Vino oktomvri 2014

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ НА МАГАЗИНОТ КАПИТАЛ

петок 03/10/2014 www.kapital.mk

...Вино

rija? t s u d n i a t a k ins Koj e koj vo v

10% 90%

od vinarnicite proizveduvaat od makedonskoto vino!

Tikve[

ima najgolem kapacitet,

Povardarie

proizveduva najmnogu vino!

Vinarnicite pred seriozen predizvik kako da sopre izvozniot pad?

Vinarska vizba „Tikve[" Predvodnik vo vistinska smisla

| Специјален прилог | вино |

koj ta e Koj nska ja? i vi vo ustr ind

10 90

% od vinarnicite proizveduvaat % od makedonskoto vino!

Tikve[

ima najgolem kapacitet,

Povardarie

proizveduva najmnogu vino! пишува:

Верица Јорданова verica.jordanova@kapital.mk

М

акедонија годишно во просек произведува околу 100 милиони литри вино. Индустријата тежи 60 милиони евра, а истата ја креираат 80тина регистрирани вински визби. Ова е накратко сликата за винската индустрија во Македонија изразена во бројки. Но, за да ја видиме вистинската страна на приказната и да дадеме одговор кој е кој во оваа индустрија мора да влеземе во структурата на најголемите винарски визби во земјава. Според податоците, кои винарските визби ги доставуваат до надлежните институции, најголема винарница во земјава е Повардарие од Неготино, која од ланската реколта произведе 17,6 милиони литри вино, за 200 илјади литри

56 | 3 октомври, 2014

Македонската винска индустрија е една од најголемите во регионот на југоисточна Европа. Просечното годишно производство е околу 100 милиони литри, чија што вредност достигнува 60 милиони евра! Со оглед на ниската домашна потрошувачка, целокупната енергија на македонските винарници е насочена од една страна кон барање извозни пазари за пласман на количините и од друга страна кон модернизација на производството и врвен квалитет на виното! Тоа е насоката во која и во иднина ќе се развива македонската винска индустрија! повеќе од второрангираната Риго Импекс од Гевгелија која произведе 17,4 милиони литри вино. Производство од над 10 милиони литри вино минатата година имале само уште две винарници- Тиквеш со 16,9 милиони литри и Сковин кој минатата година произведе 14,8 милиони литри вино. Во групата винарници кои произведуваат до 10 милиони литри

вино се наоѓаат 11 винарници како што се Стоби, Имако, Далвина и други. Сите останати 20-тина винарници од вкупно 36 кои минатата година ги пријавиле произведените количини на вино, имаат многу помало производство, под 500 илјади литри вино, а дури 15 од нив имаат мини производство помало од 10 илјади литри.

Специјален прилог | вино |

Винските производители се едни од ретките кои здружено настапуваат на странските саемски манифестации. Асоцијацијата Вина од Македонија, каде се собрани извозно ориентираните винарници кои сочинуваат околу 90% од македонскиот извоз на флаширано вино, е добар пример за тоа како може да се промовираат преку промоција на Македонија како винска земја. Охрабрува и моментот дека македонските винарници веќе неколку години по ред се закитуваат со многубројни награди за квалитет од најголемите вински натпревари во светот, што е сериозна потврда за квалитетот и правилниот правец во кој се движи индустријата! програмата која овозможува поврат на толку високи што едвај се покриваат со реализираната инвестиција до 50%“, пазарната цена. најавува директорот Дане Јованов. “Ние како винарница го користиме целиот Иако оваа винарница нема проблеми производен капацитет и произведеното со пласманот и речиси целокупното вино го продаваме. Тоа за нас не е производство го пласира брендирано, во проблем. Проблем на одредени пазари шишиња, Јованов анализира дека имаме со царините кои се ниската домашна консумација јавуваат како дополнителен на вино од само 8 литри трошок, поради што бараме по глава на жител, ги поддршка од државата принудува винарниците да преку склучување на ми ли он и евра “тежи“ бараат пласман на своите договори за слободна македонската винск производи на пазарите од трговија со одредени 0,4% од светските апоинврдустрија блиското опкружување, во земји и укинување на под лозје и од произво шини твото Русија, ЕУ, САД, од поново квотата за извоз на вино отпаѓаат на Македондсија време и во Кина. во ЕУ која сметаме дека “Сведоци сме дека во е катастрофално лоша изминативе години, особено за македонската винска од 2009 година државата зема индустрија“, вели Моцан. се поактивно учество преку Со целосно искористување на финансиската поддршка на производните капацитети промоциите на македонското од околу 5 милиони литри вино во Европа и светот. Таа вино годишно може да се на помош е добредојдена, но пофали и винарницата регистрирани ви-ти рници сметам дека во иднина Стоби, која е една од во Македонија акнатив ни се не повеќе од 30 па треба и да се зголеми поновите и посовремени ку ван вино имаат не повеќе о бидејќи во винската вински капацитети во од 15 винарници индустрија резултатите земјава. Со оглед на не доаѓаат преку ноќ. целосната искористеност Ефектите од сите промоции на сегашниот капацитет, кои се прават треба да се менаџментот на Стоби очекуваат на еден среден и на сериозно размислува за долг рок“, порачува Јованов. зголемување на капацитетот за нови 1 –до Токму слабата перцепција на Македонија 1,5 милиони литри. како квалитетна винска земја и нејзиното “Со ова евентуално зголемување непрепознавање во пошироки рамки на производните капацитети би е најголемиот камен на сопнување за ставиле акцент и на ново одделение оние винари и инвеститори кои искрено за микровинификација кое ќе ни влегоа во амбицијата да се промени овозможи унапредување на процесот перцепцијата за македонското вино како за производство на врвни вина. квалитетно, посакувано и скапо! И покрај Доколку успееме да го реализираме големите и интензивни напори да се овој амбициозен план за развој на промени имиџот на македонското вино винарницата, би ја користеле и ИПАРД

60

Од ваквата структура на винарскиот бизнис во земјава, може да се извлече заклучок дека во македонската винска индустрија доминираат неколку големи играчи кои главно произведуваат и извезуваат наливно вино. Иако дел од нив одреден, помал процент од производството го брендираат, велат дека во овој бизнис нема да опстанат ако не произведат големи количини вино, кои засега се единствен начин да се постигне посакуваниот приход. Од тој приход потоа и зависи дали ќе можат да инвестираат во брендирање на вино во шишиња. Пример, винарницата Сковин околу 80% од своето производство од околу 15 милиони литри го извезува како наливно, а 20% го брендира. Директорот на винарницата Перо Моцан вели дека постојано прават напори да го зголемат уделот на виното во шишиња, но објаснува дека трошоците за набавка на шишиња, етикети и други трошоци, како за маркетинг и промоција, за да се добие флаширано вино кое постигнува повисока цена, се

80

3 октомври, 2014 | 57

| Специјален прилог | вино | во последнава деценија, а проследено со милионски инвестиции во квалитетот на производството, може да се заклучи дека одреден напредок има, но во големата слика за македонското вино производство се уште доминира виното во цистерни кое завршува на европските пазари под етикета на туѓи брендови!

Има ли простор за раст?

Лани сите македонски винарници произведоа 120 милиони литри вино. Оваа година поради исклучително лошиот квалитет и квантитет на грозје вкупното производство на вино можеби нема да стигне ни до 70 милиони литри, но годишниот просек е 90-100 милиони литри производство на вино. На прашањето дали македонската винска индустрија, која е една од најголемите во регионот на Југоисточна Европа, по Молдавија и Бугарија, може уште повеќе да расте винарите се единствени во оценката дека екстремно ниската домашна потрошувачка на вино е голема пречка за поголем пласман на домашен пазар, поради што сите вински производители се принудени да извезуваат, што пак е исклучително тешка работа во овој конкурентен бизнис. Тоа значи дека простор за зголемување на производството има, но не и за пласман на произведеното. Домашната потрошувачка на вино се проценува на само 10 милиони литри, односно 20 ако земе и домашното производство на вино кое не е за занемарување. На колку тешка мака се македонските винари попластично се гледа кога споредбата ќе се направи со земја слична по големина со нашата. Во Словенија, на пример, има околу 3.000 винарници (повеќето мали) кои годишно произведуваат 80 милиони литри вино, кое во најголем дел се продава на домашниот пазар. Во Словенија се увезуваат само 6 милиони литри вино од надвор и исто толкави количини извезуваат словенечките винарници. Останатата количина која ја консумираат Словенците е словенечко вино. Поради ваквиот пазарен амбиент, рецептот за успех на мали винарници успева во Словенија, но не и во Македонија. Неспорно е дека малите брендови и малите винарници тешко се пробиваат на светскиот пазар, каде бизнисот го вртат познатите вински земји. Токму поради тоа сите поголеми македонски винарници, особено членките на здружението Вина од Македонија ги обединува иста идеја - поголем исчекор на македонското вино кон брендирање и подобрување на општиот квалитет. Познавачите велат дека многу малку винарници се задоволни со тоа што сега го имаат. Повеќето од нив се ориентирани кон подобрување на квалитетот на винопроизводството, осовременување на производните капацитети, враќање на некои подзаборавени автохтони сорти на грозје на лозјата... елементи кои што се неопходен услов за посилно брендирање на домашното производството. Како што потврдуваат и дел од самите винарници, во изминатиот период немаше зголемување на капацитетите на винарниците, туку нивно преструктуирање. Имаше неколку примери на преземање помали винарници од страна на поголемите, а кај дел од средно големите винарници паралелно со зголемување на извозот се јавува

58 | 3 октомври, 2014

ТОП 10 ВИНАРНИЦИ СПОРЕД КАПАЦИТЕТ НА ПРЕРАБОТКА И ЧУВАЊЕ НА ВИНО Тиквеш Повардарие ММ Инвестмент Лозар Сковин Риго Импекс Струмичко Поле Имако Стефанс Винери Винарија Охрид Далвина

потреба од постепено зголемување на капацитетите. Таков е примерот со Бовин, на пример, чиј што капацитет од 600 илјади литри на почетокот порасна на 1,3 милиони литри или пак Стоби кој капацитетот од 5 милиони литри планира да го зголеми за дополнителни 1,5 милиони литри. Од Вина од Македонија потенцираат дека земјава се уште не е познат и препознатлив вински производител за евентуалното да се размислува за зголемување на производството од едноставна причина што тоа автоматски не значи и правопропорционално зголемување и на вредноста на произведеното вино. “Напротив, сега сме во фаза на преструктуирање на големите капацитети во насока на номинално намалување на литрите за производство паралелно со зголемување на неговата ексклузивност, квалитет и вредност“, велат од Вина од Македонија.

30.000.000 25.000.000 24.000.000 17.434.000 14.600.000 11.000.000 8.500.000 8.000.000 6.000.000 4.800.000

Кој е кој?

Најголемата винарници во Македонија е Повардарие од Неготино. Оваа винарница која веќе неколку години е во сопственост на српски Вино Жупа, минатата година произведе 17,6 милиони литри вино кое од матичната земја се извезува на трети пазари. Со оглед на фактот што српскиот пазар е многу важен за македонските винарници (само во првите шест месеци од годината таму се пласираа 10 милиони литри вино) тоа значи дека на овој пазар практично се конкурираат со дел од виното на Вино Жупа, со потекло од Македонија. Втора по големина е винарницата Риго Импекс која минатата година произведе 17,5 милиони литри вино. Оваа винарница целокупните количини ги извезува во наливна форма. Во прво време, пред повеќе од десет години Риго импекс имала капацитет за преработка од три милиони литри, но со текот на времето тој

TOП 20 НАЈГОЛЕМИ ВИНАРНИЦИ СПОРЕД ПРОИЗВОДСТВО Винарска визба Неготино Гевгелија Кавадарци Скопје Штип Кавадарци Охрид Струмица Велес Кавадарци Велес Струмица Кавадарци Гевгелија Свети николе Неготино Неготино Куманово Битола Прилеп

ПОВАРДАРИЕ РИГО ИМПЕКС ТИКВЕШ СКОВИН ИМАКО СТЕФАНС ВИНЕРИ ВИНАРИЈА ОХРИД СТРУМИЧКО ПОЛЕ СТОБИ ВИНЕА ММ ИНВЕСТМЕНТ - ЛОЗАР ДАЛВИНА ГД ТИКВЕШ АРВИН ВИНЕКС ВАРДАРСКА ДОЛИНА БОВИН ЃОРГО КОМЕРЦ ПЕЛИСТЕРКА ПИРГАН

Произведено вино во ЛИТРИ од реколта 2013 година 17.600.140,00 17.400.000,00 16.953.652,00 14.870.000,00 8.396.000,00 6.631.730,00 5.703.117,00 5.377.000,00 5.342.000,00 3.680.000,00 3.526.000,00 3.200.000,00 2.824.570,00 2.624.200,00 1.450.000,00 539.000,00 450.000,00 445.000,00 425.000,00 175.644,00

| Специјален прилог | вино | се зголемувал и сега изнесува 14 милиони литри, што е околу 18 милиони килограми грозје. Сопственикот Ристе Маркудов вели дека за разлика од претходно, минатата година се соочиле со откажување на дел од извозните договори од европските партнери поради наплив на евтино вино од Шпанија, Португалија и некои други европски земји. Залихите останати од минатата година, вели тој, ќе го покријат веројатно помалото производство годинава поради што не очекува некои поголеми пореметувања во бизнис плановите. Тој веќе подолго време размислува и за продажба на виното во шишиња, но потенцира дека тоа нема да го прави по секоја цена, а подоцна да се најде во ситуација да продаваме овде, затоа што овде веќе е преголем метеж. “Ориентирани сме на извоз. За жал, во Македонија не се зголемува потрошувачката, така што, ако треба да настапите на пазарот, треба да знаете точно во кој сегмент“, изјави Маркудов во интервју за Капитал пред две години. Трет на листата најголеми е Тиквеш со 16,9 милиони литри произведено вино од ланската реколта на грозје. Развојот на оваа винарница се темели на премисата - квалитет пред квантитет и повеќе од една деценија интензивно работи на подигнување на квалитетот на виното и креирање уникатни, автентични вина со врвен квалитет. “За да го постигнеме тоа неопходна беше темелна модернизација на винарницата.

60 | 3 октомври, 2014

Типови на винарници во Македонија

Огромни вински капацитети останати до времето на општествената 1. сопственост, кои со тек на време се преструктуираа. Тие се уште ги

поседуваат едни од најголемите капацитети во земјава Мали винарници, кои стартувале он нула и со текна време растат 2. генерички, со зголемување на расположивите капацитети и постојани

инвестиции Неодамна основани винарници, кои се уште работат со инсталираниот 3. капацитет, најчесто со средно голем капацитет. Веќе ги покажуваат

првите знаци за потреба од проширување на капацитетите кои не успеале да се пробијат на пазарот и сега или се нудат 4.Винарници на продажба или стагнираат таму каде што почнале Во реализацијата на ваквата стратегија, од влезот на М6 инвестициската група во ВВ „Тиквеш“ во 2003-та година, до денеска, вложени се близу 30 милиони евра. Најголемиот дел од овие инвестиции се во најсовремена опрема и технологија за производство на висококвалитетно вино“, велат оттаму. Следејќи ја ваквата стратегија која го фаворизира квалитетот, наспроти квантитетот, Тиквеш и во иднина планира да го темели сопствениот развој на инвестиции и иновации што во крајна линија ќе значи производството на врвни вина со висока додадена вредност

Атрактивен ли е овој бизнис?

Ова е бизнис за трпеливи луѓе, подготвени да инвестираат во маркетинг, продажба, дистрибуција.. Бизнис кој зависи од многу алки- од родот и квалитетот на грозјето,

од постојаната едукација на лозарите, модерната технологија, добри енолози, добро организирана диструбуција за производот да стигне до потрошувачите, но и од едуцирани продавачи и потрошувачи... Винарите кои продаваат и на домашен пазар велат дека веќе се оди и чекор понатаму – се јавува потреба од едукација на потрошувачите за тие да знаат да препознаат каков производ им се нуди, да знаат дали ја добиваат вредноста која ја платиле. Тука е и едукацијата на лозарите, модерната технологија, добри енолози, добра диструбуција и едуцирани продавачи за да објаснат што продаваат и едуцирани купувачи кои знаат што сакаат и што купуваат. Тоа се сите алки кои треба да ги обедини уште еден многу важен елемент- земјата да е етаблирана или да се етаблира како вински бренд.

Специјален прилог | вино |

16,2%

пад на извезените количини вино во првите шест месеци од 2014

Vinarnicite pred 11,7% seriozen predizvik kako da sopre izvozniot pad? падна вредноста на извозот на вино во првото полугодие

Сите сонуваат за екстра успешната 2012 година, но лошиот род годинава и враќањето во игра на евтиното вино од Шпанија, Италија и Португалија се закани за македонскиот извоз на вино

В

о првите шест месеци од годинава македонските винарници бележат пад на извозот на вино. Изразено во количини падот изнесува 16,2%, додека според вредност падот на извозот е 11,7%, што значи дека извозот се реализирал по повисоки цени. За разлика од првите шест месеци во 2013 година кога македонското вино се извезувало по просечна цена од 0,56 евра по литар во истиот период годинава се постигнала цена од 0,59 евра за литар вино. За разлика од ланското прво тромесечје кога биле извезени 42,4 милиони литри вино, годинава за шест месеци се извезени 35, 2 милиони литри во вредност од околу 21 милион евра. . Падот на извозот на вино, според познавачите, се должи на фактот што некои извозни договори беа откажани лани, поради големиот наплив на евтино вино од Шпанија, Португалија и Италија. За македонскиот извоз се уште репер е 2012 година која беше рекордна година со извоз од 115,4

милиони литри вино. Овој успех, 19% годишен раст на извозот во однос на 2011, се должеше на исклучително родната година во Македонија за разлика од европските неповолни услови. Таа пазарна конјуктура се промени, шпанските, португалските и некои други земји повторно се вратија со големи количини на пазарот, што се чувствува и со пад на нашите извозни биланси. Извезените количини вино во 2013 во однос на 2012 се помали за 23%. Со оглед на намалениот пласман и зголемените залихи кај дел од винарниците, но и лошата година кога поради неповолните временски прилики има и до 30% помал род на грозјето, винарите проценуваат дека извозот годинава ќе остане отприлика на минатогодишното ниво. Она што ги охрабрува што во самата структура на извозот се бележи благ пад на извозот на наливно, а благ пораст на извозот на флаширано вино. Сепак нивниот сооднос се уште се движи на ниво 80:20. Поради помалиот принос на винско грозје во просек од 30% (во одредени области во тиквешкиот регион и до 50%) Од тие причини, вкупното производство на вино од бербата 2014 ќе биде значитно под минатогодишните 100 милиони литри. Винопроизводителите коментираат дека лошата година делумно можат да ја компензираат со екстра добрата 2013 година кога винарниците откупија над 160 милиони килограми винско грозје (27% повеќе од 2012) и произведоа над 100 милиони литри вино. Имено,

САД станува најголем пазар на вино

С

оединетите Американски држави минатата година го преземаа приматот на најголем пазар на вино во светот, истиснувајќи ја за првпат Франција од таа позиција која бележи пад на потрошувачката. Американските потрошувачи минатата година потрошиле 29,1 милиони хектолитри вино, што е за 0,5% повеќе од 2012 година, додека во Франција потрошувачката падна за скоро 7% на 28, милион хектолитри, објави Меѓународната организација на лозарство и винарство (ОИВ). Сепак, САД веројатно и понатаму заостануваа зад Франција кога станува збор за потрошувачка по глава на жител. Според податоците од 2011 просечен Французин консумира скори 1,2 шише вино неделно, шест пати повеќе од просечниот Американец. “Во земји како што се Франција, Италија и Шпанија луѓето порано пиеја многу повеќе вино, но навиките се менуваат“, вели генералниот директор на ОИВ, Жан Мари Ауранд.

ланските залихи ќе се искористат за реализација на потпишаните договори со странските партнери.

3 октомври, 2014 | 61

| Специјален прилог | вино |

Vinarska vizba „Tikve[" Predvodnik vo vistinska smisla Во последните десетина години, состојбите во винската индустрија и винската култура во Македонија во многу нешта се сменети во однос на некои поранешни времиња. Предводник на тие промени секако е најголемата винарница во земјата и поширокo во регионот – винарската визба „Тиквеш“. Но, промените не се случија преку ноќ. За да се придвижат работите кон подобро беа неопходни големи вложувања, како и напорна работа, упорност и истрајност за постигнување на зацртаните цели.

К

лучниот пресврт во развојот на винарската визба „Тиквеш“ се случи во 2003-та година, со влезот на инвестициската групацијата „М6“. Со тоа почна инвестицискиот циклус кој значеше целосна трансформација на винарницата, која од огромен социјалистички агрокомбинат, прерасна во најсовремен производител на врвни автентични вина. Визијата на „М6“, преточена во успехот на ВВ „Тиквеш“, беше поттик и за останатите домашни винарници да го следат трасираниот пат.

Иновациите се нашето „оружје“, а светскиот пазар нашиот предизвик

Оваа максима сигурно е една од најважните одредници во развојот на ВВ „Тиквеш“. Благодарение на новата визија за развој, од 2003та, ВВ „Тиквеш“ прерасна во современа винарница, посветена кон создавање висококвалитетно вино со додадена вредност, кое ќе одговори на највисоките барања не само на домашните консументи, туку и на најконкурентните пазари во светот - винарница која ќе се позиционира како сериозен конкурент на глобалниот вински пазар. Но, за да се постигне тоа неопходен беше сериозен пресврт од квантитет кон квалитет. Со други зборови, ВВ „Тиквеш“ се определи и веќе повеќе од една деценија интензивно работи на дефинирање на трендовите за развој на висококвалитетен производ и за зголемување на извозот на висококвалитетно вино во шишиња, како и на развојот на винската култура во земјата. Во реализацијата на ваквата стратегија досега се инвестирани близу 30 милиони евра. Најголемиот дел од овие вложувања беа во најсовремена “state of the art” опрема со која се

62 | 26 октомври, 2014

поставија технолошките основи за производство на висококвалитетно вино. Паралелно со користење на специјализирано знаење и „know-how“ од реномирани странски експерти, каков што е францускиот вински консултант Филип Камби, се вложува и во професионалното усовршување на енолошкиот тим на винарницата. Со голема упорност, трпеливост и енергија „Тиквеш“ ги менува и односите со лозарите, создавајќи партнери во долгорочниот заеднички успех, зашто основата на висококвалитетното вино е пред с$ во квалитетното грозје и негово производство според највисоките стандарди во светот. Паралелно винарницата инвестира и во создавање сопствени лозови насади, кои овозможуваат комплетната контрола врз квалитетот на грозјето и производство на висококвалитетни тероар вина. Во таа насока е и развојот на новиот вински бренд „Домен Лепово“ со што „Тиквеш“ одново воведе значајна новина во пристапот на креирање ексклузивни вина произведени на истиот посед каде што се наоѓаат лозјата, според знаењето и најдобрите француски искуства. Со процесот на трансформација и модернизацијата на ВВ „Тиквеш“ управува професионален тим, составен од комбинација на млади и искусни кадри. Сето ова на „Тиквеш“ му овозможи значително да го подигне квалитетот и да го збогати производственото портфолио кое го сочинуваат над 40 врвни вина, прилагодени за различни вкусови и ценовни сегменти. Тоа го отвори патот за настап на пазари, како што се американскиот, британскиот и скандинавскиот, каде што македонското вино никогаш дотогаш не било присутно, но и за квалитативна промена на перцепцијата на консументите на пазарите каде љубителите на виното од порано го познаваат вкусот на македонското вино. ВВ „Тиквеш“ има многу причини да биде горд на досегашниот успех. Да се биде единствениот производител од целиот регион кој добил највисоки оценки – преку 90 поени за 5 вина во три последователни берби, од тимот на „Wine advocate“ и Роберт Паркер - најпознатиот вински критичар во светот, значи дека дефинитивно припаѓа во друштвото на најценетите светски винарници од Франција, Шпанија или Италија. За сликата да биде целосна, говорат рангирањата меѓу 30-те најиновативни вински брендови во светот од страна на „Wine Innovation Forum“ во Париз во 2008-ма година, како и вбројувањето меѓу 100-те најперспективни светски брендови од страна на водечкото глобално списание за пазарни истражувања – „M&M Global“. На ова се надоврзува и признанието за најомилен регионален бренд од „Brand Fair International“ – најголема манифестација од областа на брендирањето во Југоисточна Европа, како и огромниот број медали и престижни награди и признанија

за квалитетот на вината освоени на најзначајните меѓународни натпревари за вино, и тоа во континуитет со над 45 признанија годишно, со што ВВ „Тиквеш“ е несомнено најнаградувана винарница од овој дел на Европа.

Развојот на винската култура е постојан стремеж

Според официјалните податоци, консумацијата на вино во нашата земја е околу 7 литри годишно по глава на жител, што е далеку од вообичаената перцепција во Македонија како винска земја. Споредбено, годишно во Словенија се консумира над 24 литри вино по жител. Сепак, бројот на љубители на виното во Македонија последниве години постојано расте, како резултат на активностите за подигнување на винската култура. Во последната декада, ВВ „Тиквеш“ пионерски иницираше т.н. сомелиерски академии во чии рамки голем број угостители стекнаа проширени знаења за начинот на производство на вино, начин на послужување и дегустација на виното, како и негово комбинирање со соодветни видови храна, што е од големо значење за подобрување на услугата во угостителските објекти и промоција на македонското вино пред домашните љубители, но и пред странските туристи. Паралелно, во целиот изминат период ВВ „Тиквеш“ интензивно вложува во едукација на потрошувачите користејќи различни комуникациски канали – Youtube, мобилна апликација, интерактивни таблети на продажни места, интернет и социјални мрежи, со што секако се влијае на подигнување на нивото на винска култура во земјата. Во оваа насока е и организацијата на фестивалот на младото вино во винарницата во Кавадарци кој веќе неколку години се наметнува како своевиден празник на винската култура во земјата. Најдобра верификација за напорите и стремежите на „Тиквеш“ за натамошно подигнување на квалитетот во производството на вино и унапредување на винската култура во земјата е годинешната Национална награда за најдобри општествено одговорни практики, која „Тиквеш“ ја доби токму за вложувањата во едукација на лозарите, соработниците, купувачите и потрошувачите, за карактеристиките на квалитетното вино, неговото производство и одговорна консумација. Со сето ова, со сите инвестиции, иновации и вложеното знаење и енергија во сопствената трансформација и модернизација, со посветеноста на подигнување на квалитетот на виното и нивото на винска култура во земјата, како и со добиените највисоки оценки, награди и признанија за своите врвни вина, Винарската визба „Тиквеш“ направи многу за сопствениот развој, но стана и своевиден репер за останатите домашни винарници и значително придонесе за етаблирање на Македонија како производител на квалитетно вино во светот и развојот на целата домашна винска индустрија.