Kapital magazin 691

n АЛАрМ: За неколку години ќе нема кој да работи во Македонија!...10 стр. n Фалат добри финансики директори во домашните фирми..............30 стр. n Политичка криза за да се скрие или за да се помогне решението за името?

број 691 цена 100 ден. | 24 јануари, 2013, четврток | година 14

www.kapital.mk

МАГАЗИН ЗА БИЗНИС И ПОЛИТИКА

za i r k a t a k s evrop a v u ^ o s a n e gi pr ok t s i n o k e kamionit

вО ОвОј БрОј

koi se novite izvozni pazari so najgolem potencijal?

Капитал број 672 12.09.2012

 АЛАРМ: За неколку години ќе нема кој да работи во Македонија!...10 стр.  Фалат добри финансики директори во домашните фирми..............30 стр.  Политичка криза за да се скрие или за да се помогне решението за името?

4

БРОЈ 691 ЦЕНА 100 ДЕН. | 24 ЈАНУАРИ, 2013, ЧЕТВРТОК | ГОДИНА 14

www.kapital.mk

МАГАЗИН ЗА БИЗНИС И ПОЛИТИКА

НАВИГАТОР

KRIZA EVROPSKATA UVA GI PRENASO^ N ISTOK KO E KAMIONIT

KOI SE NOVITE IZVOZNI PAZARI SO NAJGOLEM POTENCIJAL? Prviot broj na Kapital se pojavi na 24 septemvri 1999 godina.

Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje, ul. Marks i Engels, br.7, zgrada 1, vlez 1, kat 6, stan br: 31 i 32, p.fah: 503, Republika Makedonija; telefon: ++ 389 2 3298 110 faks: ++ 389 2 3298 111 direktor i glaven urednik: Qup~o Zikov izvr{en direktor (marketing i finansii): Gordana Mihajlovska grafi~ki i IT direktor: Nikolaj Toma{evski odgovoren urednik: Biqana Zdravkovska Stoj~evska pomo{nik na odgovorniot urednik: Igor Petrovski odgovoren urednik na specijalni dodatoci: Verica Jordanova odgovoren urednik na www.kapital.mk: Aleksandar Jan~evski grafi~ki prelom: Nade Toma{evska Igor Toma{evski Office manager i finansii: Aleksandra Nikolova; ++389 2 3298 110/ lok:101 aleksandra.nikolova@kapital.mk Pretplata na magazinot Kapital: Sawa Savovska ++ 389 2 3298 110/ lok.104 pretplata@kapital.mk Reklama i oglasi: Aleksandra Stojmenova ++389 2 3298 110/ lok.103 marketing@kapital.mk aleksandra.stojmenova@kapital.mk Specijalni prilozi: Gordana Mihajlovska gordana.mihajlovska@kapital.mk Ovlasten praven zastapnik:

сОдРжИНА 07 навигатор 14 cover story

Европската криза ги пренасочува камионите кон исток Еве кои се новите извозни пазари со најголем потенцијал

20 мЕнаџЕр

Добриот финансиски директор е дефицитарен кадар во македонските компании Менаџирањето со паричните текови не е задача на сметководителот!

www.kapital.mk

ИздВОјуВАме сите марш на исток!

актуелната криза во Европа како никогаш досега ја наметна потребата да се анализираат потенцијалите на некои земји во развој каде што може да се позиционираат македонските производи. Проценките на меѓународните финансиски институции покажуваат дека русија, турција, Полска, украина, казахстан се земји чии економии ќе остварат силен раст годинава, и покрај последиците од глобалната криза. Ете кои се извозните дестинации за македонските производи!

XX стр. 14

23 company profile

Јадран готино, кондиторска фабрика Од транзициски загубар до извозник на пет континенти

25 Политика навигатор Политичка криза за да се скрие или за да се помогне решението за името?

32 Профил

голем лидер или голем диктатор!? Жива руска легенда зошто Путин е најмоќниот човек на светот?

38 свЕт

CES Las Vegas- новите дигитални трендови на едно место „Паметните“ уреди стануваат попаметни

42 интЕрвЈу

ПЕтар гЕоргиЕвскикамиказа, генерален директор на KLS Events Во ивент-менаџментот најважно е да имате силен и стабилен партнер

45 сПЕциЈалЕн Прилог здраВјЕ

60 на руЧЕк со...

оливЕр никушЕв, директор на таксикомпанијата ин Најлесно е да учиш

14 електронските чуда во Лас Вегас

Познатата поговорка „она што се случува во вегас, останува во вегас“, се чини дека не важи за најголемиот меѓународен саем за потрошувачка електроника, CES, бидејќи она што се презентира во текот на четири дена, секоја година во јануари, сакаат да го имаат сите. најновите уреди и трендови во дигиталната технологија и оваа година ги вчудовидоа ит-љубителите, „паметните“ уреди кои стануваат с$ попаметни беа во фокусот на вниманието, а тие фасцинираа со нивната флексибилност кон потребите на потрошувачите.

XX стр. 38

64 tЕхнологии и бизнис Човекот кој го промени светот

Sorabotnici: kolumnisti po dogovor Fotografija: Ivana Kuzmanovska Spored misleweto na Ministerstvoto za kultura za nedelnikot “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka. РЕГИОНАЛНИ ПАРТНЕРИ НА кАПИТАЛ

38

Балканот повторно се здружува. Проектот “Бизнис плус” произлезе од се поголемата потреба на едно место да се најдат дневни вести и информации за важни настани од балканскиот регион. Информациите кои Ви се потребни за подобро работење во балканскиот регион секој работен ден, наутро, Ви ги испраќаме на Вашата e-mail адреса или истите можете да ги најдете на веб-страницата

www.biznis-plus.com за само

500 денари месечно.

Ексклузивните информации се резултат на заедничка работа на уредувачките партнери кои уживаат голема доверба во нивните земји. “Бизнис плус” е заеднички проект на следните печатените медиуми:

Business.hr (Хрватска), Casnik Finance ( Словенија), Kapital Media Group ( Македонија), Novi Magazin (Србија), Oslobodjenje (Босна и Херцеговина) и Vijesti (Црна Гора). Дознајте го во утринските часови она што другите ќе го дознаат попладне или дури следниот ден! Регистрирајте се за бесплатен newsletter! Искористете го бесплатниот пробен период до крајот на ноември!

Нарачка и повеќе информации на: pretplata-mk@biznis-plus.com или на телефон +389 2 3298 110

...Навигатор... светската елита повторно на собир

Zapo~na Davos 2013! пишува:

васе асе Целеска

vase.celeska@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на капитал

И

зминативе четириесетина години, ова е периодот кога светската политичка и бизнис-елита се собира во швајцарскиот скијачки центар Давос за да разговара за прашања што го засегаат човештвото. Дали е тоа економската криза, глобалното затоплување или реформата на банкарскиот систем, Светскиот економски форум секогаш е место каде што се развиваат конструктивни, а понекогаш и многу остри и тензични полемики меѓу претставниците

Американската економија ќе биде во фокусот на вниманието на Светскиот економски форум во Давос оваа година, но нема да изостане и дебатата за кризата во Европа на најразлични групи на интерес од целиот свет. Врвулица од сегашни и поранешни шефови на држави, топ-менаџери од најголемите светски компании, банкари, филантропи, духовни лидери, филмски и музички ѕвезди ангажирани во општествено корисни активности и уште цела плејада на „битни“ личности од планетава ќе го „опседнат“ Давос до крајот на викендот. Последните три години бизнисмените и политичарите кои во овој период од годината го посетуваат швајцарското монденско селце Давос, каде што се одржува еден од најмоќните форуми на светот, се концентрираа

на проблемите во еврозоната и должничката криза. Годинава пак, ќе се зборува за потребата од болни промени коишто прво треба да ги направат владите и бизнисите за светската економија да се врати на патот на растот по катастрофалниот финансиски колапс во 2007 и 2008 година или како што рече првиот човек на Унилевер, Пол Полман, во интервјуто за британски „Телеграф“ деновиве, “луѓето, пред с$ од западните економии, мора да се навикнат на пониски пензии и социјални давачки, владите мора да се навикнат на пониски нивоа на трошење, а бизнисите мора да се навикнат на цената што доаѓа со сето тоа и да го понесат својот товар“.

Капитал број 691 24.01.2013

НАВИГАТОР ИЗЈАВА НА неделата

> БРОЈКА

7,8%

изнесува падот на годишната продажба на автомобили на пазарот во Европската унија (ЕУ). Во 2012 година биле продадени 12,5 милиони автомобили, резултат кој е најлош во последните 19 години, пишува во извештајот на Европската асоцијација на автомобилски Кристин Лагард директор на ММФ производители (АЦЕА).

победник на неделата

“

Спречивме колапс, но неговото враќање мора да настојуваме да го избегнеме, така што сега не е време за опуштање. Опасноста од финансискиот крах е намалена, но економиите и понатаму треба да се задржат на патот за спроведување на финансиски реформи и намалување на долгот.

“

8

www.kapital.mk

Бројот на корисници на оптички Интернет пораснал за 70%

О

д крајот на третиот квартал во 2011 година до истиот момент лани бројот на претплатници на пристап до Интернет преку оптичка мрежа во Македонија пораснал за 71,82%, од 3.588 на 6.165 корисници, вели извештајот на Агенцијата за електронски комуникации. Вкупно 5.293 резиденцијални корисници користеле Интернет преку оптички кабли на крајот од третиот квартал лани, а 872 деловни субјекти инсталирале ваков Интернет.

Давос 2013: Запа да се менува!

Бил Гејтс

+

Изјавата на еден од најбогатите луѓе во светот дека има доволно пари за храна и облека и дека своето богатство ќе го подели на сиромашните предизвика реакции ширум светот. „Јас сум сосема добро финансиски ситуиран, имам доволно храна и облека и тоа ми е сосема доволно. Дојдов до моментот кога имам повеќе од што ми е потребно, па во таа смисла, парите повеќе не ми претставуваат ништо. Ќе ги употребам за да изградам организација со чија помош тоа што го стекнав ќе го ставам на располагање на најсиромашните во светот“, изјави основачот на Мајкрософт, филантропски најавувајќи дека откако постигнал с$ во деловна смисла, неговиот најголем предизвик е да ја искорени детската парализа. Гејтс не зборува напразно. Преку фондацијата тој и неговата сопруга Мелинда донираа 28 милијарди долари за искоренување на болеста од која денес умираат седум милиони деца. Во следните шест години ќе потроши уште 1,8 милијарди долари за искоренување на оваа болест. Дури 25% од својот имот ќе го даде во хуманитарни цели.

Триесет и седум актуелни претседатели и премиери, 680 извршни директори на компании и најмалку 14 нобеловци ќе присуствуваат, а дел од од нив и ќе зборуваат на најголемиот светски економски форум во Давос, што се одржува деновиве. Главната тема ќе биде како да се врати довербата во западните економии и како да се изгради посигурна иднина пишува:

Васе Целеска

vase.celeska@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

А

налитичарите сметаат дека оваа година една од главните теми во Давос ќе биде американската економија, нејзината фамозна „ф и ска л н а б ез д н а“ и несогласувањата меѓу демократите и републиканците за економската политика на најмоќната нација на светот. Но, сепак, една поголема тема на маргините ќе биде способноста да се отскокне и да се биде посилен од кога било, откако најмоќните економии беа кутнати на колена. Тоа е она што сега им е потребно

на владите и на компаниите за глобалната економија конечно да заздрави. „Еластичност“, според многумина, ќе биде еден од главните термини кон кои ќе се насочат политичарите и бизнисмените во Давос. Другиот битен термин е „динамика“. Токму околу овие термини ќе се концентрираат главните дебати во Давос, бидејќи „динамичната еластичност“ во овој момент најмногу им е потребна и на бизнисмените и на политичарите во овој с$ уште економски нестабилен свет. Форумот, кој ќе трае до недела, вчеравечер го отвори рускиот премиер, Дмитриј Медведев, а веднаш по него на сцената настапија неговите колеги од Велика Британија, Дејвид Камерон; од Германија, Ангела Меркел и од Италија, Марио Монти, и нормално, економската политика и заздравувањето на земјите во криза беше во центарот на нивното внимание.

www.kapital.mk

Капитал број 691 24.01.2013

> БРОЈКА

Според АЕК, во првите девет месеци лани најголем број корисници имале пристап до Интернет со широк опсег или вкупно 302.257, во коишто не се вклучени претплатниците што имаат пристап до Интернет со широк опсег преку мобилна мрежа (2G/3G). Оваа бројка пораснала за 11,2% во однос на истиот период од 2011 година. Инаку, во анализираниот период во Македонија 111 компании обезбедувале услуга за пристап до Интернет.

110 семејства досега ги искористиле поволностите од проектот „Купи куќа, купи стан“, информира вицепремиерот и министер за финансии, Зоран Ставрески

адот мора

лидери

Г

НАВИГАТОР

9

мисла на неделата

Јас сум подобар инвеститор поради тоа што сум бизнисмен, и подобар бизнисмен бидеЈќи тогаш не сум инвеститор.

Ворен Бафет инвеститор и бизнисмен

губитник на неделата

ИВИцА КОНеВсКИ

Македонија останува неконкурентна според извештајот на давос

С

ветскиот економски форум е познат и по тоа што го објавува извештајот за глобална конкурентност, во којшто ги анализира пазарите од 144 земји од светот. Во последниот извештај (2012-2013) Македонија го зазеде ниското 80-то место, а како најпроблематични фактори за водење бизнис се: тешкиот пристап до финансиите, необучената работна сила, корупцијата, неефикасната бирократија и лошата инфраструктура. Еве ги 12-те критериуми за конкурентност според кои Светскиот економски форум го мери Глобалниот индекс на конкурентност: 1. ИнСтИтуцИИ; 2. ИнфраСтруКтура; 3. МаКроеКоноМСКа СредИна; 4. Здравје И оСновно обраЗованИе; 5. вИСоКо обраЗованИе И тренИнг; 6. ПаЗарна ефИКаСноСт; 7. ефИКаСноСт на ПаЗарот на труд; 8. раЗвој на фИнанСИСКИ ПаЗар; 9. технолошКа ПодготвеноСт; 10. голеМИна на ПаЗарот; 11. бИЗнИС-СофИСтИцИраноСт; 12. ИновацИја.

Неизбежно е и присуството на големите „фаци“ од типот на генералниот секретар на ОН, Бан Ки-мун; претседателот на Светска банка, Џим Јонг Ким, како и директорот на Меѓународниот монетарен фонд, Кристин Лагард. Ќе бидат присутни и поранешни политички лидери, како Бил Клинтон, Гордон Браун и Тони Блер, но и доста нобеловци и истакнати научници и економисти, како Јозеф Стиглиц и Кен Рогоф. Своето присуство го потврдија и извршните директори на Ситигруп, Мајкл Корбат; на Јаху, Малиса Мајер; на Њујоршката берза Еуронекст, Мајкл Нидернауер; Дру Хаустон од интернет-сервиост за споделување Дропбокс и многу други.

радоначалникот на Аеродром со гласовите на 20.000 граѓани е избран за најпосветен “општински татко“ во анкетата на порталот Скопјеинфо, пред Стевче Јакимовски и Владимир Тодоровиќ.

Д

ИВИцА дАчИќ

обрососедските односи се во фокусот на вниманието на српскиот премиер, Ивица Дачиќ. Напредокот во дијалогот со Косово и со Хрватска се доволен доказ за тоа.

не им беше неделата

Д

РАфИс АљИТИ

иректорот на Македонски пошти во тендерот за осигурување што допрва ќе го распише ќе стави клаузула со која осигурителот ќе треба да ја надомести штетата од скорешниот пожар!?

Ш

дИМИТРИс АВРАМОпулОс

ефот на грчката дипломатија го откри лицемерието на Атина откако го одби предлогот на еврокомесарот Штефан Филе за трилатерална средба Филе, Аврамопулос, Попоски.

_

ЅВОНКО ШуНдОВсКИ Не само што на светското ракометно првенство во Шпанија оваа генерација македонски ракометари ја прокоцка историската можност да го круниса својот неоспорен квалитет, туку и Македонија, воопшто, ја пропушти најголемата шанса во спортската историја да се добере до медал од едно големо натпреварување. Актуелнава генерација во залез на македонски ракометари е дефинитивно најдобрата која некогаш сме ја имале, а можеби и никогаш нема да се повтори со оглед на состојбите во нашиот спорт генерално. Одговорноста, секако, не смее да се сведе само на Шундовски. Тука улога игра и конфузното раководство на федерацијата, неодговорната држава која не им ги обезбеди ниту најнеопходните услови, и дел од „аздисаните“ ракометари кои не ценат никаков авторитет и секако, факторот среќа. Но, токму Шундовски е тој кој треба да ги изменаџира и да импровизира со сите овие состојби и ако треба да подметне грб за да ги заштити неговите штитеници од сите надворешни влијанија. Коментарите дека селекторот неколку пати ја промашил тактиката се точни, но тоа е најмалото зло кое го направи. Без хемија и победничка атмосфера во составот, која секако треба да произлезе првенствено од селекторот, македонската репрезентација и со најдобрата тактика и формација на светот еднакво катастрофално ќе го завршеше светското првенство.

Капитал број 691 24.01.2013

10

www.kapital.mk

НаВиГатОР

ГРафиК На Неделата...

-0,4%

Хрватска

Црна Гора

Косово

Македонија

Бугарија

Извор: EBRD

Time

Според познатиот американски магазин, иако се најавува строга социјална политика судејќи според составот на кабинетот, Барак Обама ќе биде осамен во оваа борба и постојано ќе има кочници одвнатре во Белата куќа. lll

илјади стопански објекти се изградени на диво во Македонија

4-7

евра за метар квадратен е цената по која ќе може да се легализира земјиштето под тие бесправно изградени објекти

360.000

дивоградби вкупно се регистрирани во земјава откако почна процесот на легализација пред две години

Албанија

наците на стабилизација во еврозоната ги намалуваат ризиците за земјите во развој во европа, што доведува до претпазлив оптимизам дека најтешките проблеми за транзициските економии доаѓаат до својот крај, се вели во најновиот извештај на европската банка за обнова и развој.

светот низ медиумите...

2,0%

1,8%

1,9% 1,1%

Србија

-1,9%

-1,9%

-2,0%

з

-2,1%

-2,4%

Босна и Херцеговина -0,5%

Словенија

-1,4%

50-60

-0,5%

0,6%

0,8%

0,6%

0,8%

1,6%

0,3%

2,6%

1,8%

2013

2,1%

2012

2,5%

3,6%

3,0%

еБОР благ оптимист за економиите во регионот

3 фаКти Кти за... К

За неколку годи ќе нема кој да р

The New Yorker

Њујоршкиот неделник се занимава со американската армија. ако се цитираат мислењата на некои експерти , невозможно е на американската армија денес да & требаат ист број војници како пред една деценија и дека тоа всушност е резултат на некои други интереси. lll

The Australian

Синдикатите во австралија и покрај однадвор увезената економска криза во врска со намалените набавки се однесуваат обратно пропорционално од сите очекувања. тие с$ повеќе ги прифаќаат забелешките на владата и покажуваат разбирање за тешкото полнење на буџетот . lll

Der Spiegel

Германските медиуми очекуваат несвојствено многу од последната посета на канцеларот Меркел на Париз. Според експертите, Оланд и Меркел најмногу поради заедничката опасност од Британија с$ повеќе ги ускладуваат ставовите во врска со раководењето со Унијата. lll

www.kapital.mk НАЈЧИТАНО НА WEB...

1

Путин за Водици ќе го дочекавме со блокиран пат за Охрид?!

2

Генералка во државните институции и министерствата

3

Гори централата на Македонски пошти!

4

Бугарски новинар побарал од Борисов Бугарија да ñ се извини на Македонија за депортираните Евреи

Статистичките податоци покажуваат изедначување на бројот на пензионери и на невработени со бројот на вработените. Експертите велат дека оваа е само почеток на трендот кој до 2025 година може да н$ остави без работници пишува:

Петре димитров

petre.dimitrov@kapital.mk

фотографија:

фотоархива на Капитал

С

поред последните податоци на Државниот завод за статистика во третиот квартал во 2012 година бројот на активно работоспособно население стигнал до 940.657 лица. Од нив, вработени се 652.498 лица, а 288.159 се невработени или 30,6% од населението. И бројката на пензионери, според податоци на Сојузот на пензионери од 2010 година, стигна до 280.000. Збирот од бројот на невработени и пензионери според овие податоци сега изнесува 576.159

и оваа бројка е с$ поблиску до вкупниот број невработени. „Бројот на невработени и пензионери се изедначува со бројот на вработените. Јас оваа ситуација ја нарекувам триаголник на смртта. Доколку продолжи трендот на недоволното отворање нови работни места и се остане на минималниот економски раст до 2025 или најдоцна до 2030 година можеме да се најдеме во ситуација во која нема да има кој да работи. Од друга страна, општо познато е дека населението не само во Македонија, туку и во цела Европа старее и станува доминантно“, вели професорот Славе Ристески. Дека дра матично ќе се на ма ли работоспособното население и тројно ќе се зголеми бројот на пензионери во Македонија во наредните 30 години, неодамна предвиде и Светска банка. Последните податоци на

2.900

МБИ10

МБИД

2.700 2.500 2.300

www.kapital.mk

1.900

прОЦенки...

ТОп весТи...

димиТар бОгОв

гувернер на Народна банка

повеќе кредити за фирмите во 2013 година

С

о оглед на фактот што државата, преку кредитот за кој доби гаранција од Светска банка, го обезбеди финансирањето на Буџетот, не очекувам дека ќе врши притисок за задолжување на домашниот пазар, барем не во првото полугодие од годината. Доколку и понатаму се намалуваат ризиците, верувам дека поголем дел од слободните средства на банките ќе завршат како кредити кај компаниите.“

ини работи 288.159 288.000

663

милиони евра преку 64 проекти инвестираше Европската банка за обнова и развој (ЕБОР) минатата година во Западен Балкан, соопшти банката во својот годишен извештај. Во 2011 година оваа цифра изнесуваше 987 милиони евра. Банката најави дека и оваа година повторно ќе им помага на државите во развој.

кадровски смени во економски институции

Б

ран на промени зафати повеќе економски институци. Нов заменик-министер за економија е Христијан Делев. На место на разрешениот директор на градежниот инспекторат Сашо Дуковски, ќе дојде Марина Наќева Кавракова, чиј претседателски мандат во Комисијата за хартии од вредност е истечен од септември. На местото на Кавракова ќе дојде Елизабета Чингаровска, актуелна директорка на државниот пазарен инспекторат.

албанија & ја одзеде лиценцата на чешката енергетска компанија Чез

лица се невработени

лица се пензионери

миле Јанакиески

министер за транспорт и врски

652.498 лица се вработени

оваа институција покажуваат дека во 2050 година, пензионерите ќе сочинуваат околу една третина од македонското население, што е речиси тројно повеќе отколку сега. Додека з емјите в о р егио нот, испаничени од сличните проекции упатени на нивна адреса, вклучуваат аларм и веќе воведуваат рестриктивни реформи на пензискиот систем, македонската Влада ги игнорира о вие п о р а з ителни пр о екц ии. Хрватската Вла да пак, најави кратење на пензиите и намалување на привилегиите на земјоделските пензионери. Словенија, пак, не само што призна дека не е ликвидна да исплаќа пензии и дека & се заканува банкрот, туку распиша и референдум за зголемување на границата за пензионирање на 65 години.

60 секунди брифинг

2.100

делницата демир капијасмоквица ќе биде завршена за три години

А

втопатската делница Демир КапијаСмоквица, со должина од 28,2 километри, која е дел од Коридорот 10 ќе биде целосно завршена до крајот на 2016 година, најави министерот за транспорт и врски, Миле Јанакиески. Минатата година се реконструираа и изградија повеќе од 320 километри локални патишта, за што беа инвестирани 14,5 милиони евра.

Ч

ешката компанија ЧЕЗ, која управува со електричната мрежа на Албанија, ја загуби лиценцата по спорот со владата, што доведе до прекини во водоснабдувањето и во електричната мрежа. Албанскиот државен регулатор соопшти дека електродистрибуцијата ќе биде вратена под владин надзор по одземањето на лиценцата на ЧЕЗ, сопственик на 76% од акциите на операторот за дистрибуција на електрична енергија. Од чешката компанија тврдат дека биле принудени да направат прекини во електричната енергија поради неплатени сметки, додека владата оспорува, бидејќи компанијата ги игнорирала обврските за инвестициите во инфраструктурата. Чешката компанија најави дека ќе бара компензација поради одлуката, која е „спротивна на локалното законодавство“.

1.700 06/10

12/10

05/11

10/11

03/12

09/12

берза

мби 10

2.900 2.700 2.500 2.300

МБИ 10 2.100

1.854,18 1.900

1.70010 МБИ 06/10 12/10 2010/2012 2010/2012 МБИМБИ 10 10

05/11

10/11

03/12

Max.

09/12

2.827,62

Min. 1.808,47 1.854,18 2010/2012 Max. 2.827,62 НАЈГОЛЕМ МБИ 10 ДОБИТНИК 1.854,18 1.854,18 2010/2012 Min. 1.808,47 Уни банка МБИ 10 2010/2012 2010/2012 Max. Max. 2.827,62 2.827,62 Македонската берза го продолжува растот МБИ 10 1.854,18 2010/2012 2010/2012 Min.1.808,47 1.808,47 кој почна од крајот Min. на декември МБИ 10 уште НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК 500,00 лани. Клучните берзански Max. индекси,2.827,62 пред МБИ 10 2010/2012 Уни банка 1.854,18 с$, МБИ-10, кој ги обединува десетте 1.854,18 2010/2012 Min. +25.00% 1.808,47 +100,00 НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК ДОБИТНИК 1.854,18 2010/2012 Max.раст2.827,62 најликвидни акции, забележаа 500,00 2010/2012 Max. 2.827,62 1.854,18 од неколку 2010/2012 Min. 2.827,62 1.808,47 Уни Уни банка банкапроценти, а позитивната 2010/2012 Max. НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК 2010/2012 Min. за2.827,62 1.808,47 атмосфера иГУБИТНИК реалната можност 2010/2012 Max. НАЈГОЛЕМ +100,00 +25.00%

2010/2012 Min. 1.808,47 добивка привлекува и нови инвеститори. Уни банка 2010/2012 Min. 1.808,47 500,00 500,00 Арчеломитал НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК НАЈГОЛЕМ 500,00 Уни банка ДОБИТНИК +100,00 +100,00 +25.00% +25.00% НАЈГОЛЕМ Уни банкаГУБИТНИК НАЈГОЛЕМ ДОБИТНИК 50,00 Уни банка Арчеломитал +100,00 +25.00% Уни банка 500,00 500,00 -2,00 -0,66% НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК ГУБИТНИК 500,00 50,00 500,00 +100,00 +25.00% +100,00 +25.00% НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК

Арчеломитал Арчеломитал

+100,00 +100,00 -2,00 Арчеломитал

+25.00% +25.00% -0,66%

DOW JONES 50,00 50,00 НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМ ГУБИТНИК 50,00ГУБИТНИК НАЈГОЛЕМ НАЈГОЛЕМГУБИТНИК ГУБИТНИК

Арчеломитал Арчеломитал -2,00 -2,00 DOW JONES Арчеломитал Арчеломитал

-0,66% -0,66%

-2,00 DOW DOW JONES JONES 14.000 DOW JONES

-0,66% -0,66%

-2,00

-0,66%

50,00 50,00 50,00 50,00 -2,00

-0,66% -0,66%

-2,00 -2,00

13.500 13.000 14.000 12.500 DOW JONES DOW 13.500 DOW JONES JONES 12.000 DOW JONES 13.000 11.500 12.500 11.000 14.000 14.000 14.000 12.000 10.500 13.500 13.500 13.500 11.500 13.000 10.000 13.000 13.000 11.000 07.11 10.11 01.12 04.12 07.12 10.12 01.13 12.500 14.000 12.500 12.500 14.000 14.000 10.500 12.000 14.000 13.500 13.500 12.000 12.000 10.000 13.500 11.500 07.11 10.11 01.12 04.12 07.12 10.12 01.13 13.000 13.500 13.000 13.000 11.500 11.500 11.000 12.500 13.000 12.500 12.500 11.000 11.000 10.500 12.000 12.500 12.000 12.000 10.500 10.500 10.000 11.500 12.000 11.500 11.500 10.000 10.00007.11 10.11 01.12 04.12 07.12 10.12 01.13 11.000 11.500 11.000 07.11 07.11 10.11 10.11 01.12 01.12 04.12 04.12 07.12 07.12 10.12 10.12 01.13 01.13 11.000 10.500 11.000 10.500 10.500 10.000 10.500 10.000 07.11 10.11 01.12 04.12 07.12 10.12 01.13 10.000 07.11 10.11 10.11 01.12 01.12 04.12 04.12 07.12 10.000 07.11 07.12 10.12 10.12 01.13 01.13

DOW JONES

13.649,70

07.11 10.11 01.12 53,68% 13.649,70

04.12

10.12 01.13 +0.39%

07.12

+0.39% 53,68% Американските брокери и инвеститори ДРУГИ ПАЗАРИ на берзите тријат раце во новата 13.649,70 година. Во изминатиов период малкуте +0.39% 53,68% смели играчи дефинитивно направија ДРУГИ ПАЗАРИ FTSE 100 6.182,02 +0.02% 13.649,70 профити на берзите10.709,93 ширум САД.

Nikkei225 -0.35% +0.39% +0.39% 53,68% 53,68% FTSE 100 6.182,02 +0.02%

13.649,70 13.649,70 13.649,70 13.649,70 S&P 500 ПАЗАРИ 1.485,98 53,68% ДРУГИ 13.649,70 Nikkei225 10.709,93

+0.39% +0.34% -0.35% Nasdaq 3.134,71 +0.39% -0.04% 53,68% +0.39% 53,68% S&P 500 1.485,98 +0.34% +0.39% 53,68% FTSE 100 6.182,02 +0.02% DAX 7.738,77 -0.13% ДРУГИ ДРУГИ ПАЗАРИ ПАЗАРИ Nasdaq 3.134,71 -0.04% ДРУГИ ПАЗАРИ Nikkei225 10.709,93 -0.35% TOPIX 901,15 -0,44% DAX 7.738,77 -0.13% ДРУГИ ПАЗАРИ S&P 500 1.485,98 +0.34% FTSE FTSE 100 100 6.182,02 6.182,02 +0.02% +0.02% FTSE 100 6.182,02 +0.02% ДРУГИ ПАЗАРИ ДРУГИ ПАЗАРИ TOPIX 901,15 -0,44% Nasdaq 3.134,71 -0.04% Nikkei225 Nikkei225 10.709,93 10.709,93 -0.35% -0.35% Nikkei225 10.709,93 -0.35% FTSE 100 6.182,02 +0.02% DAX500 7.738,77 -0.13% FTSE 100 6.182,02 +0.02% S&P 500 S&P 500 1.485,98 1.485,98 +0.34% +0.34% S&P 1.485,98 +0.34% ВАЛУТИ FTSE 100 6.182,02 +0.02% Nikkei225 10.709,93 -0.35% TOPIX 901,15 -0,44% Nikkei225 10.709,93 -0.35% Nasdaq 3.134,71 -0.04% Nasdaq Nasdaq 3.134,71 3.134,71 -0.04% -0.04% Nikkei225 10.709,93 -0.35% S&P 500 1.485,98 +0.34% ВАЛУТИ DAX 7.738,77 -0.13% S&P 500 1.485,98 +0.34% DAX DAX 7.738,77 7.738,77 -0.13% S&P 500 1.485,98 +0.34% евро-0.13% долар Фунта евро Nasdaq 3.134,71 -0.04% TOPIX 901,15 -0,44% Nasdaq 3.134,71 -0.04% TOPIX TOPIX 901,15 901,15 -0,44% -0,44% Nasdaq 3.134,71 -0.04% DAX 7.738,77 -0.13% ВАЛУТИ евро долар Фунта СТАПКА СТАПКА DAX евро 7.738,77 -0.13% DAX 7.738,77 -0.13% TOPIX 901,15 -0,44% TOPIX 901,15СТАПКА -0,44% СТАПКА TOPIX 901,15 ВАЛУТИ евро -0,44% долар Фунта евро ВАЛУТИ ВАЛУТИ ПРОМЕНА ПРОМЕНА 1,3353 1,8557 СТАПКА СТАПКА ВАЛУТИ евро долар ПРОМЕНА ПРОМЕНА Фунта евро ВАЛУТИ ВАЛУТИ 1,3353

други пазари

1,3353

1,8557

VALUTI

£-0,29% €

1,8557 Фунта Фунта евро евро СТАПКА

-0,29% ПРОМЕНА Фунта евро СТАПКА СТАПКА Фунта евро 1,8557 Фунта евро -0,29%

1,8557 1,8557 ФЈУЧЕРСИ 1,8557 -0,29% ПРОМЕНА ПРОМЕНА 1,8557 1,8557 ПРОМЕНА ЗЛАТО ФЈУЧЕРСИ -0,29% -0,29% ПРОМЕНА ПРОМЕНА ЗЛАТО -0,29% ФЈУЧЕРСИ -0,29% -0,29% 1.693,30 ЗЛАТО СТАПКА ФЈУЧЕРСИ ПРОМЕНА СТАПКА СТАПКА

$долар €евро +0.30%

+0.30%

евро евро долар долар СТАПКА ПРОМЕНА

СТАПКА СТАПКА евро долар 1,3353 евро долар +0.30%

1.693,30 FJU^ERSI 1.693,30

ФЈУЧЕРСИ ФЈУЧЕРСИ ЗЛАТО ФЈУЧЕРСИ ФЈУЧЕРСИ ФЈУЧЕРСИ

Нафта Брент 1.693,30 ЗЛАТО ЗЛАТО ZLATO ЗЛАТО Нафта Брент ЗЛАТО ЗЛАТО Нафта Брент

112,04 1.693,30 1.693,30 1.693,30 112,04 Нафта Брент 1.693,30 1.693,30 112,04 112,04

Нафта Брент Нафта Нафта Брент Брент Нафта Брент NAFTA Нафта Брент BRENT

112,04 112,04 112,04 112,04 112,04

СТАПКА 1,3353 1,3353

ПРОМЕНА

СТАПКА СТАПКА ПРОМЕНА ПРОМЕНА

1,3353 +0.30% 1,3353

1,3353 ПРОМЕНА

+0.30% +0.30% ПРОМЕНА ПРОМЕНА +0.30% +0.30% +0.30% +0.37% +0.37% +0.37% +0.37%

+0,13% +0.37% +0.37% +0.37% +0,13% +0.37% +0,13% +0.37% +0,13%

+0,13% +0,13% +0,13% +0,13% +0,13%

пОдаТОЦиТе се Од ден 22.01.2013 дО 15ч.

3.300 3.100 2.900 2.700 2.500 2.300 2.100 1.900 1.700 07/10 10/10 0

Капитал број 691 24.01.2013

www.kapital.mk

12 НАВИГАТОР > БРОЈКА

200

милиони евра имаат на располагање македонските компании од различните ЕУ-програми кои им стојат на располагање. Тоа се средства од европските програми ФП7, ЦИП/екоиновации/ интелигентна енергија, како и петте компоненти на ИПА.

топ вести

Чуму субвенции к храна двојно го н

Србите се испокараа за Дунав-МораваВардар, нашите никој не ги прашал

С

рпската власт и опозиција имаа жестока дебата деновиве за проектот за пловен канал Дунав-МораваВардар, којшто треба Србија по пловен пат да ја поврзе со Македонија и Грција, како и со подунавските земји. Српскиот министер за природни ресурси, рударство и просторно планирање, Милорад Бачевиќ, замина за Кина пред тамошните инвеститори да го претстави проектот, а опозицијата прашува од каде ќе најде државата 12 милијарди долари, колку што се проценува дека ќе чини изградбата на каналот до Солун. Божидар Ѓелиќ, пратеник на опозициската Демократска партија, обвини дека Владата веќе ја задолжила државата за повеќе од две милијарди евра за шест месеци. И додека нашите северни соседи се расправаат за тоа дали им се исплатува пловен пат од Белград до Солун, македонската власт никој не ја конктатирал официјално за оваа идеја. Од Владата изјавија дека немаат добиено конкретно барање за разгледување на оваа иницијатива, детали за неа или пак, напредна заокружена конструкција на идејата и придобивките и затоа не се во можност да коментираат.

Србите деновиве се пофалија дека лани извезле земјоделскопрехранбени производи вредни нешто над две милијарди долари, остварувајќи суфицит во размената од една милијарда долари! Во истиот период македонските земјоделци, силно субвенционирани, успеале да извезат храна во вредност од 242 милиони долари

пишува:

Верица Јорданова

verica.jordanova@kapital.mk

фотографија:

Фотоархива на Капитал

И

нформацијата дека соседна Србија за девет месеци од 2012 година успеала да „набилда“ суфицит во размената на храна со светот од една милијарда долари можеби сама по себе не кажува многу, освен дека српскиот агропрехранбен сектор работи „турбо“, но е доволно провокативна за да се направи споредба со Македонија, чиј дефицит во овој сегмент непрекинато расте.

www.kapital.mk

Капитал број 691 24.01.2013

О

ваа недела за Американците,но и за светската јавност, беше во знакот на инаугурацијата на старо-новиот претседател, Барак Обама. Шоуто на Капитол Хил го проследија околу 800.000 луѓе, додека прославата продолжи на инаугуративниот бал, каде што Барак Обама и неговата сопруга Мишел ја почестија јавноста со еден романтичен танц.

64%

од вкупно 1.300 менаџери во Давос биле песимисти во врска со развојот на економијата оваа година и тоа создаде атмосфера на песимизам на почетокот на Светскиот економски форум. Резултатите од анкетата направена пред стартот покажуваат дека во растечките економии како Русија и Индија повеќе од 60% од анкетираните менаџери биле големи оптимисти.

кога увозот на надмина извозот? СРБИЈА С (9 мес 2012)

мАКедОНИЈА (9 мес 2012)

Извоз на храна

2,04 милијарди долари

Извоз на храна

8,3%

242,1 милиони долари

милиони долари (402,8 мил. ЕУР)

Србија за девет месеци минатата година реализирала извоз на земјоделско-прехранбени производи во вредност од 2,04 милијарди долари, што е за 4,6% повеќе од истиот период претходната година. Увозот во овој период пораснал за само 1% и достигнал една милијарда долари, што е двојно помалку од реализираниот извоз во земјата. Овие резултати, кои навистина се за пофалба, се случуваат во година во која земјоделските субвенции изнесуваа 160 милиони евра. Ако споредиме со Македонија, истата таа година македонските земјоделци и агропрехранбени компании користеа субвенции

2012

милиони долари (160 мил. ЕУР)

13,4%

Субвенции

2013

2013

2012

Субвенции

213 536,5

“

> БРОЈКА

173 179,8 милиони долари (130 мил. ЕУР)

милиони долари (135 мил. ЕУР)

„тешки“ 173 милиони долари, а во извозот на земјоделскопрехранбени производи потфрлија дури за 13,4%. Во првите три квартали од 2012 година македонскиот извоз на храна изнесуваше 242 милиони долари, а во истиот период во 2011 година изнесуваше 279,7 милиони долари. Дефицитот во размената на храна во овој период во земјава порасна за 22,8%! Фактот што во изминатите шест години Владата исплати 375 милиони евра за субвенции, а нето-девизните ефекти ги нема единствено укажува на тоа дека проблемот е во моделот на субвенционирање, кој итно треба да се промени за да имаме и ние вести за фалење како Србија!

СлАВче ТРпеСКИ

директор на Агенцијата за катастар на недвижности

13

Со проектот за проценка на вредноста на недвижностите Агенцијата за катастар на недвижности ќе има функција на берза за прометот и за вредноста на недвижностите и секој ќе добие реална слика за вредноста на својата недвижност.

“

Обама втор пат изигра инаугурационо танго

НАВИГАТОР

топ вести

Задолжителна котација на берза за 539 акционерски друштва

С

обранието ги прифати измените на Законот за хартии од вредност со кои се предвидува задолжителна котација на сите компании коишто ги исполнуваат правилата на Берзата за задолжителна котација. Во Македонија вкупно има 539 акционерски друштва. Предлагачот на законот, министерот за финансии, Зоран Ставрески, очекува дека оваа мерка ќе ја раздвижи берзата, а позитивното искуство од ваквата реформа веќе е докажано. Критериумите според кои ќе се испитуваат компаниите дали може да котираат на берзата се големината на акционерскиот капитал, бројот на акционерите и на финансиските резултати на компаниите. Финансиските експерти се против административно присилување на акционерските друштва да котираат на берзата. Според нив, во пазарна економија сопствениците на компаниите сами треба да одлучат дали ќе излезат на берзата или не. Иако не се сомневаат во добрите намери на Владата со овој проект да го размрда замрениот пазар на капитал, сепак, тие се скептични дека ваквите мерки ќе ги дадат очекуваните резултати. „Во време кога побарувачката од страна на инвеститорите е намалена, доколку се зголеми понудата на нови акции со тоа што повеќе компании ќе се појават на берзата, може да се очекува дека ќе паднат цените на акциите на некои компании. Иако менаџерите имаат механизми како да се заштитат од намалување на вредноста на нивните компании, тој тренд во услови на економска криза е очекуван. Добро е што Владата размислува како да го стимулира пазарот на капитал, но јас не сум уверен дека оваа мерка ќе ги даде очекуваните резултати, односно дека нема да го заживее пазарот на капитал“, смета универзитетскиот професор Мирољуб Шукаров. Инвестициските советници оценуваат дека главниот проблем за замрениот пазар на капитал не е во понудата, туку кај воздржаноста на инвеститорите да вложуваат во хартии од вредност.

Капитал број 691 24.01.2013

www.kapital.mk

14 cover story: ЕвропсКата Криза ги прЕнасоч русија

3,8% 8,1% ќе порасне руската економија годинава

полсКа

уКраина

се очекува да се зголеми увозот во Русија

грузија

2% 6,1% 3,5% 7,8% 5,5% 5,3%

економски раст предвидува ММФ за годинава

ќе порасне увозот во Полска во текот на годинава

раст на БДП очекува ММФ во 2013

се проценува дека ќе порасне увозот годинава

турција

е проценката за раст годинава

се очекува да порасне увозот

Казахстан

3,5% 7,8% 5,7% 7,7%

ќе порасне турската економија годинава

се очекува да се зголеми увозот во Турција

се очекува да расте економијата годинава

пораст ќе забележи извозот во Казахстан

EvE koi sE novit pazari so najgol potEncijal

www.kapital.mk

чува камионитЕЕ кон исток

капитал број 691 24.01.2013

15

пишува:

александар јанев

aleksandar.janev@kapital.mk

О

фотографија:

фотоархива капитал

азЕрбЕјџан

2,7% 5,9% пораст на БДП проценува ММФ годинава

ќе биде порастот на увозот

својувањето нови пазари несомнено, е тежок процес и бара многу време, енергија и пари, меѓутоа во време кога најголемите трговски партнери од Европа се соочуваат со длабока криза и ги откажуваат нарачките, извозот мора да се спасува пренасочувајќи ги камионите кон исток. Загрижувачки за Македонија е што проценките на меѓународните финансиски инстуции за економскиот раст, како и за движењето на извозот и на увозот кај најголемите трговски партнери се ревидираат кон попесимистички. ММФ во најновиот извештај за движењето на глобалната економија проценува дека Германија, која важи за главен двигател на македонската економија, годинава ќе се соочи со драстично забавување на економскиот раст, на само 0,8% годишно. Според проценките, германскиот извоз во 2013 година ќе порасне за само 3,1%, додека пак, увозот, кој всушност, е индикатор од којшто зависи

tE izvozni lEm македонскиот извоз во оваа земја, ќе оствари раст од само 3,6% идната година. Слични негативни проценки ММФ има и за Грција и Италија, каде што Македонија извезува околу 15% од вкупниот годишен извоз. За земјите од регионот како Србија и Бугарија очекувањата се пооптимистички. Последните статистички податоци за трговската размена покажуваат дека македонските компании се недоволно позиционирани и на пазарите во регионот. За 11 месеци лани 62,5% од вкупниот извоз на земјава завршил на пазарите од Европската унија, а само 24,6% во балканските земји. Доколку се анализира трговската размена по држави, ќе се види дека Македонија бележи огромен трговски дефицит со сите земји од регионот, освен со Косово. Србија, Словенија, Бугарија и Грција многу полесно го освојуваат македонскиот пазар отколку што македонските компании ги освојуваат нивните купувачи. За ваквиот негативен тренд најчесто, причините се бараат во проблемот со името со Грција, административните бариери кои произлегуваат од непочитување на бесцаринските договори, иако овие држави се членки на ЦЕФТА, како и во силната конкуренција од трети држави кои извезуваат во регионот, а имаат субвенциониран извоз.

Во време кога најголемите трговски партнери од Европа се соочуваат со длабока криза и ги откажуваат нарачките, извозот мора да се спасува пренасочувајќи ги камионите кон исток. Загрижувачки за Македонија е што проценките на меѓународните финансиски институции за економскиот раст, како и за движењето на извозот и на увозот кај најголемите трговски партнери се ревидираат кон попесимистички. ММФ во најновиот извештај за движењето на глобалната економија проценува дека Германија, која важи за главен двигател на македонската економија, годинава ќе се соочи со драстично забавување на економскиот раст, на само 0,8% годишно. Меѓутоа, има земји на кои и ММФ и Светска банка им предвидуваат успешна година и тие се најголемата шанса за македонските извозници Должничката криза во Европа, која ја намали побарувачката на западните пазари, не ги натера компаниите поагресивно да се насочат кон освојување на земјите од Балканот. Експертите сметаат дека потенцијалот за поголем извоз во земјите од регионот е огромен поради близината, добрите транспортни врски, кои овозможуваат обезбедување нарачки за брзо време, но и поради менталитетот, кој е сличен на македонскиот. Зошто досега овие поволности не се докрај искористени?! Некои бизнисмени тврдат дека

Капитал број 691 24.01.2013

www.kapital.mk

16 cover story: ЕвропсКата Криза ги прЕнасоч ЛОШИ ПРОГНОЗИ ЗА ЕКОНОМИЈАТА КАЈ НАЈГОЛЕМИТЕ ТРГОВСКИ ПАРТНЕРИ ГЕРМАНИЈА

БУГАРИЈА

СРБИЈА

ИТАЛИЈА

ГРЦИЈА

БДП

0,8%

1,5%

2,0%

-0,7%

-4,0%

ИЗВОЗ

3,1%

3,5%

5,3%

1,0%

-0,2%

УВОЗ

3,6%

2,0%

5,0%

0,2%

-8,8% Проценки на ММФ за 2013 година

КОЛКУ МАКЕДОНИЈА ИЗВЕЗУВА ВО ОВИЕ ЗЕМЈИ (јануари-ноември 2012)

Удел во вкупен извоз

1,06

264,7

268,5

249,4

172,2

милијарди $

милиони $

милиони $

милиони $

милиони $

29,0%

конкуренцијата е голема и тешко се пробиваат. Други пак, сметаат дека Македонија нема многу квалитетни производи за да биде конкурентна. „Откривањето и освојувањето нови пазари е многу тешко, особено затоа што структурата на домашното производство е многу лоша. Друг хендикеп е тоа што земјата нема излез на море и транспортот до подалечни дестинации во старт е отежнат. Освен тоа, Македонија нема потпишано ниту договори за слободна трговија со многу земји коишто може да бидат потенцијални нови пазари за извоз. Еве на пример, земјите од северноафриканскиот брег може да бидат дестинации каде што македонските компании имаат шанса да извезуват, меѓутоа по Арапската пролет сите намери за надминување на тие проблеми застанаа во место. Од друга страна, има земји со коишто одамна имаме договор за слободна трговија, како што е Турција, но нашиот извоз таму е многу мал. Сметам дека државата треба да направи подолгорочна стратегија за извоз, за освојување нови пазари, бидејќи констатиравме дека извозот во ЕУ не е доволен, а проблемите во западноевропските земји само ја потврдуваат итноста да се бараат алтернативни решенија“, оценува професорката од Економскиот факултет, Ирена Кикеркова. Таа смета дека државата мора да им помогне на компаниите и со субвенции за зголемување на извозот, меѓутоа да бара докази од фирмите дека парите се употребени за соодветната намена за да се увери дека субвенциите дваат ефекти, бидејќи во спротивно, тоа се пари фрлени во ветер. Ако откривањето нови пазари и

7,3%

7,4%

агресивното освојување со македонски производи е исклучително тешка работа, како што признаваат извозниците, тогаш некои од нив со право можеме да ги наречеме херои. Повеќе македонски компании на листата со извозни пазари од лани ги додадоа Јапонија, Кина, Хонг Конг, Казахстан, Русија, Либија, Алжир, Саудиска Арабија. Извршниот директор на компанијата Макпрогрес од прехранбената индустрија, Глигор Цветанов, вели дека во земјите од арапскиот свет има голем потенцијал за извоз на македонски производи. Една од најголемите пречки за поголемо присуство е ригорозниот визен режим и тоа што нема директна транспортна линија. „Ние гледаме најголем потенцијал за извоз на нови пазари во северноафриканските земји како што се Либија и Алжир, но и во Јордан, Саудиска Арабија, Кувајт, бидејќи таму производството на храна е мало. Меѓутоа, тоа што Македонија нема потпишано договори за слободна трговија со овие земји е голема пречка за зголемување на извозот. Освојувањето нов пазар е исклучително битно за развој на бизнисот, особено во време кога некои ваши стандардни партнери од западноевропските земји се соочуваат со криза, така што продажбата може да се надомести на други места. Притоа, многу е важно да се вложува во маркетинг и промоција на производите за да може брендот да стане препознатлив“, објаснува Цветанов. Тој вели дека сега Макпрогрес извезува на 40 пазари ширум светот и според плановите, во следните неколку години треба да се пробијат на уште дваесетина потенцијални пазари.

6,8%

4,7%

Винарниците исто така, важат за храбри извозници, кои с$ почесто успеваат да го пробијат македонското вино дури и на најдалечните пазари како што се Јапонија, Кина или Хонг Конг. „Воопшто не е лесно, меѓутоа освојувањето нови пазари е клучно за развојот на бизнисот. Актуелната криза во Европа, како и ограничувањата со квоти за извоз на вино н$ натераа да размислуваме и за многу подалечни пазари како што се Јапонија, Кина или Хонг Конг. Точно е дека тоа бара многу работа и големи инвестиции, но сепак, долгорочно се исплатува“, вели Марија Митева, генерален менаџер на Сковин. И во Казахстан и во Иран не е лесно за македонските компании. Иако Адинг произведува градежни материјали кои се барани на овие простори, сепак, има бариери што ги спречуваат компаниите да извезуваат на овие пазари. Горан Јовановски, директор во Адинг Персија, вели дека во Казахстан и во Иран има потенцијал за македонските компании, но потребни се големи напори за освојување. Адинг досега инвестирал еден милион евра во фабрика во Иран, но ембаргото, блокадата на платниот промет кон странство, високите царински стапки и данокот на добивка, сложените процедури за царинење и големата корупција се погубни за бизнисот во оваа земја.

Каде има најголем потенцијал за извоз?!

Актуелната криза во Европа како никогаш досега ја наметна потребата да се анализираат потенцијалите на некои земји во развој каде што може да се позиционираат македонските производи. Проценките на меѓународните финансиски институции покажуваат

www.kapital.mk

чува камионитЕ кон исток дека Русија, Турција, Полска, Украина, Казахстан се земји чии економии ќе остварат силен раст годинава, и покрај последиците од глобалната криза.

русија р

Д

осегашниот извоз на македонски производи во Русија е многу мал. Една од причините на којашто се вадат македонските извозници се визите за Русија, кои се добиваат потешко, а и ја поскапуваат целата постапка за влез на овој пазар. Затоа, тука главниот притисок треба да го изврши Владата, за да обезбеди укинување на визниот режим од Москва. Таква привилегија имаат српските компании, па затоа српскиот извоз во Русија е огромен и секоја година е с$ поголем. Главни извозни производи од Македонија во Русија сега се свежите земјоделски производи, лековите и феросилициумот. Извозот во Русија за 11 месеци лани изнесува 29,9 милиони долари. Најмногу се извезувало овошје и зеленчук, лекови и делови за моторни возила. Најголем извозник на лекови од Македонија во Русија е фармацевтската компанија Алкалоид, која извезува околу 60% од своите производи. „Пазарите на земјите-членки на ЗНД,

како и на земјите од Блискиот и од Далечниот Исток се едни од нашите пазари од интерес. По преземените чекори за зајакнување на нашата позиција во Русија и комплетирање на мрежата во Украина, кај нас веќе се прават длабински анализи и скенирање на пазарите на Казахстан, Азербејџан, Грузија и во Туркменистан. Активно работиме и на етаблираниот системски пристап за подобрување на нашите веќе установени извозни операции во Ерменија. Можностите за посериозен влез на овие фармацевтски пазари со производи на Алкалоид се реални и остварливи, бидејќи квалитетот на производот секогаш е на прво место, иако како клучен филтер за влез во последно време с$ почесто се јавува цената“, велат од Алкалоид. Оваа компанија е во процедура на активна регистрација на производи во дел од овие земји, а таму каде што веќе имаат свое портфолио работат на негово проширување. Прилепската компанија Микросам исто така има повеќегодишно искуство во соработката со руски партнери. „Контактите не се создаваат лесно. Прво редовно почнуваш да одиш на саеми, потоа ги запознаваш луѓето и фирмите. Ако не си познат бренд, предвреме бараш претставници кои ќе градат доверба во твое име и тоа е

капитал број 691 24.01.2013

17

долг процес. Ние одиме во Русија на саеми уште од 2005 година и така секоја година запознаваш с$ повеќе луѓе. Сме имале случај кога ни приоѓаат фирми и ни велат дека слушнале за нас дека правиме машини, но мислеле дека правиме само мали машини, што не е точно. Сега полесно добиваме договори, но тоа е резултат на тоа што веќе седум години инвестираме во тој пазар, секоја година правиме поголем трошок отколку што добиваме, ама тоа е нормално за секој што сака да се пробие на некој пазар“, вели Самоил Самак, генерален директор на Микросам. Русија е огромен предизвик за извозниците затоа што е огромен пазар. Има 143 милиони жители и БДП по жител од 16.736 долари. Земјата располага со огромно богатство од природни ресурси, особено нафта и природен гас. Најразвиен регион е Московскиот, кој има многу голем удел во рускиот БДП. Затоа, владата планира да инвестира 1.000 милијарди долари во модернизација на инфраструктурата до 2020 година. Од лани Русија стана членка и на Светската трговска организација. Русија најмногу увезува машини, возила, фармацевтски производи, пластика, метални полупроизводи, оптички и медицински инструменти, железо и челик.

Капитал број 691 24.01.2013

www.kapital.mk

18 cover story: ЕвропсКата Криза ги прЕнасоч ттурција

Економската соработка меѓу Македонија и Турција е на задоволително ниво, но има простор за уште поголемо унапредување. За 11 месеци македонските компании извезле во Турција стока во вредност од 57,9 милиони долари, што е само 1,6% од вкупниот извоз. Стопанската комора на Македонија често пати во последните неколку години организираше средби меѓу македонските и турските бизнисмени со цел да ја продлабочат соработката. Турција и јавно ја покани Македонија што поскоро да ја почне иницијативата за пристапување кон Асоцијацијата на црноморските држави, со што ќе & се олесни пристапот до нов пазар од околу 500 милиони жители. По осамостојувањето на Македонија голем број турски компании дојдоа како инвеститори. Македонија во Турција најмногу извезува текстил, мермер, феросилициум, сурови кожи

и прехранбени производи, а увезува електрична опрема, бела техника, лекови, козметика, текстил, обувки. Хасан Хоџба од турската комора, кој ја посети земјава пред еден месец, истакна дека Македонија треба да размислува за зголемување на извозот во Турција. „Турција минатата година оствари рекорден економски раст од 12% и тоа е доволен показател за развојот и насоките на Турција, која има огромен интерес за продлабочување на регионалната соработка. Сметам дека Македонија има младо население кое е образовано и доколку успееме да ги споиме младите образовани кадри во Македонија со Турција, тоа ќе биде генератор за економски развој во споредба со застарената Европа. Со оглед на трендовите во моментов, во наредните три години нивото на инвестиции на Турција во Македонија ќе достигне околу една милијарда долари“, истакна Хоџба. Од Унијата на турски комори сугерираат дека Македонија

има шанси да го освои нивниот пазар со земјоделски производи, бидејќи ги развива земјоделството и сточарството и има плодни почви. Органското земјоделство би било добра соработка за двете страни. Амбалажирањето е уште една област која ветува. Урбаните и инфраструктурните потреби во Македонија создаваат пазар за градежните материјали, како и за градежните услуги. Турција има големи познавања од градежниот сектор и се наоѓа на второ место, веднаш зад Кина, според бројот на градежници кои работат во меѓународни рамки.

полсКа п

Виното може да биде еден од најголемите адути на македонскиот извоз во Полска, но за жал, одвај е присутен на полскиот пазар. Полска е оценета од винарниците како еден од најперспективните пазари за македонското вино, но с$ уште не е освоен. Податоците од Државниот завод за статистика покажуваат дека во првите осум месеци од годинава во Полска е извезено македонско вино во вредност од само околу 253.000 евра, а претходната година извозот на вино изнесува околу 287.000 евра. Една од клучните причини за ова е што македонските вина воопшто не се промовираат пред потрошувачите во Полска. Од здружението Вина од Македонија очекуваат наскоро да воспостават соработка со бизнисмените од полскиот град Лоѓ. Оттаму велат дека македонското вино со својот квалитет може да конкурира на полскиот пазар, бидејќи утврдиле дека Полјаците сакаат да пробаат нешто ново и различно. Според Станислав Пигон, експерт за меѓународен бизнис и инвестиции, кој е од Полска и многу добро ја познава македонската економија, македонските компании не ги користат доволно можностите на полскиот пазар. „Ова е така поради многу причини. Тие не можат да излезат од традиционалната извозна шема во Полска. Ако ја погледнеме извозната структура на Македонија во Полска, практички, таа не е променета во последните децении. Кога станува збор за секторите, предизвик претставува да се излезе од

традиционалната структура на македонскиот извоз во Полска: производи од железо и челик, некои електронски машини и зелка наголемо. Има многу можности за извоз на текстилни производи, полуготова или готова храна, квалитетно вино во шишиња. Има и потенцијал за македонските ИТ-компании преку понуда на услуги, како call центри итн. Фејсбук неодамна отвори своја канцеларија во Варшава, од каде што ја покрива цела Источна и Југоисточна Европа. Ним може им се потребни македонски специјалисти. Има некои инженерски сектори како делови од автомобилската индустрија, автобуси, кои може да се искористат. Но, македонските компании мора да ја дефинираат стратегијата за да излезат од ‘зелка парадоксот’ веднаш“, порачува Пигон. Засега, во македонскиот извоз во Полска доминираат челичните цевки, зеленчукот и овошјето, одредени делови за машини и електрични грејачи за вода. Но, извозот на овие производи не надминува два милиони евра годишно, што е многу малку со оглед на тоа дека вкупниот македонски извоз на годишно ниво изнесува повеќе од три милијарди евра. Овие бројки покажуваат дека македонските компании речиси ги нема на полскиот пазар, иако станува збор за огромен пазар од над 38 милиони жители, чиј животен стандард постојано се зголемува. Полска е членка на Европската унија, се наоѓа во срцето на Европа и бележи значителен економски раст благодарение на инвестициите во нови производни капацитети. Тоа ја прави оваа економија една од најздравите и најбрзорастечките во ЕУ.

уКраина уК

„Кога треба да бирам меѓу пазарите во регионот, во Европската унија и источните пазари, ќе ги изберам источните. Таму плаќањето е посигурно, а во другите земји се плаќа за 45 до 60 дена. Единствено скандинавските земји се поточни, односно тие се беспрекорни“, вели Кире Шошев, сопственик на земјоделското претпријатие Душан Ќириќ од Росоман. Тој е еден од најголемите извозници на земјоделски производи во Украина, каде

www.kapital.mk

чува камионитЕ кон исток

што лани за седум месеци се извезени зеленчук и овошје од Македонија во вкупна вредност од 525.212 евра. Според податоците од Амбасадата на Украина во Скопје, за осум месеци лани е увезена зелка во вредност од 1,2 милиони евра и кајсии, праски, вишни, сливи и цреши во вредност од еден милион евра. Најголем извозен адут од Македонија во Украина се феросилициумот и феросиликоманганот на фабриката Југохром од Јегуновце. Лани овие легури се извезени во вредност од 9,3 милиони евра. „Со самото рестартирање на фабриката во јули 2010 година брзо го освоивме украинскиот пазар, имајќи предвид и дека нашите сопственици се од Русија. Годишно извезуваме од 8.000 до 10.000 тони феросилициум. Задоволни сме од соработката. Работиме со годишни договори, а годинава планираме да го зголемиме извозот за 20%. Наплаќаме секогаш авансно“, објаснува Васко Скендеровски, комерцијален директор во Југохром. Македонија извезува и лекови, наливно

вино, делови за машини, а во последно време особено е атрактивен извозот на кабли, поради тоа што во јужниот дел на Украина многу се градат соларни централи. Валериј Кокот, раководител на Одделението за економски прашања на Амбасадата на Украина во Македонија, прв секретар, смета дека има многу интересни македонски производи за украинскиот пазар, а потврдува дека многу голем интерес има за земјоделските производи, бидејќи се квалитетни и со прифатлива цена. Украина е интересна како пазар затоа што е огромна, има над 45 милиони жители, а бележи и значаен и континуиран економски раст.

казахстан к

Казахстан е шансата за градежниците и за металната индустрија. Богатството со нафта и природен гас ја прави оваа земја многу интересен пазар за европските компании и за компаниите од другите делови на светот. Дали е интересна и за македонските компании? Многу. Менаџерите од земјава кои се

капитал број 691 24.01.2013

19

обиделе да направат извоз во Казахстан велат дека во оваа поранешна советска република има огромен потенцијал. Но, македонскиот извоз во Казахстан е минорен и сиромашен. Казахстан најмногу зависи од увозот на машини и опрема, возила, метални производи, минерални горива и лубриканти, хемиски производи. Казахстанците сакаат европски и американски производи, а не им се омилени кинеските и руските. Важна им е цената при изборот на производот. Ова се потрошувачките навики на граѓаните на оваа земја (поранешна членка на СССР), која е многу интересна за секоја компанија од Европа што прави извоз, затоа што има огромен економски потенцијал. Адинг од Скопје е една од ретките македонски компании коишто се присутни на казахстанскиот пазар. Компанијата е влезена таму во 1995 година преку ангажман на нејзини стручни кадри во контролната бетонска лабораторија при изведба на трезорот на централната банка на Казахстан.

Dali ja kriete va{ata nasmevka?

tel. 389 2 309 470 www.eternadent.com.mk

Капитал број 691 24.01.2013

20

www.kapital.mk

менаџер

Добриот финансисКи ДиреКтор е Дефицитарен КаДар во маКеДонсКите Компании

Menaxiraweto so pari~nite tekovi ne e zada~a na smetkovoditelot!

www.kapital.mk

Капитал број 691 24.01.2013

Менаџер пишува:

Дејан азески

dejan.azeski@kapital.mk

фотографија:

фотоархива Капитал

З

големувањето на ингеренциите на финансискиот директор е и н в е с ти р ањ е в о и д н ината на компанијата. Тој го гледа работењето на компанијата на долг рок, а на продажниот менаџер или т.н. ‘профит мејкер’, оној што ги заработува парите за компанијата, битно му е краткорочно да ги исполни зададените цели и на крајот да добие соодветна награда за тоа.“ Ова го тврдат експертите за менаџмент кои ги контактиравме во врска со поимањето на задачите на финансиските директори во Македонија и нивното значење во услови на криза.

Кои се задачите на првиот благајник во компанијата?

„Ако извршниот директор е пилотот на фирмата, тогаш финансискиот мора да биде копилотот или навигаторот. Тој мора да е задолжен и одговорен за долгорочното планирање.“ Вака илустративно ни ја опиша нејзината функција финансискиот директор на Атлантик трејд, Ирена Петличкова, која вели дека мултинационалните компании во земјава веќе се свесни за вистинската улога и значењето на финансискиот директор. Во Македонија како наследство од претходниот систем улогата и функцијата на финансискиот директор многу често има флуктуирачко значење. Експертите се согласни дека е потребна поголема едукација и примена на теоријата во македонското стопанство, бидејќи правилниот менаџмент, особено во услови на криза, е витален за опстојувањето на компаниите или клучен фактор за нивното пропаѓање, што во моментов се случува на глобално ниво. Финансискиот директор на EOS Matrix, Катерина Бошевска, која ја консултиравме во врска со оваа проблематика, смета дека добриот финансиски менаџмент правилно идентификува корисни информации за донесување деловни одлуки и навреме ги презентира пред релевантните лица на компанијата. „Финансискиот менаџер мора внимателно да се грижи за правилниот тек на финансиите на компанијата. Не постои совршен модел за менаџирање на финансиите на една компанија, во секој модел има простор за унапредување и усовршување. Управувањето со финансиите на една компанија или нејзиниот финансиски менаџмент подразбира спроведување одделни финансиски операции (ефикасен сметководствен систем, управување со ликвидноста, финансиска анализа и известување), како интегрален дел од една целина - финансискиот систем на компанијата“, вели Бошевска. Современите светски поимања на функцијата финансиски директор вклучуваат

21

Долгорочното прецизно планирање во современиот менаџмент е клучно за опстојувањето и напредокот на компаниите. Оттука, ингеренциите на финансискиот директор мора постојано да се зголемуваат, бидејќи токму тој треба да планира со поширока визија, а не да се потпира на безглавото трчање по профит на извршниот менаџмент понагласена улога во проектирањето и одговорност за остварувањето на долгорочните цели на компанијата. Универзитетскиот професор по финансиски менаџмент Сашо Арсов потврдува дека само финансиите не може да бидат единствена преокупација на менаџерите, туку за еден менаџер да се нарекува успешен треба да исполнува и да координира обврски во повеќе области. „Добар финансиски менаџмент значи донесување одлуки во областите на финансирањето, инвестирањето и во распределбата на добивката, имајќи го предвид нивниот придонес кон остварувањето на долгорочните цели на компанијата“, вели Арсов.

Каде грешат македонските компании?

Постојаната едукација на менаџментот и користењето странски искуства за следење на светските трендови во економијата отсекогаш е голем проблем на македонските компании. Крутоста на менаџментот, кој е составен претежно од семејни кадри, особено е видлива кај помалите компании во земјава. Најголеми забелешки на ваквата практика на компаниите имаат банкарите. Според нив, банкарските услуги и нивното работење се на нишан на јавноста, бидејќи се користат како алиби за неспособноста на менаџерите. „Не ретко сопствениците на компаниите (кои најчесто се и менаџери) ги извршуваат сите функции во компанијата (финансии, човечки ресурси, правни работи, маркетинг и сл.) што го намалува квалитетот на тие операции, без сопственикот воопшто да биде свесен за тоа. Во исто време се нефлексибилни за укажување на нивните слабости, не прифаќаат потреба од промена и секој неуспех го припишуваат на надворешни фактори (не ретко банка)“, велат банкарите што ги консултиравме. Дел од помалите бизнисмени и самите потврдуваат дека со компаниите кои имаат и повеќе од 100 вработени лица управуваат исклучиво самостојно и без консултации со никого. Данило Николовски, сопственик и генерален директор на Ролопласт, вели дека поради практичност, ги има споено функциите финансиски и извршен директор и двете ги извршува тој лично. „Како и кај повеќето мали компании, јас како газда ја имам преземено функцијата финансиски директор. Така полесно ги координирам работите и можам да планирам долгорочно“, вели Николовски. Ваквите наоди ги потврдува и Катерина Бошевска. Според неа, помалите компании во земјава (или барем поголемиот дел од нив) немаат посебна позиција финансиски директор. Тие практикуваат „основна грижа”

Трите најважни задачи на финансискиот директор XX Добри пресметки за стапката на поврат на инвестициите, за алтернативните инвестиции и за останатите финансиски параметри; XX Структурирање на капиталот. Тоа значи квалитетно да ја организира структурата на обврските на компанијата - колку актива, колку пасива, која компанија, по која цена... Значи, од една страна се одлуките за инвестициите, а на друга страна како ги финансирате нив. Во центарот на овие одлуки е главниот финансиски менаџер. Тоа се вика капитално буџетирање и е една од неговите најважни задачи; XX Добриот финансиски менаџер, покрај фискалната експертиза, сметководство, буџетирање и сл., треба да има добри познавања и од човечки ресурси, ИТ, менаџирање на ризикот, ревизија, контрола и известување. за нивните финансии, која е изразена преку вработување само сметководител, сметајќи дека тоа е доволно за контрола на финансиската состојба. „Самиот факт дека во делот на финансиите се води само ‘основна грижа’ не значи дека тој сегмент од работењето не е важен или пак е помалку важен за овие компании, особено во процесот на донесување одлуки. Меѓутоа, информации од овој карактер може да се добијат единствено

Финансискиот директор секогаш мора да ја знае моменталната позиција и состојба на компанијата и каде се движи таа

Капитал број 691 24.01.2013

22

Катерина БошевсКа

сашо арсов

финансиски директор на EOS Matrix

универзитетски професор

Помалите компании во Македонија (или барем поголемиот дел од нив) немаат посебна позиција финансиски директор. Тие практикуваат ‘основна грижа’ за нивните финансии, која е изразена преку вработување само на сметководител, сметајќи дека тоа е доволно за контрола на финансиската состојба.

Кај нас нема некоја циркулација на кадри, нема јавност во преминувањето на менаџерите меѓу фирми, ако воопшто постои, нема податоци за нивните плати и бонуси. Сепак, мислам дека има компании за кои може да се каже дека се добро финансиски менаџирани, што значи дека има одредена понуда. Не би знаел колкава е.

ако грижата за финансиите се подигне на едно повисоко ниво од сметководствената евиденција и опфати обработка на сметководствените податоци преку анализи и показатели. Финансискиот директор е таа улога во фирмата која мора одлично да го познава бизнисот на компанијата, нејзините стратегии и бизнис-планови, едноставно да го чувствува пулсот на фирмата и да внимава какво влијание имаат анализираните податоци од страна на сметководството врз работењето на компанијата и исполнувањето на нејзините планови и стратегии“, вели Бошевска. Ирена Петличкова од Атлантик груп смета дека, сепак, не треба да се генерализира и да се има на ум дека во моментов во земјава постојат и позитивни и негативни примери. „По с тарите дел умно и нецело сно трансформирани компании во Македонија с$ уште имаат некои поинакви погледи на улогата на финансискиот директор и му даваат помалку простор да си ја врши работата. За разлика од нив, мултинационалните компании со кои јас сум имала искуство работат поинаку и финансискиот директор ги има токму надлежностите и обврските кои му следуваат“, вели Петличкова. Сепак, ако се оди на анализа исклучиво на малите компании, многу е веројатно дека проблемите со коишто се соочуваат македонските се слични и кај малите компании насекаде низ светот, со помал или со поголем интензитет. Професорот Сашо Арсов ги потврдува овие наоди. „Тоа е општо правило, не е случај само кај нас. Финансиските одлуки спаѓаат во редот на стратегиските одлуки и секогаш се носат во самиот врв на компанијата. Во малите компании не постојат менаџерски екипи, туку тоа е самиот сопственик, кој сам одлучува за клучните прашања, вклучувајќи ги и финансиските“, заклучува Арсов.

Круцијалната улога на финансискиот менаџмент во време на криза

Светската економска криза која следуваше по Големата рецесија од крајот на 2008 година, која четврта година по ред ја тероризира светската економија, на пазарот постави нови правила на игра. Ако економичноста, прецизноста и непогрешливоста на менаџерите некогаш

Дали во МаКеДонија иМа Квалитетни финансисКи ДиреКтори?

Од сето досега кажано се наметнува прашањето дали воопшто Македонија има адекватен и соодветно стручен кадар кој може да одговори на овие барања на современиот финански менаџмент. Според Бошевска, Македонија во финансискиот сектор потврдува дека поседува квалитет, но дека на македонските менаџери им недостига корпоративно искуство. „Нашиот пазар нуди квалитетен финансиски кадар, кој е добро едуциран. Она што можеби недостига е подготвен кадар со корпоративно искуство во поголеми компании или меѓународни корпорации, кои практикуваат сопствени правила на финансиско уредување, така што финансиските директори ќе имаат дополнително знаење за тоа како корпоративното финансиско работење кое им го наметнува групацијата кон којашто припаѓаат да го прилагодат кон локалната законска рамка“, вели Бошевска. Професорот Арсов не сака да го коментира ова прашање бидејќи информациите кои & се достапни на јавноста и на науката се навистина скудни. „Кај нас нема некоја циркулација на кадри, нема јавност во преминувањето на менаџерите меѓу фирми, ако воопшто постои, нема податоци за нивните плати и бонуси. Сепак, мислам дека има компании за кои може да се каже дека се добро финансиски менаџирани, што значи дека одредена понуда има. Не би знаел колкава е“, вели Арсов. Претставниците на бизнис-секторот пак, се едногласни дека во земјава има квалитетни кадри, но прашање е колку може да дојде до израз нивното знаење во услови на тотално централизирано раководење на приватните семејни компании. „Моето искуство кажува дека во Македонија има квалитетни кадри, но колку ги користат во самите компании, тоа е друго прашање“, вели Петличкова. беа услов за повисока плата или престиж на менаџментот, денес се единствен предуслов за спас и опстојување на компаниите. Оттука се наметнува потребата да се знае колкаво е значењето на финансиските директори во услови на криза и колку од нивните одлуки зависи иднината на самата компанија. Професорот Арсовски потврдува дека кризата наметнува потреба од повисока стручност на сите полиња, па така и во доменот на финансиите, но според него, македонскиот менаџмент си пронашол уникатен начин за да ги заобиколи ваквите трендови. „Кај нас, сепак, тоа не е толку изразено поради неколку причини. Компаниите работат повеќе конзервативно, односно без да користат разновидни форми на финасирање. Постојат и значајни неформални релации меѓу банките и компаниите и меѓу самите компании, со што се ‘покриваат’ грешките и неинвентивноста. Често и во големите компании главниот менаџер одлучува за клучните прашања, па немаат ни голема

потреба од врвни финансиски менаџери и сл.“, вели Арсовски. Бошевска, сепак, е поборник на фактот да се следат светските трендови и науката и дека ниедна позначајна деловна одлука не би требало да се донесе без да се побара мислење од финансискиот директор за нејзините ефекти и влијанија врз работењето на компанијата. „Во услови на економска криза, улогата на финансискиот директор во една компанија е потешка и поодговорна, затоа што е потребно да се прават посложени анализи и истражувања, особено во делот на антиципирање – предвидување - на идните настани и ефекти за самата компанија. Улогата на финансискиот директор не се менува. Единствено што се менува е предизвикот и одговорноста пред коишто стои финансискиот директор во однос на компанијата која ја претставува. Токму затоа, компаниите кои имаат поставено добро корпоративно уредување многу полесно се справуваат или минуваат низ финансиските кризи на системот“, вели Бошевска.

Балканот повторно се здружува Информациите кои Ви се потребни за подобро работење во балканскиот регион секој работен ден, наутро, Ви ги испраќаме на e-mail или прочитајте ги на www.biznis-plus.com Нарачка и повеќе информации на: pretplata-mk@biznis-plus.com или на телефон: +389 2 3298 110

1

месец бесплатно!

www.kapital.mk

Капитал број 691 24.01.2013

company profile

23

Јадран Готино КондиторсКа фабриКа

Od tranziciski zagubar do izvoznik na pet kontinenti пишува:

дејан азески

dejan.azeski@kapital.mk

фотографија:

ивана Кузмановска

ivana kuzmanovska@kapital.mk

К

ондиторската индустрија Јадран од Неготино е еден од ретките примери во земјава на успешна трансформација од државен во приватен капитал. Компанијата, која е основана во 1956 година, претставува своевиден бренд уште за време на поранешна Југославија. Иако со ограничен број производи, многумина с$ уште ги паметат стариот локум и алвата на Јадран од Неготино. По успешната приватизација во 2006 година, новиот сопственик, Тодор Кулаков, кој по професија е машинскиинженер, прави развоен план за компанијата, кој веднаш почнува да го реализира. Денеска севкупниот капацитет на сите линии во Јадран, сега со додавката Готино во називот, е повеќе од 9.000 тони на годишно ниво. Произведуваат флипс, чоколади, бисквити, чоколадирани производи како и трајни кроасани, кекс и крекери. Сиот дизајн како и технологијата на производство на производите е италијански, а можат да се најдат по супермаркетите на пет континенти. На повеќе од 20.000 м2, простор од кој 5.500 м2 е покриен простор,

Компанијата Јадран Готино со светската економска криза се справува со нови инвестиции, а малата побарувачка на домашниот пазар ја решава со извоз во повеќе десетици различни земји ширум светот работат 130 вработени, од кои 80 редовно и 60 повремено. Компанијата е присутна во светски познати синџири од маркети како Теско, Метрокеш, Cash&Carry. Според Кулаков, клучно за експанзијата на компанијата е користењето странски иск уства и современиот начин на менаџирање и развој. „Многу ми е криво што немам слики како изгледаше Јадран пред преземањето за да се направи споредба што с$ е постигнато за овие неколку години. Здравото работење во овие

шест години со консултанти од еден куп држави, примената на нова технологија и промената во начинот на производство доведе до „бум“ на компанијата. Досега имаме инсталирано шест линии. Веќе го исполнивме капацитетот и мора да инвестираме во нови погони.

тодор КулаКов

сопственик и менаџер

К

ога ќе чујам криза, ми доаѓа да се тепам. Јас откога сум роден слушам само за криза. Наместо гимназија, морав да одам во некоеси насочено образование, потоа кога завршив факултет се распадна Југославија, па транзиција, кризи... Не знам јас за нормален тек на работите. Затоа не признавам криза. Одговорот за кризата е прилично едноставен. Преструктурирање на компаниите, креирање нови производи и услуги и отворање нови пазари. Кој ќе го направи тоа нема криза.

Капитал број 691 24.01.2013

24

www.kapital.mk

company profile

Од овие четири котели започнал Јадран во 1956 година

Кредитирањето од странски банки апсолутно е возможно

Македонските компании с$ уште се скептични за земањето кредити од комерцијалните банки во странство. Иако во земјите од Европската унија се нудат повеќе и поевтини кредити, сложеноста на процедурата и недоволното познавање на правилата ги одвраќаат македонските бизнисмени од оваа идеја. Според информациите на „Капитал“, досега само неколку фирми од земјава зеле кредит од странство. Меѓу нив е и компанијата Јадран Готино од Неготино. Нејзиниот сопственик, Тодор Кулаков, смета дека македонските бизнисмени не се доволно информирани за предностите на овој вид финансирање за нивниот бизнис. „Апсолутно не е точно дека кредит од странска банка е невозможно да се земе и е тотално неисплатлив. Ние користиме кредит директно од Европска комерцијална банка, со каматна стапка од 5,5% на 10 години, што е многу поповолно од сите понуди што ги добивме во Македонија до пред малку“, вели Кулаков. Добра приказна е тоа што беше Јадран, а што е сега. Од алва, локум и леб, сега имаме повеќе од 70 артикли, а планираме и до 100 да стигнеме“, вели Кулаков. Јадран има имплементирано ИСО 22.000, во којшто спаѓа и стандардот Хасап, исто така ги задоволуваат стандардите AFS и BRC за производство за храна, а компанијата и самиот Кулаков поседуваат уште неколку домашни и меѓународни сертификати за стандардизација.

Примена на науката во менаџментот

Според Кулаков, клучниот проблем кај поголемиот број од македонските бизнисмени е што с$ работат на своја рака. Сопственикот на Јадран Готино е поборник на тезата за поголема примена на науката во стопанството и во менаџментнот. „Можеш да дадеш 100 милиони евра, а да немаш вредност од едно евро или да инвестираш едно евро и да направиш бизнис од 100 милиони евра. Првиот чекор е планирање, потоа неколку години наназад викаме странски ревизорски куќи за да го проценат нашето работење. Следниот чекор е инвестицијата. Значи, од моја страна с$ е завршено без грешка. Останува

работниците и инженерите да си ја направат својата работа“, вели Кулаков. Она што е клучно според менаџментот на Јадран е промената на менталитетот. Кулаков вели дека во земјава, а особено во економијата, имаме остатоци од претходно време. „Затоа директорите го кријат профитот обртот и сл., во Македонија во голема мера недостига имплементирање нови технологии, нови производи, современи работни практики. Горди сме на тоа дека ние се дигнавме како феникс од пепелта на еден посттранзициски период“, заклучува тој. Раководството на Јадран е со нови планови за следните инвестиции, кои ќе бидат со цел да се прошират како компанија. „Веќе имаме консултанти за да излеземе на една од берзите надвор од Македонија. Значи, комитенти сме на една од четирите најголеми берзи во Европа и за некои три години од денес планираме некол-кукратно да го зголемиме и производството и асортиманот и извозот“, велат оттаму. Според сопственикот и генерален директор, Тодор Кулаков, одговорот за секоја криза, па и за оваа е нова поставеност на пазарот. Според него, за нови компании

тр е б а н о в начин на р аб ота, н о в о преструктурирање, а сето тоа е работа и одговорност на менаџментот. „Кога ќе чујам криза, ми иде да се тепам. Јас откога сум роден само за криза слушам. Наместо гимназија, морав да одам во некоеси насочено образование, потоа кога завршив факултет се распадна Југославија, па финансиски кризи. Не знам јас за нормален тек на работите. Затоа не признавам криза. Одговорот на кризата е прилично едноставен. Преструктурирање на компаниите, а со самото тоа креирање нови производи и услуги и отворање нови пазари. Кој ќе го направи тоа нема криза“, вели Кулаков.

„Многу полесно ги освојуваме странските отколку домашниот пазар“

Кулаков и општо, Јадран Готино како компанија се едни од ретките кои тврдат дека е многу полесно да се освојат странските пазари отколку домашниот. Според нивните аргументи, во земјава имаме мал нископотенцијален пазар со никаква финансиска дисциплина и тоа е доволен мотив за сите способни менаџери да се ориентираат претежно извозно. „Ако сум почнал јас обратно, да чекам Македонија да ми генерира капитал за да можам да се развивам и да почнам да извезувам, би ми требале 30, наместо шест години. Тоа е пластична компарација, ама е суштината. Секој пат фокусот треба да го насочиме на поголеми пазари. Треба да генерираш мал милион претпоставки за да тропнеш некаде и да кажеш јас сум компетитивен во секој однос, нудам најкомпетитивна релација квалитетцена-тип на производ“, вели менаџерот Кулаков. Компанијата Јадран Готино со своите производи е застапена и во Северна Африка и на Блискиот Исток. Покрај тоа, присутни се и на традиционалните пазари во Европа, Канада и во Русија.

...Политика... Зад сцената на претставата „црн понеделник“

Politi~ka kriza za da se skrie ili za da se pomogne re{enieto za imeto пишува:

Максим ристески

Л

идерската средба Груевски-Црвенковски не успеа, на прв поглед од добро познати причини, но дали второто читање на изјавите на двајцата

лидери по средбата открива дека со својата улога во политичката криза секој од нив всушност, се позиционира во однос на можното блиско решение на спорот за името?

продолжува на стр. 28-30

фото: Ивана Кузмановска

maksim.risteski@kapital.mk

Капитал број 691 24.01.2013

26

www.kapital.mk

политика

Како ВМРО-ДПМНЕ ги „правда“ новите шест телохранители за премиерот?

Ќ

е наведам барем три конкретни причини, иако има многу повеќе, зошто актуелниот премиер, Никола Груевски, треба да добие засилено обезбедување по неговото заминување од функцијата,- изјави пратеникот на ВМРОДПМНЕ, Антонио Милошоски. Без да наведува имиња, но со јасни назнаки за кого се работи, Милошоски борбата на оваа влада со криминалот ја илустрираше со апсењето на „еден човек кој имаше паравоена формација и ги држеше Скопје и околината под опсада“, очигледно мислејќи на кондовецот Агим Красниќи. Пратеникот на ВМРО-ДПМНЕ зборуваше и за „еден човек многу

> БРОЈКИ

30

општини во Македонија во 2012 година имале повеќе починати лица од новороденчиња, а дури и во неколку големи општини е забележан изразено негативен прираст, со две починати лица на едно новороденче - Битола, Карпош, Охрид, Велес...

познат на кумановската јавност пред чие апсење и поранешен амбасадор на САД во Македонија изрази жалење дека е недопирлив“, очигледно посочувајќи на Бајруш Сејдиу, а како причина за загрозена безбедност на премиерот ги спомена и меѓународните воени мисии во кои учествува Македонија во борбата со глобалниот тероризам. Изјавата на Милошоски е по повод негативните реакции кај дел од јавноста поради измената на Законот за влада, со која на македонските премиери по завршувањето на мандатот ќе им следува 24-часовно обезбедување од страна на шест телохранители.

ВМРО-ДПМНЕ бара најгол да добијат 280.000 евра о

102

илјади евра влегоа во државниот Буџет од продажбата на конфискуваниот стан на поранешниот директор на царината, Драган Даравелски. Со тоа досега добиената сума за државата од јавните наддавања за имотот на најпознатиот македонски бегалец се искачи на 180 илјади евра.

950

прекршители снимиле полициските камери на скопските улици за девет месеци. Според полицијата, откако камерите се поставени бројот на сообраќајни несреќи во Скопје е намален дури за 50%.

facebook 1

Грујо ќе се сретне со Бранко, а ти за на кафе со мене се двоумиш! :) Виктор Кимовски

2

Џабе му е на Обама - никогаш нема да го стигне Заев со три мандати, и тоа засега. Горан Момироски

3

Крстот е единственото нешто што кога ќе се фрли во Вардар се наоѓа некој да го извади. Влатко Василиј

Новиот предлог-закон од ВМРО-ДПМНЕ во отсуство на опозицијата предизвика бура од реакции– се бара со државни пари да се овозможи формирање партиско-истражувачки аналитички центри?! Начинот на кој се предлага да се делат парите за оваа цел ги возбуди помалите партии, но и го отвори прашањето неопходна ли е оваа идеја во услови на економска криза? пишува:

Дејан Азески

dejan.azeski@kapital.mk

фотографија:

Фотоархива на Капитал

П

омалите партии од македонското Собрание бараат на каков било начин да бидат вкчучени во предлогзаконот за формирање партискоистражувачки аналитички центри. Тие не се согласуваат од овој проект вреден 280.000 евра да профитираат само најголемите четири парламентарни партии како што е првично

предвидено. Пратеникот Кенан Хасипи од Демократската партија на Турците во Македонија, која е во коалиција со ВМРО-ДПМНЕ, смета дека од ваквите истражувачки центри корист треба да имаат и помалите партии затоа побара истражувачките центри да се користат на ниво на коалиции. Тој предложи и фиксните 280.000 евра кои првично ги предвидува предлог-законот за оваа намена да се заменат со процент од Буџетот со оглед дека истиот се менува секоја наредна година. „Ние вакви истражувачки центри веќе користиме, но тие доаѓаат од странски држави. Ако не може законски да се регулира на ниво на коалиција да се користат услугите на овие центри барем да ни се дозволи со

www.kapital.mk

Што ќе наследи Зврлевски од Шврговски?

П

асивно јавно обвинителство, кое постојано се жалеше на лошите услови за работа, и тоа најчесто со право, што пак, никако не може да му се земе како оправдување на сега веќе поранешниот државен обвинител Љупчо Шврговски за тоа што му го остава на наследникот, Марко Зврлевски. Шврговски ќе остане запаметен по затворањето со резолуција, а без истрага, на случаите: авионска несреќа на претседателот Борис Трајковски и падот на армискиот хеликоптер кај Блаце. Во портфолиото на Шврговски празно место остана и за случајот Маџар телеком, за кој не покрена истрага.

Капитал број 691 24.01.2013

бум-трес

27

ЗдравКо Коцев

кандидат за градоначалник на Штип

А

ко така сакаат и крв ќе падне. И тие имаат деца и јас имам“, ја дообјаснува Коцев пораката „око за око, заб за заб“, упатена до власта по насилното исфрлање на опозицијата од Собранието.

лемите партии од Буџетот! О

милан бандиќ

градоначалник на Загреб

некаков надомест и ние да можиме да користиме нивни студии, истражувања или анализи“, вели Хасипи. Според предлогот на ВМРО-ДПМНЕ, кој помина на прво читање во комисиската расправа, од 1 јануари 2015 година четирите најголеми парламентарни партии ќе имаат право да формираат сопствени истражувачки центри финансирани од државата. За оваа намена се предвидува партиите меѓу себе да си поделат 280.000 евра буџетски средства. Пратеникот Антонио Милошевски од ВМРОДПМНЕ смета дека со овој предлог-закон само се пресликуваат искуствата од развиените демократии каде што ваквите институти финансирани од државата се реалност. Според Милошевски, овие истражувачки центри придонесуваат за поголема транспарентност и аналитичност на партиите и подобрување на демократскиот дух и дијалог. Во поглед на помалите партии, Милошевски рече дека не гледа пречка тие да ги користат услугите на ваквите институти, а во поглед на финасирањето времето ќе покаже како најдобро да се регулира тоа. „Германските социјалдемократи го имаат ценатарот за истражување Фридрих Еберт, демохристијаните Конрад Аденауер и најголемите политички партии во САД исто имаат свои институти. Сметам дека согласно со овие примери овој закон ќе придонесе за поголема транспарентност и за поаналитички пристап на политичките партии како кон внатрешните органи така и кон институциите.“ Милошевски потенцира дека прецизно со законот ќе биде регулирано политичките партии ниту на директен ниту на индиректен начин да не можат да се користат за финансирање на партиите. Според предлог-законот институците треба да имаат од двајца до најмногу четворица вработени. А средставата од Буџетот ќе се распределуваат, 60% ќе ги делат сите четири центри подеднакво. Од останатите 40%, 35% ќе добива најголемата парламентарната партија, 30% втората по големина, 20% третата и 15% четвртата по големина парламентарна партија. На денешната седница на собраниската комисија за политички систем на прво читање поминаа и предлог-измените на Законот за политички партии и предлог-измените за законот за финансирање на политичките партии кои ќе овозможат формирање на вакви партиско-истражувачки аналитички центри.

Коментар

дговорен сум за снегот кој паѓа, а јас не можам како Бетмен да ги соберам сите снегулки во лет“, изјави градоначалникот во хаосот што настана по снежниот бран што деновиве ја зафати хрватската престолнина.

тони ангелевсКи

градоначалник на Демир Хисар

Т

елевизорот го обезбеди лока лниот кабелски оператор ОМЕГА НЕТ, односно сопственикот Иван Кузмановски. А дали тој бил исправен и во што бил пакуван – одговорноста ја има донаторот“, гласи демантот на веста објавена во некои медиуми дека фаќачот на крстот на Водици во Демир Хисар бил награден од градоначалникот со расипан телевизор спакуван во кутија од микробранова печка.

twitter 1 Zoran Nikolov@zorbital

Последен од земјава што патувал повеќе од 100 километри за работа бил Александар Македонски

2 Медо@MedoDimoski

Што викаат МПЦ, за кого сака Господ да гласаме на следните избори?

3 Trendafilka@tetkaTrende

БИДИ ЈУНАК,ОСМЕЛИ СЕ ЗАПИШИ СЕ НА МЕДИЦИНСКИ, проект на Владата

дејан азески dejan.azeski@kapital.mk

Партиска пропаганда со државни пари?!

Н

овиот предлог-закон за партискоистра ж увачки аналитички центри навистина отвора многу прашања, како од законски, така од морален, а најмногу од реален аспект. Покрај тоа како ќе се спречи злоупотребата на предвидените 280.000 евра буџетски пари, се отвора прашањето како и за која намена навистина ќе се користат овие институти. Иако станува збор за практика пресликана од западните демократии, мора да се знае дека според проблемите кои барем досега излегле на површина во врска со финансирањето на политичките партии измените ќе одат тешко. Така што, ВМРО-ДПМНЕ на пример, е различна од нивната братска Демохристијанска унија на Меркел по тоа што с$ уште ја немаат објаснето дупката од 3,3 милиони евра која им се појави во финансискиот извештај пред половина година. Од опозициската ДПА за последните избори прикажале приходи од речиси 11.000 евра, а потрошиле 40.000 евра, односно 29.000 евра повеќе. Со парите од буџетот оваа сума се намалува, па нејасни остануваат околу 15.000 евра. СДСМ за време на целата изборна кампања пријавила приходи од 475.000 евра, а потрошиле 554.000 евра, односно 80.000 евра повеќе од парите пријавени како донација, така што македонската политика заедно со сите нејзини политички партии е далеку од демократскиот и транспарентен амбиент на развиените демократии кој треба да го пресликуваме, Најстрашно е што македонските партии веќе поседуваат некои вакви квазиистражувачки центри кои неофицијално функционираат преку институтите Павел Шатев и Прогрес, кои за само неколку години добија етикета најтврд облик на партиска пропаганда, пласирање спинови и ширење апсолутни невис-тини. Е сега, ако демократскиот и објективен капацитет на СДСМ и на ВМРО-ДПМНЕ е еднаков на продуктот наречен Прогрес или Павел Шатев еднакво, тогаш можеме само да претпоставиме каков пропанден разглас ќе бидат овие нови инстутити, кои за да н$ трујат секојдневно, ќе треба да се финансираат од државни пари.

Капитал број 691 24.01.2013

28

www.kapital.mk

политиКа

Зад Сцената на пРетСтавата “цРн понеделниК“

Politi~ka kriza za d skrie ili za da se pom re{enieto za imeto? пишува

Максим Ристески

maksim.risteski@kapital.mk

фотографија:

ивана Кузмановска

ivana kuzmanovska@kapital.mk

В

о вревата што ја крена политичката криза, заострена по настаните од 24 декември, најгласни се барањето за вонредни парламентарни избори на опозицијата и хорот власт-меѓународни претставници, кои се за враќање на пратениците од коалицијата на СДСМ во Собранието, како чекор кон мирни локални избори во март. И покрај многубројните и јасни индикации дека се случува сериозно поместување во преговорите со Грција за спорот за името, ниту една од двете завојувани страни, па дури ни третата, странците, не ја споменуваат оваа перспектива на кризата во Македонија и создаваат впечаток дека сите напори за нејзино санирање се со цел внатрешно-политичка стабилизација. Но, ако претпоставиме дека навистина овојпат решението за името е на дофат, апсурдно е да се мисли дека власта, опозицијата и меѓународната заедница, кризата и опциите за излез од неа ја ги набљудуваат низ призмата дали ќе има само локални избори или со нив и вонредни парламентарни. Во овој контекст, многу показно изгледаат изјавите на премиерот Никола Груевски и особено на претседателот на СДСМ, Бранко Црвенковски, дадени по неуспешната лидерска средба, на која изостана каков и да е пресек на

преговарачките позиции. Прашањето што го поставува евентуалниот почеток на крајот во спорот за името е како би се поставил премиерот кога се знае дека мора да се направи некаков компромис, што според програмата на ВМРО-ДПМНЕ, ќе оди на референдум, но во случајов, референдумот мора да заврши со прифаќање на компромисот? Од друга страна, како во ваква ситуација би играл Црвенковски, за кој до неодамна едно од главните оружја против Груевски беше обвинувањето дека оваа власт нема намера сериозно да преговара со Европската унија, а камоли да го реши името? Одговорот и на двете прашања е дека и на Груевски и на Црвенковски би им одговарала димната завеса на политичката криза. На првиот за да го одвлече вниманието на јавноста од неговата подготвеност за компромис, зашто се плаши дека ќе биде сфатена како предавство, а на вториот, кој не е исклучено дека има инсајдерски информации оти се ближи решението за името, за да го оспори или барем да го скрие евроатлантскиот успех на премиерот со наоѓањето поводи за тезата дека во Македонија владее диктатура, а Груевски е диктаторот. Изјавите што се однесуваа на решението на спорот за Грција дадени по лидерската средба одат токму во овој правец. Вака одговори премиерот на прашањето дали ќе има референдум за името: „Мислам дека станува збор за шпекулации, бидејќи

ние немаме што било сериозно на маса за коешто би можеле да организираме референдум, со што прашањето и шпекулацијата се целосно депласирани во овој момент“, рече Груевски. Црвенковски пак, во изјавата по средбата соопшти дека ќе ја повлече поддршката за решението зад кое би застанал премиерот доколку нема вонредни парламентарни избори: „Што се случува во преговорите за решавањето на спорот со Грција јас не сум информиран, а не е информирана и македонската јавност. Јас можам да заклучувам во однос на јавно дадените изјави од Нимиц, од министрите за надворешни работи и од Европската комисија. Очигледно дека нешто се случува. Што се однесува до нас, доколку се постигне договор за одржување предвремени парламентарни избори, којшто треба да се реализира во Парламентот со нашето враќање таму, нашата позиција во однос на тоа останува апсолутно иста. Да го повторам ставот - секое име што ќе биде прифатливо за Никола Груевски, а истовремено не задира во македонскиот идентитет, ние кард бланш ќе го прифатиме. Меѓутоа, ако поради ова што се случуваше и поради ваквиот став

Сашо КлеКовСКи

МЦМС

Л

окалните избори ќе се одржат на 24 март и СДСМ ќе учествува на нив. Дали потоа ќе има вонредни парламентарни избори ќе зависи и од прогресот во добрососедските односи и во евроатлантските интеграции.

www.kapital.mk

капитал број 691 24.01.2013

политика Лидерската средба Груевски-Црвенковски не успеа, на прв поглед од добро познати причини, но дали второто читање на изјавите на двајцата лидери по средбата открива дека со својата улога во политичката криза секој од нив всушност, се позиционира во однос на можното блиско решение на спорот за името?

da se mogne на актуелната власт, ние продолжиме со бојкотот на Парламентот и не учествуваме на локалните избори, тогаш таквата подршка на невидено не функционира, тогаш целокупната одговорност за сите прашања, вклучително и за ова прашање, ја презема Никола Груевски и коалиционата влада“, изјави Црвенковски.

Што е целта на странското менаџирање на кризата?

Прашањето што го поставува тезата дека зад случувањата поврзани со 24 декември се крие компромисот за името е со каков мотив претставниците на меѓународната заедница ја менаџираат политичката криза. Дали се работи за вообичаени интервенции за одржување на кревките балкански демократии како македонската или пак, овојпат мотивот потекнува од значајното придвижување на преговорите со Грција за спорот за името, за кое за волја на вистината, с$ уште нема опиплива потврда? Доколку решението на спорот со Грција е навистина блиску, пред с$ благодарение на напорите на меѓународната заедница, тогаш е јасно дека странците ќе направат с$ за да не дозволат трудот да им пропадне поради внатрешно-политичката криза во

Стојан андов политичар

Б

идејќи с$ уште не сме виделе нешто конкретно што ќе покаже дека е поблиску решението на спорот за името, сметам дека не треба да се шпекулира со можната врска на овој спор со начинот на кој меѓународната заедница ја третира политичката криза во Македонија.

земјата. Ним, за разлика од Груевски и Црвенковски, повеќе би им одговарала стабилна политичка клима, што значи локални избори со учество на опозицијата и конструктивност, консензуалност на сите политички фактори во однос на интересите на земјата од евроатлантските интеграции. Во овој контекст, најверојатно странците & кумуваа на лидерската средба во Клубот на пратеници. Ако се исфилтрираат работите според нивните намери, вака изгледаат можните сценарија за понатамошен развој на ситуацијата во пресрет на локалните избори. Едното е официјалното и с$ помалку веројатно - власта организира (само) локални избори, опозицијата целосно ги бојкотира. Повозможна е подваријантата која би значела дека Црвенковски ја штити „својата кожа“ дотаму што е подготвен да им се спротистави и на меѓународните притисоци, па соочен со инсистирањето на власта да се оди само на локални избори, би ги поддржал како независни кандидати градоначалниците на СДСМ во оние општини каде што има големи шанси да освојат нов мандат, а во другите општини да ги бојкотира изборите. Невозможно изгледа опцијата на која инсистира СДСМ - локални со парламентарни избори во март - колку поради фактот што не поминува кај меѓународната заедница, толку и поради кадровско-логистичките проблеми што би ги предизвикала кај политичките партии. Оваа опција одлучно би ја одбиле во ДУИ, партијата што е најфокусирана на локалните избори и на која најмногу & одговара компромисот со името. Патем речено, Ахмети во градоначалничката трка веќе вложи некои од своите најсилни кадровски решенија – во клучен момент за евроинтеграциите ја кандидираше Теута Арифи, вицепремиер, за Тетово; на Руфи Османи во Гостивар ќе му го спротистави министерот за локална самоуправа, Невзат Бејта, а за Струга од пратеничка-

29

Капитал број 691 24.01.2013

30

www.kapital.mk

политиКа Ким мехмети

алберт муслиу

аналитичар

В

о Македонија има само едно сценарио – Никола Груевски да остане по секоја цена на власт, што му одговара и на еден дел од меѓународната заедница, зашто македонското прашање се става ад акта. Груевски постојано дава некои поводи зошто да не се деблокира евроатлантскиот процес, а на меѓународната заедница не & се брза со Македонија.

та фотелја „го стана“ Арбен Лабеништа. Од она што се шпекулира во јавноста се издвојува варијантата одложување на локалните избори (до јуни?) за подоцна да се одржат заедно со парламентарни. Оваа опција (претпоставена според сценариото во кое по позитивен извештај на Европската комисија напролет и негово прифаќање од страна на Советот за општи работи на ЕУ во јуни, би било можно, како што рече еврокомесарот Штефан Филе, Македонија токму тој месец да почне да преговара за членство во ЕУ, под притисок на гаранција на државата дека името ќе се реши) би значела задоволување на условот на СДСМ за предвремени парламентарни избори и би овозможила достоинствено враќање на опозициските пратеници во Собранието под изговор дека за одложување на локалните избори неопходно е двотретинско мнозинство за да биде изгласана измената на законот кој предвидува локални избори во втората половина на март на секои четири години.

Што велат аналитичарите?

И на политичките аналитичари им е тешко да пресечат – сметаат дека с$ уште не се извадени сите карти за да се препознаат јасни контури за развојот на ситуацијата. Главно се сложуваат дека локални избори ќе се одржат, и тоа во предвидениот рок, на 24 март, но ја оставаат отворена и опцијата за предвремени парламентарни избори во релативно блиска перспектива, пред с$ во зависност од напредокот во спорот со името или од независните од него заложби на меѓународната заедница за внатрешна стабилност. Искусниот политичар Стојан Андов очекува локалните избори во март да се одржат, но според него, нивното одложување е можно и корисно, зашто тој смета дека ќе овозможи враќање на политичката сцена во институциите: „Одложувањето на локалните избори е можно и мислам дека е корисно. Во тој случај, опозицијата ќе се врати за да може со двотретинско мнозинство да се изгласа измената на Законот за локална самоуправа, кој предвидува одржување локални избори во март“, смета Андов, кој во поставеноста на меѓународната заедница во ситуацијата не гледа притисок за создавање терен за претстојно решение на спорот за името. „Меѓународната заедница помага бидејќи е очигледно дека нашите лидери сами не можат да ја решат политичката криза, туку напротив, ако се остават, тие би направиле уште поголема ескалација. Бидејќи с$ уште не сме виделе нешто конкретно што

ќе покаже дека е поблиску решението на спорот за името, сметам дека не треба да се шпекулира со можната врска на овој спор со начинот на кој меѓународната заедница ја третира политичката криза во Македонија“, изјави Андов за „Капитал“. Аналитичарот од Македонскиот центар за меѓународна соработка, Сашо Клековски, смета дека власта и опозицијата под внатрешно-политички притисок ќе постигнат компромис, што ќе резултира со локални избори со учество и на СДСМ. „Можниот компромис би бил прифаќање измени на Изборниот законик од страна на ВМРО-ДПМНЕ и враќање на СДСМ во Собранието за донесување на измените. Неверојатно е ВМРО-ДПМНЕ, и до некаде ДУИ и ДПА, да прифатат одлагање на локалните избори и нивно истовремено одржување со вонредни парламентарни избори, бидејќи со тоа би ја прифатиле целосно вината за политичката криза. Локалните избори ќе се одржат на 24 март и СДСМ ќе учествува на нив. Дали потоа ќе има вонредни парламентарни избори ќе зависи и од прогресот во добрососедските односи и во евроатлантските интеграции“, смета Клековски. Според него, по првичниот „панаѓур на суетите“, ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ ги направиле математиките, чиј резултат бара попуштање. „И СДСМ и ВМРО-ДПМНЕ играат игра 'кукавица', односно во обид да обезбедат најдобар можен исход за себе, ризикуваат со најлошото и за себе и за сите нас. Попуштањето е нормална последица на пред с$, внатрешниот политички притисок: ВМРО-ДПМНЕ ја има одговорноста за државата, одржување легитимни избори со учество на опозицијата, додека СДСМ ја има одговорноста за зачувување на партијата со учество на локалните избори и победа во одредени општини“, смета Клековски, според кој дипломатите ја имаат улогата на фасилитатори, пренесувачи на пораки, поради прекинот на меѓупартиската комуникација. „Можеби позначајна улога имаа во задржувањето на ДУИ и посебно на ДПА во Собранието, со што политичката криза го задржа меѓупартискиот карактер и не се претвори во меѓуетнички судир“, вели аналитичарот. Неговиот колега Алберт Муслиу размислува слично, со тоа што смета дека СДСМ ќе прифати локални избори, но ако добие ветување за вонредно парламентарно изборно соочување. „Почна да омекнува ситуацијата и мислам дека отпаѓа можноста опозицијата да не

аналитичар

С

екако дека во менаџирањето на ситуацијата од страна на меѓународните претставници има улога и придвижувањето на спорот за името, но во овој контекст, не треба да се релативизира политичката криза сама по себе како повод за да помогнат странците.

излезе на избори – и власта е свесна дека евентуалниот бојкот би бил штетен и за неа како и за опозицијата и веќе презема чекори за да се приближат позициите. Ова подразбира компромиси од двете страни – власта ќе побара расчистување на настаните од 24 декември, при што е можна и некоја политичка жртва, а СДСМ ќе прифати локални избори во околности што ќе значат одржување и на парламентарни во блиска перспектива. Секако дека во менаџирањето на ситуацијата од страна на меѓународните претставници има улога и придвижувањето на спорот за името, но во овој контекст, не треба да се релативизира политичката криза сама по себе како повод за да помогнат странците“, изјави Муслиу за „Капитал“. Најпесимистички прогнози да де аналитичарот Ким Мехмети, кој нема дилеми дека ќе се одржат локални избори, но без компромиси од страна на власта, а на штета на опозицијата, односно на демократијата. „Локални избори ќе се одржат, а опозицијата ќе игра некоја игра која нема да & донесе некој позначен успех, зашто иако таа тврди дека е свесна дека се бори со режим, сепак не е, зашто се однесува како да си има работа со нормална влада. Во Македонија има само едно сценарио – Никола Груевски да остане по секоја цена на власт, што му одговара и на дел од меѓународната заедница, зашто македонското прашање се става ад акта. Груевски постојано дава некои поводи зошто да не се деблокира евроатланскиот процес, а на меѓународната заедница не & се брза со Македонија. Од друга страна, странците во ситуацијава ја жртвуваат демократијата во земјата во името на некоја внатрешна стабилност“, вели Мехмети. Дека картите брзо ќе се отворат јасно е од поканата на посредникот во преговорите меѓу Македонија и Грција, Метју Нимиц, до преговарачите Зоран Јолевски и Адамантиос Василакис да се сретнат со него на 29 и на 30 јануари во седиштето на Обединетите нации во Њујорк, само неколку недели откако тој беше во Скопје и во Атина. Потврдено е дека и двете страни ја прифатиле поканата, исто како што е јасно дека меѓународните претставници во Македонија ќе дадат максимална логистичка поддршка за што потопол прием на евентуалното решение. Тоа може да значи нова или нови лидерски средби и тестирање на резистентноста на Црвенковски на меѓународен притисок, од која ќе зависи и судбината на внатрешната политичка криза.

Балканот повторно се здружува Информациите кои Ви се потребни за подобро работење во балканскиот регион секој работен ден, наутро, Ви ги испраќаме на e-mail или прочитајте ги на www.biznis-plus.com Нарачка и повеќе информации на: pretplata-mk@biznis-plus.com или на телефон: +389 2 3298 110

1

месец бесплатно!

Капитал број 691 24.01.2013

32

www.kapital.mk

Голем лидер или Голем диКтатор!?

@iva ruska leg

Zo{to Putin e najm ~ovek na svetot?

www.kapital.mk

genda

mo}niot

Тешко е да се прават профили за човек кого никогаш не сте го запознале, за кого немате личен став, оти никогаш и сте немале личен контакт. Тогаш сте принудени да се служите со впечатоците, оценките, со карактеристиките кои нему му ги припишуваат оние коишто го познаваат. И секако, со фактите коишто се неспорни, кои за еден политичар и лидер на држава се сведуваат на проектите, успесите, поместувањата кои тој ги остварил или не во однос на економијата, политичките проблеми, унапредувањето на демократијата и човековите права, достигнувањето на светските вредности. Путин важи за лидер за којшто не е можно да се нема мислење, притоа тоа мислење неизбежно да оди од крајност во крајност. Него или го обожавате или не можете да го поднесете... Тој е или поим за силна и успешна политика на секое поле која успеа Русија да ја спаси од економската кататрофа кон којашто се движеше и да ја зацврсти како клучен играч на меѓународната политичка сцена или е суров диктатор кој не трпи критика и на недемократски начин се справува со сите коишто ќе му се најдат на патот - политичари, новинари, бизнисмени... „Капитал“ ви пренесува како светот го гледа Путин и како тој трае и трае со години на чело на една од светските велесили...

Капитал број 691 24.01.2013

33

пишува:

Катерина Синадиновска katerina.sinadinovska@kapital.mk

Габриела Делова

gabriela.delova@kapital.mk

фотографија:

И

фотоархива на Капитал

стражувањето за животот на рускиот претседател, Владимир Путин, кого дури и американскиот Стејт департмент во своето гласило „Форин полиси" го прогласи за најмоќен човек на светот (тој беше на второ место, но првото оваа година остана празно), ни почна по случаен избор со електорнското издание на магазинот „Форбс“. А таму мислата на денот за тој ден беше следната: „Нема поголема лага од популарноста и мислењето што е популарно“... Хм, ништо не е случајно, се насмеавме и двете, додека веднаш почнавме со коментари дека ако општиот впечаток за овој политичар може да се сведе на именка плус придавка, тоа секако би било „популарен диктатор“... Но, дали е навистина токму така? И дали и впечатокот, како и популарноста честопати е лага и се коси со реалноста..? Тешко е да се прават профили за човек кого никогаш не сте го запознале, за кого немате личен став, оти никогаш и сте немале личен контакт. Тогаш сте принудени да се служите со впечатоците, оценките, со карактеристиките кои нему му ги припишуваат оние коишто го познаваат. И секако, со фактите кои се неспорни, кои за еден политичар и лидер на држава се сведуваат на проектите, успесите, поместувањата кои тој ги остварил или не во однос на економијата, политичките проблеми, унапредувањето на демократијата и човековите права, достигнувањето на светските вредности. Путин важи за лидер за којшто не е можно да се нема мислење, притоа тоа мислење неизбежно да оди од крајност во крајност. Него или го обожавате или не можете да го поднесете... Тој е или поим за силна и успешна политика на секое поле која успеа Русија да ја спаси од економската кататрофа кон којашто се движеше и да ја зацврсти како клучен играч на меѓународната политичка сцена или е суров диктатор кој не трпи критика и кој на недемократски начин се справува со сите коишто ќе му се најдат на патот - политичари, новинари, бизнисмени... „Капитал“ ви пренесува како светот го гледа Путин и како тој трае и трае со години на чело на една од светските велесили...

Што направи Путин со Русија?

Владимир Владимирович Путин е роден на 7 октомври. Претседател е на Русија од мај 2012 година, а претходно на истата позиција беше и од 2000 до 2008 година.

Но, не е само тоа. Путин беше и два пати на премиерската позиција од 1999 до 2000 година и од 2008 до 2012 година, со што Путин практички, ја управува Русија по смртта на Борис Јелцин. Цели 16 години Путин работел за руската разузнавачка служба КГБ, искачувајќи се на ранг на потполковник пред да одлучи да се вклучи во политиката во неговиот роден Санкт Петерсбург. Се преселил во Москва и во 1996 година се придружил на администрацијата на тогашниот претседател, Борис Јелцин. Брзо напредува и станува в.д. претседател на 31 декември 1999 година, кога Јелцин поднесе оставка неочекувано. Путин победи на следните претседателски избори во 2000 година и беше реизбран во 2004 година. Рускиот Устав, кој дава ограничен мандат, не му дозволува да се кандидира за трет последователен претседателски мандат во 20 08 година. На тие избори се кандидира и победува Дмитриј Медведев, негов близок соработник, а Путин станува премиер. Од оваа година почнува таканаречената „тандемократија“, со којашто се обележува играта на оваа политичка двојка Путин–Медведев. Во септември 2011 година, по промената на законот, Путин најави дека ќе бара трет, непоследователен мандат како претседател во 2012 година на претседателските избори, најава што доведе до големи протести во многу руски градови, со обвинувања кон него дека е диктатор кој ја има зграпчено власта и не сака да дозволи демократски провев во земјата. Путин победи на изборите во март минатата година и доби нов, овој пат проширен, шестгодишен мандат. Путин е заслужен за надгледување на враќањето на политичката стабилност и економскиот напредок во Русија, завршувајќи на кризата во 90-тите години. Во текот на првите години од неговото владеење БДП на земјата е зголемен за неверојатни 72%, реалните плати повеќе од три пати, невработеноста и сиромаштијата се повеќе од преполовени, а оценките на Русите за задоволството од нивниот живот се зголемени повеќе од двојно. Првото претседателство на Путин беше обележано со висок економски раст. Овие постигнувања се припишуваат од аналитичарите на добрата макроекономска политика, силните фискални реформи, зголемувањето на капиталните приливи, пристапот до ниските цени на надворешно финансирање и за пет пати зголемената цена на нафтата и гасот, коишто го сочинуваат поголемиот дел од рускиот извоз. Како претседател на Русија, Путин донесе рамен данок на доход од 13%. Како премиер, Путин спроведе големи воени реформи и реформа на полицијата. Неговата енергетска политика ја потврди позицијата на Русија како енергетска суперсила. Путин ги поддржа и high-tech индустриите, како што се нуклеарната и одбранбената, а преку странските инвестиции обезбеди

Капитал број 691 24.01.2013

34

и покрај тензијата која владеела и секогаш ќе владее во односите меѓу вашингтон и москва, личните односи на Путин со поранешниот американски претседател Џорџ Буш се ценат за исклучително пријателски.

www.kapital.mk

Голем лидер или Голем диКТаТор!? „бум“ во автомобилската индустрија. Лидерството на Путин низ годините уживаше значителна популарност, со генерално, висок рејтинг. Сепак, многу од неговите потези и во неговата домашна, но и во светската јавност се карактеризираат како недемократски. Во 2011 година светскиот Индекс на демократија ја смести Русија во „долг процес на регресија“, кој кулминирал со авторитарниот режим на Путин, а американските дипломатски телеграми кои протекоа од Викиликс тврдат дека Русија станала „виртуелна мафија држава“ поради „систематска корупција во власта на Путин“. Некои критичари го опишуваат како диктатор, наводи кои Путин категорично ги негира.

Кој е Путин?

Pussy Riot

приказна на декадата „Pussy Riot - приказна на декадата“, вака британскиот продуцент Мајк Лернер го нарекува „нередот“ кој оваа феминистичка рок-панк група го направи во Москва изминатата година. Станува збор за група од 11 жени формирана во август 2011 година, кои настапуваат на невообичаени јавни локации. Нивната тематика главно покрива прашања поврзани со феминизам, правата на ЛГТБ групите и важат за опоненти на Путин, кои го нарекуваат диктатор и најмногу ја критикуваат неговата поврзаност и поддршката што ја добива од руската црква. Оваа група е најпозната по нивниот настап во една од катедралите во Москва, по што беа и уапсени во февруари 2012 година и обвинети за хулиганство и ширење религиска омраза. Иако во Русија многу од населението ги осудува членовите на Pussy Riot и се согласува со нивните казни, Западот доста будно го следи нивното апсење и нивните судење, сметајќи дека во заднината се крие политички мотивирано апсење поврзано со пораките кои члeновите на оваа група ги испраќаат против режимот на Путин. Случајот со апсењето на дел од членовите беше силно осуден, почнувајќи од германскиoт канцелар, Ангела Меркел, па с$ до светски познатата пејачка Бјорк. Тие станаа меѓународен симбол на ставањето рака на адмиистрацијата на Кремљ врз слободата на уметноста.

Дедото на Владимир Путин (по татковска линија), Спиридон Иванович Путин, работел во куќата на славниот Владимир Ленин како готвач и по смртта на Ленин во 1924 година тој продолжил да работи за жената на Ленин, Надежда Крупскаја. Тој подоцна станал готвач и за Јосиф Сталин. Сепак, потеклото на Владимир Путин е опишано како „мистерија без евиденција“. Се смета дека Путинови потекнуваат од кралското семејство Тверскови. Во својата автобиографија „От первога лица“ (Во прво лице), која се базира на интервјуа кои Путин ги давал, тој зборува за своите скромни почетоци, вклучувајќи ги и годините кои тој ги поминал во социјален стан со неговото семејство како дете. Основното обрзование го завршил во училиште кое се наоѓало веднаш наспроти неговиот дом, а во петто одделение тој с$ уште не бил член на пионерите поради непримерното однесување. Во шесто одделение почнал да се занимава со спорт, тренирајќи џудо. Путин дипломирал меѓународно право на Државниот универзитет во Ленинград во 1975 година. Неговата докторска теза била со наслов „Стратешко планирање на регионални ресурси во рамките на формирањето на пазарните односи“ и во неа тој тврдел дека рускиот економски успех ќе зависи од создавањето национални енергетски шампиони (силни компании). На факултет тој станал член на Комунистичката партија на Советскиот Сојуз и останал таму

додека партијата не била распуштена во декември 1991 година. На Универзитетот тој се сретнал со доцентот Анатолиј Собках, кој подоцна игра важна улога во кариерата на Путин. Тој станува градоначалник на Санкт Петербург и го зема Путин за негов советник за меѓународни прашања. Набрзо Путин станува и шеф на Комитетот за надворешни односи на Канцеларијата на Санкт Петербург на градоначалникот, со одговорност за промовирање на меѓународните односи и странски инвестиции. Комитетот, исто така, регистрирал деловни потфати во Санкт Петербург. Помалку од една година подоцна Путин е под истрага под сомнение дека дозволил извоз на метали во вредност од 93 милиони долари во замена за надворешна помош во храна, којашто никогаш не пристигнала. И покрај препораката на Европската комисија Путин да биде отпуштен, Путин останува шеф на Комитетот за надворешни односи до 1996 година. Во 1996 година Анатолиј Собхак ги изгубил изборите и не добил нов мандат за гардоначалник. Путин е повикан во Москва и во јуни 1996 година станува заменикшеф на Одделот за управување со имот и е одговорен за странската сопственост на државата. На 26 март 1997 година претседателот Борис Јелцин го именува Путин за заменик-шеф на претседателскиот персонал, а подоцна врши и други функции во претседателскиот кабинет. На 25 јули 1998 година Јелцин го назначува за шеф на ФСБ (една од агенциитенаследнички на КГБ) и тој станува и постојан член на Советот за безбедност на Руската Федерација. На 9 август 1999 година Владимир Путин беше назначен за еден од трите замениципремиери назначен од Борис Јелцин, кој најавува дека сака да го види Путин за свој наследник. На 16 август државната Дума одобри негово назначување за премиер со 233 гласа (наспроти 84 против, 17 воздржани), што го прави петти премиер на Русија во помалку од осумнаесет месеци. Никој не очекувал дека Путин, непознат за пошироката руска јавност, ќе остане на функцијата подолго од своите

„ТандемоКраТија“ двојКаТа ПуТин-медведев!

Р

уската „тандемократија“ е асоцијација за тандемот ПутинМедведев, кои неколку години по ред ја водат Русија менувајќи си ги претседателското и премиерското столче. И додека многумина мислеа дека активизмот на Медведев кој го покажа како претседател ќе му го ослаби рејтингот и интегритетот на Путин, денес веќе многумина тврдат дека двајцата се толку синхронизирани во своите изјави и говори што повеќе си делат комплименти меѓусебе отколку што се обвинуваат и си префрлаат за политиките. Оттука, и нивното владеење се нарекува „тандемократија“. Тандемократијата во Русија, всушност,

произлегува од моментот кога во 2008 година Путин претседателското столче му го предава на Медведев, но со тоа Путин не ја напушта политичката сцена, и покрај тоа што неговиот мандат истекува. Наместо тоа, тој станува премиер. Затоа многумина го квалификуваат Медведев како фасада во понатамошното владеење на Путин, кој од премиерската функција неформално ги врши сите должности како претседател, а формалностите за интеракцијата со светот му ги остава на Медведев. Нивното тандем-владеење толку многу станува очигледно што дури и функционери во руското Министерство за надворешни работи ќе речат:

www.kapital.mk

Капитал број 691 24.01.2013

35

Другата страна на Путин

З

а тој што доволно не читал за Путин, првата асоцијација кога ќе се спомене неговото име секако, е „диктатор кој од распаѓањето на СФРЈ ја има Русија под дланка“. Затоа, многумина и не веруваат дека тој зад своето студено лице, крие многу пасија и страст за музика, автомобили, коли, кучиња, па дури се смета дека и сите тие пасии се само креација на силната пропаганда. Како и да е, тој навистина се труди да се претстави како „дечко за с$“! Врвен политичар, способен за секаков вид спорт, со талент за музика... При неговата посета во официјална Софија премиерот Бојко Борисов му подари куче од расата „каракачан“, најпозната раса во Бугарија. Наjпознатата анегдота што се врзува за Путин и кучињата е податокот дека на преговорите со германскиот канцелар, Меркел, со себе донел куче, знаејќи дека Меркел има страв од кучиња. Неговиот црн лабрадор Кони е присутен на повеќе средби кои Путин ги има во својот кабинет заедно со своите соработници. Но, да почнеме со ред. Повеќе од јасно е дека секој политичар си има свое хоби, но велат, ниту еден политичар нема толку многу интереси, фетиши колку што има Путин. Многумина во неговите способности и перформасни, особено откако скрши тавче со голи раце и отиде на нуркање, го споредуваат животот на Путин со авантурите на Индијана Џонс. За него веќе има и стрип наречен „Супер Путин“. Можеби изненадувачки за сите, но една од многуте пасии на Путин е музика. Тој има свој настап и како пејач, но и како пијанист, а истовремено, обожава да свири на гитара. Освен музиката, Путин е познат спортист. Во 2011 година уествува на тренингот на младите играчи на хокеј непосредно пред нивните финални натпревари. Постојано хоби на Путин е џудото. Тој редовно посетува часови по џудо. Познат е и како врвен скијач. Во ноември 2010 година Путин вози Формула „Јасно е дека во Русија постојат два кампови: кампот на Путин и кампот на Медведев. Единственото прашање е во кој камп се наоѓа самиот Медведев“. Оттука, аналитичарите велат дека тандемот Путин-Медведев станува толку неразделив што веќе е тешко да се истакне која фигура е поважна за Русија, Путин или Медведев. Во ваквата тандемократија многумина пак, освен целта пред Западот да се истакне новото лице на Кремељ, главната цел ја гледаат во акумулација, поделба и зачувување на богатството меѓу различните кланови во Кремљ. Така, тврдат дел од аналитичарите, политичките одлуки и дејства со надворешниот свет се насочени главно кон домашната публика во Русија, со цел јавноста да се дефокусира од корупцијата и лошите државни перформанси.

1 автомобил. Трките со автомобили се негова слабост. Од неодмна Путин е член и на мото-клубот Ноќни волци. За време на неговата балканска турнеја, конкретно во Белград освен што имаше средби со официјалните преставници на владата, имаше средба и со членовите на мото-клубот Ноќни волци. Неговата љубов кон животните е толку многу позната што во 2008 година Путин за својот 56ти роденден добива мал сибериски тигар како роденденски поклон. Луксузната страна на Путин, исто така, е импресионирачка. Најголем фетиш на Путин му се луксузните часовници и има колекција од рачни часовници вредна 700.000 долари. Имотот на Путин пак, се проценува на 950 милиони долари, а има околу 20 домови, како и казина, амфитеатри и подземни тунели до морето. Има 58 приватни авиони, четири јахти. Според некои проценки, вкупната сума за одржување на имотот, авионите и на автомобилите изнесува повеќе од 2,5 милијарди долари годишно. Интересен факт за Путин, заедно со Медведев, е нивната одлука на работа да патуваат со хеликоптер, со цел да ја намалат гужвата во сообраќајот што се случува поради нивното патување од дома до работа.

Капитал број 691 24.01.2013

www.kapital.mk

36

Рускиот лидер е добар пријател со поранешниотсо италијански премиер Силвио Берлускони, но иод кого во актуелниот бугарски премиер, Бојко Борисов, една пригода има добиено и куче за подарок претходници. Тој првично се смета како лојалист на претседателот, како и другите премиери на Јелцин. Путин не избира министри за себе, туку неговиот кабинет се утврдува од страна на претседателската администрација. На 31 декември 1999 година Јелцин неочекувано поднесува оставка, а во согласност со Уставот, Путин станува в.д. претседател на Руската Федерација. На вонредните претседателски избори за три месеци, во март 2000 година, Путин победи во првиот круг со 53% од гласовите и станува за прв пат руски претседател. Тој го назначува министерот за финансии Михаил Касјанов како негов премиер. Откако ја објави својата намера да ја консолидира власта во земјата во строга вертикална линија, во мај 2000 година издаде декрет со којшто ја дели земјата на 89 федерални субјекти на Русија меѓу седум федерални окрузи. Првите години од неговиот мандат тој игра силна игра со олигарсите, па ако се верува на профилот што за него го има изработено Би-би-си, тој овие години ги посветува на зделки со коишто им дозволува да го задржат поголемиот дел од нивното богатство во замена за нивната експлицитна поддршка. Првиот голем предизвик за популарноста на Путин дојде во 2000 година во август, кога тој беше критикуван за неговата наводна злоупотреба на несреќата со подморницата Курск. Вториот е во 2003 година, кога Чеченија одржува референдум за независност. На 14 март 2004 година Путин беше реизбран за претседател со 71% од гласовите. Следните години тој ги користи за низа популистички мерки за подобрување на социјалната положба на Русија. Субвенции за земјоделците, олеснувања за образованието, зголемување на платите на докторите и на професорите, зголемување на породилното, водење силна демографска политика за поттикнување на раѓањето трето дете, низа бенефиции за старите.

Каква ќе биде политиката на Путин кон САД и кон ЕУ во овој мандат?

Ако првиот мандат на Пу тин како претседател најмногу бил насочен кон внатрешната политика, да се воспостави минимум ниво на ред и функционалност на државата, а вториот мандат посветен на економијата и државно-капиталистичкиот систем, третиот, велат аналитичарите, ќе

Многу малку се знае за приватниот жив от на Путин. Оженет е со Људмила Пут , со којашто има две ќерки, Марија и Катерина,ина но оваа прва дама, за разлика од своите светски „кол и", избегнува да се појавува во јавноста, па дури и ешк се зборува дека таа не живее во Русија...

биде најмногу посветен на идеологијата. Во таа насока, што се однесува на надворешната политика на Москва, проценките се дека надворешната политика на Русија во новиот мандат на Путин ќе биде иста како што била и претходно. Тие велат дека неговата надворешна политика повеќе е реакција на она што се случува во светот, отколку иницијатива или пак, стратегија за тоа што и како треба да се направи на меѓународна сцена. Во таа насока, аналитичарите сметаат дека во овој мандат Путин ќе гледа да одржи добри односи со Америка. Велат Путин знае дека не му требаат провокации и неволји со САД, но притоа, додаваат дека ваквата политика е голем предизвик за него, бидејќи на домашна сцена тој с$ уште употребува крута антиамериканска политика. На политичко-воено поле прогнозите се дека копјата ќе се кршат најмногу околу постигнувањето договор за ракетната одбрана и реосигурување од страна на Вашингтон дека нивната ракетна одбрана во Европа нема да го наруши интегритетот на Русија, но засега, од Вашинготн нема никаква потврда на барањата на Путин за потпишување ваков договор. Во меѓувреме, најверојатно е Путин да продолжи со промовирање на американско-руските бизнис-односи, да се прошири основата на односите. Тој успеа да постигне да се подобри инвестициската клима во Русија и ја придвижи земјата од 120-та позиција според индексот „Дуинг бизнис“ (Doing Business) на попристојното место, 40-то. Во 2011 и во 2012 година тој благослови два договори меѓу Ексон мобил

Европејците спасот за своето богатство го бараат во Русија

И

нтересн податок последниве денови е тоа што светски познатиот актер Жерар Депардје го доби својот руски пасош лично од Путин. Всушност, статистиката на Евростат покажува дека Французите се први од редот на граѓаните на ЕУ кои земаат руски пасош, особено откако лани Франција донесе мерка 75% од приходот богатите французи да даваат како данок. По Депардје, најава за руски пасош има и од други познати уметници во Франција, меѓу кои најспоменувана е актерката Брижит Бардо. Освен Французите, Германците, Финците и Италијанците се државјаните на ЕУ кои исто така поседуваат најмногу руски пасоши.

Медиуми

Путин постојано е критикуван од Западот, но и од страна на руските либерали за угнетување на слободата на говорот и на медиумите во Русија. Најголемиот скандал се случува на 7 октомври 2006 година, кога е убиена Ана Политковскаја, новинарка која ја истражува корупцијата во руската војска и нејзиното однесување во војната во Чеченија. Политковскаја е застрелана во холот на нејзината зграда, а нејзината смрт предизвика бура од критики во западните медиуми, со обвинувања за Путин дека тој, ако ништо друго, не успеал да го обезбеди основното – заштитата на седмата сила и на новинарите! На прашањето за убиството на Политковскаја во интервју за германскиот телевизиски канал АРД, Путин дава една легендарна изјава дека „нејзиното убиство му донело многу повеќе штета нему и на руската власт отколку нејзиното пишување“. До 2012 година Борис Березовски и Ахмед Закајев се уапсени како одговорни за нејзината смрт.

www.kapital.mk

(Exxon Mobil) и Роснефт, а повеќе од јасно е дека се надева дека алијанста на двете компании на Арктикот ќе & даде на Русија повеќе моќ при лобирањето со односите со САД. Што се однесува до Европа пак, прогнозите и понатаму остануваат дека тие ќе бидат доминатно економски, но дел од нив велат и дека Путин во овој мандат ќе се одлучи и на политика на помирување со државите како Полска и со земјите од Балтичкиот регион.

Односот со НАТО

Односите на „Путинова“ Русија со НАТО и со САД имаат поминато неколку фази. Кога Путин прв пат стана претседател односите биле строго претпазливи. По нападите на 11 септември, кога Путин брзо изрази поддршка за САД во војната против тероризмот, се појави и можноста за партнерство, но САД одговори со понатамошното проширување на НАТО, доближувајќи се до границите на Русија и унилатерално се повлече од договорот потпишан во 1972 година меѓу САД и СССР, познат како Договор за антибалистички проектили, што во Руската федерација не наиде на воодушевување. Проблемите се продлабочија во 2003 година, кога Русија најави дека не ја поддржува војната во Ирак, а камен на сопнување во односите се и статусот на Косово, за којшто двете страни имаат сосема различен став, но и американските планови за изградба на противракетна одбрана. Во февруари 2007 година на годишната минхенска Конференција за безбедносна политика Путин отворено го критикуваше она што тој го нарече „американска монополска доминација во глобалните односи“ и „претераната употреба на сила во меѓународните односи“. Тој рече дека како резултат на тоа, „никој не се чувствува безбедно, бидејќи никој не може да се чувствува дека меѓународното право е како камен ѕид којшто ќе ги заштити“. Дефинитивно, ова беа зборови со коишто удри на Алијансата, па затоа доби и соодветен контраодговор и од многумина делегати, но и од тогашниот генерален секретар на НАТО, Јап де Хоп Шефер, кој го оцени настапот на рускиот државник како „разочарувачки и некорисен“. Путин јавно се спротивстави на плановите за американски ракетен штит во Европа и му презентираше на претседателот Џорџ Буш нов проект за модернизирање и употреба на советската радарска станица Габала (Gabala) во Азербејџан, наместо изградба на нов систем во Чешка. Путин смета дека нема да биде потребно да се постават пресретнувачи на ракети во Полска тогаш, но пресретнувачи би можеле да се стават во НАТО-земјите, Турција или Ирак. Путин предложи, исто така, еднакво вклучување на заинтересираните европски земји во проектот. Предлогот беше одбиен, а Русија го суспендираше своето учество во Договорот за

Капитал број 691 24.01.2013

конвенционалните вооружени сили во Европа од 11 декември 2007 година. Владимир Путин остро се противи на отцепувањето на Косово од Србија. Тој порача дека секоја поддршка за овој „чин“ е неморална и нелегална. Го опиша косовското прогласување на независноста како „ужасен преседан“ и бумеранг што ќе се врати да го погоди Западот „во лице“ и дека овој преседан де факто, ќе го уништи целиот систем на меѓународни односи, развиван со векови. Сепак, личните односи на Путин со поранешниот американски претседател Џорџ Буш се ценат како исклучително пријателски. Во западниот свет Путин има и други пријатели - поранешниот германски канцелар Герхард Шредер, поранешниот француски претседател Жак Ширак и италијанскиот премиер Силвио Берлускони.

Односите со Велика Британија

До средината на 2000-тите години односите меѓу Русија и Велика Британија се влошија кога Велика Британија дозволи политички азил на поранешниот патрон на Путин, олигархот Борис Березовски, во 2003 година. Березовски, кој се наоѓа во Лондон, е обвинет за наводни обиди за соборување на Путин. Велика Британија, исто така, им додели азил на бунтовничкиот чеченски лидер Ахмед Закајев, но и на многу други Руси кои бегаа со обвинувања дека во Русија Путин владее диктаторски. Во 2006 година се дозна дека Велика Британија ја шпионирала Русија со помош на лажен камен, кој се наоѓал на улица и содржел електронска опрема преку која британски дипломати примале и пренесувале информации. Руската слу жба за безбедност, ФСБ, откри дека наводно, Британците прават тајни исплати на „продемократските групи и на групите за човекови права“, кои ги користеле за шпионирање. Овој скандал беше доволен за Путин да воведе закон со којшто ги ограничени невладините организации (НВО) во добивањето пари од странски влади. Ова резултираше со затворањето на многу невладини организации. Крајот на 2006 година донесе многу затегнати односи во пресрет на смртта со труење со полониум на Александар Литвиненко во Лондон, на кој му се припишува изјавата дека е труен токму од рускиот режим. Веродостојноста на оваа изјава никогаш не е утврдена. На прашањето за овие обвинувања Путин рече дека изјавата објавена по смртта на авторот „природно не заслужува никаков коментар“, додавајќи дека случајот се користи против него за политички цели. Во 2012 година, кога вдовицата на Литвиненко призна дека нејзиниот сопруг работел за британските разузнавачки служби, таткото на Литвиненко изјави дека руските тајни служби имале право да убијат предавници.

37

Михаил ходорКовсКи

eдинствениот човек од кој Путин има страв

И

мам изедено многу повалкани работи отколку што е потребно од овој човек“, мислејќи на тајкунот Михаил Ходорковски, е тајната која во личен разговор Путин му ја признава на лордот Џон Браун. Иако е тешко да се поверува дека не постои личност која може да го скрши цврстиот имиџ на Путин, сепак, апсењето на рускиот олигарх Михаил Ходорковски ја открива најголемата слабост на Путин и го прави, барем како што пишуваат медиумите во светот, единствената противтежа на Путин. За двајцата велат дека си се централна улога во своите животи и дека животот на едниот е поврзан со животот на другиот. Оттука, велат аналитичарите, пред една декада Ходорковски, најбогатиот човек во светот, целосно погрешно ги пресмета последиците да му се спротивстави на Путин, а Путин пак, кој го уапси Ходорковски, погрешно ги пресмета последиците од ставањето на Ходорковски зад решетки. „За време на осумте години во затвор Хордоковски стана јавната личност во која најмногу се верува, а Путин најголемата политичка одговорност“, велат тие. Инаку, Михаил Ходорковски е поранешен руски олигарх и бизнисмен. Во 2004 година е прогласен за најбогатиот човек во Русија и еден од најбогатите во светот, рангиран 16-ти според листата на угледниот

магазин „Форбс“. Човекот кој од 2005 година е во затвор обвинет за перење пари, корупција и криминал, во 2003 година обвини дека Путин, но и локалната власт во Кремљ прифаќале милиони во вид на поткуп. Ходорковски сега е поранешен сопственик на нафтениот гигант Јукос, а според магазинот „Форбс“, неговото богатство се цени на 15 милијарди долари, најмногу стекнат од постсоветската приватизација. Апсењето на Ходорковски се смета за политички мотивирано, најмногу поради фактот што Ходорковски ги има финансирано речиси сите политички партии во Москва. Важи и за човек кој го ангажирал добропознатиот истражувачки новинар кој бил критички настроен кон Путин. Иако негира какво било финансирање на политичките партии, тој отворено ја покажува својата поддршка кон либералите, кои се опозиција на Путин. Ходорковски беше најбогатиот човек во Русија кога се осуди да му се спротивстави на Путин, критикувајќи го за државната корупција во 2003 година. Веднаш по ваквите обвинувања тој се најде зад решетки, од каде што с$ уште обвинува за корупцијата и за криминалот коишто се случуваат меѓу високата елита во Русија, во која секако, е вмешана и руската администрација, на чело со Путин.

Капитал број 691 24.01.2013

38

www.kapital.mk

политиКа CES LaS VEgaS - Новите дигиталНи треНдови На едНо ме

„Pametnite” uredi stanuvaat popametni

и“ дигитални е вести на „хартиенпр ототип од овој во иднина ќе читам ат. може да се витка т во ла с вегас. таблет-уреди кои етс на саемо нов уред беше пр тавен

Штандот кој предизвика најмногу внимание на CE беше оној на интел S 2013 во чиј центар се на оѓаше „фонтана“ од табле,т-у реди

www.kapital.mk

есто

н часовници мартини производителотвина ци сов ча и“ етн ам „п те ги претстави пр т со „паметните“ телефони. кои се поврзуваа

капитал број 691 24.01.2013

политика

39

леново со своите „паметн и“ таблет-у ди беше во фокусот на вниманието на поре а внимание привлеко ителите, а таблет-уредитесет во облик на маса

Капитал број 691 24.01.2013

40

политиКа

ена Вегас беше претсиртав На саемот во лас гиј ги и а ип рц ја пе и новата техноло наа ко и но , ите иц сн ри ко ата следи движењ е. реагира на истит

www.kapital.mk

Познатата поговорка „Она што се случува во Вегас, останува во Вегас“, се чини дека не важи за најголемиот меѓународен саем за потрошувачка електроника, CES, бидејќи она што се презентира во текот на четири дена, секоја година во јануари, сакаат да го имаат сите. Најновите уреди и трендови во дигиталната технологија и оваа година ги вчудовидоа ИТ-љубителите, „памтните“ уреди кои стануваат с$ попаметни беа во фокусот на вниманието, а тие фасцинираа со нивната флексибилност кон потребите на потрошувачите пишува

Васе Целеска

vase.celeska@kapital.mk

фотографија:

Фотоархива на Капитал

З

извршниот директор на Мајкрософт, Стив Балмер, изне дно долета со сво приватен авион вона лас Вегас и одлучи јот на сцената да го промов ира новиот Window s 8.

унг го претстави . Во лас Вегас, Самс телевизор својот прв заоблен OLED

На саемот најпо ет беше виљушката HAPIFork, која сознвиатбргаџ доколку пребрзо се јадаце.ии предупредува

а сите вљубеници во дигиталната технологија познато е дека празниците не завршуваат со прославата на Нова година и на Божиќ, ттуку уку дека по нив следува вистинската „фешта“- CES (Consumer Electronics Show) во Лас Вегас, најголем саем за потрошувачка електронија, гаџети и нови технологии. Покрај тоа што овој саем претставува показател за новите дигитални трендови, тој привлекува големи имиња од оваа индустрија на глобално ниво. Овој меѓународен саем кој се одржа од 8 до 11 јануари, е најголемиот саем што се одржува во Лас Вегас, а годинава привлече над 150.000 посетители, што на производителите од Азија и од Европа им даде можност да ги покажат своите најнови „паметни“ телефони, гаџети и „паметни“ телевизори, на потенцијалните потрошувачи во САД - најголемиот пазар за потрошувачка електроника во светот. Како што предвидоа и аналитичарите, оваа година на CES како никогаш досега доминираше новата технолошка суперсила, Кина. Поточно, најспектакуларните новитети беа претставени од Леново, еден од ретките ИТ-гиганти кој покажува дека преносните лаптоп-компјутери нема да умрат пред наездата на таблет-уредите и „паметните“ телефони. Покрај Леново, „бум“ направија и Хуавеи и ZTE, исто така кинески брендови, кои за оваа година на пазарот донесоа „паметни“ телефони со full HD (висока резолуција) екрани со дијагонала од пет инчи и многу силни процесори. Останатите азиски брендови (јужнокорејските, јапонските и тајванските) се погрижија да ги стартуваат овогодишните трендови меѓу кои доминираат OLED и Ultra HD екраните, 3D печатачите и пишувачите, самоуправувачките возила, синергија на технолошката и здравствената индустрија, но и она што е неизбежно последниве години „ултрабуковите“. Американскиот гигант Интел, пак, на крилата на Windows 8, а предводен од веќе споменатиот Ленови, но и

компаниите како Асус, Ејсер, Ха-Пе, Дел и многу други, повторно ја покажа својата доминација и плановите поврзани со концептот на ултратенки и ултралесни преносни персонални компјутери.

Изостанаа некои од гигантите

Но, оваа година, како и неколку претходни, во Лас Вегас не може да се сретнат штандови на технолошките гиганти, како Епл, Гугл, Амaзон, или пак да се сретнат извршните директори на најголемите американски кабелски оператори, како Комкес или Тајм Ворнер Кејбл, или пак медиумските компании како Дизни или Си-би-ес, што директорот на овој саем, Гери Шапиро, човекот кој во дигиталната индустрија е нешто како Стивен Спилберг во филмската, го објаснува со фактот дека тоа претставува политика на самите комапнии, кои ретко имаат свои штандови на вакви случувања. Од друга страна, мобилните гиганти Нокиа и Рисрч ин моушн, производителот на Блекбери, се откажаа од настапот поради евединтните економски проблеми. Но, многумина тоа го објаснуваат со фактот дека на големите извршни директори повеќе не им требаат големи шоуа и саемски презентации за да се сретнат и да склучат договори. Тие можат за оваа намена да користат Скајп или пак Гугл видеочат, со други зборови, некои од технологиите кои се презентираат на CES, почнаа да се употребуваат за да се прескокне CES. Но, секако, некои од нив може само да „скокнат“ до Лас Вегас со својот приватен авион и да се покажат пред светот. Тоа оваа година го направи извршниот директор на Мајкрософт, Стив Балмер, кој учествуваше на презентацијата на комапнијата Квалком, и ги промовираше новите Windows таблети. Како што беше демонстрирано на овогодишниот саем, но и од компаниите како Епл и Гугл, дигиталниот свет колку што е заинтересиран за хаердверот, толку е и за софтверот, бидејќи значаен дел им беше отстапен и за презентација на опаративните системи.

CES никогаш не ги заборава и футуристичките пронајдоци, како автомобилите кои може да лебдат, нешто слично на летачкиот автомобил од култниот филм „Враќање во иднината“, но сепак, оваа година доминираа идните телевизиски трендови, „паметните“ мобилни телефони, персоналните

www.kapital.mk

капитал апитал број 691 24.01.2013

политика компјутери, „паметните“ часовници.

Производителите на телевизори исплашени од Епл, претчувствуваат нова „смартфон треска“

Самсунг електроникс, ЛГ електроникс и корпорацијата Тошиба, претчувствувајќи нов предизвик од Епл, одговараат со телевизори коишто реагираат на гласовни команди и им овозможуваат на гледачите полесно да „скокаат“ од канал на канал. Новите модели од ЛГ и корпорацијата Панасоник имаат екран инспириран од „паметните“ телефони и таблет-компјутерите. Старите програмски водичи се заменети со екран каде што „лебдат“ слики на емисии од кабелската телевизија или Интернетот, коишто се подредени во зависност од последниот пат кога се употребени. Четири модели на Самсунг ќе работат со гласовни команди или ќе реагираат на некои гестови со рацете, како што е Siri на Епл или конзолата за игри на Мајкрософт, Xbox Kinect. „Една од клучните работи е да се врати wow ефектот што го имала телевизијата на почетокот“, изјави Џо Стинциано, потпретседател на Сувон, јужнокорејската подружница на Самсунг. „Има многу нова технологија којашто овозможува незаборавно доживување“, вели тој. Фокусирањето на корисниците, како што беше презентирано на саемот за електроника во Лас Вегас, е поради „заканата“ со нов ТВ-производ од страна на Епл, на којшто работел покојниот Стив Џобс пред да почине. Со својот iPhone Епл даде нова дефиниција за помиот „паметен“ телефон и ги уништи своите ривали. Со iPad го формираше пазарот на таблет-компјутери, доведувајќи ја продажбата на лаптоп-компјутери на најниско ниво дотогаш. Познатите производители на ТВприемници не сакаат да се најдат затечени од некоја таква ситуација. „Митскиот телевизор на Епл, за којшто толку многу се зборува, но с$ уште го нема да се појави, се врти во главите на сите нас“, истакна Тим Алеси, одговорен за развојот на нови производи во ЛГ електроникс. „Епл е експерт за кориснички интерфејс“, вели тој. Опасноста се надвиснува над глобалниот пазар на телевизори, за којшто се прогнозира дека ќе достигне 200 милијарди долари до 2018 година, според MarketResearch.com. Производителите на телевизори работат на подобрување на искуството што го имаат гледачите додека следат програми на ТВ, со оглед на тоа што за влез на пазарот се подготвуваат Епл, корпорацијата Интел, Мајкрософт и некои други. Тие се соочуваат и со притисок од евтините кинески производи, коишто ги намалуваат цените на пазарот и ги ослабуваат профитите на другите компании. Производителите на ТВ-применици имаа проблем да ги убедат клиентите да купуваат од нивните производи нудејќи им 3D искуство и интернет-конекции. Затоа сега се фокусираат на дизајнот и на корисноста на производите, менувајќи ја својата тактика со најавата за циклус на надградба, што може да се очекува идната година, седум години по појавата на телевизорите со рамен екран. Новите телевизори на Самсунг се со напредна технологија и имаат опција со два „клика“ на далечинското да го префрлат сигналот од телевизорот на својот „паметен“ телефон или Galaxy таблет-компјутер, така што истовремено на два различни екрани да гледаат две различни програми.

Што остави најголем впечаток на CES оваа година? таблет-уреди

Т

аблет-уредите и воопшто сите уреди сензитивни на допир кои беа претставени во Лас Вегас, апсолутно доминираа оваа година. Посебно се истакнаа оние кои работат на оперативниот систем Андроид, која својата конкурентност во овој пазарен сегмент ја базираат на пристапните цени, значително пониски од оние на Епл.

Хибриди

К

онвертибилните notebook уреди кои со ротирање на екранот се претвораат во таблет-уреди, исто така беа една од главните атракции на овогодишниот CES. Компанијата Леново го започна овој тренд уште на крајот од декември со својот уред наречен Yoga. Поголемиот број хибридни уреди се базирани на оператиовниот систем Windows 8.

гаџети

С

о зголемената употреба на „паметните“ телефони се јави раст на побарувачка на гаџети корисни за секојдневниот живот, но и за бизнисот. На меѓународниот саем CES беа претставени хардвер уреди кои функционираат со помош на „паметни“ телефони и таблет-уреди , како оние од компаниите Самсунг, HTC и Нокиа.

Ultra HD TV

Р

еволуцијата кај телевизорите со висока резолуција, претставува Ultra HD, четири пати подобра резолуција во однос на досегашната верзија, а беше претставен и екран од 110 инчи. Во оваа област, секако доминираат Сони и Самсунг.

„паметни“ автомобили

Н

а саемот, покрај ИТ-компаниите, се претставија и произведувачите на автомобили, како Тојота и Ауди, кои со своите модели на „паметни“ Гугл возила, им овозможуваат на возачите поедноставно управување. „Паметни“ иновации на контролната табла претстави и Форд.

41

Капитал број 691 24.01.2013

42

www.kapital.mk

Интервју

Петар Георгиевски Камиказа генерален дИреКтор на KLS EvEntS

Vo iventmenaxmentot najva`no e da imate silen i stabilen partner

K

LS Events е подготвена да им одолее на сите предизвици што ги има во ивент-индустријата од технолошки, од културен и од креативен аспект. Не постои компанија на која не можеме да & излеземе во пресрет на барањата или на замислата, притоа не користејќи странски добавувачи кои во намала рака се едно скалило под она што ние можеме да го направиме со сопствени сили, а да не говориме за тоа дека парите остануваат во Македонија и се инвестираат за севкупен технолошки развој и едкукација на домашни кадри. Значи да повторам, секое ангажирање на луѓе од надвор е само фрлање прашина во очи, затоа што прославата на Нова година немаше ниту еден странски добавувач, а помина спектакуларно по сите основи почнувајќи од светлото, звукот, видеото, како и од директниот пренос на Макс ТВ. Тука би сакал пред с$ да се заблагодарам на Т-Мобиле и на Т-Home, како и на Град Скопје и агенцијата Публицист за укажаната доверба. Камиказа за оваа година најавува нови инвестиции со цел компанијата специјализирана за организирање настани да остане на врвот во креативната, технолошка и кадровска доекипираност. Во доменот на видео, КЛС веќе работи во HD, 2К и 4К продукција (високи резолуции за

правење филмска технологија), што ретко кој и во балкански рамки го поседува, а воедно поседува и опрема со која повеќе проектори прават една заедничка слика. Хит во светот сега е 3D mapping и КЛС годинава за првпат ќе ја направат зградата на Факултетот за туризам со најголемата 3D mapping презентација.

XX Каква година беше 2012 година за ивент-индустријата ако се спореди со претходните години? Најгорната граница на нашата компанија е 2008 година и кога би ја повториле тоа би било навистина голем успех. Годинава што измина, без разлика на сите турбуленции кои се случуваа е трета година по успех од постоењето на компанијата. Со тоа се врати и оптимизмот и се надевам дека годинава ќе направиме напори за уште поголем исчекор напред и ќе станеме сопственици на најпрофесионалниот видеоѕид со најголема резолуција и најмала пикселажа на балканските простори и со тоа ќе си го вратиме приматот на најдобра балканска компанија и конечно ќе го заокружиме инвестицискиот циклус од 15 години. Другиот напредок што КЛС во меѓувреме го направи е тоа што преминавме во HD технологија на снимање. Имаме репортажно возило со четири HD камери, а уште позначајно е

тоа што сите материјали на видеоплатната можеме да ги реализираме во 2К и 4К. Тоа во практика веќе го почувствуваа Факултетот за туризам и менаџмент, холандската амбасада, Стилкон, како наши долгогодишни клиенти, а Т-Home и Т-Мобиле од преклани веќе станаа наши редовни клиенти. Со нив секоја година ја унапредуваме соработката со нови иновации на нивните технолошки конференции. Ова партнерство е логично со оглед на фактот дека станува збор за компании кои се лидери во телекомуникациите, па така заедно ги следиме правците на технологијата во светски рамки. За КЛС дефинитивно најуспешна е 2008 година, а најлоша 2009, кога изгубивме некои клиенти поради тоа што не можевме да одиме подолу со цените. Од друга страна, таа криза н$ натера да размислуваме за нови дејности и тогаш практично произлезе делот на организација на свадби од кои денес остваруваме 20% до 30% од вкупните приходи. Сегментот свадбени прослави кои го работиме со хотелите Александар Палас и Холидеј Ин, а во поново време и други простории и хотели за ваква намена, на свадбите им даваме едно поинакво светло по теркот на холивудските свадби со сценарио, осветлување, менување на атмосферата во складот со музиката, како

Капитал број 691 24.01.2013

Интервју

43

Од новогодишниот дочек на 2013 на скопскиот плоштад

Атмосфера на свадбените прослави организирани од КЛС

Конференцијата “Македонија 2025“ во Охрид

Настан на Холандската амбасада во Скопје

и врвен звук поделен сегментарно за да се избегнат свадбарските неартикулирани силни звуци. Овој дел од компанијата го води ќерка ми, Кристина Георгиевска, која неодамна дипломираше на Факултетот за арт и дизајн и под нејзино раководство овој сегмент доживува неверојатен напредок.

XX Каква 2013 година очекувате? Според најавите, 2013 ќе биде полоша од 2012 година. Со оглед на тоа дека ние не поминавме лошо во 2012 година се надевам дека во 2013 ќе поминеме најмалку како минатата година и ако се реализираат сите потпишани преддоговори - очекуваме 2013 да биде благо подобра од 2012 година.

XX Оваа година е изборна, дали ќе работите за некоја од партиите? КЛС се определи да не ги чека изборите за да ја планира својата иднина, но доколку некој ни ја укаже довербата, зошто да не.

XX Како се справувате со просечноста? За жал, кај нас с$ стана просечно, лошо или многу лошо, но ние со тие квалификации не се согласуваме. Како компанија сме веќе 15 години присутни на пазарот со постојан раст. Тоа се должи на нашата посветеност на работата и фактот дека 75% од парите ги реинвестираме во компанијата. Резултат на тоа е квалитетот којшто го обезбедуваме. За мене лично најважно е луѓето кои работат во КЛС да се добро едуцирани за работата што ја работат, а клиентите да добијат квалитетна и креативна екипа за време на нивните настани.

XX Кои се вашите клиенти и колку расте нивниот број? Од една страна зборувате за постојани инвестиции во нови технологии, а од друга страна за индустрија која е многу

чувствителна на криза во која прво се кратат буџетите за маркетинг и настаните? Целата листа на нашите клиенти со фотографии од настаните кои сме ги работеле ги има транспарентно на нашата интернет-страница www.kls.com.mk . Но, тоа колку е добро, толку понекогаш и не е, со оглед на тоа дека конкурентските компании одат кај нашите клиенти и се обидуваат да ги преземат со многу пониски цени. Ние оддолеавме на тоа и генерално најголем дел од клиентите не наседнуваат веќе на тие штосови. Наша интенција во сите овие години не беше да работиме колку само да ја завршиме работата туку таа работа да биде гордост наша и на клиентот. За нас најголем успех е тоа што имаме клиенти кои без разлика на кризата не се откажуваат од нас, што е најголем доказ за квалитетот што го испорачуваме, а нашите нови клиенти стануваат свесни дека порано за многу повеќе добивале полоша услуга, а сега во директен контакт со нас и нашата компанија конечно си ги остваруваат зацртаните цели и го добиваат она за што платиле.

XX Со оглед на тоа дека секогаш користите најнова технологија, дали значи дека паралелно треба да бидете едукатори на вашите клиенти за тоа што ќе добијат со истата? Клиентите се различни, еве, на пример, Стилкон од Куманово по првата наша соработка, а тоа беше свадбата на неговата ќерка ни ја укажа довербата за свеченото отворање на вториот погон од неговата фабрика, како и комплетна реализација на изработка на нивниот штанд и нивниот настан на минатогодишниот саем за градежништво. Значи, стекнуваме доверба

едни со други и со таа доверба гледаме унапредувње постојано. Понекогаш е тешко на почеток да објасните за разликите меѓу вас и останатите компании, но по првата соработка работите си доаѓаат на место и клиентите во целост идните проекти ни ги препуштаат на креативна и техничка реализација. Како пример за тоа би ја навел долгогодишната соработка со вашиот весник (конференции) на кои заедно со вас им дадовме белег на новото време. Едукацијата најдобро се прави преку практична презентација на разликите во квалитетот и можностите кои ги нуди најновата техника и технологија. Успеавме со текот на годините да едуцираме голем број клиенти, но предизвикот на нови е пред нас и нивниот број е огромен. Тој процес трае многу години и се надевам дека дел од патот веќе е трасиран. Во изминатите години работевме и на странските пазари каде што во континуитет остварувавме 3-4 милиони денари, а во една од најдобрите години остваривме околу 11 милиони денари надвор од Македонија работејќи на Сараево џез-фестивалот, MTV EXIT Festival во Албанија, MIAFT Festival во Албанија, концертот на Сантана во Белград и на многу други. И сосема за крај оваа година како најголем успех на компанијата јас лично ќе ја сметам конференцијата Самит Македонија 2025 која беше исклучително голема, се одржа во Охрид на повеќе локации, а во целост ја реализираше мојот син со целиот тим на КЛС. За истата доби исклучително високи оценки од учесниците на самитот.

По конференцијата Македонија 2025, маркетинг-конференцијата на Капитал за брендирање, големиот собир на Ноќните волци проследен со концерт, годишната конференција на брендот Т, компанијата специјализирана за организирање и реализација на настани KLS Events годината спектакуларно ја заврши со организирање на новогодишен дочек на скопскиот плоштад, кој, според многумина, беше спектакуларен настан. За ивентиндустријата во „Капитал“ зборува првиот човек на КЛС, Петар Георгиевски-Камиказа

специјален прилог

14

фЕВРУАРИ 2013

ОСИГУРУВАЊЕ И ЛИЗИНГ

“ЖИВОТНОТО ОСИГУРУВАЊЕ Е ОБЕЗБЕдУВАЊЕ НА ИдНИНАТА“

Еден од најбрзорастечките сегменти во осигурителниот бизнис во Македонија е животното осигурување. Во првите два квартала од годината овој осигурителен сегмент порасна за 22,1% во однос на истиот период претходната година. Иако се уште држи релативно мал удел од осигурителниот колач, животното осигурување допрва ќе расте и ќе се развива!

Капитал анализира и демистифицира: u Зошто животното осигурување зема толку голем замав во Македонија? Дали граѓаните конечно стануваат свесни за потребата да си го осигураат животот? u Какви законски измени бараат осигурителите и како тие ќе влијаат врз осигурителниот пазар? u Oсигурување версус пензискиот систем- дали Повеќе информации во врска со прилогот и комерцијално претставување во истиот можете да добиете на е-маил boban.gjorgjievski@kapital.mk или на телефонскиот број 02 3298 110 локал 105

осигурувањето е гаранција за сигурни пензионерски денови во услови на глобалниот тренд на стареење на населението и се поголема оптовареност на пензиските фондови? u на кој начин овие две работи можат да се надополнат како комбинација која ќе значи многу посигурни пензионерски денови! u Капитал прави симулација што за еден вработен ќе значи земањето осигурителна полиса во однос на неговите примања по одење во пензија? u Кои земји во светот предничат по животно осигурување? u Кој и какви пакети на приватно и дополнително здравствено осигурување во Македонија ќе понуди? u Кои се поволностите за осигурениците и приватните здравствени установи? ЛИца За КонтаКт: ГОРдАНА МИхАјЛОВСКА БОБАН ЃОРЃИЕВСКИ

капитал број 691 24.01.2013

60

на руЧек со...

www.kapital.mk

Оливер Ник

ДИректор на таксИ-комПанИја

Najle da u~

Амбициозен, радознал, темпераментен и упорен. Вака накратко изгледа досегашната кариера на младиот Никушев. Неговата сестраност му донела многу предизвици, па се испробал во неколку професии, од угостителство до софтверска компанија. Моментално ја води една од најголемите такси-компании во земјава и има во сопственост негова компанија пишува:

Петре Димитров

petre.dimitrov@kapital.mk

фотографија:

Ивана кузмановска

ivana.kuzmanovska@kapital.mk

Р

астењето во фамилија со амбициозни родители, кои биле посветени на своите кариери и често отсутни од дома, придонеле Никушев, исто така,

уште од мал да се интересира за многу различни работи и како дете да сонува за богата и успешна кариера. „Татко ми е архитектонски инженер и поранешен вработен во велешката фабрика за тули Киро Ќучук, а мајка ми е професор и воедно еден од првите претседатели на движењето на екологистите на Македонија. И брат ми, кој е постар десетина години е машински инженер. Моите често беа на патувања во странство, па често престојував кај баба ми, каде што растев со помал притисок, кој е типичен од родителите кога растеш и се развиваш.

н а ш ето м ен И шев со никуто мени од бога рто ан то на рес сеот арабеска е за одлучивмчетири њоки со и сирења к на зеленчу скара.

Се сеќавам дека секој ден добивав по 50 денари за јадење, а јас ги трошев на касети со рок и хеви метал музика од типот на Металика, Аеросмит, Ганс анд роузис... Бев стандардно, нормално дете, ни премногу темпераментно, ни премногу повлечено. Златна средина.“ Во периодот на детството значајна улога во оформувањето на неговиот карактер има тренирањето карате, кое го практикува до завршувањето на основното образование и стигнува до кафеав појас. „Како и секое дете ми требаше големо

www.kapital.mk

капитал број 690 691 17.01.2013 24.01.2013

на руЧек со...

кушев

ата ин

esno e ~i{

внимание. Симпатите во училиште ги добивав со моите интелигентни шеги. Каратето освен што одлично влијаеше на моето ментално и физичко здравје, ми помогна и да стекнам многу нови пријателства. Ги сакав и странските јазици, па од мал учев англиски јазик. Ме интересираа и вести, па редовно следев вести од бизнис, економија, но не и спорт. Во основно ме заинтересира и историјата, па бев активен во секцијата за историја. Дека уште како мал добро ми одеа финансиите приметив во неколкуте години во основно кога во класот бев во улога на благајник. Никогаш не ми фалеа пари...“ Интересот за музика во тинејџерските години го тера да научи и да свири на гитара, а и станува дел од две културни уметнички друштва со кои ја шета цела Европа. „Сериозно & пристапив на гитарата и научив да свирам широк спектар на музика, од шпанска музика до светски

каратето одлично

влијаеше на моето

ментално и физичк о здравје.

61

капитал број 691 24.01.2013

62

www.kapital.mk

на руЧек со...

Доаѓањето на електронската музика ми отвори нови видици, така што пуштањето музика ми стана голем предизвик.

Дека добро ми од нсиите приметив во основ класот бев во улогаеанафиблнаага но кога во јник. никогаш не ми фале а пари.

Во животот е најлесно да учиш. Многу е покомплицирано кога ќе треба да се соочиш со реалните проблеми.

евергрини. За жал, со години не сум свирел на неа и тоа го правам исклучиво во интимни моменти.“ Образованието го продолжува на природно математечкиот смер во велешката гимназија, а паралелно со тоа станува и активен екологист. „Изборот беше многу ограничен. Иако не ја сакав математика, сепак се одлучив за овој смер. Тоа беше време кога се појавија првите компјутери и тие беа следната моја преокупација. Во тоа време с$ беше доста покомплицирано за разлика од денес, кога е во прашање технологијата. За да инсталираш Windows ти беа потребни дури 14 дискети... Со екологија почнав да се занимавам чисто волонтерски, а не за да заработам пари...“ Поради проблемите со математика образованието го продолжил на факултет каде што неа ја нема. Се запишал на политички науки на државниот универзитет во Скопје, но и покрај упорноста и посветеноста поради односот на неколку професори по втората година на овој факултет ги прекинал студиите. Уште додека е студент полека навлегува и во светот на угостителството, не за да заработи, туку, како што вели, поради „тинејџерски хир“. Прво како келнер, па шанкер, па DJ, организирање журки, за на крај да стигне и до менаџирање на една од најпознатите дискотеки во земјава, Даунтаун, лоцирана во Велес. „Доаѓањето на електронската музика ми отвори нови видици, така што пуштањето музика ми стана голем предизвик. Угостителството исто така ми стануваше с$ попривлечно, па по неколкуте искуства и разочарувања од некои од газдите со кои работев, решив и самиот да си ја пробам среќата. Отворив клуб во Кавадарци. Тогаш сфатив дека во животот е најлесно да учиш. Многу е покомплицирано кога ќе треба да се соочиш со реалните проблеми и да бараш решение некогаш и за нерешливи проблеми.“ По искуството со кафулето решава да го продолжи образованието на Штуловиот факултет,

каде што запишува бизнис-администрација. Овојпат стигнува до крајот, но паралелно сепак не се откажува од угостителството. „Кога во Велес се отвори хотелот Романтик на Велешкото езеро, едноставно не можев, а да не поработам и таму. Работев како ресторан/бар менаџер и бев одговорен за базенот, каде што се организираа првите пеназабави во земјава.“ По две години поминати во Романтик одлучува накратко да се збогува со угостителството, кое бара премногу енергија, и се вработува во продажба во Брансис, софтверска компанија. „На почеток работев с$. Од пријавување на вработени до сметководство. Малку ме разочара моментот што во првите седум месеци не успеав да продадам ништо, но по склучувањето зделка со една такси-компанија на која & продадов диспечерски систем работите тргнаа.“ Паралелно со обврските во Брансис, не успева да му одолее и на отворањето на клубот Импакт, каде што работи две сезони. Работата во Брансис му носи контакт со новата таксикомпанија Ин, која влезе на македонскиот пазар со амбициозни планови во 2011 година. „При презентација на услугите на Брансис се запознав со сопствениците на Ин, кои подоцна ми побараа помош да им најдам директор кој е упатен во работата на таксикомпаниите. На крај побараа од мене да ја вршам таа функција и завршив во Ин. Благодарение на искуството од Брансис и Ин, собрав големи познавања околу менаџирањето на големи флоти возила. Со тоа се роди идејата да создадам своја компанија која се заимава со намалување на трошоци на големи флоти возила. Моментално успешно ја менаџирам Ин која има повеќе од 300 вработени, а наоѓам и време да & се посветам на мојата сопствена компанија Флит консалтинг.“ Никушев е и преседател на здружението на таксистите при Сојузот на стопански комори, а моментално е и постдипломец на стратешки менаџмент на колеџот Шефилд.

специјален прилог

7

февруари 2013

Св. Валентајн & Св. трифун

“Прославете го празникот на љубовта и виното со стил!“ Денот кога се закројуваат лозјата, кога се наздравува за бериќетна година и за што поголем род на грозјето како и денот кога вљубените масовно ја прославуваат љубовта. капитал се придружува кон прославата и:

ве инспирира љубовта и виното да ги дегустирате на неоткриени, необични и возбудливи места ширум Македонија кои ќе ве извадат надвор од просечноста!

Ќе ве информира за сите настани кои се организираат по овој повод за навреме да одлучите како и каде ќе ги прославите празниците;

Ќе ви ги предочи најелегантните, најромантичните и најпосакуваните подароци за одбележување на празнокот на љубовта!

анализира зошто св. валентајн е веројатно глобално најпопуларниот празник кој се празнува ширум светот, без разлика на верската припадност на луѓето?

Зошто празникот на љубовта прерасна во глобална потрошувачка треска?

Ги прашуваме македонските винарници како тие го доживуваат празникот на лозарите, како го прославуваат денот и што за нив значи празнувањето на виното!

како овие два празника се прославуваат ширум светот?

какви промени се случуваат во светската винска индустрија и зошто производителите од таканарешениот стар свет повторно се враќаат во игра, посебно на европските пазари?

повеќе информации во врска со прилогот и за комерцијално претставување во истиот обратете се на е-mail: sanja.savovska@kapital.mk или на телефонскиот број: 02 3298 110 локал 104

Лица за контакт: Гордана Михајловска сања савовска

Капитал број 691 24.01.2013

64

www.kapital.mk

технологии и бизнис

^ovekot koj go p С ветот денеска има повеќе од седум милијарди жители. Дел од нив богати, поголем дел сиромашни, (не) рамномерно распоредени низ целата наша планета. Иако по дефиниција, сите луѓе би требало да се еднакви, сепак, сите ќе се сложиме, тоа не е вистина и не може да е вистина. Некои немале среќа да се родат во развиените земји, на други пак, им недостигал ентузијазам, а понекогаш и реални услови, па с$ што направиле, направиле за себе и за своите најблиски, не водејќи сметка за околината или пошироката слика. Но, има поединци коишто на овој или на оној начин оставиле и оставаат трага не само во околината во којашто живеат и творат, туку и на целата земја глобално. Ако порано таа дејност била исклучиво од културна, хуманитарна или од некоја друга филозофска природа, денес во технолошки

и индустриски развиениот свет имаме луѓе чии продукти, идеи и дела го промениле светот, влијаат (директно или индиректно) на секој од нас со тоа што го забрзуваат и го поедноставуваат живеењето и работењето, правејќи го светот поубаво и посигурно место за живеење. Сепак, најредок вид влијателни луѓе се оние коишто се комбинација од двата погореспоменати видови. Такви скоро нема, но тие што постоеле или уште се меѓу нас едноставно, не може да не ги знаете или да не сте слушнале за нив и за нивната работа. Тоа се луѓе коишто откако постигнале с$ што можело да се постигне во индустриската гранка на нивното делување, откако не само што го унапредиле, туку самите го дефинирале работењето во неа, притоа креирајќи продукти и услуги коишто се стандард, решиле да продолжат чекор понатаму. Да престанат да мислат само на личното добро и за доброто на компанијата, туку да се насочат кон светот како поле на коешто може да поделат од она што го заработиле или го стекнале, да ги пренесат искуствата и визијата за надминување на дел од најголемите проблеми со коишто се сретнува голем дел од светското население, кои не се поврзани ниту со технологија, ниту со нешто слично. Каде што се работи за живот, здравје и основни услови за преживување – храна, вода, лекови, образование. Таков успешен микс е Бил Гејтс. Скоро нема човек кој не слушнал за тоа име. Иако голем дел од нив го знаат само како синоним за „компјутери“, сепак, стои фактот дека барем еднаш се сретнале со неговото име, а несвесно, секојдневно имаат директен или индиректен контакт со некој од продуктите или сервисите за кои тој е главниот „виновник“. Најпознат е по основањето и повеќе од тридецениското успешно водење на компанијата Мајкрософт, најголемиот светски производител на софтвер, а во поново време со низа нови услуги и опции. Но, тоа не е сега тема на овој напис. Барем не само тоа. Она по што Бил Гејтс се разликува од останатите топ-менаџери од

www.kapital.mk

Капитал број 691 24.01.2013

технологии и бизнис

65

promeni svetot Силиконската Долина (иако тоа не е најточно, бидејќи тој работеше уште пред тој поим да биде реалност) е тоа што откако постигна с$ што можеше да се постигне во ИТ-светот, откако спечали доволно пари за неколку генерации наследници, не се пензионира, туку се впушти во костец со најголемите и најгорливи светски проблеми, активно вклучувајќи се себеси, своите контакти и што е поважно, огромен дел од својот капитал во работењето на фондацијата која ја води со својата сопруга, која го носи и нивното име, Фондација Бил и Мелинда Гејтс. Иако секоја година троши по неколку десетици милијарди долари на проекти ширум светот, Бил Гејтс во последните 15 години секогаш е или најбогат или веднаш зад најбогатиот поединец во светот, што најдобро говори за неговата способност да функционира во ова модерно општество, да инвестира паметно и таа инвестиција несебично да ја споделува со оние на кои им е најпотребна. Да се потсетиме накратко на биографијата на овој поединец, кој решил да го промени светот и го послушал стариот совет дека за да го промениш светот, треба да почнеш од себеси. Вилијам Хенри „Бил“ Гејтс III е роден на 28 октомври 1955 година во Сиетл во семејство со татко-познат адвокат и мајка-претседател на управен одбор на банка, како едно од трите деца на семејството Гејтс. Иако бил „предодреден“ да биде адвокат, сепак, неговите патишта наголемо се разминале со тие на неговите предци веднаш штом се запишал на Харвард. Таму се запознал со голем дел од неговите подоцнежни соработници, меѓу кои и денешниот извршен директор на компанијата Мајкрософт, Стив Балмер. Но, поважното познанство од тоа време е она со Пол Ален, со којшто започнуваат да креираат код за работа на штотуку појавените компјутери за кои тогаш имаше само хардвер, но не и програмски јазици и програми. Од основниот BASIC, па потоа DOS и на крајот Windows, започнуваше една историја и една револуција, која с$ уште трае. Од формирањето на компанијата Мајкрософт во 1975 година с$ до 2006 година Бил Гејтс беше главен креатор и двигател на сите процеси таму. Под негово водство софтверот стана повреден од компјутерот, а самите системи алатка за сите, не само за оние што одбрале да се занимаваат со тоа. Во овие 30 години светот беше сведок на нови и револуционерни решенија коишто ја забрзуваа работата, коишто го воведоа графичкиот интерфејс како наједноставен и со тоа придонесоа за светската популарност на компјутерите, програмите и сето тоа што следуваше во иднина. Лесно е денес да се објавуваат

нови верзии за нови платформи и нови уреди. Тешкото беше тогаш кога на никого не му изгледаше логично дека во иднина хардверот ќе му служи на софтверот, ќе биде поевтин и подостапен, а она што ќе вреди ќе биде оперативниот систем, програмата, сервисот. За тоа требаше визија и Бил Гејтс, можете да го мразите, да го сакате, да го почитувате или да го нарекувате секако, но мора да признаете дека имаше визија и храброст да ја реализира истата. И друго што треба да му се признае е неговата филантропија и начинот на којшто ја продолжи својата кариера. Наместо да ужива во некоја своја јахта и да ги троши заработените пари, тој се фрли во нова авантура. Се вклучи активно во работењето на фондацијата која ја основа со својата сопруга, Мелинда. Заедно работат на намалувањето на последиците и искоренувањето на некои од

најгорливите светски проблеми, посебно во земјите од третиот свет, каде што е и најпотребно. Во оваа работа тој ги комбинира своите финансиски вештини за инвестирање, притоа создавајќи средства за финансирање проекти од коишто ќе имаат корист сите на кои им е најпотребно. Токму на овој начин се одржува на второто место и според последната листа на „Форбс“ со најбогати луѓе во светот. Приходите од Мајкрософт се само 20% од вкупните приходи коишто ги заработува, додека останатото е од други паметни инвестиции во други сектори. Со ова ќе го завршиме ова релативно кратко претставување на човекот кој сака да го промени светот и кој секојдневно се труди да ја реализира својата цел. Човекот кој има многу, а несебично го дели со оние на коишто најмногу им е потребна помош – Бил Гејтс.

РАБОТИЛНИЦА

Маркетинг преку социјалните МедиуМи 31 јануари 2013

на раБотилницата Ќе науЧите: l Зошто секоја компанија треба да се грижи за социјалните медиуми? како другите успеале (или пропаднале) користејќи ги социјалните медиуми? l како да ја креирата приказната за Вашиот бренд на социјалните мрежи - алатки и начин на комуникација. l како да развиете и да спроведете успешна маркетинг стратегија на социјалните медиуми? l правилно и фокусирано користење на социјалните канали (FB, Twitter, LinkedIn, Pinterest, Google+) l социјалните медиуми како дел од интегрираната маркетинг стратегија versus комуникација само преку социјалните медиуми – предности и кога да го направите едното а кога другото? l користењето на социјалните медиуми во различните фази од животот на брендот и нивното влијанието врз брендовите. l како да го измерите повратот на инвестицијата од кампањата на ПРЕДАВАЧ: социјалните медиуми?

раБотилницата е наМенета За: l Маркетинг професионалци l Менаџери за развој на бизнисот l Бренд менаџери l Медиа планери l претприемачи l Веб стратези l продукт менаџери l Менаџери за продажба l CRM професионалци

Биљана пешевска Менаџер за дигитални комуникации во Меккен Скопје

сите заинтересирани за учество на оваа работилница можат да се пријават најдоцна до 28 јануари 2013 година. Проектот Kapital Akademija... е формиран на 25.09.2011 l

специјален прилог

31

јануари 2013

l лица за контакт: Гордана Михајловска, Бобан Ѓорѓиевски l е-маил: akademija@kapital.com.mk l 02 3298 110

ФинансисКи ПроизвоДи КаКва ФинансисКа ПоДДршКа можат Да очеКуваат КомПаниите и граѓаните во 2013?

Капитал на почетокот од 2013 на македонските компании им ги презентира финансиските производи кои можат да ги очекуваат како понуда во текот на годината. Какви продукти подготвуваат македонските деловни банки за компаните и граѓаните - нови кредитни продукти, електронско работење, каматни стапки и слично? Дали по појавата на новиот производ - кредитно животно осигурување банките ќе го следат примерот и ќе излезат со нови, иновативни производи кои ќе бидат во функција на полесно водење на бизнисот? Детален преглед на финансиските продукти по банки! Повеќе информации во врска со прилогот и комерцијално претставување во истиот можете да добиете на е-маил aleksandra.stojmenova@kapital.mk или на телефонскиот број: 02 3298 110 локал 103

специјализирани кредитни линии за енергетска ефикасност, кредит за органско производство како и кредитната линија на европската инвестициона банка. Кој, зошто и под кои услови може да ги користи? мобилното плаќање - системот е подготвен, амбициозно стартува програмата за мобилно плаќање. што конкретно значи, како ќе се одвива и каков бенефит ќе донесе на вашиот бизнис? Бесконтактното плаќање - плаќње без картичка, без допир, многу поефикасен и побрз начин. Како? најновите финансиски и кредитни производи кои се нудат на поразвиените финансиски пазари во европа? Лица за КонтаКт: Гордана Михајловска александра стојМенова