konzervna_industrija

KONZERVNA INDUSTRIJA

www.kapital.mk ital.mk

petok 16/09/2011 09/2011

KAKO POVE]E DA SE ISKORISTAT POTENCIJALITE NA KONZERVNATA INDUSTRIJA?

SO BRENDIRAWE I ZDRU@EN NASTAP DO OSVOJUVAWE NA SVETSKITE PAZARI

KOI IZVORI NA FINANSIRAWE STOJAT NA RASPOLAGAWE

EVTINITE KREDITI OD EIB NAJPOVOLNI ZA KOMPANIITE

36 KONZERVNA INDUSTRIJA KAKO POVE]E DA SE ISKORISTAT POTENCIJ

SO BRENDIRAWE I DO OSVOJUVAWE BROJ 620 16/09/2011 www.kapital.mk

ALEKSANDRA SPASEVSKA spasevska@kapital.com.mk

ndustrijata za prerabotka na ovo{je i zelen~uk ima va`na uloga vo makedonskiot zemjodelsko-prehranben sektor vo Makedonija. Najmnogu zatoa {to e dominantno izvozno orientirana, koristi doma{ni resursi i anga`ira golema rabotna sila. Nejzinoto zna~ewe i uloga vo sevkupnata ekonomija bi mo`ele da bidat u{te pogolemi dokolku celosno se iskoristat

I

GODI[NO PROIZVODSTVO NA KONZERVIRANO OVO[JE I ZELEN^UK

47600

45100 2007

28800

10,000

25200

20,000

21000

30,000

43600

40,000

2006

50,000

45900

VKUPNO PROIZVODSTVO VO TONI

54200

60,000

2010

2009

2008

2005

2004

0 2003

Kvalitetot na makedonskiot zelen~uk e nesporen. Toa go znaat i go cenat i stranskite konsumenti, koi s$ pove}e i pove}e gi baraat na{ite konzervirani proizvodi.

Nad 80% od proizvodstvoto na makedonskite konzervni kompanii se izvezuva na evropskite pazari. “Kapital� analizira koi se potencijalite i mo`nostite na makedonskata konzervna industrija i kako doma{nite kompanii da go zgolemat proizvodstvoto i izvozot na svetskite pazari

IZVOR-ISTRA@UVAWE NA MAKEDONSKA ASOCIJACIJA NA PRERABOTUVA^I

potencijalite. Iskustvoto od drugite zemji poka`uva deka koga se prodavaat preraboteni proizvodi od toa {to

se ra|a na edno podnebje na edna geografska oblast ima mnogu pogolemo zna~ewe od devizniot priliv. Prodavaj}

GODI[NO PROIZVODSTVO VO TONI PO PROIZVODI ime na proizvod 2007 godina 2008 godina 7700 10100 Industriski ajvar Doma{en ajvar 1900 2600 Lutenica 1000 900 Pe~ena piperka 2700 2200 Barena piperka 1400 2000 2300 1900 Feferoni Korni{oni 5000 5000 Cveklo 1900 2500 Ke~ap 1400 1800 Me{ani salati 1100 1800 Smrznati vi{ni 1600 2300 Smrznati piperki 7700 8000

i makedonski ajvar, hrvatsko maslinovo maslo, srpska slivova rakija i sli~no se prodava i prikazna za zem2009 godina 10400 2200 900 3200 1900 1900 3900 3300 2300 1300 1300 2800

Izvor-Istra`uvawe na Makedonskata asocijacija na prerabotuvali

2010 godina 10300 2100 900 3100 1200 2400 4800 2000 2100 1100 1400 5300

37

JALITE NA KONZERVNATA INDUSTRIJA?

I ZDRU@EN NASTAP NA SVETSKITE PAZARI POTENCIJAL NA KONZERVNATA INDUSTRIJA

jata, se zgolemuva nejzinata vizibilnost i prepoznatlivost.

Poa|aj}i tokmu od ovie premisi, “Kapital� posvetuva specijalen prilog na konzervnata industrija vo Makedonija, ~ii potencijali, spored Makedonskata asocijacija na prerabotuva~i (MAAP), se ogromni, no necelosno iskoristeni.

Zboruvaj}i tokmu za potencijalite, mo`nostite, na~inite za osvojuvawe novi pazari i finansirawe pogolem razvoj sakame da gi pottikneme subjektite od ovaa industrija na pogolema aktivnost, no pred s$ hrabrost vo kreiraweto makedonski brendovi preku koi na svetot }e mu se raska`e uspe{nata prikazna za makedonskata vkusna i

Za pogolem probiv do u{te pove}e potro{uva~i doma{nata konzervna industrija treba da investira vo dodavawe pogolema vrednost na proizvodite - soodvetno pakuvawe, brendirawe i prodavawe na ubava prikazna

Konzervnata industrija e sezonska, izvoznoorientirana i nejzinite proizvodi imaat pozitivna reputacija na stranskite pazari; Industrijata se sostoi od 47 aktivni prerabotuva~ki kapaciteti zaklu~no so 2010 godina, glavno konzervni i kombinirano prerabotuva~ki kapaciteti; Pove}eto kapaciteti se locirani vo blizina na glavnite proizvodni regioni vo zemjata; Prerabotuvaweto zelen~uk e dominantna dejnost kaj konzervnite fabriki i pokriva okolu 91% od vkupnoto proizvodstvo; Vo 2010 godina vkupnoto proizvodstvo na konzervirani proizvodi iznesuva 47,6 iljadi toni i e za 4% pove}e sporedeno so 2009 godina; Zemjite od Evropskata unija i Srbija se glavnite izvozni destinacii na makedonskite prerabotki na zelen~uk i ovo{je; Regionalnite pazari stanuvaat mnogu va`ni izvozni pazari, so vkupno u~estvo od 41,3% vo izvezena koli~ina i 45,4% vo vrednost od vkupniot izvoz na makedonija na konzervirana hrana; Vo 2010 godina se izvezeni vkupno 39 iljadi toni konzervirani proizvodi vo vkupna vrednost od 39 milioni evra; Najgolem del od prerabotuva~kite kapaciteti vo Makedonija se definiraat kako mali, dodeka vo dr`avata ne postoi golema kompanija za prerabotka na zelen~uk i ovo{je; Industrijata vrabotuva 1.165 postojano vraboteni i 3.312 sezonski rabotnici; Iskoristenosta na kapacitetite vo konzervnata industrija e zgolemena na 40% vo 2010 godina sporedeno so 38% vo 2009 godina; Pristapot do kapital i nedostigot od surovini se najgolemite pre~ki za ponatamo{niot rast na industrijata. kvalitetna hrana.

KAKO E NA TEREN?

I pokraj toa {to konzervnoto proizvodstvo vo tekot na 2010 godina porasna 4%, a izvozot 20%, konzervnite fabriki rabotea so samo 40% od svoite kapaciteti.

Visoki 80% od proizvedenoto vo prerabotuva~kite fabriki se plasiraat na stranski pazari.

Slabata iskoristenost na kapacitetite vo konzervnata industrija, spored Asocijaci-

jata na prerabotuva~i, se dol`i pred s$ na nedostigot od surovini i nedovolniot pristap do izvori za finansirawe.

Tie se smetaat za klu~nite pre~ki poradi koi ovaa industrija ne gi iscrpuva svoite mo`nosti, iako vo izminatite nekolku godini bele`i kontinuiran rast.

Nema kriza vo pobaruva~kata.

Naprotiv, taa postojano raste, a doma{nite, prete`no mali, proizvoditeli ne mo`at

38 KONZERVNA INDUSTRIJA

39

iljadi toni konzervirani proizvodi se izvezeni vo 2010

BROJ 620 16/09/2011 www.kapital.mk

80%

od vkupnoto doma{no proizvodstvo na konzervirana hrana se izvezuva na stranskite pazari

da ja zadovolat.

“Makedonskite konzervni fabriki pove}e od 80% od proizvodstvoto go izvezuvaat nadvor od Makedonija. Za konzerviranite proizvodi, posebno za ajvarot, sekoga{ ima pobaruva~ka od stranstvo”, veli \or|i Pro{ev, generalen direktor na konzervnata fabrika Vori od Gevgelija. Pro{ev gi locira pri~inite zo{to nema pogolemo proizvodstvo i izvoz vo nedostigot od surovini.

Veli, i pokraj serioznite ograni~uvawa, negovata kom-

panija uspeva da se pro{iri na novi pazari.

“Imame planirano godi{no proizvodstvo i godi{ni dogovori za izvoz. Izvezuvame vo site zemji od porane{na Jugoslavija, kako i vo Evropskata unija i sega se otvoraat mo`nosti za ruskiot pazar so site porane{ni sovetski republiki. Vo momentov nedostiga samo dogovor za bescarinska trgovija, {to go ote`nuva izvozot vo Rusija i poradi carinite, makedonskite proizvodi ne se konkurentni. No, poleka se otvora i ovoj pazar. Se otvoraat i mnogu drugi novi pazari, kako Kanada, Avstralija i Amerika, kade {to se prisutni mnogu makedonski proizvoditeli”, potencira Pro{ev.

ZDRU@ENO NA GOLEMITE PAZARI

Petar Atanasov, eden od sopstvenicite na gevgeliskata fabrika Diem, veli deka ima golema pobaruva~ka od svetskite pazari za na{ite zimnici, no makedonskite konzervni kompanii ne mo`at koli~inski da gi zadovolat barawata. Veli deka samo

OD PRERABOTUVA^ITE NAJGOLEM DEL SE KONZERVNI INDUSTRII Pove}eto prerabotuva~ki kapaciteti vo dr`avata prerabotuvaat ovo{je i zelen~uk. Vo 2010 godina 22 od pretprijatijata proizveduvaat samo zelen~uk, ~etiri se zanimavaat samo so prerabotka na ovo{je, dodeka 17 pretprijatija gi prerabotuvaat i dvata zemjodelski proizvodi.

Vo odnos na tipot na prerabotuvaweto, najgolem del, 29, od prerabotuva~ite se zanimavaat so konzervirawe, mal broj od niv se kapaciteti za su{ewe, samo dva, eden del se za kapaciteti za zamrznuvawe, sedum, dodeka ostanatite pet imaat kombinirani proizvodni linii. so zdru`uvawe na kapacitetite mo`at da se ispora~aat golemi nara~ki.

“Celoto na{e proizvodstvo e odnapred dogovoreno i prodadeno. Ima golema pobaruva~ka od stranskite pazari, no i da go zgolememe proizvodstvoto, nie ne mo`eme da odgovorime na tie nara~ki. Mo`ebi treba da se organizirame na nivo na zdru`enie na konzervnata industrija za da mo`eme da gi zadovolime golemite barawa od stranskite pazari”, potencira Atanasov.

Od Vori isto taka potvrduvaat deka potrebata od zdru`uvawe na konzervnite kompanii e mnogu poizrazena vo poslednite nekolku godini, koga prakti~ki porasna i pobaruva~kata.

“Dosega nemalo potreba od zdru`uvawe kaj odreden kupuva~ za zaedni~ki nastap

BOBAN ZAEV generalen direktor na Trgopromet, proizvoditel na “MAMAs ajvar”

BRENDIRAWETO E MAKOTRPEN, NO VOZBUDLIV PROCES

V

ie ste eden od retkite proizvoditeli koj go brendira{e ajvarot.

Kolku postignavte prednost na pazarot so ovoj poteg?

Ve}e dolgi godini TRGOPRODUKT raboti na prerabotka na ovo{je i zelen~uk. No, generalno, na{eto proizvodstvo se odnesuva na rabotewe pod drugi trgovski marki. Poznavaj}i ja sostojbata vo Makedonija i potencijalot na na{ite proizvodi, kako i poznavaj}i go odnosot na internacionalniot pazar kon na{ite proizvodi, sekoga{ bev ubeden deka nie mo`e da dademe pove}e, kako vo odnos

na kvalitet, taka i vo odnos na emotivnata prikazna koja }e mo`e da dopre do kupuva~ot i podaleku od Balkanot. Zasega, rezultatite od pazarot se neverojatni i konsumentite odli~no gi prifa}aat na{ite proizvodi.

No, sepak, ova e na{a vtora sezona i najgolemite predizvici doprva sleduvaat.

Kako }e go opi{ete Va{eto iskustvo so brendiraweto na ajvarot “MAMAs” i dali toa vi dava motiv plus da prodol`ite so ovaa praktika da brendirate i drugi proizvodi?

MAMAs e prikazna koja po~na u{te pred nekolku godini. Prvo

kako ideja, potoa nekoe vreme vo razvoj i razrabotka na istata, s$ do lansiraweto na prviot na{ proizvod – “MAMAs doma{en ajvar”. Mnogu vreme, energija i finansii bea potrebni za da go dobieme toa {to go sakavme. Dosega patot ni be{e makotrpen, a ne mislime deka i ponatamu nema da bide poln so predizvici, no isto taka mnogu vozbudliv i dohodoven. Zatoa, i vo idnina }e prodol`ime so razvoj i lansirawe na na{ata proizvodna linija so visokokvalitetni i unikatni makedonski proizvodi, koi }e izgledaat privle~ni i za prebirlivite Evropejci.

ili na odreden pazar da se nastapi kako eden makedonski brend. No, sega ve}e se nametnuva potreba od toj tip rabota. Se javuvaat kupuva~i koi baraat ogromni koli~ini.

Edna firma ne mo`e da opslu`uva odreden kupuva~ ili odreden pazar”, veli Pro{ev.

NAJGOLEMA PREDNOST E BRENDIRAWETO

Iako e za golema pofalba prodiraweto na konzervnite kompanii na stranski pazari, seriozen propust e evidentniot nedostig od prepoznatlivi brendovi. Istra`uvaweto od MAAP poka`uva deka makedonskite konzervirani proizvodi imaat niska izvozna vrednost, a doma{nite proizveduva~i izvezuvaat proizvodi so mala dodadena vrednost. Pritoa, proizvodstvoto i proda`bata na sopstveni brendovi e drasti~no

47

aktivni prerabotuva~ki kapaciteti vo konzervnata industrija

pomalo otkolku proizvodstvoto na privatni marki.

Diferencijata na proizvodite, razvojot na novite proizvodi, segmentacijata na pazarot, pozicioniraweto i targetiraweto, zaedni~kiot izvoz vo idniot period treba da stanat glavni predizvici so koi se soo~uva industrijata, se veli vo analizata.

Izminatite nekolku godini mnogu kompanii pionerski se obidoa da gi brendiraat svoite proivodi, pred s$ ajvarot, koj e nacionalno prepoznatliv proizvod vo mnogu zemji, no toa ne gi privle~e i drugite kompanii da go sledat primerot.

Ekspertite komentiraat deka osven visokiot kvalitet, najgolemata prednost kaj na{ata konzervna industrija treba da se bara vo dodavaweto vrednost na proizvodite.

Toa podrazbira nivno

PETAR ATANASOV

GENERALEN DIREKTOR NA KONZERVNATA INDUSTRIJA DIEM

Celoto na{e proizvodstvo e odnapred dogovoreno i prodadeno. Ima ogromna pobaruva~ka koja nikoj od nas poedine~no ne mo`e da ja zadovoli. Zatoa, treba da se organizirame na nivo na zdru`enie na konzervnata industrija brendirawe, pokreativno i razli~no pakuvawe, dodavawe prikazna na samiot proizvod...

“Makedonskata konzervna industrija ima ogromen potencijal, no ne e dovolno iskoristen od na{ite kompanii. Proizvodnite kompanii vo Makedonija, generalno, rabotat za tu|i privatni marki (private labels), a pomalku se fokusirani i investiraat vo razvoj na svoi brendovi”, veli Petar Lazarov, partner vo Make-

donija eksport, kompanija specijalizirana za promocija i trgovija so makedonski proizvodi.

“Marketing-ekspertite za bren-diraweto velat - mo`ete da prodavate proizvodi i mo`ete da prodavate brendovi, razlikata e vo nekolku nuli, no brendiraweto na proizvodite vi ovozmo`uva pogolem profit, pogolema kontrola i mo} vo pregovaraweto i razvojot na biznisot”, objasnuva toj.

Spored nego, najgolemata

pri~ina zo{to vo Makedonija malku se raboti na razvivawe brendovi e bidej} i toa bara ogromni `rtvi, investicii i makotrpna kontinuirana rabota, a rezultatite doa|aat po nekoe vreme.

Pozitiven primer za brendiraweto na ajvarot imaat strumi~kata kompanija Trgoprodukt so nivniot “mamas ajvar” i gevgeliskata Diem so “ba{ ajvar”. Nivnite iskustva potvrduvaat deka samo so brendirawe na svoite proizvodi mo`e da se o~ekuva rast i na proizvodstvoto i na plasmanot.

“Koga po~navme so proizvodstvoto na klasi~en doma{en ajvar rabotata trgna nagore. Potoa vo 2006 godina re{ivme da go brendirame kako “ba{ ajvar”, po {to po~na da raste pobaruva~kata na doma{niot i na stranskite pazari. Od 100 toni godi{no proizvodstvo sega stignavme do 3.000 toni godi{no, od koi samo 1.000 toni se ajvar”, veli Petar Atansov od Diem.

“Ba{ ajvar” se izvezuva vo Kanada, Avstralija, Bosna i Hercegovina i Srbija.

39

40 KONZERVNA INDUSTRIJA EVROPSKITE PAZARI SE GLADNI ZA MAKEDONSKITE PROIZVODI

BROJ 620 16/09/2011 www.kapital.mk

emjite od Evropskata unija, kako i sosednite pazari se glavnite izvozni odredi{ta na konzervnite proizvodi. Spored istra`uvaweto na MAAP, vo 2010 godina izvozot na prehranbeni proizvodi na EU pazarite vo koli~ina iznesuva 52,5%, vo sporedba so 40,3% vo 2009 godina, odnosno 46,1% vo vrednost od vkupniot izvoz na prehranbeni proizvodi od Makedonija. Vkupniot izvoz vo EU samo vo 2010 godina e zgolemen za 12% po koli~ina na izvezeni proizvodi i za 10,4% po vkupna vrednost sporedeno so 2009 godina.

Z

Po evropskite, srpskiot pazar e vtor po golemina po izvoz na konzervirani proizvodi. Od vkupniot izvoz vo 2010 godina vo Srbija se izvezeni 14,1% od vkupnata izvezena koli~ina ili 16,1% od vkupnata vrednost na izvezenite proizvodi. Spored analizata na MAAP, izvozot na Kosovo i vo Bosna i Hercegovina zna~itelno se zgolemil vo 2010 godina vo sporedba so 2009 godina. Vkupniot izvoz na preraboteni proizvodi vo 2010 godina vo porane{nite jugoslovenski zemji (Srbija, Hrvatska, Bosna i Hercegovina, Crna Gora i Kosovo) u~estvuva so 41,3% vo vkupnata izvezena koli~ina na konzervirani proizvodi ili so 45,4% od vkupnata vrednost na sevkupniot izvoz na prerabotki od ovo{je i zelen~uk. Ostanatite pazari, posebno Avstralija i SAD, poradi golemata zaednica na iselenici od Makedonija, no i drugite balkanski zemji isto taka se mnogu va`ni izvozni odredi{ta.

Menaxerite na konzervnite fabriki velat deka sekoga{

\ORGI PRO[EV GENERALEN DIREKTOR NA KONZERVNATA INDUSTRIJA VORI

Makedonskite konzervni fabriki izvezuvaat pove}e od 80% od proizvodstvoto na stranski pazari. Za konzerviranite proizvodi od Makedonija, posebno za ajvarot, sekoga{ ima pobaruva~ka od stranstvo ima plasman za makedonskite proizvodi, a pobaruva~kata sekoga{ e pogolema. Osven vo stranstvo, edna ~etvrtina od vkupnoto proizvodstvo se tro{i na doma{niot pazar. “Makedonija godi{no proizveduva okolu 100 milioni toni piperki, a od niv konzervnite fabriki prerabotuvaat 40 milioni toni. Ima prostor i za izvoz i za doma{niot pazar.

Makedonija ima najkvalitetna piperka od site zemji vo regionot, so najgolem procent suva materija i zatoa e mnogu barana. Dosega nikoga{ ne se slu~ilo da ne se prodade celoto proizvodstvo, posebno piperkata. Ova e edinstveniot makedonski proizvod koj sekoga{ ima plasman i za koj ima pobaruva~ka na stranskite pazari�, veli Pro{ev.

Osven delovnite banki koi nudat najrazli~ni bizniskrediti za kompaniite, na kompaniite od konzervnata industrija im se dostapni pove}e kreditni linii koi vo sorabotka so me|unarodni finansiski institucii gi realizira Makedonskata banka za poddr{ka na razvojot. Od site kreditni linii najpovolna e kreditnata linija od Evropskata investiciska banka (EIB) koja ima najniska kamatna stapka i najpovolni uslovi

KOI IZVORI NA FINANSIRAWE STOJAT NA RASPOLAGAWE

EVTINITE KREDITI OD EIB NAJPOVOLNI ZA KOMPANIITE

ALEKSANDRA SPASEVSKA spasevska@kapital.com.mk

e{kiot pristap do izvori za finansirawe e eden od najgolemite problemi na koi se `alat kompaniite od konzervnata industrija vo Makedonija. Velat deka bankite ne gi sledat nivnite biznis-planovi, pred s$, koga e otkupot na surovini i koga na kompaniite im se potrebni pove}e pari.

Osven za obrtni sredstva za tekovno rabotewe na konzervnite kompanii, vo poslednite godini e zgolemena i pobaruva~kata od investiciski krediti, potrebni za zgolemuvawe na proizvodstvenite kapaciteti, kako odgovor na zgolemenata pobaruva~ka od stranskite pazari.

Vo taa nasoka, “Kapital� vi dava pregled na izvorite za finansirawe koi im stojat na raspolagawe na konzervnite kompanii. Osven delovnite banki koi nudat najrazli~ni biznis-krediti, na kompaniite od konzervnata industrija, im se dostapni pove}e kreditni linii koi vo sorabotka so me|unarodni finansiski institucii gi realizira Makedonskata banka za poddr{ka na razvojot (MBPR). Site krediti

T

se odobruvaat i za niv se aplicira preku delovnite banki so koi dr`avnata banka ima sklu~eno dogovor.

KREDITI OD EIB Kreditnata linija od Evropskata investiciska banka (EIB), koja stana dostapna za makedonskite kompanii na krajot na 2009 godina, e eden od najatraktivnite izvori za finansirawe na malite i srednite kompanii.

Prvata kreditna linija od 100 milioni evra se potro{i za ne{to pove}e od edna godina, a u{te 50 milioni evra ~ekaat zeleno svetlo od Vladata da bidat dostapni za kompaniite. Spored uslovite, ovaa kreditna linija mo`at da ja koristat mikro, mali i

sredni kompanii. Za mikro kompaniite limitot na kreditot e 45.000 evra, za malite najmnogu 450.000 evra, dodeka srednite pretprijatija mo`at da apliciraat za kredit so maksimalen iznos od 3.500.000 evra.

Me|u uslovite na kreditnata linija od EIB, koi se realiziraat preku dr`avnata Makedonska banka za poddr{ka i razvoj vo sorabotka so delovnite banki imaat rok na otplata od pet godini i grejs period od 12 meseci. Najva`en i sekako najatraktiven uslov za kompaniite e kamatnata stapka od 5,5%.

Ovaa kreditna linija osven za obrtni sredstva (ne pove} e od 30% od vrednosta na

kreditot) e nameneta za kupuvawe nedvi`nosti, oprema za fabrika, kako i za investicii na kompaniite.

KREDIT ZA IZVOZ Ovaa kreditna linija, koja ja odobruva MBPR se odobruva preku delovnite banki, so koi dr`avnata banka ima sklu~eno dogovor. Nameneta e za finansirawe na obrtni sredstva za podgotovka na proizvodstvoto nameneto za izvoz. Kreditite se odobruvaat vrz osnova na identifikuvani prilivi od izvoz. Izvoznite zdelki treba da nosat neto-pozitiven efekt.

Iznosot na kreditot mo`e da bide od 30.000 do 2.000.000 evra, so kamatna stapka od 8% i rok na vra}awe od 12 meseci.

41

42 KONZERVNA INDUSTRIJA

BROJ 620 16/09/2011 www.kapital.mk

KREDITNA LINIJA ZA TRAJNI I OBRTNI SREDSTVA U{te edna od kreditnite linii na MBPR e taa za trajni obrtni sredstva, nameneta za trgovski dru{tva koi imaat golema potreba od pari.

Kompaniite mo`at da dobijat

MO@NOSTITE OD IPARD

Eden od na~inite za dobivawe na finansiski sredstva za kompaniite od konzervnata industrija se parite od Evropskata unija, nameneti za zemjodelstvoto preku IPARD-programata.

Ovie sredstva ne se koristat kako kreditni za kompaniite, tuku kako kofinansirawe so nepovratni sredstva do 50% od investicijata.

Makedonija do 2013 godina ima na raspolagawe vkupno 40 milioni evra.

Za konzervnata industrija, odnosno za investicii za nabavka na oprema za podobruvawe i modernizirawe na proizvodstvenite tehnologii vo kapacitetite za prerabotka na ovo{je i zelen~uk kompaniite mo`at da dobijat i do 400.000 evra. Spored uslovite za koristewe na parite od IPARD, maksimalnata vrednost na prifatlivi tro{oci za investicija vo prerabotuva~kata industrija koi bi se pokrile od evropskite fondovi iznesuva 800.000 evra. kredit za obrtni sredstva od 30.000 do 300.000 evra po kamatna stapka od 8% i rok na otplata tri godini.

IPARD-programata pokriva samo 50% od vkupnata investicija, a parite se ispla}aat vedna{ otkako }e bide zavr{en proektot. Ovie sredstva im se dostapni na makedonskite kompanii re~isi dve godini i dosega se iskoristeni 6,5 milioni evra.

REVOLVING STOKOVA KREDITNA LINIJA Kako sredstva koi im se dostapni na makedonskite kompanii preku MBPR e i revolving stokovata kreditna linija od Italija. Od 2007 godina na makedonskoto stopanstvo mu se dostapni 12,7 milioni evra.

Korisnici na ovaa kreditna linija, koja sekoja godina se obnovuva, zavisno kako se vra} aat parite od zemenite krediti, mo`at da bidat mali i sredni kompanii, a namenata na revolving kreditot e za obrtni srdstva. Minimalen iznos na edno krditno barawe e 50.000 evra, a maksimalen kredit koj mo`e da bide odobren e 500.000 evra. Kamatnata stapka e 7%, za tie koi edna{ koristele pari od revolving kreditot i 8% za novi korisnici. Rokot na otplata e 3 godini.

KREDITNA LINIJA ZA MALI I SREDNI TROVSKI DRU[TVA U{te edna kreditna linija {to ja nudi MBPR koja, isto taka, se odobruva preku delovnite banki e i kreditnata linija za razvoj na mali i sredni trgovski dru{tva. Ovaa kreditna linija ima za cel finansirawe na investicii i razvoj na mali i sredni kompanii. Osnoven uslov e najmalku 50% od kreditot da e namenet za nabavka na osnovni sredstva, i najmnogu 50% od iznosot mo`e da bide namenet za obrtni sredstva: iznosot na kreditot e od 15.000 do 500.000 evra, so kamatna stapka od 8% na godi{no nivo, grejs period od 1 godina i rok na otplata od 8 godini.

MIKROKREDITNA LINIJA OD KFW ZA MIKROBIZNISI Ovaa kreditna linija na MBPR e nameneta za finansirawe na nabavka na oprema, grade`ni raboti, zemji{te i za obrtni sredstva. Podelena e na mikrokrediti so iznos do 15.000 evra i mali krediti so iznos do 50.000 evra. Kamatnata stapka na ovaa kreditna linija ja utvrduvaat delovnite banki so koi MBPR ima sklu~eno dogovor, vo zavisnost od vidot na biznisot, kreditosposobnosta na pretpriema~ot i niza drugi raboti.

SPECIJALEN PRILOG septemvri 2011 Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo ul.

Veqko Vlahovi} br.11, Skopje (delovna zgrada na Tehnometal Vardar AD, 2 kat) p.fah: 503 Republika Makedonija telefon: +389 2 3298 110 faks: +389 2 3298 111 e-mail: kapital@kapital.com.mk Urednik na specijalni prilozi: Verica Jordanova Avtor na prilogot: Aleksandra Spasevska Grafi~ki dizajn: Nikolaj Toma{evski Igor Toma{evski Fotografija: Aleksandar Ivanovski Fotoarhiva na Kapital Marketing: Jasmina Savovska Tro{anovski www.kapital.mk