Menager-35

Pretpriema~ &...

STAPICI ZA MALITE BIZNISI

ZO[TO E TE[KO DA SI PRETPRIEMA^ VO MAKEDONIJA?

Pretpriema~ &...

STAPICI ZA MALITE BIZNISI

ZO[TO E TE[KO DA SI PRETPRIEMA^ VO MAKEDONIJA?

BROJ 664

18/07/2012

PRETPRIEMNI[TVO

www.kapital.mk

IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

e sme pretpriema~ka nacija.

Treba da pominat mnogu pove}e od dvaeset godini `ivot vo kapitalizam dodeka se sozdade pretpriema~ki duh kaj nacijata.

Vo me|uvreme, }e pretpo~itame nekoja sigurna rabota, za plata, ako mo`e vo dr`avna administracija u{te poubavo.

Vaka nekako e ocenkata na sociolozite, psiholozite, konsultantite za razvoj na mali biznisi, samite biznismeni, pa i na site nas za razvienosta na porivot za privaten biznis kaj prose~niot Makedonec. “Kapital” celi 13 godini se trudi da go zgolemi tokmu toj poriv kaj lu|eto, da im pomogne na site onie mali i golemi biznismeni {to re{ile lebot da go vadat preku sopstveni firmi kako da bidat podobri. Ovoj pat preku dve vistinski pretpriema~ki prikazni sakame da vi uka`eme zo{to, vsu{nost, vo Makedonija e te{ko da si pretpriema~. Ne ni e namerata da gi obeshrabrime onie {to se kolebaat dali da “se osmelat”, zatoa {to toa se kosi so na{ata osnovna misija kako mediumska grupacija, tuku da im otvorime o~i na site sega{ni i na site idni mikro i mali kompanii kakvi zamki postojat na patot do uspehot vo makedonskiot biznis-ambient. ]e po~neme so primerot na Anita S., preveduva~ka so bogato iskustvo, koja dolgo vreme rabotela kako “frilenser” vo strukata, za pred pet godini da otvori firma, odnosno studio za prevodi. Veruvala vo svoeto znaewe, imala ve}e mre`a od klienti koi{to ja cenele nejzinata rabota i smetala deka preku firmata }e mo`e da si ja obezbedi posigurno svojata idnina, od onie najosnovni egzistencijalni pra{awa, kako penzisko i zdravstveno osiguruvawe, no sekako, i da zaraboti ne{to pove}e od edna prose~na plata, so toa {to }e vraboti i drugi lu|e, kako {to }e se {iri biznisot.

Beskompromisno veruvala deka `ivee vo op{testvo koe nema da te kazni ako si uspe{en, odnosno }e te poddr`i ako ima{ ~esni nameri i raboti{ by the book, {to se veli.

“Za `al, dr`avata e najgolemiot rabotodavec vo mnogu biznis-sektori, me|u koi i preveduvaweto. I kako {to docni so pla}aweto kaj site, docni i kaj nas, se slu~uva i po 6-8 meseci da docni naplatata. Za toa vreme firmata treba da raboti, da gi pla}a svoite obvrski. Kade e tuka va{iot kompaniski cash flow?! Koga docnat so koi bilo pla}awa kon dr`avata ili za koi bilo smetki kompaniite se kaznuvaat so kamata, a dali toa va`i i za tie {to docnat so pla}awata kon nas?”, veli Anita.

Pokraj toa {to dr`avata docni so pla} awata, docnat i dobar del od klientiteprivatni kompanii, veli Anita. Taa ob-

N

Nema{ rabotno vreme, praznicite i vikendite se samo ubav son, dava{ rabota na drugi lu|e, se gri`i{ i za nivnite problemi, tr~a{ po nabavki, tr~a{ po naplata, se pla{i{ inspekcija da ne ti “zalepi” kazna od 5.000 evra za nekoja glupava sitnica, koja ne si imal vreme nitu da ja doznae{... Na patot do uspehot na malite biznisi stojat mnogu predizvici, a “Kapital” spodeluva dve vistinski pretpriema~ki storii za ovie iskustva jasnuva deka kolku i da se trudela da go ra{iri biznisot, nikako ne uspevala da vraboti drugi lu|e, osven sebe, so polno rabotno vreme, so site pridonesi, kako {to e redot. Prihodite {to gi ostvaruva nejzinata mikrokompanija, ednostavno, ne se dovolni za da mo`e da pokrie ne{to pove}e od honorarni sorabotnici i na krajot, po site odbieni dava~ki, za nea da ostane prose~na mese~na plata od okolu 450 evra.

“Ponekoga{ se pra{uvam zo{to, vsu{nost, rabotam jas? Po celata borba za nao|awe klienti, nao|awe sorabotnici, gri`a uslugata da se izvr{i kvalitetno, gri`a za naplata, gri`a da se platat site dava~ki navreme i eden kup positni i pokrupni gri`i vo vrska so biznisot koi{to ne ti davaat miren son, na krajot kako biznismen vadi{ }ar koj e ne{to nad prosekot na prose~nata plata vo dr`avata – ne ja gledam smislata na sevo ova. Lu|eto {to ne probale da vodat svoj biznis ne znaat deka toa e bukvalno, rabota 24/7, koja bara ogromni `rtvi, no zatoa, treba da obezbedi materijalna satisfakcija i `ivoten standard, koj{to e zna~itelno povisok od prose~niot. No, kaj golem broj mali biznismeni situacijata e daleku od takva”, veli Anita.

Taa ne bara ne{to specijalno vo ramkite na biznis-ambientot vo dr`avava za da mo`e poslobodno da “di{e” i da go `ivee

svojot pretpriema~ki son.

Bara samo da se ceni pove}e eti~nosta vo biznisot, firmite da ne si go ru{at edni na drugi biznisot preku nelojalna konkurencija i damping-ceni koi{to na krajot, na samite nim im se udiraat od glava.

Isto taka, smeta deka ako ve}e ne im se pomaga nekako, toga{ neka ne im se odmaga na najmalite biznisi preku razni, navidum sitni, dava~ki, koi{to sobrani na kup~e zafa}aat ne ba{ mala stavka vo rashodite na kompaniite, apelira Anita.

“Radiodifuzna taksa, firmarina i razni drugi parafiskalni prihodi, koga bi bile otstraneti kako obvrska za mikro-firmite, toa bi bila dobra motivacija za niv. I sekako, dr`avata mora da vovede poefikasen sistem za naplata na pobaruvawata, no pred s$, samata kako pla}a~ mora da bide disciplinirana za da toa go o~ekuva od drugite”, smeta Anita.

VNIMATELNO SO ORTAKLAKOT Za razlika od slu~ajot na Anita, koja{to e uporna, se nadeva na podobro i veli deka ne ja zatvora firmata i pokraj seta maka da ja “dr`i glavata nad povr{inata na vodata”, vtoriot slu~aj e na sega ve}e porane{en biznismen, koj{to krena race od “privatnoto” i zamina da raboti za plata vo edna golema dobrostoe~ka firma.

Ba{ go sretnav denovive, ne bev go videl podolgo vreme, i mi ka`a deka ve}e ne

37

38

PRETPRIEMNI[TVO e vo pretpriema~kite vodi.

“Dobro, zo{to go napu{ti biznisot?”, go pra{av, znaej}i deka na vremeto rabotata dobro mu vrve{e. Zaedno so dvajca ortaci otvori firma za proizvodstvo i monta`a na plasti~ni profili ili PVC-stolarija, narodski ka`ano. Prethodno ima{e smeneto nekolku rabotni mesta, {to vo privatni, {to vo dr`avni firmi.

Po~etokot, kako i kaj sekoj nov biznis, bil te`ok. Po~etniot kapital vo najgolem del go obezbedile ortacite, koi{to patem, imale i drugi biznisi, a ovoj im bil sporeden.

“Ja gledav kompanijata kako raste od prviot den, od registracijata vo sud. Samiot go napraviv biznis-planot, samiot tr~av po klienti, vrabotuvav lu|e, se gri`ev za nabavkite i za isporakata. Zastapuvavme poznat svetski brend za PVC-profili, imavme kvaliteten proizvod, a se borevme so konkurencija koja rabote{e na divo, vo gara`i, podrumi. No, seto toa go izdr`avme i firmata po~na da raste”, veli Aleksandar, mojot poznanik.

Kako {to po~nale da stigaat i pogolemite zdelki po~nalo da doa|a i do situacii kade {to so dr`avata trebalo da se

napravi povrat na DDV, a toa, veli Aleksandar, nikoga{ ne be{e taka mazno sprovedena “operacija”. “[tom pobaravme povrat na DDV, ete ti ja inspekcijata vedna{ }e “se nacrta” vo firma. So tek na vreme po~navme da se pla{ime i da si pobarame povrat na DDV, koj }e se rasprava cel den so inspektorite?! Ti go tro{at vremeto, a vremeto e pari, neli”, veli Aleksandar.

Vo prvite godina-dve od raboteweto, insistirale na avansno pla}awe i sl., no podocna po~nale da se slu~uvaat i kompenzacii za da se zadr`at klientite, zatoa {to konkurencijata stanuvala s$ pogolema.

“A kompenzacijata e od prvobitno op{testvo, {to da vi ka`am drugo.

Lu|eto si trampale ko`a za drvo, sega si trampame PVC-profili za kujnski respiratori. Pa, odi sega prodadi gi respiratorite, pa }e zagubi{ na cenata, no {to }e pravi{. Ili pak, nekoj od investitorite {to gradat zgradi }e ti dadat eden stan vo zamena za golema koli~ina prozori {to }e ja montiravme.

I sega jas treba da go prodadam toj stan po poniska cena zatoa {to kupuva~ot

sekoga{ }e bide somni~av kon stan {to se prodava od nekakva vtora, treta raka i normalno deka nema da saka da go plati po regularna cena. Ako e za taka, }e si odi direktno kaj investotorot na zgradata. A toj pak, mene me kritikuva zo{to go davam stanot poevtino, sum mu ja ru{el cenata?!”, gi raska`uva svoite biznismenski iskustva Aleksandar.

No, vrvot {to ja prelil ~a{ata e konfliktot so negovite ortaci. Aleksandar ne mo`el pove}e da izdr`i tie da gledaat samo da si proturkaat ne{to od nivnite glavni biznisi na {teta na kompanijata, koja bila s$ {to imal toj vo `ivotot.

“Po {est godini bel den da ne vidi{ i sfa}a{ deka ednostavno, nema logika ponatamu da se tera toj ortaklak. Ne uspeavme da se dogovorime za toa jas da prezemam nekoj del od biznisot i da prodol`am sam, a nemav dovolno finansiski kapacitet za da gi otkupam ma{inite, prostorot i sl. i re{iv da ja prifatam ponudata za rabota {to slu~ajno mi izleze vo toj period. Sega zarabotuvam pomalku, no glavata ne me boli, iskreno da vi ka`am”, ja zavr{i svojata pretpriema~ka storija Aleksandar.

BROJ 664

18/07/2012

KOLUMNA

www.kapital.mk

Finansiska represija

a 23 juli 2012 godina e zaka`ana plenarna sednica na Sobranieto na Republika generalen direktor na KB Makedonija za krajno glaPrvo penzisko dru{tvo sawe na Zakonot za izmena na Zakonot za zadol`itelno kapitalno finansirano penzisko osiguruvawe. I pokraj site jasni poraki od stru~nata javnost, doma{na i stranska, i pokraj o~ajni~kite krikovi na lu|eto od industrijata, ekspertite, opozicijata i nekoi upateni faktori vo ovoj proces, sepak, vladeja~kata koalicija izbra da odi do kraj i da ja zadr`i {tetnata preodna odredba za prisilno prodavawe makedonski evroobvrznici vo rok do 15.01.2013 godina.

Da bideme jasni, odlukata za zabrana za vlo`uvawe na doma{nite penziski fondovi vo makedonski evroobvrznici na stranski pazari e {tetna, za dr`avata i za {teda~ite. Ima nekolku silni pri~ini. Prvo, ne smee da se diskriminira, a so toa da mu se nudat nepazarni kamatni stapki na doma{niot investitor vo odnos na stranskiot.

Vtoro, doma{nite penziski fondovi bea faktor koj dava stabilnost i likvidnost na na{iot dr`aven dolg vo stranstvo, a so toa i indirektno privlekuvaat pove}e stranski investitori, koi za poniska cena }e vlo`at vo istiot toj dolg. Treto, doma{nite penziski fondovi se besplatni de fakto “marketmejkeri”, t.e. partneri na dr`avniot dolg. ^etvrto, doma{nite penziski {teda~i preku investicii vo ovoj tip finansiski intrumenti vo ekot na golemata finansiska kriza vo 2009 i 2011 godina zarabotuvaa na smetka na stranskite ispla{eni {teda~i, koi prodavaa “po{to-poto”.

Od druga strana, vtorata odluka za izmena na gorenavedeniot Zakon - za prisilno prodavawe na vlo`uvawata na makedonskite penziski {teda~i vo makedonskata evroobvrznica so dostasuvawe vo dekemvri 2015 godina so rok Vladata kako do 15.01.2013 godina e pove}e od {tetno. takva e golema Toa e finansiska represija!

Ministrite ja obrazlo`uvaat odluzabluda preku kata kako neophodna za sigurnosta na koja sekoj gra|anin dr`avata i deka tokmu tie pari se si zamisluva deka klu~ot za stabilnosta na tekovnata smetka. Velat deka deneska `iveeme mo`e da `ivee vo golema kriza vo Evropa i deka na smetka na site sekoja dr`ava si go {titi doma{niot ostanati pazar so toa {to gi tera site doma{ni investitori da gi zadr`at parite vo Frederik Bastiat, zemjata. Krajno, insistiraat deka e francuski klasi~en filozof dobro tie pari od sopstvenite gra|ani-

Janko Trenkoski

N

{teda~i da bidat pozajmeni od strana na dr`avata so niski kamatni stapki.

Sepak, so ovoj poteg makedonskiot dolg vo stranstvo stanuva poskap, zatoa {to doma{nite penziski fondovi bea edinstveni aktivni kupuva~i i prodava~i na dr`avniot dolg vo stranstvo. Taa uloga na t.n. “marketmejker” se bri{e.

Zatoa, deneska dr`avata ima golem problem da se zadol`i za 6% kamatna stapka vo stranstvo, tuku mora da pla} a mnogu pove}e. Za ilustracija, od denot pred nekolku meseci, koga se najavi ovoj Zakon, cenata na makedonskiot dolg vedna{ oslabe i kamatata se zgolemi.

Nie kako dr`ava stanavme porizi~ni ednostavno so stavawe na ovoj predlogzakon na masa!

Zvu~i ~udno, paradoksalno, no e ~ista vistina. Zarem dojdovme do toa derexe za da go rizikuvame finansiskiot rejting na Makedonija, da pravime i najmala zaguba na privatnite penziski smetki na site nas za tolku malku efektivni pari? Za pojasna slika na soodnosot, Republika Makedonija dobiva nad edna milijarda i polovina evra vo transferi od na{ite gra|ani vo stranstvo na godi{no nivo. Parite od evroobvrznicata se legitimna i zakonska investicija na gra|anite i bez preodnata odredba } e dojdea vo Makedonija vo 2015 godina.

Za ilustracija, deneska so izmenata na Zakonot na{ite za{tedi za penzija {to nosat pazarna kamatna stapka od nad 6% n$ prisiluvaat da gi razro~ime so penali i da gi prefrlime vo za{tedi doma {to nosat kamatna stapka od ne{to nad 5% vo ime na stabilnosta na dr`avata. Penalite gi napla}aat stranskite {teda~i i povisokata kamatna stapka }e ja zarabotuvaat.

Krajno, reformiraniot penziski sistem e ne{to {to site nie sme go gradele vo period od 15 godini, so iljadnici ~asovi debati, pi{ani dokumenti, analizi, u~estvo na vrvni eksperti od doma i celiot svet i so poddr{ka na site parlamentarni sostavi dosega. Deneska za ovaa odluka nikoj ne be{e informiran, nitu pak konsultiran nadvor od zatvoreniot krug na nekolku lu|e na vrvot na na{ata dr`ava. Promenata na Zakonot e pove}e od seriozna, zatoa {to taa odluka go potkopuva osnovniot temel na reformiraniot penziski sistem - sigurnosta na parite za penzija. Se pra{uvam, kakva dr`ava gradime nie? Gradime li dr`ava? Vo delot na penziite, o~igledno, treba dobro i dolgo da se zapra{ame.

39

foto: IVANA KUZMANOVSKA

40 INTERVIEW

GORAN LAZAREVSKI VI[ SOVETNIK VO PROEKTOT NA USAID ZA UNAPREDUVAWE NA INVESTIRAWETO I IZVOZOT

VLADATA MORA DA GO SLU[A GLASOT NA BIZNISOT KOGA NOSI ZAKONI IGOR GOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk or@kapital.com.mk @ p

oran Lazarevski na po{irokata javnost & stana poznat pred ~etiri godini koga od pozicijata na topmenaxer vo golema makedonska informati~ka kompanija, stana pretsedatel na nacionalnoto Koordinativno telo za op{testvena odgovornost - period koga vo Makedonija po~na poseriozno da se razgovara za toa kako javniot i privatniot sektor treba da ja odigraat svojata po{iroka op{testvena uloga. Sega e vi{ sovetnik vo proektot na USAID za unapreduvawe na investiraweto i izvozot, konkretno zadol`en za komponentata unapreduvawe na javno-privatniot dijalog.

Lazarevski neodamna be{e prisuten na Konferencijata za odr`liv razvoj na Obedinetite nacii, {to se odr`a vo Rio de @aneiro, kade {to zboruva{e za toa kako

G

privatniot sektor mo`e da ima bitna uloga vo definiraweto na politikite vo delot na op{testvena odgovornost i odr`liv razvoj, preku primerot na Makedonija.

Bevte anga`iran vo podigaweto na svesta za op{testvenata odgovornost kaj makedonskiot javen i privaten sektor, sega pomagate vo podobruvaweto na dijalogot me|u ovie dva segmenti.

Vo taa nasoka be{e i va{ata prezentacija na konferencijata vo Rio. Za {to konkretno zboruvavte tamu?

Ako na po~etokot vo 90-tite godini poentata na samitite za odr`liv razvoj na ON be{e da se definira {to e vsu{nost toa, deset godini podocna se zboruva{e za vklu~uvawe na firmite vo aktivnstite za odr`liv razvoj i op{testvena odgovornost, fokusot na ovoj samit be{e da se odi ~ekor ponatamu, bidej}i razbirawe za konceptot ve}e postoi.

Sega treba da se vklu~at malite i srednite

kompanii, za razlika od multinacionalnite korporacii koi{to porano bea edinstvenite za koi se zboruva{e pri definirawe na politikite za odr`liv razvoj. Isto taka, se zboruva{e i za definirawe na ulogata na dr`avata vo celiot ovoj koncept, koja{to se definira preku formiraweto specijalni tela, kako {to e na{iot Nacionalen sovet za odr`liv razvoj ili Koordinativnoto telo za op{testvena odgovornost, tela kakvi {to s$ u{te nemaat mnogu ponapredni dr`avi od Makedonija. Instrumentot koj nie gi izgradivme, kade {to se odviva{e javno-privatniot dijalog kako eden od prvite takvi modeli vo Evropa, se poka`a kako uspe{en i elemnti od negovata rabota jas prezentirav vo Rio. Golem broj zemji sega se interesiraat za toj model, a najnov primer e Crna Gora, koja re~isi go iskopira na{iot model. Se postavuva pra{aweto koi se slabostite vo funkcioniraweto na modelot na javno-privaten dijalog i kade treba da ima prilagoduvawa i usovr{uvawa.

Koi slabosti gi identifikuvavte vo odvivaweto na dijalogot me|u privatniot sektor, Vladata, nevladinite organizacii, akademskata zaednica i ostanatite zasegnati strani vo javnoprivatniot dijalog vo Makedonija?

Koga se zboruva za dijalogot me|u javniot i privatniot sektor, naj~esto postoi edno ubeduvawe deka privatniot sektor e toj {to e fleksibilen, brz, sekoga{ to~no znae {to saka, dodeka javniot sektor po definicija e poinerten, komunikacijata te{ko funkcionira, itn. Moeto iskustvo, kako vo privatna kompanija, taka i kako pretsedatel na nacionalnoto Koordinativno telo za korporativna op{testvena o d go v o r n o s t, ko j a { to patem, kako problematika e sostaven del od javnoprivatniot dijalog (JPD vo ponatamo{niot tekst), mi dade mo`nost da gi sogledam rabotite i od dvete strani i da izlezam od kli{eto deka site se nespremni za dijalog. Jas nemam tuku mislam deka pogolem takov vpe~atok, vpe~ problem e kapacitetot za vodewe dijalog, otkolku spremnosta za vodewe dijalog. Ona {to naj~esto fali vo dijalozite e postavuvaweto na ostvarlivi barawa, zatoa {to, kako i vo sekoj biznis, ako postavite te{ko ostvarlivi celi, site vedna{ }e krenat race.

Principot na mali ~ekori e podobar i se obiduvame na komorite, Vladata i site zasegnati strani vo ovoj proces, da im pomogneme na toj na~in da gi postavuvaat rabotite, da si postavime kratkoro~ni, izvodlivi celi, a za strate{kite celi, se razbira, postojat drugi formi.

Koi }e bidat glavnite promeni vo funkcioniraweto na javno-privatniot dijalog, {to }e bidat poddr`ani od proektot na USAID? Klu~nata poenta na na{iot anga`man e prvo kvalitetno da se izgradat odr`livi instrumenti za JPD, a toa se pred s$, Ekonomsko-

BROJ 664

18/07/2012

Goran Lazarevski priINTERVIEW planirawe na aktivnosti za javnoprivaten dijalog vo sorabotka so stopanskite komori

www.kapital.mk

socijalniot sovet (ESS) i Nacionalniot sovet za pretpriemni{tvo i konkurentnost (NSPK) kako klu~ni instanci, isto taka, da se razvijat kapacitetite na stopanskite komori, Vladata i nevladiniot sektor. Pred dva meseci se odr`a osnova~ka sredba na uslovno re~eno noviot NSPK, koj{to kako institucija ve}e postoi, no sega }e imame eden nov model, kade {to }e ima pomalku ~lenovi, u~estvoto na Vladata }e bide namaleno, a pogolema uloga dobivaat komorite. [to konkretno }e zna~i toa na teren?

Dali Vladata pove}e }e gi slu{a predlozite na privatniot sektor okolu aktuelnata zakonska problematika, na primer?

To~no, poentata e Vladata pove}e da gi slu{a predlozite na privatniot sektor i ostanatite zasegnati strani, i pove}e da raboti na nivna implementacija, otkolku da bide sogovornik. Vo tekot na letoto treba da po~ne so rabota reformira-niot NSPK, za od septemvri da se po~ne operativno da se razgleduvaat konkretni predlog-merki i politiki {to }e doa|aat od komorite i drugi subjekti. Nie kako proekt, zaedno so ~etirite komori – Stopanskata komora na Makedonija, Sojuzot na stopanski komori, Stopanskata komora na Severozapadna Makedonija i Komorata za informati~ko-komunikaciska tehnologija (MASIT) – rabotevme izminatava godina na jaknewe na nivniot kapacitet za definirawe predlog-merki i politiki. Nezavisno koja tema e, dali e toa industrija, agrobiznis ili softverska industrija, definiraweto na politikite e eden vid zanaet.

Na koj na~in im pomognavte na stopanskite komori da go zasilat svojot kapacitet za predlagawe merki i politiki do Vladata?

Od sekoja komora zemavme po eden-dvajca lu|e koi{to se obu~uvaa od strana na eksperti za toa kako se definiraat predlogmerki i politiki. Smetame deka najdobro se u~i preku konkreten anga`man, pa zatoa sekoj si odbra tema {to najmnogu ja zasega negovata komora, i zaedno so na{ite eksperti posetuvaa firmi, vodea razgovori, pravea statisti~ki anlizi... Toa e eden proces {to profesionalcite vo komorite mora da go sovladaat, i so obukata dobivme mnogu dobri efekti. Dobivme ~etiri predlogpolitiki za re{avawe na problemi vo konkretni oblasti {to go zasegaat biznisot, koi do septemvri }e pominat niz javna debata, odnosno ~lenstvoto na komorite } e diskutira za niv, za potoa na sednicata na NSPK nie da bideme vo mo`nost da gi prezentirame kako finalni predlozi od komorite, a Vladata }e gi zeme na razgleduvawe. Potoa na Vladata }e ostane da odlu~i dali mo`e ili ne mo`e da gi sproveduva. Komorite ja zavr{ile svojata rabota, so toa {to stavile jasno definiran predlog na masa.

SO ENER BIZNISOT POZNA^AJNO ]E SE VKLU^I VO DONESUVAWETO ZAKONI

[to stana so portalot ENER koj{to

So promenite {to gi pravime vo funkcioniraweto na Nacionalniot sovet za konkurentnost i pretpriemni{tvo, kako i so usovr{uvaweto na veb-portalot na Ednstveniot nacionalen registar na propisi, naskoro o~ekuvame mnogu pogolema vklu~enost na privatniot sektor vo kreiraweto na zakonskite regulativi {to go zasegaat treba{e da ovozmo`i biznis-sektorot da u~estvuva vo podgotvuvaweto na zakonskite regulativi?

Prvi~no se fokusiravme na predlog-politikite, a vtorata faza e da gi vklu~ime komorite aktivno vo rabotata na NSPK, {to n$ doveduva do tretata faza, a toa e u~estvo na privatniot sektor vo donesuvaweto na regulativata, preku t.n.

ENER – Edinstven nacionalen registar na propisi. Toa e veb-portal {to postoi tri godini, no dosega nema{e soodvetna primena. Poentata na toj portal {to go podgotvi Ministerstvoto za informati~ko op{testvo e zakonskite re{enija {to gi podgotvuva Vladata, da gi stavi na nego za javna debata, odnosno vo rok od 15 do 60 dena pred da vleze vo sobraniska procedura, da se priberat {to pove}e mislewa od biznis-zaednicata i na toj na~in da se ostvari dijalog me|u partnerite. Dosega ENER ne be{e uspe{no primenet, me|u drugoto, i zatoa {to Makedonija nosi golem broj zakoni vo nasoka na evrointegraciite, i eden od objektivnite problemi bea rokovite da se postavi toj zakon vo sistemot i za nego da se debatira. Drug problem be{e i podgotvenosta na privatniot sektor da se vklu~i vo tie debati. Nie zaedno so Ministerstvoto za informati~ko op{testvo, vo ramki na regulatornata gilotina podgotvivme usovr{eno softversko re{enie na ENER, so koe{to toj }e stane poednostaven za koristewe. Vladata pak, od svoja strana, donese kodeks, prira~nici, pravila i sl., za vklu~uvawe na javnosta vo procesot na nosewe zakoni. Tie se mo{ne precizni i striktni, so cel zakonite i navistina da bidat objavuvani, da se dava dovolen rok za debatirawe, a so stopanskite komori rabotime da stanat aktivni u~esnici vo toj proces. Odr`livosta na ovoj sistem

}e zavisi od toa kolku sekoja strana }e se pridr`uva do ona {to go vetila: ako Vladata navreme gi objavuva zakonite na ENER, ako komorite gi ~itaat i davaat svoi zabele{ki, toga{ celiot proces }e ima smisla.

Kako Vladata vsu{nost }e se obvrze deka }e gi slu{a zabele{kite na privatniot sektor? Dosega komorite postojano se `alea deka mnogu zakoni {to go zasegaat nivnoto rabotewe, se nosat bez da bidat konsultirani. Koja e garancijata deka so ENER toa navistina }e se promeni?

Ne samo ENER, tuku celiot javno-privaten dijalog mo`e da funkcionira samo dokolku zasegnatite strani navistina go sakaat toa.

Ne postoi klasi~na merka, vo smisla na norma i sl., so koja, koja bilo od stranite vo dijalogot }e se pridr`uva kon ona {to go vetila. Me|utoa, ona {to ENER }e go obezbedi so noviot softver e dobra detalna statistika: kolku zakoni se objaveni, za koj zakon kolku komentari se dobieni i se razbira, zada~a na komorite }e bide da napravat analiza na sekoj zakon {to niv gi tangira i da ka`at: za ovoj zakon ima{e 80 komentari, od koi dva se prifateni, na primer. Toa se ve}e merlivi parametri koi vo golema mera go stesnuvaat prostorot za pau{alni tvrdewa i edna forma na pritisok so koj se meri efikasnosta na site, ne samo na Vladata. Zatoa {to, ako ima zakon za koj{to nitu edna komora ne dala mislewe, ili pak 1-2 dale, drugite ne, toga{ ~lenkite }e gi povikaat na odgovornost rakovodstvata i }e gi pra{aat kako e mo`no zakon koj e lo{ za niv, da pomine. Zna~i, ENER }e formria ambient na pozitiven pritisok vrz site u~esnici i ako nekoj ne u~estvuva aktivno, }e se znae koj i zo{to.

41

42

MEDIUMI Gradona~alnikot na Wujork i sopstvenik na medumskata korporacija Blumberg vo San Veli najavi deka e mo`no vo idnina da investira vo nekoj nov pe~aten medium.

Kompleksot San Veli vo Ajdaho e tradicionalnoto mesto za “kampuvawe” na mediumskite magnati vo ova vreme od godinata

MEDIUMSKITE MAGNATI NA KONFERENCI

POLITIKATA I EKON ZASENIJA MEDIUMIT

Nastanot, na koj{to mo`e da se prisustvuva samo so pokana, a se smeta za rodno mesto na mno{tvo golemi dogovori od mediumskiot i od tehnolo{kiot sektor, mediumskata konferencija vo San Veli, ovaa godina pove} e se fokusira{e na predizvicite od politikata i od ekonomijata, kako noviot amerikanski pretsedatel i krizata vo Evropa, otkolku kon naj`e{kata tema koja se provlekuva dolgo vreme potrebata da se zaraboti od digitalnite platformi

VASE CELESKA celeska@kapital.com.mk

e}e trieset godini po red vo ova vreme od godinata poznatite milioneri i milijarderi koi svoite bogatstva gi sozdavaat od mediumskiot biznis, zabavata, tehnologijata, no i od politikata se sobiraat vo San Veli, Ajdaho, na mediumskata konferencija organizirana od privatnata investiciska ku}a Alen end kompani (Allen & Co).

Minatata nedela o~ite na svetskata mediumska javnost bea vpereni vo resortot San Veli, bidej}i tamu se sretnaa mediumskite faci i izvr{ni direktori kako Voren Bafet, Rupert Murdok, Bil Gejts, Opra Vinfri, Mark Zakerberg (Fejsbuk), Tim Kuk (Epl), Robert Ajger (Volt Dizni), Erik [mit (Gugl), Xef Bezos (Amazon). Interesno e toa {to ovaa godina be{e zgolemen brojot na politi~ki pretstavnici na konferencijata, a me|u niv be{e i premierot na Italija, Mario Monti, kako i kralskoto semejstvo na Jordan.

Faktot {to ovie faci se na isto mesto ~etiri dena e dovolen dokaz deka ne{to

V

golemo se slu~uva vo zadnina...

Opu{teni i oble~eni vo trenerki i {orcevi, mediumskite moguli igraa golf, tenis, ribolovea, ve`baa joga, se fasciniraa edni so drugi, prisustvuvaa na debati povrzani so temite kako “Zazdravuvawe na ekonomijata” ili “Krizata vo Evropa”.

No, toa za {to navistina bea sobrani vo prekrasniot resort smesten na koloritnite planini vo Ajdaho bea tajnite dogovori koi gi sklu~ija me|usebe i me|u svoite biznisi.

Spored toa {to proizleze vo javnosta od ovaa sredba, se ~ini ovaa godina namesto tehnologijata i mediumite da frlat senka vrz politikata i ekonomskata kriza, se slu~i obratnoto, politikata i ekonomijata frlija senka vrz mediumite.

Konferencijata redovno gi privlekuva najgolemite igra~i vo mediumskata industrija za da razgovaraat za najnoviot razvoj i da gi razgledaat mo`nostite za narednata godina. Iako po kojznae koj pat debatiraat za promenite koi gi nosi digitalniot svet vo mediumskiot sektor, liderite na mediumskite giganti godinava kone~no se fokusiraa na

BROJ 664

18/07/2012

MEDIUMI

www.kapital.mk

Soosnova~ot na Gugl, Sergej Brin, be{e edna od glavnite Faci vo San Veli. Toj ne se odvoi od najnoviot proizvod, Gugl nao~arite, od koi mnogumina bea v~udovideni.

Osnova~ot na Majkrosoft, Bil Gejts (levo) i investitorot Voren Bafet se redovni gosti na mediumskata konferencija vo San Veli

IJA VO SAN VELI, AJDAHO

NOMIJATA GI TE I TEHNOLOGIJATA toa kako da zarabotat od ovaa promena, iako ne soop{tija vo javnosta mnogu detali za toa {to se dogovorija i kakvi zdelki padnaa vo San Veli.

Za razlika od izminatite godini, prisutnite na konferencijata diskutiraa za toa kako da go nadminat dosega{noto eksperimentirawe so digitalnite servisi kako mobilnata televizija (nameneta za digitalnite prenosni uredi), kako i da najdat novi na~ini so koi bi ja spasile idninata na tradicionalnite pe~ateni mediumi vo internet-erata.

POLITIKATA VO PREDEN PLAN Triesettata mediumska konferencija vo San Veli zavr{i so fokusot naso~en kon toa kakov }e bide ishodot od pretstojnite pretsedatelski izbori vo SAD i kako sledniot amerikanski pretsedatel }e vlijae vrz ekonomijata, deficitot i vrz dolgot. “Za biznis-liderite, verojatno, najva`noto ne{to za {to se gri`at vo momentov e pra{aweto {to }e se slu~i so Amerika po izborite�, veli Martin Sorel, izvr{en direktor na najgolemata advertajzingkompanija vo svetot, WPP.

LETEN KAMP ZA MEDIUMSKI MAGNATI

A

llen & Company Sun Valley Conference pretstavuva godi{na konferencija koja celosno ja organizira privatnata investiciska firma Alen end kompani. Konferencijata sekoja godina se odr`uva vo San Veli, Ajdaho i toa sekoga{ vo edna nedela od juli, od 1983 godina navamu.

Tipi~no, na konferencijata prisustvuvaat biznislideri, politi~ki figuri, kako i filantropi i li~nosti od sferata na kulturata i zabavata.

Redovni gosti na ovaa zabava se Bil i Melinda Gejts, Voren i Suzan Bafet, osnova~ite na Gugl, Leri Pejx i Sergej Brin, nivniot izvr{en direktor, Erik [mit, soosnova~ot na Jahu, Xeri Jeng, osnova~ot na Fejsbuk, Mark Zakerberg, media mogulot Rupert Mardok, izvr{nata direktorka na HP, Meg Vitman, pretsedatelot na Tajm Vorner, Ri~ard Parsons i mnogu drugi...

Alen end kompani e privatna investiciska firma osnovana vo 1922 godina, a denes ima sedi{ta vo Wujork i vo London. Kompanijata investira, pomaga vo osnovawe, sovetuva brojni kompanii kako BET, Interaktiv korporej{n (InterActiveCorp), Oksixen media (Oxygen Media), Diskaveri komjunikej{ns (Discovery Communications), Wuz korporej{n (News Corporation), Koka-Kola korporej{n (Coca-Cola Corporation) i Gugl.

Pokraj toa {to ovaa investiciska firma e poznata po konferencijata vo San Veli, isto taka, taa sekoja godina organizira i konferencija vo Arizona, vo ~ij fokus se novite tehnologii i digitalnite mediumi.

43

44

MEDIUMI MARTIN SOREL IZVR[EN DIREKTOR NA MARKETINGAGENCIJATA WPP

Za biznis-liderite, verojatno, najva`noto ne{to za {to se gri`at vo momentov e pra{aweto {to }e se slu~i so Amerika po izborite.

BOB AJGER PRETSEDATEL NA STUDIOTO DIZNI

Barame masovna distribucija pod najefektivni okolnosti, {to zna~i da dopreme do lu|eto vo mnogu ~uvstvitelno pole, kade {to mo`eme da sozdademe vrednost i da zarabotime od toa.

XEF BJUKS IZVR[EN DIREKTOR NA STUDIOTO TAJM VORNER

Televizijata koja planira da ja startuva Epl, najverojatno, }e donese pomalku bolni promeni na pazarot otkolku {to site mislat.

VOREN BAFET MULTIMILIJARDER I INVESTITOR

Socijalnite mre`i ne se moja igra za investirawe. Nekoi od niv vredat enormno mnogu, no ne znam koi. Svetot se menuva, jas mo`ebi zaostanuvam.”

ERIK [MIT IZVR[EN DIREKTOR NA GUGL

Targetiraniot mobilen advertajzing ima potencijal da bide pogolem generator na prihod otkolku drugite formi na marketing.

Sopstvenikot na Wuz korporej{n, Rupert Mardok i negovata sopruga Vendi izgledaa opu{teno vo San Veli, i pokraj skandalite so koi se soo~i mediumskata korporacija.

“Amerikancite imaat navika so prst da poka`uvaat kon ona {to se slu~uva vo Evropa i da obvinuvaat. Mislam deka po izborite }e bide obratno. Sepak, pra{aweto kaj dvete strani }e bide za kolku brzo } e mo`e da se re{at problemite”, dodava Sorel.

Na edna od konferenciite zad zatvoreni vrati diskusijata me|u prisutnite se fokusira{e na toa kako SAD da se spravi so javniot dolg, dodeka premierot na Italija, Mario Monti, zboruva{e za efektite na ekonomskata kriza vo Evropa.

Vo sabotata pak, na zatvoraweto na konferencijata, poznatata voditelka i sopstveni~ka na televiziska produkcija, Opra Vinfri, tokmu na ovaa tema go intervjuira{e poznatitot milijarder-investitor, Voren Bafet.

TIM KUK E NOVATA YVEZDA Dodeka politikata i ekonomijata bea “naj`e{kite” temi, me|u izvr{nite direktori najgolemo vnimanie ovaa godina privle~e izvr{niot direktor na Epl, Tim Kuk, kako {to negovata kompanija ima najgolema uloga vo povrzuvaweto na tehnologijata so mediumite.

Ovaa godina posebno mediumskite grupacii intenzivno po~naa da se prilagoduvaat na promenite koi gi nosat mobilnite tableturedi, predvodeni od evolucijata so Ajpad na Epl, no i stravuvaat od glasinite deka Epl TV mo`e da ja promeni televizijata kakva {to sega ja poznavame.

Vo ovaa nasoka, Tim Kuk odr`a najmalku tri sostanoci, i toa so pretsedatelot na Federalnata komisija za komunikacija na SAD, Xulijus Gena~ovski; so Viktor Ku, izvr{en direktor na kineskata videostranica Jouku, kako i so Pol Segan, pretsedatel na Akamai tehnoloxis, koja im pomaga na kompaniite

kako Epl da sozdavaat internet-sodr`ina.

Mediumite informiraat deka Kuk odr`al podolgi sostanoci so soosnova~ot na socijalnata mre`a Tviter, Xek Dorsi, kako i so izvr{niot direktor na Drimvorks animej{n, Xefri Kacenberg.

Vo me|uvreme, izvr{niot direktor na studioto Tajm Vorner, Xef Bjuks, izjavi deka o~ekuva da se dogovori so Tim Kuk za partnerska sorabotka so Epl TV, sli~na na onaa {to Epl ja ima{e so mobilniot operator AT&T koga go lansira{e Ajfon.

Pra{an za toa kakvi promeni }e donese Epl TV na mediumskiot pazar, Bjuks izjavi: “Najverojatno, }e bidat pomalku bolni otkolku {to mislat site”.

Uspehot na Epl so uredite Ajpod, Ajfon i platformata Ajtjuns gi natera konkurentite Gugl i Majkrosoft proaktivno da razmisluvaat vo ovaa nasoka, pa neodamna dvete kompanii se pojavija na pazarot so sopstveni tablet-uredi. Od druga strana, mediumskata korporacija na Rupert Mardok i holivudskite studija, kako Volt Dizni, se naso~uvaat kon novi pazari tokmu preku ovie platformi.

NASO^ENI KON “VEBOT” Mediumskite moguli na ovaa konferencija, voobi~aeno, debatiraat za slednoto golemo prezemawe, no iskustvoto od minatata godina poka`uva deka tie nekako go promenija fokusot i se naso~ija kon malite ekrani, ne televiziskite, tuku tablet i mobilnite uredi. Kako {to pogolem del od nivnite klienti po~naa da gi gledaat televiziskite {ou-programi na nivnite mobilni uredi, Rupert Mardok, pretsedatel i izvr{en direktor na Wuz korporej{n i Erik [mit, izvr{en direktor na Gugl, kako i direktorot na Samsung elektroniks, ^oi Sung, se {pekulira deka godinava vo San Veli

BROJ 664

18/07/2012

MEDIUMI

www.kapital.mk

Izvr{niot direktor na Epl, Tim Kuk, be{e najo~ekuvan gostin na konferencijata, najmnogu poradi toa {to negoviot prethodnik, Stiv Xobs, postojano go izbegnu-va{e ovoj sobir.

dogovorija akvizicii i partnerstva.

Namaluvaweto na proda`bata na DVD, oddale~uvaweto na publikata od tradicionalnite televizii i televizori napravi izvr{nite direktori na mediumite da gledaat kon “vebot” kako na mo`nost preku koja }e ja vratat izgubenata publika.

Ovaa godina vo centarot na {pekulaciite e francuskata grupacija Vivendi i nejziniot pretsedatel, @an Rene Furto, koj treba da donese odluka da ja podeli kompanijata na dva dela. A ona za {to najmnogu se zboruva{e kaj mediumskite giganti se slu~i minatata nedela, koga Rupert Mardok najavi deka }e ja podeli kompanijata na dva dela.

MOBILEN ADVERTAJZING Blumberg prenesuva deka ovaa godina prisut-

Od mladite “yverki”, osnova~ot na Fejsbuk, Mark Zakerberg, povtorno privle~e vnimanie, najmnogu poradi toa {to investitorite povtorno steknaa doverba vo negovata socijalna mre`a.

nite mediumski i tehnolo{ki magnati se fokusiraa na mo`nostite za zarabotka na mediumskata industrija, koja s$ pove}e se naso~uva kon mobilnite i onlajn-platformite. Nitu edna mediumska i tehnolo{ka konferencija poslednive dve godini ne pominuva bez diskusija za reklamiraweto na mobilnite platformi.

Izvr{niot direktor na Gugl, Erik [mit ja otslika idninata na targetiranite reklami za mobilni platformi koi mo`e da & pomognat na edna li~nost koja ima namera da kupi novi farmerki dodeka vozi avtomobil da bide naso~ena da svrti levo ili desno, vo zavisnost od od toa kade ima rasproda`ba i cenata e poniska ili na primer, koja prodavnica ima slobodno parking-mesto.

“Koja e vrednosta na taa reklama? Ogromna!”, naglasi [mit i dodade deka targetiraniot mobilen advertajzing ima potencijal da bide pogolem generator na prihod otkolku drugite formi na marketing.

No, vo ovoj moment mnogu od reklamnite agencii se potpiraat na ve}e sigurnite metodi, kako televiziskite reklami, bidej} i tehnologijata za mobilen advertajzing ne e celosno razviena.

Izvr{niot direktor na marketing-agencijata WPP, Martin Sorel pak, dodava deka targetiranite reklami na Internet mo`e da pokrenat razni pra{awa povrzani so privatnosta na potro{uva~ite, no naglasi deka o~ekuva buxetite na kompaniite za mobilni reklami zna~ajno da se zgolemat vo slednite nekolku godini.

45

46

NA RU^EK SO...

FILIP KAMBI ENOLOG I VINSKI KONSULTANT

GO OBO@AVAM Z Go narekuvaat enolog so “dopir na Mida”. Kako {to siroma{niot selanec Mida od anti~kite mitovi imal mo} s$ {to }e dopre da pretvori vo zlato, pa podocna od narodot bil proglasen za kral, taka i za Filip Kambi velat deka e eden od najdobrite svetski eksperti za blendirawe na vinata do nivniot unikaten vkus. So negoviot potpis vinata na Tikve{ ja “napa|aat” SAD kako porta za izlez na svetskiot pazar na vina PETRE DIMITROV dimitrov@kapital.com.mk

rviot kontakt so vinoto go ima u{te kako dete. ^esto znael da si igra vo podrumot od negovata semejna ku}a vo Ju`na Arona (oblast vo Francija koja e poznata po proizvodstvoto na vina), kade {to me|u drugoto, bile skladirani i {i{iwata so vino.

“Nie ne proizveduvame vino, no zatoa

P

baba mi i dedo mi od strana na majka mi go pravea toa, pa taka, u{te kako mal to~no znaev s$ {to e potrebno za da se proizvede dobro vino. Sfativ deka toa voop{to ne e lesna rabota i deka toa treba da se po~ituva.

Najte{kiot del mi be{e grozdoberot.

Tokmu poradi taa rabota koja ne ja sakav, kako dete si velev deka jas nikoga{ nema da proizveduvam vino”, raska`uva Kambi.

NA[ETO MENI

na Od bogatoto meni i mb Ka so a Arabesk za e vm ~i lu od se na specijalitetotsk a be ra “a , ta }a ku ta la sa i daska” “parmezan”.

Osven vinoto koe vo tinejxerskite godini mu stanuva interesno kako pijalak, Kambi e i strasen igra~ na ragbi, so koe se zanimaval profesionalno. Pred dvaesetina godini toj va`el za eden od vrvnite ragbi-igra~i vo Francija.

Vo sredno{kolskite denovi sviri i bas-gitara i nosi dolga kosa i e vo rok “film”. Prvite zaraboteni pari gi tro{i tokmu na muzika. Si kupil muzi~ki sistem. Golem qubitel e i na

BROJ 629

16/11/2011

NA RU^EK SO...

www.kapital.mk

slikarstvoto, pa ima potro{eno i dosta pari na umetni~ki k sliki. k “Ne bev ne{to posebno dobar u~enik, no imav dobri uspesi. Tipi~no za mene e sekoga{ da rabotam pove}e raboti istovremeno. Ragbito i muzikata sekoga{ mi bile vo omilenite raboti. Svirev zaedno so brat mi i vo toa vreme se dru`ev i steknav mnogu prijatelstva od francuskata muzi~ka scena.”

Za da ne go napu{ti rodniot kraj i za da prodol`i so igrawe ragbi, se odlu~uva da zapi{e studii za zemjodelsko-prehranben in`ener. Studiite povtorno mu go dobli`uvaat procesot na sozdavawe na vinoto i negovoto proizvodstvo mu stanuva `ivotna preokupacija.

“Jas go obo`avam zadovolstvoto. Studiite mi bea golem predizvik i istovremeno u`ivav vo degustacijata na hrana i vino i u~eweto.”

foto:: IVANA foto IVANA KUZMANOVSKA KUZMANOV KUZM ZM ANOV AN VSK SK A

ZADOVOLSTVOTO

Vinoto ni nosi po pogolemo komunicive}e radost, mo`nost za rawe i obedinuvaw e na lu|eto

47

48

Ragbito i muzika ta sekoga{ mi bile me|u omilenite ra boti

Nikoj ne e sovr{en! Toa {to e bitno e da im se ponudi na lu|eto ne{to {to }e im se dopadne

Pravam okolu 100

vina godi{no

Po zavr{uvaweto na studiite nemal nikakov problem da najde rabota. Za nekolku godini rabotel na pove}e pozicii vo razli~ni kompanii. Se isprobal kako tehni~ki direktor vo kompanija koja pakuva vino vo {i{iwa (fantasti~ni za na{i uslovi 25 milioni {i{iwa godi{no), kako komercijalen direktor vo kompanija koja obezbeduva {i{iwa i tapi za vino, kako direktor za proizvodstvo...

“Zapoznav mnogu razli~ni lu|e od koi nau~iv razli~ni raboti. Se soo~iv so realnosta na procesot na proizvodstvo i organizacija. Sfativ deka ne treba da bide{ utopist, tuku pragmati~en.

Nau~iv kako da rabotam so drugi lu|e... Zatoa, smetam deka sekoe od ovie rabotni iskustva mi e zna~ajno.”

Denes Kambi e vode~ki francuski enolog i eden od pette najdobri enolozi vo svetot spored izborot na “vinskiot advokat” Robert Parker. Od 1998 godina e ekspert na presti`niot Kooperativen institut za vina vo Francija, koj sorabotuva so 10 enolo{ki laboratorii vo Francija i ima 150 eksperti koi rabotat na ovaa problematika. Kako enolog, sorabotuva so pove}e vrvni svetski vinarnici priznati na internacionalniot pazar, a poslednive tri godini e specijalen konsultant na vinarskata vizba Tikve{.

Negoviot pristap kon vinoto e karakteristi~en po toa {to sekoga{ insistira vinata na koi raboti da go sodr`at originalniot vkus i karakteristiki na podnebjeto od kade {to poteknuvaat.

Mnogu pove}e od “obi~niot” proces na proizvodstvo na vino, Kambi e “krunata” na francuskiot {mek ili poto~no, francuskata vrska so posakuvanoto probivawe na proizvodite na Tikve{ na svetskite pazari, koe stanuva s$ porealno otkako dve vina na Tikve{ dobija visoki poeni od Parker i ve}e se plasirani na amerikanskiot pazar.

Va`i za najbaranite kreatori na vina vo svetot, bidej}i specijalnosta mu e

blendiraweto, me{aweto na vinskite sorti.

“Prizanijata koi gi dobiv ne se samo moi. Tie se priznanija za site mladi lozari so koi sum rabotel i za celiot region koj dal dobro grozje.

Jas doa|am od familija kade {to edna li~nost nikoga{ ne bila vo preden plan, tuku kolektivot. Zatoa i igrav ragbi, a ne tenis. Nikoga{ ne sum sakal kakva bilo slava.”

Za Makedonija veli deka e prekrasna zemja so mnogu {armantni lu|e i zemja so mnogu golemi turisti~ki potencijali.

“Pred da dojdam prv pat vo Makedonija ne znaev ni{to za nea, osven kade e na kartata.

Od Balkanot imav slu{nato samo za Zagreb, Belgrad i Saraevo. Mnogu prijatno se iznenadiv otkako vo Makedonija zapoznav mnogu {armantni lu|e. Bev iznenaden i {to na ista ulica paralelno mo`e{ da vidi{ i magare i “audi”. Zemjata ima golem potencijal i se nadevam deka za brzo vreme magariwata }e stanat samo dekoracija.”

Veli deka nema nikakva dilema deka Makedonija ima i golem potencijal za proizvodstvo na vino.

“Regionot ima golem proizvoden i proda`en potencijal.

Vinoto e na~in za prenesuvawe i stapuvawe vo komunikacija. Mnogumina {to se iselile ottuka vo daden moment od svojata egzistencija baraat nekakvo priznanie, kako {to be{e slu~aj so italijanskite vina vo SAD ili francuskite nasekade vo svetot. Mislam deka na toj na~in }e se postigne i konsumiraweto vino da dobie po{irok kulturolo{ki i marketin{ki aspekt.”

Osven sorabotkata so kompanija od Makedonija, rabotel i na sozdavawe vina i vo SAD i vo [panija.

Veli deka ne ja prifa}a sekoja ponuda.

“Vo 99% od slu~aite gi odbivam ponudite za sorabotka.

Prifa}am edinstveno ako nekoja ponuda mi se vide interesna i mi se dopadne.

Parite nemaat vlijanie. Tie se interesen aspekt, no ne se odlu~uva~ki faktor.”