zdravje_prilog_fev_2013

ЗДРАВЈЕ www.kapital.mk петок 01/03/2013

Depresijata e nastinka na 21 vek

Депресијата ги „топи“ профитите и мотивацијата во компаниите

физичките вежби го намалуваат ризикот оД Депресија

нема универзален антиДепресив, лекувањето е инДивиДуално

40

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

Алармантна состојба во светот и во Македонија

Депресијата е настинк Силвана Жежова

Д

silvana.zezova@kapital.mk

епресијата е настинка или епидемија на 21 век. И тоа зборува многу за неа како болест, распространетост и предизвик за справување. Експертите велат дека до 2020 година таа ќе биде на второ место според инвалидноста што ќе ја предизвикува кај луѓето. Денес, на прво место се кардиоваскуларните болести, на второ место се малигните заболувања, а на трето е депресијата. За седум години, предвидувањата на Светската здравствена

организација одат и чекор потаму. Според нивните проценки, таа ќе избие на прво место како состојба која ќе биде причина за зголемување на процентот на физички болести како што се

кардиолошки проблеми, пулмонални болести, шеќерната болест, дебелеењето, онколошки болести итн. Истовремено, депресијата ја отежнува состојбата и кога се работи за физичката болест. Во тој

случај доаѓа и до активирање на депресивниот момент кај клиентите со што се зголемува ризикот за намалување на животниот век. Се претпоставува дека до 2020 година владите ќе воведат и функција Министер за психичко здравје.

Црвениот аларм вклучен и во Македонија

Кон крајот на минатата година, Владата промовираше Национална стратегија за ментално здравје во Македонија

Според Светската здравствена организација, за седум години депресијата ќе избие на прво место како главна причина за зголемување на процентот на физички болести, како што се кардиолошки проблеми, пулмонални и онколошки болести, дијабетес, здебелување. Се претпоставува дека до 2020 година ќе се воведе и категоријата „министер за психичко здравје“!

Здравје

ка на 21 век за 2013-2016 година, а еден од приоритетите ќе биде едукацијата на лекарите од примарната здравствена заштита за препознавање и лекување на депресијата. Национален координатор за ментално здравје е д-р Антони Новотни, кој при промоцијата на стратегијата изјави дека во Македонија има околу 80.000 лица кои страдаат од депресија. Загрижувачки е што само 10% од оние кои ќе се јават за помош се адекватно третирани, бидејќи не стигнуваат до психијатриски и психолошки служби за да им се препише антидепресив.

депресијата низ бројки

350 20 21% 1 милиони луѓе ширум светот страдаат од депресија

расте бројот на заболени од депресија секоја година

од населението во Европа страда од депресија или анксиозност

милион луѓе годишно извршуваат самоубиства кои се резултат на нетретирана депресија

6,7

случаи на 100.000 жители во Македонија лани се обиделе да се самоубијат

Министерот за здравство, Никола Тодоров, во таа пригода истакна дека мерките и активностите ќе вклучуваат спроведување на кампања преку која родителите ќе можат да препознаат депресија кај своите деца, во соработка со Комората на психолози, Здружението на клинички психијатри и Министерството за образование и наука. Од голема важност ќе биде и организирање работилници за избраните лекари на кои тие дополнително ќе се едуцираат за препознавање и соодветно третирање на депресијата, односно упатување на повисоко ниво на здравствена заштита и активна телефонска линија со психолог/советник.

Потребата за психотерапевтски услуги се зголемува за 20% секоја година Според психијатрите, треба да се разликува депресијата како депресивна состојба и депресијата како психичка болест. Психотерапевтите ја дефинираат како болест која спаѓа во групата на психијатриски растројства на промена на расположението и поради тоа опфаќа повеќе симптоми. Битно е да се препознаат зашто во спротива, последиците од депресијата се големи. „Статистиката потврдува дека 121 милион од популацијата на светско ниво има депресија и годишно се зголемува за 20%. Ова укажува на тоа дека феноменот депресија е присутен, не само во помалку развиените туку и во развиените земји. За жал, ја опфаќа популацијата која е високопродуктивна, од 30 до 45 години“, вели психотерапевтот Вера Типко. Според нејзиното лично искуство, бројот на пациенти кои годишно го посетуваат нејзиниот терапевтски центар Еквилибриум, се зголемува за 20%. „Таа и бизнис-

викторија вујовиќ

психијатар

„Голема доблест на поединецот, семејството, работната организација е прифаќање на психијатарот како дел од тимот кој се грижи. Соодветно дадена професионална помош, адекватен психотерапевтски и психофармаколошки третман превенира од можни злоупотреби.“

41

анализата на пазарот говорат дека потребата за психотерапевтски и психијатриски услуги на годишно ниво се зголемува за 20%. Најчеста популација која доаѓа е од 35 до 45 годишна возраст. Тоа кажува дека оваа работна популација која е најпродуктивна и најмногу страда“, вели Типко. Според психијатарот Викторија Вујовиќ, депресивните растројства водат кон дисфункционалност на приватен, социјален

и професионален план. Симптомите, варираат од поединец до поединец, земајќи ја секогаш предвид основната утринска мисла на депресивниот: Како ќе помине и овој ден? „Депресивната симптоматологија го инкорпорира во себе пред с$ растројството на афектот, кој постепено го менува однесувањето на болниот. Кога станува збор за можноста или неможноста да се биде професионално

41

42

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ едно големо чувство на тага кое не трае само еден ден или една недела, туку е најзастапена емоција во подолг временски период. Се намалуваат волјата, самодовербата, се намалува чувството на безнадежност, и беспомошност, се јавуваат одредени самообвинувачки мисли и личноста се повлекува“, објаснува Типко. Александар Марцикиќ, психијатар и претседател Сексуалните дисфункции се чест придружник на на Македонска депресивните растројства и како такви се значајни фактори психотерапевтска во длабочината на депресивната феноменологија. асоцијација, објаснува дека постојат чисти депресии, односно е познато дека во овој преовладува. Грижата кога монополарни заболувања животен период најважна трае долго и го зголемува и расположението потреба која го детерминира интензитетот е многу кај индивидуата оди функционирањето силна причина за психичко под некоја замислена (квалитетното) на поединецот страдање како што е нормала и мешовито е потребата за создавање. депресијата“, вели Марија. биполарно растројство на Оваа потреба се остварува Депресијата секогаш не расположението кое има преку интеракција со може да се препознае фаза на повисоко и пониско средината. Доколку расположение. со голо око средината (општеството) е „Има неколку видови премногу фрустрирачка и „Таа може да почне со оневозможува поединецот да симптоматологија од физички депресија која се среќава меѓу населението. Кај ја оствари својата потреба, аспект, како несоница, невротската депресија тогаш наместо создавање главоболки, губење или луѓето се со здраво психичко се доживува застој кој преголем апетит, премногу јадро, но кај нив се случува како последица ја има спиење. Така почнува, а промена во расположението грижата, како емоција која по извесно време се јавува кое не дејствува во голема мера онеспособувачки, туку го нарушува квалитетот на живеење на личноста. Потоа, имаме големи психотични депресии кои доведуваат до психотично растројство Да се избегнуваат деструктивни Смислениот и реалниот дневен на личноста со симптоми конфронтации со болниот. распоред на активности е кои се карактеризираат со Многу внимателно и од позиција често нарушен поради природата на 40% пониско расположение, на вистинска грижливост и негова болеста. Семејството на пациентот повлеченост во себе, добросостојба треба да се понуди не треба да му наметнува одредени вознемиреност, депресивни посета на психијатар поради активности, бидејки со тоа може да и налудничави идеи, чувство консултација и евентуално лекување; се добие спротивен ефект: гушење на вина за многу трагедии на мотивацијата, зајакнување на Потребно е стрпливо да се во животот, нихилистички чувството на безвредност и сослуша болниот како ги и самообвинувачки идеи, неспособност. изнесува своите стравувања, пад на нагонот за живеење Треба да им се телесни тегоби и доживувања. со појава на самоубиствени даде максимална Важно е тој да има чувство идеи“, објаснува Марцикиќ поддршка во процесот дека го разбирате и и потенцира дека кај психотичните видови на на лекувањето, поддржувате; депресии има константност секогаш во договор Не е добро болниот од тројца заболени на 1.000 и соработка со да се лаже, сепак жители. За разлика од нив, професионалниот тим избегнувајќи одредени невротските депресии се кој ги води, никако не содржини, особено оние во подем. Често пати одат преземајќи активности стравувања врзани во мешана форма во вид или алтернативни за смртта, со на анксиозно депресивни препарати на своја рака; кои дури ни пореметувања кои се Ако е возможно искусните среќаваат кај вработените треба да се професионалци лица. почитуваат желбите на не можат да се „Депресијата као феномен болниот соочувајќи го справат. Секогаш е актуелна и воопшто не е секогаш со реалните кога е можно наивна и затоа е многу битно ограничувања, а потребно е да се да се препознае и да се спроведе соодветен третман. кога не може да се дојде до договор, Многу често луѓето запаѓаат исполнат треба да се даваат во депресија поради некој да се понуди реални ветувања, стресен момент. Знаците алтернатива со а преземените може да бидат занемарени која болниот ќе биде обврски да се поради различни други задоволен. исполнат. симптоми“, вели Марцикиќ.

активен, се соочуваме со егзистенцијалниот проблем на депресивниот пациент кои се манифестираат со долготрајни отсуствувања од работното место, тежнеење кон промена на работата или губење на работната способност. Депресивната симптоматологија делува вознемирувачки за поединецот и за општеството. Современата дијагностика потврдува зголемување на бројот на пациенти со депресивна симптоматологија, но воедно и поголеми можности во третманот и лекувањето“, вели Вујовиќ. Психологот и гешталттерапевтот во Ремедика, Марија Стојкоска-Василевска, објаснува дека работната потенција е во врвот во 40-тите години од животот и во психолошката теорија е познато дека во овој животен период најважна потреба која го детерминира функционирањето (квалитетното) на поединецот е потребата за создавање. „Овој период Индијците го нарекуваат „доба што го одржува светот“. Во психолошката теорија

Ако некој пати од депресија, треба да му се помогне. Психијатарот Викторија Вујовиќ советува:

1.

4.

2.

5.

3.

6.

44

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

Депресијата ги„топи“ профитите и мотивацијата во компаниите Силвана Жежова

Д

silvana.zezova@kapital.mk

епресијата с$ повеќе ги погодува вработените луѓе од 30 до 45 години, време кога тие се и најпродуктивни во својата професионална кариера. Статистиките се немилосрдни. Голем дел од вработените страдаат од анксиозност, имаат големи стресови на работно место, ги погодува депресија... На крајот на денот, од овие состојби најмногу трпи бизнисот. Вера Типко, психотерапевт од терапевтскиот центар Еквилибриум вели дека многу компании прават евалуација на психолошка состојба на вработените со цел да се утврдат одредени симптоми кои можеби понатаму ќе прераснат или се во состојба на депресија. „Депресијата води до двојно зголемен број боледувања, а го активира и феноменот на присутност, односно

одење на работа без никаква ефикасност. Се јавува немотивираност во однос на работа, намалена е енергијата... Поради тоа, компаниите на годишно ниво губат милионски суми предизвикани токму од психички проблеми“, додава Типко. Причината, според неа, не се само парите, бидејќи и милијардерите страдаат од депресија. „Парите не се приоритет во однос на успешноста и мотивацијата на самата личност. Напротив, можат да доведат до поголеми проблеми. Со капитализмот, ние како транзициска земја од една страна го следевме моделот на западните земји, станавме материјален свет. Трчаме по пари и заработка, не можеме да си дозволиме нормални услови, а истовремено се запоставува фамилијата, што пак доведува до одредени конфликти“, вели Типко. Кон зголемената анксиозност и тензичност во однесувањето на

луѓето придонесуваат и целокупните состојби во општеството и во политичкиот живот. Луѓето се отуѓуваат, постојано брзаат, а тоа ја зголемува тензијата. „Нашата потреба за љубов, близина и споделување е непроменета. Но, од друга страна поделбите се подрастични и тоа ја зголемува тензијата. Преовладуваат интересите и трката за пари, егзистенцијата е приоритет, а неизвесноста с$ поголема“, вели Александар Марцикиќ, психијaтар во психијатриската ординација Евромедика. Како особено негативен го потенцира моментот на неизвесност, бидејќи тешко се доаѓа до работа, има голема конкуренција, очекувањата се огромни, што прави психолошки притисок врз луѓето.

Како компаниите детектираат проблем?

Типко смета дека компаниите немаат адекватни параметри за навремена детекција

71%

oд менаџерите на светско ниво имаат некоја психичка состојба како анксиозност, стрес на работно место, депресивни моменти на одредени психолошки состојби и во отсуство на организиран систем одговорноста се префрла на самите менаџери. „Затоа ни се потребни свесни менаџери. Тие треба да бидат едуцирани да се запознаат со одредени психолошки состојби со цел да изградат здрава компанија, односно да се грижат за здравјето на вработените. Потребни се психолошки систематски прегледи и во компаниите да се прават психолошки евалуации“, објаснува Типко. Дел од македонските компании бараат стручна помош во нејзиниот терапевтски центар, најчесто за тоа кои алатки треба да

Здравје Светските статистики покажуваат дека од десет вработени лица, четворица имаат некоја психичка состојба како што се анксиозност, стрес на работно место или депресија. Анкетите велат дека 71% од вработените се жалат на однесувањето на менаџерите, што им предизвикува одредени психички нарушувања. Совет е симптомите навреме да се препознаат, за да се задржи нивото на ефикасност и продуктивност се вметнат за да се подобрат одредени вештини на вработените и да се зголеми мотивацијата и ефикасноста на работното место. „Од искуство можам да кажам дека за мотивација не секогаш е пресудна паричната награда. Многу важна е атмосферата и односот меѓу луѓето. Денес има недостиг од меѓучовечки односи и комуникација поради пренатрупаност на обврските. Компаниите не дефинираат опис на работно место и не го објавуваат транспарентно системот на наградување и казнување.

Некој има премногу работа, друг знае да ескивира, но секој се плаши да проговори и да се избори за своите права“, вели Типко.

Кога ќе ве обземе чувството на недефиниран страв

Анксиозноста е посебен вид страв во вид на страшливо исчекување. Присутно е чувството дека секој момент ќе се случи нешто лошо како на себеси така и на најблиските. Луѓето се исплашени за себе, одат по лекари бидејќи реално не се чувствуваат добро, без да

сексуални дисфункции, екцесии со алкохол, па и дрога и таблети“, вели Марцикиќ. Според нашите соговорници, постојат повеќе причини за да години е возраста на населението се преполни кое најмногу е погодено од чашата и да се депресијата. Период кога дојде во состојба луѓето се најпродуктивни на депресија. и се во зенитот на својата Економската ситуација работна кариера е само еден дел од приказната. Депресијата може да се активира и како резултат на стилот на знаат дека зад тие симптоми живеење. се крие депресија. „Најчесто депресијата „Стравот ако е со поголем е присутна и кај интензитет, носи различни ’воркохолиците‘, кај телесни симптоми на оние што работат многу. вознемиреност, што е честа Компензацијата ја појава меѓу населението. прават на тој начин што Се јавуваат тахикардии, незадоволството дома го вртоглавици, несвестици, заменуваат со задоволство притисок во градите и во во работата. Луѓето треба стомакот, несигурност, да ги препознаат своите треперење и тресење на внатрешни гласови и да се рацете. Депресиите кај раководат според можностите овие луѓе се променливи, на дневно ниво. Ако денес а често знаат да бидат и немате енергија, не морате да маскирани. Се маскираат се преоптоварувате со работа. зад различни психосоматски Потребно е да се слуша пореметувања, како висок организмот“, порачува Типко. притисок, главоболки,

30-45 45

Rhodiola - Природна помош при стрес

П

оследните децении ни донесоа нова грижа во вид на негативен, хроничен стрес кој енергетски го исцрпува организмот, а од сегашните стресори како финансиски проблеми, сообраќаен метеж, бирократија, социјална напнатост, врева, загадување, токсини итн., организмот нема подготвена одбрана. Хроничниот стрес предизвикува промени во хормоналната рамнотежа, ја намалува физичката сила и менталната способност, доведува до емоционална нестабилност и депресија, несоница и растревоженост, слаб имунитет, доведува до срцева аритмија, сексуална дисфункција, предвремено стареење, како и до експлозија на хронични болести и карцином. Стресот во својот акутен облик е дел од животот како и дишењето, но хроничниот стрес е скриен убиец. Акутниот стрес е составен дел од животот на секој организам и илјадници години наназад се покажал како позитивен и мотивирачки, помагајќи и на единката да ги преживее опасните ситуации. Да се остане денес здрав значи ефективно да му се спротивставиме на стресот или пак, да му се прилагодиме. Тоа е основниот услов за успешен живот. „Родиола“ (Rhodiola) е најдобар природен адаптоген од непроценлива вредност, кој со помош на своите делотворни својства ја зајакнува одбранбената способност на организмот од стресните влијанија кои непрекинато ги напаѓаат телото и духот, подигајќи го имунитетот и урамнотежувајќи го хормоналниот состав и ги зголемува психофизичките способности. Позната и како златен корен, родиолата со

45

векови е употребувана во Скандинавија, Русија и во Азија. На Тибет се вели дека луѓето кои пијат чај од родиола (Rhodiola Rosea) ќе живеат повеќе од 100 години. Полезностите на делувањето на Rhodiola Rosea како адаптогена билка опфаќаат седум здравствени, загрозени со стрес, подрачја: n Телесни перформанси – физичка издржливост, закрепнување и подобар метаболизам; n Ментални перформанси – бистрина на мислите и меморија, воопшто можностите на интелектуалната работа и менталните функции; n Емоционално здравје – промена на расположение, депресија (го подига нивото на серотонин во мозокот), несоница, ја јакне сексуалната енергија; n Кардиоваскуларни болести, аритмија, хипертензија; ДоСТАПно СТАПно во АПТЕКИ И ПроДАвнИцИ ДАвнИцИ зА Аз зДрАвА ДрА р вА рА А хрА хр хрАнА. АнА n Имунолошки систем – ја подобрува и обновува отпорноста на болести, УвознИК И ДИСТрИбУТЕр автоимуни болести, карциноми; зА МАКЕДонИјА: n Дијабетeс и дебелина предизвикани од стрес; n Аменореја и неплодност; Rhodiola Rosea е извонредно важна во денешно време бидејќи ја зајакнува тел.: 02 / 32 46 000 нашата способност за прилагодување на info@trimeks.com.mk стресни ситуации и ги намалува штетните www.trimeks.com.mk влијанија на стресот кои може да доведат до хронични психофизички болести.

46

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ Терапијата се воведува во зависност од симптоматологијата на депресијата. Но, она што најчесто се случува во практика е пациентите сами на своја рака да земаат медикаменти. Со тоа не се решаваат проблемите. Напротив, состојбите може и да се искомплицираат Силвана Жежова

З

silvana.zezova@kapital.mk

а успешно справување со депресијата најважно е таа да се превенира, да се препознае и навреме да се лекува. Ако навреме се дијагностицира и се фати првата епизода на болеста, третманот е доста ефикасен, без разлика дали е медикаментозен со антидепресиви или психотерапевтски. Искуствата на психотерапевтите кажуваат дека комбинацијата на медикаментозниот третман и когнитивно-бихејвиоралната психотерапија која е број еден изворна терапија за лекување и справување со депресија, дава добри резултати. „Третманот е индивидуален. Кај средните и кај тешките форми на депресија го применуваме медикаментозниот третман, а кај полесните само психотерапевтскиот когнитивно-бихејвиорален пристап. Успешноста на третманот е од 60% до 80%“, вели психијатарот и когнитив бихејвиор психотерапевтот Вера Типко од терапевтскиот центар Еквилибриум. Универзален антидепресив не постои. Терапијата се воведува во зависност од симптоматологијата на депресијата. Но, она што најчесто се случува е пациентите сами на своја рака да земаат медикаменти, а половина од рецептите коишто се препишуваат во примарната практика одат токму за вакви препарати. „Клиентите на своја рака најмногу ги користат анксиолитиците како ‘дијазепам’, ‘лексилиум’,

Нема универзал антидепресив, лекувањето е индивидуално

‘хелекс’, а помалку антидепресивите. Анксиолитиците може да

се даваат само на кратки стази, на долги не помагаат и го одолжуваат процесот

на лекување. Затоа, анксиолитиците ги даваме на кратки стази за да се намали Кај големите психотични депресии доаѓа до психотично растројство на личноста и симптомите се следните:

40% пониско расположение;

повлеченост во себеси;

вознемирувачка состојба;

депресивни и налудничави идеи дека се виновни за многу трагедии во животот;

нихилистички идеи;

самообвинувачки идеи; фалсификување на минатото;

пад на нагонот за живеење со појава на самоубиствени идеи.

Здравје

лен нивото на вознемиреност, но на долги стази се прекинува терапијата. Подобра терапија за депресија е соодветен антидепресив. Изборот се прави индивидуално во однос на клиентот“, вели Типко. Според неа, кај нас исто така е проблем пациентите да се обратат за стручна помош. Ако навреме се обратат, тогаш ефективноста на третманот е висока. „Нашата цел е да ја зголемиме информираноста, лицата да го надминат оној процес кој во нашето општество е константно присутен, а тоа е стигмата. Луѓето чекаат и сметаат дека тие можат да си го најдат решението. Често слушаме 'проблемот е во мене и јас треба да го решам'. Тука се јавува оној проблем на вложување екстремен напор, а личноста нема толкави капацитети и можности за сама да го реши“, објаснува Типко. И според психијатарот Александар Марцикиќ, најважно од с$ е да се препознае болеста и да се

важна алка во процесот на препознавање и превенирање се матичните лекари. тие треба да умеат да ја препознаат депресијата и соодветно да ја третираат во соработка со специјалист.

47

Марија СтојкоСкаваСилевСка

Според информациите на психијатрите, половина од рецептите коишто се препишуваат во примарната практика одат на психофармации. Пациентите на своја рака најмногу користат „дијазепам“, „лексилиум“ и „хелекс“. спроведе ран третман, кој е комплексен. И како и секоја болест, колку порано се открие, има и подобар успех во третманот. Раните знаци на препознавање се многу важен дел, како и самиот третман. „Колку за статистика, препознавањето на депресијата и во развиените земји кај 70% од луѓето се случува една година откако настапила депресијата. Луѓето тој момент не го прифаќаат толку лесно, сметаат дека можат да се справат сами. Со соодветен третман има голем процент излечливост - 70%-80%“, вели Марцикиќ и објаснува дека е потребна терапија со разговор, односно психотерапија, која може да биде површна, како

психоедукација, а тука е и психосоцијалната поддршка. „Психотерапијата е битна за човекот за да ги открие причините кои довеле до таквата состојба, да знае да преземе различни активности за да ги надмине проблемите. Покрај психотерапијата, потребна е и медикаментна терапија, каде што строго индикативно ќе се процени што ќе се препишува“, објаснува нашиот соговорник. Според него, стресогениот фактор ги исцрпува ресурсите и капацитетите. Кај луѓето кои се преактивни исто така може да дојде до пад на енергијата и расположението, па да им биде чудно зошто имаат потреба од одмор и релаксација. Кај анксиозните нарушувања важно е

психолог и гешталт психотерапевт во Ремедика

„Најдобра превенција за одржување добро психолошко здравје е да бидеме во контакт со себеси, а помалку со очекувањата кои ни се наметнати однадвор или самите си ги наметнуваме.“

применувањето на различни интелектуални активности, кои ќе оплеменат, исто така и да се задоволат рекреативнорелаксирачките потреби. При депресивна состојба пак, треба да се бараат позитивните моменти, за да им се помогне на пациентите да ја пронајдат смсилата во сегашноста за да продолжат понатаму. Марија СтојкоскаВсилевска, психолог и гешталт психотерапевт во Ремедика, вели дека најдобра превенција за да го одржуваме нашиот ментален капацитет доволно добар и здрав е да бидеме во

47

48

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ Каj невротската депресија луѓето се со здраво психичко јадро, но кај нив се случува промена во расположението кое не дејствува во голема мера онеспособувачки, туку го нарушува квалитетот на живеење на личноста. Овој тип депресии се во подем и честопати одат во мешана форма во вид на анксиозно- депресивни нарушувања.

Aнксиозноста е посебен вид на страв во вид на страшливо исчекување. Ако стравот е со поголем интензитет, носи различни телесни симптоми на вознемиреност, што е честа појава меѓу населението.

Симптомите се следните:

тахикардија;

вртоглавици;

несвестици;

притисок во гради и стомак;

несигурност;

треперење и тресење на рацете;

сексуална дисфункција.

контакт со себе, а помалку со очекувањата кои ни се наметнати или самите си ги наметнуваме. „Сите имаме лична одговорност да живееме најдобро што можеме. За да се доведеме себеси до депресивно растројство, претходно треба да сме уништиле голем дел од

Кај анксиозните нарушувања важно е применувањето различни интелектуални активности кои ќе оплеменат. Важно е да се задоволат и рекреативно-релаксирачките потреби. При депресивна состојба пак, треба да се бараат позитивните моменти за да им се помогне на пациентите да ја пронајдат смислата во сегашноста за да продолжат понатаму.

нашиот природен капацитет за надминување на проблемите. Очекувањата често знаат да н$ изместат од и така стресната реалност и да н$ однесат на место каде што сме незаштитени, слаби и ранливи. Контактот со себе го поддржуваме преку свесноста за тоа кој сум

во овој момент, што ми се случува, што сакам навистина јас?“, вели СтојкоскаВасилевска.

Улогата на матичните лекари Важна алка во процесот на препознавање и

превенирање, според нашите соговорници, имаат и матичните лекари. Тие треба да умеат да ја препознаат депресијата. „Искуствата во Англија, каде што имам работено, говорат дека кога когнитив бихејвор психотерапијата

Нова природна супер енергија од Виталиа за оваа пролет

Љ

убовта кон здравата храна и желбата да ги задоволиме барањата на нашите ценети потрошувачи со иновативни здрави производи се движечката сила на Виталиа изминативе години. Успешното следење на најновите трендови во здравата храна, експертизата, долгогодишното искуство и постојаното воведување на нови и уникатни ингридиенти со предзнакот “ здраво и корисно за човечкиот организам”, ја движат Виталиа секогаш да биде чекор понапред. Токму на почетокот на годината, во која ја прославуваме 20 годишната успешна приказна за здравата храна со која градиме здрави генерации, ви ја претставуваме новата линија на производи:

ЧИА - супер семе со извонредни карактеристики Познато е уште од времето на древните култури и претставувало значаен извор на енергија на Маите и Инките. Поради извонредните карактеристики на семето Маите му го дале називот

“Chia” што значи “Сила”. Чиата е најбогатиот растителен извор на Омега-3 масни киселини ( дури 30%), Омега-6 масни киселини (10%), протеини и моќни антиоксиданси. Ова “супер семе” како што го нарекуваат нутриционистите е одличен извор на есенцијалните минерали фосфор, манган, калциум и цинк), a содржи и висок процент на диетални влакна. Со негово редовно консумирање ќе почуствувате зголемено ниво на енергија и подобрено расположение, подобрена концентрација, работна способност и појасно размислување. Богатството од Омега-3 масни киселини влијае

на намалување на високиот крвен притисок и намалување на холестеролот во крвта. Позитивно влијае во одржување здрави коски поради висок процент на калциум, една лажица семе од чиа содржи исто количество на калциум како две чаши млеко. Високиот процент на диетални влакна (растворливи и нерастворливи) во семето од чиа позитивно влијае при дигестија на храната, перисталтиката на цревата и го елиминира проблемот со опстипација, а исто така позитивно влијае во одржување здрава телесна тежина и витка фигура. А, за љубителите на слатките задоволства креиравме Кранчи мусли со темно чоколадо и Гранола бар со кикирики, збогатени со семе од чиа.

Кранчи мусли со темно чоколадо и чиа се супер вкусна и здрава комбинација од кркави житарици, семе од чиа, темно чоколадо,

Др. Нела Деспотовска

нутриционист од компанијата за здрава храна Виталија

зебра стапчиња и чоколаден корнфлекс за исклучително и единствено уживање. Тие се природен извор на нутритивни материи неопходни за активен ден. Благодарение на богатството од диетални влакна позитивно влијаат на дигестијата на храната и забрзување на метаболизмот. Вашите омилени гранола барови отсега и со нов вкус

Гранола барови со кикирики и чиа.

Совршената комбинација на овесни снегулки, семе од чиа, кикирики и мед засладени со кафеав шеќер. Крцкава, здрава и вкусна ужинка за секој дел од денот.

Виталиа – 20 години вљубени во здравата храна

50

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ влезе во имплементација на здравствениот систем, направија проект со којшто ги вклучија и матичните лекари, кои се едуцираа за когнитив бихејвор психотерапијата. Потребна е соработка во организацискиот систем, односно една поширока соработка меѓу матични лекари, кардиолози, онколози, бидејќи 50% од пациентите кои доаѓаат таму имаат одредена психичка состојба“, вели Типко. Позитивен став за вклучувањето на матичните лекари има и Марцикиќ и тој потврди дека постојат напори и општите лекари да се обучат за водење на третманот во однос на

Вера Типко

психијатар од Еквилибриум

„Клиентите на своја рака најмногу ги користат анксиолитиците како ‘дијазепам’, ‘лексилиум’, ‘хелекс’, а помалку антидепресивите. Анксиолитиците можe да се даваат само на кратки стази, на долги не помагаат и го одолжуваат процесот на лекување. Подобра терапија за депресија е соодветен антидепресив, избран индивидуално.“

психофармаци. „Добро е што на секои шест месеци луѓето кои користат вакви лекарства треба да направат контрола и да донесат извештај од специјалист за матичниот лекар повторно да им ги препише лекарствата. Важно е да се каже дека дубиозата на психијатрискиот третман е што се лечи нешто не се гледа. Затоа е важно терапијата да се применува во тесна соработка со лекар. Психијатриските третмани се долги, траат

со месеци, некогаш со години и затоа и финансискиот аспект не е занемарлив, но пораката е дека оние кои земаат психофармаци никако на своја рака да не го прават тоа, да не менуваат дози, да не исклучуваат и да не вклучуваат на своја рака. Тука може да има и несакани појави, бидејќи луѓето знаат и психолошки да се врзат за тие лекови, бидејќи лекот кој психолошки ги смирува и ги расположува им ја лечи несигурноста и им станува помошно средство за да ја одржат сигурноста во себеси“, објаснува Маркициќ. Стручњаците порачуваат дека важна улога имаат и медиумите во однос на информирање и јакнење на свеста на луѓето за одредени состојби кои можат да се излечат.

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ февруари 2013 Издава: КАПИТАЛ МЕДИА ГРОУП доо бул. Маркс и Енгелс бр.7 зграда 1, влез 1 стан 32 1000 Скопје п.фах: 503 Република Македонија телефон: +389 2 3298 110 факс: +389 2 3298 111 e-mail: kapital@kapital.com.mk Уредник на специјални прилози: Верица Јорданова Автор на прилогот: Силвана Жежова Графички дизајн: Николај Томашевски Игор Томашевски Фотографија: Ивана Кузмановска Фотоархива на Капитал Маркетинг: Александра Стојменова www.kapital.mk

52

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ

Физичките вежби го намалуваат ризикот од депресија

„Тренингот на конкретност“ (CNT) е новитет во психотерапијата, а со повторување на вежбите му се помага на лицето да го промени својот начин на размислување. CNT ги учи луѓето како да бидат поконкретни додека размислуваат за проблемите, при што тешкотиите ги гледаат пореално, се подобрува вештината за решавање проблеми, се намалуваат грижите и депресивното расположение.

С$ поголем број најнови истражувања укажуваат на фактот дека со интензивни енергични вежби три пати во неделата по 30 или 45 минути може да се редуцираат или да се намалат симптомите на депресија Силвана Жежова

Е

silvana.zezova@kapital.mk

дна обемна норвешка студија спроведена на 40 илјади испитаници открива дека редовното вежбање во голема мера ја спречува депресијата. Физичката активност за време на извршувањето на секојдневни обврски немаат ист ефект како времето посветено на вежбање. Во оваа студија се истaкнува и дека комуникацијата со луѓето и редовното вежбање се основни за менталното и за телесното здравје. „Личностите кои не се активни во слободното време имаат двојно поголем ризик од депресија споредени со активните индивидуи. Вежбањето најмногу помага за подобрување на расположението, без разлика на интензитетот и видот на физичките вежби. Дури и шетањето во природа ја зголемува самодовербата“, велат истражувачите. Но, тие додаваат дека не е важно само да се биде физички активен во текот на денот, туку треба да се посвети квалитетно време за физичка активност што ќе релаксира и ќе го подобри целокупното здравје. Оваа научна студија укажува и на иновативниот психолошки третман под името „тренинг на конкретност“, кој би можел да ја намали депресијата за само два месеци. Научниците од Универзитетот Ексетер велат дека новата техника може да се спроведува и како терапија за самопомош. Тренингот на „конкретно размислување“ е новитет

на полето на психолошката помош за заболените од депресија, бидејќи учејќи сосема нов стил на размислување, депресивните пациенти значително ја подобруваат состојбата на својата психа. Експертите укажуваат дека лицата коишто страдаат од депресија имаат тенденција кон штетно и апстрактно размислување и генерализирање на негативните мисли. На пример, една единствена грешка која ќе ја направат за нив е доказ дека се бескорисни во с$, а „тренингот на конкретност“ (CNT) е новитет, чија цел е токму таа наклонетост. Новата студија, исто така, докажала дека повторувањето на CNT вежбите му помагaат на лицето да го промени својот начин на размислување. CNT ги учи луѓето како да бидат поконкретни додека размислуваат за проблемите, при што тешкотиите ги гледаат пореално, се подобрува вештината за решавање проблеми, се намалуваат грижите и депресивното расположение. По шест месеци студијата со 121 лице покажала дека CNT значително ги намалува симптомите на депресија и тешкотии и оти на заболените со длабока депресија таа преминала во блага. За разлика од техниките на релаксација кои исто така можат да ја ублажат депресијата, CNT значително го намалува негативното размислување типично за депресивните. Професорот Едвард Воткинс од Универзитетот Ексетер вели дека со насочување на стилот на размислување може ефикасно да се влијае на лекувањето депресија. „Тренингот на конкретност“ бара минимален конктакт лице во лице со терапевтот, може да се спроведува и онлајн, по пат на „паметни“

телефони, така што станува и еден поевтин начин на терапија којашто може да си ја дозволат поголем број луѓе. И истражувачот Тони Шварц во неговата книга „Четирите големи потреби кои ја стимулираат големата ефикасност“ истакнува дека треба да се постигне баланс меѓу активноста и одморот на физичко ниво, меѓу перформансите и обновувањето на емоционално ниво, меѓу левата и десната хемисфера на мозокот на ментално ниво и меѓу внатрешната и надворешната работа на спиритуално ниво. Доколку го нема овој баланс, можеби ќе изгледаме како добри изведувачи, но споредено со тоа што сме способни да направиме, ќе сфатиме дека не сме продуктивни, креативни, не се забавуваме итн. Студијата вели дека со интензивни енергични вежби три пати во неделата по 30 или 45 минути може да се редуцираат или да се намалат симптомите на депресија исто толку ефикасно како со антидепресиви. Оваа студија оди подалеку и спроведува истражување во коешто се вклучени учесниците кои вежбале 16 недели и по четири месеци им бил даден тест за депресија, при што кај 60% од волонтерите имало подобрување. Дали вежбањето е решение за депресијата? Се разбира дека не, иако наодите од студијата се импресивни, сепак, постојат многу луѓе коишто се излекувале со земање лекарства или пак, со комбинација на двете. Како и да е, студијата е нешто за што треба сериозно да се размислува. Едно е сигурно, придобивките од вежбањето далеку ги надминуваат недостатоците од истото.