วิ ทยาศาสตร์ในโลกกว้าง ร่องรอยจากเครืองบิ น... เรื องราวจากท้องฟ้ า “ดู บ นท้ อ งฟ้ านั นสิ” เพือนสาวชาวอเมริก ั น ของฉั น ชี ให้ ดู ระหว่างที พวกเรากําลั งถ่ายรูปเล่น กั น“มั น คืออะไร เกิดขึ นได้ อ ย่ างไร และ นานไหมกว่าจะหายไป” คําถามต่ างๆ พรั งพรูอ อกมาจากปากฉั น ทําเอา เพื อน ๆ อึ งกั น เป็ นแถว แต่ ไ ม่ม ี ใ ครตอบได้ และในขณะนัไนม่ ได้ ค ิดทีจะหา คําตอบกั นด้วยซํ า แต่ว ั นนี ฉั นไม่ยอมให้เรืองนี ผ่านไปโดยเด็ดขาด ในเมือมี ประสบการณ์ ท ี ได้เห็ นปรากฎการณ์ท ีชวนฉงนและน่าหาคําตอบด้วยกั นแล้ว นี ฉั นจึ งใช้โอกาสนี ชั กชวนเพื อน ๆ มาแข่งกั นหาคําอธิบายปรากฎการณ์ ท ี พวกเราเห็ นด้วยอินเตอร์เน็ ตบนมื อถื อพวกเรามี ที น ั นเอง และเมื อได้ลงมือ สืบค้น กั น แล้วคําอธิบายปรากฎการณ์ ด ั งกล่ าวก็เริมทะยอยออกมาจาก เพื อน ๆ โดยคนแรกเริมจากคํา ศัพท์ ทีเรียกเส้น ขาว ๆ บนท้ องฟ้ า ซึง เพื อนของฉั นได้ บอกว่ า สิงทีเห็น นั นเรียกว่ า“Contrail” ซึงย่อมาจาก “Condensation trail” จากนั นเพือนคนอืน ๆ ก็ ไม่ยอมแพ้ หาสาเหตุ ที เกิดขึ นมาอธิบายเพิมเติม โดยบอกว่ า มั นเกิดได้จาก2 กรณี กรณีแรก เกิดจากความร้ อนทีเครืองบิน ปล่ อยออกมาจะไปเพิ มความชื นใน อากาศบริ เวณรอบ ๆ ทําให้ถ ึ งจุดอิมตั ว แล้วเกิดการควบแน่นกลายเป็ นไอนํ า และเมือไอนํ ากระทบความเย็ นจัไอนํ ด าก็จะกลายเป็ นผลึกนํ าแข็ง ขนาดเล็ กอย่างรวดเร็วสะท้อนกั บแสงจากดวงอาทิตย์ ทําให้เห็นเป็ นกลุ่มเมฆสีขาวนั นเองอีกกรณี หนึ งที สามารถเกิด ขึ นได้ค ือเกิด จากกระแสลม วน (vortex) ซึงเกิ ดจากความแตกต่างของความดั นบริเวณปี กของเครื องบินด้านบนและด้ านล่าง เมื ออากาศจากด้านล่ างของปี กครืเ องบิ น ซึ งมี ความดั นสู งเคลื อนที ไปยั งบริเวณด้านบนของปี กเครืองบิ นทีวามดั มี ค นตํ ากว่าเพื อให้ เกิดแรงยกปี ก โดยอุ ณหภู ม ิ ของอากาศจะลดลงด้ วย ทําให้เกิดการควบแน่นกลายเป็ นไอนํ าออกมา อย่างไรก็ ตามเพื อนของฉั นได้นําเสนอว่าปรากฎการณ์ น ี ยั งเป็ นประ เด็น วิ ท ยาศาสตร์ ทีเกียวข้องกั บ สั งคมอี กด้วย เนื องจากนั กวิ ทยาศาสตร์ ได้อ ธิบายว่าก๊าซต่าง ๆ และไอ นํ าที เกิ ดขึ นในบรรยากาศชั นสตราโทสเฟี ยร์(Stratosphere) ซึงเป็ น ชั นที สู งจากพื นโลกไปจนถึ ง50 กิ โลเมตรมี ความเหมาะสมกั บการบิ นของเครื องบิ นโดยมี ส่ วนในการดั กจั บความร้ อ นไม่ให้หลุด ลอยออกไปนอก โลกได้เป็ นอย่างดี มาถึ งตอนนี ฉั นและเพื อน ๆ ก็ได้ร ั บความรู้มากมายเกี ยวกั บร่ อยรอยทีเครืองบิ นทิ งไว้บนท้องฟ้าจากการสืบค้ นข้อมูล แต่ ส ิงที ฉั นไม่ล ื มคื อการเก็บภาพและเรืองราวดีๆ มาแบ่งปั นเพื อน ๆ ของฉั นคนอื นๆอี กแน่นอนครั บ
เรืองโดย ดร.ศศิเทพ ปิ ติพรเทพิน ภาควิชาการศึกษา สาขาวิชาวิทยาศาสตร์ศึกษา คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์