Zelen biznis 2014

сПеЦиЈАлен ПРилОГ нА МАГАЗинОТ КАПиТАл

se Koibrite o najdeleni z dovi bren2013? za петок 21/02/2014 www.kapital.mk

...Зелен биЗнис

KaKo da sE spasi

svEtot i pritoa da sE zarabotat

Milioni?

EnErgEtsKata EfiKasnost otvara vrata za vlEz na zElEniot biznis vo MaKEdonija

| Специјален прилог | зелен бизнис |

EnErgEtskata Ef otvara vrata za v na zElEniot bizn vo MakEdonija

58 | 21 февруари, 2014

fikasnost vlEz nis

| Специјален прилог | зелен бизнис |

Се почестите инвестиции на компаниите и граѓаните во проекти кои штедат енергија и намалуваат загадување на околината, се првиот чекор кон поголемо промовирање на светски популарните зелени бизниси и во Македонија. Простор има голем и неосвоен. Експертите предупредуваат дека се уште е ниско нивото на познавања во ова област и свесноста за ефектите кои притоа ќе се постигнат. “Капитал“ анализира каква е состојбата со зелениот бизнис во Македонија и ви дава нови “зелени“ бизнис идеи!

Верица Јорданова

verica.jordanova@kapital.mk

С

ветската топ тема во бизнис круговите за зелен бизнис, односно водење на бизнисот на начин кој не ја загадува животната средина и не го загрозува човековото здравје и живот, полека и скромно се наметнува во македонската бизнис сцена. Ретко кој можеби го користи терминот “зелен бизнис“, но потребата за правење енергетски заштеди и производство на органски производи, кои се повеќе ги бараат потрошувачите, дефинитивно е присутна кај сите компании. Како и во светски рамки, така и во Македонија најчеста област за зелен бизнис се обновливите извори на енергија и енергетската ефикасност. Кај нас тоа однесува претежно на инвестиции во сончевата енергија, хидро енергија и енергија од ветер. “Причината за големата заинтересираност кај претприемачите за овие области се можностите и исплатливоста на самата инвестиција, па освен инвестицијата за отворање на зелениот бизнис се отвора можноста и за „зелени работни места“ како што се производство и инсталација на сончеви колектори и бојлери, инженери и работници во мали хидроцентрали, консултантски фирми, итн.“, констатира Методија Саздов, претседател на организацијата Македонски зелен центар. Тој укажува дека иако има голем потенцијал се уште многу малку се инвестира во геотермални извори, постројки за биомаса, како и во производство на гас од депонии, измет од животни и отпадно масло. Причина за малата заинтересираност за овие

21 февруари, 2014 |59

| Специјален прилог | зелен бизнис | бизниси е што станува збор за поголема инвестиција, а многу мало познавање и искуство за овие бизниси, нема уредена регулатива или повластена откупна цена од страна на државата. Во моментот една од најпопуларните области во кои македонските компании или претприемачи гледаат можност за зелен бизнис се управувањето со отпад и рециклирањето. Постојат повеќе компании кои собираат ПЕТ амбалажа, метали, хартија и во помали количини отпадна гума, стакло, масло и др. Останатите области за зелен бизнис во Македонија се поврзани со одржливо земјоделие, рекламирање, советување, едукација, еко градба и еко туризам. Особено актрактивни се инвестициите во енергетска ефикасност и побарувачката за енергетски ефикасни објекти се се побарани од купувачите на недвижности. Во Адора Инженеринг велат дека се прва компанија која во Македонија и регионот која ги воведе енергетски ефикасните еко домови. Тоа пред се е резултат на ориентацијата на компанијата кон примена на современите европски стандарди, технологии и трендови за квалитетно, сигурно и економично домување, но и на интересот на граѓаните да купат енергетски ефикасен дом. Генералниот директор, Ванчо Чифлиганец вели дека енергетски ефикасните станбени објекти на Адора Инженеринг се градат со најсовремени градежни материјали, како што е керамичкиот блок со ниска топлинска спроводливост, употребена за ѕидање на

6 милиони евра од ЕБОР за Македонија за енергетска фикасност и обновливи извори на енергија

Е

вропската банка за поддршка на развојот-ЕБОР денеска почна да ја промовира новата програма за проекти од областа на енергетската ефикасност и обновливите извори на енергија за Западен Балкан, наменета за јавниот и приватниот сектор. ЕБОР за државите од Западен Балкан обезбеди 75 милиони евра за реализација на мали проекти во овие две области. Оваа кредитна линија во Македонија засега се пласира преку Охридска Банка Сосиете Женерал во Македонија, во износ од 6 милиони евра. За оваа кредитна линија може да аплицираат компании во приватна сопственост, трговци поединци

најновите објекти во општина Аеродром, преградните сендвич ѕидови со термо блок се со три пати подобра термичка и акустична изолација од бараната, со индекс на звучна пропустливост од 39 db... “Адора Инженеринг ги воведе фотоволтаиците за заедничко осветлување на колективните станбени објекти во Македонија, што не зависат од јавното осветлување. Според стручната студија на д-р Петар Николовски, најновите станбени објекти на Адора Инженеринг се од високата А класа, што

или други приватни правни лица, јавни или приватни компании кои извршуваат општински услуги и се одговорни за реализација на инвестицијата или компании за енергетски услуги кои инвестираат во проекти за енергетска ефикасност во соработка со општини или јавни претпријатија. Максималниот износ на кредитите можат да бидат до 2 милиони евра за проекти од приватниот сектор и до 2,5 милиони евра за проекти од јавниот сектор. Во случај да постојат повеќе кредити кон истиот клиент од јавниот сектор за различни проекти, тогаш максималниот износ е 5 милиони евра за поединечен субјект од јавниот сектор.

е далеку над барањата на Правилникот за енергетски карактеристики на згради. Овие еко домови кои се подготвени за добивање „енергетски пасош“ на станарите за разлика од порано ќе им трошат шест пати помалку енергија за греење во зимската сезона, или за греење со струја на стан со површина од 50 м², за кој порано плаќале 7.500 денари, сега месечната сметка ќе биде 1.250 денари“, објаснува Чифлиганец. Во насока на подобрување на енергетската ефикасност на објектите за

RealExpo

Саем на недвижнини 4-8 март 2014 – Скопје САЕМСКИ ПОДАРОК СО ВАШИОТ НОВ ЕКО ДОМ

Пионер и лидер во Македонија во воведувањето на зелените еко домови. А КЛАСА енергетски објекти-стручна студија на д-р Петар Николовски Објекти изградени од специјален керамички блок со ниска топлинска спроводливост ПВЦ шесткоморни профили на прозорци од познатата марка Рехау-Генео Фипро Трислоен стаклопакет со четирисезонско стакло, со добра изолација Фотоволтаици за заедничко осветлување без посебни сметки за струја Еко домови подготвени за „енергетски пасош“ Елитен еко објект

Скопје - Под Водно

02 5 215 215  072 204 024 075 240 200  078 240 467 075 240 003  070 365 738

60 | 21 февруари, 2014

А класа еко комплекс

Скопје - Аеродром

Енергетски ефикасен објект

Охрид - Билјанини Извори Елитна населба Адора

Скопје Аеродром Ново Лисиче

www.adora.com.mk

 prodazba@adora.com.mk

www.facebook.com/adora.izenering

| Специјален прилог | зелен бизнис |

Каде има големи потенцијали за зелен бизнис во Македонија? n геотермални извори n постројки за биомаса n гас од депонии измет од животни, отпадно масло n управување со отпад и рециклирање n Продажба и инсталација на соларни панели чија што употреба во домовите и институциите се повеќе расте n Производство на пелети, чија побарувачка за загревање расте домување, кои даваат можност за големи заштеди во тековните и оперативни трошоци, некои општини делумно го субвенционираат инвестирањето во вакви објекти, а за имплементирање на енергетска ефикасност во индустриските капацитети на располагање се програми на Европската Унија, кои имаат статус на грант или делумна (50%) финансиска поддршка. Можностите за добивање на овие грантови се попривлечни, но процедурите најчесто се сложени. ПроКредит Банка има две кредитни линии за поддршка на таканаречените зелени бизниси. Едната е за енергетска ефикасност и другата за органско производство. Во Банката велат дека интересот на компаниите за нивно користење расте при што компаниите најчесто се интересираат како да обезбедат средства за инвестиции во системи за осветлување, за нови ефикасни транспортни средства, нови машини за производство, подобра изолација на објект (фасадна, кровна, подна изолација, ПВЦ прозорци и сл), за греење со парен котел, фотоволтаици за производство на електрична енергија, соларни колектори за загревање на вода и други

инвестиции кои имаат ефект на заштеда на енергија од минимум 20%. За кредитите наменети за органско производство најчестата намена им е производство, преработка или трговија на органски производи од страна на земјоделски компании или индивидуални земјоделци кои поседуваат сертификат за производство, преработка или трговија со органски производи, велат од Банката.

Органското производство паѓа

Потенцијалите за органско производство во Македонија, како една од формите на зелен бизнис, се неспорни. Колку истите се користат постојат различни мислења. Експертската јавност смета дека тие можности се минимално искористени, додека во ресорно министерство се задоволни од напредокот во оваа специфична област. Така, Саздов смета дека многу малку земјоделци во Македонија се одлучуваат за започнување на зелен бизнис преку органско производство иако субвенциите се поголеми, но и родот е помал. Осиромашувањето на руралните области, пак, во последните 30 години влијае и на руралниот туристички развој, поради што многу мал е бројот на локални инвестиции во еко-туризам. Во Министерството за земјоделство тврдат дека Националната кампања за подигнување на свеста на граѓаните

за вредноста на органската храна спроведена во текот на 2010 година, влијаела на драстичниот пораст на органско производство. Во 2009 година во Македонија имало 1.370 хектари обработливи површини сертифицирани за органско производство, а во 2010 бројот на хектарите порасна скоро 5 пати и изнесуваше 5.230. Во 2013 година тие површини се намалени за 39,4%, на 3.167 хектари. Во Министерството најавуват дека од оваа година и во следните неколку ќе спроведуваат Национална кампања за информирање и едуцирање на македонската јавност за постоењето и вредноста на органската храна, бенефитот од нејзиното користење, како и можностите за нејзино производство. “Низ овие кампањи ќе биде промовирано и логото за органски производ со цел тоа да стане препознатливо од страна на потрошувачите и тие да стекнат доверба дека означениот органски производ е навистина произведен согласно сите стандарди и стоги правила на производство“, велат оттаму. И покрај тоа што субвенциите за органско производство се за 30% поголеми во однос на конвенционалното земјоделство, бројот на сертифицирани производни површини и бројот на производители, односно оператори со ваква храна, во последните три години се намалуваат.

Ванчо Чифлиганец

Јованка Јолеска Поповска

Најновите станбени објекти на Адора Инженеринг се од високата А класа, што е далеку над барањата на Правилникот за енергетски карактеристики на згради. Овие еко домови кои се подготвени за добивање „енергетски пасош“ на станарите за разлика од порано ќе им трошат шест пати помалку енергија за греење во зимската сезона

Во иднина, ПроКредит групацијата ќе продолжи со активна поддршка на енергетско ефикасни инвестиции и процентот на нивното учество во вкупното портфолио да се зголемува. Тоа е поради фактот што енергетско ефикасните инвестиции овозможуваат долгорочно намалени трошоци во компаниите, зголемување на конкуретноста, развој на компаниите и заштита на животната средина

Адора Инженеринг

Прокредит Банка

21 февруари, 2014 | 61

| Специјален прилог | зелен бизнис |

krediti za energetski efikasni investicii

В

о современите економски услови на функционирање компаниите се повеќе ги менуваат и подобруваат своите процеси на работа во насока на што е можно поопптимално работење со помали трошоци. Во истo време се зголемуваат очекувањата и барањата на купувачите кои што на пазарот одбираат поквалитетни производ или услуги по поволна цена. За да се задоволат барањата на купувачите и компаниите да останат конкурентни на пазарот, од своите конвенционални процеси на работење се повеќе преминуваат кон енергетски ефикасни начини на работење. Кои енергетско ефикасни инвестиции можете да ги примените во Вашиот бизнис: системи за осветлување кои ќе ви донесат поголема енергетска ефикасност како штедливи светилки, нови ефикасни транспортни средства, нови машини за производство, подобра изолација на објект (фасадна, кровна, подна изолација, ПВЦ прозорци и сл), греење со парен котел, фотоволтаици за

62 | 21 февруари, 2014

производство на електрична енергија, соларни колектори за загревање на вода и тн. Придобивките од инвестициите најчесто се: намалување на трошоците во работењето, забрзување на процесите, поврат на инвестицијата а во исто време придонес за почиста и поздрава животна околина. Во однос на финансиска поддршка на инвестициите, ПроКредит Банка овозможува

специјализирани кредитни линии за поддршка на: инвестиции кои обезбедуваат заштеда на минимум 20% енергија и кредити за органско производство наменет за органски сертифицирани мали и средни претпријатија. Во продолжение ќе бидат презентирани дел од инвеситиции на компании и придобивките од таквите инвестиции:

Инвестиции во изолација на ѕидови, кров и нови ефикасни прозори во деловен објект од 200 м2: Годишна потрошувачка на Годишна потрошувачка на електрична енергија пред електрична енергија по инвестиција 60.000 kWh инвестиција 36.000 kWh. Заштеда на енергија 40% Период на поврат на инвестиција 5 години Долгорочна заштеда на енергија Замена на стар систем за греење со топлинска пумпа 2 ИНВЕРТЕР ТЕХНОЛОГИЈА Годишна потрошувачка на Годишна потрошувачка на електрична енергија пред електрична енергија по инвестиција 50.500 kWh инвестиција 35.000 kWh Заштеда на енергија 30% Период на поврат на инвестиција 6 години 1

Долгорочна заштеда на енергија

ПроКредит Банка со атрактивни услови за поддршка на бизнисите во инвестиции за зголемување на ефикасност: Кредит за инвестиции во енергетска ефикасност со кој бизнисите може да ги намалат трошоците и да ја зголемат ефикасноста на процесите. Каматната стапка е фиксна од 6,85% за инвестиции над 300.000 евра и од 7% за инвестиции до 300.000 евра. Кредит за органско производство за инвестиции во примарно органско земјоделско производство, преработка на органски производи или откуп и трговија со органски производи според сертифицирани стандарди за Органско производство. Каматните стапки се од 7% во денари и рок на отплата продолжен до 10 години.

| Специјален прилог | зелен бизнис |

Магазинот Fortune препорачува компаниите и претприемачите да се свртат кон зеленото и да се збогатат, базирајќи го притоа ова тврдење на успехот на повеќе компании кои со еколошки проекти прават профити

KaKo da se spasi svetot i pritoa da se zarabotat milioni?

Б

изнисот со чиста енергија ќе биде поголем од интернетскиот бизнис, уверени се аналитичарите во Kleiner, Perkins Caulfield&Byersu, голема компанија која управува со ризичен капитал, и која минатите години двојно ги зголеми своите вложувања во проекти за заштита на околината и обновлива енергија постигнувајќи сума од 200 милиони долари. Ваквите инвестициски иницијативи ги натераа уредниците и новинарите на магазинот Fortune да истражат дали можат да се заработат добри пари од спасување на планетата и притоа заклучија дека е оправдано да објават наслов – Gо green, Get rich! Една од тие компании е ирската Aitricity која настојува проблемот на глобално затоплување, на кое силно влијаат термоелектраните, да го ублажи со изградба на ветроелектрани. На научно поле, во производството на енергија од ветер дојде до голем технолошки напредок и енергијата добиена од

1.

64| 21 февруари, 2014

ветер стана за 70% поевтина за користење отколку соларната енергија. Aitricity има голем план да направи мрежа од 2.000 ветерници сместени во северниот дел на Атланскиот океан, а со енергијата од таа мрежа од 10.000 мегавати би се снабдувале 8 милиони домаќинства. Толку енергија произведуваат 30 просечни нуклеарни реактори. Емисијата на јаглерод диоксид би била помала за 60 милиони тони годишно, што е исто како некоја голема рака од улица да отстрани 15 милиони автомобили. Aitricity е создаден пред седум години, а до 2010 година планира да има годишен приход од 657 милиони долари. Сега управува со 16 полиња на ветерници во САД, Британија и Ирска и за пет години би требало да произведува 7.000 мегавати. Потенцијалите на целиот сектор, велат упатените, е многу голем. Нутрисет е француска компанија која ја основал поранешниот хуманиатрец во Африка, Мајкл Лескан. Тој го изуми Plumpy’nut, патентиран

2.

производ сличен на Нутела, направен од лешници, шеќер, млеко, витамини и минерали. Има 500 килокалории, лесно се транспортира, а гладните деца во субсахарска Африка со негово консумирање можат да преживеат три или четири дена. Поради отпорност на расипување Plumpy ги задоволи критериумите на Уницеф, а минатата година е доставен до 500.000 деца. Нутрисет заработи 25 милиони долари, што е скок за 6,1 милиони во 2001 година. Голем проблем во целиот свет е третманот на отпадот. PyroGenesis, компанија до Монтреал смета дека нашла решение за тоа – палење на отпад со технологија која почна да ја развива Наса додека во 60-те години ја испитуваше отпорноста на Аполо на високи температури. Процесот во кој отпадот се пали со таканаречена плазма техника, со која прво се сече на мали парчиња, а потоа се изложува на температура од неколку илјади степени. По еден час, отпадниот материјал се распаѓа на пазарно

3.

искористливи делови, а се испушта и “syngas” кој може да се претвори во електрична енергија. Другите остатоци можат да се претворат во подни облоги. За светот да преживее може многу да помогне и сончевата печка. Sun Oven International веќе ги штити дрвјата и го намалува загадувањето во 130 држави. Станува збор за систем од огледала кој овозможува користење на сончевата енергија за загревање. Основниот, фамилијарен модел чини околу 259 долари, додека поголемите уреди наменети за школи, болници и други институции чинат околу 10.500 долари. Со тие уреди можат да се подготват 1.200 оброци дневно и да се заштедат 150 тони дрва. Тоа е особено важно на места како што е Хаити каде дрвата се многу скапи и се се помалку достапни. Пол Мунсен, основач на компанијата вели дека досега продал 32.000 семејни и 260 институционални соларни печки. Минатата година оствари приход од 720 илјади долари. Верува дека во светот би можеле да се продадат барем 300 милиони семејни соларни печки. Во САД лани продажбата им порасна 125%, а канадската и американската војска ги купуваат неговите печки во Авганистан и ги подаруваат на жителите. Печките се се популарни и во Азија, каде најмногу се готви на дрво и на бензин. Отровните облаци над азиските градови се водечка причина за смрт на деца помали од пет години, а вкупно годишно убиваат околу 1,6 милиони луѓе.

4.

| Специјален прилог | зелен бизнис |

1

Koi se najdobrite zeleni brendovi za 2013?

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

Р

анг листата на 50 најдобри зелени брендови за 2013 ја изготвија Интербренд и Deloitte, по направеното истражување, кое ја мери еколошката перцепција на 100 глобални брендови, но и нивното реално еколошко однесување и делување, при што се споредува колку овие две работи се поклопуваат.

66 | 21 февруари, 2014

15

Листата и годинава ја предводат автомобилските и технолошките компании. Најголем скок на ова листа, за дури 16 места има Нисан благодарение на Leaf електричното возило и сега се најде на 4-то место. Со ова Нисан се доближи до Тојота, која веќе неколку години го држи лидерското место на листата благодарение

Тојота Форд Хонда Панасоник н нисан Џонсон и Џонсон Волксваген Данон н нокиа Дел с сони Хјулит Пакард б бМВ н нестле Адидас

на позитивните еколошки ефекти на Приус. Заедничко пак за Панасоник, Нокиа, Дел, Сони, Хјулит Пакард, Интел, Епл и Филипс – сите во првите 25 места- е што имаат силна еколошка програма која вклучува посебен начин на третирање на електронскиот отпад и отровните материи, како и се поголема енергетска заштеда на нивните уреди.

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ февруари 2014 Издава: КАПИТАЛ МЕДИА ГРОУП доо бул. Маркс и Енгелс бр.7 зграда 1, влез 1 стан 31 1000 Скопје п.фах: 503 Република Македонија телефон: +389 2 3298 110 +389 2 3298 111 факс: e-mail: kapital@kapital.com.mk Уредник на специјални прилози: Верица Јорданова Автор на прилогот: Верица Јорданова Графички дизајн: Николај Томашевски Игор Томашевски Фотографија: Ивана Кузмановска Фотоархива на Капитал Маркетинг: Александра Стојменова Сања Савовска Бобан Ѓорѓиевски www.kapital.mk