Zdravje sep 2013

СПеЦИјаЛеН ПрИЛОГ На МаГаЗИНОТ КаПИТаЛ

www.kapital.mk петок 27/09/2013

...Здравје Kodot

0/3/5/140

spasuva `ivoti

o- e i d Kar arnit ul sti K s va bole t a Kos

!

v i t o r p a j i c n e v e r p so den”

e j o r b t “ubieco Kako da go namalite rizikot od srcevi bolesti?

Kako da gi prepoznaete znacite na srcev udar?

| Специјален прилог | Здравје

Кардиоваскуларните болести косат

So prevencija p „ubiecot broj ed Верица Јорданова

П

verica.jordanova@kapital.mk

оловина од смртните случаи во светот, но и кај нас, се резултат на некое кардиоваскуларно заболување. Затоа, со право се смета дека кардиоваскуларните болести се „убиец број еден“! Овој алармантен податок во пресрет на Светскиот ден на срцето, 29 септември, треба да го вклучи алармот и свеста за ризиците кои ги носат кардиоваскуларните заболувања не само кај здравствените работници, туку и пошироко кај целата популација. Лекарите велат дека најчести кардиоваскуларни заболувања се коронарната артериска болест и артериската хипертензија, за кои е карактеристично тоа што долго време можат да не дадат некој карактеристичен симптом и затоа да не бидат навреме откриени и лекувани. Затоа, превентивата треба да биде на прво место во стратегијата за справување со овие заболувања. Редовните систематски прегледи треба да се извршуваат еднаш годишно доколку се работи за лица кои немаат никакви тегоби, ниту зголемен број ризик-фактори, а за оние со некои од ризик-факторите како дебелина, физичка неактивност, пушење, покачени маснотии во крвта и континуиран стрес многу почесто. „Присуството на некој од овие ризикфактори алармира веднаш да се преземат соодветни мерки за да се избегне појавата на некое од овие заболувања. За среќа, ние можеме да делуваме на овие ризик-фактори со тоа што ќе ги смениме животните навики“, вели д-р Лидија Паланова, специјалист интернист во Ремедика. Одредувањето на вкупниот кардиоваскуларен ризик кај секој пациент поединечно се смета за единствениот правилен пристап во превенцијата и лекувањето на кардиоваскуларните болести. Кардиолозите се децидни дека одредувањето на кардиоваскуларниот ризик и донесувањето одлука за медикаментозен третман или инванзивна процедура се клучни за намалување на смртноста и инвалидитетот кај пациентите. „Според новите препораки, не е

46 | 27 Септември, 2013

доволно само да се откријат ризикфакторите, туку и да се одреди колку тие поединечно претставуваат ризик за развој на кардиоваскуларни болести. Со добро подготвена превентивна програма значително може да се намали стапката на смртност и инвалидитет од кардиоваскуларни болести“, вели д-р Марјан Димитровски, кардиолог од клиничката болница Аџибадем Систина. Фактот дека 50% од смртните случаи во светот се последица на кардиоваскуларните болести доведе до креирање најнови препораки за превенција, издадени пред неколку месеци од Европското кардиолошко здружение. Тие препораки главно се однесуваат на превенцијата, која мора да започне со правилно одредување на ризик-факторите, во коишто спаѓаат оние

на кои не може да се влијае (возраста, полот, наследноста) и оние на коишто може да се влијае, како што се покачениот крвен притисок, пушењето, зголеменото ниво на ЛДЛ-холестеролот, намаленото ниво на ХДЛ-холестеролот, физичката неактивност, угоеноста, дијабетесот, неправилната исхрана и стресот. Сумирањето на ризик-факторите за одредување на вкупниот ризик за појава на овие заболувања се одредува со примена на табела SCORE (Systematic Coronary Risc Evaluation), објаснува д-р Димитровски. Новиот концепт на Европското кардиолошко здружение го заменува претходниот, класичен, со којшто се класифицираа пациентите во група со ризик-фактори и група без ризикфактори.

Специјален прилог | Здравје

protiv den”!

Најчести ризик фактори:

вишоК телеСНа та); тежиНа (дебелина чКа НедоСтиг од физи ; ње ше аКтивНоСт, пу ии поКачеНи маСНот во Крвта; С. КоНтиНуираН Стре

На два дена пред одбележувањето на Светскиот ден на срцето, 29 септември, „Капитал“ се приклучува кон акцијата за вклучување на алармот за зголемување и на свеста за ризиците кои ги носат кардиоваскуларните заболувања и за подобрување на превентивата како клучен фактор за намалување на стапката на смртност!

поединечно кај секој пациент се одлучува за потребата од лекување на покаченото ниво на холестерол или хипертензија, а со тоа се избегнува неправилниот медицински третман кај кардиоваскуларните заболувања“, објаснува д-р Димитровски. Сите лекари се децидни дека здравите животни навики се основата за превенција од кардиоваскуларни болести, а доброто е што на нив може да се делува. Иако во последно време многу се зборува за разни медицински диети,

д-р Паланова советува храната која се консумира да биде разновидна, но понискокалорична, да се избегнува брза храна, а да се консумираат големи количини свежи салати, овошје и зеленчук. Откажувањето од пушење и редовните прошетки во природата треба да бидат наше секојдневие. Лицата кои се во т.н. континуиран стрес можат да се обидат со разни ментални вежби од типот на јога и пилатес.

Сега со табелата SCORE за секој пациент поединечно се одредува вкупниот ризик од смртен резултат од кардиоваскуларни болести во наредните 10 години. Се применува на популација од 40 до 69-годишна возраст. Со ова се избегнува непотребното и неправилно лекување кај пациенти кои имаат ризик-фактори, но се со низок SCORE. Ваквиот концепт го одредува превентивниот пристап индивидуално за секој пациент. Во досегашниот принцип за одредување на вкупниот ризик се користеа следните параметри: возраст, пол, пушачки статус, систолен притисок и вкупен холестерол, но со новите препораки е вклучен HDL-холестеролот. Според табелата, вкупниот ризик расте со намалувањето на вредностите на HDLхолестеролот. „Со одредување на SCORE и вкупниот ризик за појава на кардиоваскуларни заболувања

27 Септември, 2013 |47

| Специјален прилог | Здравје

Влатко Цветановски кардиоваскуларен хирург во Ремедика

Симптоми кои не смее да се игнорираат!

Најчестите симтоми кои може да укажат на некое кардиоваскуларно заболување се заморот, нетолеранцијата на напор, палпитациите, срцебиењето, отежнатото дишење, градниот дискомфорт, с$ до појавата на градна болка со стегање. Овие симптоми бараат пациентот веднаш да се јави за прецизна кардиоваскуларна проценка. Покрај клиничкиот преглед, кој вклучува и мерење на крвниот притисок, потребно е да се направи рутинско ЕКГ

(во мирување), базична лабораторија и од добиените податоци се одлучува дали има потреба за понатамошни кардиолошки испитувања. Доколку по направените консултативни прегледи се дојде до дијагноза за некое кардиоваскуларно заболување, во тој случај се вклучува етиолошка терапија. Покрај современиот пристап во дијагностицирањето, денеска се спроведува и современ пристап во лекувањето на кардиоваскуларните заболувања, што значи примена на најновите генерации лекови, кои се

“Иднината во третманот на кардиоваскуларните болести тешко може да се предвиди, но лежи во новите лекови кои успешно ќе ги контролираат ризик факторите. Улога ќе има и генетската терапија која ќе модифицира одредени гени кои контролираат процеси во човечкото тело. Во тој контекст е употребата на матични(стем) клетки и ЕГФ кои ќе учествуваат во регенерацијата на ткивото. Во однос на хирургијата на КВБ денеска се повеќе преовладува трендот за минимално ивазивни процедуре во кардиохирургијата, а во васкуларната хирургија се повќе се употребуваат ендоваскуларни процедури, односно без оперативе рез со катетер преку артерија се решаваат аневризми на аорта како и разни проблеми на други крвни садови во човечкото тело“. со помалку штетни ефекти, а даваат и подобри резултати во лекувањето. Редовните контроли се особено битни за пациентите. Тие треба да бидат почести на почетокот на лекувањето, а доколку состојбата се стави под контрола, подоцна се многу поретки.

Ризик-фактори за кардиоваскуларни болести Пушење - Лицата постари 1. од 60 години кои пушат двојно го зголемуваат ризикот

од кардиоваскуларни болести. Помладите од 50 години кои пушат имаат пет пати поголем ризик за смртен резултат во наредните 10 години; Физичка активност Физичката активност поволно влијае на крвниот притисок, дијабетесот (ја одлага појавата на дијабетес тип 2), го покачува нивото на ХДЛ-холестеролот, ја одржува нормална телесната тежина. На сите лица од 18 до 65 години им се препорачува редовна физичка активност со умерен интензитет (брзо одење) 45 до 60 минути пет пати во неделата или интензивна физичка активност (трчање, пливање, велосипед) 30 до 45 минути три пати неделно. За здрави лица над 65 години важат истите препораки за умерена физичка активност; Неправилна исхрана, дебелина Постои линеарна поврзаност на дебелината со зголемената смртност. Ова се многу важни ризик-фактори, кои доколку се отстранат, може да се постигнат добри ефекти во лекувањето. Преку бројни студии е потврдено дека со правилна исхрана може да се редуцира ЛДЛ и да се зголеми ХДЛхолестеролот за 30% до 50%;

2.

3.

48| 27 Септември, 2013

Покачен крвен притисок 4. Нормалните вредности за крвен притисок се 120/80 ммХг,

додека за хипертензија се сметаат вредностите над 140/90 ммХг. За реална проценка на крвниот притисок потребен е 24-часовен холтер-мониторинг. Правилниот пристап во дијагностицирањето и лекувањето на крвниот притисок значително го намалува вкупниот ризик од појава на кардиоваскуларни болести.

Хиперлипопротеинемија 5. По одредувањето на вкупниот кардиоваскуларен ризик, одлукатата

за лекување зависи и од вредностите на ЛДЛ-холестеролот. Кај пациенти со ист кардиоваскуларен ризик и со различни вредности на ЛДЛ постои различен пристап во лекувањето на дислипидемијата. Дислипидемијата се регулира со промена на стилот на живеење и со лекови. Добро регулираните липиди во крвта значително го намалуваат ризикот од кардиоваскуларни болести.

| Специјален прилог | Здравје

Kako da go namalite rizikot od srcevi bolesti? „Подобро да се спречи отколку да се лечи“ е изрека која е 100% точна кога станува збор за кардиоваскуларните болести. Промената на животниот стил, одржување на физичката активност и телесната тежина, редовните превентивни прегледи и едуцираност за рано откривање на симптомите се клучни за рано откривање и третирање на овие болести

П

ревентивните прегледи се најдобриот начин за рано откривање или спречување на многу заболувања уште пред појавата на првите знаци или симптоми на болеста. Лекарите велат дека за да бидат што поуспешни тие треба да бидат индивидуално

насочени, според полот, возраста, медицинската и семејна историја – како клучни фактори за правилно одредување на ризикфакторите за појава на кардиоваскуларни болести. Предноста на секој превентивен преглед се состои во тоа истиот да резултира со конкретни

Превентивни прегледи кај жените

Од 18 до 39 години препорачливи се следниве тестови и прегледи: холестерол во крвта; проверка на крвниот притисок; проценка на индексот на телесна маса (ИТМ); ултразвучен преглед на стомачните органи; ултразвучен гинеколошки преглед; ПАП-тест; очен преглед. Меѓу 40 и 64 години треба да ги направат следниве превентивни прегледи: Скрининг-тестови за канцер на дебелото црево (вообичаено, овие прегледи се прават по 50-тата година). Ако постои позитивна семејна историја за карцином на дебелото црево, превентивните прегледи треба да започнат многу порано, уште на возраст од 40 години; Скрининг-тестови за остеопороза (одредување на густината на коските со скенирање на скелетот). Тука важи едно правило – секоја жена која е во менопауза, а имала скршеница, треба да направи скен за проценка на густината на коските!

50 | 27 Септември, 2013

| Специјален прилог | Здравје

Кои превентивни прегледи треба да ги прават мажите? Проценката на здравјето кај секој маж на возраст од 18 до 39 години треба да ги содржи следните тестови и прегледи: холестерол во крвта; проверка на крвниот притисок; проценка на индексот на телесна маса (ИТМ); ултразвучен преглед на стомачните органи; проценка на ризикот од сексуално преносливи заболувања (пр. кламидија); очен преглед. Мажите постари од 40 години треба да ги направат следните превентивни прегледи: Проценка на ризикот од кардиоваскуларни заболувања (кај мажи со покачен крвен притисок, со семејна историја оптоварена со кардиоваскуларни заболувања и кај мажи со шеќерна болест и/или бубрежна болест); Проценка на ризикот од хронични бубрежни заболувања (кај мажи со покачен крвен притисок, со семејна историја за бубрежни заболувања и кај мажи со шеќерна болест);

препораки за промена на животниот стил, навиките, начинот на исхрана со цел ризикот за заболување да се сведе на минимум. Овие прегледи најчесто се состојат од основен,

Владина програма: 15% помала стапка на смртност до 2020!

Скрининг-тестови за канцер на дебелото црево (вообичаено, овие прегледи се прават по 50-тата година). Ако постои позитивна семејна историја за карцином на дебелото црево, превентивните прегледи треба да се направат пред 50-тата година од животот; Скрининг-тестови за други малигни заболувања (канцер на простата, бели дробови, кожен меланом и др.); Скрининг-тестови за остеопороза треба да се прават кај секој маж постар од 50 години кој има ризикфактори за развој на остеопороза (пушачи, астматичари, тешко подвижни, болни од малигна болест). Еден од најважните превентивни прегледи коишто треба да се направат кај секој маж постар од 50 години е прегледот на простатата. Направете ехо и ректален преглед на простатата.

базичен преглед, кој подразбира детален прашалник за откривање на ризик-факторите за одредено заболување, како и детален физички преглед на целото тело за проценка

на здравствениот статус: мерење на крвниот притисок и одредување на индексот на телесна маса (ИТМ). Овие базични прегледи треба да се практикуваат започнувајќи од 19-та година на животот и да

На почетокот на годината владата донесе Програма за превенција на кардиоваскуларни болести која, меѓу другото, предвидува изработка на Национална стратегија за превенција, лечење и контрола на овие болести во периодот 2014-2020 година. Клучната цел на Стратегијата е намалување на стапката на смртност од кардиоваскуларни заболувања за 15% до 2020 година. Оваа стратегија, на чие дизајнирање работи посебно формирана комисија, треба да биде доставена до Министерот за здравство до 30 септември 2013 година. се повторуваат на секои две години. Во прилог следува листата на препорачливи прегледи кај мажи и кај жени, на различни возрасти.

Zdrava hrana Za vitalno srce

Б

олестите на срцето и крвните садови се меѓу најчестите заболувања кај модерниот човек, додека дебелината, високиот холестерол, недостигот од физичка активност, зголемениот крвен притисок и стресот се најчестите ризик-фактори. На нив можеме да влијаеме и сами доколку навреме и превентивно почнете да ги менувате вашите навики, и тоа уште денес. За почеток, промените ги навиките во исхраната. За здраво срце важно е да јадете редовно, но притоа распоредете ја дневната количина храна на најмалку пет помали оброци. Консумирајте овошје (2-3 пати дневно) и зеленчук (во изобилство), бидејќи се богати со растителни влакна и фитонутриенти, антиоксиданси коишто го штитат срцето и го намалуваат крвниот притисок. Внесувајте храна од интегрални жита како муслите, риба (лосос, туна и сардина), соја, мешунки (грав, леќа, грашок), а за зачинување на јадењата и на салатите користете интегрални семиња (мелен лен, четири мелени семки или семки од чиа) и нерафинирани ладноцедени масла (сончоглед, лен, тиква, сусам), кои се природен извор на незаситени масни киселини и витамин Е (природен антиоксиданс). Сите тие помагаат за спречување на појавата на масни наслаги, а со тоа и покачени маснотии. Некои витамини и минерали како магнезиум, калиум, ниацин (витамин Б3), витамин Е, коензим Q10, Л карнитин и масните киселини од рибиното

масло може многу да помогнат во заштитата од срцеви и артериски заболувања. Овесот во интегрален облик како што се овесните снегулки позитивно влијае на срцето, бидејќи содржат бета-глукани – делумно растворливи влакна коишто делуваат за намалување на апсорпцијата и создавање на холестеролот. Токму затоа, во вашата исхрана како појадок или ужина внесете ги новите овесни каши GoNutri со вкус на малина и чоколадо/ лешник. Ќе добиете балансиран микс од меки овесни снегулки и пченични никулци засладени со фруктоза и нискокалорочна стевиа.

GoNutri овесните каши обилуваат со растителни влакна, незаситени масни киселини и природен вкус на малина и чоколада, што го прават оброкот незаборавен и исклучително здрав. За ужина консумирајте и јаткасти плодови, богати се со омега 3 масни киселини, Л аргинин и растителни влакна, коишто помагаат за подобрување на здравјето на ѕидовите на крвните садови. Препорачано е да се внесува една шака јаткасти плодови (лешници, бадеми, ореви) дневно, што е доволно за да се намали ризикот од срцеви заболувања. Внесувајте големо количество течност, и тоа вода (најмалку осум чаши на ден) и чаеви, кои се богати со лековити материи коишто можат да помогнат во превенцијата на многу заболувања, меѓу кои се и срцевите заболувања. Зелениот

Д-р НЕЛА ДЕСПОТОВСКА нутриционист од компанијата за здрава храна Виталиа тел: 02/3217-177 contact@vitalia.com.mk www.vitalia.com.mk

чај Sencha special на Виталиа е чаен напиток кој обилува со благотворни супстанции како полифенолните антиоксиданси, катехините и витамините А, Ц и Е, кои го намалуваат крвниот притисок, го регулираат шеќерот во крвта и ја зголемуваат отпорноста на организмот. За одржување добра кардиоваскуларна кондиција, покрај правилната и здрава исхрана, неопходна е и редовна физичка активност. Џогингот и фитнесот, но и малата прошетка може позитивно да влијаат на вашиот срцев ритам. Дишете длабоко, слушајте релаксирачка музика и редовно практикувајте вежби за истегнување.

| Специјален прилог | Здравје

KODOT 0/3/5/140 SPASUVA @IVOTI

Д-р Оливер Бушљетиќ

кардилог

Д-р Иван Трајков

кардиолог

Д-р Љупчо Стојковски

интернист - нефролог

Л

уѓето отсекогаш настојувале да ја најдат формулата за долг и среќен живот! Многу време и пари се потрошени во надеж дека ќе биде откриена волшебната напивка - „еликсирот на младоста“. На современиот човек му требаше долго

54 | 27 Септември, 2013

време за да сфати дека не може да ја победи природата, но тој самиот со промена на животните навики може да го продолжи и да го подобри сопствениот живот. Денес луѓето кои го почитуваат сопственото здравје многу внимаваат во секојдневниот живот да ги спроведат препораките содржани во кодот

0/3/5/140.

Запомнете ја формулата за долг и среќен живот 0 – нулта толеранција за пушењето 3 – пешачење најмалку три километри дневно

5 – пет овошни или зеленчукови оброци дневно 140 – крвен притисок помал од 140 мм жива Од година во година с$ повеќе се зголемува бројот на кардиоваскуларни заболувања. Црните статистики велат дека овие заболувања се причина за 50% од предвремената смрт на 36 милиони луѓе годишно. Ако сегашниот тренд на пораст на кардиоваскуларните заболувања (КВЗ) не се промени и не се забави, повеќе од една милијарда луѓе ќе умрат од КВЗ во првата половина на овој век. Притоа, најголем дел од нив ќе бидат на средна возраст и во зeмјите во развој. Ова е трагичен факт, бидејќи

Специјален прилог | Здравје го разгледуваат како една целина. Се создаваат мостови меѓу одредени супспецијалности кои се судруваат со исти проблеми. Најсвеж пример е соработката меѓу кардиологијата и нефрологијата, коишто изградија една заедничка платформа со која полесно рано се откриваат првите нарушувања на кардиоваскуалрниот систем. Овие две гранки на медицината најтесно ги поврзува високиот крвен притисок, кој е и најголемата опасност за современиот човек. Секое нарушување во работата на бубрезите го зголемува ризикот од болести на срцето и на крвните садови!! Најновите истражувања укажуваат на тесна поврзаност меѓу бубрежните и срцевите заболувања. Се смета дека не постои болен кому му се оштетени бубрезите, а воедно нема оштетувања на срцето и на крвните садови. Истото правило важи и обратно – секој срцев болен е потенцијален бубрежен болен.

Што треба да направиме за да ги превенираме кардиоваскуларните заболувања?

Потребна е брза и сеопфатна здравствена акција во целата држава која ќе се темели на превенција и рано откривање на кардиоваскуларните заболувања. Развивање поголема свест кај населението за можноста од рано откривање или уште подобро, спречување на овие заболувања. Доколку имате висок крвен притисок, шеќерна болест, зголемена телесна тежина или возраст над 50 години, а во семејството има болни од кардиоваскуларни заболувања, веднаш јавете се на лекар.

Постојат неколку едноставни начини за да го намалите ризикот од појава на кардиоваскуларни заболувања: Бидете физички активни и во форма - на тој начин ќе можете да го контролирате крвниот притисок и телесната тежина; Ако имате шеќерна болест, редовно контролирајте го шеќерот во крвта. Раното откривање и лекување на шеќерната болест го намалуваат ризикот од болести на бубрезите и на крвните садови; Контролирајте го крвниот притисок; Хранете се здраво и контролирајте ја телесната тежина – намалете го внесот на сол до 5 грама дневно; Веднаш оставете ги цигарите; Не земајте неконтролирано лекови – лековите против болка можат да ги оштетат вашите бубрези, а со тоа и да ве стават во ризик за појава на кардиоваскуларни заболувања; Проверете ја функцијата на бубрезите.

Превентивните прегледи најдобар начин за да го сочувате здравјето

Превентивните и систематските прегледи се важен дел од чекорите коишто треба да ги преземете во правец на сочувување на вашето здравје. Денес со безграничните можности на современата медицинска опрема и технологија на едноставен, брз и безболен начин можете да го прегледате речиси секој дел или орган од вашето тело. Запомнете: раната дијагноза на одредено заболување овозможува целосно и трајно излекување на истото! ВЕРУВАЈТЕ ВО СОВРЕМЕНАТА МЕДИЦИНА! БИДЕТЕ И ВИЕ ЕДЕН ОД МНОГУТЕМИНА КОИШТО НАПРАВИЛЕ СИСТЕМСТКИ ПРЕГЛЕД ПРЕД ДА СЕ РАЗБОЛАТ! ВРЕМЕ Е ЗА CHECKUP!!

научно е докажано дека во најголем дел кардиоваскуларните заболувања може да се превенираат. На 65–тото заседание на Светската здравствена организација во мај 2012 година владите на 194 земји за првпат поставија светска цел за намалување на смртноста од незаразни заболувања за 25% до 2025 година. На регионалната конференција на СЗО, која се одржа неодамна во Измир, Република Турција, Македонија беше првата земја-потписничка на договор за почнување на програма за превенција на кардиоваскуларните заболувања. Современата медицина повторно се навраќа на принципите кои организмот

27 Септември, 2013 | 55

Специјален прилог | Здравје

Kako da gi prepoznaete znacite na srcev udar?

В

о многу филмови, кога дејствието достигнува кулминација, сме гледале како главниот јунак во состојба на голем стрес, станува, со рацете ги фаќа градите, крикнува и паѓа на подот, по правило буткајќи се пред себе. И сите ќе кажат дека главниот лик добил „срцев удар“. Овој т.н. холивудски срцев удар е претставата што обичните луѓе ја имаат за тоа како почнува и како изгледа срцевиот удар. За жал, водени од оваа слика, се случува луѓето да не ги препознаваат вистинските знаци на срцевиот удар и да не реагираат соодветно, предупредува д-р Оливер Бушљетиќ - интервентен кардиолог во Аџибадем Систина. Затоа, исклучително важно е да се знаат следниве најчести симптоми за срцев удар: Тегоби во градите (т.н. граден дискомфорт) манифестирани како градна болка, притисок, стегање, тежина и сл. во градите. Тегобите се чувствуваат најчесто во пределот на градната коска, и најчесто не се чувствуваат во една точка туку во поширока регија; Дискомфорт во други делови од телото како болка, стегање во рамењата, грбот, во левото рамо, но понекогаш и во десното рамо, во горниот дел од стомакот, во вратот и во долната вилица;

Срцевиот удар настанува поради нагло прекинување на крвотокот во артериите кои го хранат срцевиот мускул, што доведува до изумирање на клетките на срцето. Научете да ги препознаете симптомите кои укажуваат на проблеми со срцето пред да биде предоцна! Отежнато дишење, односно чувство на недостиг на воздух; Мачнина, гадење, нагони за повраќање; Општа слабост и малаксаност; Препотување со ладна пот; Забрзана работа на срцето, но може да се јави и забавена или неправилна работа на срцето, односно аритмија; Крвниот притисок обично е покачен, а поретко тој е низок, дури и немерлив.

„Колку времето до интервенција е пократко толку оштетувањето на срцевиот мускул е помало. Особено е значаен првиот час од почетокот на симптомите кој се нарекува ЗЛАТЕН ЧАС. Најголема корист има доколку интервенцијата се изведе во првите шест часа, период кој се нарекува време на развој на срцевиот удар“, вели д-р Бушљетиќ, кој сугерира дека раното препознавање на првите знаци на срцев удар и брзата реакција се клучни за спасување на животот.

| Специјален прилог | Здравје

So ^a[ka vino do pozdravo srce

Е

дна чаша вино е вистинската доза за добро здравје. Ова не е само изрека која им оди во прилог на љубителите на добро вино, туку научно докажана вистина. Четири големи студии изведувани во земји со различни популации, различен животен стил и навики (Данска, Калифорнија, Британија и Франција) уште еднаш го потврдија позитивното влијание на умерените количини вино во намалувањето на смртноста од кардиоваскуларни заболувања. Неговата лековитост доаѓа од специфичните состојки, чие присуство во 1993 година е докажано. Тие компоненти во виното се полифеноли (ресвератол и процианиди), кои имаат улога на антиоксиданси и ја инхибираат оксидацијата на „лошиот“ ЛДЛ холестерол. Значаен бенефит е докажаниот механизам за константно покачување на „добриот“ HDL холестерол во крвта како резултат на зголемената синтеза во хепарот. Виното го намалува процентот на миокарден инфаркт. Во Франција била забележана помала стапка на смртност до 50% во деловите каде што е почеста употребата на црвеното вино споредено со деловите на земјата каде што поголема била употребата на белото вино. Тоа се должи на помалите количини ресвератол во белото вино. Епидемиолошките наоди

1-2 2-4

чаши на ден за жени и

чаши на ден за мажи е препорачаната дневна доза

од Северна Америка тврдат дека не постои битна разлика меѓу црвеното и белото вино, што може да се објасни со различната исхрана во Европа и во Америка, како и поголемата застапеност на храната во однос на алкохолот во оброците кај американската популација. Дозволената количина вино варира во зависност од полот, возраста, генетските фактори, телесната тежина, консумирањето разни видови храна и употребата на лекови. Препораките за „умерено консумирање“ се 1-2 чаши на ден за жени и 2-4 чаши на ден за мажи. Се препорачува консумирање црвено вино за време на оброк, со што се намалува ресорпцијата на мастите, како и помалото влијание врз крвниот притисок.

„Дозволете да се грижиме за Вашето здравје“ ОЗОНОТЕРАПИЈА - ЈАК ИМУНИТЕТ СВЕЖ ИЗГЛЕД - ЗДРАВЈЕ