Menager - 36

Pretpriema~ &...

MAKEDONIJA GO OLESNI VADEWETO RABOTNI DOZVOLI ZA STRANCI

INVESTITORITE ]E IMAAT POLESEN PRISTAP DO ME\UNARODNIOT PAZAR NA ZNAEWE

Pretpriema~ &...

MAKEDONIJA GO OLESNI VADEWETO RABOTNI DOZVOLI ZA STRANCI

INVESTITORITE ]E IMAAT POLESEN PRISTAP DO ME\UNARODNIOT PAZAR NA ZNAEWE

BROJ 665/666

25/07/2012

^OVE^KI RESURSI

www.kapital.mk

RE^ISI NEMA INVESTITOR, BILO STRANSKI ILI DOMA[EN, KOJ[TO IMAL POTREBA OD VRABOTUVAWE STRANSKI KADAR DA NE SE PO@ALI NA MA^NITE PROCEDURI ZA VADEWE RABOTNI DOZVOLI ZA OVIE LU\E. ZAKONSKATA IZMENA SO KOJA ZA VAKVITE DOZVOLI ]E SE APLICIRA I TIE ]E SE DOBIVAAT DIREKTNO OD AGENCIJATA ZA VRABOTUVAWE TREBA DA IM JA OLESNI RABOTATA NA KOMPANIITE IGOR PETROVSKI igor@kapital.com.mk

i treba{e mnogu specifi~en profil na stru~wak, {to nema{e {ansa da go najdeme vo Makedonija. Nie se zanimavame so superkontrola na postrojki za nafta i gas, kade {to se izvr{uvaat operacii za koi{to se potrebni kvalifikacii po strogo opredeleni me|unarodni standardi.

Vo ovoj slu~aj se rabote{e za bezbednosniot aspekt, odnosno stru~wakot {to go donesovme od Britanija se gri`e{e za bezbednosta na ekipata {to pristapuva kon postrojkata”, mi objasnuva{e denovive Slobodan Popovski, tehni~ki direktor na Apave Jugoisto~na Evropa.

Apave e francuska kompanija ~ija osnovna aktivnost e tehni~ka inspekcija na oprema pod pritisok, elektri~na oprema i oprema za podigawe, koja{to vo oktomvri minatata godina otvori nau~no-istra`uva~ki centar vo Skopje. Se raboti za 100% grinfild-investicija koja{to po~na so rabota vo Makedonija pred pove}e od sedum godini. Kompanijata vo momentov vrabotuva 120 lu|e, prete`no mladi in`enerski kadri od Makedonija, no dosega imala potreba da anga`ira i nekolku stranci za odredeni specifi~ni pozicii {to ne mo`elo da se najdat vo zemjava.

“Procedurata za vrabotuvawe stranci e prili~no konzervativna, odnosno trae malku podolgo, no dosega uspevavme site stru~waci od stranstvo da gi vrabotime uredno, so potrebnite rabotni dozvoli”, veli Popovski, ~ija kompanija ne e edinstvenata {to anga`irala stranski rabotnici za

“N

svoite potrebi i se soo~ila so prili~no dolgata procedura.

Koga razgovaravme so nego minatata nedela toj s$ u{te ne be{e zapoznaen so promenata vo zakonskata regulativa za vrabotuvawe stranci koja vnesuva olesnuvawe vo procedurata za vadewe rabotna dozvola, no re~e deka kakvo bilo olesnuvawe e dobredojdeno za stranskite investitori, no i za site ostanati kompanii {to mora da anga`iraat kadar od stranstvo za potrebite na sopstveniot razvoj.

Ministerstvoto za trud i socijalna politika minatata sreda objavi deka so izmena na Zakonot za vrabotuvawe i rabota na stranci rabotodavcite }e mo`at baraweto za rabotna dozvola da go podnesat direktno vo Agencijata za vrabotuvawe i dokolku ja dobijat, od istoto mesto da ja podignat. So ovie izmeni }e se namali periodot na ~ekawe za dobivawe vakvi dozvoli, velat vo Ministerstvoto.

“Dosega kompaniite moraa da apliciraat vo diplomatsko-konzularnite pretstavni{tva na Makedonija vo zemjata od kade {to e stranecot {to sakaat da go anga`iraat.

Dokolku nema tamu, treba{e da pojdat vo najbliskata zemja koja ima vakvo pretstavni{tvo.

Ima{e slu~ai koga treba{e da pominat iljadnici

kilometri za ovaa cel, kako vo Azija, na primer, od kade {to dosega doa|aa stru~waci za potrebite na stranskite investitori vo Makedonija, a zemjava nema svoi diplomatsko-konzularni pretstavni{tva vo tie dale~ni zemji”, objasni ministerot za trud i socijalna politika, Spiro Ristovski.

STRANSKITE FABRIKI ]E BIDAT “OBEDINETI NACII VO MALO” Direktorot na Xonson MetiMakedonija, Xatin Takrar, vo nekolku javni nastapi, me|u koi i intervjuto vo

1.000 podneseni barawa za rabotni dozvoli za stranci imalo vo prvite {est meseci godinava

978 364

od niv bile odobreni od makedonskite nadle`ni slu`bi

bile barawa za prodol`uvawe na dozvolite izdadeni prethodno

33

34

^OVE^KI RESURSI “Kapital”, istakna deka firmata ima te{kotii pri obezbeduvaweto rabotni dozvoli za rabotnicite od stranstvo.

Toj re~e deka prakti~ki, najgolemata pre~ka so koja{to se soo~ile vo dosega{nite 3,5 godini rabota vo slobodnata ekonomska zona Bunarxik e tokmu slo`enata procedura za vadewe vakvi rabotni dozvoli.

“Vo Xonson Meti rabotat lu|e od

celiot svet, od Evropa, SAD, Indija, Malezija, Rusija, Ju`na Afrika. So Xonson Meti sum rabotel vo mnogu zemji vo svetot i mislam deka procedurata za vadewe rabotna dozvola vo Makedonija e najdolga”, re~e Takrar.

Vo Xonson Meti im bilo najte{ko da najdat kadar so soodvetni kvalifikacii vo avtomatskite procesi na proizvodstvoto, sistemite za planirawe

resursi vo pretprijatieto–ERP, hemiskoto in`enerstvo. Na ovie pozicii i na nekoi menaxerski pozicii od povisokite nivoa kompanijata morala da anga`ira stru~waci od stranstvo, so namera tie da napravat transfer na znaewe kon makedonskite kadri i postepeno ovie pozicii da se popolnat so doma{en kadar.

Nitu Takrar s$ u{te ne be{e zapoznaen so zakonskata izmena za rabotnite dozvoli za stranci, pa ne mo`e{e da dade komentar, no istakna deka kakva bilo promena {to go zabrzuva procesot za vadewe rabotna dozvola }e bide pozitiven ~ekor vo polza na postoe~kite i na potencijalnite stranski investitori.

“Gi pozdravuvame promenite {to }e ja poednostavat procedurata i }e go namalat vkupnoto vreme za izdavawe novi dozvoli, kako i za prodol`uvawe na ve}e izdadenite”, veli Takrar.

Koga zboruvame za rabota na stranci vo makedonskite kompanii, treba da razgrani~ime dva slu~ai koga tie rabotat vo zemjava. Kompaniite koi{to se del od golem me|unaroden sistem, koga }e postavat vo zemjava glaven izvr{en direktor ili nekoj drug menaxer od vrvnite e{aloni, voobi~aeno se raboti za kadar koj{to ve}e e vraboten vo centralata na kompanijata ili vo nekoja od podru`nicite vo drugite zemji i tuka doa|a kako kadar na samata kompanija. Ovde dobiva samo dozvola za prestoj, a platata i site drugi beneficii si gi dobiva od centralata na mati~nata kompanija i toa lice se vodi kako vraboten na mati~nata kompanija. Toa lice samo go regulira svojot privremen prestoj vo Makedonija spored postoe~kite zakoni. Vo slu~aj pak, koga kompanija registrirana ovde od stranski investitor saka da vraboti kadar {to e od stranstvo, taa procedura zna~i zasnovawe raboten odnos me|u stranec i lokalno pravno lice, kako na primer Xonson kontrols-Makedonija, Xonson MetiMakedonija, i sl. i toga{ e potrebno da se vospostavi raboten odnos kako i za sekoja doma{na kompanija, otkako prethodno }e se izvadi i rabotna dozvola, }e se pla}aat pridonesi kako i za sekoj drug vraboten... Biznis analiti~arite predviduvaat deka doprva }e ima u{te pogolema navala za vadewe rabotni dozvoli za stranci, kako {to }e po~nuvaat so rabota najavenite stranski investicii - Van Hul, Drekslmaer i ostanatite, koi {to sudej}i spored iskustvata na prvite `iteli na Bunarxik, }e imaat potreba od specifi~ni profili koi {to verojatno }e gi nema vo zemjava.

BROJ 665/666

25/07/2012

www.kapital.mk

MENAXMENT

UPRAVUVAWETO SO RIZICITE I ULOGATA NA DIREKTORITE

ODBORITE VO KOMPANIITE GO DEFINIRAAT APETITOT ZA RIZICI onceptot na upravuvawe so rizici (risk governance) nasproti menaxiraweto na rizicite (risk management) stanuva va`en segment na upravuvaweto kako na kompaniite, taka i na nacionalnite ekonomii.

Upravuvaweto so rizicite se sostoi od {iroka slika na rizikot – toa vo sebe go vklu~uva ne samo menaxiraweto na rizicite (risk management) i ocenkata na rizicite (risk assessment), tuku go razgleduva i odnosot me|u donesuvaweto odluki bazirani na rizici i cela edna lepeza na vklu~eni subjekti, {to podrazbira i koordinacija i pomiruvawe na sprotivstaveni ulogi, pogledi, celi i aktivnosti. Ova e potreben koncept zatoa {to kapacitetot za re{avawe na problemite koi stojat pred kompaniite, pa i dr`avite, od edna strana, e limitiran, a od druga strana, e nesrazmeren na neverojatnite predizvici so koi se soo~uvaat op{testvata denes. Rizicite koi doa|aat od nemerlivite prirodni katastrofi, tenziite vo op{testvenite odnosi i vo me|unarodnite finansiski sistemi ili pak, koi se inherentni na vodeweto na kompaniite bara koordinirawe na naporite me|u razli~ni hierarhiski nivoa, disciplini i oblasti na rizici.

Nakratko, upravuvaweto so rizicite se odnesuva na gledawe na celinata vo ramkite na koja treba da se donese edna odluka. Toa e osobeno relevantno za donesuvaweto na biznis-odlukite, vo koja nasoka ima ve}e globalna tradicija na menaxirawe na rizicite, no pomalku ima fateno koren tradicijata na upravuvawe so istite. Upravuvaweto so rizicite vo kompaniite se odnesuva na toa kako direktorite go odobruvaat, go optimiziraat i go sledat prezemaweto rizici vo toa pretprijatie.

Na krajot na juni ovaa godina Makedonskiot institut na direktori i Me|unarodnata finansiska korporacija (IFC) organiziraa rabotilnica posvetena na upravuvaweto so rizicite i na ulogata na odborite vo ovaa nasoka.

Upravuvaweto so rizicite i na~inot kako toa stanuva del od dobroto korporativno upravuvawe e eden od fokusite

K

Na krajot na juni godinava Makedonskiot institut na direktori i Me|unarodnata finansiska korporacija (IFC) organiziraa rabotilnica posvetena na upravuvaweto so rizicite i na ulogata na odborite vo ovaa nasoka. Upravuvaweto so rizicite i na~inot kako toa stanuva del od dobroto korporativno upravuvawe e eden od fokusite na sorabotkata me|u Institutot i IFC na sorabotkata me|u Institutot i IFC, koi }e sproveduvaat pove}egodi{en proekt za prodol`uvwe na promoviraweto korporativnoto upravuvawe i pridobivkite od toa za makedonskite kompanii i banki. Vo isto vreme, ovaa rabotilnica be{e i promovirawe na sorabotkata me|u IFC i Institutot pred makedonskata biznis-zaednica, za {to zboruvaa ambasadorot na [vajcarija vo Makedonija, Stefano Lacaroto, vo ime na [vajcarskiot sekretarijat za ekonomski pra{awa (SEKO), koj e osnoven donator na proektot, a vo isto vreme e poddr`an i od vladata na Avstrija; kako i pretstavnicite na Institutot – Jili Marku, Goran Koevski i Verica Haxi-Vasileva Markovska

i pretstavnicite na IFC – Oliver Orton, Zoran Martinovski i Kiril Nejkov.

Odborite vo kompaniite imaat klu~na uloga vo definiraweto na apetitot za rizici na kompanijata, {to e edna od osnovite za formulirawe na nejzinata strategija. Odborite imaat zada~a da se osiguraat deka nema prepreki za slobodno razmenuvawe informacii, {to ovozmo`uva navremeno i kvalitetno soo~uvawe so rizicite vo kompanijata, kako i da odr`uvaat soodvetna kultura na rizik. Ova e po~etok na edna pogolema aktivnost vo Makedonija za pretstavuvawe na dalekuse`nite pridobivki od zasiluvaweto na ulogata na direktorite i vo ovaa nasoka.

35

36 INTERVIEW del od rakovodnite lu|e vo M@SPP da deluvaat sprotivno na zakonite i celite na ZUPOP, na {to nie sekako reagirame.

Iako vo mediumite se dava politi~ka konotacija na ova, smetame deka se raboti, pred s$, za biznis-relacii na odredeni strukturi i poedinci, a ne vme{anost na partiite vo ova.

Reagiravte deka Euro ekopak gi doveduva vo zabluda kompaniite-zagaduva~i so ambala`en otpad. Kako se slu~uva toa?

FILIP IVANOVSKI

DIREKTOR NA PAKOMAK, PRVATA KOMPANIJA SO DOZVOLA ZA MENAXIRAWE SO OTPAD OD PAKUVAWE VO MAKEDONIJA

VO EKOLOGIJATA NE SMEE DA IMA MESTO ZA LI^NI INTERESI I POLITIKA IGOR GOR PETROVSKI or@kapital.com.mk igor@kapital.com.mk

Pakomak, prvata kompanija vo Makedonija {to dobi dozvola za menaxirawe so otpad od pakuvawe, izminatiov period reagira{e na postapkite {to gi pravi vtorata kompanija {to dobi vakva dozvola, Euro ekopak. So direktorot na Pakomak, Filip Ivanovski, razgovaravme za toa kade se, spored niv, diskutabilnite momenti vo celata ovaa situacija.

Za kakov problem na relacija Pakomak – Euro ekopak se raboti?

Objasnete ni podetalno.

Ne se raboti za problem me|u nas, se raboti za principi na rabotewe i doslednost vo primena na zakonite na {to Pakomak insistira, a novite registrirani kolektivni postapuva~i za otpad so pakuvawe se obiduvaat da gi

relativiziraat i tolkuvaat na na~in koj sozdadava golema zabuna kaj site zasegnati so Zakonot za upravuvawe so pakuvawe i otpad od pakuvawe (ZUPOP). Euro ekopak nastapuva najagresivno kon kompaniitezagaduva~i {irej}i sopstveni tolkuvawa na ~lenovi od ZUPOP, a so cel svoj, pred s$, finansiski interes.

Ova e kompanijata za koja nie reagiravme vo april godinava deka ja dobi dozvolata bez da gi ispolni zakonskite uslovi za toa, a sega se poka`uva deka namerite i celite za nejzino formirawe vo najmala raka se diskutabilni. Preku nekoi od ~etirite kompanii-osnova~i (n.z.

Renova, Komuna, Tediko Super i Kolid Kole{ino) i nivnite biznis-lobi grupi vo Ministerstvoto za `ivotna sredina i prostorno planirawe (M@SPP) i lu|e so biznis-interesi, vr{at pritisoci vrz

ZUPOP stapi na sila od 01.01.2011 godina i toj im nalaga na kompaniite da se gri`at za sobirawe i reciklirawe na ambala`ata od svoite proizvodi po nivnata konsumacija. Soglasno so ZUPOP, toa mo`e da go pravat na tri na~ini: samostojno, zdru`eni vo sistem (kolektiven postapuva~) kako {to e Pakomak ili da & platat nadomestok na dr`avata po ton ambala`en otpad po ceni definiran vo Zakonot. Pakomak e prva kompanija koja dobi dozvola od M@SPP kako kolektiven postapuva~ so otpad od pakuvawe na 14.01.2011 godina ispolnuvaj}i gi site strogi zakonski kriteriumi za toa. Iako rokot za formirawe drugi kolektivni postapuva~i be{e prodol`en za 6 meseci, Pakomak ostana edinstvena kompanija koja ima{e dozvola za 2011 godina. Site kompanii-~lenovi rabotea soglasno nejzini ko finansiski pridonesoa za so zakonite, zakon postavuvawe sistem za oddelno sobirawe postavuva otpad i dobija oficijalna na ambala`niot ambala potvrda od nas za 2011 godina deka se usoglaseni so Zakonot. Pakomak vo zausoglasen konski rok ro do 30.03.2012 godina dostavi do M@SPP M@SP izve{taj za rabotata vo 2011 godina i toj be{e prifaten. Site ostanati zagaduva~ zagaduva~i treba da dostavat godi{ni izve{tai za pu{ten otpad od pakuvawe na pazarot pazar za 2011 godina do Upravata za `ivotna `ivot sredina pri M@SPP i da nadomestok po ton otpad soodvetno uplatat na i cenite vo Zakonot. Site na koli~inite koli~i kolektivni postapuva~i koi dobija novi kole dozvoli vo v vtoriot kvartal od 2012 godina, ne mo`e retroaktivno da im napla}aat na kompaniite-zagaduva~i za usluga za k period koga nemale dozvola za taa usluga.

A, toa go pravi Euro ekopak.

Kako, spored Vas, se o{tetuva dr`avniot Buxet so aktivnostite na novoformiranite kompanii za menaxirawe ambala`en otpad?

Problemot se javuva vo april godinava, koga Euro ekopak dobi dozvola i po~na da im nudi na nekoi kompanii koi treba da uplatat nadomestok za 2011 godina vo Buxetot na Makedonija, mo`nost da uplatat vo nivnata kompanija!? Za 2011 godina taa kompanija nitu dala usluga za oddelno sobirawe otpad od pakuvawe, nitu imala dozvola za takva usluga, nitu napravila tro{ok! U{te pove}e, vo septemvri 2011 godina be{e odbiena nejzinata aplikacija za dozvola.

BROJ 665/666

25/07/2012

www.kapital.mk

Vo mart godinava drasti~no se namalija kriteriumite za dobivawe dozvola, no za cela 2011 godina kriteriumite za registracija bea strogi i tie Euro ekopak ne gi ispolnuva nitu sega, a se pretstavuva kako legitimen kolektiven postapuva~ za toj period.

Najposle, za 2011 godina nema dostaveno nitu godi{en izve{taj do 31.03.2012 godina {to e stroga zakonska obvrska, nitu gi ima ispolneto nacionalnite celi za reciklirawe {to povlekuva odzemawe na dozvolata i pari~na kazna koja treba da se uplati povtorno vo Buxetot.

Kakvi merki }e prezemete za da gi za{tite interesite na Pakomak, no i na dr`avata?

Nie reagiravme na ovie aktivnosti do M@ SPP, Upravata za javni prihodi, ministerot za finansii i zamenik-pretsedatelot na Vladata za ekonomski pra{awa, bidej}i so ova direktno se pravi obid da se prenaso~at parite od Buxetot kon smetki na kompanii. Po na{a procenka, se raboti za brojka od 6-8 milioni evra koi bi trebalo da se sleat vo Buxetot po ovoj osnov!

Isto taka, pobaravme tolkuvawe na ZUPOP i upravnata postapka od pravni eksperti od Pravniot fakultet „Justinijan Prvi� i Pravniot fakultet na Amerikan kolex, a podgotvuvame pretstavka i do Ustavniot sud. Site se frapirani od mo`nosta na vakvi aktivnosti da im se dade legitimitet. Veruvame deka ministerot i odgovornite lu|e vo M@SPP sfatija deka se dovedeni vo zabluda od odredeni lobisti i deka }e prodol`i uspe{nata dosega{na sorabotka i implemntacija na ZUPOP, koj ima edna povisoka op{testveno korisna cel.

Pakomak go osnovaa 11 vode~ki proizvodni kompanii, dali vo me|uvreme sistemot dobi novi ~lenki i kolku vkupno ~lenki ima sega?

Pakomak e osnovan 2010 godina od 11 golemi makedonski kompanii koi imaat godi{ni prihodi pogilemi od 170 milioni evra i u~estvuvaat so pove}e od 1% od ona {to go sozdava makedonskata ekonomija. Чlenki, pak, na na{iot sistem se site internacionalni kompanii vo Makedonija koi se zasegnati so ZUPOP i re~isi site najgolemi kompanii vo zemjava. Spored na{i procenki, vo Pakomak ~lenuvaat kompaniite koi generiraat pove}e od 3,5 milijardi evra vo ekonomijata na zemjava i imaat razvien sens za op{testvena

odgovornost i po~ituvawe na zakonite.

Nie sme neprofitna kompanija i nitu edna od kompaniite-osnova~i nema ambicii da zarabotuva od raboteweto na Pakomak. Denes vo sistemot na Pakomak ~lenuvaat pove}e od 530 kompanii koi generiraat okolu 45% od vkupniot otpad od pakuvawe vo zemjata. Nie gradime maksimalno profesionalni relacii so site kompanii koi se na{i ~lenovi, bez kakvi bilo biznis ili politi~ki uslovuvawa. Celta na na{eto postoewe e sozdavawe komunalna infrastruktura vo op{tinite za oddelno sobirawe na ambala`niot otpad, paralelno podigawe na javnata svest za ekolo{kite benefiti od recikliraweto i dostignuvawe stapka na reciklirawe na ambala`niot otpad od 60% do 2020 godina. Veruvame deka ova se celi koi ne smee da bidat vrzani so nitu edna politi~ka opcija ili sitni biznis-interesi, bidej}i se raboti za celi od op{testven interes.

[to se slu~uva so otpadot od ambala`a koi go prezemate od kompaniite-~lenki, kade se reciklira toj?

Treba da se pojasni deka Pakomak go prezema ambala`niot otpad od svoite kompanii-~lenovi, no toa e minorna koli~ina i pretstavuva t.n. industriski ili komercijalen otpad od pakuvawe. Nie sega sobirame i dolgoro~no podgotvuvame infrastruktura za oddelno sobirawe na ambala`niot otpad koj zavr{uva kako komunalen, onoj koj nie kako gra|ani go odlagame vo kontejnerite po konusmacija na proizvodite od kompaniite- proizvoditeli.

Sekoj kolektiven postapuva~ so ambala`en otpad koj ima seriozna namera da gi postigne zakonskite celi, mora da vlo`uva vo komunalna infrastruktura za oddelno sobirawe na ambala`niot otpad od komunalniot. Toa treba da se gradi zaedno so op{tinite i komunalnite pretprijatija i na site gra|ani da im se sozdade mo`nost ambala`niot otpad od proizvodite koi gi konsumirale da go frlat odvoeno od onoj t.n. vla`en komunalen otpad kade {to ima ostatoci od hrana i drugi nereciklira~ki materijali.

Nie vo Pakomak preferirame {to e mo`no pogolem del od sobraniot otpad od pakuvawe da ostane vo Makedonija i da bide iskoristen kako resurs za novi, makedonski proizvodi. Za `al, osven za plastikata za koja ima dovolno doma{ni reciklira~ki kapaciteti, za ostanatata

NOVITE REGISTRIRANI KOLEKTIVNI POSTAPUVA^I ZA OTPAD SO PAKUVAWE, SO CEL DA OSTVARAT FINANSISKA DOBIVKA, SE OBIDUVAAT DA GI RELATIVIZIRAAT I TOLKUVAAT ZAKONITE NA NA^IN KOJ SOZDADAVA GOLEMA ZABUNA KAJ SITE ZASEGNATI STRANI

INTERVIEW otpadna ambala`a (karton, staklo, limenki) nema doma{ni prerabotuva~ki kapaciteti i odi za izvoz vo sosednite zemji. Veruvame deka so dosledna primena i po~ituvawe na ZUPOP od site kolektivni postapuva~i, slednive godini }e se sozdadat uslovi za otvorawe doma{ni prerabotuva~ki kapaciteti i za ovie surovini.

Koi se najzna~ajnite aktivnosti {to Pakomak gi prezede vo nasoka na krevawe na svesta na gra|anite i kompaniite za potrebata od selektirawe i reciklirawe na ambala`niot otpad?

Osven sozdavawe komunalna infrastruktura, vtora glavna cel i zakonska obvrska na sekoj kolektiven postapuva~ e podigawe na javnata svest za potrebata od selektirawe i reciklirawe na otpadot.

Nie u~estvuvame i organizirame takvi aktivnosti za gra|anite od site vozrasti i site celni grupi. Imame proekti za site starosni grupi, po~nuvaj}i od decata vo gradinkite, osnovnite u~ili{ta, pa s$ do najvozrasnite grupi. Organizirame koncerti na popularni muzi~ki grupi za mladite kade {to za vleznica e dovolno da se donesat 3 plasti~ni {i{iwa, postavivme specijalni sadovi za plastika i hartija vo re~isi site gradinki i osnovni u~ili{ta vo op{tina Centar i na decata im odr`avme edukativni predavawa za benefitite od selektiraweto i recikliraweto. Na Pivo fest za ~etiri sobrani i vrateni ~a{i gra|anite mo`ea da dobijat vau~er za polna ~a{a pivo, a vakvi akcii planirame i vo tekot na letoto na pove}e nastani {to }e se organizaraat. Zaedno so lokalnite samoupravi postavuvame kontejneri i kanti vo op{tinite Ohrid, Struga, Kratovo, Strumica, Ki~evo, Kru{evo, Gali~nik, Sopi{te, Brvenica, Vrap~i{te, a ~ekame isporaka na kontejneri i za [tip i Dojran. Pregovarame so Veles, Kavadarci, Negotino i Bitola.

37

38

NA RU^EK SO...

ZORAN ZAEV GRADONA^ALNIK NA STRUMICA

UBAVO MI E V Pred nego e predizvikot po tret pat da ja opravda doverbata na strumi~ani. Va`i za eden od najpopularnite gradona~alnici, a otkako toj menaxira so Strumica, taa ja do`ivuva svojata renesansa. Dobro go poznava i biznisot, kade {to planira da se vrati ako se povle~e od politikata PETRE DIMITROV dimitrov@kapital.com.mk

oteknuva od semejstvo koe se zanimavalo so zemjodelstvo, pa u{te od mal na niva u~i kako se proizveduvaat bostan, piperki i domati, po koi e poznat strumi~kiot kraj.

“Po u~ili{te odev na niva. Kopaweto najte{ko mi pa|a{e. Mnogu pointeresno mi be{e vremeto za prodavawe. Prodavme po cela porane{na Jugoslavija, naj~esto vo Srbija. Toga{ se `ivee{e od zemjodelstvo. Se gradea ku}i. Denes e te{ko da se `ivee od zemjodelstvo...”,

P

raska`uva Zaev.

Dodeka e sredno{kolec vo poznatata strumi~ka gimnazija Jane Sandaski, na prirodno-matemati~kata nasoka, negoviot tatko zaedno so ~i~ko mu re{avaat celata zarabotuva~ka da ja vlo`at vo biznis i na po~etokot na devedesettite godini, koga se pojavuvaat prvite privatni kompanii, ja formiraat firmata za trgovija Trgoprodukt, a podoca ja otvoraat i {tedilnicata Peon.

Obrazovanieto go prodol`uva vo Skopje na Ekonomskiot fakultet.

“Od osumnaeset drugari, samo jas zavr{iv fakultet. Smetav deka toa e

NA[ETO MENI

So Zaev ru~avmte vo strumi~kio n dom. restoran Loveza Se odlu~ivme a biftek i skar i salata.

mnogu va`no za mojot ponatamo{en razvoj. Studentskiot `ivot mi donese mnogu novi prijateli i me nau~i kako sam da se spravam so nekoi raboti.”

Po diplomiraweto Zaev go steknuva i prvoto profesionalno rabotno iskustvo vo Trgoprodukt. Vo raboteweto go vnesuva negoviot ~i~ko Du{ko, koj go smeta za vtor tatko. Re~isi edna godina raboti kako magacioner, a potoa {est meseci i kako smetkovoditel.

“Idejata be{e da gi pominam site fazi vo funkcioniraweto na firmata. Toga{ toa mi izgleda{e malku ~udno, no od dene{na perspektiva, gledam deka

BROJ 629

16/11/2011

NA RU^EK SO...

www.kapital.mk

~i~ko mi i tatko mi mi mislele dobro.”

Po vleguvaweto vo komercija, Zaev brzo poka`uva deka e dobar u~enik.

Uspeva da sklu~i nekolku dogovori, koi “te`at” milioni germanski marki. Site vo po{irokata familija se svesni deka od nego }e bide uspe{en biznismen. Vo periodot od 2001 do 2003 godina stanuva i direktor na firmata.

Tokmu uspe{nosta vo biznisot, kako poinakov kandidat od realniot sektor, go nosi i vo politikata, najprvin kako pratenik na SDSM vo 2003 godina.

Na taa pozicija ostanuva godina i tri meseci.

“Stanav pratenik so golemi ideali.

Sakav brzo da gi menuvam rabotite, no vidov deka toa ne odi ba{ taka.

Vlegov i vo konflikt so nekolku kolegi od partijata so koi zaedno rabotev na ekonomskata programa. Sfativ deka jas ne sum za pratenik.”

Politi~kata kariera prodol`uva da ja

foto: IVANA foto: IVANA KUZM K KUZMANOV KUZMANOVSKA UZM ANOV ANO SK SKA

VO STRUMICA Nikoj ne mo`e da

mi go zeme toa {to

sum go napravil za Strumica

39

40 0

Gra|anite me ubed za tret mandat ija da se kandidiram

Dodeka bev vo pritvor, mislev na semejstvoto, ne na sebe i {to }e se slu~i so mene

`ivotot S$ e menlivo vo

gradi kako gradona~alnik na Strumica. Prviot mandat go dobiva vo 2005 godina.

“Nema posilna funkcija na koja mo`e{ da vlijae{ za promeni na podobro osven gradona~alnik i se razbira, premier. Vo toa vreme Strumica va`e{e za bastion na VMRO-DPMNE, {to mi be{e u{te pogolem predizvik. Osven pottikot od stopanstvenicite, koi zastanaa zad mojata kandidatura, golema poddr{ka imav i od semejstvoto. Toa e najva`no.”

Duri koga sednal na gradona~alni~kata fotelja mu stanalo jasno {to go ~eka doprva.

“Op{tinata ima{e dolgovi od nad 55 milioni denari i sudski presudi koi sigurno gi gubi. No, op{tinite se kako firmite. Ako si dobar menaxer i najde{ pari vo ova te{ko vreme, s$ }e mo`e{ da re{i{. Taka i po~nav da funkcioniram. Po~nav da gledam na op{tinata kako na firma.”

Denes Strumica va`i za edna od najrazvienite op{tini vo zemjava. Ima 100% likvidnost, pove}e od {est godini nikomu ne dol`i i e kreditno sposobna.

So idejata za obezbeduvawe finansiska stabilnost, vo 2006 godina Zaev startuva i eden od prvite proekti so javno-privatno partnerstvo vo zemjava, trgovskiot centar Global. Tokmu toj proekt, koj od Sovetot na Evropa e nagraden za najdobri praktiki za javno–privatno partnerstvo vo zemjava, vo juni 2008 godina go nosi vo pritvor. Zaedno so nekolku negovi sorabotnici e uapsen za zloupotreba na slu`benata dol`nost i nekolku dena pominuva vo skopskiot zatvor [utka.

“U{te na vleguvaweto vo zatvorot bev predupreden deka ako ne vnimavam, mo`e da zavr{am kako Tanevski, koj se udavi vo kofa. Prvite denovi bev smesten vo soba so sedum lu|e, so pet kreveti. Edniot be{e uapsen za trgovija so droga, drugiot za siluvawe, tretiot za trgovija so lu|e...

Celo vreme mislev na semejstvoto, ne na sebe i {to } e se slu~i so mene. Na niv doma im be{e pote{ko. Potoa

pominav pet dena so Smilenski, koj ve}e dve godini be{e vo pritvor i ima{e VIPprivilegii. Cimer ni be{e i policaec uapsen za mito od 500 evra....”

Denovite vo pritvorot gi pominal vo ~itawe knigi. “^itaweto najmnogu mi pomogna. Veruvav vo svojata nevinost i otprvin ne sakav da ja prifatam ponudenata abolicija od pretsedatelot Crvenkovski. Otkako sogledav deka nema da imam fer sudewe, se re{iv da prifatam.”

Posledicite od toa iskustvo s$ u{te se sve`i za negovata familija. “]erka mi s$ u{te se pla{i od policajci. So godini rabotime so nea da & poka`ame deka toa ne se lo{i lu|e.”

Gra|anite na Strumica, koi so denovi protestiraa dodeka toj be{e vo pritvor, veli, go naterale da se odlu~i da se kandadira za nov mandat, koj go dobi vo 2009 godina. Poradi istata pri~ina, denovive objavi i kandidatura za tret mandat, iako pred izvesno vreme najavi deka }e mu se vrati na biznisot.

“Neopislivo e ~uvstvoto koga tolku mnogu lu|e }e zastanat zad tebe.”

Godinata dodeka be{e vo pritvor nekolku meseci be{e i pretsedatel na SDSM. Negovoto ime vo javnosta se spomenuva{e i kako kandidat za premier na SDSM. “Ne ja posakuvam premierskata funkcija. Ubavo mi e ovde vo Strumica. Znam deka s$ e menlivo vo `ivotot. Sakam dodeka mo`am da napravam {to e mo`no pove}e za strumi~ani.”

Mnogubrojnite obvrski mu go zemaat vremeto i najmnogu, kako {to veli, `ali {to nema pove}e vreme za familijata.

Tatko e na edinaesetgodi{nata Aleksandra i na osumgodi{niot Du{ko.

“Tie sega se vo najinteresniot period od detstvoto. U`ivam vo vremeto pominato so niv.”

Vremeto za sebe go tro{i na vozewe so motor po Belasica.

“Vozeweto ti pomaga celosno da se opu{ti{ i na kratko da zaboravi{ na sekojdnevieto i na problemite.”