Transport maj 2014

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ НА МАГАЗИНОТ КАПИТАЛ

петок 02/05/2014 www.kapital.mk

...транспорт и логистика

Stranskite investitori gi razdvi@ija makedonskite

transporteri!

cenite nikako da mrdnat!

Za pove]eto makedonski kompanii osiguruvaweto na transportot e tro[ok?!

| Специјален прилог | транспорт и логистика |

Stranskite investitori g makedonskite transporter Rabota ima, cenite nikako Пишува:

Верица Јорданова

В

verica.jordanova@kapital.mk

о Македонија нема крупни инвестиции во патната и железничка транспортна инфраструктура. Има најави, но не и реални поместувања кои сериозно би можеле да влијаат на развојот на транспортот во и низ земјата. Тоа не е ништо ново. Така е со години. Но, од друга страна, и покрај отсуството на клучниот фактор за развој и појава на нови транспортно-логистички услуги – квалитетна инфраструктура, во Македонија интересот за влез во оваа индустрија драстично расте. Специјалната едиција “Газели“ на “Капитал“ извади

26 | 2 мај, 2014

Транспортната индустрија се раздвижи. Странските инвеститори во земјава, зголемените нарачки од европските партнери и подобрениот возен парк ја зголемија активноста на македонските транспортери кои конечно очекуваат една стабилна година во поглед на побарувачката, но и конечно помрднување на цените нагоре!

63

на виделина еден многу интересен тренд – меѓу најбрзорастечките компании (приходи од над 6 милиони денари, раст на приходите од најмалку 20% во изминатите четири години) има дури 63 компании кои се занимаваат со товарен патен транспорт. Најбрзорастечка помеѓу нив е скопската компанија Сара Аг со четиригодишен раст на приходите од 511,9%. 14 компании се од областа на патничкиот патен транспорт.

“Капитал“ во ова специјално издание анализира:

Зошто расте интересот на компаниите за влез во транспортниот бизнис? Кои се главните причини за раздвижувањето во оваа индустрија? Каква година очекуваат македонските транспортери? Една од главните причини за раздвижувањето во

компании од газелите 2013 г. се занимаваат за со товарен патен тран спорт

транспортно-логистичката индустрија на македонскиот пазар, што го констатираат и повеќето наши соговорници, е влезот и интензивирањето на производните активности на странските инвеститори, кои се и увозно зависни од суровина и извозно ориентирани што значи

Специјален прилог | транспорт и логистика |

Индексот за логистика кој што секоја година го објавува Светска банка, годинава констатира дека транспортната инфраструктура е една од областите каде е јазот помеѓу развиените економии и остатокот од светот е најголем! Факт е дека подобрувањето на транспортната инфраструктура е многу скапа работа и бара многу повеќе време во споредба со подобрувањето на граничната администрација на пример, но инвестициите во транспортна инфраструктура им помагаат на земјите да се креираат нови бизнис можности, да се стапи во контакт со нови производители и потрошувачи и да се намали времето за пристап до некој пазар. Таа е клучниот поттикнувач на човековиот развој, конкурентноста и економскиот раст, констатира Светска банка.

gi razdvi@ija eri! o da mrdnat! дека имаат голема потреба од транспортни услуги за реализација на своите производни операции во земјава. “Лично сметам дека ова се должи токму на отворањето на фабриките во слободните економски зони и континуираните, дневни испораки за западна Европа. Генерално анализирајќи, без странските инвеститори македонската економија не бележи производни капацитети кои генерираат толкав обем на работа кој што би продуцирал соодветен притисок на пазарот и потреба од посериозни инвестиции и модернизирање на транспортниот сектор“, вели Стевица Чарапиќ од транспортната компанија МСЦ Скопје, кој за 2014 година очекува трендот на побарувачка на транспортни

услуги да биде стабилен, додека од ценовен аспект очекува негативниот тренд на намалување на цените на транспортните услуги да продолжи и понатаму. Слично толкување ни даде и Трајан Ангелов, управител на Квенбергер Логистик Македонија: “Сметам дека зголемената динамика кај пазарот на транспортни и логистички сервиси е индиректен резултат од повеќе економски и политички збиднувања во Македонија и регионот во последните 5-6 години, но сепак главниот двигател на овие промени е резултат на позитивниот тренд кај странските инвестиции во Македонија. Независно на која индустриска гранка припаѓаат новите инвеститори, сите тие се извозно ориентирани компании. Затоа е неминовна

нивната соработка со локални или регионални логистички компании преку кои успешно ќе се поврзат со своите централи и навремено ќе ја исполнуваат динамиката на извоз“. Токму ваквиот амбиент ја зголеми побарувачката за квалитетни транспортни и логистички сервиси, што според Ангелов, предизвикува и зголемување на бројот на компании од ваков тип кои ќе се трудат да ги задоволат стандардите на овие потенцијални клиенти и да направат позитивен финансиски успех. Поголем дел од клиентите на Квенбергер Логистик Македонија, со седиште во Штип, долги години се текстилните компании кои извезуваат во Западна Европа, но во последните неколку години како резултат на промените на пазарот, компанијата се насочува кон компаниите од автомобилската индустрија, како и кон малопродажната индустрија на комерцијална стока од секаков тип. Сепак, има и поинакви толкувања од професионалците кои долги години се во оваа дејност. Тие велат дека странските инвеститори влијаат врз зголемување на побарувачката на транспортните услуги, но дека големите мултинационални компании многу често

склучуваат договор со мултинационални провајдери на транспортни услуги кои ги следат насекаде низ светот. “Многу често странските инвеститори знаат да привлечат и сателит компании кои можеби не биле присутни на пазарот, но заради потребите на нивниот главен клиент, односно странскиот инвеститор, одлучуваат да ги следат и да се етаблираат на пазари каде што и нивниот клиент ќе се позиционира. Овој ефект може да биде негативен и позитивен. Негативниот е затоа што довербата ќе ја добие странската компанија во однос на некоја домашна, а воедно и шансата за поголема заработувачка ќе се слее во истата наместо во некоја домашна што предизвикува одлевање на средства. Но, позитивен ефект е што кај нас странските компании сепак многу често ги користат услугите на домашните компании“, објаснува Кирил Црвенкоски од компанијата “Блу Бел“, која дава услуги за контејнерски транспорт. Но, голема дилема во однос на новите компании кои влегуваат во транспортната индустрија и дали навистина се случува препород во оваа индустрија изрази претседателката на асоцијацијата на превозни трговски друштва Макамтранс, Билјана Муратовска.

2 мај, 2014 | 27

| Специјален прилог | транспорт и логистика | Глобалната транспортна компанија “Гебрудер Вајс“ отвори подружница во Истанбул, Турција најмногу како одговор на очекувањето дека надворешната трговија на земјата ќе порасне на 500 милијарди долари до 2023 година. Во Турција во следниот период се очекува да се развијат десетици големи контејнерски пристаништа, од кои најмалку едно ќе биде рангирано меѓу топ десет светски пристаништа. Друг важен момент за лоцирање на транспортно-логистичките компании овде е географската локација на земјата, како мост кон Кавказ и Блискиот исток. “Не ми е познато дека и во областа на превозот има т.н газели , затоа што во делот на трговски друштва кои вршат јавен превоз и имаат сопствен возен парк нема некоја голема промена. Најверојатно се работи за шпедиции, односно организатори на превоз кои

немаат сопствен возен парк и ги користат нашите услуги. Со цел да се заштитиме од наездата на овој вид на трговски друштва кои оперираат на територија на цела Европа, а притоа често пати преку ноќ исчезнуваат без да ги подмират своите

обврски во соработка со Министерството за транспорт и врски воведовме обврска да се поседува Лиценца за организација на превоз при што ваквите друштва мора да имаат впишана главница и гаранција во износ од 100.000 евра. Исто така воведени се и прецизни услови за објавување и спроведување на тендер за најповолен превозник, кој не се спроведува целосно во пракса“, тврди Муратовска.

Таа тврди дека во изминатиот период имаше затворање на превозни трговски друштва (микро) , но сепак во помала мера споредено со соседните држави. Квантитативниот пораст на возниот парк, пред се на возила со Еуро5 и Еуро 6 стандард, што е основен услов за превоз на стока во повеќе држави членки на ЕУ, дава надеж за подобри денови на македонскиот транспорт. Сите активности кон привлекување на странски

Хрватска подготвува нова стратегија за транспортен развој

Н

овата стратегија за транспортен развој на Хрватска влегува во јавна расправа по што ќе следува изработка на нов транспортен модел. Засега единствен транспортен правец кој во потполност е интегриран со европската мрежа е транспортниот и железничкиот правец кој ја поврзува Риека и нејзиното пристаниште со Унгарија и други земји. Овде во периодот од 2014 до 2020 година е можно да се кофинансира изградба на основна инфраструктура. Вложувањата во железницата само во правецот на Риека до 2020 година се предвидува да достигнат околу две милијарди евра, во најголем дел финансирани од европската благајна.

Специјален прилог | транспорт и логистика |

Кирил Црвенкоски Blue Bell

Н

ашите очекувања за 2014 г. се позитивни, економската бизнис клима во Македонија покажува знаци на подобрување, платежната навика се подобрува, но е далеку од задоволителна. Побарувачката за транспорт моментално бележи раст што укажува на еден целокупен економски закрепнувачки тренд. инвестиции, како и стимулирање на домашните инвестиции мора да бидат следени со мерки за зголемување на логистичката и транспортната понуда од Македонија како бизнис дестинација, препорачуваат во Kuehne+Nagel Македонија. “Една од клучните работи кои влијаат на транспортните процеси е времето на испорака кое директно зависи од брзината на царинските постапки и граничните процедури. Очигледно дека постои потреба од олеснување и поедноставување на процедурите при влез и излез од државата преку намалување на административните обврски, имплементација на подобри софтверски решенија и

користење на електронска комуникација со соодветните институции. Дополнително, постои огромна потреба од значителни инвестиции во патната и железничката инфраструктура. Сведоци сме дека се преземаат активности кон подобрување на состојбата на патиштата и продолжување на изградбата на нови железнички линии, но сепак мора да ја интензивираме динамиката затоа што само квалитетни патишта и алтернативни железнички правци придонесуваат кон подигнување на нивото на транспортно-логистичките активности, зголемување на инвестициите во државата и отворање на нови работни места“, велат оттаму.

Оптимистички очекувања за 2014

Самото влегување на нови индустрии и компании практично го прошири опсегот на клиенти на домашните транспортери, кои со години наназад се бореа помалку или повеќе за едни исти клиенти. Најнегативната работа во таа нивна конкурентска битка е намалувањето на цените на транспортните услуги, кои според многумина од транспортерите, се спуштени на неразумно ниско ниво! Компаниите од оваа индустрија велат дека еден од бенефитите на странските инвеститори е што побарувачката за транспортни услуги рапидно порасна, но другиот можеби поважен

Р.Македонија е на 117-то место од 160 земји според Logistics Performance Index на Светска Банка Според Global Enabling Trade Raport 2014 Македонија се наоѓа на 63-то место. Според пристапноста и квалитетот на транспортната инфраструктура земјата се најде на 82. место, со најлоша оценка за квалитетот на патиштата (102.место) елемент е што планирањето на работењето станува во извесна смисла полесно (иако кај увозот на стоки нема тенденција на пораст како кај извозот) бидејќи обемот на извоз на стока која се транспортира камионски е стабилен и во постојан пораст. “Иако соработката со странските инвеститори е

| Специјален прилог | транспорт и логистика |

Трајан Ангелов

управител на Квенбергер Логистик Македонија

омпаниите од оваа област постојано мора да бидат во тек со К најновите трендови за да ја одржат својата конкурентност на пазарот. Неминовно е поседување на последните еколошки

стандарди EURO 5 и EURO 6, квалитетна GPS опрема во транспортната флота, специјално опремени и волуменски полуприколки, поседување на најсовремени ИТ решенија и слично. поврзана со исполнување на одредени стандарди, инвестиции и критериуми, сепак сметам дека без нивното присуство обемот на работа би бил далеку помал и дека нивното присуство ќе придонесе за понатамошен развој и подигање на квалитетот на транспортните услуги“ вели Чарапиќ. Во моментов, во побарувачката на транспортни услуги на македонскиот пазар предничат автомобилската индустрија (странски инвеститори кои работат за производителите на автомобили) и металната индустрија (фероникел и феросилициум), која има свои пикови и падови кои се поврзани со берзанските случувања и осцилации на цените на глобално ниво. Дд Макамтранс ја потврдуваа оваа тенденција и очекуваат

новите инвестиции во производни капацитети, како и најавените вложувања во патната инфраструктура да извршат големо влијание во оваа област, односно да иницираат развој на логистички центри и оператори и да се зголеми капацитетот на превозните трговски друштва. “Во моментот ситуацијата е на ниво кое не покажува големи промени (цени и наплата на побарувања), но мора да се има предвид дека влијанието на светската криза се уште е присутна од една страна, а од друга страна капацитетите кои стартуваа не ги имаат достигнато своите максимални производни можности“, оценува Муратовска. Иако генерално задоволна од зголемениот обем на работа на македонските транспортери,

цените за превоз не се на ниво кое би овозможило економска експанзија во оваа област. “Фактот дека во превозот најмногу влијаат политичките и економските кризи, временските услови, укажува на потреба од подолг период за целосно заживување и враќање на вредностите на реално ниво. Сигурна сум дека за кратко во Македонија ќе се бара возило повеќе, а со тоа ќе се овозможи зголемување на превозните цени и поништување на договорите за превоз кои беа потпишани во услови на светска економска криза, што преставуваше свесен потег на инвеститорите кој им овозможува првични големи заштеди на средства кои во иднина ќе мора да ги издвојуваат на име надомест за превоз“, вели Муратовска.

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ мај 2014 Издава: КАПИТАЛ МЕДИА ГРОУП доо бул. Маркс и Енгелс бр.7 зграда 1, влез 1 стан 31 1000 Скопје п.фах: 503 Република Македонија телефон: +389 2 3298 110 +389 2 3298 111 факс: e-mail: kapital@kapital.com.mk Уредник на специјални прилози: Верица Јорданова Автор на прилогот: Верица Јорданова Графички дизајн: Николај Томашевски Игор Томашевски Фотографија: Ивана Кузмановска Фотоархива на Капитал Маркетинг: Александра Стојменова Сања Савовска Бобан Ѓорѓиевски www.kapital.mk

| Специјален прилог | транспорт и логистика |

Za pove]eto make kompanii osiguru na transportot e Со удел од едвај 1% во вкупниот осигурителен пазар, осигурувањето на стока во транспорт во Македонија се уште се третира како трошок. И покрај фактот што за време на транспортот, стоката е во непрекината опасност и изложена на различни ризици, неповолната финансиска состојба и ниското нови на осигурителна свест во земјава, ја прават оваа осигурителна ставка крајно минорна!

А

ко под безбедност на транспорт најчесто се подразбира квалитетот на возилата со кои се врши транспортот или угледот на компанијата која ќе се избере за транспортер на некоја стока, сериозните компании никогаш не забораваат на една многу важна работа во поглед на безбедноста, а тоа е осигурувањето! Со издавање на осигурителна полиса за стоката која е предмет на транспортирање, самата осигурителна компанија го презема ризикот од настанување на штета при превоз на стока, поради што осигурувањето е најдобриот начин за санирање на последиците од евентуална загуба при транспортот. Со удел нешто поголем од 1% во вкупното осигурително портфолио на македонскиот пазар, осигурувањето на стока во превоз е екстремно слабо развиено. Годишната премија за 2013 од осигурувањето на стока во транспорт изнесуваше околу 1,2 милиони евра, што е пад за околу 6% во однос на 2011 година. “Факт е дека во Македонија најчесто се купуваат

задолжителните осигурителни полиси (автоодговорност и зелена карта) или каско осигурување доколку станува збор за залог на превозното средство во банка или лизинг компанија. Ова главно се должи на платежната моќ во Македонија, но и на ниското ниво на свест за потребата од осигурување. Кога зборуваме за транспорните компании, тие имаат уште едно „оправдување” зошто некогаш тргаат на пат без полиса која не е задолжителна – а тоа се зголемените вкупни трошоци во нивната дејност во последно време, поради што велат дека се принудени да штедат на секој можен начин, па така често го жртвуваат осигурувањето за транспорт на стока или другите доброволни осигурувања“, објаснува Исни Абази, директор за продажба и маркетинг во осигурителната компанија Албсиг зошто овој осигурителен сегмент во Македонија паѓа. Тој објаснува дека ваквата “логика“ можеби функционира кај поголемите транспортни компании кои се доволно моќни самите да “застанат на нозе” ако настане штета која била неосигурена, но за помалите транспортни

edonski ruvaweto e tro[ok?!

компании, со помал број возила, една сериозна загуба при превозот може да биде погубна за работата доколку не се осигурени. Негативниот тренд во осигурувањето на транспортот го потврдија и во осигурителната компанија Триглав каде истиот го објаснуваат со незаинтересираноста од страна на превозниците, увозниците и извозниците, како генератори на овој вид на осигурување. “Во меѓународниот транспорт, во голем број случаи пратките се веќе осигурени од страна на странски осигурителни компании, како обврска дефинирана во рамките на договорите на домашните компании со странските партнери, што дополнително го отежнува пристапот на домашните осигурувачи“, објаснуваат во Триглав, компанија која заклучно со третиот квартал од 2013 година забележа пораст во склучените договори во оваа класа на осигурување од 32%, споредено со 2011 година. “Доколку стоката што се складира, или превезува не е осигурена, тогаш, независно од видот на превозното средство, штетата на стоката во случај на губење или оштетување честопати е само делумно надополнета, доколку транспортерот на стоката има склучено осигурување од одговорност на возачот за стока примена на превоз. Од друга

| Специјален прилог | транспорт и логистика |

Осигурување на транспортот пред се значи елиминирање на ризикот од загуба за една транспортна компанија во случај да дојде до незгода при превозот на стоки, кои во најголем случај се во сопственост на трети лица. Од друга страна, тоа значи и заштита на угледот и професионалноста на транспортната компанија во случај да дојде до несреќа која ќе резултира со финансиска загуба, затоа што претставува гаранција дека осигурителната компанија ќе ја надомести настаната штета со што ќе се обезбеди континуитет во работата, како за превозникот така и за компанијата која ја има испорачано стоката. страна пак, осигурувањето на стока во превоз ја надокнадува полната вредност на стоката и гарантира заштита од моментот на утовар на стоката, па с$ до моментот на истовар на истата. Доколку постои осигурување на стока во превоз, тогаш не е важно местото каде што се случила штетата, ниту пак кој ја предизвикал“, објаснуваат во Триглав. Осигурувањето на стока при транспорт е исклучително важно за сопственикот на стоката,

бидејќи осигурувањето на превозникот од одговорност ги штити интересите на превозникот, но не и на сопственикот на стоката. “Очекуваме како резултат на нашето постојано промовирање на овој тип на осигурување, постепено да се зголемува свеста на компаниите и менаџерите дека загубата може да биде далеку поголема од малиот издаток за осигурување. На пример, осигурување на стока во транспорт со осигурена вредност од 100.000 евра

АЛБСИГ

К

реиравме пакет кој опфаќа осигурување на стока во транспорт во комбинација со каско осигурување на транспортните возила и ЦМР осигурување, со кој транспортните компании се здобиваат со дополнителен попуст од 20% при осигурување. Се надеваме дека оваа погодност ќе поттикне поголем број превозници да посегнат по најсигурната алатка за санирање на последиците од евентуална загуба при транспортот на стока –полиса за осигурување.

ТРИГЛАВ

Т

риглав Осигурување нуди осигурително покритие од основни ризици, како и ALL RISKS покритие, кое покрај основните, покрива и дополнителни ризици. Клиентите одлучуваат какво осигурително покритие ќе одберат во зависност од стоката која што се превезува, релацијата, како и видот на транспортното средство. Осигурувањето на стока во превоз може да се заклучи со поединечна полиса, која што се договара за секоја пратка посебно, или пак со генерална полиса, која што ги опфаќа сите пратки на осигуреникот во договореното времетраење на полисата. би чинело околу 320 евра, ставка која во вкупните трошоци на компанијата, според пресметката на некои од превозниците, би значела зголемување на месечниот

трошок по транспортно средство за помалку од 5%, што е незначително ако се знае дека со тоа ризикот се сведува на минимално ниво“, дециден е Абази.