Menager-24

24

Pretpriema~ &...

MENAXERSKI MAKI GOLEMI

KOGA DA SE “OTKA^AT” NEPLA]A^ITE I KAKO DA SE NAJDAT NOVI KLIENTI MAKEDONSKITE KOMPANII VOOBI^AENO DO KRAJNI GRANICI GI TOLERIRAAT KLIENTITE NEPLA]A^I, OSOBENO KOGA SE RABOTI ZA POVE]EGODI[NI PARTNERI. EKSPERTITE SOVETUVAAT NITU EDNA SORABOTKA DA NE SE SMETA KAKO VE^NA DOKOLKU EDNATA STRANA TRPI [TETA OD TOA. SEPAK, NAO\AWETO NOVI PARTNERI VO VREME NA KRIZA, KOGA SE POJAVUVAAT SÈ POMALKU NOVI USPE[NI KOMPANII, STANUVA SÈ POTE[KA MISIJA

24

Pretpriema~ &...

MENAXERSKI MAKI GOLEMI

KOGA DA SE “OTKA^AT” NEPLA]A^ITE I KAKO DA SE NAJDAT NOVI KLIENTI MAKEDONSKITE KOMPANII VOOBI^AENO DO KRAJNI GRANICI GI TOLERIRAAT KLIENTITE NEPLA]A^I, OSOBENO KOGA SE RABOTI ZA POVE]EGODI[NI PARTNERI. EKSPERTITE SOVETUVAAT NITU EDNA SORABOTKA DA NE SE SMETA KAKO VE^NA DOKOLKU EDNATA STRANA TRPI [TETA OD TOA. SEPAK, NAO\AWETO NOVI PARTNERI VO VREME NA KRIZA, KOGA SE POJAVUVAAT SÈ POMALKU NOVI USPE[NI KOMPANII, STANUVA SÈ POTE[KA MISIJA

BROJ 653

02/05/2012

ACO ANDRESKI

www.kapital.mk

MENAXER

ANDROS FARM IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

eodamna menaxmentot na hrvatskata kompanija Elka kabeli napravi poteg za koj{to mnogu biznismeni razmisluvaat, no ne se osmeluvaat da go napravat: javno objavija deka ja prekinale sorabotkata so partnerite {to ne pla}aat navreme. Pretsedatelot na upravata, kako {to navede hrvatskiot biznismagazin „Liderpres”, rekol deka na svoite delovni sorabotnici na samiot po~etok im gi otkrivaat site karti na masata i deka rabotat spored na~elata na iskrena i ~esna sorabotka so jasno definirani obvrski na dvete strani – od rokovi na pla}awe do rokovi na isporaka.

“Nie donesovme cvrsta odluka za nulta tolerancija kon nepla}a~ite, {to zna~i kon niv ja stopirame isporakata. Klu~no e na{ite partneri odnapred da gi zapoznaeme so uslovite na rabotewe, zatoa odnosite ne mo`e da se naru{at ili toa se sveduva na minimum”, velat vo Elka kabeli.

Biznis-prilikite vo Hrvatska se gore-dolu isti kako i vo Makedonija – nelikvidnosta kaj kompaniite vo momentov e visoka i sekoj sekomu dol`i. Dosega ne slu{navme nekoj vo zemjava javno da pora~a deka }e gi “otka~i” partnerite {to mnogu docnat so pla}aweto. Pra{avme pove}e doma{ni firmi ~ija priroda na rabotata nalaga proda`ba na pogolem broj klienti za toa kakvi se nivnite praktiki so nepla}a~ite.

Re~isi site velat deka toleriraat do krajni granici, osobeno koga se raboti za pove} egodi{ni kupuva~i.

“Odnosite so firmite {to traat so godini se trudime po sekoja cena da gi odr`ime.

No, ako sostojbata do{la dotamu da “dogori do nokti” {to se veli, ako dobieme informacii deka firmata finansiski lo{o stoi, prezadol`ena e i sl., toga{ prekinuvame sorabotka”, veli Aco Andreski, sopstvenik i direktor na Andros farm, kompanija od Ohrid, proizvoditel na hemiski i na kozmeti~ki preparati, vo ~ij sostav e i fabrikata za sadovi od rostfraj Bratstvo.

Toj veli deka informacii za toa dali se vlo{ila sostojbata na nekoj kupuva~ dobivaat od pazarot, od svoite vraboteni {to rabotat na teren, od zaedni~ki sorabotnici itn.

“Koga nekoj tone, informaciite brzo se {irat. Na primer, koga nekoj od marketite }e snema cigari ili nekoj poznat svetski brend od ~okolado, toa e znak deka ne pla}aat. Distributerite na vakvite stoki voobi~aeno davaat najkusi rokovi za pla} awe, pa {tom niv gi snemuva od policite, toa e znak deka ne{to ne e vo red so toj kupuva~”, veli Andreski.

N

MORA DA POSTOI CRVENA LINIJA Iskrenata komunikacija i cvrstiot stav za po~ituvawe na sopstvenite pravila sozdavaat zdravo delovno okru`uvawe, koe{to vo kriza e vistinsko osve`uvawe i va`en faktor za ekonomskoto zakrepnuvawe, velat ekspertite.

Povlekuvaweto crveni linii, granici {to

nekade vo svetot bi bile ne{to najnormalno, a vo Makedonija i na Balkanot deluvaat prili~no dramati~no, ne e nevozmo`na rabota. Naprotiv, treba da se povle~at.

Iako mnogu menaxeri se fokusirani na kompanijata i ~esto mislat deka mo`at da se promenat samo sebedi, odnosno firmata {to ja upravuvaat, sepak, i odnosite so drugite firmi ne se biblija {to ne mo`e da se menuva. Segmentot “biznis kon biznis” (business to business – B2B), kakvi {to, spored prirodata na ne{tata, se pove}eto odnosi me|u kompaniite, ne e zadaden sam po sebe.

Kompaniite koi{to se ispovrzani so pove} eslojni odnosi so snabduva~ite, kupuva~ite, partnerite i so ostanatite kompanii, mora aktivno da upravuvaat so kvalitetot na tie odnosi. Sepak, toa pre~esto ne go pravat.

Dosega sme razgovarale so stotici doma{ni kompanii i najgolem broj od niv smetaat deka treba da gi iscrpat site sredstva pred da raskinat sorabotka so nekoj {to ne pla}a, ne ispora~uva navreme ili na drug na~in gi naru{uva dogovorenite odnosi.

Dragan Najdoski, sopstvenik na prilepskata fabrika za obrabotka na staklo Izostaklo, veli deka ne postoi efikasen na~in kako da se regulira pla}aweto me|u kompaniite.

“Na primer, }e po~neme da rabotime na nekoja nara~ka, klientot }e ni dade 30-40% avans, a ostatokot, navodno, po zavr{uvaweto na rabotata. Potoa }e po~ne da ni nara~uva pogolemi raboti, a u{te prvata obvrska ne ja reguliral, pa nie zaglavuvame u{te pove} e. Od na{eto iskustvo, mo`am da ka`am deka mnogu ~esto podobri pla}a~i se malite kompanii ili individualnite nara~ateli otkolku golemite firmi. Konkretno, so edna pogolema firma od Bitola imame pove}e od 10 godini sorabotka i postojano ni dol`at po 20.000-30.000 evra, pa izleguva kako nie da gi kreditirame bez kamata celo vreme”, veli Najdoski.

Makedonskite kompanii naj~esto izbegnuvaat da gi tu`at nepla}a~ite, zatoa {to se pla{at deka taka }e gi zagubat, no ekspertite za ovaa problematika velat deka na krajot toa mo`e da bide pogubno za prodava~ot.

“Prodava~ot mora da ima proaktiven odnos kon svoeto pobaruvawe. Makedonskite firmi mislat deka ako premnogu im “dodevaat” so javuvawa na svoite klienti, }e gi zagubat kako kupuva~i. Ako nekomu si dal stoka za eden milion denari i nikoga{ ne ti ja platil, pra{aweto e dali e tvoj kupuva~?”, veli Stoj~e Taskov, regionalen direktor na grupacijata EOS za Jugoisto~na Evropa, kompanija na koja{to edna od glavnite specijalnosti & e naplata na dolgovi.

Spored iskustvata na kompaniite so koi{to razgovaravme, prose~noto vreme na naplata na pobaruvawata poslednive godini postojano raste{e i sega e okolu 150 dena.

“Vo pravniot promet ima okolu 120 iljadi kompanii, a aktivni se samo okolu 50 iljadi. Procedurata za likvidacija i ste~aj e mnogu slo`ena i dolgotrajna, pa ne mo`e{ kvalitetno da se informira{ za statusot na nekoja kompanija. Toa u{te pove}e ja ote`nuva sorabotkata i ja zgolemuva opas-

oga nekoj tone, informaciite brzo se {irat.

Na primer, koga nekoj od marketite }e snema cigari ili nekoj poznat svetski brend od ~okolado, toa e znak deka ne pla}aat. Distributerite na vakvite stoki voobi~aeno davaat najkusi rokovi za pla}awe, pa {tom niv gi snemuva od policite, toa e znak deka ne{to ne e vo red so toj kupuva~.

K

MIR^E ^EKREXI ARKUS DIZAJN

o pravniot promet ima okolu 120 iljadi kompanii, a aktivni se samo okolu 50 iljadi. Procedurata za likvidacija i ste~aj e mnogu slo`ena i dolgotrajna, pa ne mo`e{ kvalitetno da se informira{ za statusot na nekoja kompanija. Toa u{te pove}e ja ote`nuva sorabotkata i ja zgolemuva opasnosta od nenaplatlivi pobaruvawa.

V

nosta od nenaplatlivi pobaruvawa”, veli Mir~e ^ekrexi, sopstvenik na pe~atnicata Arkus dizajn i zamenik-pretsedatel na Sojuzot na stopanski komori.

Toj veli deka od novite partneri baraat odnapred da platat, a starite gi toleriraat do nekoi granici, dodeka ne dojde momentot za tu`ba.

“Kaj sudovite porano o~ajno dolgo trae{e procesot ako tu`i{ nepla}a~, poslednive godini se skrati vremeto, pribli`no za edna godina }e si gi naplati{ parite. Inaku, nekolku pati imame prekinato sorabotka i so pove}egodi{ni klienti zatoa {to ne pla} ale podolgo vreme”, dodava ^ekrexi.

TE[KO SE NAO\AAT NOVI PARTNERI, ZATOA [TO NEMA NOVI KOMPANII Dokolku kompanijata raskine delovni odnosi so lo{ klient, sekako deka negovoto mesto treba da go popolni druga kompanija. Generalno, kompaniite vo Makedonija se pla{at od promeni i od novini, odnosno, te{ko

25

26 MENAXER odlu~uvaat da go promenat partnerot, duri i ako aktuelniot dostavuva~, na primer, im nudi mnogu nepovolni uslovi. Toa ne e pretpriemni~ko razmisluvawe, velat ekspertite i treba da se otfrli. Me|utoa, ekonomskata kriza, koja predizvika s$ pote{ko nao|awe na novi partneri, gi tera firmite da se dr`at do postoe~kite partneri.

“Tolerirame dodeka ne staneme nelikvidni. Onoj moment koga }e ostaneme bez pari na smetka, a ni trebaat, normalno, toga{ ve}e opomenuvame. So stari klienti mora da si potoleranten. Ako prekine{ so site sorabotka, }e propadne{. A novi kompanii ima s$ pomalku i pomalku.

Sekojdnevno gledam deka firmi zatvoraat, a novi uspe{ni kompanii da se pojavat na pazarot ne gledam mnogu ~esto”, veli Qup~o Stanojkovski, sopstvenik na Agens, kompanija za suveniri, pe~ati i gravirawe.

Toj veli deka za svoite proizvodi nabavuvaat materijali od stranstvo, koi{to mora da gi platat vo rok od 30-45 dena i ako ne platat navreme, vedna{ sopira isporakata.

“Nie ne mo`eme da si go dozvolime toa.

Ne mo`eme tolku lesno da “raskineme” so nekogo zatoa {to ne ni platil dva meseci”, veli Stanojkovski.

KADE DA SE PRONAJDE NOV KUPUVA^ ILI PARTNER? OGLASI ZA VRABOTUVAWE Na firmite {to vo te{ki ekonomski priliki baraat novi rabotnici, definitivno, treba da se obrne vnimanie. Ne mora da se raboti za mnogu rabotni mesta, tuku e va`no da se raspra{ate {to podrazbiraat tie vrabotuvawa.

NAPISI VO VESNICITE Kompaniite ~esto samite objavuvaat golemi dogovori ili prikaznata za niv stanuva del od novinskite ekskluzivi.

Novite dogovori zna~at rast na kompaniite, {to podrazbira i pogolemi potrebi za razli~ni proizvodi i uslugi.

IZVESTUVAWA ZA SELEWE Firmite voobi~aeno se selat ako vo dogledno vreme o~ekuvaat rast ili koga menaxerite so pri~ina se samouvereni vo vrska so stabilnosta na prihodite vo idnina, {to mo`e da bide mo`nost za novi partnerstva.

SAEMI I KONFERENCII Mnogu potencijalni klienti se prisutni na saemite, u{te pove}e na razli~nite tipovi konferencii. Pritoa, treba da obrnete vnimanie na onie vo publikata, ~ie{to ime ne e na spisokot so u~esnici, a ne se nu`no vo prv plan.

INFORMACII OD BERZA Rastot (ili padot) na vrednosta na akci-

ite na nekoja kompanija mo`e da bide signal za mo`na sorabotka. No, korisen izvor na podatoci mo`e da bidat i promeni vo sopstveni~kite udeli, osobeno onie poserioznite. Noviot sopstvenik bi mo`el da bide i nov dobar partner. I promenite vo upravata mo`e da bidat signal za vospostavuvawe sorabotka.

REFERENTNI LISTI Nedovolnoto poznavawe na partnerite {to gi imaat partnerite so koi{to ve}e rabotite ~esto rezultira so propu{teni mo`nosti. Mnogu kompanii na svoite internet-stranici gi naveduvaat referentnite listi i ostvarenite partnerstva, a zaedni~ki partner e dobar na~in za otvorawe vrati.

28 MENAXMENT-EDUKACIJA

KAPITAL AKADEMIJA: OBUKA ZA ALTERNATIVNI IZVORI NA FINANSIRAWE

KAKO DO PARI ZA RAZVOJ NA BIZNI SOWA JOVANOVA s.jovanova@kapital.com.mk

o uslovi na kriza, koga na kompaniite s$ pove}e im nedostiga sve` kapital, a mala e verojatnosta deka lesno i brzo }e go dobijat od bankite, se pojavi potreba od alternativni na~ini na finansirawe. Iako vo Makedonija ova s$ u{te e svoevidna tabu-tema, Kapital Akademija se obide preku obuka da gi educira kompaniite na koj na~in mo`at

V

da go finansiraat svojot biznis i da vnesat nov tehnolo{ko-investiciski razvoj. Bla` Kos, menaxer na mre`ata na biznis-angeli vo Slovenija, vo uloga na predava~ na obukata, gi razraboti modelite na biznis-angeli i t.n. “ven~r” kapital (venture capital) kako dva osobeno interesni modeli za finansirawe novi, odnosno “start ap” biznisi.

“Sekoj pretpriema~ koj ima super ideja ima edna cel, a toa e kako da dojde

SOWA ISAEVA IZVR[EN DIREKTOR NA SIKA, KOMPANIJA ZA PRERABOTKA NA ZELEN^UK

Dosega biznisot go finansiravme so sopstveni sredstva i del od komercijalni banki, ama s$ pote{ko e da se dojde do sve` kapital, pa alternativnite na~ini na finansirawe stanaa atraktivni. Vo Makedonija ne sum sretnala takvo ne{to. Interesno zvu~i, osobeno biznis-angelite mislam deka se ona {to mu treba na na{eto stopanstvo, zatoa {to ima dosta firmi koi se mali i perspektivni, no ne mo`at da dojdat do kapital.

do pari za da ja finansira taa ideja.

Biznis-angelite investiraat vo onie biznisi koi se popularno nare~eni 2.0, koi ne se proizvodstvo, tuku se inovativni, tehnolo{ki razvojni biznisi. Za da se dojde do stadium da ja prezentirate svojata ideja pred biznis-angelite, mora da se ima odli~no podgotven biznis-plan, koj dobro }e se prezentira”, objasnuva Kos. Branko Drobnak pak, osnova~ na slovene~kata mre`a na biznis-angeli,

BLA@ KOS MENAXER NA MRE@ATA NA BIZNIS-ANGELI VO SLOVENIJA

Sekoj pretpriema~ koj ima super ideja ima edna cel, a toa e kako da dojde do pari za da ja finansira taa ideja. Biznis-angelite investiraat vo onie biznisi koi se popularno nare~eni 2.0, koi ne se proizvodstvo, tuku se inovativni, tehnolo{ki razvojni biznisi. Za da se dojde do stadium da ja prezentirate svojata ideja pred biznis-angelite, mora da se ima odli~no podgotven biznis-plan, koj dobro }e se prezentira.

foto: FILIP POPOVSKI

29 Finansiraweto na razvojot na biznisite vo vreme na kriza e te{ka misija. U{te pote{ko e za “start ap” ompaniite i za e vo ranite fazi od razvojot. Biznis-angelite i venture capital se dva alternativni modeli na finansirawe {to bea razraboteni na Kapital Akademijata ta, kako interesna oblast za investirawe”, potencira{e Drobnak.

Deka biznis-angelite se ona {to mu e potrebno na doma{noto stopanstvo potvrduvaat i kompaniite koi u~estvuvaa na obukata. Sowa Isaeva, izvr{en direktor na Sika, kompanija za prerabotka na zelen~uk, veli deka vo Makedonija ima mnogu mali, a perspektivni kompanii koi imaat potrebi od alternativen na~in na finansirawe.

“Sum ~itala za alternativni na~ini

na finansirawe, no vo Makedonija ne sum sretnala takvo ne{to. Interesno zvu~i, osobeno biznis-angelite mislam deka se ona {to & treba na na{ata ekonomija. So kreditnite linii imame problem - se zema kreditot, se vra}a cela godina i koga }e dojde vreme da se otkupuva, pak mora da se povle~at parite {to se vratile i nema mo`nost za ponatamo{no modernizirawe i razvivawe na firmata. Od obukata sfativ deka prvo {to }e napravam vo kom-

MAKEDONSKATA MRE@A NA BIZNIS-ANGELI VE]E RAZGLEDUVA NEKOLKU PROEKTI akedonskata Mre`a na biznis-angeli vo momentov razgleduva nekolku proekti {to aplicirale za finansirawe. Mre`ata po~na da se “plete” u{te minatata godina, me|utoa s$ u{te nema realizirana investicija. @arko Pop Iliev od USAID- poddr`uva~i na proektot objasnuva deka dosega se napraveni dve investiciski ve~eri, a godinava }e se organizirala u{te edna. Veli deka proektite se od razni oblasti - proizvodstvo, IT, obrazovanie, marketing.

“Tie {to }e vlezat vo pregovori so biznis-angeli mora da nau~at odredeni raboti za toa kako se pregovara, kako se strukturira zdelkata, kako se vrednuva kompanijata i sl. Pred da gi prezentirame kompaniite, nie kako USAID, preku mentorstvo pravime obuki i strukturirawe na prezentacijata i potoa go fasilitirame procesot na zdru`uvaweto. Ako ima interes, se odi na vtora i na treta faza. Dosega bea prezentirani sedum-osum proekti, od koi {est se vo vtora i vo treta faza na pregovori”, veli Pop Iliev.

Toj veli deka biznis-angelite vo Makedonija prvo razmisluvaat za mentorstvo vo firmite, pa potoa ocenuvaat dali }e vlezat vo samata kompanija.

“Vo idnina planirame malku poaktivno da rabotime i so angelite i so firmite, za pove}e da go razdvi`ime sektorot. Rabotime vo dve nasoki - edna e podgotovka na pretpriema~ite, a od druga strana, i so biznis-angelite za nivnite problemi pri investirawe, kako na primer, malcinski udel ili sl.

Ona {to nedostiga kaj nas e kvalitetot na ideite. Site tie se nekako lokalni, a biznis-angelite baraat potencijal, oti site tie si imaat ve}e postoe~ki biznisi, pa sakaat da vlezat vo drug biznis za da izlezat od sekojdnevieto”, dodava Iliev.

M

ISOT? preku konferenciska vrska na Skajp gi sovetuva{e kompaniite-u~esnici na obukata na Kapital Akademija vo {to e najdobro da se investira i koi biznisi imaat perspektiva.

“Vo idnina o~ekuvam najmnogu prinosi i investicii da se sleat vo nekolku sektori, kako {to se biohemija, energetika, osobeno alternativnite izvori na energija, kako vetar, reki, hidrocentrali, no se razbira, i IT-tehnologijata, nano-tehnologijata i osobeno medicina-

TOME BABUNSKI MENAXER VO AGRIA

Kako firma koja e aktivna vo primarno proizvodstvo, pove}e se gledame kako angelinvestitor i mislam deka obukata na Kapital Akademija be{e korisna, bidej}i nau~ivme kakvi proekti da barame, kakvi se svetskite trendovi, kako se meri vrednosta na edna kompanija.

@ARKO POP ILIEV PROEKT NA USAID MAKEDONIJA ZA KONKURENTNOST, OSNOVA^I NA PRVATA MRE@A NA BIZNIS-ANGELI VO MAKEDONIJA

Nie ve}e pribirame proekti, a odbirame najmnogu takvi koi imaat realna {ansa da se realiziraat.

Najmnogu stignuvaat od proizvodstvo, IT, obrazovanie, marketing. Ima i mnogu interesni, kako na primer, proekti od proizvodstvo na ultralesni avioni, sofisticirani tehnologii za vizuelizacija, od oblasta na medicinata i sl.

30 MENAXMENT-EDUKACIJA panijata e da si gi skratam tro{ocite.

Kako privatni firmi, sekoga{ imame drugi prioriteti, no modernizacijata i pro{iruvaweto na proizvodstvoto treba da ni bidat najva`ni”, veli Isaeva.

Kompaniite se svesni deka komercijalnite krediti ne se dovolni za edna

kompanija ako saka da napreduva vo tehnolo{ki razvoj. \oko Petrovski, generalen menaxer na Turboin`enering, objasnuva deka re~isi 15 godini go finansiral biznisot so sopstveni sredstva i so krediti, no sega razmisluva i za alternativni na~ini na finansirawe.

“Sega sfa}am deka e normalno da se razmisluva ne samo na kvantitativno, tuku i na kvalitativno zgolemuvawe vo raboteweto. Toa zna~i deka mora da se najdat partneri koi nema da ja gledaat samo goleminata na firmata, tuku i koj e kvalitetot i odr`livosta na kompanijata. Alternativnite izvori na finansirawe se glaven motiv za sekoja firma da odi ponatamu. Samo so krediti ne e odr`livo, zatoa {to ja znaeme i cenata na zaemot vo momentov i toa {to kaj nas bankite ne se investiciski. Dolgo vreme ~itam za biznis-angeli, ama postojano odlo`uvavme. Obukata na Kapital Akademija mi e ~ekor napred, kako edno organizirano u~ewe za taa rabota, kako da se podgotvime. Treba da bideme kako nevesta pred ma`ewe”, veli Petrovski.

So ist stav e i Jovan~e \o{evski, direktor na @ito marketi od Veles, koj saka da go {iri biznisot vo druga oblast.

“Obukata na Kapital Akademija ni e eden vid proverka da vidime dali sme vo faza da imame potreba od menaxeri kako biznis-angelite. Vo idniot period ba{ na ova }e rabotime.

Nemame mnogu golemo iskustvo so nadvore{ni pari, finansiraweto ni e glavno od sopstveni sredstva, no bidej}i se {irime vo zemjodelski sektor, mora da razmisluvame i za biznisangeli”, veli \o{evski.

Dokolku se razrabotat, alternativnite na~ini na finansirawe mo`e da bidat i konkurencija na komercijalnite banki. Sa{o Don~evski, senior-menaxer vo Divizijata za sredni pretprijatija vo Prokredit banka, smeta deka vakviot na~in na finansirawe e dobar instrument za da se zapo~ne nov biznis, od koj podocna }e imaat benefit i bankite.

“Komercijalnite banki ne mo`at da finansiraat “start ap” biznisi. No, ako angelite finansiraat i taa kompanija se razvie, toga{ nie ja prezemame kako klient. Idejata e odli~na.

No, malku sum skepti~en za golemata vrednost na sredstvata koja ja baraat biznis-angelite kako povratna investicija. Nie nemame mnogu takvi 2.0 biznisi ili nova tehnologija i ne znam koj biznis vo Makedonija bi generiral tolku brz trend na povrat na kapitalot”, objasnuva Don~evski.

foto: FILIP POPOVSKI

32 INTERVJU

BLA@ KOS

MENAXER NA MRE@ATA NA BIZNIS-ANGELI VO SLOVENIJA

BIZNISANGELITE BARAAT “SUPERMEN PRETPRIEMA^I” Pretpriema~ite vo potraga po finansii od biznis-angelite mora da bidat na nekoj na~in “Supermen”: da znaat da menaxiraat, da prodavaat, konstantno da razvivaat ve{tini, tehnolo{ko znaewe, biznis-znaewe. Toa mora da bide na~in na `ivot, zna~i mora da bidete po malku “lud” za toa

SOWA JOVANOVA s.jovanova@kapital.com.mk

la` Kos e menaxer na Mre`ata na biznis-angeli vo Slovenija i na Fondot na biznis-angeli vo Slovenija. Aktivno e involviran vo pretpriemni{tvoto preku tesna sorabotka so mre`ite na biznis-angeli vo regionot, tehnolo{kiot park vo Slovenija i “ven~r” kapital (venture capital) Fondovite od regionot. Kako predava~ na obukata za alternativni na~ini na finansirawe {to ja organizira{e Kapital Akademija minatata nedela, toj prakti~ki objasnuva {to s$ treba da poseduva eden pretpriema~ za da privle~e angel-investitor.

Koi se klu~nite ne{ta koi treba da gi poseduva eden pretpriema~ pred da se pretstavi pred biznis-angelot?

Prvo treba da ima ideja koja e konkurentna, koja ne mo`e lesno da se kopira od konkurencijata. Mora da bide nameneta za golem pazar i da sodr`i vo sebe nekoe re{enie za problem na podobar i pobrz na~in so pomali tro{oci. Vtorata rabota, koja mo`ebi e i pova`na e samiot tim, koj glavno treba da se sostoi od malku “ludi” lu|e koi imaat vizija, podgotvenost za te{ka rabota, pasija da go promenat svetot i da izrabotat nov proizvod i sekako, na kraj toa da donese rezultati. Toa zna~i deka prviot ~ekor po koj investitorot }e go vrednuva timot e toa kako ja imaat podgotoveno prezentacijata, biznis-planot e mnogu va`en, sekako, tipot na dokumentacija e mnogu va`en, bidej}i poka`uva kolku pretpriema~ite se profesionalni, kolku ja razbiraat materijata. Za da mo`at da go napravat toa, pretpriema~ite treba da istra`at malku {to e toa “ven~r” kapital ili pak, biznis-angeli, pod koi uslovi tie rabotat...

Spomenavte deka pazarot na koj }e se plasira idejata ne smee da bide mal. [to se podrazbira pod mal pazar?

Na primer, dva milioni lu|e pri e mal pazar. Zatoa, mislam deka ako se raboti za ideja od Makedonija, taa mora da ima im potencijal barem za regionalno probivawe. No, region sepak, so brojki ne mo`e da se pravi sporedba, osobeno ne so Amerika, Amerik zatoa {to tamo{nite investitori velat deka vredinvesti nosta na pazarot treba da bide najmalku edna milijarda dolari.

No, SAD ima ogromen pazar so mo}na potro{uva~ka sila. Idepo jata mora mor da bide originalna so originalen fokus i da ne origi bide problem da se natprevaruva prob so drugi kompanii od svetski ramki. Zna~i, od prv den mora Zn da bide globalno orientirana.

Nacionalen biznis, na primer, Naciona proizvodstveniot biznis vo proizv Makedonija, ne e dobar “start Makedo ap” za biznis-angelite. Mora da bide ne{to {to e novo, {to e n

B

BROJ 653

02/05/2012

INTERVJU

www.kapital.mk

“haj tek” (hi-tech) i ne{to {to e regionalno orientirano so globalna konkurencija.

Pretpriema~ite mora da razberat deka treba da privlekuvaat novi talenti, da bidat mobilni, ako e potrebno i da se selat vo drugi zemji, da imaat menaxerski, no i oratorski sposobnosti za da mo`at da prezentiraat dobro. Takvite pretpriema~i mora da bidat na nekoj na~in “Supermen”, da znaat da menaxiraat, da prodavaat, konstantno da razvivaat ve{tini, tehnolo{ko znaewe, biznis-znaewe, toa mora da bide na~in na `ivot, zna~i mora da bidete po malku lud za toa.

Mislite li deka ima takvi pretpriema~i vo Makedonija i se razbira, mo`e li da sozdadat takov profit koj }e im se isplatuva na biznis-angelite za da si ja vratat investicijata?

Investiraweto na biznis-angelite e mnogu rizi~no. Od 100 proekti, tie investiraat vo eden. I koga toj }e napravi portfolio od deset investicii, pove}eto propa|aat, a voobi~aeno dva do tri se uspe{ni. Zna~i, rizi~no e, taka {to tie investiraat mala suma od nivnoto bogatstvo koe mo`at da si dozvolat da go izgubat. No, ako napravat dobra investicija, voobi~aeno dobivaat golema dobivka, ne 5% ili 7% kako investirawe vo obvrznici ili kredit, tuku se vra}a so 25%, 50% ili 100%, no toa funkcionira vo Amerika, vo Velika Britanija, vo razvienite zemji. Ovde vo regionot imame malku kompanii koi se prodadeni, a u{te pomalku finansirani od “ven~r kapital”, no dobro, ovoj segment se razviva poleka. Sega i poradi finansiskata kriza, razvojot e u{te pomal, investitorite izgubija mnogu pari, ne sakaat da prezemaat pogolemi rizici, no mora da go educirame pazarot i novi biznis-angeli.

Vo prosek, kolku najmnogu investirale biznis-angelite od regionot vo kompaniite?

Vo prosek, nekade od 50.000 do polovina milion evra. Voobi~aeno, ovde se grupiraat biznis-angelite, na primer nekolku od niv investiraat vo edna kompanija i sekoj poedine~no investira vo prosek po 50.000 evra, mo`e i do 100.000, no pove} eto od investiciite vo regionot ne se pravat ba{ od mre`ata na biznis-angeli, tuku od lu|e koi se poznavaat, na primer, rabotej}i vo ist sektor, rodnini ili nekakva vrska vo koja ima izgradena doverba.

Mre`ata na biznis-angeli treba da stane mnogu popopularna, no toa e po~etok na eden koncept.

Vo koj period biznis-angelite izlegudo krajot na 2008 godina, koga propadna vaat od firmata vo koja investirale? finansiskiot pazar i ottoga{ ~ekame V o A merika, na primer, periodot toj da zakrepne. Vo Amerika bea mnogu voobi~aeno od tri do pet godini, no vo fleksibilni, brzi, vladata ispe~ati mnogu regionot voobi~aeno s$ se slu~uva pobavno, pari koi gi vmetna vo sistemot, taka {to taka {to mislam deka i denes tamu ima mnogu }e treba 5-10 godini visoki procenki, berzite za pretpriema~ite da rabotat, ima investicii izgradat kompanija od biznis-angeli, s$ se i ja prodadat i toa slu~uva mnogu brzo. Od }e bidat samo nekolku 2008 godina navamu sekoPretpriema~ite vo na cel pazar, mo`ebi ja godina e s$ pote{ka, 10 do 20, no }e bidat finansiskiot sektor e potraga po “angelpodgotveni da invepretpazliv, a stapkata na ski kapital” mora da stiraat vo regionot i rast e poniska, taka {to }e bide mnogu dobra razberat deka treba da investitorite ne se podgotrabota. Nie o~ekuvame da prezemat rizik. privlekuvaat novi tal- veni nova generacija biOvaa godina vladata }e znis-angeli koi s$ enti, da bidat mobilni, gi namali tro{ocite za u{te ne gi prodale milijarda dolari, a toa ako e potrebno i da se kompaniite. Koga bidefinitivno }e vlijae selat vo drugi zemji, da vrz ekonomijata. Mislam znis-angel investira, toj ima tri opcii za vo narednite godini imaat menaxerski, no i deka toa kako potoa da }e bide mnogu te{ko za oratorski sposobnosti investicii od biznisizleze od kompanijata - prvata e da odi za da mo`at da prezen- angelite. Ovie investitori na berza, vtorata e ve}e imaat golem broj tiraat dobro. preku akvizicija, toa problemi so svoite komzna~i pogolema kompanii, izgubija golem del panija kupuva pomala od parite na berzata. ]e i tretata e da ja prodade na nekoj fond. bidat potrebni pet do 10 godini za povNo, zasega na Balkanot s$ u{te ne sme torno da se sozdadat uslovi za investicii imale nekoj uspe{en primer na izle- od strana na biznis-angelite, zatoa {to guvawe na biznis-angel od kompanija i rizikot e mnogu visok. Koga imate mnogu nemame mnogu aktivni angeli. No, novata pari ne e problem da investirate del od generacija mladi lu|e imaat novi idei, portfolioto vo rizi~ni investicii, no koi se globalno orientirani i sakaat da sega, koga gubite pari izgradat novi kompanii, koi se vo dopir na sekoja invesso Silikonskata Dolina, Kembrix itn., ticija koja }e tie go steknuvaat mentalniot sklop za ja napravite investirawe vo vid na biznis-angeli i }e ne sakate da investiraat vo idninata na ovoj region. No, pravite dopolsepak, gi imame slovene~kiot biznis-centar, nitelni rizi~ni makedonskite biznis-angeli, investitori investicii. Zakoi se mnogu aktivni, koi sakaat da u~at. toa, mislam deka Taka {to, mislam deka vo idnina }e im- }e pomine dolgo ate barem nekolku investitori koi se ve}e vreme za ne{tata uspe{ni biznismeni i novi investitori da se vratat na koi }e uspeat vo IT-sektorot i }e se dobie nivoto od 2007 korist koga }e se izme{a ovoj kapital od godina. razli~ni sferi.

Za 2007 i 2008 godina poznato e deka za Slovenija bea osobeno dobri godini za razvoj na mre`ata na biznis-angeli.

Kakva e sega situacijata?

Ja zapo~navme mre`ata vo 2007 godina.

Ima{e mnogu pari, neverojatno be{e kolku lesno mo`ea da se najdat pari za investicii na biznis-angelite. Toa trae{e s$

Investiraweto na biznis-angelite e mnogu rizi~no.

Od 100 proekti, tie investiraat vo eden. I koga toj }e napravi portfolio od deset investicii, pove}eto propa|aat, a voobi~aeno dva do tri se uspe{ni. Zna~i rizi~no e, taka {to tie investiraat mala suma od nivnoto bogatstvo koe mo`at da si dozvolat da go izgubat.

33

34 COMPANY PROFILE

IM.MK – SOVR[EN PARTNER ZA RAZVIVAWE MARKETING NA FEJSBUK VASE CELESKA celeska@kapital.com.mk

red pove}e od ~etiri godini “surfaj}i” na Internet vo obid da pronajdam ne{to pove}e za mo`nostite koi gi nudi internetmarketingot, pokraj mno{tvoto stranski internet-stranici i blogovi koi se zanimavaat so ovaa tematika, iznenaduva~ki, naletav i na makedonski blog koj{to go sodr`e{e tokmu toa {to mi treba. Vo toa vreme internet-marketingot {totuku po~nuva{e da se razviva na na{iot pazar, a malku bea onie koi vo ovaa nasoka ja gledaa idninata na marketingot, onakov kakov {to go poznavame denes.

No, sega, po tolku godini, voop{to ne se iznenadiv koga doznav deka istite lu|e koi go startuvale internet-marketing blogot poseduvaat kompanija koja e del od Preferred Marketing Developer (PMD) programata na najpopularnata socijalna mre`a na svetot, Fejsbuk. Stanuva zbor za kompanijata IM.MK, koja spored standardite na ovaa socijalna mre`a, e edna od 232 kompanii vo svetot za koi Fejsbuk ceni deka se doka`ano najdobri vo izrabotkata na Fejsbuk- aplikacii, izrabotka na re{enija za upravuvawe so Fejsbuk-stranici, re{enija za menaxirawe reklami, uslugi i platformi za gradewe socijalni interakcii ili alatki za analiza na stranici.

“Gordi sme {to uspeavme da ja stavime Makedonija na mapata so kompanii {to

P

foto: FILIP POPOVSKI

PRIZNANIE NA SVETSKO NIVO

Makedonija dobi mesto na mapata na Fejsbuk za kompanii koi razvivaat kvalitetni i kreativni aplikacii integrirani na najpoznatata socijalna mre`a na svetot. IM.MK e edinstvenata kompanija od zemjava me|u 232 kompanii od svetot koi Fejsbuk preku svojata programa Preferred Marketing Developer im gi prepora~uva na kompaniite za marketing na ovaa socijalna mre`a razvivaat kvalitetni i kreativni aplikacii integrirani so platformata na Fejsbuk”, veli eden od osnova~ite na IM.MK, Nikola Bojkov.

Toj objasnuva deka celta na PMD programata e da gi pribli`i inovativnite kompanii do vistinskite klienti i da im ovozmo`i na koj bilo brend ili kompanija da pronajdat doka`an i uspe{en partner za razvoj na Fejsbuk-stranici i kampawi. Samata PMD programa im ovozmo`uva na kompaniite da kreiraat proizvodi koi }e ovozmo`at poednostaven i poefektiven marketing na socijalnite mre`i.

Uspehot na ovaa kompanija na poleto na Fejsbuk-marketingot denes e evidenten, no patot do ova priznanie sekako deka ne e tolku lesen, posebno ako kompanijata startuva vo vreme na ekonomska kriza, na pazar koj i ne e tolku otvoren za ekperimentirawe so marketing na socijalnite mre`i.

Interesot za internet-marketing na osnova~ite na IM.MK, Nikola Bojkov, Katerina Stojanovska i Dejan Dimitrovski,

poteknuva u{te od fakultetskite denovi, koga i go startuvaa blogot Internet-marketing, a potoa go formiraa forumot E-biznis, za na kraj da ja oformat organizacijata E-nevladina.

Po samo edna godina rabota na ova pole pretpriema~kiot duh gi natera osnova~ite na ovaa kompanija da prezemat rizik vo vreme na zenitot na ekonomskata kriza, i malku pari, i pokraj site skeptici koi gi ubeduvale vo sprotivnoto.

“Kompanijata ja osnovavme vo juli 2009 godina. Idejata za formirawe kompanija se slu~i spontano. Taa be{e bazirana na glavniot “triger” da se raboti za sebesi, nezavisno od drug, s$ so edna edinstvena cel - sozdavawe ne{to svoe. Bez mnogu razmisluvawe, bez to~no definiran biznis-plan, no so jasna vizija i ogromen entuzijazam”, objasnuva Nikola Bojkov. Toj dodava deka klu~en za donesuvaweto na ovaa odluka bil faktot {to socijalnite mre`i pretstavuvaat najobemen medium preku koj na ednostaven i evtin na~in mo`e da se reklamiraat kompaniite, a

BROJ 653

02/05/2012

www.kapital.mk

vo Makedonija, Fejsbuk samo {to po~na da se razviva.

RIZIK KOJ SE ISPLATUVA

izleze od udobniot na~in na rabota i da prifati noviteti. Klient koj }e ja stekne va{ata doverba i bukvalno }e dozvoli zaedno da se dvi`ite vo nagorna linija”, objasnuva Katerina Stojanovska, koja aktivno po~na da raboti vo kompanijata minatata godina, iako e eden od osnova~ite na IM.MK. Na krajot od 2010 godina IM.MK po~nuva da sorabotuva i so kompanii od regionot, odnosno so PR-agencijata Meritor media od Hrvatska, za koja izrabotuva dve kampawi, za Volksbank i Gorewe, so {to poleka po~naa da se probivaat i na hrvatskiot pazar.

Bojkov se prisetuva deka na po~etokot kompaniite te{ko se odlu~uvale da odvojat del od svojot i taka mal marketingbuxet za internet-kampawi, a kamoli za reklamirawe na socijalna mre`a kako {to e Fejsbuk. Vo 2009 godina Fejsbuk vo Makedonija po~nuva{e da zema zamav, pa retki bea onie kompanii koi go razbiraa ovoj koncept na marketing, a i mo`nostite koi gi nudi ovaa socijalna mre`a.

“Se obiduvame da se fokusirame i da se koncentrirame na {to e mo`no pomal obem 2011 GODINA PLODNA na aktivnosti. Fokusot ni e najva`an za da kreirame kvalitet. Taka, vo splet na ZA FEJSBUK-MARKETING okolnosti i potrebata da se diferencirame, Po mnogute pregovori so kompanite vo uspeavme da definirame uslugi vo pravec 2010 godina i ubeduvaweto deka marketna razvoj na Fejsbuk-aplikacii i internet- ingot na socijalnite mre`i se isplatuva, marketing kampawi”, objasnuva Bojkov. osnova~ite na IM.MK 2011 godina mo`e da Prvata aplikacija koja ja napravi IM.MK ja opi{at kako godina vo koja makedonvo 2009 godina be{e za Bidi fit, na skite kompanii gi sfatija mo`nostite na nivniot klient Studio Moderna, koja na socijalnite mre`i i po~naa da gi koristat samiot start privle~e interes, a potoa nivnite prednosti. sleduvaa u{te mnogu aplikacii “Vo na{eto dosega{no iskustvo so desetici iljadi korisnici. za brzo vreme kompaniite go Bojkov se prisetuva deka 2010 sfatija efektot od obemnata godina za kompanijata bila te{ka poseta i vremeto pominato na bidej}i kompaniite se soo~uvaa socijalni mre`i. Mo`nostite za so te{kotii poradi ekonom- Fejsbuk-aplikacii, merlivo da se analizira odneskata kriza. No, istovremeno, vo prosek, izrabotu- suvaweto na korisnicite i se IM.MK mese~no ovaa godina bila prelomna i va razbira, prifatlivata cena, se za makedonskite predizvikuva~ka za kompanijata, kompanii so koi parametri koi najmnogu vlijaat bidej}i poradi krizata, kompani- sorabotuva na dislokacija na marketingite barale inovativni i evtini buxetite kon socijalnite mre`i i na~ini na marketing, a Fejsbuk onlajn-prisustvoto. Taka, moe`eme e pogodna alatka za ovaa cel. da ka`eme deka vo poslednite {est meseci “Nie gi kategorizirame predizvicite vo zabele`avme drasti~en rast na makedonski dve kategorii, trpelivost i pronao|awe na kompanii koi imaat profesionalen interes vistinskiot klient. Ako rabotite ne{to novo za cvrsto prisustvo na socijalnite mre`i”, i nepoznato, }e mora da bidete trpelivi. objasnuva Stojanovska.

Predizvikot e kako da izdr`ite vo procesot Od minatata godina timot na IM.MK raboti veruvaj}i deka “ve biduva”i deka kreirate na mnogu internet-marketing kampawi, ne{to {to znaete deka za brzo vreme } sorabotuvaj}i so kompanii kako Mekdone bide “toa”. Kratko ka`ano, treba da alds, Blizu, Skopje siti mol, Majkrosoft, veruvate vo svojata ideja ili da imate tim Svisslion, Mnogu media, Nova solu{ns, koj }e veruva so vas. Taka {to, najgolema a isto taka, sorabotuvat i so marketingpre~ka za sekoj po~etok ne e nikoj drug, agencii za nivni klienti. tuku samiot sebe. I normalno, da go pronaj- “Interesno e toa {to ovaa godina komdete vistinskiot paniite po~naa da n$ baraat nas, kako klient, onoj {to doka`ana kompanija vo ovaa oblast, koja }e bide dovolno nudi kvalitet vo rabotata. Tie naj~esto proaktiven i doa|aat kaj nas po preporaka od na{ite inovativen da partneri ili sorabotnici”, veli Bojkov.

10

COMPANY PROFILE PMD PROGRAMATA NA FEJSBUK OTVORA VRATI KON STRANSKI PAZARI akt e deka Fejsbuk prodava, a toa go poka`uva i portfolioto od aplikacii i internet-kampawi na IM.MK, koja e edinstvena kompanija na na{iot pazar na koja marketingot na Fejsbuk & e core biznis. Fejsbuk e socijalna mre`a koja postojano se menuva, pa vo ovoj biznis najva`na e `elbata za rabota i kreativnosta, bidej}i s$ postojano e novo, s$ se menuva brzo, a nema etablirani najdobri praktiki kako vo standardniot marketing.

Priznanieto koe go dobi ovaa kompanija li~no od Fejsbuk pretstavuva pottik u{te podlaboko da se navleze vo ovoj pazar i kompanijata da prodol`i da raste.

“Da se bide del od PMD programata zna~i deka dobivme mesto na mapata na vrvni svetski kompanii koi dobile priznanie od Fejsbuk za kvalitetot na svojata dosega{na rabota. Za nas, da se bide del od PMD programata e isto kako da igrame vo finale na Ligata na {ampioni. Toa e golem predizvik za nas, no nosi i golema odgovornost kon na{ite partneri za da prodol`ime so kvalitetna i inovativna rabota”, veli Dejan Dimitrovski, eden od osnova~ite na IM.MK. Od kompanijata velat deka ova priznanie e golem pottik za niv i dava potvrda deka ona {to se trudi da go postigne IM.MK zaedno so partnerite i sorabotnicite ve}e ima golema vrednost za site.

“Ovoj status najmnogu o~ekuvame da ni pomogne vo zgolemuvawe i zadr`uvawe na doverbata kaj na{ite partneri i se razbira, da ni go otvori patot kon internacionalniot pazar. Isto taka, mnogu va`eno }e bide vlijanieto i vrz pro{iruvaweto na timot i mo`nosta da privle~eme talentirani programeri, dizajneri i kreativni lu|e koi }e bidat motivirani i podgotveni za doka`uvawe”, velat od kompanijata.

“Sega-zasega ostanuvame cvrsto na zemja i prodol`uvame kako i dosega, so mnogu rabota i trud. Se razbira, sega koga Fejsbuk n$ pretstavi pred svetot o~ekuvame da se zgolemat proektite i barawata za sorabotka nadvor od Makedonija”, dodava Bojkov.

F

NIKOLA BOJKOV OSNOVA^ NA IM.MK

Se obiduvame da se fokusirame i da se koncentrirame na {to e mo`no pomal obem na aktivnosti. Fokusot ni e najva`an za da kreirame kvalitet. Uspeavme da definirame uslugi vo pravec na razvoj na Fejsbuk-aplikacii i internet-marketing kampawi.”

35

38 KORPORATIVNA OP[TESTVENA ODGOVORNOST

VTORA KONFERENCIJA ZA KOO I FILANTROPIJA NA BLED

OP[TESTVENA ODGOVORNOST NE SE SAMO DONACIITE IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

bla~noto i vrne`livo vreme {to me pre~eka vo Bled vo ponedelnikot na 16 april malku mi go rasipa vpe~atokot za ova, inaku, `ivopisno mestence vo pazuvite na slovene~kite Alpi. No, kako {to se po{eguva hrvatskiot kolega-novinar: “I podobro e {to e vaka sivo, treba da sledime celodneven nastan, pa zamisli da e blesnato sonce nadvor, kako li toga{ da ostane ~ovek koncentriran na paneli i na prezentacii srede vakva ubavina...”.

A nastanot be{e Konferencijata za korporativna op{testvena odgovornost i filantropija, koja vtora godina po red ja organizira{e slovene~kata kompanija Studio Moderna, na ~ija pokana i Kapital Media Group isprati svoj pretstavnik. Konferencijata se

O

Glavnata poenta na vtorata Konferencija za korporativna op{testvena odgovornost vo organizacija na Studio Moderna od Slovenija be{e da se sfati deka op{testvenata odgovornost e cel eden sistemski pristap vo sekojdnevnoto rabotewe na kompaniite, kade {to nejzinite principi se vtkaeni vo site procesi i odnosi – i kon klientite, partnerite, akcionerite, zaednicata, `ivotnata sredina, no i vnatre, kon vrabotenite. odr`a vo prostoriite na Bledskata {kola za menaxment-IEDC, kako doma}in na nastanot, a vo partnerstvo so {vajcarskata kompanija Impact Economy. “Crvenata ni{ka” na raspravata be{e podigaweto na svesta za op{testvenata odgovornost, poradi {to treba ~as poskoro da sleduva promena na poedincite i na kompaniite.

Glavnata poenta be{e da se sfati deka op{testvenata odgovornost ne zna~i samo donacii i humanitarni aktivnosti, tuku

SANDI ^E[KO OSNOVA^ I DIREKTOR NA STUDIO MODERNA, ORGANIZATOR NA KONFERENCIJATA

a`no e deka sme li~no vklu~eni vo aktivnostite na patot kon promenite. Dokolku sekoj napravi mal ~ekor, nabrzo napredokot }e bide vidliv. Na{ata cel e da oblikuvame cvrsta mre`a od anga`irani poedinci i organizacii, koi{to niz sopstvenite proekti }e pridonesuvaat za re{avawe na op{testvenite predizvici.

V

cel eden sistemski pristap vo sekojdnevnoto rabotewe na kompaniite, kade {to principite na op{testvenata odgovornost }e bidat vtkaeni vo site procesi i odnosi vo organizacijata – i kon klientite, partnerite, akcionerite, zaednicata, `ivotnata sredina, no i vnatre, kon vrabotenite.

Duri potoa mo`e da o~ekuvame konkretni efekti za idninata na svetot, rekoa glavnite govornici na konferencijata.

Na panelite vo ramkite na konferencijata govorea 15-ina biznismeni, filantropi, socijalni pretpriema~i i rakovoditeli na javni institucii od Isto~na Evropa, a okolu 100 u~esnici vo raspravata se obidoa da go pottiknat razvojot na po{iroka evropska mre`a za korporativna op{testvena odgovornost i filantropija.

Celta na nastanot, vsu{nost, be{e da se utvrdi prepoznatlivosta na spomenatata evropska mre`a, da se osmislat konkretni proekti so koi{to kompaniite i poedincite }e postignat pozitivni promeni vo

BROJ 653

02/05/2012

39

www.kapital.mk

Studio Moderna, koja{to po vtor pat ja organizira Konferencijata za korporativna op{testvena odgovornost vo sorabotka so Bledskata {kola za menaxment, e kompanija formirana pred 20 godini od slovene~kiot pretpriema~ Sandi ^e{ko i vo momentov e vode~ka vo Jugoisto~na Evropa vo oblasta na proda`bata preku multi-channel direkten marketing. Mo`ebi na po{irokata makedonska javnost kompaniskoto ime ne & zna~i mnogu, no i toa kako se poznati nejzinite brendovi Dormeo, Kosmodisk, Top{op... Firmata ima godi{en prihod od nad 350 milioni evra i okolu 6.000 vraboteni vo 21 zemja. op{testvoto i }e ja podignat svesta na javnosta za zna~eweto na op{testvenata odgovornost i filantropijata.

“Va`no e deka sme li~no vklu~eni vo aktivnostite na patot kon promenite. Dokolku sekoj napravi mal ~ekor, nabrzo napredokot }e bide vidliv. Na{ata cel e da oblikuvame cvrsta mre`a od anga`irani poedinci i organizacii, koi{to niz sopstvenite proekti }e pridonesuvaat za re{avawe na op{testvenite predizvici i }e donesat konkretni pozitivni promeni vo potesnoto potesno i po{irokoto okru`uvawe”, re~e Sandi Sand ^e{ko, osnova~ i direktor na Studio Moderna, organizator na konferencijata. ferencijat Nastanot se s odr`a so poddr{ka na organizacijata Clinton Global Initiative, ~ij osnova~ porane{niot amerikanski e Bil Klinton, Klin pretsedatel. Klinton svojata poddr{ka ja pretsedate pismo, vo koe{to napi{a: izrazi i preku p “Na Studio Moderna i na Impact Economy ~estitam za organizacijata na ovoj im ~estita Sandi ^e{ko uspea da sozdade nastan. Sa impresiven model za inovativno i odgoimpresive op{testveno deluvawe. Preku ovoj vorno op{ sekoj mo`e da pomogne da se sozdade nastan seko poodgovoren i pokonkurenten privaten poodgovor sektor, koj{to }e go podigne nivoto na sektor ko kvalitetniot `ivot na zaednicata i }e gi promeni na{ite `ivoti”.

“TERMINATOROT” KAKO INSPIRATIVEN GOVORNIK Prviot del od Konferencijata be{e posveten na zna~eweto na t.n. “zelena” ekonomija i na predizvicite {to stojat na toj plan pred kompaniite.

“Mora da bideme svesni deka pove}eto re{enija ve}e ni se na tacna, a na nas ostanuva dali }e umeeme da gi iskoristime. Ako ni uspee, }e sozdademe novi biznis-mo`nosti, rabotni mesta i isto taka, }e pridoneseme za za~uvuvaweto na `ivotnata sredina, kade {to sostojbata ve}e dolgo vreme ne e rozova. Ne mo`eme da ~ekame dr`avni ili duri i svetski dogovori, re{enijata mo`eme ve}e da gi sproveduvame spored na~eloto odozgora nadolu”, istakna glavniot govornik na temata, Klod Begle, ambasador na neprofitnata organizacija R20 Regions of Climate Action, so sedi{te vo [vajcarija, koja{to ja osnova{e porane{niot guverner na Kalifornija, Arnold [varceneger. Od [varceneger imavme mo`nost da slu{neme i inserti od negovite inspirativni govori na nekolku svetski konferencii, posveteni na za~uvuvaweto na `ivotnata sredina.

Imavme mo`nost da slu{neme za dobrite praktiki vo oblasta na sozdavaweto i

baraweto rabotni mesta, idei za popravka na dosega predizvikanite {teti vo `ivotnata sredina, predlozi za pottiknuvawe na mladite talenti i za postignuvawe podobra povrzanost, sorabotka i produktivnost preku sportot.

Ana Ko{el, direktor na Fondacijata Ana i Vlade Divac od Srbija, na prisutnite im ja pretstavi kreativnata strategija za sozdavawe novi rabotni mesta, konkretno za licata koi vo zemjata imaat status na begalci i raseleni lica kako posledica od minatite voeni konflikti na teritorijata na porane{na Jugoslavija.

“So pomo{ na specijalni programi i treninzi na socijalno isklu~enite lica im obezbedivme pomo{ vo razvoj na aktivnostite orientirani kon prihod, so {to go zgolemuvame `ivotniot standard vo na{iot region”, re~e Ko{el.

Govornicite na temata za pottiknuvawe na mladite talenti bea edinstveni vo toa deka treba mladite da se vklu~at vo re{avawe na globalnite predizvici. Izvr{niot direktor na me|unarodnata obrazovna programa UWC International (Velika Britanija), Kit Klark, istakna deka obrazovanieto na mladite lu|e e nivnata krajna cel.

“Sakame obrazovanite mladi lu|e da pomognat so svojata posvetenost kon odr`liviot razvoj i pozitivnite op{testveni promeni”, re~e Klark.

SOCIJALNO PRETPRIEMNI[TVO Doma}inot na konferencijata, prof. d-r Danica Purg, dekan i direktor na IEDC – Bledskata {kola za menaxment, naglasi deka “IEDC u{te od samiot po~etok pripi{uva golemo zna~ewe na op{testvenite pra{awa i na pra{awata za `ivotnata sredina. Etikata, odgovornoto rakovodewe i odr`liviot razvoj se va`en sostaven del na obrazovanieto, a {kolata istovremeno, so golem interes ja poddr`uva inicijativata na Studio Moderna i zaedno so partnerite sorabotuva vo formiraweto na seevropskata mre`a za korporativna

Nastanot se odr`a so poddr{ka na organizacijata Clinton Global Initiative, ~ij osnova~ e Bil Klinton, porane{niot amerikanski pretsedatel. Toj upati specijalno pismo do organizatorite.

op{testvena odgovornost”.

Vtoriot del od konferencijata prote~e vo duhot na socijalnoto pretpriemni{tvo.

U~esnicite slu{aa rasprava za primeri na dobra praktika vo oblasta na op{testvenata odgovornost, nivnoto vlijanie vrz industrijata, najvlijatelnite programi i mo`nostite za prenesuvawe na ovie praktiki i vo kompaniite vo Slovenija i vo regionot.

Izvr{niot direktor na organizacijata Impact Economy, Maksimilijan Martin, re~e deka vo period na pad na stepenot na blagosostojba, podemot na socijalnoto pretpriemni{tvo e s$ pobrz, so toa {to se zgolemuva i zna~eweto na op{testvenata odgovornost.

“Ekspertite za ekonomija veruvaat deka socijalnite kompanii }e stanat mnogu bitni zatoa {to se osnova za formirawe rabotni mesta i vklu~uvawe na zapostaveniot del od naselenieto”, istakna Martin.

So ogled na ulogata na kompaniite vo najgolemite predizvici za regionot, pred kraj na nastanot svoe mislewe dade i po~esniot govornik, pretsedatelot na Slovenija, d-r Danilo Tirk, koj{to ja izlo`i potrebata za me|usobno povrzuvawe i razmena na iskustva vo regionot na Jugoisto~na Evropa. Kako odgovor na naslovot na svojot govor “Kako da vneseme energija vo ekonomijata?”, izlo`i tri faktori: momentalnite makroekonomski i me|unarodni ~initeli, odgovorniot menaxment i inovaciite, ova poslednoto osobeno vo oblastite na za{titata na `ivotnata sredina, op{testvenite uslugi i humanitarnite aktivnosti.

PROF. D-R DANICA PURG DEKAN I DIREKTOR NA BLEDSKATA {KOLA ZA MENAXMENT

tikata, odgovornoto rakovodewe i odr`liviot razvoj se va`en sostaven del na obrazovanieto, a na{ata {kola istovremeno so golem interes ja poddr`uva inicijativata na Studio Moderna i zaedno so partnerite sorabotuva vo formiraweto na seevropskata mre`a za korporativna op{testvena odgovornost.

E

40

MENAXMENT

COTRUGLI I KAPITAL POVTORNO DODELUVAAT STIPENDII ZA MBA

OSVOJTE MBA STIPENDIJA!

COTRUGLI i Kapital Media Group petta godina po red ja nagraduvaat makedonskata biznis-javnost so stipendii za me|unarodnata akreditirana MBA programa. Osvojte edna od 12-te stipendii so vkupna vrednost od 105.000 evra za me|unarodno akreditiranite MBA programi na COTRUGLI Business School. Stipendiskiot konkurs za me|unarodno akreditiranite Executive MBA i MBA programi na COTRUGLI Business School e otvoren do 6 juni akedonskite menaxeri imaat mo`nost da se izborat za edna od 12-te stipendii so vkupna vrednost od 105.000 evra.

Stipendiskiot konkurs za me|unarodno akreditiranite Executive MBA i MBA programi na COTRUGLI Business School e otvoren do 6 juni, koga }e bidat primeni i poslednite prijavi.

M

EDUKACIJA BEZ ALTERNATIVA “MBA programite nemaat alternativa koga sakate da steknete po{iroka slika i celosno da gi razberete slu~uvawata na dene{niot deloven pazar. Programite im go davaat na posetitelite znaeweto potrebno za vodewe na edna organizacija i kako takvi, pretstavuvaat vode~ki standard vo svetskata biznis-edukacija”, izjavi dekanot na COTRUGLI Business School, d-r Joti Gupta.

Ovaa biznis-{kola ima centri vo Zagreb i vo Belgrad, kancelarii vo Qubqana i vo Sofija, a pazarite na koi deluva se Makedonija, Slovenija, BiH, Srbija, Hrvatska, Bugarija i Romanija.

KAKO DA SE PRIJAVITE? Kandidatite mo`e da se prijavat na konkursot ovde, a po onlajn-prijavata dobivaat aplikaciski materijal koj treba da go popolnat na angliski jazik i da go vratat preku imejl najdocna do 6 juni na polno}. Zavr{noto testirawe }e se odr`i vo sabota i vo nedela, 16 i 17 juni, vo Skopje, koga za stipendiite }e se izborat najdobrite 12 kandidati.

Kandidatite mo`e da se prijavat za dve razli~ni programi: Executive MBA programa - za middle i top menaxeri koi imaat pet godini rabotno menaxersko iskustvo, zavr{en fakultet i poznavawe na angliski jazik.

MBA programa – za junior menaxeri koi imaat minimum tri godini rabotno iskustvo, znaat angliski jazik i zavr{ile fakultet.

Kandidatite so svoite prijavi se borat za edna celosna i pet delumni stipendii vo sekoja od dvete navedeni kategorii.

Celosnata stipendija za programata Executive MBA iznesuva 18.000 evra, dodeka za programata MBA iznosot na celosnata

Eden od minatogodi{nite dobitnici na stipendijata e i Gorazd Titizov (Netcetera, proekt-menaxer), koj na godine{nite kandidati im sovetuva: “Slu{nav za COTRUGLI stipendiite preku oglasot vo “Kapital”. Otidov na finaleto na stipendiskiot proces so cvrsta odluka da se zabavuvam, no i so ne mala doza strav od predizvikot pred mene.

Mi se dopadna atmosferata na prijatelski natprevar, no isto taka, na zaemna poddr{ka me|u aplikantite, bez razlika na ishodot. Zaminav od finaleto so silen vpe~atok {to mi go ostavi COTRUGLI Business School i `irito“.

stipendija e 12.000 evra. Site {to }e se prijavat nema da mora poradi {koluvaweto da go napu{tat rabotnoto mesto, bidej}i predavawata se usoglaseni so rabotnoto vreme na posetitelite.

спорт и рекреација по избор

БУЛ: ОКТОМВРИСКА РЕВОЛУЦИЈА БР.15 СКОПЈЕ; TEЛ: +389 2 3092 190 ФAКС: +389 2 3092 152

ФИТНЕС ЦЕНТАРОТ ОПФАЌА:

ПРОФЕСИОНАЛНИ ТРЕНЕРИ СПРАВИ ЗА КАРДИО ВЕЖБИ 4 ЛЕНТИ ЗА ТРЧАЊЕ, СТАТИЧНИ ВЕЛОСИПЕДИ, СТЕПЕРИ, ОРБИТРЕК ПОВЕЌЕНАМЕНСКИ ДИСПЛЕИ ЗА СИТЕ КАРДИОСПРАВИ СВЕТСКИ ПОПУЛАРНА ОПРЕМА CYBEX И TECHNOGYM ПРОГРАМИ ЗА ИСХРАНА И ВЕЖБАЊЕ ДОДАТОЦИ ВО ИСХРАНАТА4 ПРОТЕИНСКИ ШЕЈКОВИ И БАРОВИ КАФEТЕРИЈА САУНА И ЏАКУЗИ МАСАЖА

info@aleksandarpalace.com.mk www.aleksandarpalace.com.mk