Najgolemi i najuspeshni

Elegance is an attitude

Kate Winslet

на навиките и потребите на модерната ера, А1 постојано ги охрабрува своите корисници да уживаат во нови искуства и да откриваат нови светови исполнети со уште повеќе содржини. Водени од желбата да ги надмине очекувањата на корисниците, А1 ја стави на располагање новата 5G мрежа со која корисниците добиваат можност за неверојатно 5G искуство преку смарт уредите од богатото А1 портфолио. Под мотото, „Секој твој свет!“, намерата на А1 е да стане водич во дигиталниот свет, за сите свои корисници, креирајќи и нудејќи нови и уште понапредни дигитални искуства и алатки, коишто ќе им овозможат уште поедноставно секојдневие, поголема продуктивност и поврзаност. А1 ги исполнува дадените ветувања, па затоа нашите корисници можат целосно да се потпрат на нас, затоа што сме компанија од доверба.

од неа, или околу 240 милиони евра. Меѓу компаниите што најмногу заработиле од својот бизнис нема толкава доминација на трговците како во најголемите според приход, што значи дека сепак профитните маржи во трговијата се далеку пониски. За сметка на тоа, меѓу најголемите според добивка се среќаваат доста компании од другите услужни сектори, како што се здравствените услуги, информатичкиот сектор, аутсорс услугите на повикувачките центри и сл.

од друга страна,

поради природата

производот

нудат, остварија и

што

и добивки во време на здравствената, а потоа и ценовната криза, како што се здравствени услуги, трговија со струја, трговија со нафтени деривати, итн. Во вакви услови решивме да

поради локдауните предизвикани од пандемијата, нивната активност беше намалена, а некое време и целосно сопрена. Второ, во 2021 ја немаше инфлацијата и ценовните шокови во енергетиката карактеристични за оваа година. Така што 2020 не е баш најдобра година за вршење споредба, и треба да ги почекаме финалните бројки за оваа тековна 2022, за да видиме всушност како најголемите македонски компании работеле во кризата.

Џонсон Мети со неговите катализатори неприкосновен на првото место Да почнеме од самиот врв, од компанијата што имала најголеми приходи во 2021. Тронот повеќе години по ред го држи фабриката крај Скопје на британскиот производител за автомобилски компоненти Џонсон Мети. Лани имала вкупни приходи од 2,1 милијарди евра и неприкосновено е на првото место, пред Окта, која е втора со 424,9 милиони евра приходи и Макпетрол на третото место со 364,9 милиони евра остварени од продажба. Џонсон Мети е практично и најголем извозник од државава, но и најголем увозник истовремено, поради скапите суровини и репроматеријали што ги набавува за производство на автомобилските катализатори. За да ја претставиме доминацијата на оваа компанија меѓу најголемите бизниси во Македонија, ќе кажеме само дека нејзиниот приход е речиси 20% или една петтина од вкупниот приход на сите 100 најголеми компании заедно, којшто изнесува без малку 11 милијарди евра. Во делот пак на вкупниот извоз од земјава во износ од 6,92 милијарди евра, компанијата учествува со без малку 30%.

Само пред околу месец дена Џонсон Мети се пофали дека го произвеле 120 милионитиот катализатор на глобално ниво во нивната македонска фабрика. Секое трето тешко или лесно возило

Европа има

земјава, истакнаа тогаш од

секторот на

на

и делови за автомобилската индустрија меѓу најголемите 100 компании во Македонија според приход, има уште шест компании, што ги предводи германската инвестиција Кромберг и Шуберт со приход од 210,5 милиони евра, додека останатите компании се во рангот од 50 до 100 милион евра годишен приход во 2021година.

Во оваа група се фабриките на мултинационалните компании Маркарт, Костал, Џојсон Сејфти Системс, Дрекслмајер и Леар Корпорејшн. Сите овие шест компании заедно имаат приход од нешто над 590 милиони евра, а заедно со Џонсон Мети остваруваат речиси една четвртина од целиот приход на 100-те најголеми фирми. Повеќе од половина од Топ 100 се трговски компании Инаку, во структурата на дејностите на најголемите компании во Македонија доминираат трговските фирми. Трговци со нафтени деривати, трговци со текстил на големо и мало, трговци со електрична енергија, трговци со тутун, трговци со лекови, трговци со цигари и алкохол и нивни дистрибутери... Компании што се бават со трговија и дистрибуција на најразлични производи има вкупно 53 меѓу најголемите 100. Најголем приход има Окта, трговец со нафтени деривати на големо, од 424,9 милиони евра, што е за речиси 70% повеќе во однос на 2020 година. Следи Макпетрол, компанија во делот трговија со горива на мало, со приход од 364 милиони евра во 2021, и пораст од 34%. На трето место меѓу трговците е ЕВН Хоме, компанија за трговија со електрична енергија, со приход од 335 милиони евра и пораст од 21% минатата година во однос на 2020. Најголем раст на приходите во оваа категорија бизниси има Алпик Енергија, трговец со електрична енергија, од 361%, а веднаш зад оваа компанија се уште три други компании во истиот бизнис, Терна Енерџи Трејдинг, државното претпријатие ЕСМ продажба и Ген – И, со пораст на приходите од 347, 302 и 164% респективно. Очигледно е дека поскапувањата на електричната енергија на европските берзи значително се чувствувала уште во 2021, за кулминацијата

производни компании меѓу 100те најголеми има уште едвај 15-тина, од коишто добар дел се

производители на суровини или полупроизводи, како челик, метали, цемент, итн. И меѓу овие компании доминираат оние со странски капитал, како што се Еуроникел Индустри, којшто има и најголем приход во оваа група, од 232 милиони евра во 2021, потоа тука се Либерти, производителот на челик и феролегури, со 173 милиони евра, Макстил, исто така во челичната индустрија, со 119 милиони евра, цементарницата Усје со 87,5 милиони евра, Пивара Скопје со 80,5 милиони евра, итн. Најголема компанија од производната дејност што е целосно во раце на македонски бизнисмени и менаџмент е кавадаречкиот производител на челични цевки и профили ИГМ – Трејд, со 182,4 милиони евра приход. Во оваа група се и фармацевтскиот производител Алкалоид, со 163 милиони евра , производителот на месни преработки, Пекабеско, којшто има и активности во дистрибуција на други стоки, со 79 милиони евра, прилепската фабрика за прехранбени производи Витаминка со 49,5 милиони евра Конти Хидропласт од Гевгелија, производител на цевки и профили од пластични маси, со 48,6 милиони евра. Покрај Пекабеско, од прехранбената индустрија меѓу стоте најголеми фирми во земјава е и Млекара Битола со 39,7 милиони евра. Интересно е што меѓу 100-те најголеми фирми во Македонија се наоѓаат и пет компании од дејноста игри на среќа, коцкање и обложување, каде што лидер е Про-Бетинг со речиси 94 милиони евра приход во 2021, пред СпортЛајф Трејд со 83 милиони и Државна видеолотарија со 67,3 милиони евра. Сите заедно овие 5 компании имаат приход од 324 милиони евра, што е околу 3% од вкупниот приход на сите 100 најголеми компании. Кој најмногу заработил во 2021 Што се однесува пак до остварената добивка во 2021 година, повторно лидер е Џонсон Мети со речиси 82 милиони евра добивка пред оданочување. На второ место е ИГМ – Трејд со 55,4 милиони евра добивка, пред рудниците Саса со 40 милиони евра, Македонски Телеком со 31 милион евра, ЕВН Македонија со 30,5 милиони евра, итн. Вкупната добивка на сите 100 најуспешни е 840 милиони евра, при што само првите пет оствариле речиси 30% од неа, или околу 240

Телекомуникациски услуги 8.587.840.350139.412.993 9,32

Производство на ел. енергија 8.148.372.277132.278.771 42,05

Пренос на ел. енергија 8.134.448.011132.052.727 141,94 19 19 Амфенол Технолоџи Македонија Производство на електронска опрема 7.527.998.304122.207.765 35,20 20 37 Макстил АД Производство на челик и челични лимови 7.317.428.607118.789.425 79,77 21 137 Алпик Енергија Скопје ДООЕЛ Трговија со ел. енергија 6.418.211.881104.191.751 361,42 22 17 Тинекс - МТ ДООЕЛ Трговија на мало 6.312.335.199102.472.974 5,91 23 31 Киппер Маркет ДОО Трговија на мало 6.110.351.28799.194.014 36,64 24 34 Лукоил Македонија ДООЕЛ Трговија со нафтени деривати 5.936.469.77996.371.263 36,18 25 41 Таб Мак ДООЕЛ Производство на батерии и акумулатори 5.935.833.90496.360.940 52,66

240.804.295

144.041.785

49.379.841

46.685.738

44.682.650

банка 2.504.626.652 40.659.524 3 НЛБ Банка 2.445.178.065 39.694.449 4 Халк Банка 702.030.404 11.396.597 5 Шпаркасе Банка Македонија 690.993.249 11.217.423 6 Стопанска банка АД Битола 384.284.803 6.238.390 7 УНИБанка 239.540.420 3.888.643 8 ПроКредит Банка 108.167.202 1.755.961 9 Силк Роуд Банка 101.310.911 1.644.658 10 ТТК Банка 51.029.197 828.396 11 Развојна банка на Северна Македонија 44.230.541 718.028 12 Централна кооперативна банка 31.297.324 508.073 13 Капитал банка 3.513.497 57.037 *Податоците се за 2021 год.

се далеку пониски. Во групата со најголема добивка има 28 трговски компании, што е речиси двојно помалку од бројот на вакви бизниси меѓу најголемите според приход. За сметка на тоа, меѓу најголемите според добивка се среќаваат доста компании од другите услужни сектори, како што се здравствените услуги, информатичкиот сектор, аутсорс услугите на повикувачките центри и сл. Има доста компании кои се наоѓаат меѓу најпрофитабилните, а ги нема меѓу најголемите според приход, што укажува на нивната повисока профитна маржа. Па така имаме шест организации

од здравствениот сектор меѓу оние 100 најголеми добивки минатата година, каде што предводи приватната болница Аџибадем Систина со 19,3 милиони евра добивка во 2021 година. Нејзината заработка е за речиси 200% поголема во однос на 2020 година. Двојно помала заработка има нивната конкуренција, приватната болница Жан Митрев, од речиси 10 милиони евра, или за 12% повеќе од претходната година. И лабораториите за анализа на крвта и други услуги заработиле добро во 2021 година, односно Авицена има нешто над три милиони евра добивка, додека Биотек е тука некаде, со 2,87 милиони евра. Очигледно ковид тестирањата и во 2021 година го „бустираа“ ќарот на приватните лаборатории. Интересно е што меѓу првите 10 компании со најголема заработка во 2021 имаме вистинско

шаренило на бизнис сектори и нема доминација на ниту еден, напротив, сите 10 фирми се од различна дејност. Па, така среќаваме производство на опрема и делови за автомобилска индустрија, производство на челични цевки и профили, рударство, телекомуникациски услуги, снабдување со електрична енергија, трговија со нафтени деривати, изградба на патишта (Јавното претпријатие за државни патишта има добивка од 24 милиони евра), производство на електрична енергија, фармацевтска индустрија и производство на цемент. Трите најголеми банки со 80% од добивката во целиот сектор За финансискиот сектор направивме посебни табели за најголемите играчи, односно деловните банки, плус ја вклучивме и државната Развојна банка, со што во секторот банкарство има вкупно 13 субјекти. Минатата година со најголем капитал и резерви ја завршила Стопанска банка- Скопје, со 321,3 милиони евра. Нејзините приходи биле 90,3 милиони евра. На второ место според капиталот и резервите е Комерцијална банка, со 240,8 милиони евра и приходи од 72,4 милиони евра, пред НЛБ Банка со капитал и резерви од 228,4 милиони евра и вкупни приходи од работење од 87,7 милиони евра. Што се однесува до добивките, редоследот е ист, Стопанска банка – Скопје со 44,3 милиони евра е пред Комерцијална банка со 40,7 милиони евра и НЛБ Банка со 39,7 милиони евра. Сите банки заедно, со се’ Развојната банка имаат вкупна добивка од 163 милиони евра во 2021 година, од која што 77% отпаѓа на трите најголеми банки во државава. Банките се соочуваат со промена на регулативата за платежните услуги и системи од почетокот на 2023, што значи можност за влегување и на небанкарски играчи во делот на платежните услуги. Претседателката на Македонската банкарска асоцијација д-р Маја Стевкова – Штериева објасни дека банките во изминатиот период активно работеле на имплементација на Законот и дека искуството на крајниот корисник од аспект на секојдневните финансиски активности нема да претрпи никакви промени, ниту тешкотии. Повеќе околу новата регулатива и воопшто за состојбите во банкарскиот сектор може да прочитате во интервјуто со Стевкова – Штериева во овој број на Капитал. nnn

Гејт

Скопје

гради

скопска историја, култура, уметност и

и дава ветување

сите оние кои ќе живеат, работат, ќе уживаат во шопинг и ќе се забавуваат во новиот енергичен град во град наречен Скопје Ист Гејт.

КОПЈЕ ИСТ ГЕЈТ jа ревитализира перцепцијата на градот Скопје како метропола од светска призма –Ист Гејт Мол, Ист Гејт Ливинг и Ист Гејт Бизнис се три монументални проекти кои ќе остават временски печат и ќе ја трасираат иднината на еден нов и модерен град во Градот Скопје. Разговаравме со Игор Давков, извршен директор на Скопје Ист Гејт. X Што ќе значи за развојот и иднината на Скопје целиот комплекс Ист Гејт кога ќе биде целосно готов и функционален? Скопје Ист Гејт ја реализира визијата за модерно Скопје. Уникатниот Скопје Ист Гејт се гради на една скопска историја, култура, уметност и енергија и дава ветување за сите оние кои ќе живеат, работат, ќе уживаат во шопинг и ќе се забавуваат во новиот енергичен град во град наречен Скопје Ист Гејт. Скопје Ист Гејт е комплексен проект кој се развива последните четири години. Проектот инкорпорира трговски центар од последната генерација на трговски центри чија вкупна изградена површина изнесува 162.000м2. Ова го прави најголем и водечки трговски центар во регионот. Во 2021 година ја започнавме првата фаза од резиденцијалниот проект кој на Скопје ќе му донесе вкупно 1.600 станбени единици во наредните 5 години. До крајот на третиот квартал од следната година очекуваме да се комплетира првата

фаза со 670 станбени единици. Веќе се прават подготовки за отпочнување на втората фаза која треба да започне следната година со изградба на две станбени згради. Во изминатата година работевме на планирање на сегментот на канцелариските згради и очекуваме наскоро да почнеме со проектирање на првата зграда со што и официјално ќе ја почнеме третата компонента на проектот. Се работи за вкупно пет бизнис центри со вкупна бруто изградена површина од приближно 100.000м2, како и дополнувања од 25.000м2 зеленило и паркови, игралишта кој ќе бидат дел од станбениот проект. Во финалната фаза, Скопје Ист Гејт ќе го рефлектира модерно Скопје, ќе претставува модерен екосистем за

X По што ќе се издвојува станбениот и деловниот простор во Ист Гејт, во смисла на стандардите на домување и работење? Со Ист Гејт Ливинг го враќаме она што значеше стандард на простор за живеење во градби со модерен стил на архитектура изведени по највисоки стандарди на изградба. Се обидуваме да внимаваме на секој детаљ од фазата на планирањето па се до изведбата. Проектот се гради со најдобрите материјали и стандарди за енергетска ефикасност. Цениме дека на потрошувачите им нудиме пред се функционален простор испланиран до најситниот детаљ. Бизнис зградите треба да го донесат првиот канцелариски парк во Скопје во кој идните закупци ќе можат да работат во простор дизајниран и изведен по последните стандарди за

во државата во кое најголемите трговски марки и групации одлучија да ги лансираат своите најголеми формати на продавници, први продавници или имаа прво влегување на македонскиот пазар. Со влегувањето на H&M во Ист Гејт Мол, центарот има целосна понуда на меѓународни брендови во сите сегменти на модата на едно место. Покрај H&M, центарот е уникатен по тоа што во него свои продавници имаат сите модни брендови на Inditex и сите модни брендови на LPP. Форматот на продавниците, односно нивната големина исто така го издвојува Ист Гејт Мол од другите центри и дава можност на потрошувачите да уживаат во сосема различен избор на модни парчиња. Центарот годината ќе ја заврши со реализиран промет на трговците од приближно 100 милиони евра и приближно 8 милиони посетители. Во услови на една

во зависност од сегментот. Градот Скопје и Општината Гази Баба само на основа на комуналии ќе инкасираат приближно 43 милиони евра. Се проценува дека бизнис сегментот и трговскиот центар ќе отвори приближно 10.000 нови вработувања.

за читателите што

тоа

бројки?

Гејт Мол по само една година од работењето, е речиси целосно закупен. Центарот располага со над 250 продажни места и е место

трговските центри ги нудат за своите посетители но и за своите закупци..

Што значи една година работење од аспект на структура на посетителите - домашни и странски? Дали сте задоволни од остварениот промет, земајќи ја предвид куповната моќ на пазарот и другите параметри –криза, инфлација, итн.? Трговскиот центар во последните месеци генерира над 800.000 посетители месечно, од кои еден не така мал дел се од соседството. За време на викендите посетеноста е најголема и достига до 40.000 посетители. Еден значаен дел од нашите посетители

повеќе од 3 години. За Ист Гејт Мол располага со над 250 продажни места и е место во државата во кое најголемите трговски марки и групации одлучија да ги лансираат своите најголеми формати на продавници, први продавници или имаа прво влегување на македонскиот пазар. Покрај тоа, продолжуваме со настани кои носат радост и среќа за целото семејство, кои носат информации од светските трендови, едукација, наука, гастрономија, спорт.

Гејт е гордост да каже дека

следат многу

во првите месеци

се разгоре кризата со Ковид пандемијата во 2020 година, Развојната банка

Република Северна Македонија (РБРСМ) стана многу актуелна во домашниот бизнис сектор по своите повици за поволните кредитни линии што требаше да им помогнат на компаниите да ги ублажат последиците од одеднаш затворената економија. Пандемијата стивна, но дојде нова криза со цените на енергенсите и останатите суровини, како последица на војната во Украина што почна во февруари годинава, што значеше дека на македонските компании сè уште им е потребна поддршка за обртни средства и сл. Со директорот на Развојната банка, г-дин Кире Наумов, разговаравме околу тоа колкаво беше значењето за домашните компании на кризните кредитните линии и останатите инструменти што оваа државна институција ги пласираше изминатиов период, при што треба да ги споменеме и редовните кредитни линии од Европската инвестициска банка, ЕИБ5 и ЕИБ6, во износ од 150 милиони евра. X Г-дин Наумов, поминавме исклучително тешка година на економски план... Развојната банка уште во пандемиските 2020 и 2021 се вклучи во ублажување на кризата за домашните компании. Кажете ни во кратки црти, кои беа клучните реализирани програми и кредитни линии изминативе три години? Развојната банка одигра значајна улога во справување со кризите изминатиов

на компаниите за справување со енергетската криза во износ од 25 милиони евра; • Субвенционирање на камата по кредити дадени од деловните банки кои ја реинвестирале добивката, во износ од 2 милиони евра; • Овозможено олеснување на условите на кредитната линија за производство, преработка и извоз на земјоделски производи во износ од 7 милиони евра;

• Воведен нов производ: Гарантен фонд (гарантна шема) во износ од 15 милиони евра, преку 2 нови видови на гаранции: индивидуални и портфолио гаранции; • Воведен нов производ: Царински гаранции т.е. гаранции за царински долг при увоз за облагородување, за поддршка на извозот, • Пласирани се средствата од ЕИБ 5 и ЕИБ 6 кредитните линии во износ од 150 милиони евра за поддршка на 458 проекти. X Колку вкупно средства за овие три години се пласирани во домашните компании и кои се ефектите од нив – зачувани и отворени нови работни места, одржан или зголемен извоз, итн.? Во текот на овие три години континуирано расте поддршката на Банката кон домашните компании. За три години, Развојната банка пласираше кредити во стопанството во износ од 294 милиони евра за поддршка на над 7.500 проекти. Само во 2022 година пласирани се средства во износ од 107 милиони евра. Пласманите на кредитите се во различни дејности. Најголем процент околу 40% се за поддршка на микро, мали и средни компании во производствената дејност. Во изминатите три години, кредитните линии беа насочени кон поддржување на ликвидноста, зачувување и отворање на нови работни места, со што се зачуваа

првата половина од 2022 година растот на активата е 43%, односно истата е порасната од 168 милиони евра на крај на 2019 година на 267 милиони евра во првата половина од 2022 година. На 13 декември 2022 година се изврши докапитализацијата на Банката износ од 10 милиони евра од Буџетот на државата, со што, вкупниот капитал и резерви на банката изнесуваат 57.5 милиони евра. Средствата за докапитализација на банката во текот на 2023 година ќе бидат ставени на располагање на домашните компании преку поволни кредитни производи согласно потребите кои ги диктира економијата. Развојна банка континуирано го зголемува своето учество во вкупните бруто - кредити пласирани кон нефинансиските друштва од страна на банкарскиот сектор, така што, заклучно со 30.09.2022 година, 7,3% од бруто - кредитите се од средства на РБСМ. За споредба, во истиот период лани, овој процент изнесуваше 5,3%.

од 45 милиони евра (две од нив со грант компонента); • Три кредитни линии за поддршка

споредено со 2019 година за 16,3%, во 2021 година споредено со 2020 годишен раст од 21% и во

X Објаснете за читателите, кои други продукти освен кредитите ги нуди Банката, и каков е досега интересот на компаниите за нив, како на пример, за осигурувањето на извозот? Развојната банка на домашните компании покрај кредитите им нуди уште два производи: осигурување на извозни и домашни побарувања, и факторинг (откуп на побарувања од странски и домашни купувачи). Интересот за овие два производи континуирано расте, особено во услови на криза кога ризиците од наплата се поголеми и потребата од тековна ликвидност е поголема. Компаниите може да ги осигурат своите побарувања од комерцијални и политички ризици преку производот кредитно осигурување. Во моментов имаме 80 осигуреници од различни индустриски гранки, со над 500 купувачи во 33 земји. Исто така, факторингот како производ е во постојан раст изминативе години, како во волуменот, така и во однос на проширено портфолио на купувачи. Овој производ овозможува полесно краткорочно финансирање на компаниите за нивните тековни потреби со што претставува еден вид акцелератор на бизнис циклусите во компаниите. X Како функционира досега гарантната шема? За време на Ковид кризата

друштва од страна на банкарскиот сектор, така што, заклучно со 30.09.2022 година, 7,3% од брутокредитите се од средства на РБСМ. За споредба, во истиот период лани, овој процент изнесуваше 5,3%.

и портфолио гаранции. Гарантната шема им овозможува на компаниите обезбедување на дел од колатералот за одобрени

година е објавен јавен повик за нова кредитна линија за обртни средства за компаниите погодени од енергетската и ценовната криза со директно кредитирање преку РБСМ во износ од 5 милиони евра. Заинтересираните микро, мали и средни трговски друштва, трговци поединци и занаетчии кои плаќаат давачки на реален приход своите кредитни барања можат да ги доставуваат електронски, почнувајќи од 26 декември 2022 година до 9 јануари 2023 година. За најскоро време се очекува потпишување на договорот со Европската инвестициона банка за нови 100 милиони евра кои ќе бидат на располагање на компаниите во 2023 година. Развојната банка е посветена и на проширување на соработката со други меѓународни инвеститори со цел обезбедување на нови извори на средства, следење на економската состојба и континуирано прилагодување на своите производи во насока на поддршка на компаниите во новонастанатите услови на работење, со посебен акцент на поддршка на инвестиции во зелена економија. X Каква економска година очекувате во 2023, конкретно за македонските компании дали има простор за малку оптимизам? Ќе се намали ли инфлацијата, или ќе влеземе во уште понеизвесен период на рецесија што им се заканува на најразвиените економии? Во економијата е многу важен оптимизмот, односно очекувањата. Со оглед на тоа што според најновите статистички податоци инфлацијата во земјава почна да забавува, очекувам дека тој тренд ќе продолжи и во 2023 година. Затегнувањето на монетарната политика треба да постигне рамнотежа помеѓу задржувањето на инфлацијата и избегнувањето на задушување на економијата. Мерките на Владата за поддршка на македонските компании во енергетско - економската криза дадоа значителен придонес во одржување на ликвидноста на компаниите, како и во поттикнување во инвестиции насочени кон енергетска ефикасност и обновливи извори на енергија со цел долгорочна заштеда на нивните трошоци. Македонските компании и во време на кризи покажаа флексибилност во прилагодувањето на новите услови на опкружувањето. Практикувам да се држам до оптимизмот и очекувам подобра клима за работа на домашните компании. nnn

од

и сопственик, проф. д-р

Чифлиганец, докажаниот стопанственик и филантроп, втората генерација сопственици, д-р Драгана Д. Чифлиганец и

Чифлиганец и стручниот

тим.

20 години, Адора го заокружи со богата општествено одговорна традиција, како активна членка на Глобалниот Договор на ООН од 2012 година и голем

хумани проекти за поддршка

ранливите категории граѓани, образованието, здравството, науката, спортот и културата, за што се вложени над 5 милиони евра и многу љубов за изградба на подобар, порамноправен и посреќен свет за сите. Дека хуманоста нема граници, потврда е соработката на Фондацијата проф. д-р Ванчо Чифлиганец и компанијата претставник на Адора во Србија, со Фондацијата Новак Ѓоковиќ, кои како главни партнери изградија нова, комплетно опремена, модерна детска градинка

ness by Adora. Нудејќи им на децата од предучилишна возраст едукација, игра и развој во безбедна, адекватна и креативна средина и преку поддршката на спортот и заедницата во Златибор, интернационалниот бренд Адора ја прошири корпоративната општествено одговорна филозофија надвор од границите на матичната држава. Флексибилна на новите прилики и кризни времиња, попречена да инвестира во централното подрачје на Скопје, Адора го прошири своето делување на пазарот на недвижности во Србија и Грција, каде го пренесе стекнатото долгогодишно искуство во градежништвото. Меѓу нејзините најпрепознатливи бренд објекти во Македонија се маркантниот комплекс Адора Flatiron - новиот препознатлив урбан симбол на македонската метропола, Адора Diamond Garden - најголемата покриена градина за зелено домување во Југоисточна Европа, 20-те модерни згради и деловни објекти во Општина Аеродром и првите енергетски ефикасни домови во Охрид и Струмица. Во духот на корпоративната општествена одговорност, со цел да ја збогати дејностa со хуман бизнис и Македонија како држава, да биде препознаена по инвестициите со хуман предзнак, Адора гради дом за сместување, нега и рекреација на стари лица во Илинден, непосредно до Скопје.

Комплексот се реализира според новите европски стандарди, на атрактивна, лесно достапна локација, во еколошки чиста и мирна средина со развиена инфраструктура, во срцето на модерната општина Илинден. Адора инвестира повеќе милиони евра во изградба на еден од посовремените домови на Балканот, за згрижување, достоинствена и долговечна старост на возрасните лица. Инвестиции и во Србија и Грција Во срцето на популарниот Златибор, Србија, во 2023 ќе биде отворен прекрасниот хотелско – резиденцијален објект 21st Century Zlatibor by Adora, сместен во борова шума со најубав панорамски поглед, современ концепт на различни софистицирани содржини и модел за брз поврат на вложените

на

преку

за

рекреација

од 2023, во заштитена

строгиот

на Солун, на познатата шопинг улица Ерму, ќе започне реконструкција на станбено-деловна зграда „Thessaloniki 21“, со модерни апартмани од 30 до 120 m², веднаш до славното морско шеталиште „Цимитски“, на 500 метри до Солунското пристаниште Лимани. За спокоен одмор во чиста еколошка природа со пријатно капење во Егејското

Море, е изграден комплекс со луксузни вили 6 минути пеш над плажата Криопиги, на средината од Касандра, првиот крак на Халкидики, место кое живее преку целата година и е богато со борови шуми и маслинови насади. Туристичкиот бутик комплекс со базен B&D LUXURY Suites, идеален за семеен одмор, е изграден на популарниот зелен остров Тасос, во Скала Потамиа, 2 минути пеш до кристалната, двекилометарска плажа Голден Бич, една од најубавите во Грција. Адора, која го диверзифицира бизнисот во банкарскофинансискиот сектор, е најголем поединечен акционер во најголемата македонска Комерцијална Банка АД Скопје,а поседува акции и во други реномирани банки и компании во Македонија, како и на глобалниот пазар. Адора е присутна во енергетскиот сектор и регулираниот бизнис со топлинска енергија, како сопственик на 2 топлани за централното градско греење во Скопје. Во своето 20 годишно постоење, Адора Бизнис Групацијата се води од начелото да инвестира пред сé во нашата држава Македонија и дека вистинскиот успех на компанијата се мери преку квалитетот на

природа за живиот свет на целата планета – климатските промени. Украинската криза, која по своја природа е резултат на судир на два глобални концепта, произведе енергетска криза на европскиот континент каква досега не била забележана во историјата. Кризата се карактеризира со нарушување на децениските вообичаени текови на енергенсите од Русија кон Европа, волатилноста на цените за истите енергенси, реперкусијата врз цените на електричната енергија на сите европски регионални пазари и најкарактеристично од сé – политичкиот одговор на Европа кон глобалниот конфликт кој се чини дека е со иста ефикасност како и здравствениот одговор кон COVID-19 пандемијата. Во пролетта 2023 ќе се навршат три години од почетокот на карантините и строгите здравствени мерки и се надеваме дека тоа ќе остане минато. За тековнава криза со безбедносните предизвици на исток од европскиот континент, би сакале да веруваме дека состојбата со воените активности би спласнала барем до ниво да нема понатамошни жртви и уништувања. Што се однесува до тотално релаксирање на конфликтот не очекуваме брзи решенија. Идниот развој на енергетската криза во Европа ја гледаме во три периоди. Првиот период е тековниов во кој трае грејната сезона во Европа и ќе трае до пролетта 2023. Вториот период ќе се случува по завршување на грејната сезона

Сакс банката, објавена во Лондонски Гардијан на 13 септември 2022, покажа дека Европските држави го искористиле летото 2022 година и се уште функционирачките гасоводи помеѓу Русија и Европа за полнење на мандаторните резерви со природен гас. Со резерви исполнети на ниво над 90% до крајот на октомври 2022 и со дисциплинираното придржување до мерките предложени за заштеда на енергија, банката прогнозира дека во текот на оваа зима 2022/2023 цената на природниот гас ќе падне за повеќе од двојно во однос на спот цената во септември 2022. Тој пад би бил од тогаш тековната цена на природниот гас од 215 EUR/MWh на цена пониска од 100 EUR/MWh во првиот квартал од 2023. Резервите се надополнуваа се разбира и со количините втечнет природен гас (LNG) кои беа испорачувани од САД во текот на пролетта и летото оваа година. Тоа е тој глобален прераспоред – глобален шифт во трговија со енергенси кој ја карактеризира 2022. Уште еден значаен „шифт“ кој се случи оваа година, а е малку познат поради својата природа, е синхронизацијата на целиот украински електроенергетски систем кон Европската континентална интерконекција.

дека ниеден од тие датуми не биле случајно одбрани. Поради падот на индустриската потрошувачка на природен гас во Европа во пресрет на Божиќните празници, цената на гасот е навистина падната на ниво под 100 EUR/MWh, но за основани заклучоци во врска со прогнозите на Голдман Сакс ќе треба да се почека крајот на јануари 2023. Уште еден невообичаен развој се случи, и се случува на берзите за електрична енергија, каде што до минимум се намали или целосно исчезна можноста да се набави енергија на долг рок по фиксна цена. Анализа на ЕДС за прогнозите на HUDEX наспроти спот цените на HUPX Почнувајќи од крајот на 2021 година, кога волатилноста на цените во енергетскиот сектор веќе земаа замав, бројот на трансакции на HUDEX платформата на Унгарската берза за електрична енергија за futures/derivatives производи почна да опаѓа. Како почнаа да исчезнуваат налозите за понуди и побарувања на енергија преку платформата за деривативни производи, така исчезнуваше и довербата на трговците во цените на деривативните производи. Она што следеше почнувајќи од јануари 2022 година беше платформа која редовно објавуваше цени од една страна, но не добиваше ниту понуди ниту побарувања ниту пак се регистрираа склучени трансакции од друга страна кои би ги оправдале објавените цени. Една куса анализа околу веродостојноста на прогнозираните цени за деривативните производи (производи кои финансиски се тргуваат денес, а физички би се испорачале во иднина) наспроти реализираните цени на спот пазарот покажува дека довербата кај трговците и од двата табора ( и оние кои нудат енергија и оние

кога ќе дојде време производот да почне физички да се тргува на спот пазарот, ќе се тргува по повисока цена, додека пак спротивниот сентимент се набљудува кај трговците кои сакаат да купат енергија кои сметаат дека на спот пазарот производот ќе се тргува пониско од прогнозираните цени. Се покажа дека и покрај фактот што прогнозите на HUDEX ги промашија прогнозите во двете насоки, сепак трговците-купувачи се покажаа како поголеми домаќини избегнувајќи да ги хеџираат своите позиции, насочувајќи се скоро ексклузивно кон спот пазарот, сега за сега. Скенирањето на цените за анализата ги зема предвид прогнозираните цени за производите април, мај и јуни 2022, Q3 и Q4 на 2022, Q1 на 2023 како и Годината 2023. Набљудуваните цени беа просекот помеѓу peak-load и baseload прогнозираните цени за секој од производите. Анализата ја следеше разликата помеѓу ценовното ниво на HUDEX прогнозата (ex-ante) наспроти просечната реализирана цена на HUPX спот пазарот откако периодот на производот бил веќе истечен (ex-post). Периодот во кој беа скенирани прогнозите беше од 1 март до 13 декември 2022 година. Резолуцијата на примероци беше со растојание од горе-доле 2 недели со должно внимание на работни и неработни денови. Конечно, скенираните прогнозирани цени беа споредени со реализираните цени откако периодот на производот ќе

истечеше. Резултатите покажаа дека во повеќето случаи (4 наспроти 1) прогнозираните цени на HUDEX платформата беа далеку повисоки од реализираните цени. Само во еден случај, за производот Q3 на 2023, прогнозираната цена на HUDEX се покажа како оптимистичка во однос на цената по која истиот производ се тргуваше на спот пазарот. Од 4 случаи во кои HUDEX прогнозирал повисоки цени од реализираните, само во еден случај реализираната цена била внатре во опсегот на прогнозираните цени во набљудуваниот период, со тоа што реализираната цена е скоро залепена на долната граница на опсегот и беше 13% под просекот на опсегот. Во останатите случаи прогнозата на HUDEX ja промашувал реализираната цена за негативни 55%, 33% и фантастични 75% за производите април, мај и Q4 на 2022, како и со позитивна разлика од 32% за производот Q3 на 2022. И доколку овие разлики се набљудуваат во контекст на берзите и трговијата со електрична енергија – разликите се огромни. Но, ова нетреба да се разбере како губење на довербата во Унгарската берза – напротив, таа берза се уште е најликвидна и стожерна берза за регионот на средна, источна и југо-источна Европа. Едноставно, трговците не се осмелуваат да ги преземат ризиците на долгорочни позиции по фиксни цени, сега за сега. Како куриозитет може да се спомне прогнозираната цена за цела 2023 година на 13 декември од 418

EUR/MWh, или денешната цена од 304.5 EUR/MWh на кои што ако им се аплицира грешката од 55% како што е забележана грешката за производот април 2022, тогаш во таков случај би можело да се очекува реализираната цена за 2023 година да биде 188 или 137 EUR/MWh. Се разбира, не само што предвидувањето на берзански цени е невозможно, туку и апликацијата на статистики кои се случиле во минатото врз развојот на цените во иднина не обезбедува доволно ниво на доверба за трговците да се коцкаат со парите на нивните акционери. Но сепак вреди да се истакне дека прогнозираните цени за 2023 година само за 10 дена опаднаа за повеќе од 100 EUR/MWh (27% пониско) и денес производот YR-23 се прогнозира на ниво од 304.5 EUR/MWh. На крајот на годинава би сакале да можеме да презентираме добри вести полни со охрабрување и надеж за подобра иднина. Можеби опусот на подзаконски акти потребни за конечно функционирање на пазарот на природен гас кој денес беше презентиран од страна на ГА-МА ја обезбедува надежта дека барем нешто во енергетскиот сектор оди на подобро. Би сакале исто така да веруваме дека нај тешките моменти од оваа енергетска криза се зад нас. Искрено се надеваме дека е така. Анализата ја подготвија Златко Черепналкоски, директор на маркетинг и продажба во ЕДС и Крумислав Рафајловски, раководител на Trade оддел во ЕДС

Стоте најбогати бизнисмени во земјите од поранешна СФРЈ (без Словенија) вредат 69,4 милијарди евра. Српските 48 милијардери од Листата на 100 најбогати се „тешки“ 33 милијарди евра, а 27 милијардери од Хрватска имаат богатство од 24 милијарди евра. Според податоците за 2021 година, хрватскиот бизнисмен Дубравко Гргиќ, сопственик на Аграм Груп и неговите српски колеги Миодраг Костиќ, сопственик на МК Груп и Мирослав Мишковиќ,

имаа значително влијание врз намалувањето на вредноста на компаниите и богатството на бизнисмените во 2022 година. Форбс (Forbes) пресметал дека за една година се „стопиле“ 400 милијарди долари и дека бројот на милијардери се намалил за 87. Со внимание се следи трката на милијардери за светскиот трон на најбогат човек на планетата. Илон Маск и Џеф Безос се „борат до последен цент“ (од време на време ќе влетаат некои „падобранци“ како Бил Гејтс или Бернард Арно), што ја прави трката интересна и неизвесна. Иако по вредност е далеку пониска, не е неинтересна ниту трката на домашен терен (во Србија), каде за бизнис врвот се натпреваруваат двајца од најголемите бизнисмени, Мирослав Мишковиќ и Миодраг Костиќ, чие ривалство

земјите

поранешна

Разликата меѓу

на прво место и Костиќ и

кои се разликуваат меѓу себе на ниво статистичка грешка, е околу 60 милиони евра, во однос на пример, на разликата (48 милијарди долари) меѓу првиот и вториот (Маск - Безос) на Forbes листата. Другата вест е дека Костиќ „за влакно“ го претрка Мишковиќ, разликата е 196.335 евра, колку една гарсониера во Белград. Минатата година на српската листа Мишковиќ беше побогат од Костиќ за педесетина милиони евра, па практично е невозможно да се утврди разликата, особено што и двајцата се присутни со своите бизниси низ регионот и пошироко. За светската листа на милијардери што ја направи магазинот Forbes, досега се’ е кажано. Што покажува Листата на 100 најбогати во регионот? На списокот доминира генерацијата претприемачи кои развиле бизниси во 90-тите години на минатиот век и по падот на комунизмот, кога нашиот регион започна од нула. Од Листата може да се прочита до каде се промените во транзицијата од социјализам во капитализам по три децении и каков успех постигнале државите создадени со распадот на поранешна Југославија. Факт е дека сите почнаа во исто време, вистина, од различни почетни позиции на развој. Некои од нив поминаа низ воени трауми и невидено уништување, некои низ меѓународна изолација, некои

според српскиот магазин Nedeljnik „жарат и палат“ во земјите создадени со распадот на СФРЈ, континуирано зголемувајќи го своето богатство и успешно управувајќи со исклучително вредни компании. Само кога ќе прослават 30-35 години постоење на нивните компании, можете да видите колку била паметна, ефективна, профитабилна и издржлива реформската идеја на Марковиќ. Но, апсолутно највпечатлив и далекосежно најзначаен впечаток е дека новата економија го презема приматот во регионот (како всушност и во светот). (Новата економија ја дефинираме како синергија на знаење - интелектуална сопственост, дигитализирани комуникации и информации, интернет, мрежно деловно поврзување, иновации, виртуелен бизнис, глобална конкуренција, флексибилни производствени системи и организациска структура, сопственички и некомерцијални партнерства). Доказ за тоа е што тројца од првите пет најбогати бизнисмени од регионалната листа работат во областите на новата економија: Мате Римац (Римац Груп), браќата Кутиќ и Изабел Јелиниќ (Инфобип) и Мирослав Мишковиќ (Ананас). Некои нови „клинци“ Ако ја вклучиме и Словенија меѓу земјите од регионот каде што новата економија напредува незапирливо, тогаш слободно може да се каже дека пристигна сериозна конкуренција за старата гарда бизнисменинекои „нови клинци“ кои „пливаат“ на бранот на 4-та индустриска револуција, дигитализацијата, вештачката интелигенција, машинското учење, електричната мобилност... Овие млади лавови безмилосно освојуваат територии (пазари) и заземаат сè подобри позиции на бизнис листите. Ним им треба многу помалку време за да ги искористат своите знаења, вештини и ризик отколку традиционалните бизнисмени кои заземаат пазарна позиција и ја зголемуваат вредноста на нивните компании со години, па дури и со децении. Стартапи со кои младите претприемачи влегуваат во бизнисот со леснотија и за многу кратко време добиваат статус „еднорог“ бидејќи вредноста на нивните новоосновани компании на берзата ја надминува вредноста од една милијарда долари. Нивните компании се еднаква, а често и супериорна, конкуренција на глобалните пазари на најдобрите, најголемите и најпознатите компании од Америка и Кина. Воопшто несомнено е дека ваквите компании од нашиот регион и нивните млади сопственици се најголемите добитници на транзицијата и евроатлантската интеграција на нивните домицилни земји. Забележливо е дека Листата

Вредност (евра) Држава 1 Дубравко Гргиќ Аграм Група 2.840.000.000 Хрватска 2 Миодраг Костиќ МК Група 2.779.323.438 Србија

Мирослав Мишковиќ Делта Холдинг 2.779.127.103 Србија 4 Силвио и Роберт Кутиќ, Изабел Јелениќ Инфобип 2.500.000.000 Хрватска 5 Мате Римац Римац Група 2.270.000.000 Хрватска 6 Емил Тедески Атлантик Група 1.600.000.000 Хрватска 7 Петар Матијевиќ МИ „Матијевиќ“ 1.597.272.145 Србија 8 Дејан Чакајац и Јадранка Степановиќ Моцарт 1.353.004.180 Србија 9 Драган Шолак Јунајтед Груп 1.335.800.000 Србија 10 Миле Ќурковиќ Плодине 1.313.750.000 Хрватска 11 Филип Цептер Цептер Интернационал 1.300.000.000 Србија 12 Иван Жабчиќ и Марко Вуковиќ ХС Продукт 1.286.319.990 Хрватска 13 Љубиша Крстајиќ Карисма хотели и ресорти 1.208.000.000 Србија 14 Станко Поповиќ Еликсир Група 1.166.336.358 Србија 15 Павао Вујновац Енергија Натуралис 1.150.000.000 Хрватска 16 Борислав и Драган Станојловиќ Спорт Висион 1.108.801.535 Србија

17 Петар Матиќ МПЦ Холдинг 1.096.550.926 Србија

18 Томислав Мамиќ Томи 980.000.000 Хрватска 19 Небојша Шапоњиќ и Ранко Сочанац Нелт 950.000.000 Србија 20 Богољуб Кариќ БК Група 940.000.000 Србија 21 семејство Дрк Виндија 902.597.403 Хрватска 22 Драгутин Каменски Камград 866.666.666 Хрватска 23 Небојша Шарановиќ Каппа стар 831.246.751 Србија 24 Бранко Роглиќ Орбико 828.440.000 Хрватска 25 Вук Хамовиќ ЕФТ 801.000.000 Србија 26 Петар Припуз ЦИОС Група 784.096.000 Хрватска 27 Мирољуб Алексиќ Алко Група 768.405.392 Србија 28 Божидар Петковиќ Пештан 757.595.691 Србија 29 Сенад Џамбиќ Бинго Група 741.381.160 БиХ 30 Иван Ерговиќ Нексе Група 736.666.665 Хрватска 31 Жељко Митровиќ Пинк Интернационал 732.245.812 Србија 32 Душан Мојсиловиќ Агромаркет Група 723.475.888 Србија 33 семејство Пивац МИ „Браќа Пивац“ 698.701.299 Хрватска 34 Марко Пипуниќ Жито 697.616.633 Хрватска 35 Бисера Драгичевиќ НИРД 658.207.992 Хрватска 36 семејство Хастор Превент Група 651.469.523 БиХ 37 Анте Влаховиќ Адрис Група 644.559.999 Хрватска 38 Иван Бошњак

100 најбогати во регионот Име Компанија

1 Дубравко Гргиќ Аграм Група

Вредност (евра) Држава

2.840.000.000 Хрватска

2 Миодраг Костиќ МК Група 2.779.323.438 Србија

3 Мирослав Мишковиќ Делта Холдинг 2.779.127.103 Србија

4 Силвио и Роберт Кутиќ, Изабел Јелениќ Инфобип

2.500.000.000 Хрватска

5 Мате Римац Римац Група 2.270.000.000 Хрватска

6 Емил Тедески Атлантик Група 1.600.000.000 Хрватска

7 Петар Матијевиќ МИ „Матијевиќ“ 1.597.272.145 Србија

8 Дејан Чакајац и Јадранка Степановиќ Моцарт 1.353.004.180 Србија

9 Драган Шолак Јунајтед Груп 1.335.800.000 Србија

10 Миле Ќурковиќ Плодине 1.313.750.000 Хрватска

11 Филип Цептер Цептер Интернационал 1.300.000.000 Србија

12 Иван Жабчиќ и Марко Вуковиќ ХС Продукт 1.286.319.990 Хрватска

13 Љубиша Крстајиќ Карисма хотели и ресорти 1.208.000.000 Србија

14 Станко Поповиќ Еликсир Група 1.166.336.358 Србија

15 Павао Вујновац Енергија Натуралис 1.150.000.000 Хрватска

16 Борислав и Драган Станојловиќ Спорт Висион 1.108.801.535 Србија

Иван Убовиќ Бемакс 482.626.310 Црна Гора 50 Стипо Матиќ М Сан Група 477.546.660 Хрватска 51 Изудин Ахметлиќ Хифа Оил 473.603.010 БиХ 52 Милија Бабовиќ Фешн Компани 471.522.455 Србија 53 Иво Усмиани ЈГЛ 459.739.113 Хрватска 54 Зоран Тирнаниќ ДИС 443.598.700 Србија 55 Добросав Бојовиќ Енергопроект, Напред 436.000.000 Србија 56 Иван Катавиќ КТЦ 435.000.000 Хрватска 57 Ненад Ковач Коефик, Роаминг 432.339.290 Србија 58 Новак Ѓоковиќ тенисер 430.000.000 Србија 59 Андреј Јовановиќ Дека инжењеринг, Имлек 413.135.978 Србија 60 Драган Бокан Воли Трејд 413.053.640 Црна Гора 61 Ненад Милановиќ Коинг 396.000.000 Србија 62 Хамед Рамиќ Еуро Асфалт 379.211.754 БиХ 63 Мирко Грбешиќ Мепас 375.371.627 БиХ 64 семејство Кожул ТТ Кабели 362.282.176 БиХ 65 Петр Немец Амикус 358.100.000 Србија 66 Владимир и Никола Лазаревиќ Форма Идеале 348.951.773 Србија

67 Боривој и Ѓорѓе Трифуновиќ Баувезен 348.817.795 Србија

17 Петар Матиќ МПЦ Холдинг 1.096.550.926 Србија

68 Драгољуб Збиљиќ Електротехника - Јужна Бачка 339.503.450 Србија

18 Томислав Мамиќ Томи 980.000.000 Хрватска

19 Небојша Шапоњиќ и Ранко Сочанац Нелт 950.000.000 Србија

69 Миленко Костиќ Ауто Чачак 331.954.846 Србија

20 Богољуб Кариќ БК Група 940.000.000 Србија

70 семејство Гудељевиќ Феро-Терм 328.280.000 Хрватска

21 семејство Дрк Виндија 902.597.403 Хрватска

71 Мирко Рисовиќ Тропик 324.761.045 БиХ

22 Драгутин Каменски Камград 866.666.666 Хрватска

72 Ѓорѓије Ницовиќ Ирва 310.962.000 Србија

23 Небојша Шарановиќ Каппа стар 831.246.751 Србија

73 Соња и Небојша Петриќ Промист, Галенс Инвест 310.962.000 Србија

24 Бранко Роглиќ Орбико 828.440.000 Хрватска

74 Коста Чоловиќ Бања комерц, Бекамент 301.844.432 Србија

25 Вук Хамовиќ ЕФТ 801.000.000 Србија

75 Данко Ќориќ СуперСпорт 300.000.000 Хрватска

26 Петар Припуз ЦИОС Група 784.096.000 Хрватска 27 Мирољуб Алексиќ Алко Група 768.405.392 Србија 28 Божидар Петковиќ Пештан 757.595.691 Србија 29 Сенад Џамбиќ Бинго Група 741.381.160 БиХ 30 Иван Ерговиќ Нексе Група 736.666.665 Хрватска 31 Жељко Митровиќ Пинк Интернационал 732.245.812 Србија 32 Душан Мојсиловиќ Агромаркет Група 723.475.888 Србија 33 семејство Пивац МИ „Браќа Пивац“ 698.701.299 Хрватска

76 Иван Чермак Кродукс 300.000.000 Хрватска

77 семејство Радун Нектар 300.000.000 Србија 78 Веселин Пејовиќ Унипром 296.485.720 Црна Гора 79 семејство Гудељ ФИС 296.329.763 БиХ 80 Веселин Јевросимовиќ Комтрејд 296.272.224 Србија 81 Ацо Ѓукановиќ Инвест Нова, Прва банка 285.961.400 Црна Гора 82 Родољуб Драшковиќ Свислион Група 276.860.583 Србија 83 Жељко Мандариќ Маншпед 268.000.000 Хрватска 84 Драго Малиновиќ Комерц Мали Прњавор 264.805.058 БиХ 85 Георг Гавриловиќ помладиот Глобална храна 264.216.663 Хрватска 86 Томислав Рукавина Клима опрема 263.500.000 Хрватска 87 Ристо Дрекаловиќ КИПС 260.508.960 Црна

српскиот магазин Nedeljnik насоките на развој (интеграција во ЕУ, отворање кон светот, приватна сопственост, слободен пазар, владеење на правото). Влијанието на ЕУ, Западот и реформите врз словенечките и хрватските бизниси Логиката на економските реформи, модернизацијата и пошироката интеграција може, на пример, да ја објасни значајната конвергенција на силата на хрватската економија во однос на српската економија, иако во Хрватска има многу помалку богати деловни луѓе. Србија има најмногу (48) богати бизнисмени на листата и нивниот имот вреди најмногу - 33 милијарди евра, а има 27 бизнисмени од Хрватска со богатство од 24 милијарди евра. (патем, со оглед на бројот на жители, логично е дека најмногу богати луѓе се во Србија и Хрватска). Хрватска го компензира овој „недостиг“ на богати со членство во Европската унија, реформирање на законодавството и успешно отворање кон Запад, што имаше корисен ефект врз економијата и им овозможи на хрватските претприемачи да постигнат поголем раст. Тоа го потврдуваат две бројки: БДП на Србија минатата година беше 63,1 милијарди долари, а на Хрватска 67,8 милијарди долари; а БДП по глава на жител во Србија изнесува 9.214 долари, а во Хрватска 17.398 долари. Уште поголемо влијание на Европската Унија и Западот имаше врз економијата на Словенија, која користејќи ги ефектите од реформската политика и членството во Европската унија, успеа да изгради респектабилна европска економија. Во оваа прилика Менаџер-Финанце во својата анализа на 100-те најбогати Словенци ефектно констатира: „Добрата позиција на западните

извештаи на нивните компании. Таа проценка страда од проблемот на застарени податоци, статутарни податоци и непознавање на фактите за бизнисите во странство. Сè е направено врз основа на информации од јавен карактер, што не е совршено бидејќи јавните податоци се менуваат. На пример, резултатите врз основа на кои е проценет имотот се базирани на податоци од 2021 година, а сега веќе е завршена 2022 година. Користена е финансиска методологија и низа алатки кои овозможуваат да се дојде до најреалната вредност на компаниите. Земени се во предвид податоците како приход, EBITDA, нето добивка, пресметана

Процена на

(милиони евра)

Outfit7 345

McKinsey.

зголемен за дури 70%, а просечните брзини на ката

сила за развојот на нови функционалности во повеќе области коишто ќе ни го поедностават и подобрат

животот

сфери. На пример, преку Massive IoT, ќе биде овозможен значителен развој во делот за паметни градови и паметна инфраструктура. 5G ќе овозможи примена на вештачката интелигенција за подобрување на ефикасноста на самата мрежа. Преку вештачката интелигенција ќе може да се детектираат и најмалите недоследности во функционирањето на мрежите и системите коишто испорачуваат клучни услуги. На тој начин, тие ќе можат да бидат спречени без корисниците воопшто и да ги забележат. Сето ова ќе обезбеди супериорна мрежа и услуга, досега невидени услуги и производи, како и широк пристап за сите до новите технологии.