transport 2012

TRANSPORT I LOGISTIKA

www.kapital.mk

sreda 14/03/2012

STARITE KAMIONI DRASTI^NO GO POSKAPUVAAT TRANSPORTOT NIZ EVROPA!

50 SPECIJALEN PRILOG TRANSPORT I LOGISTIKA

BROJ 646 14/03/2012 www.kapital.mk

Vo Makedonija okolu 9.000 kamioni se so nepovolni ekolo{ki standardi. Osven {to ja zagaduvaat okolinata, go poskapuvaat i biznisot, zatoa {to strogite ekolo{ki standardi vo evropskite zemji im nalagaat pla}awe na ekolo{ka kazna od 40 evra na den

STARITE KAMIONI POSKAPUVAAT TRA Na kartata se markirani zeleni zoni kade {to mo`e da se dvi`at transporterite so poniski ekolo{ki standardi.

Tie pla}aat poskapi patarini i poskapi dozvoli za transport.

SOWA JOVANOVA s.jovanova@kapital.com.mk

o Makedonija duri 60,47% od vozilata na transportnite kompanii se so Euro 0, 1 i 2 ekolo{ki standard, {to zna~i deka vozilata so koi se prevezuvaaat makedonskite proizvodi se postari od 16, odnosno 30 godini. So vakvite performansi transportnite vozila ne samo {to direktno ja zagaduvaat `ivotnata sredina, tuku i ne mo`at da prevezuvaat stoki vo pove}e evropski zemji, bidej}i politikata na Evropskata unija vo pogled na goleminata na emisijata na izduvni gasovi e mnogu stroga i se dvi`i vo pravec na namaluvawe na brojot na transportni vozila so Euro 3 motor {to tranzitiraat niz nejzina teritorija. Na kamionite so standard Euro 3 koi se so starost do 13 godini im e dozvolen vlez vo takanare~enite zeleni zoni vo evropskite zemji, no zatoa }e treba da platat “eko” kazna, koja vo sekoja dr`ava e razli~na, no se dvi`i vo prosek od 50 evra dnevno.

Transportnite kompanii komentiraat deka porano najgolemiot profit go ostvaruvale tokmu od prevozot {to go vr{ele vo zemjite od EU, kade {to im

V

be{e dozvoleno da tranzitiraat i do 60 dena. Sega imaat pravo na samo tri turi, koi voobi~aeno traat pet do deset dena. Poradi vakvite trendovi, neophodno e da se investira vo obnovuvawe na vozniot park, {to kompaniite smetaat deka e re~isi nevozmo`no vo uslovi na kriza.

“Premnogu e zastaren vozniot park, a vo uslovi na kriza e navistina problemati~no da se

investira, osobeno koga cenite ne se rentabilni. Nema logika da se investira vo ne{to {to ne se isplatuva”, veli Miroslav Stankovi}, izvr{en direktor na Transkont.

NEOPHODNI SE DR@AVNI SUBVENCII ZA OBNOVA NA VOZNIOT PARK Pritisnati od globalnata ekonomska kriza, koja im go namali obemot na rabota,

problemite so naplatata na pobaruvawata od stranstvo, visokite ceni na naftata, a niskata cena na prevozot na stoka, transporterite te{ko kupuvaat kamioni od povisoka klasa, zatoa {to edno takvo vozilo ~ini nad 100.000 evra.

Asocijacijata na transporteri Makam-trans ve}e pokrena inicijativa za dr`avna pomo{ vo transportniot sektor preku lista so barawa, vo koja, me|u

I DRASTI^NO GO ANSPORTOT NIZ EVROPA! BILJANA MURATOVSKA

STEVICA ЧARAPI] - MSC

PRETSEDATEL NA MAKAM-TRANS

“To~no e deka vozniot park, koj glavno se koristi za transport vo balkanskite zemji, e prili~no star i zatoa tro{ocite za negovo odr`uvawe se visoki, no iako prihodite na transporterite ne se golemi, mora da se investira. Toa ne e samo potreba, tuku neminovnost za dolgoro~no odr`uvawe na biznisot.”

“Vladata treba da ni pomogne da gi promenime zastarenite vozila. Ako davaat 5.000 evra za po~nuvawe nov biznis, mo`e da se najde forma so koja }e ni pomognat i nam da staneme pokonkurentni.”

Vo uslovi na zna~itelno namalena transportna aktivnost, kontinuiran porast na tro{ocite i drasti~en pad na cenata za prevoz, transporterite baraat dr`avna pomo{ preku voveduvawe tarifnik so minimalni ceni za prevoz, namaluvawe na stapkata na DDV od 18% na 5%, kako i subvencii za nabavka na novo ili nadgradba na staro vozilo drugoto, kako klu~no go postavuva baraweto za subvencii za nabavka na novi vozila so poviski ekolo{ki standardi ili pak, za vgraduvawe filtri vo starite kamioni koi }e ja podobrat emisijata na izduvni gasovi.

“Duri 60,47% od vozniot park se vozila koi se nare~eni crni, so Euro 0, 1 ili 2, {to e stra{na sostojba. Toa zna~i deka sme na stakleni noze i tie nemaat kade, pa vozat kon Grcija, Bugarija, Kosovo i vo Srbija. Vladata treba da ni pomogne za da mo`eme da gi smenime site zastareni vozila. Ako davaat 5.000 evra za po~nuvawe nov biznis, mo`e da se najde forma so koja }e ni pomognat i nam.

Pred tri godini baravme pomo{ od dr`avata od 2.000 evra po kamion za vgraduvawe specijalni filtri, no ne naidovme na razbirawe”, objasnuva Biljana Muratovska,

pretsedatel na Asocijacijata na transporteri Makamtrans.

Dokolku Vladata dozvoli finansiska poddr{ka za nadgradba na vozilata so poekolo{ki standardi, zna~itelno }e im se namalat tro{ocite na transporterite. Vo momentov kamionite so Euro 4 standard pla} aat 4,2 centi po kilometar pomalku patarina vo odnos na onie od Euro 3 klasata.

Starosta na vozniot park ja determinira i rutata na doma{nite transporteri, pa taka, momentalno onie {to imaat Euro 0, 1 i 2 vozat na kratki relacii vo zemjava i vo dr`avite od regionot, dodeka kamionite so Euro 3 vozat kon zemjite od ju`na Evropa, Rusija, Belorusija, Ukraina i Romanija, kade {to ima izvoz na zemjodelski proizvodi, a s$ u{te ne se baraat visoki standardi. Onie pak, so povisoki standardi, {to uspeale da obezbedat CEMT-dozvoli, se fleksibilni i vozat kon site evropski zemji.

“To~no e deka vozniot park koj e za upotreba za balkanskite zemji e prili~no star i zatoa tro{ocite za negovo odr`uvawe se visoki, no iako prihodite na transporterite ne se golemi, mora da se investira, zatoa {to toa ne e samo potreba, tuku neminovnost za odr`uvawe na biznisot na dolgoro~en plan”, objasnuva Stevica Чarapi}, direktor na MSC. Vo Makedonija vo poslednite dve godini se vneseni nad 600 vozila so Euro 5 standardi. Spored podatocite na SIZ Makedonija soobra}aj, godinava za CEMT-dozvoli

aplicirale 1.440 transporteri so Euro 5 vozila, {to e 535 vozila pove}e od lani.

Vo kompanijata Kuehne+Nagel, koja funkcionira kako globalna logisti~ka mre`a, velat deka kontinuirano mora da se investira vo transportniot sektor.

“Pokraj nabavkata na novi vozila, neophodno e i sledewe na poslednite tehnolo{ki dostignuvawa i nivnoto implementirawe vo

transportnite procesi. Globalno, s$ pogolemo e navleguvaweto na kompjuterskata tehnologija, kako i na elektronskite uredi vo transportnite i vo logisti~kite procesi vo ramkite na realizacijata na sinxirot na nabavki. Seto toa bara kontinuirani investicii, koi ednostavno mora da gi ima ako sakame da bideme atraktivna destinacija za investirawe na stranski multinacionalni

51

52 SPECIJALEN PRILOG TRANSPORT I LOGISTIKA

BROJ 646 14/03/2012 www.kapital.mk

kompanii”, objasnuva Boban Trpezanovski, komercijalen direktor vo Kuehne+ Nagel, Makedonija.

SUBVENCIITE SE NEOPHODNI ZA PODOBRUVAWE NA SOSTOJBITE! Merkite {to gi bara Makamtrans vo pogled na podobruvawe na sostojbite vo transportniot sektor ne se novi i nepoznati, zatoa {to Hrvatska u{te pred tri godini obezbedi subvencii za nabavka na novo vozilo vo vrednost od 70 milioni evra.

Vo Germanija pak, kamionxiite dobivaat pari~na pomo{ od dr`avata od 3.000 do 5.000 evra za vozilo.

Modelot koj go sprovede hrvatskata vlada pred tri godini se odnesuva{e na obnova na vozniot park preku zgolemuvawe na brojot na kamioni so Euro 4 i Euro 5 standardi. Pritoa, bea obezbedeni 70 milioni evra za period od tri godini, nepovratna subvencija. Hrvatskata vlada ja donese odlukata za subvencionirawe sakaj}i da izbegne {trajkovi na transporterite, koi vo toj period bea aktuelni vo pogolemiot del od evropskite zemji, kako rezultat na visokite ceni na gorivoto. Vo toa vreme mnogu evropski dr`avi praktikuvaa vakva pomo{, Slovenija toa go prave{e preku subvencionirawe na kamatite na kreditite za nabavka na novo vozilo.

Vo Ministerstvoto za transport i vrski pak, ubeduvaat deka dosega nemaat dobieno nikakvo oficijalno

POSREDNICITE VO TRANSPORTNIOT BIZNIS ]E RABOTAT SAMO SO LICENCI! Site kompanii koi se vklu~eni vo organizacijata na prevozot na patnici i na stoki, a nemaat sopstven vozen park, vo idnina }e mora da poseduvaat licenca. Ova e predvideno so najnovite izmeni na Zakonot za prevoz vo patniot soobra}aj, so {to i posrednicite vo transportniot biznis se obvrzani da imaat licenca za vr{ewe dejnost, no i da poka`at finansiska stabilnost, kako garancija od 100.000 evra. Ova zakonsko re{enie osobeno gi izraduva transportnite kompanii, koi vo uslovi na kriza bea izlo`eni na nelojalna konkurencija od strana na posrednicite vo transportniot biznis, koi pak, bez sopstven vozen park konkuriraa na tenderi so poniski ceni. Dosega edinstveno prevoznicite koi imaat sopstven vozen park moraa da poseduvaat licenca i da imaat bankarska garancija od 9.000 evra za prvata vozna edinica i po 5.000 evra za sekoja naredna vozna edinica.

Iako so Zakonot za prevoz na patnici se menuvaat pravilata za u~estvo vo transportniot biznis, preku licencirawe na site kompanii, sepak, del od transporterite smetaat deka so toa nema da se obezbedi ednakvo u~estvo na site subjekti.

“Potrebno e da se ima licenci, a so toa znaewe i principi na rabotewe, no sepak, do tie licenci se stignuva premnogu lesno, {to zna~i deka toa, vsu{nost, e formalnost i ne se postignuva vistinskiot efekt. Za da se stavi red, mora prvo da se formira sindikat, rentabilni tarifnici, bidej}i niedna cena, osobeno vo kontejnerskiot kamionski prevoz, ne e so kalkulirana amortizacija”, objasnuva Miroslav Stankovi}, izvr{en direktor na Transkont.

Drugi kompanii pak, smetaat deka posrednicite, vsu{nost, se {pediterite i logisti~arite, bez koi transportot e nezamislivo da se odviva.

“Vo uslovi na globalizacija i celosna liberalizacija na pazarot, li~no ne gledam potreba ili benefit koj bi se dobil od licencirawe na organizatorite na transportot, no dokolku e potrebno, va`no e istoto da se izvede vo konsultacija so {pediterskiot esnaf”, objasnuva Чarapi}.

Vo zdru`enieto Amerit smetaat deka vakvoto zakonsko re{enie ve}e funkcionira vo visokorazvienite ekonomii, kade {to pridonelo za poddr{ka na transporterite i zajaknuvawe na delovnite vrski.

“Me|utoa, sostojbite vo pogled na ova pra{awe vo Makedonija treba da se opserviraat soglasno na{eto relativno mlado stopanstvo i otsustvo na fer biznis-relacii.

Vremeto }e poka`e dali stanuva zbor za implementirawe dobro zakonsko re{enie ili na povr{ina }e izleze ne{to drugo. Bi sakal da veruvam deka tendencijata na zakonodavecot e osovremenuvawe i reformi vo rabotata na transportnite firmi, so cel zajaknuvawe na konkurentnosta vo stranstvo i se razbira, doma”, veli Ko~ovski.

barawe za subvencionirawe, no gi objasnuvaat zalo`bite na Vladata za pomo{ na transportnot biznis preku obezbeduvawe CEMT-dozvoli i liberalizirawe na prevozot so zemjite

BOBAN TRPEZANOVSKI KOMERCIJALEN DIREKTOR VO KUEHNE+NAGEL, MAKEDONIJA

“S$ pove}e se zgolemuva potrebata za silno investirawe vo patnata i vo `elezni~kata infrastruktura, koi zaedno so investicii vo energetskiot sektor bi pridonele za efektuirawe od geografskata pozicija na dr`avata preku zna~itelno zgolemeni stranski investicii, izgradba na fabriki, kako i pozicionirawe na regionalni logisti~ki centri kaj nas.”

so koi{to ostvaruvame ekonomska razmena, kako na primer Чe{ka, Slova~ka, Slovenija, Velika Britanija, [vajcarija i Ungarija, so koi ve}e imame celosno liberaliziran transport.

Od Ministerstvoto potenciraat deka transportnite kompanii imaat mo`nost za obnova na vozniot park preku povolnite krediti koi gi obezbedila Vladata za kompaniite.

ZAGLAVENI VO MA\EPSAN KRUG OD VISOKI TRO[OCI I NISKI CENI! Vo uslovi na zna~itelno namalen broj realizirani stoki, kon-

BROJKI:

8.464

kamioni so niski ekostandardi se registrirani vo Makedonija

40% -70% u~estvuva cenata na naftata vo formiraweto na cenata za prevoz na transporterite

1.188 godi{ni CEMT-dozvoli, od koi 1.100 za vozila od kategorijata Euro 5 i 88 za vozila od kategorijata Euro 4, se raspredeleni na doma{nite transporteri za godinava

100.000 evra e prose~nata cena na kamion so ekolo{ki standardi

60,47% od vozniot park na transportnite kompanii se so euro 0, 1 i 2

880 transportni kompanii vo zemjava operiraat samo so eden kamion

18% od registriranite transportni kompanii imaat pove}e od ~etiri kamioni

2.995 licenci za vnatre{en i za me|unaroden prevoz ima izdadeno Ministerstvoto za transport i vrski za tri godini

10% o~ekuvan pad na proda`bata na kamioni vo Evropa godinava tinuiran porast na tro{ocite i drasti~en pad na cenata za prevoz, transporterite se soo~uvaat so krupen predizvik kako da ja pre`iveat 2012 godina? Od edna strana, obnovuvaweto na vozniot park odi bavno, a toa go poka`uva i podatokot deka vo zemjava s$ u{te se dominantni kamionite so Euro 0, kako najnizok ekolo{ki standard na vozila. Od druga strana pak, vo poslednite nekolku godini,

PAD NA PROIZVODSTVOTO NA KAMIONI VO SVETSKI RAMKI Iako po kriznata 2009 godina, dojde do navala za kupuvawe novi tovarni vozila, se ~ini deka euforijata e splasnata, zatoa {to prognozite na proizvoditelite na kamioni za godinava poka`uvaat deka {vedskata kompanija Skanija od noemvri go ima namaleno proizvodstvoto, a proektiraat namalena proda`ba i do 15% do krajot na godinava.

Proekciite pak, se zasnovaat na faktot deka ekonomijata vo Evropskata unija }e padne pod nivoto od lani, a nitu SAD nema da zabele`i zna~aen rast. Edinstveno vo zemjite od Latinska Amerika se o~ekuva konstantno dobra proda`ba, osobeno vo Brazil, kade {to godinava se voveduva Euro 5 standardot za izduvni gasovi. Skanija uspea lani da zabele`i rast na proda`bata od okolu 15% poradi krizata, no i poradi ~estite blokadi na Solunskoto pristani{te, se namali obemot na rabota, {to pak, povle~e namaluvawe na cenite za transport. Krizata gi pogodi transporterite i indirektno preku nivnite partneri, koi drasti~no gi namalija nara~kite za prevoz na stoki. “Slu~uvawata vo Grcija imaa negativno vlijanie na raboteweto na makedonskite kompanii, a transportnite i logisti~kite

KAMIONI SO EURO STANDARD Euro 0 53,36% Euro 1 0,20% Euro 2 6,91% Euro 3 19,87% Euro 4 1,95% Euro 5 17,71% Izvor: Makam trans

na svetsko nivo. Vtoriot po golemina {vedski proizvoditel na kamioni, Volvo, isto taka lani zabele`a dobra godina, iako nivnata prognoza za godinava e pesimisti~ka. Spored niv, proda`bata vo Evropa }e padne za 10%, a vo Latinska Amerika }e porasne za 20%.

kompanii bea direktno zasegnati od krizata i od {trajkovite koi ja zafatija sosednata dr`ava. Kaj site pogolemi kompanii koi preku transportot bea primorani da tranzitiraat niz Grcija se javija te{kotii vo rabotata, koi preku docneweto go naru{uvaa sinxirot na nabavki. Kako dopolnitelen faktor koj ja uslo`nuva situacijata vo na{ata dr`ava e najavenata svetska kriza, koja ve}e po~na da se ~uvstvuva preku namalen

obem na rabota na izvozno orientiranite kompanii, {to doveduva do namaluvawe na aktivnostite na transportnite kompanii�, veli Trpezanovski.

Cenite na prevozot na stoka glavno se formiraat vrz osnova na ponudata i pobaruva~kata, no zna~ajno vlijanie imaat i razni politi~ki, ekonomski i vremenski sostojbi, koi mo`at realno da pridonesat za namaluvawe na cenata za prevoz, {to vo slu~ajot na Makedonija

direktno se potvrdi preku nepovolnite vremenski priliki i gr~kite protesti. Dopolnitelen problem koj u{te tolku ja vlo{i sostojbata na transporterite e i porastot na cenata na naftata, koja vo vkupnta cena na prevozot u~estvuva vo prosek so 40% do 70%. Toa ja namali profitabilnosta na kompaniite, koi soo~uvaj}i se so deficit od obrtni sredstva, no i slaba naplata na srabotenoto, re~isi e nevozmo`no da razmisluvaat za investicii vo obnova na vozniot park. Bavnoto osovremenuvawe na pati{tata i slabata aktivnost pri procesot na izgradba na Koridorot 8, {to prakti~ki ja zatvora patnata vrska kon pristani{tata na Albanija i Bugarija, samo dopolnitelno ja vlo{uva i taka te{kata sostojba vo koja se nao|aat transporterite.

INFRASTRUKTURATA MORA DA SE PODOBRI Makedonskite kompanii baraat brz protok na stokite, alternativni transportni re{enija, kako i direktna povrzanost na dr`avata preku koridorite 8 i 10 so klu~nite evropski to~ki, koi pak, nudat ponatamo{en pristap do site destinacii vo svetot. Centralnata pozici-

53

54 SPECIJALEN PRILOG TRANSPORT I LOGISTIKA

BROJ 646 14/03/2012 www.kapital.mk

ja vo Jugoisto~na Evropa ja pravi Makedonija atraktivno mesto za pozicionirawe na proizvodstvenite kapaciteti i logisti~kite centri koi bi pokrivale zna~aen del od regionot. Vladata najavi deka godinava }e po~ne so realizacija na nekolku krupni infrastrukturni proekti, kako izgradba na avtopatskata delnica od Smokvica do Demir Kapija, zapo~nuvawe na rabotite na `elezni~kiot Koridor 8, rekonstrukcija na `elezni~kata pruga dol` Koridorot 10. Me|utoa, spored dinamikata so koja }e se odvivaat grade`nite zafti, jasno e deka prevoznicite

EDINSTVENI CENI I NAMALEN DDV ZA NABAVKA NA GORIVO DEL OD BARAWATA NA TRANSPORTERITE Me|u pogolemite barawa koi asocijacijata ve}e gi dostavi do Vladata se i namaluvawe na dano~nata stapka od 18% na 5% za nabavka na gorivo, kako i dogovori spored koi }e se utvrdat minimalnite ceni za transport pod koi nelojalnata konkurencija nema da mo`e da vr{i prevoz na stoka.

Osven ovie, se bara i zakon so koj }e se utvrdat precizni rokovi za naplata na pobaruvawata. Edinstven tarifnik so edinstveni ceni za site transportni kompanii, o~igledno, e re{enieto koe go posakuvaat pogolem del od transporterite.

“I pokraj toa {to re~isi site tro{oci se poka~eni, cenite za transport se namaluvaat. Re{enie mo`e da se najde edinstveno dokolku ima edinstvo me|u kompaniite, da ima edinstven sindikat so koj }e se donese tarifnik, spored koj site firmi bi rabotele, zatoa {to ako toa ne se slu~i, pra{awe na vreme e koga }e propadnat golem del od firmite”, veli Miroslav Stankovi}, izvr{en direktor na Transkont. nema za brzo vreme da gi po~uvstvuvaat blagodetite na Koridorot 8. Dokolku se po~ne spored planiranoto, realno vreme za zavr{uvawe na Koridorot 8 e 2018 godina.

“Potreben e razvoj na multimodalni jazli za me|usebna povrzanost i pretovar na transportna stoka. Od strate{ka va`nost za zemjava e da se namali negativnoto vlijanie od nedovr{enata realizacija na Koridorot 8 i

da se promoviraat strate{ki povrzuvawa so sosednite zemji.

Neophodna e i edukacija na site involvirani subjekti, a posebno na voza~ite, koi nosat isklu~itelna odgovornost.

I na kraj, sekako, pogolema i pobliska sorabotka so nadle`nite organi, kako klu~en faktor za donesuvawe odluki vo prilog na sektorot za paten transport. Sekako deka dr`avata najmnogu mo`e da pridonese so vnesuvawe novi

SPECIJALEN PRILOG mart 2012 Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo ul. Dimitrie Tucovi} br 20, 1000 Skopje p.fah: 503 Republika Makedonija telefon: +389 2 3298 110 faks: +389 2 3298 111 e-mail: kapital@kapital.com.mk Urednik na specijalni prilozi: Verica Jordanova Avtor na prilogot: Sowa Jovanova Grafi~ki dizajn: Nikolaj Toma{evski Igor Toma{evski Fotografija: Fotoarhiva na Kapital Marketing: Jasmina Savovska Tro{anovski www.kapital.mk

stranski investici, so {to }e ima mnogu pove}e rabota za transporterite”, veli Zlatko Ko~ovski, upravitel na SIZ Makedonija soobra}aj.

56 SPECIJALEN PRILOG TRANSPORT I LOGISTIKA

[TO ZNA^I VLEZOT VO EU ZA HRVATSKITE PREVOZNICI

BROJ 646 14/03/2012 www.kapital.mk

Ve}e od 1 juli 2012 godina, hrvatskite transporteri }e mo`at da prevezuvaat stoka bez zadr`uvawa na grani~nite premini kon EU, odnosno kon Slovenija i Ungarija etovo, to~no edna godina pred oficijalniot vlez na Hrvatska vo Evropskata unija, stapuva na sila procedurata za edinstvena prevozna postapka za zemjite od Evropskata unija i Hrvatska, koja im ovozmo`uva na hrvatskite prevoznici slobodno i bez

L

zadr`uvawe na grani~nite premini da prevezuvaat stoka niz Ungarija i Slovenija. Na samo {est meseci do startuvawe na ovie krupni promeni vo uslovite za rabotewe na hrvatskite prevoznici, pove}eto od niv ne se ni zapoznaeni so taa procedura. Drugata krupna novina e {to so „bri{eweto na granicite� }e prestane i potrebata za koristewe na uslugite na {pediterite na

grani~nite premini, zatoa {to site grani~ni formalnosti }e se odvivaat vo carinskite terminali do 1 juli 2013 godina, koga takov prevoz }e vleze vo kategorijata prevozi me|u ~lenkite na EU. NEMA VE]E ^EKAWE Anton Kolak, sopstvenik na kompanijata Koltrans i ~len na Koordinacijata na zdru`enija i klasteri na hrvatskite transporteri, veli deka so novata

procedura na prevoznicite }e im se zabrza postapkata, bidej}i taka }e se izbegne zastojot na granica od pet do {est ~asa, vreme dovolno da se pominat re~isi 400 kilometri. Osven namaluvawe na tro{ocite za okolu desetina evra koi u{te nekoe vreme }e moraat da gi pla}aat na {pediterite na granica, mnogu pogolema pridobivka }e bide i poka~uvaweto na koeficientot na obrti za 25%, {to zna~i deka za tolku }e se zgolemi prevozni~kiot kapacitet na hrvatskite transporteri.

Kako {to objasnuva Kolak, so ova se zabrzuva i procesot na prevoz na kamionite {to }e zna~i deka transporterite }e mora da sklu~at i pogolem broj dogovori. Vo sprotivno, oslobodeniot kapacitet od 25% }e bide vi{ok. Toa zna~i deka transporterite } e mora da bidat pokonkurentni i da obezbedat pove}e klienti ili pove}e rabota.

Toga{ }e nastapi vistinska Osven sevo ova }e se redefiniraat pravata i obvrskite na trgovskite dru{tva i pretpriema~i, zatoa {to }e se vovede poim na povlasten ekonomski subjekt koj }e ima povolnosti vo sporedba so carinskata kontrola vo vrska so sigurnosta i poednostavenata postapka. Spored ekspertite, onie transporteri koi nema tehnolo{ki da se prilagodat na novite uslovi, so voveduvaweto na moderniot na~in na

58 SPECIJALEN PRILOG TRANSPORT I LOGISTIKA

BROJ 646 14/03/2012 www.kapital.mk

rabotewe i so voveduvaweto na evropski standardi, }e bidat progoltani od konkurencijata.

Kaj mnogu hrvatski transporteri toa vo momentot i pretstavuva problem zatoa {to rabotat so zastarena oprema, nedovolno im e opremena pretpriemni~kata infrastruktura, imaat slaba pretpriemni~ka edukacija, a i nedovolno go poznavaat pazarot na EU. Zatoa prevoznicite i {pediterite moraat {to pobrgu da po~nat me|usebno da

FONDOVITE NA EU Vedna{ po vlezot na Hrvatska vo EU }e se otvorat mnogu mo`nosti za razvoj, a pred s$ }e mo`e da se aplicira za pari od fondovite na EU. Na primer, transporterite, {pediterite, pristani{tata i proizvoditelite mo`at da dobijat pravo na tie pari so dobri proekti so koi }e se pottikne intermodalnost vo transportot. Intermodalniot prevoz opfa}a kombinirawe na soobra}aen modalitet vo prevozniot sinxir, preku koj stokata se prevezuva preku `eleznica, vnatre{en voden pat ili po more. Taka se namaluva zagaduvaweto na okolinata, soobra}ajniot mete`, no i ostanatite nadvore{ni patni tro{oci povrzani so patniot prevoz, kako {to se klimatskite promeni, bu~avata, soobra}ajnite nezgodi, zastojot vo soobra}ajot i tro{eweto na soobra}ajnata infrastruktura. komuniciraat bez upotreba na pi{ani dokumenti, a dr`avata zaedno so niv da po~ne da reagira i da vnimava na rokovite za pomo{ od pretpristapnite fondovi nameneti za taa cel.

Toa zna~i deka e potrebno da se razvie strategija i programa poradi toa {to parite }e ostanat neiskoristeni. I samite transporteri moraat da porabotat na podgotovka za izlez na pazarot bez da ~ekaat dr`avata da go stori toa za niv.

EVROPSKI PROGRAMI Glavna cel na „Marko Polo 2� e zgolemuvawe na udelot na intermodalniot prevoz, odnosno namaluvawe na optovarenosta na patniot soobra}aj i negovoto negativno vlijanie vrz `ivotnata sredina preku prenaso~uvawe od soobra}ajot od pati{tata kon `eleznicata, krajbre`nata plovidba i vnatre{nata plovidba.

Trae od 2007 do 2013 godina i ima buxet od 450 milioni evra za 27 zemji-~lenki. Vo nea

mo`at da u~estvuvaat i zemji koi ne se ~lenki, no imaat potpi{ano spogodba so programata (Lihten{tajn, Norve{ka, Island i Hrvatska). U~estvoto podrazbira prijavuvawe na proektni predlozi vo soglasnost so zadadenata postapka za izrabotka na proektnata dokumentacija. Povicite za dostava na proektni predlozi se objavuvaat edna{ godi{no. Programata kofinansira od 35% do 50% od vkupnite prifatlivi tro{oci okolu proektot, vo zavisnost od aktivnosta.

Programata kofinansira pet razli~ni podra~ja ili temi na proekti: izmena na modalnosta na prevoz, katalizatorski aktivnosti, morski avtopati, izbegnuvawe na patna optovarenost kako i zaedni~ki obrazovni aktivnosti. Na oglasot za minatata godina se javile samo tri proekti so hrvatski partneri, no bil sproveden samo eden, koj na vara`dinski Wachem mu ovozmo`i kofinansirawe na prevozot na stoka do Anglija i toa vo 35% od iznosot.