Menager-31

Pretpriema~ &...

BIZNISMENSKI DILEMI VO KRIZA

NA [TO DA [TEDAT FIRMITE, A ZA [TO MORA DA TRO[AT

Pretpriema~ &...

BIZNISMENSKI DILEMI VO KRIZA

NA [TO DA [TEDAT FIRMITE, A ZA [TO MORA DA TRO[AT

BROJ 660

20/06/2012

MENAXMENT

www.kapital.mk

Cementarnica Usje a.d. Skopje redovno se javuva na aukciite {to gi organzira ELEM za proda`ba na no}nite vi{oci elektri~na energija, koi se prodavaat po poniska cena sporedeno so strujata {to doa|a od uvoz, so {to zna~itelno gi namaluvame tro{ocite po ovoj osnov, {to ne e za zanemaruvawe ako se zeme predvid faktot deka industrijata kupuva struja po visoki ceni na otvoren pazar.

SILVANA @E@OVA silvana@kapital.com.mk

o ramkite na programata za {tedewe i kratewe na tro{oci, upravata na italijanskiot proizvoditel na avtomobili Fiat go zatvori sedi{teto na kompanijata vo Torino na osum dena. Za zatvoraweto na pogonot, vo koj rabotat vkupno 5.400 rabotnici, Fiat }e gi namali tro{ocite na rabotewe za okolu eden milion dolari. Rabotnicite koi }e ostanat doma }e dobijat 80% od redovnata plata, kako {to e predvideno so vladinata programa za privremeno otpu{tawe rabotnici.

Primerot na Fiat poka`uva deka kompaniite vo ova krizno vreme nao|aat najrazli~ni na~ini kako da gi namalat tro{ocite vo raboteweto.

No, dilemata koja im se nametnuva na mngu biznismeni sega e na {to mo`at da {tedat kompaniite, a na {to mora da tro{at? Dali i do kade mo`e da se odi so {tedewete ili so tro{eweto? Odgovorot na ova pra{awe pretpriema~ite go baraat vo ramnote`ata na razumniot rast i politikata na {tedewe. No, kako da se postigne toa?

Makedonskite biznismeni velat deka se svesni za zna~eweto na investiciite vo ova krizno vreme, bidej}i samo taka mo`at da opstanat i da rabotat vo te{kite ekonomski uslovi. Investiciite vo nova tehnologija i proizvodstveni procesi im gi namaluvaat tro{ocite na raboteweto, no i gi pravat pokonkurentni na evropskite pazari.

“Mnogu delovni partneri, prijateli i poznanici i den-denes mi se ~udat na umot i se pra{uvaat {to mi treba{e investicija sred kriza, koja{to na krajot }e n$ ~ini mo`ebi i 15 milioni evra. No, jas imam druga filozofija vo biznisot. U{te na krajot na 70-tite godini, koga se vrabotiv vo toga{niot jugoslovenski zemjodelsko-industriski gigant PKB, direktorot za investicii i razvoj vo edna prigoda mi re~e: “Znae{, Slobodane, onoj moment koga }e zastane{ vo razvojot }e po~ne{ da pa|a{ i na krajot }e propadne{“. Pekabesko na aktuelnava lokacija vo [uto Orizari se razvi do tolku {to

V

[tedewe ili investicii, pra{awe e sega? Makedonskite biznismeni velat deka se svesni za zna~eweto na investicite vo ova krizno vreme, bidej}i samo taka mo`at da opstanat i da prodol`at da rabotat vo te{ki ekonomski uslovi. Investiciite vo nova tehnologija i vo proizvodstveni procesi im gi namaluvaat tro{ocite na raboteweto, no i gi pravat pokonkurentni na evropskite pazari ve}e nema nitu peda prostor kade da se pro{irime. Ne mo`eme nitu eden nov kamion da kupime, zatoa {to nema kade da go parkirame nave~er”, veli Slobodan Kutrevski, sopstvenik i direktor na Pekabesko.

Kompanijata Agrofila e proizvoditel na tradicionalno maslo za jadewe od [tip. Ima kapacitet od 2.000 toni maslo godi{no, ~ij limit ve}e e nadminat od pobaruva~kata, pa se odi kon pro{iruvawe na proizvodstvoto.

Izvr{niot direktor na kompanijata, Andrijana Postolova, veli deka i vo vreme na kriza se odlu~ile za novi investicii vo oprema, bidej}i toa im gi namaluva tro{ocite za proizvod-

VAN^O ^IFLIGANEC GENERALEN DIREKTOR I SOPSTVENIK NA ADORA IN@ENERING

Nie ne {tedime, tuku investirame, za{to na{eto moto e deka samo so mnogu rabota, so brza i kvalitetna gradba, so prilagoduvawe na pazarot i so galopira~ki ~ekor pred konkurentite mo`eme da & se sprotivstavime na krizata i od nea da izlezeme kako pobednici.

stvo.

“Preku Agencijata za finansiska poddr{ka na zemjodelstvoto ja dobivme programata 50:50 za nabavka na nova oprema. Treba da ja realizirame vo rok od 90 dena i da gi nabavime ma{inite”, izjavi Postolova.

Spored nea, dopolnitelno ote`nuvawe na rabotata e {to cenite na surovinite i na repromaterijalite postojano rastat i toa pridonese za poka~uvawe na cenata na masloto za nekolku denari. Agrofila se soo~uva i so nedostig od dovolno kvaliteten surovinski materijal. So toa kompanijata e primorana da uvezuva od Romanija, kade {to mo`e

ANDRIJANA POSTOLOVA IZVR[EN DIREKTOR NA AGROFILA

Preku Agencijata za finansiska poddr{ka na zemjodelstvoto ja dobivme programata 50:50 za nabavka na nova oprema. Treba da ja realizirame vo rok od 90 dena i da gi nabavime ma{inite.

47

48

MENAXMENT da se najde son~ogled so optimalnoto potrebno nivo na maslenost.

Postolova veli deka gi sledat oglasite na dr`avnite agencii koi nudat odredeni olesnuvawa i subvencii, a posleden primer e {to aplicirale na oglas vo Agencijata za vrabotuvawe, koja nudi polovina suma za vraboten dokolku kompanija vraboti lice.

PRIMERI ZA OPTIMIZACIJA NA TRO[OCITE, NO I AGRESIVEN NASTAP NA PAZAROT Vo zavisnost od dejnosta na kompanijata, postojat razli~ni primeri za optimizacija na tro{ocite i racionalno tro{ewe i raspredeluvawe na resursite. Cementarnica Usje a.d. kako primer za toa ja naveduva nivnata investicija vo adaptacija na proizvodstvoto, koe mo`e da raboti vo tekot na no}nite ~asovi i da prezema energija po poniska cena, {to e korisno i za kompanijata i za energetskiot sistem.

“Cementarnica Usje a.d. Skopje redovno se javuva na aukciite {to gi organzira ELEM za proda`ba na no}nite vi{oci elektri~na energija, koi se prodavaat po poniska cena sporedeno so strujata {to doa|a od uvoz. So toa zna~itelno gi namaluvame tro{ocite po ovoj osnov, {to ne e za zanemaruvawe ako se zeme predvid faktot deka industrijata kupuva struja po visoki ceni na otvoren pazar. Ova e samo eden konkreten primer, a gi ima mnogu. Nie postojano pravime analizi za optimizirawe na tro{ocite i toa ne samo kako rezultat na nadvore{nite okolnosti, koi vo momento se dopolnitelen motiv za

Dali ja kriete va{ata nasmevka?

toa, tuku i kako na{a delovna kultura na rabotewe”, velat od kompanijata.

Iako krizata udri i po grade`niot sektor, ADORA in`enering i vo kriza gi pravi najgolemite investicii - minatite dve godini bea proglaseni za investitor na godinata.

“Po~nuvame so izgradba na pet novi elitni objekti so 300 stanovi vo op{tina Aerodrom, Skopje, proekt vreden 20-ina milioni evra. Godinava dovr{ivme u{te dve stanbeni zgradi vo op{tina Aerodrom, a vo finalna faza se elitnite objekti vo Skopje, Centar, pod Vodno, Ohrid-Biljanini Izvori i Strumica-Park.

Nie ne {tedime, tuku investirame, za{to MIR^E ^EKREXI na{eto moto e deka POTPRETSEDATEL NA SOJUZ NA STOPANSKI KOMORI samo so mnogu rabota, so brza i kvalitetna Ona {to e mnogu va`no e deka treba gradba, so prilada se dejstvuva brzo. Da se pravat goduvawe na pazarot po~esti analizi od voobi~aenata i so galopira~ki praktika na rabotewe i da se rea~ekor pred konkurengira vo soglasnost so faktite. tite mo`eme da & se sprotivstavime na krizata i od nea da izlezeme kako pobednici”, veli prof. d-r Van~o ^ifliganec, generalen direktor i sopstvenik na ADORA in`enering.

Toj objasnuva deka ne kratat na tro{oci, tuku naprotiv, tie se zgolemuvaat so sekoj nov investiciski proekt.

“Porasnaa tro{ocite tel. 389 2 309 470 www.eternadent.com.mk

za pla}awe na lokaciite so grade`no zemji{te {to gi kupivme na javno naddavawe od dr`avata, pri {to najskapata lokacija sme ja platile po 412 evra za m2, a porasnaa i tro{ocite za komunalii. Godinava ADORA in`enering odi so namaleni, popularni ceni za stanovite. Na{ata formula za uspeh e {to gradime brzo, kvalitetno, po site svetski standardi i se zadovoluvame so minimalna stapka na profitabilnost od 10% do 15%. Ne {tedime na tro{ocite za odr`uvawe na imixot na na{iot grade`en brend, koj uspe{no go razvivame ve}e 10 godini i sakame da ja opravdame doverbata na kupuva~ite”, veli ^ifiliganec.

Brojot na vraboteni vo ADORA in`enering godinava porasnal za 60%, a kompanijata, velat ottamu, e otvorena za priem na novi, vredni i kreativni grade`ni, ma{inski i elektroin`eneri, arhitekti i menaxeri po finansii, marketing i ~ove~ki resursi, koi se teoretski dobro potkovani i koi mo`at celoto svoe znaewe da go primenat vo praktikata.

“Postojano vlo`uvame vo edukacija na najgolemoto bogatstvo na kompanijata -vrabotenite, osobeno za sledewe na svetskite tehnologii i inovacii za kvalitetno domuvawe. Menaxerskiot tim e osposoben za krizen menaxment i primena na za{titni merki, so koi vo vreme na ekonomska kriza uspevaat da se odr`at i da prosperiraat samo najhrabrite i najdobrite”, potencira ^ifliganec.

NEMA PARI, NIKOJ NE PLA]A Spored potpretsedatelot na Sojuzot na stopanski komori, Mir~e ^ekrexi, i

BROJ 660

20/06/2012

MENAXMENT

www.kapital.mk

dvata modeli na {tedewe ili investicii ne se za otfrlawe i potcenuvawe. Koj model }e go odbere firmata zavisi od aktuelnata sostojba vo koja se nao|a.

“Koga firmata e vo kriza, prvoto ne{to na {to pomisluva menaxmentot e kratewe na tro{ocite, no i toa ne mo`e da odi neograni~eno. So nivno pregolemo se~ewe mo`e da se dovede vo pra{awe dejnosta na samata firma.

Vtora va`na rabota e, normalno, ako postoi mo`nost za toa, da se vleze vo novi investicii, da se zgolemi produktivnosta, da se otvorat novi proizvodstveni linii, da osvojuvaat novi pazari, no i zgolemuvawe na pazarniot udel na doma{niot pazar”, veli ^ekrexi.

Spored nego, ona {to e mnogu va`no e da se dejstvuva brzo. Da se pravat po~esti analizi od voobi~aenata praktika na rabotewe i da se reagira vo soglasnost so faktite.

“Na{iot smetkovodstven sistem podrazbira okolu 20 kategorii tro{oci i odlukata koi tro{oci }e se kratat ja nosi samata kompanija. Site kratat prvo tamu kade {to e najbezbolno.

No, kompaniite ve}e dolg period se

izlo`eni na lo{i uslovi za rabotewe, pa ottuka, rezervite se mnogu mali ili re~isi nikakvi za da se koristat za kriza”, dodava toj.

Sopstvenikot i osnova~ na kompanijata TING, proizvoditel na procesna oprema od inoks, Slave Jordanov, veli deka vo dr`avava se slu~uva ne{to ~udno nikoj nema pari, nikoj ne pla}a.

“Edni na drugi si dol`ime, s$ pove} e se zgolemuva vnatre{niot dolg, {to e postra{no vo odnos na stranskiot dolg. Ima nekoja apati~na sostojba, koja voop{to ne e povolna za rabota na kompaniite”, veli toj.

No, i pokraj vakvata situacija, toj se odlu~il na investicii so cel da odgovori na barawata na evropskiot pazar i da opstane.

“Da ne investirav vo nabavka na novi

ma{ini za da odgovoram na barawata na evropskiot pazar, sega nema{e da rabotam. Potrebno e da u~ime od Germanija i od drugite razvieni zemji za da mo`eme da ja prebrodime krizata”, veli Jordanov.

Vo odnos na krateweto na tro{ocite, koristeweto na mobilniot telefon go smeta za nepotreben tro{ok. Dosega ne prezel nekoi radikalni merki kako {to se kratewa na platite ili otpu{tawe rabotnici i se nadeva deka nema da dojde do toa.

“Toa ne e re{enie. Od edna strana, otpu{ta{ rabotnici, od druga strana pak, gi zgolemuva{ socijalnite tro{oci na dr`avata”, smeta Jordanov.

SLAVE JORDANOV SOPSTVENIK I OSNOVA~ NA KOMPANIJATA TING

Ne{to ~udno se slu~uva vo dr`avata. Nikoj nema pari, nikoj ne pla}a. Edni na drugi si dol`ime, s$ pove}e se zgolemuva vnatre{niot dolg, {to e postra{no vo odnos na stranskiot dolg.

49

50 INTERVJU foto: IVANA KUZMANOVSKA

KIRIL MINOSKI

SENIOR SOVETNIK ZA PODDR[KA NA IZVOZOT VO PROEKTOT NA USAID ZA UNAPREDUVAWE NA INVESTIRAWETO I IZVOZOT

OBEZBEDUVAME SILNA PODDR[KA ZA MAKEDONSKITE IZVOZNICI! Otkako pomognavme vo finaliziraweto na dr`avnata strategija za izvoz i definiravme tri klu~ni industrii {to }e ja dobijat na{ata tehni~ka pomo{ – agrobiznisot, avtomobilskata industrija i IKT sektorot – od po~etokot na godinava organiziravme nekolku nastani za konkretna promocija na makedonski kompanii vo stranstvo IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

roektot na USAID vo Makedonija za unapreduvawe na investiraweto i izvozot, od minatata godina pru`a tehni~ka pomo{ na Agencijata zastranski direktni investicii i promocija na izvozot na Republika Makedonija.

So Kiril Minoski, senior sovetnik vo Proektot, zadol`en za promocijata na izvozot, razgovaravme okolu toa kakvi se aktivnosti se prezemaat vo taa nasoka, i na kakvi se nastani bea menaxeri i sopstvenici na nekolku desetici

P

makedonski mali i sredni kompanii od razli~ni sektori izminative nekolku meseci, so cel da go unapredat izvozot na svoite proizvodi i uslugi. Seto toa vo organizacija na Proektot, Agencijata, i na{ite ekonomski promoteri i diplomatsko-konzularni pretstavni{tva vo pove}e zemji od svetot.

[to e glavniot fokus na deluvawe na Proektot za investicii i poddr{ka na izvozot, konkretno komponentata za promocija na izvozot?

Prvata na{a aktivnost be{e da pomogneme vo finaliziraweto na dr`avnata strategija za izvoz, koja {to po~na da se

izrab izrabotuva so pomo{ na Svetskata banka.

Strate Strategijata ima{e odredeni slabosti, a nie pomognavme da se izraboti i soodveten akcionen plan, zatoa {to taa ne definira{e konkretni rokovi i ~ekori.

Glavniot fokus go stavame na Agencijata za stranski direktni investicii i promocija na izvozot na Republika Makedonija. (vo ponatamo{niot tekst Agencijata) koja {to ja ima zakonskata nadle`nost za promocija na izvozot. Nejziniot mandat se fokusira na tradicionalniot na~in za izvozna promocija, odnosno pretpostavkata e deka imame proizvodi {to ispolnuvaat standardi za vlez na stranskite pazari, i samo im treba dobra promocija. Ovoj koncept vklu~uva tri vida na funkcii: Prvo, t.n. business development functions, odnosno aktivnosti kako {to se vospostavuvawe kontakti so stranski kupuva~i, poseta na saemi, targetirani biznis-tu-biznis nastani vo Makedonija i nadvor. Vtoro, brendirawe na zemjata – brendirawe na industriite (primerite so vinskata, prerabotuva~ka industrija) i treto, funkcijata za obez-

BROJ 660

20/06/2012

INTERVJU

www.kapital.mk

beduvawe informacii za pazarot (market information) – za kompaniite na poedini pazari, goleminata na pazarite, glavni igra~i na pazarot {to bi trebalo da se kontaktiraat, standardite za vlez na opredelen pazar, dano~nata politika, itn. Site tie informacii treba da bidat transparentno objaveni na edno mesto, kade {to }e mo`e kompaniite {to se aktuelni izvoznici, no i onie {to doprva planiraat ili treba da planiraat da izvezuvaat, da dobijat nekoi generalni nasoki za toa dali nivniot proizvod e dobar, kade treba da se naso~at i sl.

Otkako gi sogledavte pravcite vo koi {to treba da se dvi`i promocijata na izvozot, koi bea konkretnite ~ekori {to gi napravivte za poddr{ka na Agencijata?

Vo nasoka na jaknewe na kapacitetite na agencijata, odnosno definirawe na strate{kite pravci kade taa bi odela, kakva da i bide organizaciskata postavenost, biznis procesite, kadrovskata ekipiranost, kakva IT infrastruktura i e potrebna, kakvi uslugi }e im nudi na kompaniite – site ovie pra{awa nie uspeavme da gi obrabotime vo eden dokument {to go narekovme strate{ka ramka, izrabotena zaedno so na{ata kancelarija vo Va{ington.

Napravivme sporedbena analiza na osum drugi agencii za promocija na izvozot od svetot, kade {to zedovme primeri od dr`avi so sli~na golemina i struktura na izvoz kako makedonskata. Izrabotivme akcionen plan, definiravme model na uslugi na Agencijata, i koi } e bidat nejzini priorieti vo sledniot period. U{te vo prvata godina celta ni be{e ne samo da teoretizirame, tuku niz prakti~ni primeri da poka`eme kako treba Agencijata da funkcionira.

Izbravme nekolku klu~ni sektori vo ~ii ramki napravivme nekolku promotivni aktivnosti od januari godinava i sega treba da napravime rabotilnica na koja {to }e gi sumirame rezultatite, da vidime kade mo`e da se podobri agencijata, a kade privatniot sektor.

Чii iskustva vo delot na agenciite za promocija na izvozot koristevte pri kreiraweto na poddr{kata na makedonskata agencija?

Gi prou~ivme iskustvata na nekolku agencii od Latinska Amerika, kako {to e ~ileanskata i onaa od Kostarika, a od evropskite gi koristevme iskustvata na slovene~kata, srpskata, ~e{kata, slova~kata, estonskata agencija. Чe{kata i slova~kata agencija i

li~no gi posetivme. Чe{kata agencija za promocija na izvozot, na primer, e mnogu sofisticirana organizacija, imaat mre`a na ekonomski promoteri regionalno disperzirana, utvrdeni se nekolku prioritetni regioni za izvoz – skandinavski zemji, Indija, itn., a samite promotori se fokusirani na proda`nite ve{tini, dodeka glavnata kancelarija im obezbeduva ekonomska analitika. Taa analitika ja obezbeduvaat niz mre`a od osum regionalni kancelarii vo Чe{ka, koi {to gi posetuvaat kompaniite i analiziraat dali nivnoto proizvodstvo e za izvoz ili ne, koristej}i ekonometriski modeli.

So niv utvrduvaat nivo na zrelost na proizvodot, dali taa kompanija mo`e da plasira na odreden pazar ili ne, dali dizajnot e dobar ili ne, dali da i se dade dr`avna pomo{...

KRAGUEVAC Saem za avtomobilska industrija

Koi se klu~nite sektori od makedonskata industrija koi {to {to gi odredivte za promocija na nivniot izvoz?

Toa se sektorite agrobiznis, delovi za avtomobilskata industrija i informati~kokomunikaciski tehnologii. Prvo, vo januari, 15 kompanii gi odnesovme na eden od najgolemite saemi za sve`o ovo{je i zelen~uk vo svetot, Frut Loxistika Berlin, Germanija, kade {to se zapoznaa so tehnolo{kite noviteti vo ovaa oblast, standardite na golemite trgovski sinxiri koi {to se potencijalnite nivni kupuva~i, novite marketing metodi i sl. Potoa, vo mart, vo Polska organiziravme promocija na sedum makedonski proizvoditeli na sve`o ovo{je i zelen~uk, no i na sedum prerabotuva~i, nastan koj {to trae{e nekolku dena. Prviot den ja posetivme najgolemata berza za sve`o ovo{je i zelen~uk vo Polska, institucija {to funkcionira po principot na javnoprivatno partnerstvo, i kade {to sekoj den po okolu 5,000 kamioni vleguvaat i izleguvaat od nea. Potoa napravivme sostanok so direktorot za nabavka na Metro Polska, maloproda`en gigant, koj {to zaedno so ostanatite golemi sinxiri na supermarketi se glavnite igra~i {to gi diktiraat uslovite za uvoz na hrana.

Na{ite proizvoditeli se zapoznaa so na~inot na koj {to mo`e da se vleze vo tie supermarketi. Vtoriot den be{e organizirana prezentacija na Agencijata, kako i na sekoja kompanija posebno, pred polskite uvoznici i distributeri.

Vo aktivnostite na organizacijata aktivno se vklu~ija ekonomskiot promoter na Makedonija vo Polska, kako i na{iot ambasador tamu.

Metro Polska

Poseta na Polska

Vo ramki na ovie promotivni aktivnosti neodamna bevte i vo SAD, zaedno so desetina makedonski vinarii. Za kakov nastan konkretno se rabote{e?

Vo SAD organiziravme navistina golem nastan, zaedno so asocijacijata “Vinata od Makedonija” i u{te eden proekt na

Пrомоција на македонsките вина во SАД

51

52 INTERVJU USAID, AgBiz. Se rabote{e za promocija na vinata od osum makedonski vinarii, vo Va{ington, Wujork i Чikago.

Celta be{e amerikanskiot pazar koj {to e prili~no sofisticiran i me|u najgolemite vo svetot, da se zapoznae so brendot “vina od Makedonija”. Zatoa {to, definitivno makedonskite vinarii sfatija deka odredeni pazari vo vinskata industrija ne trpat individualna promocija na vinariite, tuku brendot treba da se vrze so zemjata od kade {to doa|aat vinata. Na promociite vo ovie tri amerikanski gradovi, dojdoa preku 30 distributeri od taa zemja, pretstavnici na poznati vinski barovi i presti`ni klubovi. Samo da spomenam, deka vo Wujork nastanot go organizira{e specijalizirana amerikanska agencija za vinski promocii, koja {to pokani i duzina vlijatelni novinari {to sledat vinska industrija. Imavme i nekolku sostanoci so advokatski kancelarii koi {to gi zapoznaa na{ite vinarii za toa kako e najdobro da se vleze na amerikanskiot pazar gledano od zakonski aspekt, koi se najdobri metodi za rabota, kako i za specifikite na vinskata industrija vo SAD.

Kakvi aktivnosti prezedovte za promocija na ostanatite dva sektori, IKT i industrijata za avtomobilski delovi?

Vo fevruari, zaedno so Agencijata organiziravme regionalen nastan, od tipot na biznis-tu-biznis proda`en nastan, kade {to pet makedonski IKT kompanii bea na specijaliziran saem vo Tirana, Albanija, kade {to se sretnaa so tamo{ni firmi, no i firmi od Kosovo i u{te nekolku zemji od regionot. Makedonskata IKT industrija ve}e e prisutna vo Albanija i Kosovo, ima zafateno dobri pozicii, i vakvite promotivni nastani samo mo`e da pridonesat da se napravat {to e mo`no pove}e kupuva~i {to }e kupat oprema ili softver od makedonskite firmi. Vo delot na IKT planirame vo oktomvri da go posetime Gartner vo London, najgolemiot saem za autsorsing vo Evropa, za kogo {to dosega se prijaveni 12 kompanii od zemjava. Toa e mo`nost za na{ite IT softverski firmi, prete`no fokusirani na autsorsing, da vospostavat kontakti so klienti od angliskoto govorno podra~je, od kade {to doa|aat najgolem del od klientite. [to se odnesuva do avtomobilskata industrija, dve makedonski kompanii proizvoditeli na delovi za avtomobili, prisustvuvaa na nacionalen {tand na saemot vo Kraguevac. Tamu imaa mo`nost direktno da se vidat so firmi-kooperanti na Fiat, koi {to i samite podignaa fabriki vo okolinata na biv{ata Zastava kade {to sega se proizveduvaat fiatovite modeli. Celtta na ovie kompanii e da ne se naso~eni samo kon dale~ni pazari, tuku i vo

Vo mart, vo Polska organiziravme promocija na sedum makedonski proizvoditeli na sve`o ovo{je i zelen~uk, kako i na sedum prerabotuva~i. Ja posetivme najgolemata berza za sve`o ovo{je i zelen~uk vo Polska. Potoa imavme sostanok so direktorot za nabavka na Metro Polska, maloproda`en gigant, koj {to zaedno so ostanatite golemi sinxiri na supermarketi se glavnite igra~i {to gi diktiraat uslovite za uvoz na hrana. regionot, kade {to svetskite avtomobilski giganti imaat svoi fabriki, pokraj Srbija, tuka e i Romanija, Ungarija, itn.

Sega se podgotvuvame so 4 kompanii za septemvriskiot saem vo Frankfurt, kade {to pak }e ima nacionalen {tand.

Celta e da go promovirame makedonskiot potencijal vo ovaa industrija, kade {to e raboti za poddr{ka na mali i sredni kompanii vo doma{na sopstvenost. Se raboti za proizvodi so visoka dodadena vrednost, dovolno e samo podatokot, deka edna od ovie kompanii, TT Plast, 90% od proizvodite se napraveni so sofisticirani CNC ma{ini. Postoe{e golem interes i za proizvodite {to gi nudi Ruen od Ko~ani.

[to e naredno vo agendata na Proektot za unapreduvawe na investiciite i izvozot?

Vo Makedonija ima samo 3-5% kompanii {to izvezuvaat, imame 60-65% trgovski deficit, taka {to nemame alternativa, ne dali sakame, tuku morame da izvezuvame. Nie }e gi poddr`ime site onie kompanii {to se spremni da izvezuvaat, imaat ve}e proizvodi i uslugi {to gi

ispolnuvaat evropskite i svetskite standardi, no klu~noto pra{awe e {to so drugite kompanii. Za nivna edukacija }e poddr`ime edna druga aktivnost, proekt so raboten naslov “U~ime izvoz”, kade vo sorabotka so Ministerstvoto za ekonomija i Agencijata za poddr{ka na pretpriemni{tvoto, }e napravime prv op{t kurikulum za izvozna edukacija i }e obu~ime grupa na lu|e – eksperti, konsultanti, vraboteni vo agencijata i Ministerstvoto da bidat t.n. master treneri za kompaniskite menaxeri, za tie da nau~at zo{to treba da se izvezuva.

Vo delot na gradewe na infrastruktura vo samata Agencija za stranski direktni investicii i promocija na izvozot na Republika Makedonija, rabotime na softverska platforma, na koja sekoja zainteresirana kompanija }e ima svoj profil, {to }e mo`e samata da go nadograduva koga }e ima {to novo da soop{ti. Na taa platforma sekoj zainteresiran za sorabotka so makedonski kompanii }e mo`e da prebaruva i da dojde do potrbnite informacii.

54

NA RU^EK SO...

ELIZABETA KAN^ESKA-MILEVSKA MINISTER ZA KULTURA

FUNKCIITE SE M Vpe~atliva po svojot stil i profesionalnosta, Kan~eska-Milevska momentalno ima eden od najgolemite predizvici vo karierata. Ministerskata pozicija & ovozmo`uva da go dade svojot pridones vo promocijata na makedonskata kulturata i tradicija, bidej}i sekoga{ se zalaga da dade maksimum vo ona {to go raboti, bez razlika na koja pozicija se nao|a PETRE DIMITROV dimitrov@kapital.com.mk

eli deka imala prekrasno detstvo. S$ u{te e nostalgi~na na pomislata na Veles, kade {to e rodena. „Vo pomal grad s$ e poinaku.

Dru`eweto e poblisko i pogolemo”, veli Kan~eska-Milevska.

Na {estgodi{na vozrast zaedno so familijata se preseluva vo skopskata naselba Crni~e, kade {to `ivee i

V

denes zaedno so svoeto semejstvo i so roditelite.

Rastela so `elbata eden den da bide profesorka. Tokmu poradi taa detska `elba odlu~uva da stekne obrazovanie vo gimnazijata „Josip Broz Tito” na kulturolo{ka nasoka.

Obrazovanieto go prodol`uva na Filozofskiot fakultet, na grupata sociologija. Nekolku godini po diplomiraweto magistrira na postdiplomskite Evropski studii za integracija i

NA[ETO MENI

iSo Kan~eska-Mto to ga bo levska od a sk be ra A na ni me za e vm ~i za odlu salata „Cezar”.

komunikacii na Filozofskiot fakultet na tema „Op{testvenata za{tita na kulturnoto nasledstvo vo kontekst na kulturnata politika na RM i procesot na integrirawe vo EU” i se zdobiva so zvaweto magister po Evropski studii za integracija i komunikacii. Pred izvesno vreme ja odbrani i doktorskata disertacija od oblasta na kulturata i evrointegraciskite procesi. „Evropskiot kulturen model i kulturnointegraciskata politika na Republika

BROJ 629

16/11/2011

NA RU^EK SO...

www.kapital.mk

55

MENLIVA RABOTA Makedonija� e temata so koja Kan~eskaMilevska se stekna so titulata doktor na nauki.

Vedna{ po zavr{uvaweto na fakultetot go steknuva i prvoto rabotno iskustvo. „Nema{e vreme za nerabotewe. Po diplomiraweto se vrabotiv vo firmata na tetin mi, koja rabote{e so izvozuvoz. Tamu steknav rabotni naviki i menaxerski sposobnosti.�

Vo firmata ostanuva {est godini i raboti vo oblasta na ekonomskopravnite raboti i kako menaxer.

Vo 1998 godina za prv pat se vrabotuva vo Ministerstvoto za kultura kako {ef na Kabinetot na ministerot za kultura, Dimitar Dimitrov, edna godina podocna e imenuvana za sovetnik na ministerot za kultura, Quben Paunovski, a vo 2000 godina e imenuvana za dr`aven sekretar vo istoto Ministerstvoto.

Drago mi e {to ni {to vo `ivotot ne sum

dobila preku no}.

foto: FILIP POPOVSKI foto

A

56

Sekoga{ bi mo`e la da go rabotam on najmnogu me ispoln a {to uva - rabotata so st udenti.

Nikoga{ ne sum ja stavila funkcijata vo preden plan.

a tolku o vo mojot mandat im Sre}na sum {t a. at ur lt ku investicii vo

„Vo periodot na raboteweto vo Ministerstvoto za kultura, osven organizaciskofunkcionalniot anga`man i sledeweto na site sostojbi vo kulturata, aktivno bev vklu~ena vo site proekti od nacionalen interes za kulturata i vo realiziraweto na golem broj kapitalni zafati vo sorabotka so Svetskata banka, programata Fare...”

Aktivno u~estvuva i vo donesuvaweto na Nacionalnata programa za kultura, vo osmisluvaweto i definiraweto na kulturnata politika, i vo donesuvaweto na mnogu zakonski i podzakonski akti.

Po ~etiri godini vo Ministerstvoto za kultura, Kan~eska-Milevska se vrabotuva vo Agencijata za dr`avni slu`benici kako rakovoditel na Oddelenieto za evropska integracija. „Od strana na Agencijata za dr`avni slu`benici se zdobiv so sertifikat za obu~uvawe od oblasta na istoriskiot razvoj na EU, institucionalnata postavenost i pravnite principi, pri {to aktivno u~estvuvav vo realizacijata na obukata organizirana za dr`avnite slu`benici.”

Po iskustvoto vo Agencijata, edna godina raboti i vo Centarot za komunikacii na VMRO-DPMNE, a potoa se vrabotuva na Evropskiot univerzitet – Skopje kako asistent po predmetite: javna politika, nadvore{na politika i zaedni~ka nadvore{na i bezbednosna politika na EU. Vo 2006 godina povtorno se vra}a vo Ministerstvoto za kultura. Dve godini e dr`aven sekretar, a od pred ~etiri godini e minister za kultura. „Sre}na sum {to vo periodot dodeka jas sum minister tolku mnogu se investira vo kulturata. Za prv pat imame premier so sens za kulturata, li~nost koja gi vrednuva kulturnite i umetni~kite vrednosti. Gorda sum {to imame mo`nost

na svetot da mu poka`eme {to s$ ima Makedonija kako kulturno nasledstvo i tradicija.”

Tokmu preku Ministerstvoto za kultura poslednive dve godini se realiziraa niza proekti koi se del od megaproektot „Skopje 2014”, koj mnogu ~esto e predmet na kritika vo javnosta. „Jas sum za kritika, ne za ednoumie. No, smetam deka debatite koi se vodat treba da se zasnovaat na fakti i argumenti. Ministerstvoto za kultura za vreme na realizacijata na celiot proces e transparentno.”

Ministerskata funkcija ne ja smeta za vrv vo svojata kariera. Sekoe rabotno iskustvo go rangira podednakvo. Veli deka visokata pozicija ne & go promenilo mnogu sekojdnevieto, osven {to ima mnogu pove}e obvrski. „Drago mi e {to ni{to vo `ivotot ne sum dobila preku no} i deka karierata mi se odvivala ~ekor po ~ekor. Funkciite se menliva kategorija. Denes si na ovaa pozicija, utre mo`ebi ne. Dodeka sum na ovaa pozicija sakam da go dadam najdobroto od sebe i {to pove}e da pridonesam za promocija na Makedonija.

Sakam da go opravdam mojot izbor i doverbata koja mi e dadena.”

Slobodnoto vreme koe go ima s$ pomalku naj~esto go pominuva so sinot Jakov, koj ima 14 godini. „I toj znae da me iskritikuva. Zaedno so soprugot tie mi se najgolemite poddr`uva~i. Ne znam koj }e bide negoviot izbor, no koj i da e }e go poddr`am, kako {to moite roditeli me poddr`uvaat celo vreme.

Dobro gi vladee jazicite i go interesira informatikata, no }e vidime.”

Koga ima vreme samo za sebe Kan~eska-Milevska, saka da pro~ita dobra kniga i da slu{a dobra muzika. „Nemam mnogu vreme za sportuvawe. Sakam da prope{a~am. Porano vozev i velosiped, no sega ne mo`am da postignam.”