MENAGER-06

60

Pretpriema~ &...

EKSPERTITE ZA ^OVE^KI RESURSI SO SOVET DO MAKEDONSKITE “GAZDI”

RAZVIVAJTE GO SREDNIOT I VI[IOT MENAXMENT ZA DA NE PROPADNETE

60

Pretpriema~ &...

EKSPERTITE ZA ^OVE^KI RESURSI SO SOVET DO MAKEDONSKITE “GAZDI”

RAZVIVAJTE GO SREDNIOT I VI[IOT MENAXMENT ZA DA NE PROPADNETE

BROJ 634

21/12/2011

IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

oj blizok prijatel neodamna ima{e ubav povod za ~estewe: dobil unapreduvawe vo kompanijata kade {to raboti ve}e desetina godini, odnosno stanal direktor na eden od klu~nite sektori. Kompanijata e od informati~kiot sektor, edna od najstarite od toj tip vo zemjava, a nejziniot osnova~ i sopstvenik, a voedno i generalen menaxer, na nekolku vrvni pozicii dosega ima postaveno lu|e koi{to se podolgo vreme vo firmata, odnosno se poka`ale kako sposobni i lojalni vraboteni. Spored ka`uvawata na prijatelov, negoviot “gazda” ima praktika okolu sebe da gi sobere za najbliski sorabotnici tokmu lu|eto {to se razvivale i “porasnale” vo kompanijata.

Kompanijata e re~isi 20 godini aktivna na pazarot, poslednive godini se ra{iri so svoite uslugi i vo okolnite zemji, pa nejziniot sopstvenik po~nal da ~uvstvuva deka rastot na firmata ve}e gi nadrasnal negovite kapaciteti za rakovodewe. Zatoa i pogolem del od su{tinskite procesi vo firmata po~nal da gi delegira na svoite najbliski sorabotnici, pa so tek na vreme se formirale menaxerskite pozicii za proda`ba, finansii, marketing, logistika i ostanatite.

So istite te{kotii, ili predizvik da se upravuva firmata koja gi nadrasnuva kapacitetite na osnova~ot/sopstvenikot/ glavniot menaxer se soo~uvaat u{te mnogu makedonski kompanii, sigurno edno 90% od onie so koi{to dosega komuniciral „Kapital”.

Kako makedonskite kompanii go formiraat svojot sreden i visok menaxment? S$ zavisi od tipot na kompanijata, velat stru~wacite za ~ove~ki resursi so koi{to se konsultiravme na ovaa tema. ЧOVE^KI RESURSI NE E “KADROVO” Kompaniite sozdadeni u{te vo socijalisti~kiot sistem imaa svoi oddeli za ~ove~ki resursi, vo toa vreme obi~no narekuvani “kadrovo oddelenie”, koi{to glavno bea zadol`eni za prijavuvawe i odjavuvawe rabotnici, plati, nagradi, kazni... Pogolemite socijalisti~ki kompanii {to se privatiziraa prodol`ija so praktikata

M

MENAXER

www.kapital.mk

Golem broj od makedonskite mali i sredni kompanii nemaat jasni sistemi za upravuvawe so ~ove~ki resursi i ja pla}aat cenata koja lesno se presmetuva i vo brojki - tro{okot za zamena na eden vraboten slobodno mo`e da se presmeta od {estmese~nata plata predvidena za toa rabotno mesto, plus tro{ocite za regrutacija (oglas za vrabotuvawe, intervjua i sl.), velat ekspertite za ~ove~ki resursi upravuvaweto so ~ove~kite resursi da go svedat na ovie pomalku ili pove}e administrativni raboti. S$ dodeka kaj nekoi od niv ne dojde stranski kapital i so sebe donese know-how za procesite na menaxment, me|u koi i za menaxiraweto so vrabotenite.

Postepeno vo takvite kompanii se oformija seriozni oddeli za ~ove~ki resursi, koi {to se gri`at za razvojot na kapacitetite na svoite vraboteni, preku obuki, treninzi, programi za motivacija i sl.

Seriozni oddeli za ~ove~ki resursi imaat i kompaniite koi{to dojdoa kako direktni stranski investicii, odnosno od po~etok po~naa da ja gradat svojata kadrovska struktura.

Prokredit banka, na primer, kako stranska kompanija vo zemjava, e eden od onie rabotodavci {to se poznati po osobenoto vlo`uvawe pari i energija vo razvojot na svoite kadri.

“Vo obezbeduvawe kadri za na{iot sreden i visok menaxment, ne sme se soo~uvale so problemi, zatoa {to potencijalot na site vraboteni aktivno se sledi i koga } e se prepoznae potencijal za rakovodna funkcija se pristapuva kon razvoj na individualen plan na obuka i priklu~uvawe na vraboteniot kon grupata na sreden menaxment. Od taa pri~ina rakovodnite kadri ne gi obezbeduvame nadvore{no, naprotiv, tie pozicii se dobivaat kako rezultat na poka`anite rezultati na postoe~ki vraboteni i dolgoro~no investirawe vo razvoj na istite”, velat vo Prokredit banka.

Prokredit e poznata po intenzivnite obuki na vrabotenite, koi se organiziraat lokalno vo bankata, na regionalnata akademija na bankata za Jugoisto~na Evropa vo Veles i na akademijata vo Germanija.

Vo Akademjata vo Veles od osnovaweto na akademijata vo mart 2007 godina dosega,

institucijata be{e doma}in na pove}e od 200 u~esnici, a so otvoraweto na novata zgrada toj kapacitet mo`e da se zgolemi na 300 u~esnici od sredniot menaxment godi{no.

“GAZDITE” SE PLA[AT DA DELEGIRAAT Da se pozanimavame sega malku so kompaniite originalno sozdadeni vo po~etokot na 90-tite godini ili podocna, od tipot na onaa kade {to raboti mojot prijatel od po~etokot na ovoj tekst. Taa e primer kade {to sopstvenikot uspe{no gi delegiral obvrskite, no {to stanuva so onie kade {to “gazdata” ne gi razviva svoite lu|e, tuku site konci i ponatamu gi dr`i vo svoite race.

“Ovoj tip sopstvenici naj~esto velat deka ne mo`at da najdat kvalitetni lu|e na koi{to bi im doverile del od obvrskite.

Ako vo svojata kompanija ne gledaat takvi profesionalci, toga{ treba da gi pobaraat na pazarot. Moite iskustva velat deka vo Makedonija postoi odli~en kadar za sreden i vi{ menaxment, no toj treba da se targetira, regrutira i selektira”, veli Irina Jovanovska-Tulevska, rakovoditel vo kompanijata za regrutirawe kadri, Dekra vrabotuvawe dooel.

Tokmu vo neuspehot na sopstvenikot na biznisot da gi razviva svoite vraboteni, e i pri~inata {to podocna ne gleda soodvetni lu|e na koi mo`e da im prefrli del od zada~ite, dodava taa.

“Sopstvenicite gri`ej}i se za dobivkata, zaboravaat na lu|eto, a tie se klu~niot faktor za rast i razvoj na sekoja kompanija. Popusto se i najmodernite ma{ini i tehnologija, ako ne investirate vo razvojot na svoite vraboteni”, veli JovanovskaTulevska.

Vo Nekstsens, na primer, softverska kompanija koja na pazarot e prisutna deset godini, se

NATA[A IVANOVSKA

IRINA JOVANOVSKA-TULEVSKA

PRETSEDATEL NA ASOCIJACIJATA NA SOVETNICI ZA RAZVOJ NA KARIERA

[EF NA SEKTOR ZA REGRUTIRAWE I SELEKCIJA VO DEKRA VRABOTUVAWE

ovite vremiwa baraat novi lu|e, a rastot na kompanijata i novi timovi. Vo ovoj kontekst i pra{aweto za razvoj i zadr`uvawe na vraboteni na sekoe nivo od menaxmentot: bez vospostaveni procesi i sistem za karieren pat na vrabotenite i niven razvoj, ova pra{awe e ostaveno na slu~ajnosta.

N

okmu vo neuspehot na sopstvenikot na biznisot da gi razviva svoite vraboteni, e i pri~inata {to podocna ne gleda soodvetni lu|e na koi{to mo`e da im prefrli del od zada~ite. Sopstvenicite gri`ej}i se za dobivkata, zaboravaat na lu|eto, a tie se klu~niot faktor za rast i razvoj na sekoja kompanija.

T

61

62 MENAXER obiduvaat preku mentorska i praktikantska rabota so mladi kadri da go sozdavaat svojot potencijal za idni menaxeri od sredno i povisoko nivo.

“Koga zboruvame za kvalitetetn kadar ne treba da zboruvame samo za tehni~ki kvaliteti. Tuka treba da zboruvame za postoeweto na vnatre{na ambicija za rabota vo dadena profesija, za kontinuirano unapreduvawe i kontinuirano

NAJ^ESTO BARANI MENAXERI OD SREDNO I VISOKO NIVO VO MAKEDONIJA u~ewe. Kako i sekoja profesija, i na{ata bara kontinuirano u~ewe. Sekoga{ e predizvik da se najde dovolno motiviran, dovolno posveten i dovolno kvaliteten tehni~ki kadar so poseduvawe na t.n. meki ve{tini: komunikacija, razbirawe, timska rabota, vklopuvawe vo sredinata itn., s$ so cel da se napravi vistinskiot efekt vnatre vo timot”, re~e Vasko Kronevski, eden od osnova~ite i izvr{en direktor

menaxeri na proizvodstvo; menaxeri vo IT-sektor; finansiski menaxeri; menaxeri za proda`ba

na Nekstens, vo neodamne{noto intervju za „Kapital”.

PLANIRAWE NA NASLEDNICITE Kolku i da se obiduvaat sopstvenicite na kompaniite da gi izbegnuvaat promenite, vo eden moment idninata na kompanijata treba da se stavi pred li~nite interesi i pred `elbata da se bide nezamenliv, velat ekspertite za razvoj na ~ove~ki resursi.

“Novite vremiwa baraat novi lu|e, a rastot na kompanijata i novi timovi. Vo ovoj kontekst i pra{aweto za razvoj i zadr`uvawe na vraboteni na sekoe nivo od menaxmentot: bez vospostaveni procesi i sistem za karieren pat na vrabotenite i niven razvoj, ova pra{awe e ostaveno na slu~ajnosta. Golem broj od makedonskite mali i sredni kompanii nemaat jasni sistemi za upravuvawe so ~ovekovi resursi i ja pla}aat cenata koja lesno se presmetuva i vo brojki - tro{okot za zamena na eden vraboten slobodno mo`e da se presmeta od {estmese~nata plata predvidena za toa rabotno mesto, plus tro{ocite za regrutacija (oglas za vrabotuvawe, intervjua i sl.). Vaka zemeno, dolgoro~noto planirawe e sekoga{ podobra opcija”, veli Nata{a Ivanovska, pretsedatel na Asocijacijata na sovetnici za razvoj na kariera Na pra{aweto dali vo Makedonija ima ~ovekov potencijal za visoki, vode~ki pozicii, taa se soglasuva deka ima, no toj naj~esto se “pojavuva” koga sopstvenicite/direktorite iskreno }e pristapat na pra{aweto za naslednik. Stanuva zbor za prenoslivi ve{tini, za koi, za sre}a, postojat instrumenti za procenka.

“Momentot koga kormiloto na edna kompanija treba da se predade na nov kapetan mo`e i treba da se napravi na na~in koj }e ovozmo`i ponatamo{en rast, bez pogolemi turbulencii. Toa ne zna~i deka stanuva zbor za ednostavna rabota, tuku deka zboruvame za proces, koj gi opfa}a slednite pova`ni aspekti: dolgoro~nata strategija i planovi na kompanijata; resursite koi se potrebni da se ostvarat tie planovi; postoe~kite (pred s$ ~ove~ki) resursi na kompanijata; kompaniskata kultura i vrednosti; vizijata koja e postavena od liderot na kompanijata”, veli Ivanovska.

Golemite svetski kompanii imaat razveni strategii za razvoj na talenti (vodewe na vrabotenite niz strukturata na kompanijata i razvivawe na nivniot potencijal). Toj proces vo sebe naj~esto nosi komponenta na planirawe na naslednicite, odnosno vrabotenite koi imaat potencijal, eden den, da zastanat na samiot vrv od kompaniskata piramida.

64 NA RU^EK SO...

ZLATKO MUCUNSKI

M-R GENERALEN DIREKTOR NA POR[E MAKEDONIJA

[ANSATA TREBA Qubovta kon tehnikata i avtomobilite po nekolkugodi{ni razli~ni rabotni iskustva i profesionalizacija go donesuvaat do pozicijata generalen direktor na Por{e Makedonija. Trpelivosta, `elbata za znaewe i kontinuirana edukacija niz godinite, od nego pravat kompleten menaxer vo sekoj pogled. Voden od postojanata bitka za perfekcija uspeva da im odolee na site mo`ni predizvici PETRE DIMITROV dimitrov@kapital.com.mk

a{inec u{te od ra|awe, znae da ka`e. Qubovta kon tehnikata go sledi cel `ivot. Iako poteknuva od familija vo koja tatkoto e pravnik, a majkata profesor po angliski jazik, Zlatko Mucunski u{te od dete poka`uva golema strast kon avtomobilite. „Osven kolekcijata od pi{toli, kako mal imav i u{te pogolema zbirka na avtomobili.

Tehnikata i na~inot kako taa funkcionira me fasciniraa otsekoga{. Se se}avam vo {esto oddelenie go rasklopiv televizorot, normalno koga moite ne bea doma, za da

M

vidam li~no kako funkcionira. Tatko mi ne poka`uva{e nekoja golema gri`a za semejniot Golf, pa koga ne{to ne be{e vo red, jas bev prviot koj nude{e pomo{ za re{avawe na problemot. Ve}e toga{ mi be{e jasno vo koj pravec }e se razvivam.

Dilemata be{e samo dali }e se opredelam za ma{inski ili elektrotehni~ki fakultet”, raska`uva Mucunski.

Interesot za avtomobilite pridonel i mnogu mlad da nau~i da upravuva so niv. „Tatko mi na poligon mi gi poka`a ve{tinite na vozeweto, a golemata qubov za avtomobilite za brzo vreme od mene napravi dobar voza~”.

NA[ETO MENI Mucunski od boga

So beska toto meni na Ara za se opredelivme salati kombinacija ododbra i desert. Toj ja reza”, a jas salatata „kap i. Za dessupa od brokulsladoled i ert odbravme -ladno”. kola~ot „toplo

Vo srednoto u~ili{te ja zasakal i matematikata, a vedna{ po zavr{uvaweto gi ima i prvite rabotni iskustva. Kako prvenec na generacijata nemal nikakvi te{kotii da se zapi{e na Ma{inskiot fakultet vo Skopje.

Paralelno so studiraweto se isprobuva i vo edna druga sfera - voditelstvo i novinarstvo.

Vo Makedonskata televizija po~nal kako voditel na utrinskite vesti, a rabotel i vo informativnata programa, pokrivaj}i nauka, obrazovanie i kultura. Imal mo`nost i da bide obu~uvan od svetski poznatata novinska agencija Rojters. „Toa be{e prekrasno iskustvo, koe mi

16/11/2011

65

NA RU^EK SO...

www.kapital.mk

foto: FILIP POPOVSKI

BROJ 629

A DA SE ZGRAP^I donese mnogu zna~ajni kontakti. Najgolemata pridobivka od MTV be{e razvivaweto na sposobnosti.”” moite komunikaciski sposobnosti Po diplomiraweto kako eden od najdobrite studenti vo generacijata, kratko vreme rabotel vo Metalski zavod kako pomlad konstruktor i na po~etokot na 1994 godina se prefrlil na pozicijata rakovoditel na postproda`ba vo Asiba MG, koja vo toa vreme go dobi dogovorot za zastapuvawe na Folksvagen, Audi i Por{e vo Makedonija. „Na po~etokot na devedesettite godini procuti privatniot biznis i jas po~nav da se gledam tamu. Otsekoga{ sakav da rabotam za stranska kompanija poradi mo`nostite za razvoj i napredok koi stranskite kompanii gi nudat.

Znaete kako velat- onoj koj saka nao|a na~in, onoj koj ne saka nao|a opravduvawe. Jas si postaviv zada~a da najdam na~in da uspeam vo biznisot. Plod na mojata upornost i trud be{e vrabotuvaweto vo Asiba MG koe voedno be{e ostvaruvawe na mojot son, zatoa {to so brendot Folksvagen bev i semejno povrzan i ~uvstvuvav golema qubov. Za dobrite raboti e potrebno vreme, a odli~nite raboti se slu~uvaat odedna{. Mo`nosta za vrabotuvawe

„Ako ne{to mnog u posakuva{, }e na jde{ na~in i motiv da

go dobie{“

66 NA RU^EK SO...

„Nie sme toa {to go mislime za sebe”

„Za dobrite rabo ti e potrebno vrem raboti se slu~uvaa e, no odli~nite t odedna{“

„Bitna e su{tinata, a ne formata”

vo Asiba MG ja prifativ vedna{ i bez dvoumewe.

Asiba MG be{e prviot seriozen importer na vozila vo Makedonija i poradi toa {to nema{e od kogo da se u~i lokalno, morav da pominam niz cel sistem na raznovidni obuki vo Folksvagen i Audi vo Germanija, {to trae{e nekolku godini.

Za toa vreme se slu~i i proektot proizvodstvo na Audi A3 vo Makedonija i kako ~len na timot za izrabotka na fizibiliti studijata, zaedno so kolegite od Germanija pominavme mnogu denovi i no}i vo nejzinata razrabotka.

Toa navistina be{e iskustvo za cel `ivot”.

Otkako vo 1998 godina se slu~i finansiskiot krah na Asiba, Folksvagen, kako {to raska`uva Mucunski, ne go ostavil timot vo Makedonija na cedilo i go ovlastil da najde nov uvoznik. „Firmata Sa & Sa Kompani, kade {to ja vodev postproda`bata, rabote{e so daleku ponizok profil od potrebite na brendovite Folksvagen i Audi, vreme koe konkurentite go iskoristija za da dobijat povisoko pazarno u~estvo.

No, vo domenot na postproda`bata, sepak, ne dozvoluvav kompromis i kako rezultat na toa be{e sozdadeno glavnoto jadro na kvalitetni i obu~eni lu|e bez koi i denes ne bi mo`ele da funkcionirame, kako i serizno portfolio na zadovolni servisni klienti.

Sepak, so prezemaweto na biznisot od strana na holdingot Por{e kon krajot na 2005 godina, kako del od generalnata strategija na Folksvagen, rabotite si dojdoa na svoeto mesto i brendovite Folksvagen, Audi i [koda gi zazedoa poziciite {to gi zaslu`uvaat”.

Prethodnite kontakti i steknatoto iskustvo vo ovaa sfera na Mucunski vo ovoj period mu ja nosat i pozicijata generalen direktor na Por{e Makedonija, generalen importer vo Makedonija na Folksvagen, Audi i [koda.

Na ovaa pozicija e od vlezot na Por{e vo Makedonija, do denes. „Vo periodot {to sledi od strana na holdingot Por{e be{e posveteno seriozno vnimanie i investirani golemi sredstva za

edukacija na kadarot vo site segmenti od raboteweto. I jas li~no morav da pominam niz dvegodi{na specijalizacija so vrvni predava~i vo Avstrija.

Potoa dojdoa ponudi da zaminam vo drugi zemji, no jas sum premnogu gord na mojata zemja i re{iv da ostanam vo Makedonija. Nemav nikakva dilema deka nema da se snajdam na novata pozicija, koja bara{e mnogu pove}e otkolku prethodnite rabotni iskustva.

Jas sum golem perfekcionist, no znaete perfekcijata e cel koja postojano se odale~uva od vas. Toa za mene e mo{ne dobar predizvik koj u{te pove}e me motivira da odam napred. Vo taa borba za postignuvawe perfekcija si postavuvam sekoga{ povisoki kriteriumi za istata. Samo taka ~ovek postojano }e se unapreduva i uspehot e neminoven.

Treningot na Por{e sistemot, osven {to go zajaknuva profesionalno, go zapoznava i so novi sferi. „Edna od ve`bite koja e del od treningot be{e i kompletnata sedumdnevna izolacija vo eden manastir vo Avstrija.

Tie denovi gi pominavme asketski, a iskustvoto mi donese mnogu novi raboti.

Ja zapoznav jogata, koja ja praktikuvam i denes i koja mnogu mi pomaga da go kanaliziram negativnoto i stresot. Toa {to mi se dopa|a kaj jogata e {to ja istra`uva su{tinata, a ne formata, deviza koja li~no ja praktikuvam cel `ivot”.

Osven jogata, qubitel e i na individualnite sportovi, kako tenis i xoging, bidej}i kako {to veli „mojot `ivot e tolku dinami~en, a dnevniot raspored nepredvidliv {to ne mo`am da bidam vrzan so fiksni termini koi se neophodni za grupnite sportovi”. Gi saka i golemite koncerti i operata. Najgolem del od svoeto vreme sepak posvetuva na svoite tri deca. „Mnogubrojnite obvrski i patuvawata pridonesuvaat ~esto da bidam otsuten od doma, no zatoa koga sum sloboden celoto svoe vreme im go posvetuvam na moite deca. Pominuvame kvalitetno vreme zaedno kade {to se trudam da im gi prenesam svoite iskustva i soveti, no i da nau~am mnogu od niv. Mo`am da ka`am deka sum gord {to moite deca vpivaat s$ {to }e im prenesam i izrasnuvaat vo sre}ni, samouvereni i odgovorni li~nosti”.

Mucunski e eden od retkite makedonski menaxeri koj posvetuva i golemo vnimanie na celokupniot imix i stajling. „Nadvore{niot izgled prv ja raska`uva va{ata prikazna. Jas tokmu toa se trudam da go napravam preku mojot stil na oblekuvawe - u{te pred prviot razgovor na klientite, delovnite partneri i javnosta da im ka`am malku pove}e za mene i za mojata misija -postignuvawe potpolno zadovolstvo na klientite”.

68

EXCLUSIVE

Najubavite predeli vo Makedonija, kombinirani so najubavite Makedonki. Toa e prikaznata na noviot kalendar na Pelisterka, makedonskata verzija na svetski poznatiot kalendar na Pireli, koj go izraboti makedonskiot fotograf i re`iser ^edo Popovski.

Stranicite na kalendarot gi krasat peja~kata Viktorija Loba i voditelkite Ivanna Haxievska i Dragana ^uprina. Kapital eksluzivno objavuva fotografii od snimaweto na kalendarot PETRE DIMITROV dimitrov@kapital.com.mk

eja~kata Viktorija Loba i voditelkite Ivanna Haxievska i Dragana ^uprina se glavnite likovi od noviot kalendar na Pelisterka, makedonskata verzija na svetski poznatiot kalendar na Pireli, koj go izraboti makedonskiot fotograf i re`iser ^edo Popovski.

Kalendarot e praven na nekolku lokacii niz zemjava. Vo Ohrid devojkite se fotografiraa vo Sv. Naum, Trpejca, pokraj Biljaninite izvori i na Gali~nik. Vo Prespa vo selata Dupeni, Nakolec, Stewe, vo Berovo pokraj Berovskoto Ezero i pokraj vodopadite vo Peh~evo. „Idejata be{e preku ovie lokacii, koi va`at za edni od najubavite vo Makedonija, da gi prika`eme ubavinite na na{ata zemja, a preku devojkite da ja poka`eme ubavinata na makedonskite devojki”, veli fotografot Popovski, so koj brendot Pelisterka minatata godina go startuva{e ovoj proekt, a glavnoto lice na minatogodi{niot kalendar be{e peja~kata Elena Ristevska.

Popovski veli deka Pelisterka e edna od retkite vo zemjava koja se osmelila da vlo`i pari vo eden vakov proekt. „Ovoj proekt e za presti`, za brendirawe. Sum razgovaral na istata tema so mnogu drugi kompanii, no nemalo interes. Pelisterka vleze vo celava rabota ma{ki. Menaxerite treba da sfatat deka vakvite proekti ne se frlawe pari. Se raboti za gradewe na brendot, za negoviot imix, mo}ta i silata na brendot”, veli Popovski.

Poslednive nekolku godini, osven kalendarot, Pelisterka zna~itelno raboti na svojata vidlivost, pa aktivno zastana i zad proekti kako {to se Modnatata nedela i Nedelata na dizajn.

P

STIGNA MAKEDO

BROJ 634

21/12/2011

www.kapital.mk

BUSINESS & STYLE

ONSKIOT PIRELI

69

70

EXCLUSIVE

VIKTORIJA LOBA akedonkata so rusko poteklo Viktorija Loba (23) na makedonskata javnost & e poznatata po duoto Tabu, koe brzo se raspadna, a poslednive dve godini uspe{no se probiva na muzi~kata scena so solo-kariera. Osven nejzinata muzika, golema prepoznatlivost & donese u~estvoto vo nekolku reklami, posebno kampawata na One so ve}e famoznata izreka „Volku, volku...”.

Rodena e vo ruskoto grat~e Tagairog i poteknuva od muzi~ko semejstvo. Tatko & e tapanar, a majka & biv{a balerina, so muzi~ko obrazovanie i odli~no poznavawe na umetnosta na klavirot. „Ne bev svesna deka imam talent za peewe, voop{to za muzika, dodeka vo 2003 godina ne se prijaviv za detskata Evrovizija. Zaedno so Marija Arsevska n$ odbraa da ja pretstavuvame Makedonija na detskata Evrovizija vo Danska so pesnata „Ti ne me poznava{“.

Toa be{e prekrasno iskustvo, koe {to ne samo {to mi poka`a deka sum talentirana, tuku pridonese i poseriozno da razmisluvam da se zanimavam so muzika”, veli Loba.

Prethodno bila aktivna vo Detskoto dramsko studio i sakala da bide artist, a kako

M

dete sonuvala da bide i stjuardesa.

Po iskustvoto so detskata Evrovizija se zapi{ala vo sredno muzi~ko u~ili{te na solo-peewe, {to mnogu & pomognalo da go oformi talentot za peewe, pa poslednive dve godini, osven u~estvoto na nekolku muzi~ki festivali i nekolkute singlovi, zaedno so svojot bend pee na `ivi svirki i dava podr{ka na site humanitarni koncerti.

Se odlu~ila obrazovanieto da go prodol`i na Fakultetot za akterska igra, no poradi mnogubrojnite obvrski, momentalno pauzira.

Ne e sigurna dali vo idnina }e prodol`i tamu ili }e se odlu~i za ne{to drugo. „Studiite baraat golem anga`man, a momentalnite obvrski mi odzemaat mnogu vreme, pa ne mo`am celosno da se posvetam. Zatoa, odlu~iv izvesno vreme da pauziram”, veli taa.

Godinata koja izminuva be{e prili~no uspe{na za nejzinata muzi~ka kariera. Na festivalot Ohrid fest so pesnata „Devet raboti” osvoi tri nagradi, vtoroto mesto na pop-ve~erta na festivalot, dobi nagrada za najdobar aran`man i tretoto mesto na internacionalnata ve~er na festivalot.

Zaedno so nejziniot producent Robert

Bilbilov ov vo duet nastapii i na fesstivalott Makfest. t.

Osven so Bilbilov, Princ, tekstoilov, rraboti aboti b i so P Pri rinc nc, a te tek ksto-ksto vite za nejzinite pesni gi pi{uva Ivana Nikolovska. Slednive dve godini planira u{te podlaboko da navleze vo muzi~kite vodi, a do krajot na slednata godina go najavuva i prviot album. Nema ni{to protiv ogromnata hiperprodukcija koja ja ima na muzi~kata scena vo zemjava i veli deka za sekoj ima mesto. „Kvalitetot sekoga{ ostanuva. Jas sum mnogu uporna vo toa {to go sakam. Sakam rabotite da gi isteram do kraj”, veli Loba.

Osven sorabotkata so One i Pelisterka, godinava stana i za{titno lice na londonskiot brend Pikoks. „Godinava mi be{e odli~na i u`ivam vo uspesite. Imav mnogu anga`mani, pa majka mi me zafrkava{e deka ne me gledala dovolno i mi vele{e da & pratam slika za da vidi kako izgledam. Ne se `alam od mnogu rabota, toa e mojot izbor”, veli taa.

BROJ 634

21/12/2011

IVANNA HAXIEVSKA opularnosta ja stekna so emisijata „Ekskluziv” na A1 televizija i kako eden od voditelite na muzi~kiot proekt Makedonski idol.

So voditelstvo se zanimava od 12 godini. „Nemam ba{ nekoe objasnuvawe zo{to go izbrav voditelstvoto. Mo`ebi poradi toa {to mnogu sakav da slu{am muzika i radio.

Vo toj period ja zapoznav Tawa Mojsovska, vo ~ija emisija na radio gostuvav. Od nea nau~iv mnogu i u{te pove}e me zainteresira voditelstvoto i raboteweto na radio.

Mnogu sakav da rabotam ne{to, a lu|eto da ne me gledaat, pa zatoa radioto najmnogu mi odgovara{e na tie moi razmisluvawa.

Bev mnogu srame`liva i u{te sum”, veli Haxievska (24).

Po osumgodi{noto iskustvo kako voditelka na radio, dobiva nov predizvik -televizijata i proektite „Ekskluziv” i Makedonski idol. „I dvata proekti bea prekrasno iskustvo i se trudev da bidam profesionalec vo vistinska smisla. Mislam deka uspeav da poka`am kako treba da izgleda eden vistinski voditel, bidej}i sme svedoci deka na televizija se pojavuva sekoj, bez nikakov filter”, veli Ivanna.

Paralelno so voditelskata kariera uspeala da diplomira na sociologija i da zavr{i magistratura po politi~ki nauki.

Neodamna zapi{ala i magisterski po odnosi so javnosta. Momentalno pauzira od voditelstvoto i veli deka }e mu se vrati koga }e ja dobie vistinskata ponuda. „Ne znam {to }e mi donese periodot {to sleduva vo profesionalen pogled, no mo`e i da prifatam i dobra ponuda koja }e bide

P

BUSINESS & STYLE

www.kapital.mk

povrzana i so sociologija ili odnosite so javnosta. Mo`ebi } e zaplivam i vo diplomatski vodi. Ne se ograni~uvam samo na televizijata i voditelstvoto”, veli taa.

Veli deka godinava koja izminuva & donela mnogu ubavi momenti.

Osobeno }e go pameti patuvaweto niz Italija i Francija i posetata na Venecija, Verona, Kan, Monte Karlo, Monako, Sent Maksim i Sen Trope i sekako, 29 oktomvri, denot koga Vlatko Ko{evaliski, marketing i PR-menaxer na grupacijata Automotiv, ja pobara za `ena.

Najlo{oto se}avawe & e zatvoraweto na A1. „@alno e {to A1 e edna prikazna koja nikoga{ pove}e nema da se povtori. No, sepak, eden prekrasen period od mojot `ivot na koj{to }e se se}avam so zadovolstvo, so gordost, period koj{to ima va`no mesto vo moeto srce. Po A1 za mene ne postoi televizija”, veli taa.

Slednata godina najgolemiot predizvik }e go ima na privaten plan. Vo april }e stapi vo brak.

71

72

EXCLUSIVE

DRAGANA ^UPRINA a{titnoto lice na „Bekstejx”, ”, koja se prika`uva na televizzija Sitel, Dragana ^uprina, e rodena vo Tetovo, a momentalnoo `ivee vo Skopje. Voditelkata kojaa ima ukrainsko poteklo e del od estradata u{te od 16 godini.

Prvite iskustva & se kako manekenka nkaa i fotomodel za modnata agencija CrCrrnokrak. Bila i del od nekolku izbori borri za ubavina vo zemjava i vo stranstvo. stvoo.

Poslednive tri godini e posvetena na na voditelstvoto i na fakultetot. t.

Studira pravo na FON, a poleka vleguva i vo politika. ^len e i naa izvr{niot komitet na Unijata na mladi sili na VMRO-DPMNE. Na poslednite parlamentari izborii Dragana ^uprina be{e i na listata ata so kanditati za pratenik. „Manekenka ve}e ne sum. Ne deka se otka`av od manekenstvoto, tuku sfafativ deka modata ne e na nekoe zavidno idnoo nivo tuka kaj nas. Ako dobijam nekoja koja dobra ponuda za reklama ili spot, t, toga{ jas samata }e si odlu~am dali ali }e se pojavam ili ne. Voditelka sum, um, da. Ve}e nekoe vreme sum del od timot imott na estradniot magazin „Bekstejx”,, a politi~arka ne sum, samo sum del od edna politi~ka partija kade {to si jaa vidov idninata i perspektivata kako mlad ~ovek”, veli ^uprina.

Vo sledniot period se gleda kako advokat ili sudija, a dotoga{ }e bide voditelka. „Ambiciite mi se golemi. Ne uspeav av daa stanam pratenik, no mo`ebi eden den } e stanam minister za pravda. S$ {to napraviv dosega e so moj trud i pot, ot, taka {to dostojno mo`am da rabotam otam s$”, veli taa.

Z

BROJ 634

21/12/2011

BUSINESS & STYLE

www.kapital.mk

Ivanna I vanna ssee zzapletka apletka vvoo m mre`a re`a a snimaweto na kalendarot devojkite devojkiitee se na{le i vo nekolku nezgodni situacii. Ivanna na snimaweto vo Ohrid se zapletkala vo mre`ata, a Lobaa se O se ppoka`ala kako mnogu izdr`liva, uspevaj}i aj}ii dda pozira vo ladnite vodi na Biljaninite tee iizvori duri 40 minuti, pa Ohri|ani & prere-ffrale deka }e & padnat noktite. ^uprinaa mo`ebi go imala najgolemiot predizvik m kkoga za potrebite na kalendarot moralaa dda se nama~ka so kal.

N

73

74

EXCLUSIVE [TO “PELISTERKA” IMATE? itol~ani, pokraj seto kulturno i prirodno bogatstvo na koe{to se gordi, osobeno se gordi na trite brendovi {to doa|aat od kaj niv, a go nosat imeto na planinskata ubavica nadvisnata nad gradot - fudbalskiot, rakometniot klub i

B

sekako, mineralnata voda bez koja ne mo`e da se zamisli edno kafe-piewe na [irok sokak. Re~enicata {to ja izgovara{e devojkata vo reklamata od pred nekolku godini, a nie ja iskoristivme za naslovot na ovoj tekst, dovolno ka`uva. Popularnosta na ovoj brend e tolku golema vo Makedonija {to so tekot na vremeto „pelisterka” stana sinonim za mineralna voda ili “kisela voda” po narodski ka`ano. Izminative godini se pojavija cela duzina mineralni vodi na pazarot, doma{ni i uvozni, no lu|eto s$ u{te znaat da ka`at vo prodavnica “[to „pelisterka” imate?” Isto kako i vo slu~ajot na „eurokrem”, „paloma” i drugite brendovi {to tolku silno se imaat vre`ano vo svesta na potro{uva~ite, pa stanale univerzalen naziv za celata kategorija proizvodi od ist tip. „Pelisterka” po~nuva da se proizveduva pred ~etiriesetina godini, no prikaznata za ovoj brend vle~e koreni od mnogu poodamna.

Vo nekoi od bitolskite sela i denes se preraska`uvaat damne{nite legendi za podzemnite gasovi, mineralni izvori, pa duri i mitovite za postoewe podzemni baseni so nafta. Eden od tie mitovi za vodenite bogatstva stanuva realnost vo 60-tite godini na minatiot vek, koga za prvpat, organizirano od fabrikata Lozar, izleguva na pazarot mineralnata voda gazirana so priroden gas, polneta vo {i{iwa, so naziv „pelisterka”.

Proizvodstvoto na prirodna gazirana mineralna voda i jaglerod dioksid vo pogonot vo seloto Mexitlija po~na vo 1969 godina, koga po~na polneweto vo stakleni {i{iwa. Nejzinoto prvi~no ime bilo „pelagonka”. Pelisterka so

dene{noto prepoznatlivo ime po~nuva da se proizveduva duri po izgradbata na dvata pogoni vo 70-tite godini.

Interesno e toa {to novoto ime na ve} e pro~uenata mineralna voda go izbraa bitol~ani. Na poseben konkurs na lokalnoto Radio Bitola gra|anite bea tie koi sami predlagaa imiwa i re~isi ednoglasno go izbraa imeto na u{te edna nivna gordost – Pelister.

Vo 1985 godina, po zaminuvaweto na Gerasim Stojkovski od menaxerska pozicija, za bitolski Lozar po~nuva period poln so neizvesnosti, ~esto menuvawe na direktori, {trajkovi, prekini vo proizvodstvoto...

Sleduvaa privremeni upravi, prinudni upravi, sudski postapki od koi najmnogu strada{e proizvodstvoto...

Nekoi lu|e ~ii celi semejstva rabotea vo Lozar i na koi toa im be{e edinstven izvor na egzistencija transformacijata ja do`iveaja isklu~itelno ~uvstvitelno i bolno. Vo toga{nite priliki, na CIP-Produkt, koj vo 1997 godina se javi kako kupuva~ na Lozar, vo toga{nata Agencija za privatizacija mu trebaa celi sedum godini do celosnoto potpi{uvawe na protokolot za re{avawe na otporot kaj del od vrabotenite, vo juli 2004 godina. Pominaa tri godini od potvrduvaweto na kone~nata odluka od Agencijata za privatizacija vo 2001 godina i registriraweto na noviot praven subjekt vo dekemvri 2001 godina kako dru{tvo za proizvodstvo i trgovija Lozar-Pelisterka a.d. Skopje.

CIP-Produkt kako nov sopstvenik, vistinski, bez nikakvi pre~ki mo`e{e da se posveti na svojata strategija za razvoj na novi investicii i ofanzivno pazarno deluvawe. Otkako vo juni 2004 godina sudski be{e potvrdena registracijata na podru`nicata Lozar-Bitola, vedna{ se investira{e vo nova trafostanica, dovodot na voda, ambala`a, filtri...

Kvalitetot otsekoga{ bil osnovniot priroden adut na „pelisterka”. Bez razlika dali se raboti za obi~en konsument ili hemiski laborant koj gi ispituva i matemati~ki gi pretstavuva svojstvata na vodata, odu{evuvaweto od sovr{eno balansiraniot spoj na sostojki i vkusovi e ednakvo.

^edo Popovski igurno ste gi zabele`ale site ubavi doma{ni muzi~ki spotovi so vistinska videoprikazna, koja pomaga polesno da go razbereme toa {to go slu{ame i ni go dolovuva celosno ambientot vo koj se odviva dejstvoto od muzi~kata numera. Toga{ sigurno ste go zapametile i potpisot na krajot od spotot - by Cedo Popovski - koj dosega ima sorabotuvano so najpoznatite makedonski muzi~ki yvezdi, od Karolina Go~eva, Vlatko Stefanovski, Area, Kristina Arnaudova do Vlado Janevski.

Osven {to na javnosta & stana poznat po re`iraweto muzi~ki spotovi, toj e i producent, a najprvin fotograf, kako {to veli samiot. „Cel `ivot me interesirala umetnosta, a najprvin se obidov so svirewe, pri {to isprobav pove}e instrumenti, pa se preorientirav na fotografija i na fotoaparati i na nivno prou~uvawe. Koga bev pomal, vo sredno u~ili{te ~esto odevme kaj vujkoto na eden drugar, Aco Kondev. Toj be{e eden od najopremenite i eden od najdobrite fotografi vo toa vreme, a bi rekol deka i denes e me|u najiskusnite. Od nego nau~iv mnogu za fotografijata, za razvivaweto i mnogu drugi tajni. A potoa dojdoa i poserioznite anga`mani”, veli Popovski.

Za re`ijata se zainteresiral dodeka rabotel vo Makedonskata televizija, vo koja ostanal deset godini. „Nekade od osumnaeset godini po~nav da rabotam vo MTV. Po~nav od najsitnite i od najosnovnite raboti, pa postepeno se nadgraduvav za da stignam do ova {to sum denes. Rabotev kako tonec, kako magnetoskop, monta`er...

Na toj na~in go nau~iv cel proces, od samiot po~etok do kone~nata realizacija na proektite. Koga rabotev vo magnetoskopi bevme ostavani sami so novinarite za da ja smislime koncepcijata na emisijata, a so toa mi be{e dadena i mo`nost da ja izrazam mojata kreativnost.

Mnogu ~esto odev so re`iserite od MTV na snimawata {to gi organizira{e ku}ata i na toj na~in nau~iv mnogu i steknav iskustvo koe be{e od golemo zna~ewe za profesijata koja ja rabotam denes. Sepak, da se raboti so edni od najdobrite re`iseri, kako {to se Stojan Stojanovski, Aco Aleksov, Du{ko Naumovski, ne e mala rabota”, veli toj.

Za golemo iskustvo gi smeta i nekolkute sorabotki

S

BROJ 634

21/12/2011

www.kapital.mk

so stranski produkcii na nekolku filomovi, kade {to imal mo`nost da nau~i mnogu. Najgolem predizvik mu ostanuvaat dokumentarcite od tipot na tie {to se prika`uvaat na Discovery. „[teta {to kaj nas ne se pravat dokumentarci od takov tip. Jas li~no mo`am da si dozvolam takov proekt, no pra{aweto e {to potoa nema koj da ti kupi proizvodot. Taka {to taa `elba ostanuva za nekoi podobri vremiwa�, veli Popovski.

BUSINESS & STYLE

75

76 PRETPRIEMNI[TVO

UPATSTVO ZA PO^ETNICI VO BIZNISOT

AKO LI^NITE OSOBINI NE SE VODI^ ZA START AP USPEH, TOGA[ [TO E? azli~ni firmi razvivaa psihometriski testovi so cel da gi identifikuvaat li~nite osobini na uspe{niot pretpriema~ i kako rezultat izleze deka ne postoi soglasnost za toa dali nekoi od niv navistina vlijaat. [to mo`e da zaklu~ime od istra`uvawata?

Vsu{nost, finansiraweto na istra`uvawata za pretpriema~kite pra{awa vo akademskiot svet po~nuva da presu{uva.

Pa, ako biznis-angelite ne mo`at da najdat zaedni~ki li~ni osobini, {to treba

R

da bara investitorot koga gi intervjuira pretpriema~ite gladni za pari?

Postojat dve idei koi mo`at da bidat poddr`ani vo akademskite istra`uvawa.

Prvo, da se stane mnogu uspe{en pretpriema~ e proces. Potrebno e vreme i }e mo`ete da napravite mnogu dobra procenka – po intervjuiraweto – vo koj del na biznis-ciklusot se nao|a nekoj. Lu|eto velat deka pretpriema~ so navistina dobro iskustvo e nekoj koj izgradil biznis i go izgubil, izgradil vtor i izlegol od nego so

zdrava dobivka i sega raboti na negoviot tret biznis.

Vtoro, kolku e sposoben pretpriema~ot da odgovori na toa {to se slu~uva okolu nego ili nea e kriti~en faktor {to odreduva dali ima verojatnost da uspeat. Ili mo`ebi, poinaku formulirano, kako tie se spravuvaat so neizvesnosta i te{kite situacii?

Zna~i, nakratko, mo`e da zaboravite na li~nite osobini, a so toa i na testirawata na li~nite osobini. Namesto toa, poglednete vo koj del od ciklusot se nao|a pretpriema~ot i potoa pra{uvajte istra`uva~ki pra{awa za toa kako tie se spravuvaat so neizvesnosta.

Dobrata vest e deka postoi dokaz za postoeweto na~in sistematski da se identifikuvaat potencijalno uspe{nite pretpriema~i – kako i kvalitetot na timot – i kolegite investitori – koi go opkru`uvaat pretpriema~ot.

So sre}a.

Poddr`ano od I2BAN, prvata mre`a na biznisangeli vo Makedonija

BROJ 634

21/12/2011

EDUKACIJA I BIZNIS

www.kapital.mk

GODI[NA KONFERENCIJA NA IAESTE 2012

SKOPJE DOMA]IN NA NAJGOLEMATA STUDENTSKA KONFERENCIJA NA BALKANOT d 20 do 27 januari 2012 godina Makedonija }e bide doma}in na dosega najgolemata studentska konferencija odr`ana na Balkanot.

Stanuva zbor za 65-tata godi{na konferencija na IAESTE (Internacionalnata asocijacija za razmena na studentite od tehni~kite fakulteti), koja }e se odr`uva vo Skopje. Godi{nata konferencija e nastan koj gi povrzuva site IAESTE komiteti {irum svetot, koi zaedno nosat zna~ajni odluki za idninata na me|unarodnoto deluvawe i ovozmo`uva diplomatsko podobruvawe na politi~kite i na kulturnite odnosi me|u site zemji-~lenki.

Ovoj najgolem i najzna~aen nastan vo kalendarot na aktivnostite na IAESTE na edno mesto }e sobere 300 lideri, gosti i ~lenovi koi }e dojdat od 100 zemji vo svetot. Celta na godi{nata konferencija e razmena na praktiki od kompanii i od univerziteti za studenti od celiot svet za tekovnata 2012 godina, spodeluvawe na iskustvo i znaewa za rabotata na site IAESTE klubovi i promocija na Makedonija na internacionalno nivo.

Iskustvoto od minatogodi{nata konferencija poka`a deka se razmenuvaat pove}e od 6.000 praktikanti. Pokraj oficijalnata programa, planirani se i tematski ve~eri i fakultativni aktivnosti: tradicionalna makedonska ve~er, internacionalna ve~er, gala-ve~er, razgleduvawe na pova`nite mesta i gradovi vo Makedonija od kulturolo{ki, turisti~ki i kulturen aspekt.

Vo tekot na godi{nata konferencija sekojdnevno }e bidat organizirani rabotilnici

O

Minatogodi{nata godi{na konferencija na IAESTE be{e odr`ana vo Bangkog, Tajland od 21 do 28 januari minatata godina.

Bangkog, kako edna od najgolemite i najzna~ajni svetski metropoli, se poka`a kako dobar doma}in na 250 delegati od 80 zemji, ~ie uspe{no ednonedelno dru`ewe pridonese za razmena na vkupno 6.111 studenti.

na razni temi, sovetuvawa, sredbi i neposredni razgovori so stru~ni lica i ~lenovi na IAESTE od celiot svet. Me|u u~esnicite }e ima i vidni gosti kako rektori, dekani, profesori i porane{ni ~lenovi na IAESTE. Godi{nata konferencija }e ima za cel da gi utvrdi i da gi pottikne aktivnostite za pogolem razvoj na organizacijata i nejzinite postaveni celi. Ne slu~ajno Makedonija vo jubilejnata 20 godina kako polnopraven ~len na IAESTE ja dobi organizacijata i doverbata od site zemji-~lenki. So toa na{ata zemja stana prva zemja od Balkanskiot region koja organizira godi{na konferencija. Ovoj nastan }e pretstavuva izvonredna mo`nost i za pretstavuvawe na makedonskata biznis-zaednica. Firmite i kompaniite se dobredojdeni da u~estvuvaat vo rabotata na godi{nata konferencija.

Nad 100 kompanii vo dr`avava dosega sorabotuvale i u{te pove}e }e sorabotuvaat so cel obezbeduvawe prakti~en trening za nekoj stranski student.

Investiraweto i pro{iruvaweto na ovaa sorabotka treba da se gleda dolgoro~no, za{to vo krajna linija pridobivka ima i Makedonija kako dr`ava.

Godi{nata konferencija }e pridonese za zacvrstuvawe na vrskite i sorabotkata na IAESTE so studentite, univerzitetite, fondaciite, kompaniite, instituciite, obrazovniot, vladiniot i nevladiniot sektor.

Isto taka, }e go promovira makedonskiot identitet i kultura na site delegati i faktot deka kako zemja sme otvoreni za investicii i sekakov vid sorabotka.

[TO E IAESTE? IAESTE e me|unarodna asocijacija na studenti od celiot svet koja vr{i nivna razmena zaradi steknuvawe tehni~ko iskustvo.

Osnovana e vo 1948 godina na inicijativa na Kralskiot kolex od London. Pretstavuva nepoliti~ka, nezavisna i nevladina organizacija koja e vo postojan kontakt so agencii na ON: UNESCO, UNIDO, FAO, ILO. Postoi vo 87 zemji vo svetot, a Makedonija 20 godini e nejzin polnopraven ~len. IAESTE e zbir od nacionalni komiteti koi se zadol`eni za pretstavuvawe na interesite na studentite. Sekoj od ovie nacionalni komiteti e odgovoren za razmena vo svojata zemja. IAESTE e gorda so toa {to pretstavuva globalna organizacija koja {to dala mo`nost za pogolemo iskustvo na pove}e od 350.000 studenti od nejzinoto osnovawe. IAESTE najavuva deka }e prodol`i so osnovnata misija - da gi podobruva `ivotite na mladite lu|e sekoja godina. Vo mnogute izminati godini na studenti od 972 obrazovni institucii vo 85 zemji im be{e dadena mo`nost da imaat prakti~na nastava ili da treniraat so 2.961 rabotodavci vo razli~ni poliwa povrzani so nivnite studii.

77