija treba da go re{i vlada legitimno izbrana od narodot. [to zna~i - ovaa vlada, koja ima mandat do 2015!?

Da sum jas ~len na pretsedatelstvoto na SDSM, za liderot sega bi imal iljada pra{awa! No, tamu sedat i ~ekaat da “spr`at ne{to, da si apnat i da si legnat, sekako”!

Ova “salto-mortale” na Crvekovski od dobrite analiti~ari vedna{ be{e definirano kako kapitulacija na liderot na SDSM! Ottuka, po ne znam koj pat vo {est godini, “Crvenkovski so su{tinska promena vo pristapot ja kidnapira{e opoziciskata energija”! Ili “ja oladi rabotata, srede `e{ko rabotno leto”, {to sam go nametna... Javnosta ve}e ni{to ne mo`e da gi razbere!

Crvenkovski dramati~no ja promeni svojata pozicija od onaa od pred nekolku meseci, koga se zalaga{e za tehni~ka vlada na SDSM i DUI i drugite, koja vo Parlamentot }e go smeni Gruevski i taa vlada }e podgotvuva parlamentarni i lokalni izbori vo

N

mart (kolumnata na Stojan Andov vo “Fokus” od pred dve nedeli)! I otkako se vide deka nema ni{to od koalicijata so DUI, Crvenkovski mora{e, sepak, ne{to da ispora~a do svoite simpatizeri, pa se rodi idejata za “rabotnoto leto”! Kade li samo se zaletaa na celi 10 meseci do lokalnite izbori!?

Za ~udewe e ova...

Iscrpenite ~lenovi i aktivisti na partijata sega na 40 stepeni Celziusovi do 2 septemvri (do centralniot miting vo Skopje) }e papsaat na~isto i verojatno, toj den lazej}i so jazicite do zemja }e se ka~uvaat na binata srede glavniot grad! “]e izdi{at”, {to bi rekol na{ narod, a izborite se tolku daleku!

Bez ideja e proektov... Na priemer, eve pra{awe: {to }e pravat od septemvri do mart!?

Ili mo`ebi, del od nivnata strategija e vo toj period “rabotnata temperatura vo partijata” da bide na kriti~kiot maksimum, pa da po~nat eden po eden da se “samozapaluvaat” po plo{tadite niz Makedonija vo znak na protest od politikata na Gruevski!?

Kojznae... {to s$ }e se izrodi vo nivnite glavi!?

TRITE STRATE[KI GRE[KI NA SDSM! So biznis-re~nik ka`ano, SDSM vo ovie {est godini napravi nekolku “strate{ki gre{ki koi konkurentski pogre{no ja pozicioniraa na pazarot”! Direktna odgovornost na liderot! Koi se gre{kite so koi SDSM go gubi kredibilitetot na terenot?

Prvo, nejasniot stav za problemot so Grcija za imeto. Percepcijata vo javnosta e deka utre da dojde na vlast SDSM, vedna{ bi napravila kompromis so Grcija!

Zatoa, ovaa partija, verojatno, u{te dolgo nema da dobie {ansa!

Eden den otkako Qub~o Georgievski ja napravi koalicijata so @ernovski i najavija spojka so Crvenkovski, Geoрgievski izleze na preskonferencija i eksplicitno ka`a deka e za Severna Makedonija! Den potoa Tito Petkovski (maten igra~) izleze vo Parlamentot i ka`a deka e za Severna, Gorna Makedonija, kakva i da e... A VMRO-DPMNE vedna{ napravija spot so poraka “...ete, zatoa sakaat da se vratat na vlast...!” “Zna~i, takti~ki sas-

BROJ 659

13/06/2012

7

www.kapital.mk

SDSM NEMA [ANSI? vim pogre{no”! Neli...

U{te edna{ se matirani na politi~kiot teren! Sega od Georgievski i od Petkovski... Onaka od {iroko, kakva {to treba da bide i nivnata {iroka koalicija!

Besplatniot sovet za SDSM bi bil deka za da ja promeni percepcijata vo javnosta, ovaa partija treba otvoreno da zastane na stavot deka NE E ZA promena na ustavnoto ime na dr`avata!

Jasno da ka`e deka znae i saka da mu pomogne na Nikola Gruevski da ja zacvrsti makedonskata pozicija vo pregovorite so Grcija, koi koga i da e mora da po~nat (osven, neli, ako Todor Petrov ne e vo pravo koga veli deka Grcija }e se raspadne)! Samo taka SDSM bi go izbila “krunskiot argument” i adut na Gruevski so koj toj gi dobiva “brankovci” na site izbori dosega od 2006 godina! Normalno, pretpostavka e liderstvoto na SDSM da smee da go smeni svojot stav bez da ja priznae svojata strate{ka gre{ka, po koe priznanie }e treba da si zamine!

Pred s$ Crvenkovski!? Eh... tresam gluposti... A? Vtorata strate{ka gre{ka e odnosot na SDSM kon makedonskata bizniszaednica. Pred s$, kon raznite biznis i direktorski lobija. Pritisnat od VMRO-DPMNE deka za najgolemite “zlo~ini” vo privatizacijata odgovoren e Crvenkovski, liderot na SDSM vo ponovo vreme ja napravi mo`ebi najgolemata strate{ka gre{ka! Toa e predlog-zakonot za nezastaruvawe na slu~aite vo privatizacijata! [to ne pomina, sekako! Kakvi li poraki i komu saka{e Crvenkovski da gi upati ovie poraki...? Kon vlasta ili mo`ebi, kon direktorite, koi navodno, go izneverile vo {este godini nanazad!?

So otvorenata debata vo Parlamentot za privatizacijata, kade {to se ka`a s$ i se{to od strana na neukite i golobradi pratenici za toa {to se slu~uva{e vo makedonskata privatizacija vo devedesettite godini, Crvenkovski treba{e da bide svesen deka na dolg rok, vsu{nost, si ja prese~e grankata na koja re~isi sede{e vo re~isi siot negov politi~ki vek! Kakov–takov! So vakov predlog toj gi potro{i i prijatelite vo biznislobijata vo Makedonija (dvaesetina, trieset do pedeset uspe{ni makedonski investitori), koi godini nanazad, ako ne mu bea ideolo{kiot motor, barem mu bea “tivkoto mesto za uteha”! Znae toj kakva! Sega toa, za `al, go nema!

Toa zna~i deka nema ni pari!

No, {to e najsme{no, Crvenkovski i na ova pra{awe ja izgubi bitkata od Gruevski! Liderot na VMRO-DPMNE poleka stanuva “arbiterot so ~ove~ki lik”, {to se odnesuva do privatizacijata! Amnestijata definitivno }e bide sprovedena, no na denot koga Crvenkovski totalno }e kapitulira!

Procesot se dvi`i natamu...

Tretata strate{ka gre{ka e pogre{niot, neselektiven i nekriti~ki, a mnogu bu~en stav na SDSM kon proektot “Skopje 2014”! Za ova, sepak, vo nekoja sledna prigoda! Ovde samo }e ka`am deka vo opoziciskata partija nemaat pretstava deka, sepak, kolku i da ne go podnesuvaat proektot, mnogu iljadi lu|e jadea leb vo prethodnite tri godini rabotej}i na ovie proekti!

Strate{ki se ovie gre{ki na opoziciskata partija...

SDSM NEMA PONUDA? SDSM za {est godini vo opozicija, osven {to smeni dva privremeni lideri (Vlado Bu~kovski i Zoran Zaev, samo za da dojde povtorno lider Branko Crvenkovski, {to e ne{to nevideno vo sovremenata demokratska praktika vo Evropa) i osven {to gi izgubi site izbori, re~isi ni{to su{tinski ne smeni i ne predlo`i! Ili jas ne se se}avam, a mo`ebi i ne mo`am da vidam...

Eve, da zami`ime za moment, da prestaneme da go ~itame ovoj tekst i da si pomislime edna minuta... [to nudi denes SDSM? Pa neka e i polo{o od ponudata na VMRO-DPMNE? Ni{to...

Nemaat platforma... Tie i samite velat deka odej}i od selo vo selo, od grad vo grad, slu{aj}i go narodot sami }e ja pi{uvaat programata! Pa neli, na narodot mu treba{e liderstvo!?

Taka mu velea na Gruevski! Nema ideja ovde... Eve zo{to.

Eden den pred mitingot vo Strumica, Gruevski gi lansira{e antikriznite merki! SDSM istiot den gi prifati, za den potoa na mitingot silno da gi napadne! Crvenkovski mora{e i govorot da go promeni!? Nelogi~no i neodr`livo...

Ponatamu, nelogi~nosti... Mo`eme da slu{neme i da pro~itame deka dodeka vo SDSM go falat dr`avniot intervencionizam vo ekonomijata (doktrina na Kejnz), koj sugerira silno vbrizguvawe na pari vo golemite kompanii, izvoznici i onie koi otvoraat rabotni mesta, kako i vo javnite raboti, tie vo isto vreme tvrdat deka “ovaa dr`ava treba da ima buxet od samo edna mili-

jarda evra” (site pari da ostanele vo firmite), {to e osnova na liberalniot ekonomski model. Da, taka e... I prviot i vtoriot model se pravilni i logi~ni, i verojatno, primenlivi, no ZA KOJ MODEL SE ZALAGA SDSM!?

Za kakov rast na ekonomijata se zalagaat!? Baven ili brz rast? Za 2% ili za 5% i 6%? ]e re~at za 6%, sekako!

OK... ]e gi pra{ame sega – kako?

Kako }e gi zgolemuvaat investiciite – doma{nite i stranskite? Zo{to ne zboruvaat za toa i ne predlagaat merki, tuku i tie se fatile da se “drapaat” za penzionerite i nivnite primawa!?

Ponatamu, {to }e napravi SDSM so pregolemata javna administracija?

Koja e nivnata programa za otvorawe novi rabotni mesta vo makedonskata ekonomija?! Zo{to smetaat deka samo nevra}aweto na DDV od strana na dr`avata ({to sekako, e dramati~en problem {to go pravi ovaa vlada) e problem za ekonomijata!? Ima li SDSM svoi idei? Ne gi gledame...

Ponatamu, dali navistina SDSM e za skratuvawe na tro{ewata na dr`avata od buxetot (kako {to tvrdat, a vo {to dlaboko ne veruvam) i dali se protiv tenderite so koi se vbrizguvaat pari vo doma{nite investicii...? Klu~no pra{awe... na koe se prekr{uva celata politika vo Makedonija vo poslednite godini, {to ne e povrzano so imeto i so problemot so Grcija!

Li~no, mislam deka vakviot SDSM {to go imame deneska nikoga{ nema da skroi buxet od samo edna milijarda evra! So sigurnost tvrdam (sto argumenti ima za toa) deka tie se dlaboko nesre}ni, {to namesto VMRO-DPMNE, tie ne se vo pozicija da raspi{uvaat tenderi! Ako sega{niot buxet e 2,6 milijardi evra, nivniot, da mi prostat, sigurno bi bil 3,6 milijardi evra!?

E jebiga...

E sega... Poradi seto toa, iako brojno golema, vo su{tina, ako podobro se pogledne i iskreno se analizira, SDSM-ovskata sudbina na kratok i na sreden rok se vika “entropija na sistemot”?! I erozija odvnatre...

Procesot ne mo`e da se zapre!

Sekako, seto pogore napi{ano ne mora da va`i ako na Buha}ka bb, pardon na Pavel [atev bb, ne se odva`at i ne za~ekorat so pokrupni ~ekori. Ne mora sto! Aman... Se znae {to treba da se pravi tamu!

Sepak, za toa {to treba vo sledniot broj... (prodol`uva)

8 PORTFOLIO BUSINESS SBRIEF

PROKREDIT SO NOVI POGODNOSTI ZA ZEMJODELCITE rokredit banka {totuku vovede t.n. “agro overdraft” ili dozvolen minus za mlekoproizvoditelite, fizi~ki lica koi{to nemaat registrirano firma.

Dozvoleniot minus }e bide ednakov na prose~niot mese~en priliv od proda`bata na mleko za poslednite 12 meseci. Osven toa, godinava bankata planira da ponudi krediti za organskite proizvoditeli, so {to saka da go stimulira razvojot na organskoto proizvodstvo vo Makedonija, izvestuvaat od Prokredit.

“Od 2007 godina dosega Prokredit banka ima isplateno pove~e od 15.000 agrokrediti, vo vkupna vrednost od nad 40 milioni evra, so {to ja doka`avme na{ata opredelba - zna~itelno da pridoneseme vo razvojot na agrobiznisot vo zemjava”, veli Emilija Spirovska, ~len na upraven odbor na Prokredit banka.

P

SUTA[ STARTUVA SO PROIZVODSTVO OD SEPTEMVRI nvesticii vo pove}e od dvojno zgolemuvawe na kapacitetite za proizvodstvo na mleko i mle~ni proizvodi vo fabrikata na Svedmilk, 100 novi vrabotuvawa vo prvata faza, izgradba na kravarski farmi, fabrika za proizvodstvo na sto~na hrana i za recikla`a i proizvodstvo na energija.

So vakov ambiciozen plan turskata mlekarnica Suta{ go najavuva vlezot

I

na makedonskiot pazar. Otkako pred dva meseci zavr{ija pregovorite za prezemawe na proizvodstveniot pogon na propadnatata mlekarnica Svedmilk, od menaxmentot na turskata kompanija soop{tuvaat deka zavr{eni se formalnostite za prezemawe na fabrikata, so {to se otvora vratata za realizacija na planovite na makedonskiot pazar, a startot na proizvodstvoto go najavuvaat za septemvri.

GRAFIK NA NEDELATA 35,00%

STAPKA NA NEVRABOTENOST (%) 31,20%

30,00% 25,00%

24,30% 21,70%

20,00%

15,20%

15,00%

15,20%

14,20%

13,80%

13,70%

12,60% 10,70%

10,00% 5,00% 0,00% Makedonija

[panija

Grcija

Portugalija

Latvija

Irska

Litvanija

Slova~ka

Bugarija

Ungarija

Izvor: Eurostat

MAKEDONIJA EVROPSKI [AMPION PO NEVRABOTENOST tapkata na nevrabotenost vo 27-te zemji od Evropskata unija vo april 2012 godina dostigna 10,3%, {to e rast vo sporedba so 9,5% vo april minatata godina.

Spored procenkite na Eurostat, vo april godinava brojot na nevraboteni dostigna 24,7 milioni i vo sporedba so istiot mesec lani, brojot na nevraboteni e zgolemen za 1,93 milioni evra. Najniska stapka na nevrabotenost vo april

S

imale Avstrija (3,9%), Luksemburg (5,2%), Holandija (5,2%) i Germanija (5,4%), dodeka najvisoki stapki na nevrabotenost imale [panija (24,3%), Grcija (21,7%), Latvija (15,2%) i Portugalija (15,2%).

Makedonija e zemja koja ima ubedlivo najvisoka stapka na nevrabotenost kako vo regionot, taka i vo sporedba so site evropski zemji.

BROJ 659

13/06/2012

9

www.kapital.mk

MUHAREM JILMAZ pretsedatel na grupacija Suta{

“Na{ata cel e go zgolemime prisustvoto na pove}e pazari, osven Makedonija i zemjite od regionot. Osven kapacitetite vo Skopje, planirame na{ite proizvodi da gi plasirame vo Albanija i vo Kosovo, kako i na pazarite vo Evropa.

Za da go realizirame toa, planirame so investiciite koi{to }e gi napravime da go zgolemime kapacitetot na prerabotka na mleko od poste~kite 70 milioni litri godi{no na 175 milioni litri”, izjavi

Muharem Jilmaz, pretsedatel na grupacijata Suta{. Za taa cel, planiraat da sorabotuvaat so univerziteti, proizvoditeli, so drugite sorabotnici od sektorot, kako i so Vladata na Republika Makedonija.

“Za edna godina brojot na direktni vrabotuvawa na Suta{ vo Makedonija }e iznesuva nad 100 lica, a koga }e se zavr{at investiciite, o~ekuvaat toj broj da dostigne 250. Koga }e se zeme predvid deka sektorot na mle~nite proizvodi sozdava indirektno vrabotuvawe i vo sektorite kako {to se zemjodelstvo, sto~arstvo, logistika i uslugi, ovaa investicija na Suta{ }e vrodi zna~itelni rezultati od aspekt na vrabotuvaweto i na podelbata na dohodot”, izjavi Jilmaz.

Po zavr{uvaweto na potrebnite podgotovki vo fabrikata za mle~ni proizvodi na Suta{ vo Skopje, od kompanijata najavuvaat deka so proizvodstvo }e zapo~nat vo tekot na esenskiot period.

Suta{ lani ostvari promet od 650 milioni evra. Kompanijata e koncentrirana vo sektorot za mleko i mle~ni proizvodi so svoeto 37-godi{no iskustvo na pazarot za mleko i mle~ni proizvodi na Turcija. Nudi 69 vida proizvodi vo {est kategorii. Suta{, koj ima kapacitet na prerabotka na 750 milioni litri mleko godi{no vo centrite za obuka, farmite za odgleduvawe na priplod, fabrikite za sto~na hrana, fabrikite za mle~ni proizvodi i vo kapacitetite za recikla`a i proizvodstvo na energija {to gi ima izgradeno, obezbeduva direktno vrabotuvawe za okolu 4.000 lica.

BUSINESSBRIEF

URBAN INVEST GO [IRI BIZNISOT VO KUVAJT

avadare~kata kompanija za grade`ni materijali Urban invest, koja{to vo 2009 godina otvori fabrika za paver-elementi vo Pernik, Bugarija, najavi {irewe na svoite aktivnosti i vo Kuvajt. Sopstvenikot na Urban invest, Jovan Grkov, veli deka {ireweto na biznisot pretstavuva del od {ireweto na nivnata know how strategija.

“Nie znaeme da proizveduvame betonski elementi, znaeme da gi vgraduvame, odnosno da im ponudime na kupuva~ite paket-usluga – proizvodstvo plus monta`a i isto taka, znaeme marketin{ki da se pozicionirame.

Ova e treta godina kako fabrikata vo Bugarija vrz osnova na prenesenoto know how egzistira i ve}e mo`eme da se pofalime deka go imame najgolemiot udel na bugarskiot pazar vo ovoj moment. Vo idnina planirame so na{i partneri od Kuvajt istoto know how da go preneseme i vo Kuvajt, {to }e bide na{iot sleden proekt”, veli Grkov.

K

ZEMJITE SO NAJMNOGU MILIJARDERI rojot na milioneri vo svetot postojano se zgolemuva.

Vo sporedba so minatata godina brojot na milioneri e zgolemen za 12%, poka`uvaat podatocite od konsultantskata

B

ku}a Boston Consultintg Group. Najgolem rast ima vo Singapur kade {to sekoe {esto doma}instvo ima imot od nad 1 milion dolari, a eden na sekoi 10 iljadi `iteli ima pove}e od 100 milioni dolari

SINGAPUR

KATAR

KUVAJT

[VAJCARIJA

Broj na bogata{i: 171% 17,1% Broj na naselenie: 5.353.494 BDP: 266,5 milijardi dolari

14 3% Broj na bogata{i: 14,3% Broj na naselenie: 1.951.591 BDP: 173,2 milijardi dolari

11 8% Broj na bogata{i: 11,8% Broj na naselenie: 2.646.314 BDP: 171,1 milijarda dolari

Broj na bogata{i: 9,5% Broj na naselenie: 7.655.628 BDP: 665,9 milijardi dolari

PORTFOLIO VO FOKUS

BROJKI:

Evropskata unija e kako meur.

Ama ne finansiski, tuku politi~ki, koj bi mo`el da eksplodira kako posledica na krizata vo evrozonata.

12,6% 15,4 dostigna nevrabotenosta vo Bugarija

milioni evra iznesuva neto-dobivkata na Telekom Slovenija vo prviot kvartal

XORX SOROS INVESTITOR I MILIJARDER

2,2%

mese~en pad ima industriskoto proizvodstvo na Germanija vo april

TRENDOVI

ZA PRVPAT VO OSUM MESECI

CENATA NA NAFTATA “BRENT” POD 100 DOLARI enata na naftata od tipot “brent” padna pod 100 dolari za prv pat vo osum meseci.

Glavnata pri~ina za namaluvaweto na cenata na naftata e stravot od zabavuvawe na kineskata ekonomija i razgoruvawe na dol`ni~kata kriza vo evrozonata.

Fju~ersite za nafta na Londonskata berza dostignaa cena od 99,60 doalri za barel, {to e najniska cena od oktomvri minatata godina. Na namaluvaweto na cenata na naftata vlijaat i informaciite za zgolemuvawe na zalihite na nafta vo SAD, koi se na najvisoko nivo od 1990 godina, kako i faktot {to proizvodstvoto vo Saudiska Arabija e na najvisoko nivo od 1989 godina.

C

PROCENKA

SVETSKITE CENI NA HRANATA ZNA^ITELNO PADNAA lobalnite ceni na hranata padnaa vo tekot na maj - vo prosek za 4% vo odnos na prethodniot mesec - na najnisko nivo od septemvri 2011 godina, objavi Organizacijata na ON za hrana i zemjodelstvo (FAO).

“Cenite na posevite se zna~itelno namaleni vo odnos na najvisokata vrednost, no s$ u{te se visoki i podlo`ni na vlijanieto na vremenskite priliki vo pretstojnite meseci, koi se od kriti~na va`nost za zemjodelskoto proizvodstvo”, istaknuva Abdolreza Abasian, analiti~ar na FAO za sektorot `itarki.

G

12 VOVEDNIK

Biznisot ~eka vistinski antikrizni merki Биљана Здравковска Стојчевска zdravkovska@kapital.com.mk

Site se soglasuvaat deka Makedonija mora da obezbedi nekakvi dano~ni ili drug vid olesnuvawa za kompaniite koi investiraat i koi izvezuvaat ako saka da ima pozasilen ekonomski rast.

No, pra{aweto e kakvi merki?

I dali prezemaweto ad hok merki ne e samo kupuvawe vreme pred da se napravi su{tinskiot poteg. A toa e celosno menuvawe na ekonomskiot model. Bidej} i e pove}e od o~igledno deka so dosega{niot model ne uspevame da se odlepime od dnoto. Glavnata cel na noviot model treba da bide stapka na ekonomski rast od nad 6%. I toa ne samo edna godina, tuku desetina godini po red. Na onaa vlada koja } e uspee da go ispora~a ova }e & bide dozvoleno da pravi sekakvi budala{tini ~ija edinstvena cel e digawe na rejtingot i gradewe kultovi kon li~nosti. S$ dotoga{, sekoja vlast ima obvrska da bide odgovorna i prizemjena

tkako stana jasno deka makedonskata ekonomija te{ko }e ja pre`ivee godinava, Vladata izleze so antikrizni merki. No, gi nare~e socijalno-ekonomski antikrizni merki, sakaj}i da potencira vo prv plan deka najmnogu se gri`i za gra|anite, a duri potoa za biznismenite i za kompaniite.

Iako kompaniite o~ekuvaa pove}e biznis, a pomalku socijalni merki, pogolem del od niv se nadevaat deka ova se samo del od merkite koi doprva treba da gi prezeme Vladata ako iskreno saka da mu pomogne na stopanstvoto. A statistikata samo go potvrduva toneweto na kompaniite.

Fakt e deka Vladata e na golema maka. Sigurno i vo periodot {to sleduva nema da bide ba{ prijatno da se bide vo ko`ata na ekonomskite ministri vo Vladata. Od niv }e se baraat rezultati za kratko vreme, a |avolski te{ko }e bide da se poka`at rezultati vo vreme koga buxetot s$ pote{ko se polni.

Vo uslovi koga i mnogu zemji od Evropskata unija se vo recesija, nikoj ne o~ekuva deka podobruvaweto i spasot mo`e da dojdat odnadvor. Site o~ekuvaat Vladata da izleze so nekoi vol{ebni merki so koi na ekonomijata vedna{ }e & trgne na podobro i so koi proizvodstvoto i nevrabotenosta }e po~nat da se zgolemuvaat, no za `al, ne postojat univerzalni ili instant-merki.

“Kapital” napravi anketa me|u 20-ina makedonski kompanii i gi pra{a koi merki konkretno bi im pomognale za da go zgolemat proizvodstvoto za 10% i vrabotenosta za 5%.

No, kako {to re~e eden biznismen, vistinskiot odgovor na ova pra{awe e vreden za Nobelova nagrada, bidej}i celiot svet gi bara merkite so koi mo`e da se zgolemi proizvodstvoto i vrabotenosta.

Site kompanii se soglasni deka za da

O

se zgolemi proizvodstvoto, potrebni se novi investicii i novi pazari, a za novi investicii se potrebni evtini pari.

No, vo uslovi koga nelikvidnosta i te{kiot pristap do krediti se eden od najgolemite problemi so koi se soo~uvaat kompaniite vo re~isi site dejnosti, mnogu e mal brojot na kompaniite koi imaat sopstveni sredstva za da po~nat novi investicii.

Duri i onie koi nemaat problem so finansiite i imaat gotovina retko se odlu~uvaat da vleguvaat vo nova investicija poradi celosnata neizvesnost koja vledeee vo ekonomijata.

No, skapiot kapital i lo{ata infrastruktura gi pravi celosno nekonkurentni i neefikasni vo odnos na nivnite konkurenti od evropskite i od regionalnite zemji kade {to izvezuvaat i rabotat. Bidej}i makedonskite kompanii pla}aat najskap gas, najskapa struja, najskap `elezni~ki transport, nemaat nikakva alternativa na kreditite od bankite...

Site se soglasuvaat deka Makedonija mora da obezbedi nekakvi dano~ni ili drug vid olesnuvawa za kompaniite koi investiraat i koi izvezuvaat ako saka da ima pozasilen ekonomski rast. No, pra{aweto e kakvi merki?

I dali prezemaweto ad hok merki ne e samo kupuvawe vreme pred da se napravi su{tinskiot poteg. A toa e celosno menuvawe na ekonomskiot model. Bidej}i e pove}e od o~igledno deka so dosega{niot model ne uspevame da se odlepime od dnoto.

Glavnata cel na noviot model treba da bide stapka na ekonomski rast od nad 6%. I toa ne samo edna godina, tuku desetina godini po red. Na onaa vlada koja }e uspee da go ispora~a ova }e & bide dozvoleno da pravi sekakvi budala{tini ~ija edinstvena cel e digawe na rejtingot i gradewe kultovi kon li~nosti. S$ dotoga{, sekoja vlast ima obvrska da bide odgovorna i prizemjena.

27 JUNI SPECIJALNA EDICIJA

KAPITAL TOP 200

NAJGOLEMI I NAJUSPE[NI

Kapital Media Group vo sorabotka so doma{ni analiti~ari i eksperti ja podgotvuva sedmata godi{na edicija KAPITAL 200 NAJGOLEMI I NAJUSPE[NI, vo koja }e bidat rangirani i analizirani 200 –te najgolemi i najuspe{ni kompanii vo Makedonija.

angiraweto na 200-te najgolemi i najuspe{ni kompanii }e bide napraveno spored vrednosta na ostvarenite vkupni prihodi i ostvareniot neto profit vo 2011 godina, a pokraj glavnite rangirawa kompaniite }e bidat analizirani i spored goleminata na aktivata i kapitalot, brojot na vraboteni i glavnite pokazateli za profitabilnost i uspe{nost vo raboteweto.

Vo prilog na rangirawata vo Edicijata }e bidat vklu~eni i pove}e analizi na podatocite i indikatorite za uspe{nost i efikasnost vo raboteweto na kompaniite i vo slednive sektori: Prehranbena industrija Telekomunikacii Metalurgija Energetika Trgovija i distribucija Grade`na industrija Site rangirawa }e bidat izraboteni vrz osnova na oficijalni i revidirani podatoci obezbedeni od oficijalni institucii vo R.Makedonija.

Pokraj rangirawata i analizite na rabotewteto na kompaniite vo izminatata 2011 godina, vo edicijata }e bidat objaveni pove}e tekstovi, analizi i kolumni koi treba da dadat odgovori i re{enija za polesno kreirawe na ekonomskata politika: Makedonskata ekonomija gi pre`ivuva najte{kite denovi. Koi se scenarijata za spas?

Kako da se spasat kompaniite od nelikvidnosta?

Dali e sega vreme za {tedewe i kratewe tro{oci?

Najgolemite predizvici i problemi na kompaniite

R

Veruvame deka edicijata Kapital 200 NAJGOLEMI I NAJUSPE[NI }e im bide korisna i na kompaniite, na bankite, na marketing agenciite, na mediumite i na doma{nite, kako i na stranskite kompanii da nosat mnogu podobri biznis odluki.

Za site informacii i pra{awa okolu oglasuvaweto obratete se do marketing sektorot na e-mail: mihajlovska@kapital.com.mk tel: 02 3298 110; faks: 02 3298 111 lice za kontakt: Gordana Mihajlovska

14 COVER COVER STORY STORY:

”KAPITAL” GI PRA[A MAKEDONSKITE KOMPANII

KAKVI MERKI SE POTREBNI ZA RAST PROIZVODSTVOTO OD I NA VRABOTENOSTA O

COVER STORY MERKI M I KOI OI NAJ^ESTO GI BARAAT KOMPANIITE? Re{avawe na nelikvidnosta; Direktna finansiska poddr{ka za firmite koi ostvaruvaat netoizvoz; Zgolemuvawe na potencijalot za kreditirawe na MBPR; Posebni kreditni linii so poniski kamati i podolg rok na otplata za investitori; Navremeno vra}awe na DDV; Pogolemi vlo`uvawa vo kapitalni investicii i vo energetski objekti; Subvencii za energensi na izvoznicite; Ukinuvawe na DDV za uvoz na oprema; Fiskalna decentralizacija vo funkcija na razvoj na lokalnoto stopanstvo; Razvojna dano~na politika vo funkcija na proizvodnata potro{uva~ka, ne {iroka potro{uva~ka; Ekonomski stimulirana komasacija na zemjodelskoto zemji{te i odano~uvawe na neobrabotenoto zemji{te vo ista funkcija; Besplatna, zadol`itelna infrastruktura vo korist na firmite so zna~itelna stopanska aktivnost; Pogolema fleksibilnost na pazarot na trud i regulirawe na sezonskata rabotna sila po ~asovi, ne po denovi.

T NA D 10% OD 5%?

Vo uslovi koga i mnogu zemji od Evropskata unija se vo recesija, recesija nikoj ne o~ekuva deka podobruvaweto i spasot mo`e da dojdat odnadvor. Site o~ekuvaat Vladata da prezeme nekoi vol{ebni merki so koi na ekonomijata }e & trgne dobro, so koi proizvodstvoto i nevrabotenosta }e po~nat da se zgolemuvaat.

“Kapital” napravi anketa me|u 20-ina makedonski kompanii i gi pra{a koi merki konkretno bi im pomognale za da go zgolemat proizvodstvoto za 10% i vrabotenosta za 5% BIQANA ZDRAVKOVSKA-STOJ^EVSKA KATERINA POPOSKA

tkako stana jasno deka makedonskata ekonomija te{ko }e ja pre`ivee godinava, Vladata izleze so antikrizni merki.

Iako kompaniite o~ekuvaa pove} e biznis, a pomalku socijalni merki, pogolem del od niv se nadevaat deka ova se samo del od merkite koi doprva treba da gi prezeme Vladata ako iskreno saka da mu pomogne na stopanstvoto, koe sekojdnevno tone.

Ekonomskite podatoci poka`uvaat deka proizvodstvoto vo industrijata pa|a ve} e osum meseci po red, od septemvri minatata godina. Padovite kaj industriskoto proizvodtsvo vo prvite ~etiri meseci se so stapki nad 8%, {to poka`uva deka kompaniite ve}e ja gubat silata i pod pritisok na ekonomskite problemi, prinudeni se da go namaluvaat proizvodstvoto. Klu~nite industrii, kako proizvodstvoto i prerabotkata na metali, tekstilnata industrija, drvnata, hemiskata industrija i u{te mnogu drugi granki od prerabotuva~kata industrija imaat pad na proizvodstvoto vo sporedba so lani. Ve}e e izvesno deka vo prviot kvartal makedonskata ekonomija }e ima pad. Ekonomskiot pad ve}e se ~uvstvuva i na Buxetot. Poradi potfrlaweto na re~isi site danoci, Vladata be{e prinudena da napravi rebalans na Buxetot samo ~etiri meseci od negovoto donesuvawe za da gi skrati tro{ewata, od {to najmnogu nastradaa kapitalnite investicii.

No,, pogolem broj r j industriski kapaciteti se soglasuvaat ddeka najte{koto doprva doa|a.

Mnogu kompanii od metalnata i od tekstilnata industrija velat deka ve}e se soo~eni ve so golem pad na izvozot poradi namalenite iz nara~ki od stranstvo, a statistikata vo stran izminatite sedum meseci bele`i i kontinuiran pad i na n stranata na izvozot, no i na stranata na uvozot, {to isto taka, e pokazatel koj up upatuva deka ekonomskata aktivnost e zamrena, a proizvodstvoto zamr koe re~isi vo celost e zavisno od uvoz ce e namaleno.

Golem broj od in industriskite kapaciteti koi gi anketiravme velat deka doprva anketirav planiraat da go namaluvaat proizvodstvoto vo tretiot kkvartal, koj voobi~aeno, e najslab od site. site Vo uslovi koga i mnogu zemji od Evropskata m unija se vo recesija, nikoj ne o~ekuva rece deka podobruvaweto i spasot mo`e da podobruvaw

O

dojdat odnadvor. Site o~ekuvaat Vladata da prezeme nekoi vol{ebni merki so koi na ekonomijata }e & trgne dobro i so koi proizvodstvoto i nevrabotenosta }e po~nat da se zgolemuvaat.

Kapital napravi anketa me|u 20-ina makedonski kompanii i gi pra{a koi merki konkretno bi im pomognale za da go zgolemat proizvodstvoto za 10% i vrabotenosta za 5%.

Bidej}i ne postojat univerzalni ili instantmerki koi na site kompanii i dejnosti bi im ovozmo`ile rast i razvoj, gi pra{avme kompaniite od razli~ni dejnosti koi merki najmnogu bi im pomognale za da go zgolemat proizvodstvoto i vrabotenosta.

NAJ^ESTO, [TO BARAAT KOMPANIITE? No, od odgovorite na kompaniite koi odgovorija na anketata na “Kapital” proizleguva deka gi ma~at problemi koi Vladata i toa kako dobro gi znae, bidej}i za niv zboruvaat ve}e podolgo vreme.

Naj~esto spomenuvani merki se podobar pristap do povolni krediti so poniski kamati i podolg rok na otplata, subvecionirani krediti za novi investicii, podobruvawe na likvidnosta, poefikasna i pomala dr`avna administracija, poddr{ka za izvoznicite, podobra infrastruktura...

Mnogu kompanii koi gi anketiravme pobaraa povratot na DDV da se pravi navreme, bidej}i ne mo`at navreme da smetaat na parite, koi gi planirat za tekovni raboti i za investicii.

Site kompanii se soglasni deka za da se zgolemi proizvodstvoto, potrebni se novi investicii i novi pazari, a za investicii se potrebni evtini pari.

Spored Ko~o An|u{ev, direktor i sopstvenik na metaloprerabotuva~kiot i izvozen kapacitet Brako, da se zgolemat proizvodstvoto i vrabotenosta vo ovie uslovi e mnogu te{ko.

“Koj e receptot vo vakvi uslovi da se zgolemi proizvodstvoto za 10%, a vrabotenosta za 5% e pra{awe za Nobelova nagrada. Jas, kako rabotodavec, vo momentov vo Makedonija i Srbija imam okolu 600 vraboteni, a Brako re~isi 93% od proizvodstvoto izvezuva. Za da se zgolemi vrabotenosta za 5%, treba da imate 5% novi proekti. Vo industrijata toa zna~i za 5% da go zgolemite proizvodstvoto, odnosno da go zgolemite izvozot. Da se izvezuva e |avolski te{ka rabota, a za da najde{ partner za izvoz se potrebni pari. Zatoa, dr`avata mora da gi sledi i da gi pomaga kompani-

15

16 COVER STORY KO^O AN\U[EV

SOPSTVENIK I DIREKTOR NA BRAKO

oj e receptot vo vakvi uslovi da se zgolemi proizvodstvoto za 10%, a vrabotenosta za 5% e pra{awe za Nobelova nagrada. Za da se zgolemi vrabotenosta za 5%, treba da imate 5% novi proekti. Vo industrijata toa zna~i za 5% da go zgolemite proizvodstvoto, odnosno da go zgolemite izvozot. Da se izvezuva e |avolski te{ka rabota, a za da najde{ partner za izvoz, se potrebni pari. Zatoa dr`avata mora da gi sledi i pomaga kompanite koi sakaat da rastat i da se razvivaat. Dr`avata treba da go stimulira izvozot ili da otvora novi pazari!

K

SAVKA DIMITROVA GENERALEN DIREKTOR NA EVROPA

ko imame namaleni ceni, mo`eme pove}e da prodavame vo uslovi koga `ivotniot standard opa|a. No toa e edinstveno mo`no ako imame poevtini inputi. Surovinite gi uvezuvame, a tie se berzanski proizvod koj nie ne mo`eme da go kontrolirame.

Dr`avata mo`e da intervenira kaj energensite, koi se najgolema boolka na site kompanii so toa }e gi namali akcizite na odredeni nafteni derivati, }e ja gasificira dr`avava....

Nie se u{te koristime daleku poskap gas od zemjite od regionot, pa i vo Evropa

A

VIKTOR PETKOV

SOPSTVENIK I DIREKTOR NA VIPRO

otrebna ni e “revolucija” vo imotno pravnata problematika posebno za sopstvenosta na firmite, odnosno stimulirawe na sopstvenosta. Bidej}i bez re{ena transformacija na zemji{teto, onevzomo`eni sme da aplicirame za parite od IPARD. Mora da se uprosti i postapkata za uvoz poradi izvozot na surovini za industrijata za prerabotki na zelen~uk i ovo{je, so cel da mo`at nepre~eno da uvezuvame surovini od opkru`uvaweto, voveduvawe na stimulacii i razni beneficii za izvoznicite, kako i grantovi za me|unarodna kompetitivnost, ukinivawe na DDV za uvoz na oprema, tehni~ki uredi, energetsko-ekolo{ki uredi i sli~no koi ja podobruvaat konkurentnosta na makedonskoto stopanstvo.

P

ite koi sakaat da rastat i da se razvivaat.

Dr`avata treba da go stimulira izvozot ili da otvora novi pazari!”, veli An|u{ev.

Toj veli deka e kontraproduktivno da se zgolemuva vrabotenosta vo administracijata, namesto vo proizvodstvoto. “Ako se zgolemi izvozot, }e se re{at pove}e problemi, od koi eden }e bide da se namali devizniot deficit na tekovnata smetka”, veli An|u{ev.

No, vo uslovi koga n e l i k v i d n o s ta i te{kiot pristap vo krediti e eden od najgolemite problemi so koi se soo~uvaat kompaniite vo site dejnosti, mnogu e mal brojot na kompanii koi imaat sopstveni sredstva za da po~nat novi investicii. Duri i onie koi nemaat problem so finansiite i imaat gotovina, retko se odlu~uvaat da vleguvaat vo nova investicija poradi celosnata neizvesnost koja vledeee vo ekonomijata.

Binzismenite velat deka skapiot kapital i lo{ata infrastruktura gi pravat celosno nekonkurentni i neefikasni vo odnos na nivnite konkurenti od evropskite i od regionalnite zemji kade {to izvezuvaat i rabotat.

Nekoi biznismeni baraat i subvencionirawe na del od tro{ocite vo raboteweto, posebno na tro{ocite za energensi za najgolemite izvoznici.

“Za da dojde do potreba od zgolemuvawe na vrabotenosta, apsolutno mora da go zgolemime proizvodstvoto. Za da go zgolemime proizvodstvoto pak, osnovno e da ja zgolemime proda`bata. No, za da se zgolemi proda`bata, proizvodstvoto i vrabotenosta, mo`eme site zaedno da si pomogneme preku kupuvawe doma{ni proizvodi”, veli Savka Dimitrova, generalen direktor na Evropa.

Taa potencira deka vo javnite nabavki za u~ili{tata, gradinkite i za dr`avnite institucii retko koga tenderot go dobiva doma{na kompanija, koja proizveduva makedonski proizvodi, a naj~esto na tenderite pobeduva stranska firma, koja ponekoga{ ima i polo{ kvalitet na proizvodite od doma{nite.

Iako Evropa e kompanija koja izvezuva okolu 65% od svoeto proizvodstvo, Dimitrova poso~uva deka vo uslovi koga e o~igledna kriza vo regionot i vo evropskite zemji, dr`avata treba da obezbedi nekakva minimalna “privilegija” za doma{nite kompanii koga se javuvaat na javnite tenderi.

Zgolemuvawe na proizvodstvoto za 10%30% e mo`no i so postojnite instalirani kapaciteti, veli taa, no toa mo`e da se slu~i edinstveno ako se namalat tro{ocite na rabotewe na kompaniite.

“Ako imame namaleni ceni, mo`eme pove}e da prodavame vo uslovi koga `ivotniot standard opa|a. No, toa e edinstveno mo`no ako imame poevtini inputi.

Surovinite gi uvezuvame, a tie se berzanski proizvod koj nie ne mo`eme da go kontrolirame.

No, dr`avata mo`e da intervenira kaj energensite, koi se najgolema bolka na site kompanii. Vladata mo`e da gi namali akcizite na odredeni nafteni derivati, da ja gasificira dr`avava, so {to }e se zgolemi koli~estvoto na prirodniot gas koj doa|a vo Makedonija, a so toa bi se namalila i cenata na energensite. Nie s$ u{te koristime daleku poskap gas od zemjite od regionot, pa i vo Evropa”, objasnuva Dimitrova.

Evropskata kriza te{ko gi pogoduva i kompaniite koi proizveduvaat proizvodi od ~elik, koi vo ovie uslovi glavno razmisluvaat za namaluvawe, a ne za zgolemuvawe na proizvodstvoto i na vrabtenosta.

“Vo vakvi uslovi i okolnosti za rabota, ne sum siguren deka mo`e da se zgolemi obemot na rabota, u{te pomalku vrabotenite. Vo vakvi ote`nati uslovi na rabota, rabotnata sila se javuva kako tro{ok.

Vo industrijata vo koja raboti Makstil imame specifi~en proizvod koj go diktiraat svetskite berzi i kapitalnite investicii koi se realiziraat vo Evropa i vo svetot.

Nie sme izlo`eni kon evropskiot pazar so 90% od proizvodstvoto”, veli Aleksandar Panov, generalen direktor na Makstil, potenciraj}i deka bez podobruvawe na evropskata i na svetskata ekonomija, te{ko deka kakvi bilo merki mo`e da gi pottiknat da go zgolemat proizvodstvoto i vrabotenosta.

Za razlika od evropskite i od regionanlite izvoznici i investitori, koi imaat silna poddr{ka od bankite i od nivnite dr`avi, makedonskite kompanii se ostaveni sami na sebe da se snao|aat i kako znaat i umeat da se obidat da bidat podobri od nivnite konkurenti.

Viktor Petkov, sopstvenik na konzervnoprerabotuva~kiot kapacitet VIPRO od Gevgelija, smeta deka deka e malku docna za da se predlagaat merki za rast na proizvodstvoto i na vrabotenosta, bidej} i ekonomijata ne se vodi so interventni merki.

Sepak, toj predlaga odredeni merki koi mo`e da im go olesnat raboteweto na VIPRO i na ostanatite kompanii, posebno od ovaa industrija.

“Potrebna ni e revolucija vo imotno-

BROJ 659

13/06/2012

COVER STORY

www.kapital.mk

pravnata problematika, posebno za sopstvenosta na firmite, odnosno stimulirawe na sopstvenosta. Bidej}i bez re{ena transformacija na zemji{teto, onevozmo`eni sme da aplicirame za parite od IPARD�, veli Petkov. Isto taka, toj predlaga da se uprosti postapkata za uvoz poradi izvozot na surovini za industrijata za prerabotki na zelen~uk i ovo{je, so cel da mo`at nepre~eno da uvezuvaat surovini od opkru`uvaweto, voveduvawe stimulacii i razni beneficii za izvoznicite, kako i grantovi za me|unarodna kompetitivnost, ukinuvawe na DDV za uvoz na oprema, tehni~ki uredi, energetsko-ekolo{ki uredi i

sli~no koi ja podobruvaat konkurentnosta na makedonskoto stopanstvo.

No, zgolemuvaweto na proizvodstvoto za mnogu golemi industriski kapaciteti ednostavno, ne e mo`no so nekoi privremeni ili antikrizni merki i za kratok rok. “Treba da se ima predvid deka vo rudarstvoto i vo golemite kombinati ne mo`e da se zboruva za kratkoro~ni merki i brzi rezultati vo pogled na proizvodstvoto i na vrabotuvaweto. Treba da se forsiraat novite investiciski vlo`uvawa i otvoraweto novi proizvodni kapaciteti i vrabotuvawa. Zna~i, vo Bu~im i vo ostanatite rudarski kompleksi ne mo`e da stane zbor za primena na formuli i

preporaki so koi za kratok rok mo`e da se zgolemi proizvodstvoto ili vrabotenosta...�, veli Nikolaj~o Nikolov, zamenik-generalen direktor vo Bu~im.

Izvoznite kompanii ne propu{taat da go spomenat i fiksniot kurs na denarot kako pre~ka za pogolemo proizvodstvo.

Site se soglasuvaat deka Makedonija mora da obezbedi nekakvi dano~ni ili drug vid olesnuvawa za kompaniite koi investiraat i izvezuvaat ako saka da ima pozasilen ekonomski rast.

Ima golem broj primeri, poso~uvaat biznismenite, koi poka`uvaat deka Makedonija ne e dovolno konkurentna vo pogled na dano~nite olesnuvawa i direk-

ALEKSANDAR PANOV

NIKOLAJ^O NIKOLOV

Vo vakvi uslovi i okolnosti za rabota, ne sum siguren deka mo`e da se zgolemi obemot na rabota, u{te pomalku vrabotenite. Vo vakvi ote`nati uslovi na rabota, rabotnata sila se javuva kako tro{ok.

Vo industrijata vo koja Makstil rabotam, imame specifi~en proizvod koj go diktiraat svetskite berzi i kapitalnite investici koi se realiziraat vo Evropa i svetot. Nie sme izlo`eni kon evropskiot pazar so 90% od proizvodstvoto i bez podobruvawe na evropskata i svetskata ekonomija te{ko deka so bilo kakvi merki mo`e da se odlu~ime da go zgolemime proizvodstvoto i vrabotenosta.

Treba da se ima predvid deka vo rudarstvoto i golemite kombinati ne mo`e da se zboruva za kratkoro~ni merki i brzi rezultati vo pogled na proizvodstvoto i na vrabotuvaweto. Treba da se forsiraat novite investicioni vlo`uvawa i otvorawe na novi proizvodni kapaciteti i vrabotuvawa. Zna~i, vo Bu~im i vo ostanatite rudarski kompleksi ne mo`e da stane zbor za primena na formuli i preporaki so koi za kratok rok mo`e da se zgolemi proizvodstvoto ili vrabotenosta...

GENERALEN DIREKTOR NA MAKSTIL

ZAMENIK-GENERALEN DIREKTOR VO BU^IM

17

18 COVER STORY tnite pottiknuvawa za novi investicii vo pogled na drugite zemji od po{irokiot region, kako na primer, Srbija, ^e{ka, Polska, Ungarija.

Pove}eto kompanii, duri i da sakaat da go zgolemat proizvodstvoto, poradi site okolnosti, nemaat sopstveni izvori na sredstva i se prinudeni da baraat krediti od bankite.

Nekoi od kompaniite koi gi kontaktiravme velat deka za da se odlu~at vo ovie uslovi da go zgolemat proizvodstvoto i da ja zgolemat nevrabotenosta, }e im bidat potrebni ogromni investicii. Bidej}i nemaat sopstveni sredstva, zemaweto krediti od bankite po komercijalni uslovi bi im ja zgolemilo zadol`enosta dvojno pove}e od sega{nata.

Poradi toa, mnogu od kompaniite voop{to ne razmisluvaat da vleguvaat vo vakvi avanturi ako za toa ne postojat posebni kreditni linii i programi so popovolni uslovi od onie koi gi nudat komercijalnite banki, ako ne se namali politi~kiot rizik i neizvesnosta od ~esto menuvawe na zakonite, ako ne se podobri raboteweto na javnata administracija i ako ne se izgradi

vistinski nezavisen sudski sistem.

No, fakt e deka pre~kite za pove}e investicii ne se samo vo nadvore{noto opkru`uvawe, tuku i vo ramkite na kompaniite postojat brojni pre~ki koi onevozmo`uvaat pogolemo proizvodstvo i otvorawe novi rabotni mesta, po~nuvaj}i od niskata konkurentnost i produktivnost, zastarenata tehnologija, neinventivnosta, finansiskite problemi koi poteknuvaat od prezadol`enosta i od visokite ceni na kreditite. Bidej}i najgolem del od firmite ne se konkurentni, tie ne mo`at da go zgolemat proizvodstvoto za izvoz i se svrteni kon doma{niot pazar. A doma{niot pazar e tolku mal i nesiguren, {to za pove}eto banki e samo pra{awe na vreme koga ovie firmi }e padnat vo vol{ebniot krug na zadol`enosta. Zatoa i naj~esto biduvaat odbieni od bankite, so obrazlo`enie deka se premnogu rizi~ni.

I taka, doma{noto stopanstvo se vrti vo krug - kompaniite nemaat pari, go namaluvaat proizvodstvoto, a so toa se namaluva i vrabotenosta.

Tokmu zatoa, za kakvi bilo merki koi gi nosi Vladata, ne smee da gi zanemari

bankite, ulogata na dr`avata i ve} e postojnite odnosi me|u kompaniite i ostanatiot del od ekonomijata, bidej}i nitu edna kompanija ili industrija ne mo`e da se razviva posebno i odvoeno od celiot ekonomski sistem na edna zemja. Tokmu zatoa, Stopanskata komora na Makedonija u{te minatata godina pobara promena na dosega{niot ekonomski model i predlo`i niza merki so koi treba da se zabrza i da se zgolemi ekonomskiot rast, a vo fokusot na noviot ekonomski model bea tokmu investiciite, izvozot i infrastrukturata.

Ako Makedonija uspee da ostvaruva stapki na ekonomski rast od nad 6% vo kontinuitet, toga{ verojatno, nitu na kompaniite nema da im bidat potrebni posebni merki ili potezi za poddr{ka.

Za{to na krajot na krai{tata, sekoga{ e podobro koga Vladata {to pomalku se me{a vo vodeweto biznis. No, za da se slu~i toa, Vladata mora da otvori debata i da poka`e podgotvenost za promena na dosega{niot ekonomski model, a kompaniite mora pove}e da nau~at da se potpiraat na sopstvenite sili i resursi.

EXCLUSIVE 20 INTERVIEW

ALEKSANDER TIMAN REZIDENTEN PRETSTAVNIK NA MMF VO MAKEDONIJA

VLADATA NEMA POVE]E PRISTA KREDITOT OD M

AP DO MMF!

INTERVIEW

IAKO E JASNO DEKA ZADOCNUVAWATA NA VLADATA VO OTPLATATA NA OBVRSKITE, KAKO I VO POVRATOT NA DDV E OP[TO POZNATO, NIE SEPAK, NE RASPOLAGAME SO NUMERI^KI PODATOK NA TO^NIOT IZNOS I GOLEMINATA NA PROBLEMOT. NIE SO VLADATA GO IMAME DISKUTIRANO PRA[AWETO NA ZADOCNUVAWATA NA[IROKO, NO SOVETUVAVME VLADATA JAVNO DA GO OBJAVI IZNOSOT NA VKUPNITE ZADOCNUVAWA I DA SE ZALO@I ZA NAMALUVAWE NA OVOJ IZNOS VO TEKOT NA ODREDEN VREMENSKI ROK! ALEKSANDAR JANEV janev@kapital.com.mk

Kako ja ocenuvate momentalnata ekonomska situacija vo Makedonija i kakvi se va{ite o~ekuvawa do krajot na godinava?

Smetame deka makedonskata ekonomija }e porasne za okolu 2% ovaa godina. Zakrepnuvaweto {to be{e o~igledno vo prvata polovina od 2011 godina go izgubi zdivot kon krajot na godinata, a pak, rastot na po~etokot na 2012 godina be{e zabaven.

Ova zabavuvawe na rastot, pred s$, se dol`i na proektiranata mala recesija vo evrozonata.

No, vo vrska so ova osnovno predviduvawe gledame rizici koi bi mo`elo da se prodlabo~at. Pogolema recesija vo evrozonata bi imala vlijanie vrz Makedonija preku pomal izvoz i namaluvawe na doznakite, kako i zastoj na stranskite direktni investicii.

Gledano na podolg period, smetame deka potecijalot za rast na makedonskata ekonomija vo prosek bi bil okolu 4% na godi{no nivo. So cel da se zgolemi ovoj potencijal za rast i strukturno da se namali nevrabotenosta i da se zgolemi `ivotniot standard, potrebni se pove} e strukturni reformi. Strategijata na vlasta vo toj pogled soodvetno se fokusira na investicii i vo c vo infrastrukturata fr istovremeno zadr`uvaj}i obrazovanieto, istovreme gi danocite na nisko nivo i privlekuvaj} i investicii.

bilnoto makroekonomsko opkru`uvawe so niski danoci i prilagodlivata monetarna politika se od golema va`nost.

Vo odnos na merkite {to gi prezema vlasta vo vrska so krizata bi istaknal tri raboti: rebalansot na Buxetot, novite merki vo monetarnata politika i neodamna objavenite merki za zgolemuvawe na vrabotenosta. [to se odnesuva do Buxetot, neodamne{niot rebalans na Buxetot e porealen otkolku prvi~niot, bidej}i se bazira vrz ekonomski rast od 2,5%, nasproti 4,5% vo prvi~niot buxet. Sepak, na{ite prognozi za rast na prihodite ostanuvaat pod ona {to go utvrduva rebalansot na Buxetot na okolu 1% od BDP. Ova naveduva deka mo`ebi ponatamu vo tekot na godinata }e bidat potrebni dopolnitelni namaluvawa na tro{ocite za da se za~uva targetot na fiskalniot deficit od 2,5% od BDP. Koga dobro bi se implementirale novite merki, pove}eto od niv bi dale efekt vo vistinska nasoka kako za vreme na kriza, taka i na podolg period.

Sepak, bitno e da se osigura deka ovie merki }e se isplatat, no ne na smetka na namaluvawe na drugite potrebni aktivnosti, kako {to se javnite investicii, {to isto taka e va`en izvor za sozdavawe novi rabotni mesta. Pokraj ova, potrebna e seopfatna reforma vo javnata administracija so cel da se osigura deka novovrabotenite se produktuvno vraboteni.

A isto taka, ovie vidovi strategii za zgolemuvawe na vrabotenosta bi trebalo vnimatelno da bidat usoglaseni so drugite inicijativi za decentralizacija.

Vladata objavi novi an antikrizni merki, so koi tvrdi deka }e im pomogne na kompaniite da ja prebrodat prebroda krizata. Edna od novite vladini merki merk e i vrabotuvawe na 4.000 lu|e vo dr`avniot dr planira sektor, a osven toa, Vladata Vla platite na adminisi zgolemuvawe na plati opravduvate vakvite tracijata. Dali gi opra politiki vo vreme na kriza? kr

Zadol`uvawata na dr`avata vo posledno vreme se intenziviraat. Osven zaemot od Doj~e bank, Vladata za eden mesec pozajmi 232 milioni evra so zapisi. Dali toa uka`uva deka sostojbata vo dr`avnata kasa e lo{a?

Momentalnata ekonomska kriza poteknuva nadvor od granicite na Makedonija.

M Zatoa, vlastae imaat mnogu malku na~ini kako da vlijae na pri~initelite na krizata. Sepak, vlasta mo`e da gi ubla`i ubla posledicite doma{nata ekonomija. od krizata vrz doma{n na staGeneralno gledano, za~uvuvaweto za~uv

Se ~ini deka strategijata na Vladata za zadol`uvawe vo golema mera e vo soglasnost so prethodniot sovet od strana na MMF. Nie & sovetuvavme na Vladata da izleze na nadvore{not pazar na kapital vo po~etokot na godinata i da go prodlabo~i doma{niot dol`ni~ki

21

22 INTERVIEW Neodamne{niot rebalans na Buxetot e porealen otkolku prvi~niot, bidej}i se bazira vrz ekonomski rast od 2,5% nasproti 4,5% vo prvi~niot Buxet. Sepak, na{ite prognozi za rast na prihodite ostanuvaat pod ona {to go utvrduva rebalansot na Buxetot na okolu 1% od BDP. Ova naveduva deka mo`ebi ponatamu vo tekot na godinata }e bidat potrebni dopolnitelni namaluvawa na tro{ocite za da se za~uva targetot na fiskalniot deficit od 2,5% od BDP pazar.

Vladata proektira buxetski deficit. Kako i sekoe doma}instvo, ako imate deficit treba i da go finansirate. Del od finaniraweto na Buxetot za 2012 godina be{e obezbedeno vo dekemvri 2011 godina preku komercijalen zaem garantiran od strana na Svetska banka. Ostanatiot del od deficitot }e se pokrie so zaem od strana na Doj~e bank (Deutsche Bank).

Pokraj toa, ovoj zaem }e & pomogne na Vladata da ja otplati evroobvrznicata vo visina od 175 milioni evra izdadena vo 2009 godina, koja{to treba da se otplati vo januari 2013 godina. Ovoj vid prefinansirawe e prudentna strategija {to se osloboduva od eden golem rizik.

Pokraj pozajmuvawata odnadvor, smetame deka Vladata treba da go razvie i doma{niot dol`ni~ki pazar. Toa zna~i pozajmuvawe vo denari so podolg rok na dostasuvawe i zgolemeni iznosi. Bidej}i ima vi{ok likvidnost vo finansiskiot sistem, spored na{eto razmisluvawe, zgolemuvaweto na obemot na pozajmuvawa ne bi go istisnalo davaweto krediti na privatniot sektor. Vsu{nost, Vladata vo tekot na ovaa kalendarska godina pozajmi okolu 160 milioni evra neto na doma{niot pazar, glavno vo

forma na trimese~ni i {estmese~ni trezorski zapisi. Ova e dopolnitelno na nadvore{noto zadol`uvawe. Vakvoto zgolemuvawe na volumenot na izdavawe e vo soglasnost so na{iot sovet za razvoj na dol`ni~kiot pazar.

DA SE IZBEGNUVA ZGOLEMUVAWE NA PENZII I PLATI

Najgolem del od parite {to gi sobira od danoci i od pridonesi i od tie {to gi pozajmuva Vladata gi tro{i za tekovni potrebi. So posledniot rebalans na Buxetot povtorno najmnogu se skratija parite za kapitalni investicii. Kakva e Va{ata preporaka do Vladata, kako da se promeni strukturata na Buxetot i pove}e pari da se investiraat vo infrastruktura i zo{to e toa va`no?

Kreiraweto buxet na edna dr`ava sekoga{ vklu~uva te`ok izbor. Makedonskata vlast saka da gi zadr`i niskite danoci, so skromen buxetski deficit i nizok javen dolg.

Pokraj toa, tie sakaat i ponatamu da gi namalat socijalnite pridonesi za da go zgolemat vrabotuvaweto. Vo isto vreme, postoi potreba od zna~ajni investicii vo infrastrukturata i vo obrazovanieto, a Vladata i javno zboruva{e za planovite za zgolemuvawe na platite vo javniot sektor kako i penziite. No, sekoj denar

{to se tro{i mora da bide sobran od danocite {to gi pla}aat gra|anite, pa duri i toga{ sekoj denar mo`ete da go potro{ite samo edna{. Zatoa, Buxetot bara od vlasta da napravi izbor me|u prioritetite i da im go objasni napraveniot izbor na gra|anite.

Za podobro da se bide podgotven, so cel da se napravi izborot vo nacrt-verzijata na Buxetot, zemjata bi imala pogolema korist od podlaboko fokusirawe kon srednoro~no planirawe na Buxetot.

Vakvoto planirawe bi se baziralo na srednoro~ni i dolgoro~ni prioriteti i vrz realnata procenka na dostapniot fiskalen prostor, {to bi go olesnilo donesuvaweto na te{kite odluki.

Investiciite vo infrastrukturata i vo obrazovanieto, sekako, se zna~ajni za da se zgolemi dolgoro~no potencijalot za rast na makedonskata ekonomija. Povisok rast ovozmo`uva i pobrzo dobli`uvawe do evropskiot `ivoten standard, kako i namaluvawe na stapkata na nevrabotenost.

Se ~ini deka Vladata e celosno svesna za ovie problemi, pa zatoa, so tekot na godinite go zgolemuva delot za investicii vo Buxetot. Duri i so namaluvawata na kapitalnite investicii, vo rebalansot na Buxetot ovaa stavka, sepak, e proektirano

INTERVIEW da se zgolemi zna~itelno ovaa godina. Na srednoro~en period, bitno e da se kreira dovolno prostor vo Buxetot za da se zadovolat ovie investiciski potrebi.

Vladata treba vnimatelno da gi izmeri tekovnite tro{oci vo odnos na kapitalnite investicii. Vo toj pogled, smetame deka reformite vo javnata administracija, so cel da se podobri efikasnosta i zadr`uvaweto na platite vo javniot sektor, bi pomognalo vo kreiraweto fiskalen prostor. Pokraj toa, diskrecionoto zgolemuvawe na penziite nad i pove}e od formulata za indeksacija treba da se izbegnuva, a treba da se prodol`i so tekovnite politiki za ograni~uvawe na platite vo javniot sektor.

Planira li MMF da sugerira zgolemuvawe na stapkata na DDV vo zemjava za da se zgolemat prihodite vo dr`avnata kasa? Vo koi uslovi }e & go predlo`ite ova re{enie na Vladata?

Ne. So vlasta ne sme diskurirale za DDV ili za kakvo bilo drugo poka~uvawe na danocite. Buxetot na centralnata vlada, so pribli`no 32% od BDP, koj e skromen spored regionalnite standardi, e rezultat od jasniot izbor da se bide ekonomija so relativno niski danoci i da se ima skromen deficit. Ova, sekako, ja ograni~uva Vladata vo pogled na tro{eweto i poradi toa, bara vlasta ponekoga{ da napravi te`ok izbor me|u site prioriteti, kako {to objasniv prethodno.

Nie predlo`ivme Vladata da go konsolidira Buxetot na sreden rok. So cel da se odr`i javniot dolg na odr`livo nivo, nie prepora~avme, na sreden rok, fiskalniot deficit da se namali pod 1,5% od BDP. Povisokite deficiti bi vodele do postojano zgolemuvawe na dolgot.

Od druga strana pak, niskiot deficit vo dobri vremiwa sozdava prostor za kontracikli~ni politiki za vreme na nepovolni dvi`ewa.

VLADATA JAVNO DA KA@E KOLKU PARI IM DOL@I NA KOMPANIITE

Znaete li kolkav e realno problemot so dolgovite na dr`avata kon privatnite kompanii, bidej}i nikoj od ministrite javno ne saka da zboruva za toa, a kompaniite zboruvaat deka toa ve} e im sozdava mnogu golemi problemi vo raboteweto. Ste zboruvale li dosega so Vladata kako toa mo`e da se nadmine?

Iako e jasno deka zadocnuvawata na Vladata vo otplatata na obvrskite, kako i vo povratot na DDV e op{to poznato, nie sepak, ne raspolagame so numeri~ki podatok na to~niot iznos i goleminata na problemot. Nie so Vladata go imame diskutirano pra{aweto na zadocnuvawata na{iroko, a voedno & sovetuvavme Vladata javno da go objavi iznosot na vkupnite zadocnuvawa i da se zalo`i za namaluvawe na ovoj iznos vo tekot na odreden vremenski rok. Ovoj sovet e edna od politikite koi bugarskata vlast uspe{no gi sprovede vo izminatite nekolku godini so cel da se spravi so pra{aweto na zadocnuvawata vo pla}awata. Isto taka, nie smetame deka praktikata na reprogramirawe na obvrskite kon privatnite dostavuva~i za ve}e ispora~ani stoki i uslugi treba da se napu{ti, so ogled na toa deka e netransparentna i deka dostavuva~ite mo`e da smetaat deka imaat mal izbor dokolku se zainteresirani za prodol`ena sorabotkata so Vladata.

Ito taka, nie sugeriravme Vladata da gi zacvrsti svoite zalo`bi za sistem na kontrola, kako i za sproveduvaweto na zakonite za Buxetot i za buxetska postapka.

Ova bi gi za{titilo buxetskite korisnici od prezemawe obvrski koi ne se vo soglasnost so buxetskite sredstva. Isto taka, toa bi ovozmo`ilo godi{nite buxeti da obezbedat sredstva za postoe~kite pove} egodi{ni dogovori, a so toa i }e obezbedat nasoka vo pravec na nepovtoruvawe na takvite zadocnuvawa vo idnina.

Te{kiot pristap do krediti za kompaniite, isto taka, e eden od pogolemite problemi. Namesto vo krediti, bankarite gi investiraat parite vo dr`avni i vo blagajni~ki zapisi.

O~ekuvate li da se zgolemi kreditiraweto otkako Narodnata banka donese novi merki vo taa nasoka? Spored Vas, kade e problemot {to bankite vo izminatiov period odbegnuvaat da odobruvaat krediti na kompaniite?

Predominantnata cel na monetarnata politika na Makedonija e da se obezbedi fiksniot devizen kurs kon evroto. Nie veruvame deka fiksniot devizen kurs kon evroto & slu`e{e odli~no na Makedonija vo izminatite godini, obezbeduvaj}i niska inflacija, stabilen realen devizen kurs, kako i umerena nestabilnost na proizvodstvoto. Fiksniot devizen kurs, voedno, obezbedi ramka za disciplin-

Nie smetame deka praktikata na reprogramirawe na obvrskite kon privatnite dostavuva~i za ve}e ispora~ani stoki i uslugi treba da se napu{ti, so ogled na toa deka e netransparentna i deka dostavuva~ite mo`e da smetaat deka imaat mal izbor dokolku se zainteresirani za prodol`ena sorabotka so Vladata

irani makroekonomski politiki i pomogna za za~uvuvaweto na konkurentnosta.

Novite merki {to gi donese Narodnata banka, verojatno, }e gi podobrat do nekoe nivo uslovite za kreditiraweto.

Me|utoa, smetame deka ova nema da ima golem efekt vrz kreditiraweto od strana na bankite. Na{ata procenka se bazira na toa {to likvidnosta na bankite i dosega, do pred skore{no donesenite merki, be{e mnogu visoka. Zatoa, mislam deka umereniot krediten porast pred s$ e odraz na niskata pobaruva~ka ili na niskiot kvalitet na pobaruva~kata od kreditobaratelite {to verojatno e vo kombinacija so povnimatelniot pristap na bankite kon rizikot.

Drug faktor koj mo`ebi go ograni~uva kreditiraweto do marginalni granici proizleguva od maksimalnoto nivo na kamatnata stapka {to mo`at da go naplatat bankite. Ovaa stapka za potro{uva~ki krediti, koja e definirana kako osnovna kamatna stapka zgolemena za osum procentni poeni, vo momentov na nivo od 12%, go onevozmo`uva kreditiraweto i na onie klienti koi nemaat dobra kreditna istorija. Bez vakvata maksimalna kamatna stapka ovaa grupa klienti verojatno bi imala pristap do krediti, no po povisoka kamatna stapka, so koja mo`e da se kompenzira rizikot poradi nepostoewe na kreditnata istorija. Sli~no e i pra{aweto so kreditite za pravnite subjekti, kade {to maksimalnata kamatna stapka vo momentov iznesuva 14%, pa ottamu proizleguva deka porizi~nite proekti imaat te{kotii vo obezbeduvaweto fin-

23

24 INTERVIEW ansiska poddr{ka.

SO RAST OD 3%-4% NEMA PODOBAR @IVOTEN STANDARD

Kakvi se poslednite analizi na MMF za aktuelnata kriza vo Evropa? Kako }e se odrazi krizata vrz Makedonija?

Nie smetame deka vo tekot na izminatite nekolku godini vladite vo Evropa naporno rabotea na kontrolirawe na krizata. Me|utoa, iako postoi zgolemen napredok vo toa, evrozonata s$ u{te treba da poka`e povisoka kolektivna determiniranost za postignuvawe zaemno korisni re{enija.

Kako {to vidovme vo izminatite nekolku godini, krizata vo evrozonata ve}e odamna zna~itelno ja zafati Makedonija. Nesomneno, bez krizata, ekonomskiot razvoj na Makedonija }e be{e povisok od 2%, kolku {to proektiravme za 2012 godina.

Vo slu~aj stresot od evrozonata ponatamu da se zgolemuva, toa povtorno bi ja zagrozilo Makedonija preku razli~ni kanali.

Prvo, bi videle namaluvawe na izvozot.

Vo isto vreme, uvozot verojatno, isto taka bi se namalil, namaluvaj}i gi donekade efektite od trgovskiot bilans. Vtoro, bi mo`elo zna~itelno da se namalat doznakite, koi tradicionalno se zna~aen izvor na sredstva, koi go nadomestuvaat trgovskiot deficit vo bilansot na pla} awa. Poniskiot izvoz i doznakite brzo bi mo`ele da vodat kon visok porast vo deficitot na tekovnata smetka i da sozdadat pritisok vrz deviznite rezervi. Treto, stranskite direktni investicii bi mo`ele da se namalat.

Vo nesigurno opkru`uvawe mnogu kompanii bi mo`ele da gi preispitaat ili barem da gi odlo`at svoite investiciski planovi.

Ves Mekgru be{e {ef na misijata na MMF za Makedonija vo poslednite tri godini. Po posledniot sostanok na bordot na MMF, Ves be{e nazna~en na druga rabotna pozicija vo MMF. Noviot {ef na misijata e Delia Vel~ulesku, koja{to }e ja predvodi slednata misija vo Makedonija, a zasega e planirana vo tekot na esenta ovaa godina So cel da se za{titat od ovie rizici, makedonskata vlast ja odr`uva{e stabilnosta na makroekonomska sostojba. Narodnata banka izgradi zna~itelno nivo na deviznite rezervi, dodeka Vladata so toa {to odr`uva skromen fiskalen deficit, go zadr`a javniot dolg na skromno nivo.

Isto taka, vlasta vr{i dobar nadzor vrz finansiskiot sektor i poblisku gi sledi sostojbite. Site tie se zna~ajni dostignuvawa koi prezemeni kako zaedni~ki set od merki, slu`at vo pravec na za{tita od rizicite.

Procenkite na MMF za Makedonija do 2017 godina poka`uvaat prose~en ekonomski rast od okolu 4%. Dali toa e dovolno za zemja vo razvoj? [to treba da napravi Vladata za da gi podobri performansite na ekonomijata i da se postignat povisoki stapki na ekonomski rast?

Koga krizata ve}e }e n$ odmine, ekonomijata bi trebalo da e vo sostojba da raste so prose~no nivo od okolu 4%, bez pritoa da kreira zna~itelni neramnote`i, nitu da ja podgreva inflacijata. Sekako, rast so stapka povisoka od prose~nata stapka na rast vo Evropa ne e dovolen. Imaj} i gi predvid raspolo`livite resursi Makedonija bi trebalo da e vo sostojba da raste pobrzo, {to }e & ovozmo`i pobrzo dobli`uvawe do evropskiot `ivoten standard. Potrebno e prodol`uvawe so reformite za da se postigne takov pobrz razvoj.

Nekoi skore{ni uspesi se zasnovani na unapreduvawa vo delovnoto opkru`uvawe, kako i uspe{nost vo privlekuvaweto na stranskite investicii vo novi oblasti na prerabotuva~kata. Pobrziot iden rast se zasnovuva na vnimanieto kon povrzanite celi za unapredeno obrazovanie, kako i namalena nevrabotenost.

Podobroto obrazovanie, so osobeno vnimanie na profesionalnata podgotovka, gi unapreduva sposobnostite na rabotnata sila. Ovaa forma na vlo`uvawe vo ~ove~kiot potencijal mo`ebi e najzna~ajniot kapital na sekoja zemja. Od druga strana, dolgoro~no nevrabotenite gi gubat svoite sposobnosti, a nivnoto vrabotuvawe sekoja godina stanuva s$ pote{ko. Politikite za aktiven pazar na trud, koi gi oh r a b ru v a a t rabotodavcite

da vrabotuvaat nevraboteni rabotnici i sozdavaat pottik za nevrabotenite da ja prifatat ponudenata rabota, se delumno re{enie na ovoj problem. Ovie politiki vklu~uvaat obuki vo tekot na rabotata, kako i konkretni vremeni rabotni anga`irawa.

Nie sfa}ame deka Vladata prodol`uva so vakvite politiki za obrazovanie i za nevrabotenost. Me|utoa, }e potrae dodeka ovie politiki vrodat so plod. Ne postoi magi~no stap~e koe bi gi re{ilo problemite so nevrabotenosta preku no}.

Sepak, so postavuvaweto na temelite kon steknuvawe podobri sposobnosti i povisokite vlo`uvawa vo ~ove~kiot potencijal, Makedonija se podgotvuva sebesi za pobrz iden razvoj.

MMF PRA]A NOV [EF NA MISIJATA ZA MAKEDONIJA

Koj }e bide noviot {ef na misijata na MMF vo Makedonija i {to mo`e da o~ekuva zemjata od MMF vo naredniot period?

Kako {to znaete, Ves Mekgru be{e {ef na misijata na MMF za Makedonija vo poslednite tri godini. Po posledniot sostanok na bordot na MMF, Ves be{e nazna~en na druga rabotna pozicija vo MMF. Noviot {ef na misijata e Delia Vel~ulesku, koja{to }e ja predvodi slednata misija vo Makedonija, a zasega e planirana vo tekot na esenta ovaa godina.

Vo april Vladata objavi za postignatiot dogovor za kredit od stranska banka so koi }e gi obezbedi potrebite za finansiski sredstva za 2012 godina, kako i za 2013 godina, so {to ne bi imala potreba da povlekuva sredstva od Kreditnata linija za pretpazlivost i likvidnost (PLL) od MMF. Vlasta n$ informira deka tie ne bi prodol`ile kon kompletirawe na vtoriot pregled na PLL i deka bi dozvolile aran`manot da zavr{i vo januari 2013 godina. Ova zna~i deka iako kreditnata linija formalno ostanuva vo va`nost s$ do nejzinoto zavr{uvawe, vlasta tekovno nema dostapnost da povlekuva od ovie pari. Kako i da e, na{iot anga`man so Makedonija prodol`uva i kako rezidenten pretstavnik na MMF vo Skopje, jas sorabotuvam so vlasta na dnevna osnova so cel da pridoneseme za pogore navedenite celi. Isto taka, jas redovno gi prezentiram stavovite na MMF za globalnite i za regionalnite pra{awa na javnosta i na vlasta na Makedonija.

26 KAPITAL REPORTA@A

KOI STRANSKI INVESTITORI GRADAT FABRIK

BUNARXIK KONE “Kapital� ima{e ekskluzivna mo`nost da vidi do kade e izgradbata na fabrikite koi minatata godina postavija kamen-temelnik vo slobodnata zona vo Bunarxik i kolku od niv }e po~nat da proizveduvaat do krajot na godinata. Prva od najavenite fabriki koja{to po~na probno proizvodstvo e Kemet elektroniks, a za mesec i polovina se o~ekuva da startuva so proizvodstvo i Teknohoze. Od novite fabriki zasileni grade`ni aktivnosti ima ruskata farmacevtska kompanija Protek. Xonson Meti, koj pred eden mesec zapo~na so izgradba na vtora fabrika, ve}e gi postavi temelite. Belgiskiot proizvoditel na avtobusi Van Hul, koj posleden najavi izgradba na fabrika vo Bunarxik, ve}e raboti na ras~istuvawe na terenot i za eden mesec da po~ne so izgradba na pogonot. Zabavuvawe na grade`nite aktivnosti ima edinstveno indiski Maderson grup, koj{to s$ u{te gi nema postaveno nitu temelite, iako memorandumot za investirawe be{e potpi{an minatata godina

BROJ 659

13/06/2012

KAPITAL REPORTA@A

www.kapital.mk

KI VO BUNARXIK?

E^NO SE GRADI! ALEKSANDRA SPASEVSKA spasevska@kapital.com.mk

sven fabrikite na Xonson kontrols i Xonson Meti, vo slobodnata ekonomska zona Bunarxik od pred nekolku nedeli so probno proizvodstvo zapo~na amerikanskata kompanija Kemet elektroniks. So toa, ovaa kompanija stana tret stranski investitor koj izvezuva od Bunarxik.

Poleka, no sigurno tehnolo{ki industriski razvojnata zona Bunarxik od prazna poljana po~nuva da se polni so fabriki. “Kapital� ima{e ekskluzivna mo`nost da vidi do kade e izgradbata na fabrikite koi minatata godina postavija kamentemelnik za izgradba na proizvodstveni pogoni vo Bunarxik i kolku od niv }e po~nat da proizveduvaat i da izvezuvaat do krajot na godinata.

Osven fabrikata na Kemet elektroniks,

O

koja ve}e e izgradena, od novite fabriki zasileni grade`ni aktivnosti ima ruskata farmacevtska kompanija Protek, koja vo avgust minatata godina postavi kamen-temelnik. Kaj Xonson Meti, koj pred eden mesec zapo~na so izgradba na vtora fabrika do postoe~kiot proizvodstven kapacitet vo Bunarxik, ve}e se postaveni temelite. Italijanski Teknohoze, koj treba{e da po~ne so proizvodstvo vo fevruari, s$ u{te ja montira opremata vo pogonot {to go kupi od dr`avata, a start

na proizvodstvoto najavuva za eden ipol mesec. Belgiskiot proizvoditel na avtobusi Van Hul, koj posleden najavi izgradba na fabrika vo Bunarxik, ve}e raboti na ras~istuvawe na terenot za da mo`e za eden mesec da po~ne so izgradba pogonot.

Zabavuvawe na grade`nite aktivnosti ima edinstveno indiski Maderson grup, koj{to s$ u{te gi nema postaveno nitu temelite,

GIL GOMEZ

MENAXER ZA PROEKTIRAWE VO KEMET ELEKTRONIKS

O~ekuvame da pristignat nekolku novi proizvodni linii od Italija vo narednite dve nedeli, a do krajot na juni e planirano celosno da bide montirana opremata. Planot na Kemet e da preseli vo Makedonija del od proizvodstvenite linii od fabrikite od Germanija, Italija i od Meksiko. Oficijalniot start na proizvodstvoto e planiran za po~etokot na avgust.

27

28 KAPITAL REPORTA@A

PROTEK GRUP

KEMET ELEKTRONIKS

5

12

avgust 2011

juli 2011 godina

PO^ETOK NA PROIZVODSTVO

PO^ETOK NA PROIZVODSTVO

septemvri 2012

juli 2012 godina

INVESTICIJA milioni evra MEMORANDUM

INVESTICIJA milioni evra MEMORANDUM

iako ako memorandumot za investirawe be{e potpi{an otpi{an minatata godina. godina Direktorot na Direkcijata za tehnolo{ki industriski razvojni zoni, Viktor Mizo, veli deka do krajot na godinata najmalku ~etiri od fabrikite koi{to gradat vo Bunarxik }e po~nat so proizvodstvo i izvoz. A do krajot na godinata o~ekuva u{te nekolku novi stranski investitori, koi{to se vo faza na donesuvawe odluka za investirawe.

KEMET ELEKTRONIKS ZAPO^NA SO PROBNO PROIZVODSTVO VO BUNARXIK Tretata fabrika koja{to po~na da proizveduva vo Bunarxik e amerikanskata kompanija Kemet elektroniks. Iako izgradbata na fabrikata s$ u{te ne e zavr{ena, vo eden del koj e opremen so nekolku pomali proizvodstveni linii ve}e nekolku nedeli se proizveduvaat filter-provodnici, koi{to se koristat vo ma{inskata industrija i vo elektroindustrijata.

Zasega, vo fabrikata rabotat okolu 15 lica, a do po~etokot na avgust, koga se o~ekuva i da startuvaat so proizvodsvo i koga celosno }e bide montirana

proizvodstvenata oprema,, vo prvata faza 00 lica. lica Od niv }e bidat vraboteni do 100 30 ve}e se vo Italija na obuka.

Gil Gomez, menaxer za proektirawe na fabrikata na Kemet elektroniks vo Makedonija, ekskluzivno za “Kapital” otkriva deka pred nekolku nedeli zapo~nale da proizveduvaat vo fabrikata vo Bunarxik, a startutvaat so proizvodstvo na samo eden proizvod.

Pogonot e celosno izgraden, samo se ~eka da pristignat ma{inite i opremata, koi po montiraweto vedna{ }e se stavat vo pogon.

“O~ekuvame da pristignat nekolku novi proizvodni linii od Italija vo narednite dve nedeli, a do krajot na juni e planirano celosno da bide montirana opremata. Planot na Kemet e da preseli vo Makedonija del od proizvodstvenite linii od fabrikite od Germanija, Italija i od Meksiko”, objasnuva Gomez.

Toj go najavuva oficijalniot start na proizvodstvoto vo Bunarxik za po~etokot na avgust, do koga }e bidat zavr{eni site grade`ni i operativni raboti vo fabrikata.

“Donesovme tim od stru~ni lica od Velika Britanija, koi{to go sledat proizvodstvoto i postavuvaweto na opremata i vr{at obuka na vrabotenite. Delovite koi{to tuka gi proizveduvame se nameneti

VANE POPOVI] MENAXER ZA PROEKTIRAWE VO TEKNOHOZE

Re{ivme da gradime nova trafostanica bidej}i postoe~kata nema dovolen kapacitet. Zatoa e prolongiran po~etokot na proizvodstvoto, a ~ekavme i na priklu~ok na gas. Ma{inite i opremata ve}e se montiraat, a proizvodstvoto planirame da zapo~ne najmnogu za pet do {est nedeli, do srednata na juli.

za Filips i za Simens, so koi Kemet Kem ima dogovor proizved dogovor, iako zasega se proizveduvaat mali koli~ini”, objasnuva Gomez. Toj potencira deka procesot na startuvawe na proizvodstvoto e slo`en. Treba da gi obezbedat site dokumenti, obuka na vraboteni, da go povrzat sistemot i potoa da po~nat so proizvodstvo.

Fabrikata koja{to e izgradena zafa} a parcela od 11.000 metri kvadratni, }e proizveduva elektronski uredi za evropskite pazari, a predvideno e da vraboti 200 lu|e. Vkupnata investicija na amerikanskata kompanija vo Makedonija e proceneta na 12 milioni evra.

Memorandumot za investirawe be{e potpi{an vo juni minatata godina. So ova Kemet elektroniks e tretata fabrika vo Bunarxik koja{to zapo~na so proizvodstvo vo Makedonija.

XONSON METI DOGODINA ]E PO^NE DA PROIZVEDUVA KATALIZATORI VO VTORIOT POGON Xonson Meti, koja ve}e dve godini proizveduva katalizatori vo fabrikata vo Bunarxik, pred eden mesec zapo~na so izgradba na vtora fabrika vo zonata, vedna{ do postoe~kata. Vkupnata investicija vo vtoriot proizvodstven pogon iznesuva 60 milioni evra, a se o~ekuva da bide zavr{ena d o

XATIN TAKRAR GENERALEN DIREKTOR NA XONSON METI

Xonson Meti lani ostvari vkupni prihodi od 450 milioni evra, {to e golema brojka, a zaklu~no so dekemvri minatata godina vo fabrikata vo Bunarxik se proizvedeni pet milioni katalizatori. Od ovaa godina planirame brojkata dvojno da ja zgolemime. Najgolema pre~ka vo momentov so koja{to se soo~uvame na makedonskiot pazar e dobivawe rabotni dozvoli.

BROJ 659

13/06/2012

KAPITAL REPORTA@A

www.kapital.mk

XONSON METI TEKNOHOZE

(VTOR POGON)

10

60

maj 2011 godina

maj 2012

INVESTICIJA milioni evra MEMORANDUM PO^ETOK NA PROIZVODSTVO

juli 2012 godina juni slednata godina. So toa, britanskiot investitor planira dvojno daa go zgolemi postojnoto proizvodstvo vo Makedonija.

Po~etokot na proizvodstvoto e planirano za po~etokot na septemvri 2013 godina.

Generalniot direktor na Xonson Meti, Xatin Takrar, veli deka odlukata da reinvestiraat vo Makedonija ja donele poradi zgolemenata pobaruva~ka na katalizatori, koja ja o~ekuvaat od slednata godina, koga stapuva na sila nova regulativa za kontrola na {tetnite emisii na lesni i te{ki vozila koi gi nalo`uva Evropskata unija. Veli deka e zadovolen od uslovite za rabota koi{to gi imaat stranskite investitori vo Makedonija, a edinstveniot problem so koj{to se soo~uvaat e dolgata procedura za dobivawe dozvola za rabota na stranci.

“Spored finansiskite podatoci za raboteweto na makedonskiot pazar, minatata godina Xonson Meti ostvari vkupni prihodi od 450 milioni evra, {to e golema brojka. [to se odnesuva na vkupno proizvedenite par~iwa, zaklu~no so dekemvri minatata godina vo fabrikata vo Bunarxik se proizvedeni pet milioni katalizatori. Od ovaa godina planirame brojkata od pet milioni katalizatori za dve godini da ja zgolemime na pet milioni katalizatori godi{no”, veli Takrar. Spored nego, uslovite za rabota za stranskite investitori se dobri, iako dr`avata s$ u{te ima predizvici na koi treba da odgovori za podobruvawe na biznis-klimata.

“Najgolema pre~ka so koja{to se soo~uvame vo momentov e dobivaweto rabotni dozvoli. Ovoj proces e mnogu slo`en i ima dolgi proceduri koi{to mora da se pominat. Vo Xonson Meti rabotat lu|e od celiot svet, odnosno ne se samo od Evropa i od Amerika.

Imame vraboteni od Indija, Malezija, Rusija, Ju`na Afrika”, potencira Takrar i

celi deka ima prostor za podobruvawe na strukturata na rabotnata rabotn sila, upravuvawe so otpadot, kako i vo delot na preciziraawe na zakonskite re{enija vo dano~nata sfera.

Noviot proizvodstven pogon }e bide

INVESTICIJA milioni evra MEMORANDUM PO^ETOK NA PROIZVODSTVO

septemvri 2013 godina integriran ran so postoe~kiot objekt, objekt kade {to }e bide povrzan celosno procesot za proizvodstvo, no pro{iren so dve novi proizvodstveni linii, od koi na ednata bi trebalo da zapo~nat so proizvodstvo vo septemvri, a drugata proizvodstvena

MIZO: NIEDEN DOMA[EN INVESTITOR NE POBARAL DA INVESTIRA VO SLOBODNA ZONA ako vo najgolem del proizvodstvoto vo tehnolo{ko-razvojnite zoni e nameneto za izvoz, Protek e edinstvenata kompanija dosega koja{to planira da plasira proizvodi i na doma{niot pazar. Direktorot Mizo objasnuva deka toa e dozvoleno vo soglasnost so zakonot i delot koj{to }e bide namenet za doma{en pazar }e bide odano~en i }e bidat plateni site dava~ki, dodeka za ostanatoto proizvodstvo }e va`at site povolnosti vo zonite.

“Ako postoi carina za repromaterijal ili ako postoi carina na vlezniot proizvod, }e mora da se platat site dava~ki kon dr`avata. Delot povrzan so alokacija na aktivnostite povrzani so toa proizvodstvo, ako tie imaat profit ostvaren od proda`ba na proizvodite na doma{en pazar, }e bide odano~en. Od taa gledna to~ka, zaradi za{tita od konkurencija, ne mo`e da se promenat tie pravila”, objasnuva Mizo.

Na pra{aweto zo{to dosega nitu edna doma{na kompanija nema fabrika vo nitu edna slobodna zona, Mizo veli deka dosega nitu edna ne pobarala.

“Za da izgradi fabrika vo nekoja od slobodnite zoni, doma{nata kompanija ne smee da go prenese postoe~koto proizvodstvo, odnosno mora da proizveduva nov proizvod.

Dosega nitu edna doma{na kompanija vo poslednite pet godini ne dostavila biznis-plan za investicija vo zonite”, veli Mizo.

I

VIKTOR MIZO

DIREKTOR NA DIREKCIJA ZA TEHNOLO[KI INDUSTRISKI RAZVOJNI ZONI

Tri od desette stranski investicii koi gi najavi premierot ve}e se vo faza na realizacija, a imame i pozitivni indikacii od nekolku zainteresirani kompanii, koi se o~ekuva da donesat pozitivna odluka.

Nekoi od postoe~kite stranski investitori najavuvaat mo`nost za reinvestirawe, a toa }e zavisi od uslovite na evropskiot pazar.

29

30 KAPITAL REPORTA@A linija }e bide montirana za pet do {est meseci. Na parcelata vo momentov intenzivno se gradi i temelite ve}e se postaveni.

NAMESTO VO FEVRUARI, TEKNOHOZE ]E ZAPO^NE SO PROIZVODSTVO VO JULI Italijanskiot investitor Teknohoze, koj{to vo fevruari treba{e da zapo~ne so proizvodstvo vo fabrikata vo Bunarxik, s$ u{te ne startuval. Golem del od ma{inite i opremata ve}e se doneseni vo pogonot, koj be{e kupen od dr`avata, a spored proekt-menaxerot Vane Popovi}, po~etokot na proizvodstvoto bil odlo`en bidej}i ~ekale priklu~ok za gas i elektri~na stuja, a dopolnitelno, procesot se prolongiral bidej}i re{ile da investiraat vo nova trafostanica.

“Re{ivme da gradime nova trafostanica bidej}i postoe~kata nema dovolen kapacitet. Zatoa e prolongiran po~etokot na proizvodstvoto, a ~ekavme i na priklu~ok na gas. Ma{inite i opremata ve}e se montiraat, a proizvodstvoto planirame da zapo~ne za najmnogu pet do {est nedeli, do sredinata na juli”, veli Popovi}. Toj objasnuva deka na po~etokot e predvideno da bidat vraboteni od 45 do 50 rabotnici, koi }e rabotat po 15

CRNOGORSKI NIN FIBER EDINSTVEN INVESTITOR OD BALKANOT KOJ GRADI FABRIKA VO BUNARXIK dna od investiciite vo Bunarxik, za koja{to Vladata ne digna fama, nitu pak, be{e be{e postaven javno kamen-temelnik e fabrikata za proizvodstvo na sinteti~ki vlakna NIN Fiber. Toa e prv investitor od crna Gora i voop{to, od Balkanot koja{to investira vo slobodnata zona Bunarxik. Fabrikata ve}e se gradi, po~etokot na proizvodstvoto e planiran za najmnogu dva meseci. Mizo objasnuva deka crnogorskiot biznismen, koj{to ima pove}e biznisi vo Crna Gora, u{te minatata godina so ambiciozen biznis-plan do{ol vo Makedonija i pobaral da gradi fabrika vo nekoja od slobodnite zoni i ne sakal mnogu fama okolu investicijata. Spored planovite, do krajot na letoto pogonot bi trebalo da bide pu{ten vo upotreba i da zapo~ne so proizvodstvo. Celoto proizvodstvo e nameneto za izvoz, a vkupnata vrednost na investicijata e okolu {est milioni evra. Ma{inite i opremata ve}e se doneseni, a na po~etokot }e zapo~nat so proizvodstvo na edna linija, a potoa e planirano da se montira i vtora. Vo fabrikata vo Bunarxik }e proizveduvaat dnevno 20 toni sinteti~ki vlakna ili okolu 600 toni mese~no.

E

vo smena.

“Vo momentov ima dve proizvodstveni linii, del ve}e upotrebuvani od fabrikite na Teknohoze vo Italija, a del od niv se novi. Ostanatite gi o~ekuvame vo narednite dve-tri nedeli. Gumenite

profili na po~etokot }e se izvezuvaat vo Italija, a po dorabotkata do krajnite potro{uva~i”, objasnuva popovi}. So toa }e bide realizirana prvata faza od najavenata investicija na Teknohoze vo Bunarxik, vredna 10 milioni evra.

32 KAPITAL REPORTA@A

VAN HUL GO RAS^ISTUVA TERENOT VO BUNARXIK 2 dinstvenata fabrika koja{to }e se gradi vo slobodnata zona Bunarxik 2 e na belgiskiot proizvoditel na avtobusi Van Hul. Investitorot, koj pred nekolku meseci najavi deka }e gradi fabrika za sklopuvawe na avtobusi, e vo faza na vadewe grade`na dozvola. Spored Mizo, ova }e bide najgolemiot edine~en pogon koj }e bide izgraden vo Bunarxik i }e se prostira na 40.000 metri kvadratni.

“O~ekuvam deka so proizvodstvo vo Makedonija }e zapo~nat vo tretiot kvartal na 2013 godina, a avtobusite {to }e se proizveduvaat vo Makedonija se nameneti za amerikanskiot pazar. Vo noemvri 2013 godina bi trebalo da bide ispora~ana prvata pratka avtobusi za SAD”, veli Mizo.

E

Za slednata godina Popovi} najavuva i po~etok na izgradbata na vtoriot pogon, koj{to }e se gradi vedna{ do postoe~kiot kapacitet i se o~ekuva dvojno da gi zgolemi kapacitetite na italijanskata kompanija vo Bunarxik.

MADERSON GRUP DOCNI SO IZGRADBATA NA POGONOT Od dvete sosedni fabriki vo Bunarxik, za

koi memorandumot za investirawe be{e potpi{an minatoto leto, vo golem del e izgraden pogonot na ruskata farmacevtska kompanija Protek, dodeka investicijata na indiski Maderson grup e malku prolongirana i s$ u{te se raboti na ras~istuvawe na terenot. Direktorot na Direkcijata za tehnolo{ki industriski razvojni zoni, Viktor Mizo, veli deka

poradi internite pazarni aktivnosti vo Evropa, investicijata na Maderson grup malku docni, dodeka se o~ekuva do krajot na letoto Protek da po~ne so proizvodstvo vo prviot od trite planirani proizvodstveni pogoni.

“Maderson grup gi ima zapo~nato grade`nite aktivnosti, zavr{eni se site zakonski obvrski, terminite se zadovoleni od nivna strana, dostaven e proektot, a imaat anga`irano i grade`na kompanija. Nivnite aktivnosti se malku prolongirani, no se vo ramkite na predvidenite rokovi”, veli Mizo.

Za Protek direktorot na Direkcijata veli deka po Kemet elektroniks, tie se investitor koj za mnogu kratok rok go izgradi pogonot vo Bunarxik.

O~ekuva so proizvodstvo da zapo~nat na po~etokot na septemvri.

“Izgradbata na fabrikata odi spored rokovite, a prvata faza od investicijata treba da bide zavr{ena do krajot na letoto, za od septemvri da zapo~nat so proizvodstvo”, veli Mizo. Spored potpi{anite dogovori, Maderson planira da investira 12 milioni evra vo fabrikata vo Makedonija, dodeka investicijata na Protek iznesuva pet milioni evra.

BROJ 659

13/06/2012

www.kapital.mk

INTERVIEW INTERVJU 33

ZORAN ZAEV

GRADONA^ALNIK NA STRUMICA I POTPRETSEDATEL NA SDSM

VMRO-DPMNE SAMI ]E POBARAAT DA DOJDEME NA VLAST! DR@AVATA TONE!

34 INTERVJU POTPRETSEDATELOT NA SDSM I AKTUELEN GRADSKI TATKO NA STRUMICA, ZORAN ZAEV, E PRVIOT OFICIJALEN KANDIDAT ZA GRADONA^ALNIK ZA IZBORITE VO 2013 GODINA. VO INTERVJU ZA “KAPITAL” TOJ ZBORUVA ZA, SPORED NEGO, DNOTO KOE GO IMA DOPRENO MAKEDONSKATA EKONOMIJA, STOPANSTVOTO KOE POD PRITISOCITE I [TETNITE VLADINI POLITIKI EDVAJ KUBURI, NEZDRAVATA SREDINA VO KOJA @IVURKAAT MAKEDONSKITE KOMPANII I VOOP[TO, UNAZADUVAWETO NA CELIOT DEMOKRATSKI RE@IM I STAGNACIJATA NA ZEMJATA NA SITE POLIWA. TOJ E UBEDEN VO SVOJATA POBEDA NA LOKALNITE IZBORI, OTI KAKO [TO VELI, VO I ZA STRUMICA @IVEE I RABOTI, NO ISTO TAKA, TOJ PORA^UVA DEKA DOGODINA ]E GLEDAME POGOLEM MEGDAN, KOJ SPORED ZAEV, TREBA DA ZAVR[I SO CELOSNA PROMENA NA VLASTA

KATERINA SINADINOVSKA sinadinovska@kapital.com.mk

SDSM ja po~na akcijata “Rabotno leto” so mitinzi niz site pogolemi gradovi vo zemjava. Ima{e razli~ni komentari za uspe{nosta na mitingot vo Strumica, so koj vsu{nost, po~na ovoj “proekt”. Kolku ste Vie zadovolen i od posetenosta i od porakite koi se ispratija?

Sekako. Toa be{e raboten vikend na SDSM vo Strumi~kiot region, ne samo vo Strumica, tuku i vo op{tinite Bosilevo, Vasilevo, Novo Selo i sekako deka sum i pove}e od zadovolen od toa {to se slu~i vo tie dva dena. Imaj}i predvid deka ne e kampawa, ne e adrenalinot poka~en, izborite ne se utre, posetenosta gi nadmina moite o~ekuvawa, `arot {to go poka`aa na{ite simpatizeri gi ispolni o~ekuvawata koi gi imam i kako potpretsedatel i kako kandidat za gradona~alnik. Opozicijata nametnuva edno novo tempo, nov na~in na prakticirawe na opozicisko dejstvuvawe, koe ne samo {to e dobro za partijata, tuku i za dr`avata.

Op{tinskiot {tab ja izvle~e procenkata.

10.500 lu|e bea prisutni, toa se broi i po kvadratni metri. Oficijalnata brojka na MVR be{e 8.500 lu|e.

Ako gi trgneme brojkite nastrana, verojatno, glavnata cel be{e da se prati poraka od kako {to ka`a liderot Branko Crvenkovski, “pobedni~ka Strumica”.

Ima li SDSM strategija za pobedni~ka Makedonija, ne samo Strumica?

Ako vo 2009 godina, na poslednite lokalni izbori, VMRO-DPMNE kako partija be{e vetar vo grb na kandidatite za gradona~alnici od nivnite redovi, gi pomogna so nejziniot visok rejting, gi pomogna

i finansiski, sega vo ovie momenti e vetar vo o~i. Vpro~em, i dobri kandidati, poradi antagonizmot kon vlasta, koj e nekolkukratno pove}e izrazen, n$ doveduva kako opoziciona partija vo mnogu podobra sostojba.

Lokalnite izbori se izbori na li~nosti.

Politi~kite partii mo`at da pomognat ili da pomognat do odreden stepen, no vistinskiot izbor na vistinski kandidati za vistinsko mesto e dobitna kombinacija za gra|anite.

Ako kako socijaldemokrati bideme mudri i se vodime od ona {to go postavivme kako postulat - {to e toa {to e najprifatlivo za gra|anite, kadrovski i za gradona~alnici i za listite so sovetnici, a ne od toa koj kolkav rejting ima vo samata partija, }e bide odli~en poteg.

NEMA VNATREPARTISKI KOLE@I. [ESTE GODINI OPOZICIJA NÈ NAPRAVIJA KROTKI KAKO JAGNIWA. OBEDINETI SME KON EDNA CEL

SDSM ja spu{ta topkata na teren i dava prostor na op{tinskite organizacii, a ne na centralata. Kako }e uspeete da gi sovladate apetitite na onie za koi i vie velite deka imaat avtoritet ili ambicii, a ne pominuvaat kaj ~lenstvoto ili kaj glasa~ite? Kakvi se odnosite sega vnatre vo SDSM? Koga se pravat listi ima “tepa~ka”.

Ne, partijata e homogena. Verojatno, {estgodi{noto opozicisko dejstvuvawe n$ napravi krotki kako jagniwa. Za site e te{ko vo Makedonija, a za socijaldemokratite e pekolno. Vratite na instituciite se zatvoreni i mora da razmisluvame trezveno. Onie najvlijatelnite bi dale najgolem pridones za partijata dokolku bidat na stranata na mudrosta pri noseweto na odlukite i zasega,

BROJ 659

13/06/2012

www.kapital.mk

INTERVJU

CRVENKOVSKI ]E SE POVLE^E VO VISTINSKIOT MOMENT

toa taka i funkcionira. Novi ~etvorica kandidati }e bidat promovirani vo juli i toa prodol`uva. SDSM vo momentov pravi nekolku novini vo svoeto dejstvuvawe.

Prvo, na devet meseci izleguvame so kandidati i tuka n$ vode{e apsolutno stavot za otvoren, ~esen, demokratski pristap kon gra|anite.

Za da nema dilemi dali Crvenkovski ili Savova gi krojat listite zad zatvoreni vrati na Biha}ka?

Taka e, nie ne sme kako Protu|er i Gruevski i VMRO-DPMNE i do posleden moment ne se znaat imiwata, pa i samite kandidati se iznenaduvaat koga }e slu{nat deka se izbrani. O~ekuvame vakviot na{ jasen i ~esen pristap kon glasa~ite, koi gi molime za glasovi, da predizvikaat i vnimanie i poddr{ka. Koga gi objavuvame kandidatite mnogu porano im davame na glasa~ite dovolno vreme za ubavo da go zapoznaat toj niven iden gradona~alnik ili sovetnik, pa vo detali da znaat zo{to da donesat odluka za ili protiv nego. I ova e sosema nov ~ekor vo makedonskata demokratija i radosen sum {to SDSM go promovira i sekako, {to bev prviot oficijalen kandidat, a akcijata po~na tokmu od Strumica.

Te{ka li e sega ovaa uloga? Rakovodstvoto na SDSM va`i za “gradsko”, “skopsko”. Kako se nosat sega so idejata da odat po sela?

Prili~no se zadovolni. Odli~no se pre~ekani, sami ja razbile taa fama koja vladee za niv. Videle deka toa se obi~ni lu|e, koi imaat svoi problemi, koi sakaat da razgovaraat za svoite problemi. Za Strumica imaa mali dilemi, neizvesnost kako }e pomine, prv pat be{e toa da se primeni ovoj pristap, no ve}e za Veles bea

[to e so liderot? Va{iot ve~en lider? Kako se nosi toj i kako vie, kako negovi najbliski sorabotnici, se nosite so povicite za negova smena?

Nie kako partija mnogu ~esto i mnogu otvoreno zboruvame za toa.

Nema takov vpe~atok vo javnosta!

Se soglasuvam deka nema vpe~atok vo javnosta, no SDSM seriozno i otvoreno debatira za ova pra{awe. Mnogu ~esno. Imame pri~ini zo{to e toa taka.

Site analizi vo poslednata godina najavuvaat deka SDSM mora da se vra} a, no prili~no stagnirame vo na{iot rejting. Celoto nezadovolstvo od vkupnite sostojbi vo dr`avata raste, a na{iot rejting prili~no slabo se ka~uva.

Zna~i, razo~aranite lu|e nedovolno se vrtat kon nas. I toa, sekako, e pri~ina za takvi debati i nie gi vodime mo{ne demokratski i otvoreno. No, ako gi gledate poinaku rabotite. So site formi na pritisoci, so cela ma{inerija, lani na parlamentarnite izbori imavme 370.000 glasovi. Toa zna~i deka nie pobeduvame vo idnina! Duri i da prodol`at so istite metodi, a znaeme deka } e prodol`at so legitimno kupuvawe glasovi, kako subvencii, socijalna pomo{, bespravni se~i na {umski pretprijatija, zakani za otpu{tawe i {to li u{te ne. Zo{to pobeduvame? Ovie modeli ne mo`e sekoga{ da uspeat. Sli~ni vakvi raboti se slu~uvaa i vo 2002 godina, koga Georgievski saka{e da ja za~uva vlasta. No, lu|eto zemaa pari, pa ne glasaa. Toa be{e pakt.

Zo{to neopredelenite bi dale glas za partija na Branko Crvenkovski?

Ako me pra{ate mene, jas }e vi ka`am mal milion pri~ini zo{to treba da se glasa za nego. Apsolutno znam {to ima napraveno Crvenkovski za ovaa zemja i kolkav kapacitet nosi toj za vo idnina, no sto pati ka`ana laga e vistina, pa sega Branko e vinoven za s$? Pa i toj veli - OK de~ki, ako taka sakate, neka bide, ete vinoven sum. No, toj ne e kandidat, nitu pretendira za kakva bilo funkcija, bez razlika kakvi spotovi mu snimaat i {to sakaat da izla`at deka Crvenkovski pak saka da bide funkcioner. Tie trubat na angro deka SDSM }e dojde, }e krati plati i penzii na neizgovoren takov zbor. Imaat agenda, toa e kampawa i doprva }e se slu~uvaat vakvi valkani raboti. Sekoj vo ovaa zemja ima obvrska da bide odgovoren. I nie imame deca i }e se borime da najdeme na~in kako da uspeeme. Ako nekoj n$ dovede do sostojba da treba da se presmetame, }e se presmetame, no nekoj mora da bide odgovoren za vakvoto prakticirawe na vlasta. Sekoj den od eden telefonski povik socijaldemokratite, neopredelenite, gubat presudi. Tragi~no se naru{eni demokratskite vrednosti i nema nazad.

Zna~i li ova deka go ~uvate Crvenkovski za da gi iznosi valkanite udari? Oti me~ot ima dve ostrici. Kolku {to se veli deka dodeka e Branko tamu, Gruevski }e vladee, tolku i dodeka e Branko tamu, Gruevski nema {to da napa|a osven nego, bez da ima ideja koj mu e realniot protivnik, oti jasno e deka vo daden moment Crvenkovski }e se povle~e.

Komplimenti za Vas i za “Kapital”. Prili~no ste indikativni i dosega nikoj ne mi go postavil vaka pra{aweto.

Taka e, me~ot ima dve ostrici. Svesni sme, no i politi~ki poiskusni i veruvajte, koga }e dojde momentot, SDSM }e ja donese vistinskata odluka, vo toa ve uveruvam. Vistinskata odluka ne mora da zna~i edno ime, mo`e da bide i paket. A partijata nema ni pravo da bide neodgovorna. Znaete, nekoga{ mora da imaat ne{tata alternativa. Mo`e do odreden moment da ve nosat vakvi ili takvi ~uvstva, no doa|a moment koga ve}e nema pravo, nitu prostor da se kalkulira i da se bide subjektiven. I toj moment }e se slu~i. I toj paket na kadar, programa, dokazi zad sebe pobedni~ki }e bide prifaten od gra|anite.

35

36 INTERVJU sosema ohrabreni i toa e zaklu~okot - deka mora da generirame posebna programa za ruralnite sredini. Mnogu malku sme razbrani {to nudime za selata, mnogu pote{ko dopirame do selata i realno, mo`ebi i malku sme napravile za selanite dosega.

Toa ve}e nema da bide slu~aj. ]e ja ~ueme sekoja `elba, sekoja poplaka, sekoja ideja.

Do najmaloto mesto.

Sovetni~kite listi paralelno gi gotvite?

Da, sovetni~kite listi isto taka se vo podgotovka vo tekot na ovoj leten period i tuka n$ vodi principot na toa koj e napo~ituvan, najposakuvan od gra|anite vo sredinite vo koi `iveeme, od site kategorii gra|ani - lekari, arhitekti, tekstilni rabotnici, in`eneri, zemjodelci, sekakov kalibar na lu|e koi }e bidat i stru~ni vo ponatamo{noto nosewe na odlukite.

Vtorata va`na odluka i promena e nosewe na izborot isklu~ivo vo soglasnost so anketite. Se pravat po nekolku anketi, vo koi im se dava na gra|anite da izbiraat me|u nekolkumina na{i kandidati, a pritoa go testirame i rejtingot na politi~kiot protivnik.

MORA DA PRESTANAT DA FINGIRAAT RABOTNI MESTA

Velite deka ovie izbori }e bidat golem test ili inicijalna kapisla za eventualni novi parlamentarni? Dali takvite scenarija ve}e gi razgleduvate vo partijata?

Lokalnite izbori sekoga{ bile dovolni za ako opozicijata zeme mnozinstvo od glasovite, zna~i ne broj na op{tini, tuku mnozinstvo od vkupniot broj glasovi za da bide delegitimirana vladeja~kata garnitura. Vo ovie momenti so tolku silni nadle`nosti na op{tinite toj legitimitet, sekako, e posilen. I apsolutno, ako osvoime barem eden glas pove}e na tie izbori, jasno e deka }e barame novi parlamentarni izbori. No, prvo da go pomineme ovoj test so lokalnite. ]e odite samostojno, odnosno so partiite koi dosega vi se priklu~eni ili mo`ni se i novi koalicii? Ete, kontaktite so koalicijata Pelister se intenziviraat.

Nie ve}e sme koalicija i taa opstojuva i na lokalno nivo. Sega postoi otvorena mo`nost toa da bide nadgradeno so nekolku makedonski partii, del od centarot, del desnoorientirani, no i so albanskite partii.

Vratite se {iroko otvoreni od pri~ini {to Makedonija e ispravena pred mnogu pokrupni pra{awa otkolku pred toa dali mo`e da se sorabotuva so nekoja partija koja ima leva ili desna ideologija.

Vo Makedonija, sekako, politi~kata realnost e sosema izvrtena, a i novite antikrizni merki za desnoorientiranata vladeja~ka garnitura se isklu~ivo socijalni.

Vo koja bilo demokratska zemja antikriznite merki mora da se sostojat prvenstveno od otka`uvawe na vlasta! Zna~i, vlasta da se otka`e od nekoi beneficii. Nie dosega

nemame ni{to takvo. Ne namalija plati, spomenici, avtomobili, makar stavkata mebel da ja namalea. Toa e kako vo edno semejstvo - za da imate pari za deteto da odi na u~ili{te, }e si skratite od cigarite ili od ~evlite. Koga predlagate merki, korektno e da ka`ete od {to se otka`uvate. Edna Amerika milijardi dolari pu{ti kon Xeneral motors za da stignat parite do kompanijata i na kraj, do rabotnicite. Edna Germanija go upotrebuva{e Kenzijanskiot model na dr`aven intervencionizam za da pomaga na stopanstvoto i na gra|anite. Zatoa, denes zemjodelcite baraat vid socijalna pomo{, ne subvencii. Ete, na primer, nema plasman. Velat, pomognete ni da kupime semenski materijali za naredna kultura, inaku ne mo`eme ni da zasadime.

Vo Strumica nema `ivot vo gradot ako zemjodelcite nemaat pari. Na{eto strumi~ko zemjodelstvo godi{no nosi 120 milioni evra devizen priliv samo od izvoz. Toa e mnogu va`no za dr`avata, tie pari doa|aat tuka i dvi`at s$, novi kapaciteti i novi rabotni mesta. Znaeme deka e kriza, ama dr`vata mora da pomaga. Nema ideja {to i kako.

Pa, ne mo`e gladnite lu|e da gi pra}ate na balet. Realno! Kolku i da zvu~i kako {ega, ova e stra{no. Jas znam deka treba da ima publika za nivnite soprugi-balerini, treba nekoj da aplaudira, ama ne mo`e vakvo “izvitoperuvawe” da ni se plasira.

Ne treba nekoj da e ekonomist za na ovaa merka da re~e: “Aman be”!

Za rabotnite mesta premierot veli deka ve}e razgovaral so nekoi gradona~alnici i tie prifatile. Treba{e da izlezat tie gradona~alnici i da ka`at: “Nie od na{ite buxeti }e se otka`eme od ova i od ova, pa }e vrabotuvame”.

Ama so nikogo ne se konsultirale. Ni so moite kolegi-gradona~alnici od VMRODPMNE. Tie ne razgovaraat. Tie davaat naredba - mora da vrabotite. Toa e neustavno me{awe vo ingerenciite na posebna vlast - nie sme lokalna vlast. Toa e isto kako premierot da ka`e - od utre sudovite }e primat rabotnici! Ne mo`e taka!

Dali ova zna~i deka vo op{tina Strumica nema da se primeni ovaa merka? Dali op{tinata ima, voop{to, potreba od novi vrabotuvawa?

Ne e celishodno da gi tro{ime parite za plati i za novi vrabotuvawa namesto za ulici. Nie sakame da ostvaruvame {to pove}e kapitalni proekti i da re{avame pove}e problemi na gra|anite. No, i pri tie proekti mo`e da se stavi uslov deka treba kompanija koja }e otvori novi rabotni mesta za tie potrebi, pa imate kombinacija i od kapitalen proekt i od novi vrabotuvawa.

Dol`ite ne{to na firmite so koi rabotite?

Op{tina Strumica nema nikakvi dolgovi, ima krediten rejting potvrden od Mudis i e najlikvidna vo zemjata.

Kaj nas 82% od buxetot se kapitalni investicii, 12% se za plati i smetki,

a ostatokot za odr`uvawe (popolnuvawe dupki ili smena na svetilki). Vo dr`avniot Buxet samo 7% od parite odat za kapitalni investicii. Op{tina Strumica e najgolem rabotodavec na firmite.

Godi{no investirame {est milioni evra vo komunalna infrastruktura. Vmrovskite op{tini pred polovina godina dobija naredba da se zadol`at, zedoa krediti so pomo{ na centralnata vlast i potoa parite gi iskoristija za nekoi lokalni pat~iwa, za proekti od koi ne mo`at da generiraat prihod. Tamu, na primer, ne se pla}a patarina i za drugi proekti koi ne nosat pari. Sega se zadol`eni, a ne mislat kako }e gi vratat parite. Zna~i, ne zedoa krediti za kapitalni proekti. Za gasifikacijata vo Strumica ne dadoa. Na merkite jasna im e celta - populizam i ni{to drugo! Pa, ova li e celta? Plati i vrabotuvawa? Ako bilo taka, i nie mo`eme od celiot buxet na op{tinata da podelime plati, povisoki plati i tolku, ama na gra|anite da im bidat skrateni vistinski proekti. Kako dosega, taka i otsega, dobro spakuvaa merki isklu~ivo za izbori. Ako toa nosi glasovi, ba{ im e gajle {to e {tetno za Makedonija.

Da, no i na obi~niot gra|anin malku mu e gajle ili malku se interesira za golemite implikacii {to gi imaat populisti~kite merki vrz ekonomijata. Nemu mu e va`no {to sinot ili } erkata mu se vrabotile. I toa dosega pominuva{e. Zo{to mislite deka ovoj pat }e gi ubedite gra|anite deka dr`avata e ispravena pred pogolem problem?

Mo`ete edna{ da gi izla`ete, dva pati, no ne do beskraj. Dvajca aktivisti na VMRO-DPMNE vraboteni vo administracija ne mo`at da go zakrpat mesecot. Zna~i, imaat sigurni plati, sigurna rabota, ama standardot vo zemjata e toj, nema kako da se do~eka prvi. Site zedoa krediti i ve}e nema kade. Sega izvr{itelite se na scena.

Sekoj den, iako nenadle`en, se obiduvam da pomognam na lu|e koi se soo~eni so banki i izvr{iteli da primenat drugi, pomeki merki. Ne samo {to roditelite ne sozdavaat nova vrednost za nivnite deca, kako {to e red, tuku ja gubat i taa {to ja sozdale ili ja nasledile, pa sega javna rabota }e voveduvale. Znaete, toa be{e del od Mar{aloviot plan vo SAD, no toa tamu be{e za kapitalni investicii.

Sega dr`avata podiga krediti i namesto za buldo`eri i za gradewe avtopati, gi dava za rabotna sila. Kompaniite ne profitiraat.

Zna~i, ne mo`e da se davaat parite za metewe ulici ili za ~istewe trotoari, pa si ima slu`bi za taa rabota. Sega fingiraat rabotni mesta. Pa neka bide i malku pone~isto, ama neka ima rabota.

Vistinska rabota.

NA MAKEDONIJA I TREBA POMAL BUXET ZA DA IMA POVE]E PARI VO STOPANSTVOTO

Kako ja gledate idninata?

BROJ 659

13/06/2012

INTERVJU

www.kapital.mk

gradat dr`ava.

NE MO@E SAMO VO SKOPJE BRONZATA DA ^INI RAZLI^NO! ZA “SKOPJE 2014” NEKOJ ]E ODGOVARA!

Idniot premier i vlada }e bidat bele`ani so eden golem krst vo istorijata za vek i vekovi, osven ako ne sakaat da prodol`at vaka populisti~ki kako ovie. Velam, onie koi }e dojdat, oti jas, nominiraj}i ja mojata kandidatura za gradona~alnik, definitivno se ottarasiv od mo`nosta da bidam premier ili minister. ]e dojde SDSM..., pa i VMRO-DPMNE }e pobara da dojde SDSM, kako {to doa|a vremeto, pre`e`ok kosten imaat vo racete. Doa|a vreme za begawe. Me|u drugoto, i noviot bran e del od toa.

Realno, ona {to }e sleduva potoa nema da bide nikako poinaku sovesno, osven sreduvawe na celiot sistem. Imate situacija vo Grcija, imate vo Hrvatska i imate vo Makedonija. Na Grcija mo`eme voda da & nosime, iako e svetski primer za tonewe na dr`avata. Tamu ima resurs {to se vika narod. Bogat narod. Imaat imot, prihod i potencijal.

Ovde, iako izgleda deka ne e, dr`avata e prezadol`ena. Nema ni{to od kreditot na Doj~e banka, dva meseci pominaa. Velam prezadol`ena oti parite ne se tro{at kako {to treba. Stopanstvoto e kleknato na kolena, i toa {to be{e uspe{no sega kuburi i gleda da opstoi. Gra|anite se prezadol`eni.

No, ako velite deka momentalnite politiki se {tetni, zo{to istiot den prativte soop{tenie so koe gi poddr`avte merkite? Nitu eden politi~ar ni od va{ata partija niedna{ ne izlegol da ka`e deka }e prezeme vistinski merki koi }e zna~at i namaluvawe na plati i penzii i zgolemuvawe danoci i racionalizacija

na rabotni mesta vo javnata administracija? Zo{to koketirate so javnosta?

Da, mo`ebi toa bi bilo politi~ko samoubistvo, no neli treba da ste iskreni? Ako namerite navistina vi se ekonomski iskreni! Imate li vie Va{a programa?

Sekako deka SDSM }e bide prinuden na odredeni potezi vo funkcija na stabilizirawe na tekovite vo dr`avata i vra} awe na Makedonija na vistinskiot pat.

Nie doa|ame od politikata, no i nie sme lu|e i ne sakame da bideme plukani na ulica, no barame mo`nost od gra|anite da ni veruvaat. Treba racionalno buxetsko kroewe, poinakvo od ova {to e sega. Celosno relaksiran buxet ni treba.

Makedonija mo`e da opstojuva so pomal buxet. Kolku e buxetot pogolem, tolku e posiroma{en gra|aninot ili stopanstvoto.

Ako praznite od ednata strana, na drugata }e polnite. I taa politika mora da ja dr`ime minimum ~etiri do osum godini za da mo`e da se vratat vistinskite vrednosti na op{testvoto. So edna milijarda evra buxet mo`e da se vodi ovaa dr`ava.

Vtorata varijanta e taa razlika od edna milijarda i ne{to (n.z momentalniot Buxet na Makedonija e 2,6 milijardi evra) ja vra}ate nazad vo stopanstvoto za da mo`e da sozdadate polna~i na Buxetot. Uni{tena e trajnata osnova na polnewe na Buxetot.

Ima samo kazni. No, i tie kazni na kraj mora da gi naplatite. Od kade? Ako nema od kade da gi naplatite, mo`ete da gi pi{uvate kolku sakate. Gotovo e! Nema od kade. U{te du{ata da se zeme i od stopanstvoto i od gra|anite. Mora prvo da datete du{a za potoa poleka da zemate du{a. Mora da im dadete sila za da

Crvenkovski od Strumica pora~a deka nekoj }e odgovara za kriminalot vo proektot “Skopje 2014”.

Na angro e kriminalot. I ako ne odgovara toj {to go napravil, treba da odgovara toj {to go pokril. Videte, bronzata, `elezoto isto ~inat. Sekade. Nie vo Strumica napravivme samo eden spomenik, na samiot vlez na gradot, “Strumi~anka pod maska”, koja simbolizira dobredojde za gostite i e otslikuvawe na tradicionalniot karneval.

Toj spomenik e edna tretina i vo obem, vo kvadratura, vo te`ina i koli~ina na bronza od eden lav. Lavot e 750.000 evra, na{ata “Strumi~anka” e 15.000 evra. I sega tripati ako e pomala, zna~i treba da ~ini lavot 45.000. Trieset pati neka e, pa e 450.000.

Ama 750.000? Ovde ima kriminal! I za toa se odgovara so zakon!

Dobro, vie ka`avte deka “`ivi lu|e }e jadete”.... (se smee) Me poznavaat mene lu|eto i dobro znaat dali imam jadeno `ivi lu|e ili ne.

No, vo sekoj slu~aj, mora da se ponese odgovornost, isto kako {to se ponesuva ~esta koga ja dobivate funkcijata. Toa e golema ~est, narodot vi ja dava, ~etiri godini da poka`ete {to umeete. Kako {to se nosat site privilegii, taka treba i odgovornosta.

Kolku abolicijata vi ostana crna damka vo va{ata kariera? Ne mo`evte da si ja doka`ete ~esta po sudski pat.

Dodeka sum `iv toa }e mi visi na glava, tie somnevawa koi mi se kalemat, no isto taka i celiot proces kako be{e konstruiran.

Jas svojata presuda ja dobiv {est meseci po abolicijata, koga osvoiv nov mandat na lokalnite izbori. I toa e mojata presuda, otkako druga ne mo`ev da dobijam. I da sakam da go vratam sudskiot proces odnovo, ne mo`am. Glasa~ite bea mojata presuda.

No, kako {to veli Va{iot lider, narodot e vo pravo i koga gre{i, neli? (se smee) Ako eventualno zgre{il, sega }e go stavime na popraven, pa ete, u{te eden golem test za mene.

Imate ideja koj }e vi bide protivkandidat od VMRO-DPMNE? Vo 2009 godina kako partija bevme vo nelagodna polo`ba. Baravme kandidati.

Sega imame. VMRO-DPMNE sega e vo ista situacija kako koga jas bev v.d pretsedatel na SDSM i barav kandidat za gradona~alnik na Prilep vo 2009 godina. Ili za Bitola.

Vo vakvi okolnosti pa|a naredba od glavniot. I kako lider, vo vakvi uslovi mora da dadete naredba na nekoj od rakovodstvoto. Tuka toa bi bil nekoj od op{tinskoto rakovodstvo ili od pratenicite, Slave Go{ev ili Vasil Pi{ev. Ete, i jas sum eden od kandidatite, }e im se javam na konkurs. A neli po konkursot treba da ima intervju. Pa ete, }e odam i na intervju, neka me proverat. Konkursot neli va`i za site gra|ani.

37

38 REPORTA@A

DODEKA MAKEDONIJA SONUVA ZA GAS

GASIFIKACIJA STANA REALNO ZA STRUMICA

ATA OST

GASIFIKACIJA

Vo oktomvri so po~etokot na novata grejna sezona, instituciite, stopanstvoto i gra|anite vo Strumica }e mo`at da koristat gas. Proektot zad koj zastana op{tinata Strumica, koja poka`a deka sè se mo`e koga se saka, e pred samoto finale. Gasovodnata mre`a e zavr{ena, a vo momentov za mre`ata se povrzuvaat op{tinskite institucii, a vo tekot na letoto }e se povrzuvaat i zainteresiranite gra|ani i stopanstvenicii, ~ij broj e golem PETRE DIMITROV dimitrov@kapital.com.mk

po~etokot na grejnata sezona vo oktomvri gasot }e bide dostapen i za doma} instvata. Interesot e golem. trumi~ani ne mora pove} „I pokraj ednogodi{noto odlagawe na e da ~ekaat na deceniskite celiot proces, sre}en sum {to ovoj vetuvawa za gasifikacija na golem proekt za Strumica i za zemjata dr`avata, od {to benefitite fini{ira”, veli Zoran se op{to poznati.

Kitanov, direktor na StruRe{ija rabotite da gi mica gas. zemat vo svoi race i na Ministerstvoto za ekonomistopanstvoto i na gra|anite ja ve}e ja izdade potrebda im obezbedat evtin i evra e maksimumot na nata dozvola za rabota ekolo{ki energens. sumata za priklu~ok na (Re{enie za stavawe vo Pred nekolku meseci novoto gasovodnata mre`a vo Strumica, koja doprva upotreba na tehni~ka pretprijatie Strumica gas, treba da se definira oprema), informiraat od formirano od lokalnata Strumica gas, pretprijatie samouprava, uspe{no ja koe be{e formirano za da sprovede prvata i nago realizira proektot za jobemna faza na gradewe virtuelna gasifikacija, a na primarnata mre`a za godini nema da bidat potrebni intervencii vo naskoro treba i Regulatorte~niot gas, koj }e se nosi izgradenata gasovodna nata komisija privremenata so cisterni od Bugarija. mre`a, bez razlika licenca da ja zameni so kolku }e se {iri gradot Ve}e e pri kraj i fazata, Strumica postojana. vo koja se napravi pov„Pred izvesno vreme tim rzuvawe na mre`ata so od Ma{inskiot fakultet predvoden u~ili{tata, gradinkite, op{tinata, od profesorot Stojan~o Stojmanovski Domot na ARM i drugi institucii na izvr{i 48-~asovno testirawe na 12,5 op{tinata. Procesot treba da zavr{i kilometri dolgata primarna mre`a na do krajot na mesecov. gasovodot vo Strumica, pri {to be{e Vo tekot na letoto do mre`ata }e konstatirana kompletna ispravnost bidat povrzani i firmite, a do

S

700 70

STRUMICA SÈ U[TE ^EKA DOZVOLA ZA IZDAVAWE OP[TINSKA OBVRZNICA OD MINISTERSTVOTO ZA FINANSII Za del od finansiskata konstrukcija na ovoj proekt, op{tinata Strumica isplanira i izdavawe na op{tinska obvrznica, no se u{te ~eka na odobruvawe od Ministerstvoto za finansii. Baraweto e isprateno na 10 januari.

39

40 REPORTA@A

600 iljadi evra godi{no so gasifikacijata }e za{tedat strumi~kite firmi

5

milioni evra najmnogu }e ~ini gasifikacijata na Strumica

100

semejstva za samo edna nedela poka`aa interes za gasifikacija na domovite

ZEMJODELCITE ZA 60 DENA PORANO ]E VADAT NOVI PROIZVODI So ogled na toa {to strumi~kiot kraj izobiluva so golem broj plastenici i e najrazvien zemjodelski region vo Makedonija, gasifikacijata na strumi~koto pole }e pridonese, od edna strana, za za~uvuvawe na {umite od prekumernata se~a zaradi zagrevawe na plastenicite, a od druga strana, za pogolema konkurentnost na ranogradinarskite proizvodi. Na toj na~in proizvodstvoto na zemjodelski proizvodi pod plastenici }e bide 20 do 60 dena porano otkolku dosega, a zarabotkata na ranogradinarite poradi koristewe poevtin energens }e bide od 30% do 50% pogolema.

ZORAN ZAEV

GRADONA^ALNIK NA STRUMICA

Za proektot be{e zainteresirana i Svetska banka, no taa ideja propadna poradi toa {to edna godina ~ekavme odgovor od Ministerstvoto za finansii da ka`e deka sme kreditosposobna op{tina. Na krajot re{ivme sami da go finansirame celiot proekt

na sistemot vo soglasnost so postoe~kite normi i pravilnici na Evropskata unija”, veli Kitanov.

Ve}e se montirani i mernoregulatornite stanici, a se raboti i na adaptacija na kotlarnicite vo op{tinskite institucii. Potrebnata oprema ve}e e nabavena od svetski priznatata firma Galileo od Argentina.

OP[TINATA SAMA NAJDE PARI Gra|anite i firmite } e mo`at da po~naat da sklu~uvaat dogovori ve}e od sledniot mesec. Cenata, pak, za potro{en metar kuben gas, koja momentalno iznesuva okolu 42 denari, }e ja opredeluva Regulatornata komisija za energetika.

Vkupnata investicija od nad tri milioni evra ja obezbedi op{tinata.

Celosnata realizacija na proektot najverojatno } e dostigne do pet milioni evra. „Edinstvena cel poradi koja po~na gasifikacijata e zgolemuvawe na konkurent-

nosta na lokalnata ekonomija preku ovozmo`uvawe pristap na site korisnici do najevtiniot energens priroden gas, so istovremeno podobruvawe na kvalitetot na `ivotot na lokalnata zaednica”, objasnuva Zoran Zaev, gradona~alnik na Strumica.

Za gasifikacija na Strumica be{e zainteresirana i Svetskata banka, koja be{e podgotvena da obezbedi sredstva za realizacija na ovoj proekt. „Taa ideja propadna poradi toa {to edna godina ~ekavme odgovor od Ministerstvoto za finansii da ka`e deka sme kreditosposobna op{tina. Na krajot re{ivme sami da go finansirame celiot proekt”, objasnuva Zaev.

Virtuelnata gasifikacija e zamena za nacionalna mre`a za gas, koja zasega, ne pominuva niz Strumi~kiot region. Za dostava na te~en gas se koristi najbliskata to~ka kade {to ima izvor na gas (majka-stanica).

BROJ 659

13/06/2012

www.kapital.mk

Proektot za gasifikacija na Strumica ne zadira vo nacionalnata strategija za gasifikacija. Vo momentot koga Strumica }e se povrze so nacionalniot gasovod mre`ata za distribucija }e bide ve}e izgradena, }e ima kontinuirani potro{uva~i i najmnogu od s$ }e ima obu~en kadar na poleto na gasifikacijata, objasnuvaat od Strumica gas. Po priklu~uvaweto na gradot na nacionalniot gasovod, vo najoptimisti~ka varijanta od 5 do 10 godini, opremata {to e nabavena za ovoj proekt }e se dislocira vo ostanatite regioni na Strumica i vo zemjodelskiot sektor, koj projavuva s$ pogolema `elba za investirawe vo vakov vid oprema i potreba od gas.

STOPANSTVOTO I GRA\ANITE EDVAJ ^EKAAT DA SE GASIFICIRAAT Strumi~kite firmi, koi 60% od proizvodstvoto izvezuvaat, uveruvaat deka zamenata na skapite goriva so evtiniot gas }e im ovozmo`i pogolema konkurentnost na stranskite pazari. Spored

procenkite na Strumica gas, strumi~kite firmi so gasifikacijata }e za{tedat okolu 600.000 evra. „Stopanstvoto vo Strumica, ~ie proizvodstvo e pove} e od 60% izvozno orientirano i vo najgolem del koristi nafteni derivati, ~ija cena poslednive meseci go dostigna svojot maksimum, so koristewe na prirodniot gas }e ima pogolema konkurentnost na proizvodite i zgolemen trgovski bilans. Namaluvawe na tro{ocite za greewe }e osetat i gra|anite, taka {to sekoe doma}instvo koe }e koristi priroden gas za zatopluvawe }e tro{i od 20% do 40% pomalku od dosega”, veli Verica Uzunova, diplomiran elektroin`ener, koja e vklu~ena vo realizacijata na ovoj proekt.

Benefitot e golem i za gra|anite, koi poradi visokite ceni na strujata i drvata za ogrev, edvaj ~ekaat da najdat poevtina varijanta. Za samo edna nedela 100 strumi~ki semejstva poka`ale interes za gasificirawe na domovite.

PRI ISKOPITE NAJDENI BOMBI OD VTORATA SVETSKA VOJNA Osven {to gra|anite na Strumica se presre}ni za novata energetska mo`nost, tie se fascinirani i od toa kako se odvivalo postavuvaweto na mre`ata. Sekade kade {to e postavena prostorot e ureden i deluva kako da ne se kopalo, komentiraat strumi~ani. Pri iskopuvaweto na kanalite za cevkite od primarnata faza, koi va`at za najkvalitetni (so politelen), ekipite prona{le i tri bombi, najverojatno od Vtorata svetska vojna, a kako poseben uspeh rabotnicite go poso~uvaat prenaso~uvaweto na koritoto na edna od lokalnite reki.

Izveduva~ na proektot e Kontri hidroplas od Gevgelija, a podizveduva~i se firmite @ikol i Univerzal.

REPORTA@A

ZORAN KITANOV

DIREKTOR NA STRUMICA GAS

I pokraj ednogodi{noto odlagawe na celiot proces, sre}en sum {to ovoj golem proekt za Strumica i za zemjata fini{ira

[TO E TOA VIRTUELNA GASIFIKACIJA? Ovoj tip gasifikacija se koristi za dostava na gas kade {to nema nacionalna mre`a za gas. Za dostava na te~en gas se koristi najbliskata to~ka kade {to ima „izvor” na gas (majka-stanica). Vo slu~ajot na Strumica, toa e Bugarija. Gasot se prenesuva so cisterni, a vo Strumica vo posebna stanica se dekompresira i adaptira na potrebite. Ovoj tip gasifikacija se koristi od 1949 godina vo Polska, [panija, zemjite od Ju`na Amerika...

41

42

MARKETING KONFERENCIJA

PRVATA MARKETING-KONFERENCIJA NA KAPITAL

BEZ BREND, NEMA NAPRED NITU ZA KOMPANIITE, NITU ZA EKONOMIJATA!

BROJ 659

13/06/2012

43

www.kapital.mk

L AKADEMIJA ZAVR[I SO PORAKA

DOK!

Kolku pobrzo kompaniite i menaxerite vo Makedonija }e sfatat deka bez brendirawe i investirawe vo imixot na kompanijata, proizvodite i vo uslugite nema napredok, tolku pobrzo }e napreduva na{ata ekonomija. Brendiraweto zna~i da se ima dolgoro~na vizija, strategija i ideja kako emotivno da se dopre do potro{uva~ot VASE CELESKA celeska@kapital.com.mk

a da se napravi uspe{no brendirawe na eden proizvod, mora da se razberat potrebite i barawata na potro{uva~ite na toj proizvod. Da ne zaboravime, brendot, pred s$, se gradi vo nivnite srca i umovi. Brendot e zbir od nivnite iskustva i percepcii, a marketerite mo`e da vlijaat samo na del od niv. Silniot brend denes e od neprocenlivo zna~ewe za kompaniite, kako {to borbata za potro{uva~i i klienti stanuva pote{ka od den na den. Vo ovaa nasoka, va`no e kompaniite da investiraat vo istra`uvawe, definirawe i gradewe na sopstvenite brendovi, bidej}i na krajot na denot, brendot e eden vid vetuvawe do potro{uva~ite i osnoven del od marketingkomunikacijata na kompanijata...

Mo`at li makedonskite kompanii da bidat uspe{ni na globalniot i na regionalniot pazar? Definitivno DA. Formulata ve}e e izmislena.

Tr Treba da se bide hrabar, da se saka da se rrizikuva, da se ima dolgoro~na vizija i st strategija, da se investira vo brendirawe na kompanijata, proizvodite i vo uslugite i da imate kvaliteten proizvod so dodadena vr vrednost!

O Ova se klu~nite preporaki od Prvata m marketing-konferencija “Brendirawe: patot do potro{uva~ot”, koja ja organizira{e K Kapital Akademija.

“K “Krizata e ovde, no gi imame brendovite za da se spravime so nea. Procesot na bbrendirawe e zadol`itelna akcija na sekoj m moderen menaxer. Kolku pobrzo kompani-

Z

ite i menaxerite }e ja sfatat va`nosta na brendovite, tolku pobrzo }e napreduva makedonskata ekonomija”, istakna osnova~ot na Kapital Media Group, Qup~o Zikov, otvoraj}i ja konferencijata.

ZABAVUVAJTE SE SO BRENDOVITE! Podignuvaweto na svesnosta za neophodnosta od gradewe brendovi za edna ekonomija i pridobivkite koi pritoa se dobivaat be{e nose~kata tema na ovaa konferencija, koja na edno mesto gi sobira najpoznatite brendovi na makedonskiot pazar, kreativcite i marketing-ekspertite za brendirawe.

Konferencijata zapo~na so glavniot govornik, internacionalniot kreativen direktor za brendot T-Mobile od agencijata Saatchi & Saatchi, Xejson Romejko. Slobodno mo`e da se ka`e deka nema{e ~ovek na konferencijata koj ne ostana voodu{even od pozitivnata i kreativna prezentacija, koja polna so primeri i videomaterijali prika`a kako eden brend mo`e da prerasne vo “qubovna marka” (lovemark) na potro{uva~ite.

“Motivirajte gi lu|eto i zabavuvajte se so brendot! Soberete gi site eksperti na edna masa.... i napravete ne{to! Komunicirajte so potro{uva~ite. Zabavuvajte se! Vie mo`ete da go napravite va{iot brend - LOVEMARK!”, veli Romejko.

Toj veli deka najdobrata forma za participacija na brendovite na pazarot e emocijata.

“Komunikacijata pove}e ne gi gradi brendovite - KONVERZACIJATA GI GRADI BRENDOVITE!”, naglasuva Romejko.

“Advertajzingot vo poslednite godini pretrpe

44

MARKETING KONFERENCIJA

QUP^O ZIKOV Kapital Media Group

“Kolku pobrzo kompaniite i menaxerite }e ja sfatat va`nosta na brendovite, tolku pobrzo }e napreduva makedonskata ekonomija.”

XEJSON ROMEJKO

internacionalen kreativen direktor na T-Mobile

“Motivirajte gi lu|eto i zabavuvajte se so brendot!

Soberete gi site eksperti na edna masa i napravete ne{to! Komunicirajte so potro{uva~ite. Zabavuvajte se! Vie mo`ete da go napravite va{iot brend LOVEMARK!”

NATA[A \UR\EVI] Marketing Activation Experience Director, Koka-Kola

“Svetot se dvi`i napred, a nie i na{ite brendovi mora da go sledime toj proces, iako ne gi znaeme site odgovori odnapred.”

mnogu promeni. Tehnolo{kite mo`nosti se ogromni. Svetot e LUD! Lu|eto mo`e da go promenat svetot - treba da ste “ludi” i da se zabavuvate so brendovite!”, be{e negovata poraka.

MAKEDONSKITE BRENDOVI MO@E DA IMAAT GLOBALEN USPEH Iskustvata na najgolemata farmacevtska kompanija i eden od najgolemite izvoznici vo zemjava, Alkaloid i vinarskata vizba Tikve{, koi bea del od prezentaciite na Prvata marketing-konferencija organizirana od Kapital Akademija, poka`uvaat deka

globalen uspeh mo`e da ima sekoja makedonska kompanija dokolku se pridr`uva do ovaa formula.

“Sledewe srodni proizvodi od konkurencijata i kopirawe! Ova e naj~estata makedonska prikazna... Tuka se slu~uva klasi~na gre{ka... Kompaniite brendiraat proizvod koj nema nikakva dodadena vrednost, pa zatoa ne uspevaat! No, superiorni proizvodi so dodadena vrednost se vozmo`ni. Tuka samo treba podlaboko da se razmisli i pravilno da se reagira! Toa go pravi Alkaloid”, veli Milo{ Radulovi}, menaxer na OTCdivizija (lekovi bez recept) vo Alkaloid.

RADO[ VUKI^EVI] Tikve{

“Quality is not negotiable!

Amerikancite se beskompromisni vo odnos na kvalitetot. Ako sakate da ponudite proizvod, mora da imate sovr{en kvalitet!”

MILE STAN^EV Por{e-Makedonija

“Strategijata Human Touch e ona koe ja pravi razlikata me|u dobroto i odli~noto, zatoa {to sekoj klient e edinstven i poseben!”

MILO[ RADULOVI] Alkaloid

“Brend ne se pravi so edna kampawa. Bara vreme, posvetenost i pari.

Kompaniite treba da razmisluvaat za brendovi so dodadena vrednost.”

GLIGOR CVETANOV Makprogres Vinica

“Brendovite treba da imaat prikazna zad niv za da doprat do potro{uva~ite, a za nas proizvodite se kako deca, pa na sekoj mu posvetuvame posebno vnimanie.”

MAKEDONIJA IMA BROJNI A o`ebi ne mo`e da se izvle~e eden zaklu~ok od diskusijata posvetena na brendiraweto na Makedonija, no site se soglasija deka Makedonija ima mnogu prirodni, kulturni, arheolo{ki i turisti~ki potencijali i aduti za da stane posakuvana brend–dr`ava. Sekako, potreben e strategiski integrativen pristap poddr`an od dr`vata.

“Makedonija, isto kako drugite zemji, ima dosta brendovi vo kulturata, brend kako artefakt, kako kulturno nasledstvo. Kulturata e mnogu specifi~na, heterogena dejnost. Mora da ka`am deka vo izminatiot period site tie investicii se vo nasoka na brendirawe na dr`avata, no investiciite vo kulturata mora da gi ima u{te pove}e”, izjavi ministerkata za kultura, Elizabeta Kan~eska-Mileska, potenciraj}i ja bogatata lista so kulturni proekti koi Ministerstvoto finansiski gi poddr`uva i gi prezentira vo mnogu zemji {irum svetot.

Diskusijata na panelot nasloven “makBRENDonija” se dvi`e{e vo nasoka {to mo`e Makedonija da mu ponudi na svetot.

Vo toj kontekst, Viktor Mizo, direktor na Direkcijata za tehnolo{ki industriski razvojni zoni, potencira{e deka reklamite koi vo izminatite godini in-

M

tenzivno se emituvaat na svetski poznatite televiziski mre`i imaat direktno vlijanie vrz poznavaweto na zemjata, informiranosta na investitorite i promenetata percepcija, generalno, vo pozitivna nasoka.

Za osnova~ot na Idea Plus Communications, Ivo Lauren~i}, kampawata “Istra`i ja Makedonija” e najkvalitetnoto ne{to {to e napraveno vo pogled na brendiraweto na Makedonija, bidej} i koga stanuva zbor za brendirawe dr`avi, lu|eto ne sakaat da gledaat brendovi-proizvodi, tie sakaat da ja vidat prirodnata ubavina na edna zemja.

Razgovorot za brendirawe na Makedonija se sveduva na kulturata, bidej} i kade i da kopate vo Makedonija mo`e da najdete nasledstvo... No, seto toa na krajot, ne e dovolno za Makedonija da bide brend kako {to e Hrvatska koga }e se spomene Dalmacija ili Germanija so Folksvagen, slikovito objasni osnova~ot na Kapital Media Group, Qup~o Zikov, koj prepora~a Vladata da ja naso~i promocijata u{te posilno kon odredeni proekti koi imaat potencijal da prerasnat vo prepoznatlivi sinonimi za celata dr`ava, kako {to e Ohrid, na primer.

Sepak, nie treba pozitivno da zboruvame za promocija na Makedonija od aspekt

BROJ 659

13/06/2012

45

www.kapital.mk

Slikata koja ja “naslikaa” u~esnicite na Prvata marketingkonferencija zaedno so Xejson Romejko na aukcija ja kupi [parkase banka.

Sredstvata se nameneti za decata bez roditeli od domot 11 Oktomvri.

Toj naglasi deka brend ne se gradi so edna marketing-kampawa, tuku so strategija koja bara vreme, posvetenost i pari.

“Dokolku imate stari brendovi, za`ivejte gi. Dokolku imate dobar korporativen brend, komunicirajte go! Kakva bilo nova tehnolo{ka inovacija e odli~na mo`nost za unapreduvawe na brendot, pa zatoa, inovirajte! Kompaniite vo Makedonija treba da razmisluvaat za brendovi so dodadena vrednost!”, objasni Radulovi}.

Vinarskata vizba Tikve{ neodamna postigna uspeh na pazarot vo SAD i prodor so nov vinski brend. So ist elan razviva strategija

BOGE BO@INOVSKI GFK

“Potrebno e pozicionirawe na atributite na proizvodot za da se doznae so koj segment od nego ne e zadovolen potro{uva~ot, so cel da se podobri brendot.”

NIKOLA DEREBANOV Stobi

i na regionalnite pazari, kade {to isto taka pravi prodor so svoite vinski brendovi. Inaku, 73% od vinoto koe se izvezuva od Makedonija ne e brendirano.

Koga stanuva zbor za izvozot vo SAD, Vuki~evi} naglasi deka Amerikancite se beskompromisni vo odnos na kvalitetot, pa ako sakate da ponudite proizvod na toj pazar, mora da imate sovr{en kvalitet!

Vo prviot panel, nasloven “Kako brendot da raboti za vas”, bea prezentirani i marketing-strategiite na nekoi od najpoznatite svetski brendovi.

Nata{a \ur|evi}, Marketing Activation Expe-

ADUTI DA STANE LOVE BRAND!

“Nie sme mlada kompanija, no aktivno koristime istra`uvawa. Brendot Stobi postojano gi sledi percepciite na potro{uva~ite i se nametnuva na pazarot.”

ALEKSANDRA DILEVSKA-SIMOVA Publicis-Makedonija

“Ne e rabotata potro{uva~ite da go prepoznavaat brendot, rabotata e da go sakaat!

Lu|eto gi pravat brendovite, a za toa e potrebna disciplina.”

SA[O PE[EV New Moment

“Osven problemot so parite, Makedonecot problem e i kaj M strategijata. Nema gradewe stra brend bez dolgoro~na bren strategija, sredstva i komustra nikacija.” nika

VLA VLADIMIR DIMOVSKI DIM McCann Erickson McCa

“Jas ve}e deset godini sum McCann Erickson, a za vo M ova vreme ne se javile nitu deset makedonski kompanii dese koi planiraat da pravat ne{to so svojot brend” ne{

DIMITAR DIM D KOV KOVA^EVSKI T-Mobile T-Mo

“Kom “Komunikacijata treba na kreativen na~in da ja prekrea nese su{tinata na brendot, odnosno vetuvaweto na odno na{iot brend i vrednostite na{ na bbrendot.”

SA[O NAUMOSKI SA[ S Vitaminka Vita

na umetnosta, kulturata i prirodata...

Brendiraweto na destinaciite ne mo`e da go napravat agenciite, nitu najgolemite eksperti. Vo ovoj pogled, ima mnogu rabota, pa zatoa pred s$, treba

da se promeni svesta na lu|eto.

Imame prekrasna zemja, no potrebno e vreme i posvetenost na site nas za da se brendira!

“Ino “Inovacijata i ideite se mnogu va`ni koga lansirame mnog nov brend. Tie ~esto doa|aat od nna{ite vraboteni, no i od komunikacijata so potro{uva~ite.”

46

rience Director za Koka-Kola, istakna deka “stravot od nepoznatoto ne treba da n$ zapre! Svetot se dvi`i napred, a nie i na{ite brendovi mora da go sledime toj proces, iako ne gi znaeme site odgovori odnapred”.

Vo prezentacijata Skoda Reborn, Mile Stan~ev, brend-menaxer za [koda od Por{eMakedonija, objasni kako ovoj avtomobilski brend od 80-tite godini, koga be{e sinonim za dosaden, neposakuvan brend, deneska e vrven avtomobil koj sekoja godina sobira nagradi. Imixot na [koda se menuva i stanuva najbrzoraste~ki brend vo Evropa.

Strategijata Human Touch e ona koe ja pravi razlikata me|u dobroto i odli~noto... zatoa {to sekoj klient e edinstven i poseben!”, naglasi Sten~ev.

Dosta ilustrativno, Gligor Cvetanov, direktor na Makprogres Vinica, ja raska`a prikaznata za nastanuvawe na brendot Vin~ini, koj ne e star nitu 10 godini, a ve} e e rasprostranet niz 30-ina zemji.

“Vin~ini e kako `ena so stil i dostoinstvo!

Brendovite treba da imaat prikazna zad niv za da doprat do potro{uva~ite, a za nas na{ite proizvodi se kako deca, pa na sekoj mu posvetuvame posebno vnimanie”, veli Cvetanov.

NA MAKEDONSKITE KOMPANII O^AJNO IM TREBA STRATEGIJA Retko koja makedonska kompanija ima seriozen pristap koga e vo pra{awe investiraweto vo brendirawe na proizvodite i uslugite, koe kako {to veli Qup~o Zikov, osnova~ na Kapital Media Group, mo`e da go olesni spravuvaweto so aktuelnata kriza.

Naj~esto, problem se parite, no najslaba alka na makedonskite kompanii koga e vo pra{awe brendiraweto e nemaweto plan, strategija i vizija.

Vtoriot panel na konferencijata, “Marketingot vo funkcija na va{iot brend”, pobudi interesna diskusija me|u pretstavnicite na marketing-agenciite i kompaniite, od koja

mo`e da se zaklu~i deka na makedonskite kompanii o~ajno im se potrebni po~esti analizi na pazarot i detalna strategija za gradewe brendovi.

“Makedonskite kompanii, onie bez stranski kapital, retko imaat plan i vizija za svoite brendovi”, re~e Aleksandra DilevskaSimova, direktor na marketing-agencijata Publicis-Makedonija.

Za prviot ~ovek na New Moment, Sa{o Pe{ev, osven problemot so parite, kaj Makedonecot problem e strategijata.

“Ne mo`e da se gradi brend bez dolgoro~na strategija, sredstva i komunikacija... Treba da se naso~ime kon sproveduvawe na strategijata, analiza koja na dolg rok }e mu dade vrednost na toj proizvod, koj potoa }e ja vrati investicijata na kompanijata!”, veli Pe{ev.

Potvrda deka makedonskite kompanii mnogu malku razmisluvaat za analizirawe na pazarot, za pozicijata na nivnite proizvodi i uslugi vo sporedba so nivnite konkurenti dava i Vladimir Dimovski od McCann Erickson.

“Pra{aweto ne e dali makedonskite kompanii koristat analizi na pazarot.

Pra{aweto e kolku od kompaniite pravat analizi. Jas ve}e deset godini sum vo McCann Erickson, a za ova vreme ne se javile nitu deset makedonski kompanii koi planiraat da pravat ne{to so svojot brend”, veli Dimovski.

VIZA ZA BIZNIS I ZADOVOLSTVO! o periodot od 17.04.2012 godina do 31.05.2012 godina NLB Tutunska banka organizira{e nagradna igra za site korisnici na karti~kite Visa Business.

Vo nagradnata igra u~estvuvaa site pravni lica, korisnici na karti~kite VISA Business od NLB Tutunska banka koi vo periodot od 17.04.2012 do 31.05.2012 godina imaa napraveno najmalku edna transakcija na iznos ednakov ili pogolem od 1.500 denari.

Potencijalni dobitnici na nagradi bea vkupno 1.515 korisnici na Visa Business karti~ki.

Bea dodeleni vkupno 90 nagradi (31 slatko iznenaduvawe, 31 torba za laptop-kompjuteri, 7 laptopi, 7 tablet-kompjuteri i 14 kuferi Delsey), a glavnata nagrada be{e patuvawe za dvajca vo Kemer, Turcija.

Izvlekuvaweto na glavnata nagrada se odr`a na 04.06.2012 godina i dobitnik e kompanijata Mansard dooel Gevgelija.

Eve {to veli Koce Trajkov, generalniot direktor na Mansard vo kratkiot razgovor za Kapital: SO [TO SE ZANIMAVA KOMPANIJATA? DGPI Mansard dooel Gevgelija se zanimava so proektirawe i izvedba na grade`ni objekti, kako i proizvodstvo na betoni.

KADE JA NAPRAVIVTE DOBITNATA TRANSAKCIJA I KOJ E IZNOSOT NA TRANSAKCIJATA? Dobitnata transakcija ja napravivme na proda`nite mesta na Makpetrol vo Gevgelija, kade {to polnevme gorivo za potrebite na dru{tvoto so iznos od 36.000 denari.

DALI ^ESTO GI KORISTITE KARTI^KITE NA BANKATA I ZA KOJA NAMENA?

V

Biznis-karti~kite na NLB Tutunska banka, VISA Business i MasterCard Business gi koristime mnogu ~esto i toa za sekoja potreba na dru{tvoto (polnewe benzin za vozilata, slu`beni patuvawa, delovni ru~eci itn.)

DALI O^EKUVAVTE DEKA VIE ]E BIDETE DOBITNIK NA GLAVNATA NAGRADA? Kako dobitnici na glavnata nagrada, za nas be{e navistina golemo iznenaduvawe, zatoa {to nie karti~kite ne gi koristevme samo vo periodot koga bankata ja organizira{e nagradnata igra, tuku sekoj den, kako {to napomenav predhodno, a }e gi koristime i ponatamu.

Pretpriema~ &...

BIZNIS-IZVONREDNOSTA I MAKEDONSKITE KOMPANII

SOVR[ENSTVO VO BIZNISOT NEMA, MO@E SAMO DA SE STREMIME KON NEGO

[TO ZNA^I BIZNIS-IZVONREDNOST?

MENAXMENT

EVROPSKI VS. AMERIKANSKI MODEL

Makedonski top-menaxeri diskutiraa za biznisizvonrednosta vo nivnite kompanii.

iznis-izvonrednost (Business Excellence) ~esto se opi{uva kako zbir na isklu~itelni praktiki vo menaxiraweto so edna organizacija i postignuvawe rezultati, seto toa bazirano vrz set od fundamentalni koncepti i vrednosti. Ovie praktiki evoluirale vo modeli za toa kako treba da raboti edna organizacija od svetska klasa. Mnogu zemji razvile svoi sopstveni modeli na biznis-izvonrednost i gi koristat kako ramki za vrednuvawe i ocenka na performansite na kompaniite i ostanatite tipovi organizacii, preku programi za priznavawe na izvonrednosta.

Vo ovaa prigoda }e gi spomeneme dvata glavni modeli za biznisizvonrednost, onie vo Zapadna Evropa i vo SAD.

B

(European Foundation 1 EFQM for Quality Management) model, se koristi vo Evropa Ovoj model se sostoi od slednive klu~ni faktori: Liderstvo; Politika i strategija; Lu|e; Partnerstva i resursi; Procesi; Rezultati na potro{uva~ite; Rezultati na vrabotenite; Rezultati na op{testvoto; Rezultati na klu~nite performansi.

Modelot Boldrix 2 (Baldrige model) Najpopularniot i najvlijatelniot model vo zapadniot svet e onoj lansiran od strana na amerikanskata vlada, nare~en Malcolm Baldrige Award Model, {iroko poznat kako Boldrix model, ili Boldrix kriteriumi. Okolu 30 zemji vo svetot gi baziraat nivnite ramki za biznis-izvonrednost vrz ovoj model. Boldrix modelot se sostoi od slednive faktori: Liderstvo; Strategisko planirawe; Fokus kon potro{uva~ot i pazarot; Merewe, analiza i menaxment so znaeweto; Fokus kon rabotnata sila; Menaxment na procesite; Biznis-rezultati.

DALI BIZNIS-IZVONREDNOSTA E MO@NA ILI SAMO E UTOPIJA KON KOJA TREBA POSTOJANO DA SE STREMIME I SO TOA DA STANUVAME SÈ PODOBRI KAKO KOMPANIJA? NA OVA PRA[AWE I NA SITE DRUGI ASPEKTI POVRZANI SO KONCEPTOT NA BUSINESS EXCELLENCE, ODGOVORI SE OBIDOA DA DADAT MAKEDONSKITE MENAXERI I OSTANATITE U^ESNICI NA PRVATA KONFERENCIJA ZA BIZNIS-IZVONREDNOST VO MAKEDONIJA IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

ekoi menaxeri smetaat deka izvonrednosta e dosti`na i vo nivnite kompanii ja imaat, a sega borbata e kako taa da se zadr`i. Drugi pak smetaat deka izvonrednosta vsu{nost i ne mo`e da se dostigne, zatoa {to toa bi zna~elo deka kako kompanija ili kako lu|e sme go dostignale sorv{enstvoto, a sovr{enstvo ne postoi, tuku samo mo`e da se trudime sekoj nov den da bideme s$ podobri i da se stremime kon nego.

Vo sekoj slu~aj, site prisutni na prvata Konferencija za biznis-izvonrednost vo Makedonija, {to se odr`a na 31 maj vo Skopje, imaa mo`nost od prisutnite govornici – poznati li~nosti od biznisot, konsultanti i akademski eksperti – da nau~at ne{to za razli~nite aspekti {to go so~inuvaat celokupniot mozaik na biznis-izvonrednosta.

Qubi{a Avramovi} od Evropskiot centar za mir i razvoj, obra}aj}i se pred prisutnite, poso~i deka biznisizvonrednosta e va`na i vo makedonskata ekonomija. Ona {to zna~i razvoj vo ekonomijata treba da go napravat

N

kompaniite preku praktiki na izvonrednost vo menaxiraweto, a ne vladite. „Чove~kiot kapital e najva`nata dolgoro~na investicija koja ovozmo`uva sekoja kompanija da ja zajakne konkurentnosta i kone~no da se pribli`i ~ekor poblisku kon biznisizvonrednosta”, re~e Elena Mladenovska-Jelenkovi} od TTK Banka, eden od pokrovitelite na konferencijata.

Praktikite na biznis-izvonrednost na internacionalno nivo se mnogu razvieni i se koristat vo svetot za postojano podobruvawe na raboteweto, a celta na ovaa konferencija e da po~nat da se primenuvaat od makedonskite kompanii.

Nastanot, inaku poznat pod me|unarodnoto ime Business Excelence Show, i, vsu{nost, be{e celodnevno multimedijalno {ou koe{to opfati predavawa, panel-diskusii, videoproekcii i javuvawa vo `ivo na svetski eksperti. Temite {to se obrabotija bea najrazli~ni faktori {to pridonesuvaat za dobli`uvawe do izvonrednosta – standardite za kvalitet, strategiite za odnosi so klientite, podobruvawe na

49

50

MENAXMENT konkurentnosta zaradi pogolem uzvoz, anga`irawe na menaxment-konsultanti, strategii za odnosi so javnost, korporativna op{testvena odgovornost i mnogu drugi.

NEMA IZVONREDNOST BEZ MOTIVIRANI VRABOTENI „Izvonrednosta zna~i razli~ni raboti za razli~ni organizacii, za razli~ni lu|e. Kako jas ja gledam? Sekoja organizacija ima tri klu~ni aspekti vo svoeto rabotewe: strategija, lu|e i izvr{uvawe. Ako tie tri komponenti se vo harmonija, }e dobiete izvonrednost. Ako edna ne e sinhronizirana so drugite, }e se slu~i slednovo: ako imate dobra strategija, a lo{o izvr{uvawe, verojatno }e ve kupi nekoj drug, ako pak imate pogre{na strategija, a dobro izvr{uvawe, verojatno }e propadnete”, re~e Ilijan~o Gagovski, direktorot na Majkrosoft Makedonija, na panel-diskusijata kade {to zaedno so u{te nekolku top-menaxeri od zemjava diskutiraa na temata kako do biznis-izvonrednost.

Kristijan Danilovski od Fx3x istakna deka za niv, koi{to rabotat na globalniot pazar za filmski vizuelni efekti kade {to rabotite se menuvaat sekoj den, izvonrednosta ne e pra{awe na

Ambasadorite na SAD i na Avstrija, Pol Volers i Tomas Mihael Bajer, prenesuvaat iskustva na biznisizvonrednost od razvienite zemji.

izbor ili `elba, tuku pra{awe dali }e bidat konkurentni ili ne. Ko~o An|u{ev, koj{to e involviran vo tri biznis-segmenti, a voedno e i univerzitetski profesor, istakna deka ne mo`e da se postigne biznis-izvonrednos bez da gi motivirate lu|eto, odnosno dobro da gi platite, zatoa {to na

krajot na denot, site rabotime za nekoj interes. „Ako nekoj nema motiv da raboti za interesot na kompanijata, ostvaruvaj} i go voedno svojot interes, toj nema da pridoense za pribli`uvawe kon izvonrednosta”, smeta An|u{ev.

Interesna misla ima{e Zlatko Mu-

[TO E IZVONREDNOST ZA MAKEDONSKITE BIZNISMENI MICROSOFT MACEDONIA

Balans me|u kratkoro~nite i dolgoro~nite celi ILIJAN^O GAGOVSKI

vame ~ove~kite resursi; 5) inovaciite.

Tretiot mehanizam e na{iot pazaren udel vo sekoj segment na na{ite proizvodi i uslugi. Prvite dva mehanizmi mo`e da vi se perfektni, no ako ovoj tretiov vi poka`e deka gubite pazaren udel, toa zna~i deka sproveduvate pogre{na strategija.

ASSECO SEE-MACEDONIA

Zadovoluvawe na potrebite na korisnicite dna od klu~nite raboti e da se najde balans me|u kratkoro~nite i dolgoro~nite strategii. Toa vo Majkrosoft go pravime preku tri operativni mehanizmi: prviot e klasi~en pregled na toa {to sme planirale, a {to sme ostvarile. Vtoriot mehanizam e t.n. *scorecard, preku koj{to se menaxiraat indikatorite koi se pove} e naso~eni kon dolgoro~nite strategii na firmata, a toj ima pet oblasti: 1) proizvodi i uslugi so koi{to doprva nastapuvame na pazarot; 2) proizvodi so koi{to sme ve}e etablirani, no trebaat odredeni finesi za da izvle~eme maksimum od niv; 3) proizvodi so koi sme po~nale da se probivame i gledame golem potencijal za rast; 4) kako gi menaxirame i razvi-

E

DEJAN IVANOSKI

rastevme prethodno so Peksim (prezemena od Aseko pred 4 godini) od mala, pa vo sredna i potoa vo golema kompanija. Koga bevme desetina lu|e, lesno e vo tekot na denot da se vidime site i da se koordinirame vo raboteweto. No koga }e stanete kompanija od 400-500 vraboteni, nema {ansi da se postigne kakvo bilo izvr{uvawe na strategijata, a ne pak izvonrednost bez jasno definirani i implementirani procesi za nejzino postignuvawe.

U{te edna klu~na rabota na koja{to se fokusirame se na{ite vraboteni, bidej}i kako IT-kompanija tie se na{iot najgolem kapital.

FX3X

Pra{awe na opstanok, a ne na izbor ili `elba ali veruvame vo izvonrednost? Da, apsolutno veruvame. Dali mo`e da se postigne? Da, rezultatite na Aseko go poka`uvaat toa. Ona za {to vo kompanijata dlaboko razmisluvame i go analizirame e kako da se odr`i taa izvonrednost i kako istata da se unapreduva. Kako ja kreirame na{ata izvonrednost? Preku implementacija na golem broj procesi i sertifikacii (kako na primer ISO 9001), kako {to

D

KRISTIJAN DANILOVSKI

od izvonrednost podrazbirame kontinuirano investirawe vo na{iot najgolem resurs – lu|eto,

P

?

BROJ 659

13/06/2012

MENAXMENT

www.kapital.mk

KOO I BIZNIS IZVONREDNOSTA

KAKO SO POGOLEM PROFIT DO POGOLEMA OP[TESTVENA ODGOVORNOST? a Konferencijata za izvonrednost, interesno izlagawe okolu korporativnata op{testvena odgovornost kako del od biznis izvonrednosta ima{e profesorot Sini{a Zari} od Ekonomskiot fakultet vo Belgrad, predava~ i na tamo{niot Centar za mir i razvoj.

Toj prvo se osvrna na tezata na Milton Fridman, legendarniot amerikanski profesor i nobelovec po ekonomija, okolu korporativnata op{testvena odgovornost.

“Fridman ima re~eno deka KOO na kompanijata e da go zgolemuva svojot profit. Ako pravi profit }e pla}a i danok na profit.

Vo Makedonija, a i drugi zemji {to sakaat da privle~at stranski investicii, danokot na profit e sveden na samo 10%, dodeka vo razvienite zapadni ekonomii e 30, 40, pa i pove}

N

potoa vo tehnologijata i celata digitalna infrastruktura, no i postojano insistirawe na inovativnosta.

Rabotime vo filmskata industrija, na vizuelni efekti i digitalna animacija, i imame sre}a da rabotime vo industrija {to e stara samo 3-4 decenii, a nie imavme sre}a da bideme relativno rano vklu~eni vo seto toa i da gi sledime dramati~nite promeni {to se slu~uvaat bukvalno na sekoi {est meseci. Vo ovaa industrija ne postoe{e nekoj normiran svetski standard za biznis-izvonrednost, kaj nas standardite se kreiraa vo od, a nie morame celo vreme da sledime s$ {to e najnovo i da bideme vo vrvot. Zasega uspe{no go pravime toa, poslednive nekolku godini imame golemi stapki na rast vo pogled na vrabotuvawa i prihodi, sega sme 105 lu|e, i biznisizvonrednosta e pove}e pra{awe na opstanok na kompanijata otkolku pra{awe na `elba ili izbor za nas.

BRAKO KO^O AN\U[EV

e procenti.

Fridman se pra{uva pred kogo korporacijata treba da bide odgovorna.

Taa e pravno lice, zna~i menaxerite se vsu{nost odgovorni, no pred kogo?

Spored Fridman tie se odgovorni pred sopstvenicite na kapitalot, a ne pred op{testvoto.

So toa {to }e sozdavaat pogolem profit, }e pla}aat pove}e danok, i dr`avniot buxet }e ima pove}e pari za podmiruvawe na socijalnite potrebi. KOO stanuva s$ po`e{ka tema denes, a ovie preporaki na Fridman treba sekoga{ da gi imame na um”, re~e prof. Zari}.

Zari} re~e deka KOO stana nova mantra na PR-ot, t.e. odnosite so javnosta i ako znaeme to~no {to e poleto na PR-ot, nie treba najdobro da gi koristime pridobivkite od KOO. No, pred toa mora da razgrani~ime {to e KOO, a {to e

Motivacija na menaxerite preku u~estvo vo profitot roizvodstvoto e kako vozeweto velosiped, mora{ postojano da gi vrti{ pedalite za da odi{ napred, ne mo`e da stoi{ vo mesto, zatoa {to }e padne{. Za uspe{no proizvodstvo, odnosno postignuvawe izvonrednost, kolku i taa apstraktno i nedosti`no da zvu~i, mora da imame ~etiri klu~ni raboti: 1) ideja, odnosno {to sakame da proizveduvame i imame li komu da go prodademe toa; 2) finansiskiot del; 3) tehni~ko-tehnolo{kiot del i 4) lu|eto, segment {to ~esto go zanemaruvame vo makedonskite kompanii.

Brako e podelena vo pet proizvodni celini i sekoja si ima interna zavr{na smetka, i sekoja celina ja vodat proekt-menaxeri.

Da ne se la`eme, kon izvonrednost ne mo`e da se stremime bez interes, lu|eto ne rabotat bez interes i zatoa mora da gi motivirate na razni na~ini, no su{tinata e deka treba dobro da gi platite.

Vo Brako menaxerite imaat del od profitot {to }e go napravat nivnite proizvodni celini i zatoa imaat interes da napravat sistem {to }e funkcionira izvonredno.

P

filantropija.

“Filantropijata ne e sekoga{ KOO. Edna kompanija mo`e da se odnesuva filantropski, da dade, na primer, donacija za renovirawe na nekoe u~ili{te, no vo isto vreme ako ja zagaduva so otpadni materii rekata {to pominuva pokraj toa u~ili{te, kade e tuka op{testvenata odgovornost?

Edna rabota e filantropijata, koja {to gi polni stranicite na vesnicite sekoj den, a sosema drugo e KOO”, istakna Zari}.

SINI[A ZARI] UNIVERZITETSKI PROFESOR

Ne mo`e da se smetate za kompanija koja postignala izvonrednost vo biznisot, a da ne ste odgovorni kon op{testvoto

POR[E MAKEDONIJA

Do izvonrednosta mo`e samo da se pribli`ime ZLATKO MUCUNSKI

as vo izvonrednost ne veruvam, toa e kako da veruvam vo perpetuummobile, vo ne{to {to ne postoi. No, zatoa veruvam vo promena, vo te`neewe da se bide podobar, da se dostigne ne{to blisku do izvonrednost. Razvojot na sekoj proizvod i usluga treba da te`i kon izvonrednost i zatoa {to taa ne postoi, toa gi tera kompaniite da prodol`at napred. Vo Makedonija se sre}avame so problemi na mentalitetot, dobri sme vo gradewe strategii, no se sopnuvame kaj implementacijata. Kako da ne se sopnuvame? So silno zalagawe od strana na menaxmentot, postojan pritisok da se bide podobar vo s$, i sledewe na principot deka povtoruvaweto e majka na znaeweto. Ako se zapra{ate {to e celta na sekoja kompanija, ima mnogu definicii i koncepti, no na krajot s$ se sveduva na edno: borba da se pronajdat klienti.

J

51

52

PRETPRIEMNI[TVO

Na Konferencijata ima{e i „biznis-ispove-dalnici” kade {to konsultanti od zemjava i od regionot odgovaraa na pra{awa od menaxeri i drugi posetiteli na nastanot.

cunski, direktorot na Por{e Makedonija, koj li~no ne veruva vo izvonrednost, zatoa {to toa e nevozmo`na kategorija. „Veruvam vo promena, vo te`neewe da se bide podobar, da se postigne ne{to blisku do izvonrednosta. Ako za proizvodite {to bile izmisleni pred 100 godini, se smetalo deka se izvonredni, nie bi zastanale so tehnolo{kiot razvoj vo toa vreme”, re~e Mucunski. Toj dodade deka vo negovata kompanija ne toleriraat prose~nost, zatoa {to taa e najgolem neprijatel na izvonrednosta, tuku se posveteni na postignuvawe najgolemo zadovolstvo na svoite klienti.

Vo ramki na konferencijata ima{e golem broj na prezentacii na temi vo vrska so postignuvaweto na izvonrednost vo biznis sektorot i ostanatite organizacii. Ambasadorite na SAD, Avstrija i Slovenija vo zemjava, zboruvaa za iskustvata na nivnite zemji vo postignuvaweto na biznis izvonrednost, a profesorot Dimitrios Nikolaidis, profesor na Uiverzitetot [efild vo Solun, objasni deka razvojot na konkurentskata prednost vo golema mera zavisi od usovr{uvawe na uslugata, odnosno fokusiraweto kon korisnicite. Istovremeno so prezentaciite {to se slu~uvaa vo dve sali na Aleksandar Palas, vo treta prostorija ima{e “biznis ispovedalnici”, odnosno menaxment konsultanti od Makedonija i regionot razgovaraat tet-a-tet so site zainteresirani na koi {to im e potrebna stru~na pomo{ vo vrska so razli~ni temi, kako na primer pristap do finansii za mali i sredni kompanii, efektivni alatki za planirawe na biznisot vo vreme na kriza, javni i privatni partnerstva, postignuvawe na biznis izvonrednost preku alatki za biznis inteligencija i mnogu drugi.

Konferencijata za biznis-izvonrednost ja organiziraa kompanijata Una Logica, Evropskiot centar za mir i razvoj od Belgrad, kako i makedonskiot Nacionalen centar za razvoj na inovaciite i pretpriema~koto u~ewe, so poddr{ka na pove}e doma{ni i stranski kompanii, biznis-komori i nevladini organizacii.

спорт и рекреација по избор

БУЛ: ОКТОМВРИСКА РЕВОЛУЦИЈА БР.15 СКОПЈЕ; TEЛ: +389 2 3092 190 ФAКС: +389 2 3092 152

ФИТНЕС ЦЕНТАРОТ ОПФАЌА:

ПРОФЕСИОНАЛНИ ТРЕНЕРИ СПРАВИ ЗА КАРДИО ВЕЖБИ 4 ЛЕНТИ ЗА ТРЧАЊЕ, СТАТИЧНИ ВЕЛОСИПЕДИ, СТЕПЕРИ, ОРБИТРЕК ПОВЕЌЕНАМЕНСКИ ДИСПЛЕИ ЗА СИТЕ КАРДИОСПРАВИ СВЕТСКИ ПОПУЛАРНА ОПРЕМА CYBEX И TECHNOGYM ПРОГРАМИ ЗА ИСХРАНА И ВЕЖБАЊЕ ДОДАТОЦИ ВО ИСХРАНАТА4 ПРОТЕИНСКИ ШЕЈКОВИ И БАРОВИ КАФEТЕРИЈА САУНА И ЏАКУЗИ МАСАЖА

info@aleksandarpalace.com.mk www.aleksandarpalace.com.mk

54 INTERVJU

TAWA PANDELESKA CACI PAKOVSKA SOPSTVENICI NA STILISIMO

STILISIMO ]E GO OSVOJUVA I STRANSKIOT PAZAR

BROJ 659

13/06/2012

INTERVJU

www.kapital.mk

Po dve godini rabota so modniot brend Stilisimo, Tawa Pandeleska i Slavica-Caci Pakovska ja dobija godine{nata nagrada za biznis-lideri koja ja dodeluva Evropskata biznis-asocijacija

SILVANA @E@OVA silvana@kapital.com.mk

awa Pandeleska i Slavica Caci-Pakovska, osnova~i na modniot brend Stilisimo, ja dobija godine{nata nagrada za biznis-lideri {to ja dodeluva Evropskata biznis-asocijacija vo ramkite na Evropskata nedela na pretpriemni{tvo. Se nadevaat deka ova priznanie }e bide dobar primer za site idni mladi pretpriema~i koi veruvaat vo svoite idei da zapo~nat so nivna realizacija. Vedna{ po osnovaweto brendot gi osvoi simpatiite na `enite koi imaat izgraden stil, `eni koi se svesni za svoite kvaliteti, ja sakaat svojata rabota i pretpo~itaat vo sekoe vreme da izgledaat ubavo. Spored Pandeleska, modata e taa {to prva gi trpi ekonomskite nepriliki. Za eden prose~en gra|anin taa e luksuz, pa zatoa, kako pretpriema~i, iznao|aat na~ini i vo vakvi ekonomski te{ki vremiwa da gi privle~at onie koi sakaat da se doteraat vo Stilisimo. Kolekciite se proizveduvaat vo pet fabriki, sekoja specijalizirana za odreden proizvod od zimskata 2013 kolekcija, koja treba da bide nameneta za stranskiot pazar.

T

Od TV-magazin za stil, moda, modni trendovi i zabava, Stilisimo prerasna vo moden brend koj za brzo vreme se pozicionira{e na pazarot i gi osvoi mladite devojki i `eni so stil i izraz na oblekuvawe. Kolku vreme ste na pazarot i na koj na~in se etabliravte kako moden prepoznatliv brend?

Modnata kolekcija Stilisimo ja lansiravme vo septemvri 2010 godna, koga go otvorivme i na{iot prv butik. Navistina bevme iэnenadeni od faktot {to u{te na samiot po~etok vo na{iot brend se pronajdoa mnogu `eni i devojki koi stanaa na{i postojani klienti. Na{iot imperativ be{e i s$ u{te e kvalitetot. Sakavme da gi pridobieme klientite so ne{to novo, interesno, moderno, no vo isto vreme bezvremensko. Ponudivme kolekcija koja s$ u{te se nosi i }e se nosi i vo slednite godini. Sakavme da sozdademe Stilisimo-`ena, `ena koja ima izgraden stil, `ena koja e svesna za svoite kvaliteti, `ena koja ja saka svojata rabota i seka vo sekoe vreme da izgleda prekrasno. Takvite `eni se pronajdoa vo na{ite kolekcii.

Umeat li makedonskite kupuva~i da prepoznaat kvaliteten doma{en brend? [to e toa {to go baraat, so {to se identifikuvaat, imaat li svoja li~na modna prikazna ili pak, gledaat samo da e evtino?

Se razbira deka ima mnogu `eni koi znaat da prepoznaat {to e kvalitet, mo`ebi imame sre}a {to na{iot

KAKO MODEN BREND POSTOIME SAMO DVE GODINI, NO SE SOO^UVAME SO PROBLEMI OD SEKAKOV KARAKTER. NO, ONIE KOI ]E JA PRE@IVEAT EKONOMSKATA KRIZA I SITE POSLEDOVATELNI RABOTI SMETAM DEKA ]E USPEAT”, VELI PANDELESKA VO INTERVJUTO ZA “KAPITAL” brend go kupuvaat tokmu tie `eni. Ne veruvam deka vo na{ite kolekcii } e se prepoznaat onie koi gi “brkaat” trendovite, onie koi prvo ja gledaat etiketata i cenata, a potoa modelot.

Na pazarot za {iroka potro{uva~ka ima ogromen broj brendovi so sekakov kvalitet, cena i stil. No, kako {to spomenav prethodno, nie u{te na samiot po~etok si zacrtavme celi, na~ela i pateka po koja }e go vodime na{iot brend. Se nadevam deka verbata vo na{ite na~ela i napornata rabota i daleku }e n$ odvedat.

So otvoraweto na Siti mol }e dojdat i golem broj poznati stranski brendovi. Podgotveni li ste da se borite so konkurencijata i na koj na~in }e gi zadr`ite postojanite klienti, no i }e osvojuvate novi?

Konkurencijata e neizbe`na nasekade.

Pazarot na modata e postojana borba so konkurencijata, novite idei i iljadnici modni kombinacii. Sekoj so svojot um, estetika i na~in na rabota.

Nikoj ne mo`e ni{to da vi garantira, sekoj treba iskreno da raboti spored svoite uveruvawa, эatoa {to kone~niot эbor go dava mu{terijata.

Jas se nadevam deka dosega{nite na{i mu{terii se zadovolni od nas, a toa go potvrduva i faktot {to se tie na{i

Stilisimo-prijateli.

Koi se problemite so koi se soo~uvate pri raboteweto? Dali ekonomskata kriza i nelikvidnosta na kompaniite se odrazuvaat i na modniot sektor?

Vo sekoja kompanija ima problemi, bez razlika dali se tehni~ki ili ekonomski. So ogled na toa deka kako moden brend postoime samo dve godini, se soo~uvame so problemi od sekakov karakter. No, onie koi }e ja pre`iveat ekonomskata kriza i site posledovatelni raboti smetam deka } e uspeat. Modata e taa {to prva gi trpi ekonomskite nepriliki. Za eden prose~en gra|anin taa e luksuz, pa zatoa, nie treba da najdeme na~in kako i vo vakvi ekonomski te{ki vremiwa da gi privle~eme site koi sakaat da se doteraat vo Stilisimo.

Kako go ocenuvate toa {to ne postoi nekoja posebna sorabotka me|u makedonskite kreatori i konfekciskoto proizvodstvo?

Imeno, kade se proizveduvaat par~iwata garderoba na brendot Stilisimo?

Kolku {to znam, dosega imalo pove}e sorabotki me|u nekoi od makedonskite kreatori so na{ite tekstilni fabriki, no zo{to toa ne se slu~uvalo vo kontinuitet navistina ne mi e poznato.

Iako makedonskite tekstilni fabriki imaat ogromna tradicija, za `al,

55

56 INTERVJU

Ne veruvam deka vo na{ite kolekcii }e se prepoэnaat onie koi gi “brkaat” trendovite, onie koi prvo ja gledaat etiketata i cenata, a potoa modelot.

mnogu od niv se orientirani samo na davawe lon-usluga. Ne e voop{to lesno da se sozdade, no i da se producira eden brend, no ne treba da zaboravime deka site svetski brendovi produkcijata na svoite obleki ja pravat vo zemji kade {to rabotnata raka e poevtina, so {to nivniot proizvod }e bide pokonkurenten na pazarot.

Kolekcijata Stilisimo se proizveduva vo pet ffabriki, sekoja specijjalizirana za odreden pproizvod. Imame sre}a { {to na{ite fabriki nuddat kvalitetna izrabotka, kkoja oddaleku se gleda vvo sporedba so site onie kineski i turski partali koi se nudat na na{iot pazar.

Ja dobivte nagradata za makedonski biznislideri koja ja dodeluva Evropskata biznisasocijacija. [to zna~i ovaa nagrada za mladi pretpriema~i kako vas?

Imame sre}a {to na{ite fabriki nudat kvalitetna izrabotka, koja oddaleku se gleda vo sporedba so site onie kineski i turski partali koi se nudat na na{iot pazar.

Na{iot imperativ be{e i s$ u{te e kvalitetot.

Sakavme da gi pridobieme klientite so ne{to novo, interesno, moderno, no vo isto vreme bezvremensko

Nagradata “MK Biznislider za 2012” e navistina ogromno priznanie za nas kako pretpriema~i, no i za nas kako moden brend. Bevme prijatno iznenadeni {to ovaa godina Evropskata biznisasocijacija tokmu nam, eden relativno mlad moden brend, ni dodeli nagrada. Se nadevame deka }e bideme dobar primer эa site idni mladi pretpriema~i koi veruvaat vo svoite idei da эapo~nat so nivna realiэacija. Nie bukvalno po~navme od nula, pred nas be{e na{ata verba vo brendot, po~etnite sredstva gi obezbedivme od banka, a s$ ostanato be{e samo naporna rabota koja se slu~uva vo kontinuitet. Modata bara golema po`rtvuvanost, sekoi {est meseci novi idei, novi tkaenini, novi nervozi i problemi, no i nova sre} a po zavr{enata rabota.

Pop-yvezdata Karolina i modniot brend Stili-

simo zapo~naa zaedni~ka humanitarna akcija naslovena “Ja sakam muzikata, ja sakam modata, go sakam `ivotot, gi sakam decata”, ~ii sredstva se nameneti za Klinikata za detski bolesti.

Dali smetate deka humanitarnite akcii i op{testvenata odgovornost se neizostaven del od rabotata na sekoja kompanija?

Sekoja kompanija koja ima barem malku mo`nost bi trebala da nameni del od svoite sredtsva za humanitarni celi.

Smetavme deka zaedno so Karolina mo`eme da pobudime nasmevka kaj mnogu de~iwa koi se pacienti na Klinikata za detski bolesti vo Skopje.

Na{ata humanitarna akcija s$ u{te trae so edna edinstvena cel, da se soberat {to pove} e sredstva эa bolnicata.

Zna~i, nie kako moden brend }e podarime ne del, tuku site pari od proda`bata na mai~kite so potpisot na Karolina. Ja koristime ovaa mo`nost za da gi pokanime site kompanii koi imaat `elba da gi kupat na{ite mai~ki i da gi podarat na svoite najbliski. Samo taka modata }e bide vo funkcija na zdravjeto na na{ite deca.

Se nadevam deka za pretstojnite nekolku meseci }e uspeeme da sobereme dovolno sredstva za da nabavime aparatura koja & e potrebna na Klinikata za detski bolesti.

Koi se sledni biznisplanovi i proekti koi sakate da gi ostvarite?

Vo momentov rabotime na proizvodstvo na na{ata kolekcija esen/zima 2012.

Paralelno rabotime i na zimskata 2013 kolekcija, koja treba da bide nameneta za stranskiot pazar.

Pravime ogromni napori ovaa na{a ideja da bide realizirana, bidej} i veruvame vo na{iot brend, koj bi mo`el da bide konkurenten na site svetski pazari.

INTERVIEW 72 INTERVIEW

KRISTINA DEPO RAKOVODITEL ZA MARKETING I KOMUNIKACII VO [PARKASE BANKA

ISKRENOSTA, FER ODNOSOT I TRANSPARENTNOSTA SE NA[ITE KOMUNIKACISKI VREDNOSTI IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

parkase banka vo Makedonija, primenuvaj}i gi iskustvoto i znaeweto na svojata mati~na kompanija od Avstrija, stara 187 godini, intenzivno raboti na unapreduvawe na komunikacijata na bankata so site zasegnati strani. So odgovorniot menaxer za marketing i komunikacii na [parkase-Makedonija, Kristina Depo, razgovaravme za toa koi se najva`nite vrednosti na bankata i kako taa gi komunicira so javnosta.

Koi se glavnite osobenosti na komunikacijata na [parkase banka so javnosta, odnosno koi se glavnite vrednosti koi bankata saka da gi komunicira so potro{uva~ite, vrabotenite, klientite, akcionerite, so site zasegnati strani?

Iskrenosta, fer odnosot i transparentnata komunikacija se del od korporativnata kultura koja se gradi niz site vidovi komunikacija na [parkase banka. Ovie interni vrednosti se potvrduvaat i so na{iot odnos kon potro{uva~ite, akcionerite, klientite i kon zaednicata.

Nie prepoznavame deka investiraweto vo kontinuiranata inovacija, transparentnost i poddr{ka, kako vo procesot, taka i vo krajniot proizvod, e preduslov za da gi ispolnime barawata i o~ekuvawata od nas.

Celta e da dademe kompleten pridones vo

[

Na{iot slogan na grupacisko nivo, “Vo sekoja vrska va`ni se lu|eto�, e moto po koe se vodime i vo [parkase banka. Kaj nas transparentnosta e osnovna kultura na odnesuvawe, pottiknuvaj}i, voveduvaj}i i ostvaruvaj}i go ona {to e definirano so na{ite celi. Se obiduvame da sozdademe partnerski odnos me|u klientite i vrabotenite, a toa e klu~ot za nivnata i za na{ata lojalnost delokrugot na na{eto rabotewe, bidej}i presvrtnica vo glavnite biznis-aktivnosti se razvojnite pazari, novite tehnologii, ekspertizata i ideite. Toa se postignuva preku transparentno i eti~ko odnesuvawe, koe pridonesuva za odr`liv razvoj, gi zema predvid o~ekuvawata na zasegnatite strani i e vo soglasnost so normite na centralnata banka i integrirano niz [parkase.

Vo tekot na izminatite nekolku godini ve}e postignavme su{tinski napredok preku postojanoto ispolnuvawe na celite na na{ata kompanija. Klu~en faktor vo ovoj proces be{e na{ata podgotvenost na promeni.

Tokmu poradi toa, ohrabreni sme da prodol`ime so ponatamo{nite zalo`bi za dosledno postignuvawe na osnovnite celi.

Na koj na~in iskustvoto i ekspertizata na avstriskata mati~na banka pridonesoa vo na~inot na koj{to brendot [parkase komunicira so javnosta vo Makedonija?

Dokolku ja zememe predvid mo`nosta majkata da vlijae na svoeto dete, jasno e deka vo taa nasoka }e bide i komunikacijata na brendot

[parkase vo Makedonija. Crpime iskustvo i znaewe ne samo od mati~nata banka, tuku i od site banki-sestri vo regionot. Nie postoime 187 godini, va`ime za brend so tradicija, sigurnost i doverba. Na{ata banka e lider vo regionot od Jugoisto~na Evropa.

Toa bea i osnovite za na{ata komunikaciska strategija.

Istovremeno, nastojuvavme i interno vo kompanijata da gi vovedeme site komunikaciski standardi koi postojat vo modernite kompanii i da napravime dobar spoj na vrednosnite principi koi ve}e postoeja vo bankata i novi, prilagodeni i usoglaseni so standardite na na{ata grupacija. Na toj na~in, dobivame zabele`liv kvalitet vo komunikacijata.

Kakvi aktivnosti planirate vo idnina za podobruvawe na komuniciraweto na [parkase so javnosta, kako i za zgolemuvawe na informiranosta i educiranosta na mediumite za redovnoto rabotewe na [parkase, nejzinite performansi, investicii i site aktivnosti bitni za nejzinata pozicija na

73 73 Koi se osnovnite to~ki na fokus na [parkase ase vo oblasta na korporativnata op{testvenaa odgovornost, odnosno kako bankata komunicira so javnosta deka KOO ne ja sfa}a samo amo kako filantropija, tuku kako sostaven del od odr`liva biznis-strategija, istovremeno no odgovorna kon zaednicata?

Tokmu ova poslednive dve godini pretstavuva prioritet za nas kako banka, odnosno kako aktivnostite da gi nadminat ednokratnite don-acii i ograni~enata upotreba za promotivni celi i da prerasnat vo dolgoro~ni, razvojni investicii so pozitivno vlijanie vrz blagosostojba na zaednicata.

Svesta za op{testvenata odgovornost sekoga{ postoela vo bankata i mnogu aktivnosti se ostvareni minatata godina vo sklop na Kristina De kreiranata strategija donesena na nivo na po pred platno banka, go kupi to koe{to taa, bankata. na mini-aukci en ci ja jata vo mkitkako pretstavnik na [pa or ga ni Ovaa strategija ima za cel konceptot za zi ra na e na Prvata ma rkase od vorni celi, a Kapital Medra rketing-konfe ia Group. Pa op{testvena odgovornost da go sfati i da go cijata so baloprethodno platnoto go “n ri te }e od at vo brot-rn~iwa polni so aslikaa” pris primeni sekoj vraboten i da u~estvuva vo utnite na kodo boja. nferensproveduvaweto na konkretnite planovi.

Zemaj}i go kako primer deluvaweto na na{ataa grupacija na~in [taermerki{e [parkase (Steiermaerkische Sparkasse), rkasse), ee),), kako i da ja izrazime na{ata poddr{ka opredelbata na na{ata banka i na~inot na nejzinoto rabona humanitarnite celi. tewe, bi izdvoile ~etiri tematski prioriteti:: obrazovanie Toa go pravime postojano postojano, preku na{ite na{ite, no i preku i razvoj na mladi li~nosti, volontirawe i vrabotuvawe, poddr{kata na drugi proekti za koi smetame deka se zna~ajni socijalna integracija, kultura, sport i `ivotna sredina. i }e pomogneme vo podobruvaweto na kvalitetot na `ivoSlikata {to ja imame vo zadnina e slika koja bankata ja kupi tot. Nie bi sakale da ja ~uvstvuvaat na{ata banka ne samo na aukcija na Prvata marketing-konferencija vo Makedonija, kako banka, tuku da ja ~uvstvuvaat kako bliska, banka koja e organizirana od Kapital Media Group. Ova be{e simboli~en sekoga{ so vas.

pazarot? @iveeme vo vreme na ogromni promeni, {to e nepobiten faktor. Najgolema promena ima vo odnos na ubeduvaweto i vlijanieto, kade {to digitalizacijata na pazarnite komunikacii igra posebna uloga.

Treba da gradime odnos so na{ite strani od interes na dolgoro~na osnova. Toa treba da go pravime 24 ~asa dnevno so koristewe na site marketing-alatki preku 360 stepeni komunikacija. Toa zna~i da bideme vo kontakt so na{ite potro{uva~i, sega{ni i idni, preku zgolemeno plasirawe informacii preku mediumite, po~esti reklamni kampawi za odnosite so javnosta, promocii, kampawi za gradewe u{te pogolema prepoznatlivost za brendot, pogolema prisutnost na socijalnite mre`i, da generirame interes i da pottiknuvame aktivno u~estvo.

Od ogromno zna~ewe e i poddr{kata od strana na mojot tim, kako i od na{ata agencija, koja raboti na najzna~ajnite marketin{ki i komunikaciski aktivnosti.

Preku mojata rabota nastojuvam postojano da iniciram golem broj marketin{ki aktivnosti za razvojot na brendot, strate{ki i takti~ki kampawi, promocija na uslugite i proizvodite, brendiraweto i dr., upotrebuvaj}i gi site komunikaciski alatki. ]e go spomenam mojot omilen proizvod “Medo [tedo”. Zaedno so Sektorot za naselenie, sozdadovme eden mo{ne interesen proizvod namenet za decata, koj ve}e ima svoj prepoznatliv imix. [parkase banka e prisutna na pazarot ne samo so svoite proizvodi i uslugi. Taa e

prepoznatliva i preku svoite korporativnoop{testveni proekti, najmnogu naso~eni kon poddr{ka na kulturata, odnosno filmskata industrija i individualni proekti koi se za op{toto dobro na zaednicata vo koja `iveeme.

Generalno, bankite ne va`at za omileni korporacii me|u obi~nite lu|e, osobeno po finansiskata kriza predizvikana vo 2008 godina. Ja znaete onaa anegdotska maksima koja veli deka “bankite se tuka za da ti dadat ~ador koga e suvo, a da ti go zemat koga vrne”. Kako se gleda na ovie raboti vo [parkase? Koi se glavnite aduti {to gi koristi bankata so cel da izgradi imix na organizacija koja go zaslu`uva respektot na javnosta?

So ogled na generalniot stav za bankite, vistinski predizvik e da se vlijae na promenata na misleweto kaj potro{uva~ite.

Na{iot slogan na grupacisko nivo, “Vo sekoja vrska va`ni se lu|eto”, e moto po koe se vodime i vo [parkase banka. Kaj nas transparentnosta e osnovna kultura na odnesuvawe, pottiknuvaj}i, voveduvaj} i i ostvaruvaj}i go ona {to e definirano so na{ite celi.

Se obiduvame da sozdademe partnerski odnos me|u klientite i vrabotenite, a toa e klu~ot za nivnata i za na{ata lojalnost.

Istra`uvaweto koe go napravivme minatata godina poka`a deka najzna~aen pokazatel vo izborot za banka e sigurnosta. Nie toa go imame. Postoime ve}e 187 godini i

za{titata na klientot ja pravime so site raspolo`livi sredstva.

Ponekoga{ bankite, isto kako i kompaniite od drugite sektori, kako da preteruvaat so obidite da vlijaat vrz na~inot na koj{to mediumite }e izvestuvaat za razni aspekti na nivnoto rabotewe. Razbirame deka i najmala gre{ka vo cenovno ~uvstvitelna informacija mo`e da predizvika golema {teta po kompanijata, no spored Vas, kade e granicata me|u korektnosta i profesionalnosta vo odnosite na kompaniite i mediumite, od edna strana i ona {to mo`e da navleze pove}e vo sferata na marketing otkolku na objektivno novinarsko izvestuvawe?

I ednata i drugata profesija podrazbiraat izrazen stepen na odgovornost kon javnosta.

Dokolku gi sporedam, glavnata razlika {to }e ja uvidam e toa {to kaj kompaniite ili bankite se vodi pogolema gri`a za na~inot na koj{to e plasirana taa informacija, dali e adekvatno prenesena i kako }e ja sfatat ~itatelite, nie vodime gri`a i za interesite na vrabotenite, menaxmentot i akcionerite, dodeka vo novinarstvoto ponekoga{ nekoi od ovie raboti se podzaboravaat, va`no e samo da se ima ekskluzivna vest.

Marketingot e edna rabota, novinarskoto izvestuvawe e druga. Iako ponekoga{ e dozvoleno i korisno da se isprepletat, ne treba da se preteruva i treba da postoi granica {to e vest, a {to ~ista reklama.

74

NA RU^EK SO...

K-15

NI[TO NEMA

Tie se timot koj ja sozdade najgledanata televiziska emisija od makedonsko proizvodstvo na site vremiwa. Doa|aat od razli~ni kraevi na Makedonija, a toa {to gi spoilo e zaedni~kata `elba da go podobrat sekojdnevnoto `iveewe na makedonskite gra|ani na podobro, preku satiri~no prika`uvawe na negativnite pojavi vo op{testvoto PETRE DIMITROV dimitrov@kapital.com.mk

oga bev mal sakav da bidam policaec. Mo`ebi zatoa {to imav mnogu strav od niv. Do sedumgodi{na vozrast nemav hrabrost da izlezam sam od doma. Duri imav i improvizirana li~na karta. Podocna stravot go snema.

Arno ama poslednive godini pak se pojavi. No, sega ne se pla{am od ’~i~koto‘

K

policaec, tuku od ’gospodata‘ na vlast.

Kade i da se svrti{ sekade gi ima...”, raska`uva vo negov stil Bubo Karov ili Cacko od K-15.

Policaec, fala bogu, ne stanal, no zatoa nau~il odli~no da sviri na bas gitara, a podocna vlegol i vo novinarstvoto. Retko koj znae deka toj za svojata rabota kako novinar e dobitnik i na presti`nata nagrada „Krste Petkov Misirkov”.

NA[ETO MENI

15 So ekipata na Kna od bogatoto meni ~ivme lu od se a sk Arabe ”, ef za salata „{ ara, pe~urki na sk n~uk i ri`oto so zele pasta so vrgaw.

„@ivoten son mi be{e da imam svoj medium.

Tokmu toa be{e i edna od pri~nite poradi koi od Kavadarci dojdov vo Skopje. Vo toa vreme satirata be{e retko prisuten `anr i mnogu malku novinari imaa takov novinarski pristap. Ako poglednam od dene{na perspektiva vo novinarstvoto, denes ni{to ne e smeneto. Duri e i na polo{o. Za `al, sega ima pove}e ’platenici‘, otkolku profe-

16/11/2011

NA RU^EK SO...

www.kapital.mk

A PREKU NO] sionalci” veli Karov sionalci”, Karov.

Tokmu preku novinarstvoto, vo radio Kavadarci, Kanal 2000, podocna Noma radio, Karov stapuva vo kontakt i so Branko Ogwanovski, popoznat kako likot Mile panika od K-15 i Vasko Todorov ili To{o malerot, koi zaedno sozdadoa eden od najgledanite televiziski proekti od makedonsko proizvodstvo na site vremiwa.

Ogwanovski e nesuden veterinar. „Zo{to go izbrav veterinarstvoto?

Bidej}i ne bev odli~en za da se zapi{am na medicina, a i mnogu sakav stoka”, raska`uva Ogwanovski.

Bidej}i vo osumdesettite koga toj re{il da prodol`i na fakultet nemalo vetirinarna struka vo zemjava, se zapi{al na Zemjodelskiot fakultet na otsekot sto~arstvo.

Na politi~arite

mo`ebi ne im odgov arame, no za sre}a narodot n$ saka

75

foto: FILIP POPOVSKI

BROJ 629

76 „Mi ka`aa deka naskoro }e se otvorat studii po veterinarstvo, no toa do krajot na studiraweto ne se slu~i, pa si ostanav so sto~arstvoto„, veli Ogwanovski.

Na po~etokot od devedesettite godini, inspiriran od Ante Markovi}, Ogwanovski se re{il da si gi testira pretpriema~kite sposobnosti. Nepolna godina vodel prodavnica, a potoa se re{il na nekolku mese~no patuvawe vo Anglija i vo [panija. Tamu rabotel po kafuliwa, prodavnici i u~el, kako {to veli, kako funkcionira kapitalizmot.

KAROV: Lu|eto se is Vo 1992 godina pred startot se na na{i i va{i pla{eni. I so pravo. Podeleni . Vo pomalite mesta ni na slava, bidej}i na Letnite olimpiski ne si od at mo`at da ostanat be z rabota igri vo Barselona, odlu~uva izvesno vreme da prestojuva tamu i da zaraboti od olimpijadata. „Koga stignav vo Barselona si vikam daj u{te sega da si kupam karta za Skopje.

Imav za{tedeno 1.000 germanski marki, a kartata be{e 1.200, pa morav da ostanam vo [panija”, raska`uva Ogwanovski.

Todorov, po poteklo od Radovi{, koj preku likot To{o malerot znae ~esto da deli soveti, vsu{nost e No, vo Makesociolog.

Televizijata e profitabilen biznis vo normalni uslovi. „Jas vsu{nost vo K-15 donija, televizijata e s$ drugo, osven korekten mediumskiot biznis. go rabotam toa {to go u~ev. Temite koi nie gi tretirame se socijalni.”

Vo vremeto koga po~nuva da raboti na proektot K-15, Todorov raboti kako vospituva~ vo skopskiot zatvor Idrizovo. „Do tri ~asot bev vo zatvor, a potoa snimav ske~evi”, raska`uva Todorov.

Osven {to tretira socijalni temi i problemi vo K-15, Todorov e i golem qubitel na nurkaweto. „Sakam da nurkam, bidej}i site pod voda mol~at. Nema gravitacija i ima dobri ribi”, veli Todorov.

Sozdavaweto na kultnata K-15, koja gi spojuva ovie tri li~nosti, po~nuva pred 20 godini. Oficijalno, so emituvawe po~nuva pred 18 no}. {to nema preku na jkomercijalen TODOROV: Ni ne sta da 5 K-1 Treba{e vremem se prodava. proizvod koj sa

godini. „K-15 po~nuva da se emituva na A1. Se se}avate na A1?

Ima{e edna takva televizija. Sega ima samo A2. Toa se istite lu|e, ama sega se A2”, veli Ogwanovski, koj vo toa vreme e pomo{nikdirektor vo A1.

Na po~etokot K-15 se emituva{e edna{ vo dve nedeli, a publikata be{e podelena. „Go smetaa za ~uden proekt.

Razli~en od drugite.

Gleda~ite ili bea odu{eveni ili bea zbuneti. Nikoj dotoga{ ne se osuduva{e na vakov na~in da go tretira sekojdnevieto ili da ja ~epka istorijata. Paralelno so sozdavaweto na K-15 go sozdavme i bendot Duo trio, koj odli~no se vklopi vo celiot koncept”, raska`uva Karov.

Kako i sekoj po~etok i na nivniot proekt mu trebalo vreme da za`ivee i da stane finansiski isplatliv.

Duri po 2-3 godini od emituvaweto vo ramkite na proektot po~nuvaat da pravat reklami, koi nosat pari, i gi pokrivaat tro{ocite.

A dotoga{, kako {to velat, stiskale zabi. „Ni{to nema preku no}.

Treba{e vreme K-15 da stane najkomercijalen proizvod koj sam se prodava”, veli Todorov.

Po izvesno vreme K-15 se obiduva i preku proda`ba na cedea, mai~ki i drugi proizvodi da zapliva vo vodite na {ou-biznisot... se pojavuva i vo strip... „Site tie proekti bea super. Problemot e {to nikoj vo ovaa zemja ne gi po~ituva avtorskite prava”, raska`uva Todorov.

K-15 im nosi golema popularnost, pa se pojavuvaat duri i so sliki~ka vo krstozbor, {to za To{o malerot e dokaz deka se popularni. No, se pojavuvaat i problemi. Iako velat deka poradi nivniot humor, koj naj~esto ima politi~ka dimenzija, nemale nekoi posebni pritisoci od koja bilo priroda, pred nekolku godini prostoriite vo koi funkcionira{e nivnata produkcija izgorea vo

BROJ 659 629

7 77

16/11/2011 13/06/2012 www.kapital.mk www.kapital.mk

po`ar. „Policijata konstatira{e deka se iskr{eni prozorcite i pronajde kanta so benzin. Od obvinitelstvoto podocna n$ informiraa deka nemaat dokazi za podmetnuvawe po`ar. I sigurno se vo pravo. Od kade da znaeme, mo`ebi tokmu toa mesto pred 1.000 godini bilo benzinska pumpa na Aleksandar Makedonski, pa ostanala nekoja kanta so benzin koja izbila na povr{ina i naletala na zapaleno ~kor~e od kibrit.

Inaku, poseriozni obidi za pritisok nemalo...”, veli Karov.

Pred tri godini bea prinudeni da donesat i edna mnogu te{ka odluka. Se otka`uvaat od televiziskata stanica, koja e ostvaruvawe na nivnite soni{ta. Se odlu~uvaat da ja prodadat. „Televizijata ni e edinstveniot neuspe{en proekt vo karierata. No, ako nekoga{ povtorno otvorime televizija i ako toga{ toa bide uspe{en proekt, zna~i ne bilo do nas.

Nekako ni se ~ini deka za neuspehot na toj proekt vinata ne be{e samo do nas.

Kako da bevme vistinski lu|e na pogre{no mesto, vo pogre{no vreme. Televizijata e profitabilen biznis vo normalni uslovi. No, vo Makedonija, televizijata e s$ drugo, osven korekten mediumskiot biznis. S$ ima vrska so politi~kata poddr{ka. Koja bilo televizija vo Makedonija da ostane da funkcionira komercijalno, }e propadne za dva meseci.

Mediumskiot prostor e uzurpiran od neprofesionalci i kvazipoliti~ari”, veli Ogwanovski.

Poradi nesoglasuvawa od razli~na priroda, proektot se sele{e na nekolku televizii. Momentalno K-15 se emituva na TV Alfa, kade {to imaat odli~na sorabotka. „Poradi toa {to avtonomijata i kompletnata sloboda se na{iot Ustav, kako {to trgnala rabotata za nekoja godina }e nema kade da se

emituvame. Na politi~arite mo`ebi ne im odgovarame, no za sre}a narodot n$ saka. Nie go ka`uvame toa {to lu|eto sakaat da go ka`at. Gra|anite se `edni za informacija”, veli Karov.

Za likovite od K-15 koi rastea zaedno so niv, velat deka se karikaturi na na{eto sekojdnevie. „@iveeme vo vreme koga imame uzurpacija na kompletniot ambient. Imate protest na protest. Problem e ako si nezavisen igra~.

Vo zemjava ne se po`elni uspe{ni lu|e koi se bez kontrola”, komentira Todorov.

OGWANOVSKI: Me od neprofesionalcdiumskiot prostor e uzurpiran Na ista linija za i i kvazipoliti~ar i. ambientot vo koj momentalno tvorat e i Karov: „Lu|eto se ispla{eni.

I so pravo. Podeleni se na na{i i va{i.

Vo pomalite mesta ne si odat ni na slava.

Stanaa najgolemi neprijateli, ne poradi ideologijata, tuku poradi egzistencijata. Bidej} i mo`at da ostanat bez rabota. Politikata e najisplatliviot biznis.

Eve vo Kavadarci se formira{e ogranok i na DUI, za tie {to go formiraa da se vrabotat. Ne e problem Grcija, tuku toa {to Politi~arite ni ja zedoa rabotata. N$ fa}a kreativna qubomora. nemame zreli i svesni indvidui. Caruva bezobrazna i rasipana ideeres. logija poradi siten interes.

Politi~arite ni ja zedoaa rabotata. N$ fa}a kreativna qubomora. Se pra{uvam: Zo{to ako s$ e vo red, vo kampawata vikaat: ’Osmeli se‘. Toa obi~no mu se ka`uva na nekoj koj e ispla{en: ’Aj osmeli se ako smee{‘“, veli Karov.

I pokraj site predizvici niz koi pominale i niz tie {to doprva im pretstojat, ekipata K-15 sekoga{ } e najde na~in da stigne do publikata, gra|anite, komentiraat tie. „Dodeka narodot saka da ~ue {to imame da ka`eme, nie }e najdeme na~in toa da go napravime. Formata ne e bitna”, veli Ogwanovski. . Vo zemjava si nezavisen igria~ se bez kontrola Problem e akio usp ko |e lu ni e{ ne se po`eln

78

SVET

[TO SE SLU^UVA[E NA JUBILEJNATA 60-TA KONF

GRA\ANITE OD P ]E JA SPASUVAA VASE CELESKA celeska@kapital.com.mk

odi{nata konferencija na grupata Bilderberg, koja se odr`a minatata nedela vo [antali, na samo 25 milji od Belata ku} a, gi sobra na edno mesto “vode~kite gra|ani od prv red”. Celi tri dena tie imaa “neformalni diskusii” za temite koi momentalno se vo centarot na vnimanieto na nadvore{nata politika i me|unarodnata ekonomija, spored toa {to go pi{uva na oficijalnata internet-stranica na Bilderberg. Prviot sostanok na ovaa grupa se odr`a vo dale~nata 1954 godina, vo Hotel de Bilderberg vo Holandija, mestoto spored koe ova zdru`enie go nosi

G

Krizata vo ekonomijata na Stariot kontinent ja stavi vo senka temata koja se nametnuva sekoja ~etvrta godina na ovoj sostanok - izborot na sledniot pretsedatel na SAD

imeto. Koi se ovie “gra|ani od prv red” i to~no {to zboruvaa tie na konferencijata vo hotelot Vestfilds Meriot vo predgradieto na Va{ington, [antili mo`e samo da se {pekulira, a toa samo }e ja “nabilda” tainstvenata reputacija na Bilderberg. Evropskata ekonomska kriza be{e glavna tema na razgovor na ovaa jubilejna 60-ta konferencija na grupata Bilderberg. U~esnicite na konferencijata, kako {to prenesuvaat mediumite, istaknaa deka zapadniot svet

padna vo te{ka dol`ni~ka kriza, vo SAD pretstojat neizvesni pretsedatelski izbori, a problemite na Zapadot so Iran s$ u{te ne se re{eni. Kakva idnina ja o~ekuva Sirija? Kakvi se potencijalite za razvoj na Afrika? Kako da se stavi kraj na evropskata kriza?

Kako Evropa da se spravi so Grcija? Ovie i mnogu drugi temi bea vo centarot na vnimanieto na svetskata elita.

Krizata vo ekonomijata na Stariot kontinent ja stavi vo senka temata koja se namet-

nuva sekoja ~etvrta godina na ovoj sostanok - izborot na sledniot pretsedatel na SAD. To~no {to se slu~uva{e vo “tvrdinata” Meriot mo`e samo da naga|ame. Spored izvori na mediumite, u~esnicite na sostanokot se soglasile deka ne postoi alternativa za novo obedinuvawe, pred s$ na evropskoto jadro. Elitnata unija vo ramkite na EU bi & prethodela na unitarizacijata na kontinentot. Pokraj {este pioneri - Germanija, Francija, Italija i Beneluks - vo unijata bi se priklu~ile i Avstrija, Finska i Polska, koja mo`e da stane lider na isto~noevropskiot blok.

Tie smetaat deka izlezot od ekonomskata kriza e mo`en

KOJ U^ESTVUVA[E NA GODI[NATA KONFERENCIJA NA BILDERBERG? vaa godina klubot Bilderberg odlu~i da go objavi spisokot so u~esnici na godi{nata konferencija na svojata oficijalna stranica, so {to minimalno se simna prevezot na tainstvenost na ovaa organizacija.

Frekventnite u~esnici na godi{nata konferencija na grupata Bilderberg bea prisutni i ovaa godina, kako na primer, “dinosaorusite” Henri Kisinxer i Dejvid Rokfeler. Ovaa godina bea prisutni i pretsedatelot na Doj~e bank, Jozef Akerman; princot Filip od Belgija; pretsedatelot na Svetska banka, Robet Zelik; @oakin Almunia, potpretsedatel na Evropskata komisija, izvr{niot direktor na Gugl, Erik [mit; pretsedatelot na odborot na direktori na Nokia, Risto Siilasmaa; izvr{nite direktori na Vodafon i Telekom Italija... Od svetskite mediumi prisustvuvaa odgovornite urednici i sopsvenici na “Ekonomist”, “Va{ington post”, “Fajnen{al tajms” so svoite komentatori i analiti~ari, Gideon Rahman i turskiot vesnik “Huriet”; profesorot na Harvard, Najal Ferguson; premierite na Holandija i Belgija i mnogu drugi politi~ari od zapadniot svet, kako i globalni biznis-magnati.

O

princot FILIP

DEJVID ROKFELER

HENRI KISINXER

ERIK [MIT

BROJ 659

13/06/2012

SVET

www.kapital.mk

FERENCIJA NA GRUPATA BILDERBERG?

PRV RED AT EVROPA Protestite za vreme na pristignuvaweto na u~esnicite na konferencijata na Bilderberg se neizbe`na slika sekoja godina

bez ogled na opstanokot na poedine~ni zemji-~lenki na evrozonata, kako Grcija ili [panija.

NEOPHODEN E INTEGRATIVEN PROCES VO EU? Vesnikot “Gardijan” tvrdi deka na konferencijata bila naglasena neophodnosta od napreduvawe na integrativnite procesi preku novi, parcijalni odrekuvawa od nacionalnite ekonomskopoliti~ki suvereniteti na ~lenkite. Opi{uvaj}i ja evrozonata kako najgolem proekt na grupacijata Bilderberg od nejzinoto osnovawe, vesnikot istaknuva deka na ovoj sostanok bile neophodni tehnokratskite soveti kon evropskite lideri.

Magazinot “Ekonomist” pak, tvrdi deka grupacijata Bilderberg ja znae formulata za spas, povikuvaj}i se na izjavata na italijanskiot premier, Mario Monti, deka

“Evropa nabrzo mo`e da se soglasi za voveduvawe na spasuva~kite evroobvrznici”.

Toj ne go soop{ti ova kako premier na Italija, koja isto taka seriozno e pogodena od krizata, tuku kako ~len na upravniot odbor na grupacijata Bilderberg, {to dava doza optimizam vo momentalnata situacija vo Evropa.

Pred po~nuvaweto na konferencijata na Bilderberg nekoga{niot {ef na germanskiot Sojuz na industrijalci (BDI), Hans Olaf Henkel, eden od najvlijatelnite ~lenovi na ova elitno zdru`enie, ja najavi kandidaturata za izborite vo Bundestagot vo 2013 godina, istaknuvaj}i deka se zalaga za “antievro” politika, {to u{te pove}e ja komplicira situacijata vo Evropa.

“Gardijan” se povikuva na razgovori so ministrite za finansii na Finska i na

Polska i Lord Piter Mendelson, koi se dolgogodi{ni ~lenovi na ovoj klub. Mendelson, koj e “arhitekt na tretiot pat” na porane{niot premier na Velika Britanija, Toni Bler, se smeta za inicijator na preobrazbata na britanskata gra|anska levica vo Novi laburisti.

Spored soznanijata od konferencijata, na noviot pat na razvoj vo Evropa (unitarizacija) Germanija treba da pridonese vo procesot na ozdravuvawe na zadol`enite evropski ekonomii, {to doveduva do sozdavawe na novi uslovi za konvergencija na evropskoto jadro. Nema podatoci za toa koj i kako treba da ja povede Germanija vo taa akcija, no stanuva izvesno deka toa nema da bide momentalniot kancelar, Angela Merkel, nitu nejziniot minister za finansii, Volfgang [ojble.

Novite favoriti na Bil-

ZAPADNIOT SVET PADNA VO TE[KA DOL@NI^KA KRIZA, VO SAD PRETSTOJAT NEIZVESNI PRETSEDATELSKI IZBORI, A PROBLEMITE NA ZAPADOT SO IRAN SÈ U[TE NE SE RE[ENI. KAKVA IDNINA JA O^EKUVA SIRIJA? KAKVI SE POTENCIJALITE ZA RAZVOJ NA AFRIKA? KAKO DA SE STAVI KRAJ NA EVROPSKATA KRIZA? KAKO DA SE SPRAVI EVROPA SO GRCIJA? OVIE I MNOGU DRUGI TEMI BEA VO CENTAROT NA VNIMANIETO NA SVETSKATA ELITA NA GODI[NATA KONFERENCIJA NA GRUPATA BILDERBERG

79

80

SVET derberg se socijal-demokratot Per [tajnbrik i demohristijaninot Karl Teodor cu Gutenberg. Ne e slu~ajno toa {to porane{niot minister za odbrana na Germanija, Gutenberg, be{e povikan na sostanokot vo [antili. Spored poznava~ite na situacijata, Bilderberg mu gi prosti starite grevovi, poradi koi podnese ostavka minatata godina, koga i be{e utvrdeno deka so pomo{ na plagijat se stekna so titulata doktor na nauka.

Zna~eweto na pokanata za sostanok so grupata Bilderberg svedo~i podatokot deka Angela Merkel po prvoto u~estvo na konferencijata ja prezede kontrolata nad svojata partija CDU, a potoa stana kancelar na Germanija. Prethodno sli~en rast vo karierata ostvari i nejziniot prethodnik Gerhard [reder.

Slu~ajno ili ne, Bilderberg svoevremeno go povika na sostanok toga{ re~isi anonimniot portugalski premier @oze Manuel Baroso, koj kako {to e poznato, podocna be{e imenuvan za {ef na Evropskata komisija (EK).

KAKO NASTANA GRUPATA BILDERBERG? Grupata Bilderberg pretstavuva neformalna organizacija na najvlijatelnite

politi~ari, ekonomisti, nau~nici i mediumski magnati. Tie se sre}avaat godi{no na neoficijalna konferencija so okolu 120 do 140 vlijatelni lu|e od Severna Amerika i Zapadna Evropa. Okolu edna tretina od niv se politi~ari i vladini lica, a dve tretini se od sferata na finansii, industrija, obrazovanie i komunikacii.

Sredbite se zatvoreni za javnosta i ~esto se promocija za idnite politi~ki lideri kratko pred nivnite imiwa da se objavat vo javnost. Prvata konferencija e odr`ana vo hotelot Bilderberg vo blizina na Arnhem vo Holandija od 29 maj do 31 maj 1954 godina.

Inicijativata za ova zdru`enie poteknuva od nekolkumina politi~ari, me|u koi i polskiot politi~ar Jozef Retinger, zagri`en poradi porastot na antiamerikanizmot vo Zapadna Evropa.

Toj predlo`il me|unarodna konferencija na koja liderite od evropskite zemji i Amerika so zaedni~ki napori } e promoviraat atlanticizam – podobro sfa}awe me|u kulturite na Amerika i Evropa i sorabotka na politi~ki, ekonomski i odbranben plan.

Dosega kako u~esnici se pojavuvale bankari, politi~ari i direktori na

golemi biznisi. Lideri na dr`avi koi se postojani u~esnici se Huan Karlos od [panija i kralicata Beatriks od Holandija. Poznati politi~ari od Severna Amerika i od Evropa, kako i ~lenovi na najgolemite korporacii kako {to se IBM, Kseroks, Nokia i drugi se del od u~esnicite na ovie konferencii.

Od politi~kiot svet poznato e deka u~esnici bile: Kostas Karamanlis, Mati Vanhanen, Manuel Baroso, Henri Kisinxer, Bil Klinton, Toni Bler, Margaret Ta~er, Helmut [mit i drugi.

Za vreme na odr`uvaweto na konferencijata bezbednosta e na najvisoko nivo. Hotelot vo koj se odr`uva sredbata ne smee da prima drugi gosti, a ~uvan e od privatna kompanija, kako i od lokalnata policija i od tajnite slu`bi.

Novinarite koi se obidele da vlezat, a ne se pokaneti se `alat na odnesuvaweto na ~uvarite. Vo tekot na koferencijata na Bilderberg vo Grcija vo 2009 godina, na primer, reporterot na “Gardijan�,^arli Skelton, bil dvapati uapsen poradi toa {to se obiduval nedozvoleno da gi fotografira vozilata koi vleguvale i izleguvale.

82 TEHNOLOGII I BIZNIS

SIGURNO VO OBLACITE C

loud baziranata tehnologija ili kako {to sakame nie da ja narekuvame „tehnologijata vo oblak” e prisutna nasekade, posebno vo poslednite godinadve. Vie kako sopstvenik, odgovorno lice ili predan vraboten koj se gri`i za napredokot i podobruvaweto na raboteweto na kompanijata, sigurno ste ~itale mnogu i ste prou~uvale kako da gi namalite tro{ocite, da gi „autorsirate” del od zada~ite i uredite, a pritoa da ne trpi ili, ne daj Bo`e, da bide zagrozeno raboteweto na kompanijata.

I sigurno znaete deka „oblakot” go nudi seto ova. Onie koi ja nudat ovaa usluga sekojdnevno se natprevaruvaat

da ponudat pove}e za pomalku pari, da privle~at novi klienti pritoa vetuvaj}i im deka nema da mora da se gri`at za hardverot (od kupuvawe, do koristewe i servisirawe), deka nema potreba da vrabotuvaat lu|e za odr`uvawe, deka }e platat samo ona {to }e go koristat itn. I toa ne se samo vetuvawa, toa e navistina taka.

Inovativnite kompanii kako Mikrosoft i ostanatite, sfatija deka ne sekoja kompanija (posebno malite i sredni) imaat sredstva da kupuvaat i odr`uvaat kompleksna IT struktura i zatoa im ponudija seto ona pogore, za prifatliva cena. I otkako i najskepti~nite (so tek na vreme, ne be{e toa naedna{) se uverija vo

blagodatite na „oblakot”, toga{ za~naa druga tema – sigurnosta. Po~naa da se {irat stravovi deka koga vsu{nost podatocite i informaciite ne se fizi~ki vo va{a sopstvenost, toga{ dali nekoj drug tamu bi se gri`el za niv „kako da se negovi”? Ovie stravuvawa Mikrosoft gi prifati kako sosema normalni i opravdani, pa zatoa sprovedoa istra`uvawe i dobile rezultat deka biznisite koi ve}e migrirale vo „oblakot” vsu{nost se posigurni otkolku tie {to ne go napravile toa. Ovde se raboti za mali i sredni kompanii, ne golemi koi {to imaat svoja sopstvena napredna infrastruktura iako i za niv va`at istite pravila. Eve {to veli istra`uvaweto, kako vsu{nost mo`e da

TEHNOLOGII I BIZNIS

ja podobrite sigurnosta dokolku va{eto rabotewe go preselite vo oblakot.

POMALKU GRI@I OKOLU BEZBEDNOSTA I SIGURNOSTA. Vo „oblakot” se se monitorira vo realno vreme. Taka, dokolku ima nekoja opasnost ili slab del vo sistemot kako na primer nenadgraden antivirus ili baza, toga{ vie ili onoj koj {to e zadol`en za IT vo kompanijata }e dobijat vedna{ izvestuvawe. So koristeweto na besplatnite za{titni alatki na Mikrosoft i timot koj {to raboti 24/7 na bezbednosta i sigurnosta, vie }e bidete na vreme informirani i za{titeni od site zakani i opasnosti po va{ite

podatoci ili sistemi. Mnogumina od kompaniite koi bea intervjuirani vo ova istra`uvawe izjavija deka otkako se preselile vo oblakot, „spijat pomirno”, znaej}i deka nekoj drug tamu se gri`i za bezbednosta vo realno vreme.

VREMETO E PARI. Vremeto koe {to ne e potro{eno na instalacija i odr`uvawe na sistemite i sigurnosnite alatki, sis mo`e da se iskoristi za drugi mo` raboti so koi }e se podobri efikasrab nosta i zgolemi ponudata na komnos panijata. Istra`uvaweto poka`alo pan deka kompaniite koi gi koristat dek cloud baziranite tehnologii tro{at clo 32% pomalku vreme na pra{awa povrzani okolu bezbednosta na IT pov infrastrukturata, a polovina od inf niv izjavile deka za vremeto koe go „za{tedile” uspeale da razvijat i ppu{tat vo optek nova usluga ili proizvod. pro POMALKU TRO[OCI ZA ODR@U PO VAWE, POVE]E LU\E ZA RABOTA. VA Istra`uvaweto poka`a deka Ist postoi i direktna vrska pome|u pos namaluvaweto na tro{ocite za odr`uvawe na sigurnosta i bezbednosta i noseweto na „sve`a krv” vo kompanijata koja {to }e ja raboti glavnata dejnost zaradi koja e formirana istata. Vo taa nasoka govorat slednite dva podatoci.

Prvo, istra`uvawata poka`ale deka ako go preselite raboteweto vo „oblak” {ansite deka }e za{tedite na odr`uvawe i gri`a za bezbednosnite sistemi se zgolemeni za pet pati, a vtorata informacija koja e u{te pozanimliva veli deka duri 40% od kompaniite koi rabotat so cloud bazirani tehnologii

uspeale za toj period da za{tedat i da vrabotat novi lu|e so koi go zgolemile raboteweto.

So ovie nekolku primeri Mikrosoft nastojuva da gi razubedi i najskepti~nite poka`uvaj}i deka nivnata cel e da imaat {to e mo`no pove} e korisnici na nivnite cloud bazirani uslugi, a toa nema da go postignat osven ako ne se odnesuvaat „krajno fer”, so seriozen pristap i gri`a za podatocite dovereni na ~uvawe.

Pozitivnite komentari od cel svet na korisnicite go potvrduvaat toa. Vo samite reakcii na objavuvaweto na ovoj izve{taj, poedini korisnici naspomenuvaat deka ne e samo opasnosta od virusi i hakerski napad. Tuka se i fizi~kite o{tetuvawa i pregoruvawe na opremata zaradi nadvore{ni faktori, a dokolku prethodno podatocite se skladirani na bezbedno „vo oblakot”, toga{ {tetata e minimalna i ograni~ena na ma{inskiot i elektri~niot del koi naj~esto se lesno zamenlivi. Samo da naspomeneme deka vo oblakot podatocite ne se samo sigurni i bezbedni tuku se i dostapni od bilo kade i so niv mo`e da se raboti 24/7 bez pritoa da mora da se vrzete za kancelarija, kompjuter ili za odredena geografska lokacija.

Koga na toa }e se dodade i pristapot do golem broj korisni aplikacii koi {to sega se daleku poevtini i podostapni otkolku instalacija na nivnite desktop ili serverski verzii toga{ cloud baziranata tehnologija izgleda dosta primamliva za site onie koi {to razmisluvaat za rast i razvoj i ne dozvoluvaat problemi od tipot na nemawe sredstva za hardver i odr`uvawe da im zastanat na patot kon uspehot.

83