Menager-10

30

Pretpriema~ &...

STIMULIRAWE NA MENAXERITE I NA VRABOTENITE

MAKEDONSKITE KOMPANII NE NAGRADUVAAT SO AKCII

30

Pretpriema~ &...

STIMULIRAWE NA MENAXERITE I NA VRABOTENITE

MAKEDONSKITE KOMPANII NE NAGRADUVAAT SO AKCII

BROJ 639

25/01/2012

MENAXER

www.kapital.mk

Za razlika od praktikata vo razvienite zapadni ekonomii, nagraduvaweto na top-menaxerite so sopstveni akcii re~isi ne postoi vo makedonskite akcionerski dru{tva IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

red nekolku dena hrvatskata javnost ja zaskokotka vesta deka Atlantik grupacijata na Emil Tedeski nagradila svoi tri top-menaxeri so 475 sopstveni akcii vo vkupna nominalna vrednost od 19.000 kuni ili ne{to nad 2.500 evra.

Preskromno na prv pogled, no ako se zeme predvid pazarnata vrednost na ovie akcii spored nivnata berzanska cena poslednive denovi od okolu 480 kuni, toga{ novogodi{nite paket~iwa za ~lenovite na upravata na Atlantik vredat okolu 228 iljadi kuni ili 30 iljadi evra. Ako pak, nitu sumata od 10 iljadi evra akcii, {to vo prosek gi dobil sekoj ~len na vrvnoto rakovodstvo, ne vi izgleda kako “big dil”, {to bi ka`ale na podatokot deka ovie trojca direktori i prethodno dobivale akcii kako nagrada od kompanijata, koi{to vo momentov zaedno so poslednata nagrada na berzata vredat okolu 17 milioni kuni ili okolu 2,3 milioni evra. Najnovata nagrada za upravata na Atlantik bila vo ramkite na redovnoto godi{no nagraduvawe na menaxmentot i na vrabotenite, spored koja ostanatite vraboteni dobile 188 akcii, so pazarna vrednost od okolu 12 iljadi evra.

Ovaa informacija prosledena od hrvatskite mediumi n$ pottikna da ispitame kakva e praktikata kaj makedonskite akcionerski dru{tva, odnosno kolku doma{nite kompanii imaat praktika ~lenovite na svoite upravi, no i ostanatite vraboteni da gi nagraduvaat so sopstveni akcii. Od razgovorite so pove}e kompanii i eksperti za korporativno pravo zaklu~okot e deka doma{nite firmi re~isi nikoga{ nemaat navika da gi nagraduvaat za dobri rezultati ~lenovite na upravata, odborot na direktori, vrvniot menaxerski tim so akcii, a u{te pomalku ostanatite vraboteni. Nagradata za niv, pokraj platata, sekako, se bonusite i vo nekoi slu~ai beneficiite kako `ivotno osiguruvawe, zdravstveni uslugi, avtomobili i sl. Od na{ite brifinzi neoficijalno uspeavme da doznaeme samo za edna kompanija koja imala praktika da gi nagraduva top-menaxerite so paketi akcii. Se raboti za edna od najuspe{nite makedonski firmi kotirana na berza, no do momentot na zatvoraweto na vesnikot ne uspeavme da obezbedime oficijalen komentar od pretsedatelot na upravata.

Vo prilepska Vitaminka se slu{navme so generalniot menaxer, Sa{o Naumoski, koj{to ni re~e deka vakva praktika dosega

P

nemalo kaj niv, zatoa {to spored nego, toa e te{ko izvodlivo.

“Ako jas sum prakti~ki gazda, {to se veli, kako {to e Tedeski vo Atlantik, bi mi bilo polesno da odlu~am da gi nagradam ~lenovite na upravata so akcii od kompanijata. No, so ogled na aktuelnata struktura na sopstvenost vo kompanijata, jas te{ko mo`am da go ubedam akcionerskoto sobranie da odobri nagraduvawe na menaxerite so akcii na kompanijata”, veli Naumoski.

NEDOSTIG OD KORPORATIVNA KULTURA Kristijan Polenak, partner vo advokatskoto dru{tvo Polenak i ekspert za regulativa vo vrska so hartii od vrednost, ni potvrdi deka spored negovoto iskustvo so kompaniite, nagraduvaweto na menaxerite, no i na ostanatite vraboteni so kompaniski akcii definitivno ne e za`iveano vo zemjava.

“Pred s$, se raboti za nedovolno razviena korporativna kultura. Vo zakonodavstvoto postoi opcija - mo`e vo menaxerskiot dogovor da bide vklu~ena i nagrada preku akcii, no toa nikoj ne go pravi”, veli Polenak.

Spored Zakonot za trgovski dru{tva, “na ~lenovite na upravniot odbor, izvr{nite ~lenovi na odborot na direktorite, odnosno na upravitelot, dru{tvoto mo`e so odluka na svoeto akcionersko sobranie da im odobri i u~estvo vo dobivkata. Po pravilo, u~estvoto se sostoi od u~estvo so del od godi{nata dobivka na dru{tvoto (isplata vo pari, akcii, tantiema, bonus ili drug na~in).”

Vo praktika, nagraduvaweto na vrabotenite so akcii mo`e da se izvr{i od koli~inata na t.n. trezorski akcii, odnosno akcii prethodno otkupeni od samata kompanija preku berza, a vtoriot na~in e da se napravi nova emisija na akcii. Za vtoriot na~in treba soglasnost od Komisijata za hartii od vrednost, soglasno zakonskata regulativa. No, nitu edniot, nitu drugiot na~in dosega ne se koristat od makedonskite akcionerski dru{tva.

Sa{o Davitkovski, generalen menaxer i pretsedatel na upravata na Skopski pazar, smeta deka idejata za nagraduvawe preku akcii e odli~na i deka firmata svoevremeno prezela ~ekori vo taa nasoka, no za `al, ne uspele da ja realiziraat.

“Se raboti za nesozreanosta na mentalitetot kaj akcionerite

SA[O NAUMOSKI GENERALEN DIREKTOR NA VITAMINKA

Ako jas sum prakti~ki gazda, {to se veli, kako {to e Tedeski vo Atlantik, bi mi bilo polesno da odlu~am da gi nagradam ~lenovite na upravata so akcii od kompanijata. No, so ogled na aktuelnata struktura na sopstvenost vo kompanijata, jas te{ko mo`am da go ubedam akcionerskoto sobranie da odobri nagraduvawe na menaxerite so akcii na kompanijata.

SA[O DAVITKOVSKI GENERALEN DIREKTOR NA SKOPSKI PAZAR

„Nie svoevremeno otkupivme sopstveni akcii na berza, tokmu so namera da im gi podelime na uspe{nite menaxeri, no naidovme na otpor kaj nekoi postari akcioneri, koi{to smetaa deka i tie treba da dobijat akcii ako ve}e dobiva menaxmentot. Izgleda, s$ u{te ne e sozrean momentot za vakov tip nagraduvawe vo Makedonija, iako na Zapad ve}e e voobi~aena praktika.”

KRISTIJAN POLENAK PARTNER VO ADVOKATSKO DRU[TVO POLENAK

„Nedovolno razvienata korporativna kultura e glavnata pri~ina za toa {to kompaniite ne sakaat ili ne mo`at da praktikuvaat ispla}awe nagradi vo vid na akcii. Tokmu so vakov tip nagrada menaxerite, no i koj bilo vraboten }e bidat stimulirani za u{te podobri rezultati, zatoa {to }e raste vrednosta na akciite, a so toa i nivnata eventualna dobivka ako gi prodadat.”

31

32 MENAXER ISKUSTVATA VO RAZVIENITE ZEMJI

“OPCII” KAKO OPCIJA ZA NAGRADUVAWE Korporaciite vo zapadnite zemji, pokraj platite i bonusite, ~esto gi koristat akciskite opcii (stock options) kako sredstvo za nagraduvawe i za motivirawe na svoite menaxeri i vraboteni. Ovie opcii zna~at deka vrabotenite dobivaat pravo, no ne i obvrska da kupat ili da prodadat akcii po odnapred dogovorena cena vo odreden vremenski period ili

pak, na to~no opredelen datum.

Opciite vo amerikanskite kompanii mo`at da bidat realizirani vo koe bilo vreme me|u datumot na kupuvawe na akciite i datumot na istekuvawe na rokot na opciite. Evropskite opcii mo`e da se realiziraat samo na datumot na nivnoto istekuvawe. Naj~esto trguvani opcii na berza se onie na amerikanskite kompanii.

Kolku za ilustracija, glavnite izvr{ni direktori na 500-te najgolemi amerikanski kompanii spored listata na For~n (Fortune) vo 2010 godina zarabotile vkupno 4,5 milijardi dolari spored site osnovi za menaxerska nagrada. Vo ovaa suma so 30% u~estvuvaat realiziranite opcii na akcii, odnosno stock options.

Prose~niot prinos pak, od akciite {to gi zadr`ale menaxerite e 2,7 milioni dolari za sekoj. za eden vakov tip stimulirawe na menaxmentot za da raboti uspe{no.

Nie pred nekolku godini otkupivme sopstveni akcii na berza, tokmu so namera da ni slu`at kako fond za nagraduvawe na uspe{nite menaxeri, no naidovme na otpor kaj nekoi postari akcioneri. Se pobunija, smetaj}i deka i tie treba da dobijat akcii ako ve}e dobiva menaxmentot. Izgleda s$ u{te ne e sozrean momentot za vakov tip nagraduvawe vo Makedonija, iako na Zapad ve}e e voobi~aena praktika”, veli Davitkovski.

ISPRAVKA Vo minatiot broj na nedelnikot, vo tekstot nasloven “Kako da profitirate od zadovolstvoto na vrabotenite?” napraven e nenameren propust. Kako organizator na rabotilnicata “Najdobri praktiki - odnosi so vrabotenite” e naveden Univerzitetot Amerikan kolex - Skopje, a vsu{nost treba da stoi deka nastanot e organiziran po inicijativa na Komitetot za op{testvena odgovornost pri Amerikanskata stopanska komora vo Makedonija i vo sorabotka so Univerzitetot Amerikan kolex, koj {to voedno e i ~len na Komorata. Im se izvinuvame na Amerikanskata stopanska komora vo Makedonija i na ~itatelite za ovoj nenameren propust.

34 MARKETING

DANIEL TAV^IOSKI ekspert za marketing i za proda`ni strategii

Na generalniot direktor mu e potreben direktor na proda`ba so isklu~itelni organizaciski sposobnosti, koj umee i da vodi i da naso~uva, i da motivira i da go razviva potencijalot na svoite sorabotnici. Vaka postavenata zada~a ni ka`uva deka ne e dovolno najdobriot prodava~ da napreduva do funkcijata direktor na proda`ba

Kakov direktor na pr mu e neophoden na gen ali vi se slu~ilo na smetkata na va{ata kompanija da ima pomalku pari otkolku {to ste o~ekuvale; da go pra{ate va{iot direktor na proda`bata {to se slu~uva, pa toj da vi veti ne{to, iako nema premnogu kontrola, ni soodvetno vlijanie; ili mo`ebi da go prifatite vetuvaweto na va{iot kupuva~ pa da mora da se soo~ite deka i toj...?

Klu~na funkcija vo sekoja delovna organizacija e proda`bata. Toa {to su{tinski gi razlikuva delovnite organizacii od site drugi e potrebata da prodava. I pokraj toa, organizacijata na proda`bata ~esto e najzanemareniot del na mnogu kompanii.

Razmisluvaweto za pri~inite za ova previduvawe mo`e da bide mnogu zabavno.

Vo osnova, izgleda deka problemot ima istoriska zadnina. Nekoga{ bilo va`no da se proizvede zadovolitelen proizvod so konkurentna cena. Zaradi toa, upravuvaweto im bilo dovereno na stru~waci za proizvodstvo (in`eneri, tehnolozi, proektanti...).

Na takviot koncept ne mu e potrebna slu`ba za proda`ba, tuku za primawe pora~ki i isporaka.

Na istoriskata zadnina se nadovrzuva i problemot so obrazovanieto. Celiot obrazoven sistem s$ u{te e koncipiran spored potrebite na nekoga{nata industriska revolucija (sme{no, no vistinito). I kaj najpoznatite {koli vo svetot }e sretnete isklu~itelni avtoriteti za

D

odnosite me|u kompaniite i kupuva~ite, no seto znaewe za tie temi i ponatamu e preoble~eno vo stru~na terminologija, iako vo osnova, se raboti za funkcijata na proda`ba.

Ovoj obrazoven previd dopolnitelno e zacvrsten so vobi~aenite sistemi na nagraduvawe vo kompaniite.

Komforot vo raboteweto i perspektivata za napreduvawe se rezervirani za administrativni pozicii, a ne za vrabotenite vo odnosite so kupuva~ite. Za vrabotenite vo proda`bata ~esto se pravi paralelen sistem za nagraduvawe za da ne gi zagubime tie {to postignuvaat rezultati.

Vakvite pravila sozdavaat dopolnitelno nezadovolstvo, pa vrabotenite po~nuvaat da vojuvaat me|usebe i na svoja smetka. Vo ovaa vojna na ednata strana ~esto se nao|aat onie so tn. akademsko pokritie, a na drugata site ostanati.

Me|utoa, vo filmot koj se vika “Proda`ba� epizodistite naj~esto imaat glavna uloga. Odat kaj kupuva~ite, razgovaraat i pregovaraat, nudat i vetuvaat, koordiniraat {to, komu i koga }e bide ispora~ano, se izvinuvaat koga kompanijata docni... ili se pravat deka ni{to ne razbiraat.

Direktorot za proda`ba razgovara so niv, me|utoa bez soodvetna organizacija mo`e samo da gi kaznuva (privremeno) ili da gi potkupuva( so nade` deka i toa e privremeno). Ova se slu~uva sekoj den vo bezbroj kompanii sekade vo svetot.

Dolgo vreme gi povrzuvavme problemite vo upravuvaweto

so problemot na sopstvenosta na kapitalot. Za sre}a, denes imame mnogu primeri na golemi privatni kompanii koi se polo{o organizirani od nekoi nekoga{ni dr`avni pretprijatija.

Nekonkurentnosta na na{ata ponuda ~esto ja objasnuvame so nedostig od soodvetna podr{ka (iako ne e najjasno od kogo ja o~ekuvame).

Voobi~aeno, nekonkurentnosta e del od problemot na nedovolni soznanija za pazarot.

Za del od problemite so naplatata vo proda`bata mo`e da & prefrlime na efikasnosta na dr`avata, no i pokraj toa, re~isi niedna kompanija nema efikasen sistem za upravuvawe so rizikot na naplatata.

Mo`ebi najva`en del od odlukata na kupuva~ite da kupat e doverbata kon na{ata ponuda. No, i ponatamu ni se ~ini deka doverbata kon na{ata ponuda nema mnogu vrska so zaemnata doverba na vrabotenite...

Proda`bata mora da bide organizirana i so nea mora da se upravuva. Prinicipite na organizacija na proda`bata ne se nejasni, no inercijata na starite naviki i stapicite koi se del od postoe~kite naviki vo upravuvaweto ja kompliciraat ovaa zada~a.

Od direktorot na proda`ba na edna od najgolemite svetski kompanii za proizvodstvo na poiluretanski peni ( sun|eri za industrija za mebel i za avtomobili ) dobiv korisen sovet: “Zamisli ja proda`bata kako grupa setila na kompanijata. Kompanijata ne mo`e da znae

BROJ 629

25/01/2012

MARKETING

www.kapital.mk

35

roda`ba neralniot direktor? {to se slu~uva dokolku proda`bata ne gleda, ne slu{a i ne ~uvstvuva kako odat rabotite nadvor od delovnite prostorii... Ako jas so moite sorabotnici ne obezbedam dovolno informacii, generalniot direktor i nesakaj}i }e n$ odvede vo pogre{na nasoka!”

Namesto slu`ba za proda`ba, na kompaniite im treba funkcija na

proda`bata. Del od taa funkcija, sekako, e i generalniot direktor, zaedno so site koi direktno ili posredno vlijaat na vpe~atocite na kupuva~ite.

Zatoa e neophodno golem del od vrabotenite da poznavaat ve{tini koi, za `al, ne se del od formalnoto obrazovanie.

Na generalniot direktor mu e potreben direktor na proda`bata so isklu~itelni

organizaciski sposobnosti, koj umee i da vodi i da naso~uva, i da motivira i da go razviva potencijalot na svoite sorabotnici.

Vaka postavenata zada~a ni ka`uva deka ne e dovolno najdobriot prodava~ da napreduva do funkcijata direktor na proda`ba.

Mnogu ~esto, soo~en so kompleksnosta na zada~ata i so problemite vo upravuvaweto so proda`bata,

Kapital Akademija...

go prisiluvaat direktorot na proda`ba da “prodava” vo kompanijata, namesto da upravuva so situacijata na pazarot. Vo ovaa situacija, generalniot direktor mo`e samo da go kaznuva (privremeno) ili da go potkupuva (so nade` deka i toa e privremeno).

Dokolku situacijata na pazarot ostava vreme za toa, voop{to...

member of KAPITAL MEDIA GROUP m

објавува

ОБУКА ПОДГОТОВКА НА ПРОДАЖНА СТРАТЕГИЈА И ПЛАН НА ПРОДАЖБА 2-3 февруари 2012 Стопанска Комора на Македонија Раководството на секоја компанија мора да има ажурни и точни информации од пазарот за да може да донесе најдобри одлуки. За подготовката на продажна стратегија е неопходно познавање на пазарот и идеја како најдобро да ги искористиме компанијските ресурси. Вака поставената продажна стратегија овозможува долго-рочно да ја контролираме и подобруваме ситуацијата на пазарот а планот на продажба престанува да биде документ на желби и проекции и станува основа за успешно стратешко управување.

ШТО ЌЕ НАУЧИТЕ ОД ОБУКАТА?

Правилно да поставите продажна стратегија и на тој начин најбргу и најефтино да дојдете до најдобра позиција на пазарот. Да ја разберете врската меѓу продажбата и маркетингот и да ги поврзете плановите за продажба и маркетинг во ефикасна алатка за подобрување на профитабилноста. Да ги согледате задачите на продажниот тим како дел од функцијата за стратешко управување и воспоставување контрола над работата на продажбата. Побрзо освојување најдобра пазарна позиција во однос на ресурсите со кои располагате и да го зголемите уделот во пазарниот сегмент на кој настапувате.

ЗА КОГО Е НАМЕНЕТА:

Директори на продажба и маркетинг Генерални директори на средни претпријатија кои се директно вклучени во функцијата на продажба Директори на помали претпријатија кои мораат што побргу да се изборат за подобра позиција на пазарот.

КАКВИ АЛАТИ ЗА УПРАВУВАЊЕ СО ПРОДАЖБАТА ЌЕ ДОБИЕТЕ? Обуката е подготвена како практичен водич за разбирање на постоечките искуства и подобрување на резултатите на продажбата. Учесниците ќе добијат комплет менаџерски алатки за анализа и подобрување на пазарната позиција, дефинирање на продажна и маркетинг стратегија, подготовка на презентација на понудата. Овие алатки се надградени со низ оперативни препораки и матрици за управување со процесите во продажбата, неопходни за подготовка на оперативен план. Сите заинтересирани за учество на оваа обука можат да се пријават најдоцна до 30 Јануари 2012 година.

ПРЕДАВАЧ ДАНИЕЛ ТЕВЧИОСКИ (Srbija) е sovetnik i predava~ so pove}e od 10 godini prakti~no iskustvo vo Republika Srbija i Balkanot, specijaliziran za temi povrzani so marketing i proda`na strategija, upravuvawe so proda`bata i uslugata, unapreduvawe na odnosite so klientite. Del od referentnite kompanii koi gi koristat negovite uslugi se: Tarket, Mercedes, Koka Kola, Soni, Simens, Rajfajzen banka, Sosiete @eneral, Galenika, ITM, Delta, Telekom Srbija.

Проектот Kapital Akademija... е формиран на 25.09.2011 лица за контакт: Гордана Михајловска mihajlovska@kapital.com.mk, Дијана Гулакова akademija@kapital.com.mk 02 3298 110

36 PRETPRIEMNI[TVO UPATSTVO ZA PRIVLEKUVAWE KAPITAL

KOGA BIZNIS-ANGELITE VELAT „NE”?

Angelite-investitori se najdobar izvor za finansirawe na biznisite koi se nao|aat vo po~etnite fazi od razvojot i iako tie pregleduvaat sekoja godina iljadnici finansiski aplikacii, samo mal procent od kompaniite }e go dobijat potrebniot kapital.

Poznati po svoite visokorizi~ni dogovori, postojat nekolku pravila koi mo`at da vlijaat vrz odlukata na angelite-investitori za odbivawe na investiciskata mo`nost. Slednive se nekolku od niv.

1.

VERBA VO INTUICIJATA

Najgolem broj od iskusnite angeliinvestitori }e se vodat spored svoite instinkti koga }e odlu~uvaat za odredena investicija. Tie najmnogu se pod vlijanie na faktorite kako kredibilitetot na predlo`eniot biznis-plan, prezentacijata na pretpriema~ot, naodite od dlabinskata analiza, itn. Dokolku angelot-investitor ima nekakvi dvoumewa za nekoja odredena investicija, toj ednostavno }e ja odbie aplikacijata.

2.

IZBEGNUVAWE NEDOVOLNO FINANSIRAWE

Чesto, pretpriema~ite imaat tendencija da gi potcenat tro{ocite potrebni za nivniot biznis i da pobaraat nevoobi~aeno „mal” kapitalen iznos od investitorite. Dodeka procesot na pi{uvawe ~ek e ednostaven, toj nikoga{ ne mo`e da se sporedi so te{kotiite povrzani so izgotovkata na o~ekuvaniot monetaren povratok. Angelite se svesni deka mnogu od ovie „nedovolno finansirani” kompanii eventualno }e generiraat mnogu malku ili nema voop{to da generiraat povratok. Nedovolno finansiranata kompanija najverojatno }e bara dopolnitelni finansirawa za da kompenzira za svoite zagubi, a angelite imaat tendencija da stojat nastrana od kompaniite {to mo`e da baraat vakvi ponatamo{ni investicii.

Vo nivnite o~i nedovolno finansirana kompanija e polo{o otkolku voop{to da ne se obezbedi finansirawe.

3.

SEKOGA[ POTCENUVAWE NA KREDIBILITETOT NA PRETPRIEMA^OT

Isto taka, pretpriema~ite imaat tendencija da gi uveruvaat nivnite investitori deka nivnata kompanija }e bide uspe{na i pokraj neuspehot na kraj. Od su{tinsko zna~ewe e

ВА! А Д З СЕ И

sopstvenicite na biznisot da demonstriraat deka nivnata kompanija }e uspee i na kratok i na dolg rok preku razrabotka na sekoj mo`en aspekt koj mo`e da se slu~i za vreme na investiciskiot period. Pokraj toa, isto taka, treba da se implementira silen menaxerski tim. Ovie ~lenovi treba da imaat poznavawa za celite na kratok i dolg rok.

Angelite sekoga{ treba da go potcenuvaat kredibilitetot na pretpriema~ot dodeka ne doka`at sposobnost.

4.

PREDNOST OD TIMSKATA RABOTA NA ANGELITE

Dodeka najgolem broj od angelite se sposobni da rabotat sami i imaat znaewe i ve{tini da napravat zna~itelni investicii so golema doverba, drugite ~esto rabotat vo grupi, kade {to investiciite se visoko vlijatelni vrz ona vo {to investiraat drugite angeli. Nivniot konformisti~ki na~in mo`e da bide korisen zatoa {to koga angelite rabotat zaedno, tie mo`at da nau~at i procesiraat mo`nosti pobrzo otkolku koga rabotat sami.

5.

VA@NOSTA NA SPROVEDUVAWETO PRAVILA

Najiskusnite angeli }e se pridr`uvaat kon odredeni pravila {to gi sproveduvaat koga investiraat. Tie se zainteresirani za toa kolku mnogu mo`at da investiraat sekoja godina, na koi sektori od industrijata da se fokusiraat i za iznosot na o~ekuvaniot povrat. Bez razlika na toa kolku e fantasti~na prezentacijata na pretpriema~ot za privlekuvawe na investitorot ili kolku vetuva~ka mo`e da izgleda investicijata angelite sekoga{ treba da gi izbegnuvaat isku{enijata i da se pridr`uvaat kon nivnite vospostaveni r r u

Се издава и неодамна реновиран, атрактивен деловен простор со површина од 443 м2, дело во сстрогиот центар на Скопје, деловна згра зграда на АД Технометал-Вардар, на уул.Вељко Влаховиќ бр.11, со можност за изнајмување и на паркинг простор во пподземната гаража. Телефон за контакт: 02/3112-024 и 070/358-653 Теле

pravila i perspektivi.

ISKUSTVO Najgolem broj angeli-investitori nekoga{ i samite bile pretpriema~i i najdobar pokazatel za nivniot uspeh e nivniot prethoden uspeh. Iskusen angel ima detalno poznavawe kako da formira, vodi i prodade kompanija, kako i iskustvo od u~ewe od prethodnite gre{ki. Angelot-investitor obi~no bira investicii spored negovata stru~na oblast i izbegnuva investicii koi prethodno se doka`ale kako neuspe{ni.

Postojat odredeni karakteristiki koi ja pravat investiciskata mo`nost privle~na za angelite-investitori, vklu~uvaj}i dobro obu~en, iskusen menaxerski tim, obemot na pazarot i vremeto, kako i edinstveniot kvalitet na proizvodite i uslugite {to gi nudi kompanijata. Ednostavno kako {to bi mo`ele i ovie barawa da bidat, mnozinstvoto od barawata za finansirawe napraveni od pretpriema~ite }e bidat odbieni. Angelite mo`at da gi za{titat svoite pari so ednostavno primenuvawe na {est razli~ni pravila za da se izbegnat investiciskite gre{ki.

6.

Poddr`ano od I2BAN, prvata mre`a na biznisangeli vo Makedonija

38 STRATEGII Kombinacijata od dizajnerska izvonrednost i tradicionalnata tehnolo{ka sposobnost mu ovozmo`i na Samsung, porane{niot evtin imitator, da vospostavi strategija za visoki ceni na svoite televizori i mobilni telefoni.

CASE STUDY: PARADOKSOT NA PODEMOT NA SAMSUNG (3)

REGIONALNITE SPECIJALISTI KLU^NI ZA USPEHOT HARVARD BUSINESS REVIEW

o~nuvaj}i od ranite 90-ti godini, Samsung (Samsung) isprati lica za me|unarodno regrutirawe vo stranstvo za da se zapoznaat so stranskite talenti. A vo 2002 godina Li Kun-Hi, pretsedatelot na Samsung, naredi 30% od godi{nata ocena na performansite na izvr{nite direktori od filijalite na Samsung da zavisi od vrabotuvaweto i od zadr`uvaweto talenti na visoki pozicii. Vaka motiviran, izvr{niot direktor na Samsung elektroniks (Samsung Electronics), Jun Jong-Jong, na primer, prezede ~ekori za da im go olesni prilagoduvaweto na novodojdenite vo organizacijata, so toa {to vo prvite nekolku meseci rabotele kako sovetnici za da mo`at da nau~at ne{to za nivnite kolegi, za kulturata i za biznisot, pred da go zazemat svoeto mesto. Toj isto taka vovel i formalna mentorska programa, vo ramkite na koja se sre}aval barem edna{ vo tekot na kvartalot so sekoj od niv za da im dade i za da dobie fidbek.

Naporite na Samsung da regrutira i da zadr`i nekorejski visokokvalifikuvani kadri bea ote`nati od kulturnite, op{testvenite i od politi~kite tenzii, koi bea dopolneti so jazi~nata bariera.

Za da im pomogne na regrutiranite da se asimiliraat, Li vo 1997 godina & naredi na upravata na kancelarijata da formira vnatre{na edinica za menaxmentkonsalting, Global stratexi grup (Global

P

Sekoja godina, pove}e od dve decenii, Samsung ispra}a okolu 200 mladi i talentirani vraboteni na intenziven 12-nedelen kurs po stranski jazik, po koj sleduva ednogodi{en prestoj vo stranstvo. Vo tekot na prvite {est meseci edinstvena zada~a im e da nau~at te~no da go zboruvaat jazikot, da ja zapoznaat kulturata i da izgradat vrski, steknuvaj}i prijateli i istra`uvaj}i ja zemjata. Vo narednite {est meseci izveduvaat eden nezavisen proekt po niven izbor

Strategy Group - GSG), koja }e mu podnesuva izve{tai direktno na izvr{niot direktor.

Negovite ~lenovi – nekorejski diplomci na najzna~ajnite zapadni ekonomski i biznis-programi, koi rabotele za vode~ki globalni kompanii kako Mekkinzi (McKinsey), Goldman Saks (Goldman Sachs) i Intel (Intel) minuvaa celi dve godini vo GSG i moraa da nau~at elementaren korejski jazik pred da gi zazemat svoite mesta. Sepak, duri i vaka golem broj od niv najposle bea prateni vo stranskite ogranoci, naj~esto vo nivnite rodni zemji.

Kulturnoto vklopuvawe be{e te`ok problem. Od vkupno 208 nekorejski MVA kadri koi bea vraboteni vo GSG od negovoto osnovawe, vo dekemvri 2010 godina za Samsung s$ u{te rabotea 135 lica. Najuspe{ni se tie koi najmnogu se bea izma~ile da se vklopat vo korejskata kultura.

No, stapkata na prifa}awe postojano raste{e. Pred GSG nema{e nekorejski menaxeri koi rabotele vo SEC pove}e od tri godini, a vkupno 32% od tie {to bea

regrutirani vo SEC so formiraweto na GSG s$ u{te bea del od kompanijata tri godini podocna. Vo tekot na narednite 10 godini ovaa brojka porasna na 67%. Efektot na ovie vraboteni vrz organizacijata be{e kako postojano kapewe voda vrz kamen. Bidej}i s$ pove}e lu|e od GSG bea prefrleni vo SEC, nivnite korejski kolegi moraa da go promenat svojot raboten stil i na~in na razmisluvawe i da se prilagodat na zapadnite praktiki, so {to poleka, no sigurno, sredinata stanuva{e poprijatelski raspolo`ena za stranski idei. Denes samata SEC se obra}a do GSG za pove}e novi vraboteni.

ISPRA]AWE NA VRABOTENITE VO STRANSTVO Kon krajot na XIX vek japonskata imperijalisti~ka vlada gi ispra}a{e svoite najistaknati slu`benici vo stranstvo za da gi prou~uvaat uspe{nite zapadni praktiki i institucii. Tie gi donesoa vo Japonija, me|u drugite inovacii, britanskiot po{tenski sistem, francuskiot

BROJ 639

25/01/2012

STRATEGII

www.kapital.mk

sudski sistem, amerikanskiot sistem za osnovno obrazovanie i germanskata voena organizacija, dodavaj}i svoi inovacii za da odgovaraat na lokalnata sredina.

Samsung se odnesuva sli~no, ispra}aj} i gi svoite talenti vo Japonija za da se zdobijat so napredni in`enerski diplomi; gi ispra}a vo SAD za dopolnitelno obrazovanie vo oblasta na marketingot i menaxmentot i vo Singapur, Hong Kong i Wujork za finansiski obuki. Koga }e se vratat doma ovie vraboteni gi dobivaat klu~nite rabotni pozicii i primenuvaj}i go toa {to go nau~ile, pridonesuvaat za zna~ajni promeni.

Vo ramkite na ovaa tradicija e i programata za regionalni specijalisti, koja najverojatno pretstavuva najva`en napor za globalizacija na Samsung. Sekoja godina, pove}e od dve decenii, Samsung ispra}a okolu 200 mladi i talentirani vraboteni na intenziven 12-nedelen kurs po stranski jazik, po koj sleduva ednogodi{en prestoj vo stranstvo. Vo tekot na prvite {est meseci edinstvena zada~a im e da nau~at te~no da go zboruvaat jazikot, da ja zapoznaat kulturata i da izgradat vrski, steknuvaj}i prijateli i istra`uvaj}i ja zemjata. Vo narednite {est meseci izveduvaat eden nezavisen proekt po niven izbor. Vo po~etokot prete`no bile ispra}ani vo razvienite zemji, no poslednive 10 godini po~esto odat vo brzoraste~kite regioni, osobeno vo Kina i od neodamna vo Afrika.

Kako i nivnite kolegi koi se obu~uvale vo stranstvo, i specijalistite se vra}aat na visokite pozicii vo upravniot tim ili vo biznis-edinicite doma i vo stranstvo. So ovaa uloga tie prenesuvaat informacii za toa kako rabotat uspe{nite stranski kompanii i se zalagaat i eksperimentiraat so najdobrite praktiki.

Bi bilo te{ko da se proceni vrednosta na vrskite koi gi sozdavaat regionalnite specijalisti. Eden od prvite specija-

listi, na primer, otide vo Tajland vo 1990 godina, kade {to go nau~i jazikot i vospostavi vrski so vidni lokalni li~nosti. So svojata vklu~enost se steknal so razbirawe vo pogled na dr`avnite regulativi i dano~niot sistem. negovite vrski mu ovozmo`ile da gi promovira televiziskite, audio i videoproizvodite na SEC pred tajlandskata elita i da go regrutira potpretsedatelot na Hita~i (Hitachi) vo Samsung vo vreme koga Hita~i be{e lider na pazarot, a Samsung be{e re~isi nepoznat.

NE[TA KOI SAMO PRETSEDATELOT MO@E DA GI NAPRAVI Globalizaciskite napori na Samsung baraa zna~itelni investicii na vreme, pari i volja za izvr{uvawe. Na regruterite im trebaa i po 10 godini za da donesat odredeni kadri za visokite pozicii.

Samsung elektroniks kompani tro{i okolu 100.000 dolari godi{no za obuka i za poddr{ka na sekoj regionalen specijalist, bez da gi broime pridru`nite tro{oci i rizicite za prometot na koi se izlo`uva kompanijata so toa {to 15 meseci }e bide bez va`en ~ovek na klu~na rabotna pozicija. Ovie investicii – koi baraat golem balans me|u kratkiot i dolgiot rok i me|u kulturnoto vklopuvawe i domenot na ekspertiza – se pravea i vo dobri i vo lo{i vremiwa, ~estopati i pokraj protivewata na najvisokite menaxeri vo Samsung. Seto toa ne bi bilo vozmo`no bez nedvosmislenata i postojana anga`iranost na Li. Pet godini po promoviraweto na programata za regrutirawe kandidati za visokite pozicii poddr{kata za nea od strana na izvr{nite direktori vo ogranocite na Samsung grup s$ u{te be{e isklu~itelno mlaka i najverojatno }e ostane{e taka ako Li ne go povrze{e uspehot na programata so nivnite plati.

Global stratexi grup, poznata vo kompanijata kako „proektot na pretsedatelot”, verojatno nema{e da ja pre`ivee

aziskata finansiska kriza – koja be{e tolku dlaboka {to ja turna Daevu grup (Daewoo Group) vo ste~aj – ako Li ne ja finansira{e, duri i pokraj rekordnite zagubi na Samsung.

Dolgoro~niot fokus na Li be{e klu~en za negovata najnova inicijativa: razvoj na dizajnerskata ekspertiza vo Samsung, sposobnost za koja pretsedatelot veruva deka e od su{tinsko zna~ewe za postojan rast na kompanijata. Samsung formira{e istra`uva~ki instituti za dizajn vo SAD, Velika Britanija, Italija, Japonija, Kina i vo Indija. Sekoja godina kompanijata ispra}a 15 dizajneri vo stranstvo da posetuvaat istaknati dizajnerski {koli vo period od edna do tri godini i da gi nau~at najnovite trendovi. Kako rezultat na ova, SEC osvoi impresivna zbirka na dizajnerski nagradi. Kombinacijata od dizajnerska izvonrednost i tradicionalnata tehnolo{ka sposobnost mu ovozmo`i na porane{niot evtin imitator da vospostavi strategija za visoki ceni na svoite televizori i mobilni telefoni.

I pokraj dolgata i te{ka tranzicija na kompanijata, hibridniot model go donese Samsung ne na vrvot, tuku na edno novo nivo, koe povtorno }e mora da go nadmine.

Za da prodol`i stabilno da napreduva, }e mora da postigne povisoko nivo na raznovidnost i decentralizacija – na primer, da stane brazilska kompanija vo Brazil, a ne korejska kompanija koja raboti vo Brazil. ]e mora da pronajde novi modeli za novi praktiki za da se izdigne nad svoite sega{ni kvaliteti i da se spravi so ponatamo{nite paradoksi koi }e se pojavat. Treba da se obrne vnimanie na ova, ne samo od novite generaciii na kompanii na brzoraste~kite pazari, tuku i od zapadnite konkurenti, koi eden den }e gi doprat granicite na svojata sposobnost za nametnuvawe na zapadnata kultura vrz ostatokot od svetot.

(KRAJ)

39

40 NA RU^EK SO...

M-R

ALEKSANDRA MIJALKOVA

PRIMABALERINA

BALERINA OD RA Se istaknuva so svojata individualnost, senzibilnost, kompletno ispolnuvawe na scenata i visoka profesionalnost.

Za nea baletskite kriti~ari znaat da ka`at deka nejzinata igra se odlikuva so umetni~ki senzibilitet, prefineta tehnika i prekrasna plastika, koja ja izdvojuva od ostanatite baletski umetnici PETRE DIMITROV dimitrov@kapital.com.mk

alerinata se ra|a, a primabalerina se stanuva so mnogu ~asovi ve`bawe, disciplina i golema upornost. Dokaz deka ovaa definicija e to~na e Aleksandra Mijalkova, koja denes go zazema ~elnoto mesto vo baletskata umetnost vo Makedonija i za koja kriti~arite znaat da ka`at deka nejzinata igra se odlikuva so umetni~ki senzibilitet, prefineta tehnika i prekrasna plastika, koja ja izdvojuva od ostanatite baletski umetnici.

So balet po~nala da se zanimava od devet godi{na vozrast.

B

“Za qubovta i za interesot za balet najmnogu e zaslu`na mojata majka, Smilka Siljanova-Georgievska, eden od osnova~ite na baletot kaj nas. Taa e mojot idol”, veli Mijalkova.

Mijalkova za svojata opredelba da vleze vo svetot na baletskata umetnost, osven od majka &, dobila golema poddr{ka i od nejziniot tatko, poznat makedonski sportist.

“Moite roditeli mi ja vsadija verbata vo uspehot i mi ja zajaknaa samodoverbata, koi se klu~nite raboti za da se uspee vo baletskata umetnost. Mnogu sum im blagodarna za toa.”

Prvite ~ekori vo baletot Mijalkova gi

NA[ETO MENI

da Od golemata ponu ot an na restor Arabeska so Mijalkova se ~aden odlu~ivme za i. losos i lazaw

napravila vo Ni`oto baletsko u~ili{te vo Skopje.

“Vo baletot od ogromno zna~ewe e da se ima dobar baletski pedagog, koj }e te upati vo ovoj svet. Osnovata i postavuvaweto na dvi`ewata se najva`ni za ponatamo{niot rast i razvoj na eden baletski umetnik.” [koluvaweto go prodol`uva vo Srednoto baletsko u~ili{te, kade {to dobiva novi predizvici - prvite baletski me|unarodni natprevari.

“Rabotev naporno so mojata profesorka \ur|ica Jovanovska. Taa mi nose{e profesionalni partneri od doma{nata scena i od stranstvo, iskustvo koe ima{e

BROJ 629

16/11/2011

NA RU^EK SO...

www.kapital.mk

A\AWE isklu~itelno vlijanie vrz mojot ponatamo{en razvoj.”

Periodot {to sleduva e ispolnet so nastapi i so natprevari na prostorite na biv{a Jugoslavija, Bugarija...

“Kako maturantka, u~estvuvav na nekoga{noto Jugoslovensko baletsko natprevaruvawe vo Novi Sad so mnogu odgovorna i te{ka programa i go osvoiv prvoto mesto. Na tie natprevari vidov deka kavalitetot, dokolku go poseduva{, poleka po~nuva da te odvojuva od ostanatite.”

Baletot go usovr{uva na Kievskiot fakultet za koreografija na Me|unarodniot slavjanski fakultet (Ukrainska akademija za tanc).

“Ovoj period mi donese dragoceno znaewe i iskustvo, no u{te pova`na be{e komunikacijata so drugite baletski igra~i. Za vreme na studiite imav mo`nost da gi gledam pretstavite na kievskiot balet, {to e vistinska privilegija.”

Po diplomiraweto Mijalkova se steknuva so titulata pedagog-repetitor za klasi~en balet. Doobrazbata ja prodol`uva so postdiplomski studii i magistrira na Institutot

“Verbata vo usp ehot e polovina usp eh”

41

42 2 NA RU^EK SO...

“Kvalitetot, dokolku go poseduva{, }e te odvoi od drugite”

“Moite roditeli zajaknaa samodovemi ja vsadija verbata vo uspehot i rbata, koi se klu~ni mi ja uspee vo baletskat te raboti za da se a umetnost”

So nejziniot pogolem sin

za pedagogija pri Filozofskiot fakultet vo Skopje, po {to stanuva magister po pedago{ki nauki. Denes raboti i kako profesor na Baletskata akademija pri Fakultetot za muzi~ka umetnost.

“Rabotam so idnite baletski umetnici i pedagozi i toa go smetam za golem predizvik.

Svesna sum deka baletskata profesija ima kratok vek i deka po ovoj intenziven period vo koj go “`iveam i di{am” baletot }e sleduva period vo koj tokmu preku rabotata so moite studenti }e mo`am da ja prenesam ponatamu seta svoja qubov kon baletskata umetnost, no i svoeto znaewe i iskustvo.”

Svojot profesionalen anga`man kako postojan ~len na Baletskiot ansambl na Makedonskata opera i balet (MOB) go po~nuva pred dvaeset godini.

“Kako mlada balerina, koja za prv pat vleguva da igra vo profesionalen teatar, imav `elba da igram s$ {to e na repertoarot i nastojuvav da igram {to pove}e vo ansamblot, zatoa {to bev svesna deka toa }e mi donese dragoceno iskustvo, koe podocna }e pridonese za moeto li~no usovr{uvawe i razvoj. Po~nav so igrawe pomali solo-numeri, po {to mi bea dovereni s$ poodgovorni, no tehni~ki i umetni~ki poslo`eni ulogi - glavnite ulogi vo golemite baleti od klasi~niot t.n. `elezen repertoar.”

Prezentiraj}i go svojot golem baletski potencijal, vo periodot {to sleduva nastapuva vo celokupniot baletski repertoar, a vo 1998 godina postanuva primabalerina (prvenka na scenata na MOB). Vo nejziniot {irok repertoar na ulogi spa|aat ulogite na: Odeta i Odilija vo “Lebedovo Ezero”, @izela vo “@izel”, Kitri vo “Don Kihot”, Medora vo “Korsar”, Ma{a vo “Orevokr{a~ka”, Zabeida vo “[eherezada”, Esmeralda vo “Esmeralda”, Julija vo “Romeo i Julija”, Ekaterina vo “Ana Karenina”, Mazurka vo

“[openijana”, Bes vo “Porgi i Bes”, Ta{ula vo “Ohridska robinka Ta{ula”, devojka i I{tar vo “Ep za Gilgame{“, devojka vo “Makedonska povest”, verenica vo “Pesni za qubovta i smrtta”, Konstanca Veber vo “Zlatno pero”, Crvena `ena vo “Pink Flojd”, solistka vo “Napoli”, Lenor vo “Tango”, devojka vo “Beskone~no patuvawe”, Neda vo “Siljan [trkot”...

“Za mene vistinski baletski umetnik e toj {to umee da napravi transformacija od edna uloga vo druga, da se so`ivee so likot i na toj na{in da dopre do ~ustvata na publikata.”

U~estvoto na internacionalnite natprevari vo Varna, Pariz, Moskva, Belgrad, Novi Sad go ima krunisano so golemi nagradi, kako zlatna plaketa vo Novi Sad i *II mesto na Jugoslovenskiot baletski natprevar vo Belgrad, {to e samo u{te eden dokaz za kvalitetite na Mijalkova kako primabalerina. So ansamblot na Makedonskata opera i balet ima ostvareno i mnogubrojni gostuvawa nadvor od granicite na svojata zemja vo: Srbija, Crna Gora, Hrvatska, Turcija, Anglija, Grcija, Kanada, Rusija, Ukraina.

Pokraj klasi~niot, Mijalkova ima odigrano i mnogu pretstavi od moderen balet.

“Mo`am da ka`am deka ednakvo se pronao|am i vo klasi~nite i vo modernite baletski pretstavi. Sakam da igram moderen balet, bidej} i me osloboduva od ramkite na klasi~niot i me pravi slobodna vo izrazuvawata na dvi`ewata, za {to e potrebna i golema plastika na teloto.”

Relaksacija od sekojdnevnoto naporno ve`bawe i izvedbite nao|a vo svoeto semejstvo, soprugot i dvete deca, so koi najmnogu saka da go tro{i svoeto slobodno vreme. Poradi spe~ifi~nosta na profesijata i mo`nosta za povredi, ne e vo mo`nost da se zanimava so sport, no kompenzacija za linijata nao|a vo specijalniot re`im na ishrana, koj go praktikuva sekoja profesionalna balerina.