konzervna_industrija_2012

КОНЗЕРВНА ИНДУСТРИЈА www.kapital.mk четврток 15/11/2012

ДЕФИНИРАНИ ИЗВОЗНИТЕ ПАЗАРИ СЕ ЧЕКА ФИНАНСИСКА ПОДДРШКА ОД ДРЖАВАТА

ИНДУСТРИЈАТА ПОЛЕКА РАСТЕ, ПРОБЛЕМИТЕ СТАНДАРДНИ И НЕПРОМЕНЕТИ

НЕДОСТИГОТ ОД СУРОВИНИ И ПАРИ СЕ РАКРАНА ЗА КОНЗЕРВНАТА ИНДУСТРИЈА

70

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

ЕКСКЛУЗИВНО

„Капитал“ клуимаше ексност зивна мож ува да присуств ето на креирањ та л а н на нацио зана ја стратеги ежо и извоз на свно овошје. преработе Александра Спасевска

aleksandra.spasevska@kapital.mk

Р

усија, Германија, Украина, Полска и земјите од поранешна Југославија се пазари каде што има најголем потенцијал за зголемување на извозот на свежо и преработено овошје и зеленчук. Во овие земји македонските производи се претпознатливи и има простор за зголемување и на количината и на асортиманот. Ова се дел од насоките кои произлегоа од првите работилници со производителите и преработувачите, од кои подоцна ќе произлезе новата стратегија за извоз на свежо и преработено овошје и зеленчук. Иако македонските производи се квалитетни и барани на странските пазари, преработувачите мора да посветат поголемо внимание на безбедност на храната и да воведат највисоки стандарди. Менаџерите на конзервните компании во државата се согласни дека единствениот пат за

ДЕТАЛИ ОД НОВАТА ПРЕДЛОГ СТРАТЕГИЈА ЗА

Дефинирани ефинирани извоз чека финансиска п И производителите на градинарски производи и менаџерите на конзервните компании се свесни дека поголем извоз, повисока цена и подобар квалитет ќе постигнат само поголема меѓусебна соработка и посилна поддршка од институциите и од владата во делот на промоција и маркетинг развој на оваа индустрија е брендирање на производите и заеднички настап. Со цел подобрување на состојбите во производството на свежо овошје и преработки, пред неколку месеци започнаа активности за изработка на стратегија која ќе го трасира патот по кој треба да се движи развојот на оваа индустрија.

Според насоките кои првично се истакнати како важен дел во изработката на стратегијата, за да се сносат со растечката конкуренција компаниите мора да произведуваат стандардизирани производи со висок квалитет и да посветат големо внимание на безбедност на храната.

елците аботка со земјодди Неопходна е сорите те зво ои пр на т ал за поголем кв

„Најважно на еден пазар е куповната моќ на граѓаните. Конкуренцијата во оваа индустриска гранка е голема, а во последно време с$ повеќе се заострува трката и меѓу земјите-членки во Европската унија. С$ повеќе расте конкуренцијата од Кина, Турција и од источните земји кои имаат силен марке маркетинг на своите произ производи. Единственото оружј оружје со кое може да се борит борите за да опстоите на пазар пазарот е квалитетот на произ производите“, смета Фрек Јан К Коекоек, консултант од холан холандската агенција ЦБИ, кој за заедно со компаниите и над надлежните институции учес учествува во изработката на ст стратегијата. Спор Според него, извозот на конз конзервирани производи се к карактеризира со дом доминантно влијание на ттровските синџири во к кои се пласираат про производите. „За една компанија многу е ва важно да се пробие во

КОНЗЕРВНА ИНДУСТРИЈА

А ИЗВОЗ НА СВЕЖО И ПРЕРАБОТЕНО ОВОШЈЕ И ЗЕЛЕНЧУК!

озните зните пазари - се поддршка од државата интернационален трговски синџир кој е присутен на повеќе странски пазари, така што со влезот во синџирот производите се пласираат на повеќе светски пазари, но строгите правила и услови на квалитет и безбедност како што се ХАСАП и Глобал ГАП се клучниот фактор за пласман на производот“, смета Коекоек.

Трговските марки с$ повеќе го освојуваат пазарот

Како главна карактеристика на македонската конзервна индустрија е што најголем дел од производите

Првични насоки од идната стратегија Русија, Германија, Украина, Полска, поранешните југословенски земји се пазари со најголем потенцијал; Поголеми инвестиции во безбедност на храната и воведување највисоки стандарди; Брендирање на производите и заеднички настап на странски пазари; Проширување на производниот асортиман; Поголема поддршка за примарното производство како и договори за откуп со сертифицирани производители. се наменети за трговска марка, односно за брендови р џ р на трговските синџири.

Учесниците дискутираа за тоа кои и се топ пет извозни пазари за конзер вната индустрија

За разлика од порано кога овие производи се р р како второкласни, третираа во последно п време заф зафаќаат с$ поголем дел на глобалниот пазар и нивната ни побарувачка конт континуирано расте. Сега супермаркетите и го големите трговски син синџири бараат ист квал квалитет на стандарди како и брендираните прои производи, како и конк конкурентна цена. Спор експертите, за Според у да успеат компаниите во раст растечката конкуренција, маке македонските прер преработувачи ќе мора на да направат стратегија и долго долгорочно да планираат ко насока сакаат да ја во која

ЈАН КОЕКОЕК

консултант од холандската агенција ЦБИ

Стратегијата треба да содржи конкретни насоки и план во која насока ќе се движи извозот на свежо и преработено овошје и зеленчук, со конкретни активности кои ќе се преземат на терен. развиваат компанијата. „Компаниите треба да обрнат поголемо внимание на безбедноста на храната и на квалитетот на производите, односно да ги задоволуваат сите потребни стандарди кои ги бара пазарот. Тоа е клучот за успех. Важнен

71

72

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

САШО РИСТЕВСКИ

претседател на Асоцијацијата на преработувачи

82% од нашето производство е наменета за извоз. Тоа го постигнавме благодарение на добриот имиџ кој го имаме на регионалните пазари и кај иселениците во САД, Австралија и Канада: Потребно е тоа да се структурира во извозна маркетинг-стратегија.

За силна индустрија потребни се силни фармери

Како дел од процесот на преработка на овошје и зеленчук се и примарните производители. Според експертите и менаџерите на конзервните компании, услов за квалитетен производ е и квалитетна суровина. Како и преработувачките капацитети и земјоделците неопходно е да произведуваат според највисоки стандарди за квалитет и безбедност на храна, што не е случај кај нас. Во таа насока неопходна е поголема поддршка за примарното производство како и договори за откуп со сертифицирани производители. Според нив, земјоделците мора повеќе да се едуцираат и да воведуваат сертифицирани материјали за производство кои се бараат на европските пазари, само на тој начин може да се произведе квалитетен производ. аспект за поголем извоз е иновација и диференцијација на производите“, потенцира Коекоек. Според него, секоја компанија тррба да си дефинира

сопствен бизнис-концепт и долгорочна стратегија, бидејќи без конкретен план за тоа кој пазар треба да се освои и каков производ да се понуди не може да се постигнат посакуваните резултати.

ПЕТАР ЛАЗАРОВ

консултант во Македонија Експорт

Најризичен фактор за развој на оваа индустрија е тешкиот пристап до финансии, поради сезонскиот карактер на индустријата и конзервираноста на банките. Производството се одвива три месеци, продажбата и наплатата во текот на целата година, па производителите не можат да обезбедат средства за суровина.

Македонските производи зад европскиот стандард

Компаниите и производителите на свежо овошје и зеленчук пак, сметаат дека треба многу да се инвестира во оваа гранка за да се постигнат поголеми ефекти. Иако во последните неколку години има напредок, според нив, потребна е сериозна анализа и план за следните чекори кои треба да се направат. „Проблемите се детектирани, нашето земјоделство многу заостанува од европскиот раст пред с$ поради недоволната едукација на земјоделците и примената на застарената технологија, и затоа е потребна стручна анализа која ќе даде

насоки како да се развива земјоделството. На тој начин ќе има поголем принос, квалитет и квантитет на производите, а со тоа и поконкурентен извоз“, вели Драги Памуков, управител на земјоделската задругата Веге Фреш. Јасмина Стојмировска од конзервната компанија Аграр Ко од Кочани вели дека е добро тоа што сите надлежни страни во секторот се вклучени во подготовка на Стратегијата за извоз на свежо и процесирано овошје и зеленчук, бидејќи на овој начин ќе се утврди каде има потенцијал за развој. „Се анализираат пазарите за извоз, квалитетот на производите и можностите за пласман. Ние ја кажуваме состојбата на пазарот, а од странските експерти вклучени во работилницата добиваме информации од надворешните пазари. Кога овие две страни ќе ги споиме ќе произлезе квалитетен план којшто ќе можеме да го имплементираме во нашето работење и да создадеме бренд од македонската конзервна индустрија“, потенцира Стојмировска. Стратегијата треба да биде готова до крајот на годината, за потоа да се имплементира во планот на активности на Агенцијата за странски инвестиции. Во нејзината изработка, освен претставници од неколку надлежни институции, компании и земјоделци учествува и АгБиз програмата на УСАИД како и консултантската куќа Македонија експорт.

74

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ Конзервната ИНДУСТРИЈАТА ПОЛЕКА РАСТЕ, ПРОБЛЕМИТЕ индустрија има потенцијал да расте, но не може поради бројните натрупани проблеми кои со години не се решаваат. Производството лани пораснало за 10,2%, а извозот за 3,3%! И покрај тоа конзервните фабрики работеле со само 40% искористеност на капацитетите. Најголеми проблеми, според менаџерите, се слабиот пристап до финансии и недостигот од суровина

Недостигот од су ракрана за конзе

Александра Спасевска

aleksandra.spasevska@kapital.mk

Н

едоволно финансии, недоволно суровина, отуство на брендиран и препознатлив производ и слаб маркетингпристап се најголемите ограничувачки фактори за посилен развој на конзервната индустрија. Оваа извозно ориентирана индустриска гранка користи само 40% од производните капацитети. Македонските конзервни производи се карактеризираат со ниска цена и мала додадена вредност, а иако од година во година растат и побарувачката и извозот и на странските и на домашниот пазар, нивната непрепознатливост останува главниот ограничувачки фактор! Порастот на производството за 10,2% и на извозот за 3,3% за само една година се должи на зголемениот интерес

22

конзервни фабрики во државата преработуваат само зеленчук

на постојните пазари, доминантно како стокови марки. Што значи тоа? Дека конзервните фабрики произведувале за потребите на трговските синџири, а не како сопствени брендови. Тоа секако ја намалува и цената на производот. Податоците на Македонската асоцијација на преработувачи, МАП, се дека македонските преработени производи имаат ниска цена на странските пазари, од

само 1,07 евра за 1 килограм што се должи и на ниското ниво на додена вредност. Производството и продажбата на сопствени, оригинални брендови е неспоредливо помало од производството на приватни марки што значи дека извозната стратегија на македонската конзервна индустрија се базира на ниските цени, наместо на производство со додадена вредност.

Со новата стратегија која е во фаза на изработка се прават напори да се промени токму овој пристап.

Најмногу се произведува ајвар

Во Македонија од вкупно 43 преработувачки капацитети, нема ниту еден голем капацитет. Сите се микро и мали. Од нив, 90% преработуваат зеленчук, а само 10% овошје.

Негативни фактори во конзервната индустрија ОТСУСТВО НА КОНТИНУИРАНА ПОНУДА НА СУРОВИНА Нема договори зо добавувачите за откуп на суровина Нема дефинирани цени за откуп пред почетокот на сезоната Нема надградба на капацитети за складирање и чување на производите Мал пристап до финансиски средства НЕМА РАЗВОЈ НА НОВИ ПРОИЗВОДИ СЛАБА ОБУКА НА ВРАБОТЕНИТЕ СЛАБ МАРКЕТИНГ

КОНЗЕРВНА ИНДУСТРИЈА

Е СТАНДАРДНИ И НЕПРОМЕНЕТИ

уровини и пари се ервната индустрија Големина на извозни пазари 0,60 0,40

САД

Вредност во милиони евра

1,50 0,90

Австралија Косово

2,10 2,00

Црна Гора

2,20 1,80

Количина во илјади тони

2,80 2,30

Босна и Херцеговина

4,00 3,50

Хрватска

6,40 5,50

Србија

21,10 21,50

ЕУ 0

Црвената пиперка е најважна суровина за преработка во конзервната индустрија. Од вкупната количина на суровина која се преработува, 54% отпаѓа на црвена пиперка. Конзервната индустрија лани најмногу произвела ајвар или вкупно 18% од вкупното производство, потоа следат корнишони, печена пиперка, домашен ајвар, цвекло и замрзната пиперка. Нагло зголемување на производството минатата година бележи замрзнатата пиперка и тоа од 5,3 илјади тони во 2010 година на 8,9

55%

од вкупниот извоз на конзервната индустрија се пласира на европските пазари

1,07

евра е просечната цена на чинење на еден килограм производ од конзервна индустрија илјади тони лани. Според податоците од МАП, најголем дел од производите од конзервна индустрија се извезуваат, најбарани се во регионот и во земјите од ЕУ, а како резултат на тоа во последните неколку години се зголемува и побарувачката на странските пазари, а со тоа и извезените количини. „Интересно е што во последните години расте домашната побарувачка. Во 2008 година пораснала за 7%, во 2009 за 1,1%, во 2010 се намалила за 4%, но во 2011 година пораснала за 1,9%“, покажуваат податоците на Асоцијацијата.

5

10

15

20

25

Извор-Македонска асоцијација на преработувачи

Факти за конзервната индустрија СЕ СОСТОИ ОД 43 АКТИВНИ ПРЕРАБОТУВАЧКИ КАПАЦИТЕТИ, ГЛАВНО КОНЗЕРВНИ ПРЕРАБОТУВАЊЕТО ЗЕЛЕНЧУК Е ДОМИНАНТНА ДЕЈНОСТ И ПОКРИВА ОКОЛУ 90% ВО 2011 ГОДИНА БИЛЕ ПРОИЗВЕДЕНИ 52,8 ИЛЈАДИ ТОНИ ПРОИЗВОДИ ШТО Е ЗА 10,9% ПОВЕЌЕ ВО СПОРЕДБА СО 2010 ГОДИНА ЕУ И СРБИЈА СЕ ГЛАВНИТЕ ИЗВОЗНИ ДЕСТИНАЦИИ НА КОНЗЕРВНИТЕ ПРОИЗВОДИ ИЗВОЗОТ НА ПРЕРАБОТЕНИТЕ ПРОИЗВОДИ ВО 2011 ГОДИНА ВО КОЛИЧИНА ДОСТИГНА 39,2 ИЛЈАДИ ТОНИ И ВРЕДНОСТ ОД 42,3 МИЛИОНИ ЕВРА НАЈГОЛЕМ ДЕЛ ОД ПРЕРАБОТУВАЧКИТЕ ПРЕТПРИЈАТИЈА СЕ ДЕФИНИРААТ КАКО МАЛИ ИСКОРИСТЕНОСТА НА КАПАЦИТЕТИТЕ Е ЗГОЛЕМЕНА НА 40% ВО 2010 И 2011, СПОРЕДБЕНО 38% ВО 2009 ГОДИНА

Земјите од ЕУ и од Србија најголеми извозни пазари за македонскиот ајвар

Македонските конзервни производи, во најголем

дел се наменети за извоз, а мал дел остануваат на домашниот пазар. Во последните неколку години има тренд на зголемување на побарувачката на домашниот

75

76

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

1,9% пораснала продажбата на конзервни производи лани, споредено со 2010 година

пазар, пред с$ како резултат на промената на навиките на граѓаните кои с$ помаку произведуваат во домашни услови. Што се однесува до извозот, преработките од зеленчук во 2011 година учествувале со 81,5% во вкупниот обем на извоз на конзервни производи. Извозот на европскиот пазар лани порасна за 23% каде завршиле речиси половина (54,8%) од македонските конзервни производи. Српскиот пазар е втор пазар по големина за македонските конзервни производи каде што се извезува 14,1% од производството, а од регионалните пазари значително е тоа што расте побарувачката и извозот на црногорскиот пазар. Севкупно извозот на

ПРОИЗВОДСТВО НА КОНЗЕРВНА ИНДУСТРИЈА Година 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Вредност во илјади тони 21 25,2 28,2 43,6 45,1 54,2 45,9 47,6 52,8

Извор: Македонска асоцијација на преработувачи

Зошто расте домашната побарувачка на конзервни производи? СИЛНА ПЕНЕТРАЦИЈА ВО СУПЕРМАРКЕТИТЕ ПРОМЕНА НА КУПОВНИТЕ НАВИКИ НА ПОТРОШУВАЧИТЕ ЗАМЕНА НА ТРАДИЦИОНАЛНОТО ДОМАШНО ПРОИЗВОДСТВО СО ГОТОВИ ПРОИЗВОДИ ЗГОЛЕМЕНА СВЕСНОСТ ЗА БЕЗБЕДНОСТ НА ХРАНАТА преработени производи во 2011 година во регионот (Србија, Хрватска, Босна и Херцеговина, Црна Гора и Косово) учествува со 38,6% со количина, а останати пазари каде што се пласираат овие

производи се Австралија и САД, пред с$ поради големата заедница на емигранти од Македонија, но и од другите балкански земји, кои се исто така многу важни извозни центри.

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ ноември 2012 Издава: КАПИТАЛ МЕДИА ГРОУП доо бул. Маркс и Енгелс бр.7 зграда 1, влез 1 стан 32 1000 Скопје п.фах: 503 Република Македонија телефон: +389 2 3298 110 факс: +389 2 3298 111 e-mail: kapital@kapital.com.mk Уредник на специјални прилози: Верица Јорданова Автор на прилогот: Александра Спасевска Графички дизајн: Николај Томашевски Игор Томашевски Фотографија: Фотоархива на Капитал Маркетинг: Александра Стојменова www.kapital.mk

Александра Спасевска

aleksandra.spasevska@kapital.mk

С

о соодветно пакување, брендирање и добар маркетинг, македонските конзервни производи, кои се познати по својот квалитет, може да станат многу конкурентни на странските пазари. Конзервната индустрија има голем потенцијал за развој и за зголемување на извозот, но компаниите треба да се насочат повеќе кон самите себе и креирање сопствена приказна за производот којшто го продаваат. Домашната конзервна индустрија треба да инвестира во додавање поголема вредност на производите, бидејќи тргнувајќи од искуството од другите земји, кога се продаваат преработени производи од тоа што се раѓа на едно поднебје на една географска област има многу поголемо значење од девизниот прилив. Продавајќи македонски ајвар, хрватско маслиново масло, српска сливова ракија и слично се продава и приказна за земјата, се зголемува нејзината визибилност и препознатливост. Зборувајќи за потенцијалите за извоз и начините за освојување нови пазари, инвестиции во нови производи, како подобрување на амбалажата и маркетингот на производите, сакаме да ги поттикнеме компаниите од оваа индустрија да бидат поактивни во креирањето македонски брендови преку кои ќе ја раскажат приказната за македонската вкусна и квалитетна храна.

Над 60% од производството е за приватни марки

Според податоците на терен, над 60% од производство на конзервни производи е наменето за приватни марки за големите трговски синџири од супермаркети на европските пазари. Многу мал дел од производите како сопствен бренд се пласира на пазарите од соседните земји. Домашните компании скоро воопшто не инвестираат во амбалажата и во маркетингот на своите производи, а оние малку кои имаат изградено свои брендови подолго време ги немаат ребрендирано производите. Менаџерите на конзервните компании кои ги анкетираше „Капитал“ велат дека воопшто не ни размислуваат

КОНЗЕРВНА ИНДУСТРИЈА КАКО ДО ПОГОЛЕМ РАСТ?

Со брендирање и здружен настап до поголем извоз за брендирање, бидејќи трошоците се многу големи, а споредено со светските брендови во конзервната индустрија, па и со регионалните производители, македонскиот ајвар, лутеница, па и корнишоните не се конкурентни. „Конзервната индустрија има огромен потенцијал, но во исто време и огромни закани за губење на пазарната позиција на пазарите каде што извезува. Недоволната искористеност на и така малите капацитети, неконзистентната набавка на суровина, отсуството на брендови го прават овој сектор многу неконкурентен на долг рок“, вели Петар Лазаров, консултант во консултантската компанија Македонија експорт, која стои зад брендот на ајвар Mama`s. Тој вели дека компаниите мора да инвестираат повеќе во својот развој. „Треба да се инвестира во развој и во меѓусебна соработка, вертикална и хоризонтална интеграција со членовите на целиот вредносен синџир, како и развој на посилна национална стратегија за настап на секторот и развој на македонскиот брендиран производ“, потенцира Лазаров.

Компаниите незаинтересирани за градење сопствен бренд

„Немаме интерес да инвестираме во сопствен бренд бидејќи од една страна, трошоците за маркетинг, за промоција и за позиционирање се многу големи, а од друга страна, секој може да произведе ваков производ и да пласира на странски пазар р со истата формула а на производство“, вели Тина Карадаковска, сопственик на конзервната фабрика Маби трејд од Кочани, компанија која го произведува брендот Дентина. на. Спорд неа, во супермаркетите на странските пазари треба да се понудат пониски цени за приватна марка, а повисоки за сопствен бренд, а квалитетот на производот е ист и мора да исполнуваат исти стандарди. Тоа не им оди во прилог на конзервните компании. „Многу често една конзервна компанија си е конкуренција

77

на самата себе во еден супермаркет, бидејќи нуди производ и за приватна марка и од сопствен бренд“, потенцира Карадаковска. Таа вели дека од интерес на конзервните компании е да имаат сопствен бренд, но не е исплатливо кога има голема побарувачка од истиот производ за приватна марка по солидна цена која ги покрива трошоците на производство. хрватскиот пазар „На хрв присутни со сме п наш бренд на производ, а во пр истиот маркет и ссме присутни и со нивниот бренд и сме б конкуренција на самите н себе. Притоа, се немаме пари не маркетингза м стратегија и страт брендирање, за брен ќе со што практички, прак си ја зголемиме цената“, потенцира Карадаковска. Маби трејд над 60% од производството пласира за трговска марка, а извезува во Словенија, Хрватска, Канада и во Австралија.

Со заеднички бренд до поголем извоз

И Јасмина Стојмировска, сопственик на конзервната

Инвестирањето во свој бренд бара големи инвестиции Бобан Заев, сопственик на конзервната индустрија Тргопродукт, која го брендираше својот производ, ајварот Mama`s, вели дека многу години компанијата произведувала исклучиво за трговска марка, но со растењето на пазарите и с$ поголемата конкуренција, неопходно било да изгради сопствен бренд. „Конкуренцијата на пазарите стануваше с$ поголема и брендирањето сопствен производ си дојде само по себе“, потенцира Заев. Спооред него, да инвестираш во создавање сопствен бренд е континуиран процес и не завршува со нова амбалажа или етикета. „Треба да инвестираш во квалитетот на

производот, во маркетиншки активности, во препознатливост на марката, во дистрибуција и во позиционирање. Тоа е макотрпен процес“, потенцира Заев.

БОБАН ЗАЕВ

Тргопродукт

Во криза подобро поминуваат добрите брендови отколку приватните марки. Луѓето повеќе веруваат на брендови, а не на приватни марки. Ние во нашата стратегија за брендирање планираме секоја година да воведуваме еден нов производ.

77

78

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

ТИНА КАРАДАКОСКА

Маби трејд

Домашните конзервни фабрики речиси воопшт не инвестираат во сопстве ниот бренд. Во најголем дел произведуваат за други обрендо ви, најчесто за трговските синџири, а тоа се производи познати како стокови марки labels). За пoголем пробив на македонскиот ајвар, кој е најизвезуван(private произв од од оваа индустрија, менаџерите на преработувачките капаци предлагаат да се креира македонски национален бренд, унифициран тети за сите компании! компанија Аграр ко од Кочани, вели дека компаниите од оваа индустрија немаат голема можност и финансии да инвестираат во брендирање на своите производи и затоа повеќе работат за приватна марка, бидејќи тоа го бара и пазарот. Таа порачува дека решението можеби е во креирање заеднички бренд за еден производ на сите компании. „Во моментов македонски брендиран производ може да помине само во земјите од поранешна Југославија, а на европските многу тешко се пробива сопствен бренд. Домашните конзервни компании и да сакаат, не можат да ги брендираат своите производи, бидејќи од една страна, немаат капацитет и не користат аутсорсинг-услуги, а од друга страна, немаат финансиски средства. Добро би било да се здружат сите заедно и да

прават производи по еден бренд, но треба за тоа да се сложат сите компании. Колку може да се реализира тоа, тешко можам да ви кажам“, вели Стојмировска. Таа потенцира дека решението е преку национален производ кој ќе биде брендиран, како на пример, македонски ајвар и кој ќе биде унифициран производ, под една капа да се промовираат сите производители.

Приватната марка конкуренција на сопствениот бренд

Момчило Ивановски, сопственик на конзервната компанија Бонум, вели дека позитивна работа за конзервната индустрија е тоа што преработувачите се здружени и многу често кога на некој му е потребна поголема количина производи може да се интервенира.

Тој вели дека една компанија нема капацитет да освои странски пазар сама бидејќи има релативно мало производство, но вели дека со здружени сили под заеднички бренд може многу лесно да се пробијат македонските производи. „Брендирањето губи значење кога имаме помало производство, посебно за европскиот пазар, бидејќи таму има многу поголеми компании коишто работат со свој бренд и се препознатливи насекаде во светот. Од друга страна се синџирите од супермаркети кои имаат приватни марки и пласираат свои производи, кои во последните неколку години се с$ поконкурентни“, вели Ивановски. Тој вели дека македонскиот бренд на конзервна индустрија може да се продава само на регионалните пазари,

Поголема државна поддршка за македонските брендови „Сметам дека компаниите треба повеќе да се намалат гаранциите коишто да се фокусираат на градење сопствен треба да ги дадат компаниите, посебно бренд, но потребна е поголема поддршка кај хипотеките, иако е ниска од државата. Постои поддршка за каматата, нам ни е проблем маркетинг-активности, за амбалажа, обезбедувањето. „Кога банката би давала пред с$ за извозниците, но ние немаме поповолни услови за кредити, информации како да стигнеме до тие пари“, вели Момчило Ивановски од Бонум. тогаш ќе може повеќе да се инвестира во зајакнување на Тој потенцира дека потребна е поголема брендот“, потенцира Ивановски. поддршка и од Македонската банка за поддршка на развојот (МБПР) за зајакнување на брендот. Во развојната банка се МОМЧИЛО ИВАНОВСКИ прават пионерски чекори. Бонум Ние како компании сме Сметам дека компаниите треба повеќе да поголеми од поддршката се фокусираат на градење сопствен бренд, што ја дава МБПР, што е но потребна е поголема поддршка од капка во морето. Ако имаш државата. Има поддршка за маркетингизвоз од четири милиони активности, за амбалажа, пред евра, а може банката да с$ за извозниците, но ние те поддржи со 3.000 евра, немаме информации како тогаш нема никаков ефект. да стигнеме до тие пари. Треба да се сменат услови,

„Многу често една конзервна компанија си е конкуренција на самата себе во еден супермаркет, бидејќи нуди и приватна марка и сопствен бренд. Од интерес на конзервните компании е да имаат сопствен бренд, но не е исплатливо да се инвестира кога има голема побарувачка од истиот производ под приватна марка. каде што е препознатлив квалитетот на македонските пропизводи, но и тука има голема конкуренција од приватните марки од големите синџири од супермаркети кои се присутни. „Во последните години е променета и перцепцијата за производи за приватни марки, каде што порано се продаваа по пониски цени и квалитет, што не е случај и сега. Кога работиш за приватна марка производот мора да има висок квалитет и да исполнува стандарди, а цената не е толку ниска. Синџирите се откажуваат од својата маржа и така, според цените на полиците се поконкурентни од брендираните производи“, потенцира Ивановски и додава дека во принцип, цените за бренд и за приватна марка се изедначени. „Каде што одиме со свој бренд имаме трошоци за маркетинг и за позиционирање во трговските синџири, што ја намалува цената, а за приватна марка не трошиме пари за маркетинг и на крај цената на полицата е скоро иста и доаѓам до ситуација да си конкурирам сам себеси“, потенцира Ивановски.