Θοδωρής Τσεκούρας «Το Αγρότρενο» by Kastaniotis Editions

TSEKOURAS AGRIOTRENO DDDD Final.qxp_Layout 1 18/10/2018 16:58 Page 5

ΘΟΔΩΡΗΣ ΤΣΕΚΟΥΡΑΣ

ΤΟ ΑΓΡΙΟΤΡΕΝΟ Μυθιστόρημα

‫ﱣﱢ‬

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

TSEKOURAS AGRIOTRENO DDDD Final.qxp_Layout 1 18/10/2018 16:58 Page 6

1η έκδοση: Νοέμβριος 2018 Απαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης-Παρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Α.Ε. ΓΡΑΦΕΙΑ : Θεμιστοκλέους 104, 106 81 Αθήνα ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ : Ζαλόγγου 11, 106 78 Αθήνα

% 210-330.12.08 – 210-330.13.27 FAX: 210-384.24.31 e-mail: info@kastaniotis.com www.kastaniotis.com

ISBN 978-960-03-6459-0

TSEKOURAS AGRIOTRENO DDDD Final.qxp_Layout 1 18/10/2018 16:58 Page 7

ΚΕΦΑΛΑΙΑ

Όνειρο πρώτο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Πρωινό στο σπίτι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Οι ιδέες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Το δίκτυο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Οι γειτονιές μου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Στο γραφείο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Φεύγω χωρίς να το καταλάβω . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Στο δάσος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Όνειρο δεύτερο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ξυπνώ στο δάσος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Όνειρο τρίτο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Στο καταφύγιο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Το Υπερδάσος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Όνειρο τέταρτο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Πρώτη μέρα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ο Τρελός Μοναχός – Ι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ο Τρελός Μοναχός – ΙΙ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Βράδυ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Όνειρο πέμπτο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

13 14 17 21 24 29 37 43 51 52 66 67 77 87 89 100 115 129 139

TSEKOURAS AGRIOTRENO DDDD Final.qxp_Layout 1 18/10/2018 16:58 Page 8

ΘΟΔΩΡΗΣ ΤΣΕΚΟΥΡΑΣ

Οι συννεφοκυνηγοί . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Το ελάφι με τα χρυσά κέρατα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Όνειρο έκτο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Η ιστορία του Αγριότρενου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Το υποβρύχιο στην κορυφή του βουνού . . . . . . . . . . . . Όνειρο έβδομο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Γιορτή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Όνειρο όγδοο – Η αφήγηση του μυρμηγκιού . . . . . . . . Πέρα από την πύλη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Όνειρο ένατο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Το ταξίδι με το αερόστατο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Κηδεία στον ουρανό . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Όνειρο δέκατο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Κυνηγάμε το Αγριότρενο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Επίλογος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

140 151 164 165 179 195 196 220 225 240 241 249 257 258 271

TSEKOURAS AGRIOTRENO DDDD Final.qxp_Layout 1 18/10/2018 16:58 Page 9

«Symbols can be so beautiful, sometimes». KURT VONNEGUT, Breakfast of champions

TSEKOURAS AGRIOTRENO DDDD Final.qxp_Layout 1 18/10/2018 16:58 Page 10

TSEKOURAS AGRIOTRENO DDDD Final.qxp_Layout 1 18/10/2018 16:58 Page 11

ôΙò

TSEKOURAS AGRIOTRENO DDDD Final.qxp_Layout 1 18/10/2018 16:58 Page 12

TSEKOURAS AGRIOTRENO DDDD Final.qxp_Layout 1 18/10/2018 16:58 Page 13

Όνειρο πρώτο

Ενα κάνει λυτα ήρεμη λίμνη. Με τα χέρια στις τσέπες, μοιάζει σαν τη βόλτα του, αλλά από τις τσέπες και κάτω δεν έΝΑΣ ηλικιωμένος κύριος αιωρείται πάνω από μια από-

χει πόδια. Δε φαίνεται να του χρειάζονται. Αιωρείται πάνω από την επιφάνεια της λίμνης και η αντανάκλασή του είναι σαν να κυνηγιέται με τη σκιά του πάνω στα νερά. Φοράει μια πράσινη μάλλινη καζάκα και ένα ανοιχτόχρωμο καρό πουκάμισο. Το κοντό καφέ παντελόνι του κρέμεται κενό. Έχει άσπρα μαλλιά, λίγο καραφλός, με μεγάλο άσπρο μουστάκι. Εγώ είμαι στην όχθη και περπατώ. Τον βλέπω να με πλησιάζει. Δείχνει καλοκάγαθος. Νιώθω σαν να τον γνωρίζω χρόνια. Με βλέπει και με χαιρετάει. Τον χαιρετάω κι εγώ. Πλησιάζει χαμογελαστός και το ότι αιωρείται μου φαίνεται απόλυτα φυσιολογικό. Κάνει να απομακρυνθεί αλλά σταματάει για λίγο. Γυρίζει προς το μέρος μου και λέει: «Θα ξυπνήσεις από ένα τηλεφώνημα». Και σιγά σιγά, όπως ήρθε, παίρνει το μονοπάτι που καταλήγει στο δάσος και χάνεται. Αμέσως μετά ξυπνώ. Από ένα τηλεφώνημα. 13

TSEKOURAS AGRIOTRENO DDDD Final.qxp_Layout 1 18/10/2018 16:58 Page 14

Πρωινό στο σπίτι

Α καλοκαίρια ξυπνάω δύσκολα. Και τους χειμώνες ασφαλώς. Και όλες τις εποχές, τώρα που το σκέφτομαι. ΕυτυΠΑΝΤΗΣΑ αλλά δεν ήταν κανείς. Σηκώθηκα αργά. Τα

χώς η δουλειά μου δεν απαιτούσε ποτέ να ξυπνάω πολύ νωρίς. Το σπίτι μου ήταν πάντα άνω κάτω. Όχι βρόμικο αλλά ακατάστατο. Μπορούσα να περάσω μέρες χωρίς να το συμμαζέψω και μετά με έπιανε μια μανία και το καθάριζα σχολαστικά. Τα βιβλία μου ήταν πάντα ένα χάος. Γέμιζαν ράφια σε κάθε τοίχο, τα ’βρισκες στο πάτωμα, στο τραπέζι της κουζίνας, στην τουαλέτα. Για χρόνια, τα περισσότερα από τα χρήματα που έβγαζα από τη δουλειά τα ξόδευα σε βιβλία. Είχα πάντα την αίσθηση ότι υπάρχει κάποιο βιβλίο που κρύβει μέσα του κάποιο μυστικό που πρέπει να ανακαλύψω. Ένα συνδυασμό λέξεων που θα μου αλλάξει τον τρόπο σκέψης. Τα βιβλία ήταν για εμένα λεπτές φέτες απόλαυσης. Και όταν τα διάβαζα αλλά και τη στιγμή που τα αγόραζα. Δε μου άρεσε να βγαίνω, ούτε να πίνω. Προτιμούσα να διαβάζω για ανθρώπους που έβγαιναν ή που έπιναν. Ευτυ14

TSEKOURAS AGRIOTRENO DDDD Final.qxp_Layout 1 18/10/2018 16:58 Page 15

ΤΟ ΑΓΡΙΟΤΡΕΝΟ

χώς η δουλειά μου δεν απαιτούσε να είμαι κοινωνικός. Έτσι όπως καθόμουν στην κουζίνα και έπινα το τσάι μου –ζεστό ακόμα και το καλοκαίρι– ήμουν γεμάτος. Είχα ό,τι χρειαζόμουν και ας ήμουν μόνος. Ψέματα ασφαλώς. Όσο αυτάρκης και να ήθελα να φαντάζομαι ότι είμαι, ήξερα πως κανείς δεν μπορεί να είναι πραγματικά ισορροπημένος όταν είναι μόνος του. Όποιος μπορεί είναι ανισόρροπος. Και δεν είναι η ανάγκη να μοιραστείς με τους άλλους, και όλα αυτά που λένε. Είναι θέμα... οικονομικό. Κάθε άνθρωπος παίζει πάντα σε ένα βιολογικό χρηματιστήριο. Μπαίνει εκεί με το που γεννιέται. Και ακόμα και αν δεν το συνειδητοποιεί, κάθε στιγμή κοιτάει να δει πώς πάει η μετοχή του στα μάτια των άλλων. Χρειάζεσαι την αποδοχή των άλλων, την αγάπη τους, τον έρωτά τους για να ξέρεις πόσο πιάνεις στην αγορά. Όταν είσαι μόνος σου, νιώθεις αζήτητος. Εκεί στην άκρη του μυαλού σου, ανάμεσα σε εσένα και στον εαυτό σου, η κίτρινη εφημερίδα που βγάζεις και διαβάζεις μόνο εσύ (αλλά φοβάσαι ότι μπορεί να τη διαβάσουν και άλλοι) γράφει ότι οι μετοχές σου πέφτουν. Όταν είσαι μόνος. Αλλά ας το ξεπεράσουμε αυτό. Μου άρεσε να είμαι μόνος. Οι σχέσεις μου κρατούσαν πάντα λίγο. Τις διέλυα εγώ στα πρώτα σύννεφα δυσκολίας. Ήξερα τη συνταγή της αποτυχίας και την ξεδίπλωνα συστηματικά σε κάθε μια από τις σχέσεις μου. Τις υπερασπιζόμουν καταστρέφοντάς τες. Επαναλάμβανα διαρκώς το ίδιο μοτίβο ζώντας, στα τριαντα πέντε μου, μέσα σε ένα εκκρεμές: από τη μια η απουσία σχέσης, η ανάγκη να γεμίσεις, να αγαπηθείς, να αγγίξεις, να σπαταληθείς, και από την άλλη η παγωμένη ασφάλεια 15

TSEKOURAS AGRIOTRENO DDDD Final.qxp_Layout 1 18/10/2018 16:58 Page 16

ΘΟΔΩΡΗΣ ΤΣΕΚΟΥΡΑΣ

του ανέγγιχτου· ακέραιος, ιδανικός, σαν μαρμάρινο άγαλμα που κανείς δεν μπορεί να πληγώσει. Έτσι καθόμουν εκείνο το πρωινό, παρακολουθώντας την κίνηση της πόλης από την αετοφωλιά μου στους Αμπελόκηπους, ένα ρετιρέ με θέα τον Υμηττό και την Αθήνα. Από εκεί η μέρα έμοιαζε να ανατέλλει για εμένα. Απλώς εγώ ξυπνούσα πάντα πολύ αργά για να το δω.

TSEKOURAS AGRIOTRENO DDDD Final.qxp_Layout 1 18/10/2018 16:58 Page 17

Οι ιδέες

Η πρεπε να πάω στο σαλόνι να ανοίξω τον υπολογιστή και η θέα με κράταγε δεμένο. Το διαδίκτυο είχε μπει τόσο ΘΕΛΑ να μπω στο ίντερνετ να δω τα μέιλ μου, αλλά έ-

μέσα στη ζωή μου τα τελευταία χρόνια, που είχε αλλάξει τον τρόπο σκέψης μου. Η γενιά μου θα είναι η τελευταία που θα ξέρει πώς είναι το να μην έχεις ίντερνετ. Ζήσαμε το πριν και το μετά, ήμασταν νέοι αλλά μεγαλωμένοι σε έναν κόσμο χωρίς δίκτυα, χωρίς εύκολες αναζητήσεις, χωρίς να έχεις κάθε πληροφορία διαθέσιμη τη στιγμή που θες. Θυμάμαι μια εποχή γεμάτη απορίες. Πώς λέγεται αυτός ο ηθοποιός; Τι να έγινε αυτός ο φίλος; Τι να λένε οι στίχοι σε αυτό το τραγούδι; Κάθε απορία σου σε ανάγκαζε να επικοινωνήσεις με κάποιον για να δώσεις –αν θα έδινες ποτέ– μια απάντηση. Θυμάμαι να διαβάζω σε ένα από τα πολλά βιβλία μου ότι την εποχή πριν από τις αριθμομηχανές, για να κάνουν γρήγορα τις πολύπλοκες πράξεις τους, οι επιστήμονες χρησιμοποιούσαν ανθρώπους που ήξεραν τις απαντήσεις διαισθητικά. Άτομα που μπορούσαν να βρουν το αποτέλεσμα ενός πολλαπλασιασμού τεράστιων αριθμών ακαρι17 2o

TSEKOURAS AGRIOTRENO DDDD Final.qxp_Layout 1 18/10/2018 16:58 Page 18

ΘΟΔΩΡΗΣ ΤΣΕΚΟΥΡΑΣ

αία, κάτι σαν ζωντανοί υπολογιστές. Έτσι και πριν από το ίντερνετ, στηριζόμασταν σε ανθρώπους που γνώριζαν πράγματα, θυμόντουσαν πρόσωπα και ιστορίες ή ήξεραν γλώσσες. Τώρα μπορείς να μάθεις τα πάντα αμέσως. Ξέρω, κάποιοι το θεωρούν κατάντια το να μη χρειάζεται να έρχεσαι σε επαφή με ανθρώπους. Αλλά εγώ θεωρώ αυτή την αυτονομία το ύψιστο αγαθό. Εγώ το άγαλμα. Όμως το ίντερνετ άλλαξε τον τρόπο σκέψης μου και σε ένα άλλο επίπεδο. Αυτό το δίκτυο συνδέσμων, αυτό που λέμε «web», μου αποκάλυψε, μου επέτρεψε να δω κάθε δίκτυο, μικρό ή μεγάλο, μέσα στο οποίο συμμετέχουμε όλοι. Ας το πάρω από την αρχή. Οι ιδέες είναι σαν ιοί. Νομίζεις ότι γεννιούνται στο κεφάλι σου αλλά αυτό που ουσιαστικά συμβαίνει είναι ότι επωάζονται εκεί. Κολλάνε, μεταφέρονται από κεφάλι σε κεφάλι. Άλλοτε σιγά σιγά, άλλοτε σαν πυρκαγιά. Όταν συχνά έχεις την αίσθηση ότι μια ιδέα είναι δική σου, αποκλειστικά δική σου, πολλές φορές παραβλέπεις ότι οι συνθήκες σού επέτρεψαν να καλλιεργήσεις αυτή την ιδέα στο μυαλό σου. Τα μυαλά μας είναι το χώμα όπου φυτρώνουν οι ιδέες. Αν μπορούσες να τις δεις, θα ήταν σαν λουλούδια που ανθίζουν στα κεφάλια των ανθρώπων όταν περπατάνε. Φαντάσου την Πανεπιστημίου κοντά στην Ομόνοια: δεκάδες άνθρωποι περπατάνε στα πεζοδρόμια, γκρίζοι όπως οι τοίχοι γύρω τους, σκυθρωποί και μελαχρινοί, γιατί είμαστε στην Ελλάδα, τα κεφάλια τους σαν κεφάλια σπίρτων έτοιμα να τριφτούν μεταξύ τους και να πάρουν φωτιά, άλλα καμένα, άλλα ολόφρεσκα, ολοκαίνουρια... κι εκεί ξαφνικά αρχίζεις να βλέπεις τις ιδέες τους να ανθίζουν. 18

TSEKOURAS AGRIOTRENO DDDD Final.qxp_Layout 1 18/10/2018 16:58 Page 19

ΤΟ ΑΓΡΙΟΤΡΕΝΟ

Μοιάζουν με φωτεινά, πολύχρωμα λουλούδια. Το καθένα διαφορετικό αλλά ουσιαστικά ολόιδιο με του διπλανού. Κάποιοι κουβαλάνε τις ίδιες ιδέες χρόνια, μαραμένες αλλά βαθιά ριζωμένες, οι σπόροι τους μεταφέρθηκαν από τους γονείς τους (αυτοί φυτεύουν το μεγαλύτερο μέρος του εγκεφαλικού μας κήπου, δυστυχώς ή ευτυχώς), ποτίστηκαν από φόβους και ανασφάλειες, βρήκαν λίπασμα όταν επιβεβαιώθηκαν από προσωπικές εμπειρίες και έμειναν εκεί για πάντα. Άλλοι τις «κόλλησαν» στο πανεπιστήμιο από κάποιον καθηγητή που τις είχε κολλήσει στο Παρίσι του ’68 και τις πότισε μια μελαχρινή κοπέλα με μακριά μαλλιά και λευκό, μεγάλο μέτωπο στα αμφιθέατρα και τα καφέ. Όμορφες, γοητευτικές ιδέες, όταν φύτρωσαν πρώτη φορά, έφεραν την άνοιξη στο κεφάλι του κυρίου που τώρα πάει στη δουλειά του σκυθρωπός, τα άνθη κρέμονται παρά κοιτάνε τον ήλιο, άνευρα και απότιστα, η κοπέλα χάθηκε σε ένα ναυάγιο στη θάλασσα της πόλης. Άλλοι, πάλι, σκέφτηκαν κάτι μόνοι τους. Μια απρόσμενη μετάλλαξη, ένα λουλούδι πρωτότυπο, που μπορεί να μεγαλώσει τόσο πολύ και να είναι τόσο όμορφο ώστε να το βλέπουν οι άλλοι και να το θαυμάζουν. Να κλέβουν σποράκια του και να τα μεταφυτεύουν στο δικό τους κεφάλι. Ή μπορεί, αν είναι ευνοϊκός ο άνεμος, να παρασύρει τους σπόρους του και σαν πυρκαγιά να γεμίσει η πόλη παντού με τα ίδια φωτεινά ηλιοτρόπια στο χρώμα της φωτιάς και σε μικρές παραλλαγές του· όλοι πια να σκέφτονται το ίδιο. Αυτό λέγεται «επανάσταση». Σπάνια γίνεται. Συνήθως οι άνθρωποι παίρνουν τις ιδέες τους από μαγαζιά –όπως και κάθε α19

TSEKOURAS AGRIOTRENO DDDD Final.qxp_Layout 1 18/10/2018 16:58 Page 20

ΘΟΔΩΡΗΣ ΤΣΕΚΟΥΡΑΣ

γαθό που αγοράζουν– εφημερίδες, τηλεοράσεις και περιοδικά. Και αυτά συνήθως υπαγορεύουν εκείνο που όλοι θέλουν να ακούνε. Ότι οι ιδέες των γονιών μας ήταν σωστές, ότι το καλό πάντα κερδίζει, ότι υπάρχει δικαιοσύνη, ό,τι τέλος πάντων σε κάνει να κοιμάσαι ήσυχος το βράδυ με τον κήπο του μυαλού σου βολικά ακαλλιέργητο.

TSEKOURAS AGRIOTRENO DDDD Final.qxp_Layout 1 18/10/2018 16:58 Page 21

Το δίκτυο

ΜΩΣ δεν ήθελα να μιλήσω γι’ αυτό. Ήθελα να πω ότι ό-

πως οι ιδέες κολλάνε σαν σπόροι από κεφάλι σε κεφάλι, κάποια στιγμή ωρίμασαν οι συνθήκες μέσα μου ώστε να φυτρώσει στο μυαλό μου η ιδέα του «δικτύου». Και από τότε απέκτησα την ικανότητα να το βλέπω παντού. Δεν το λέω με περηφάνια – πόσο περήφανος θα μπορούσες να είσαι για έναν ιό που κόλλησες από άλλους (και ωστόσο από κανέναν συγκεκριμένο); Δεν το λέω ως ιδιαίτερη ικανότητα. Ο τρόπος που δουλεύει το ίντερνετ με οδήγησε σε αυτή τη διαπίστωση. Θα σας το εξηγήσω και θα το δείτε κι εσείς ξεκάθαρα. Κάθε αντικείμενο που υπάρχει γύρω μας, κάθε πρώτη ύλη που το αποτελεί, έχει ξεκινήσει από κάπου. Ακόμα και τα πιο απλά αντικείμενα, ας πούμε μια καρέκλα: το ξύλο της ήρθε από ένα δάσος, η κόλλα της από ένα εργοστάσιο, η μπογιά της από άλλο, το βερνίκι της, οι βίδες. Αλλά ακόμα και η ιδέα της καρέκλας, η ιδέα τού να κάθεσαι κάπου απ’ όπου μπορείς να σηκωθείς εύκολα, χωρίς ωστόσο να είναι τόσο άνετα όσο το να κάθεσαι σε ένα μαξιλάρι στο πάτωμα. 21

TSEKOURAS AGRIOTRENO DDDD Final.qxp_Layout 1 18/10/2018 16:58 Page 22

ΘΟΔΩΡΗΣ ΤΣΕΚΟΥΡΑΣ

Όλα αυτά έκαναν ένα ταξίδι. Φαντάσου μόνο τις νοητές ευθείες που τα συνδέουν, ή φαντάσου να τις ακολουθείς ανάποδα, πίσω στο χρόνο: η μπογιά φτάνει σε ένα εργοστάσιο στη Γερμανία και από εκεί ο χαλκός που περιέχει το πράσινο καταλήγει μέσα σε ένα βουνό. Κάθε αντικείμενο είναι σαν ένας μικρός ήλιος με ακτίνες που το συνδέουν με σημεία παραγωγής σε όλη τη γη. Το νερό που μόλις ήπια στο τσάι μου έρχεται μέσα από ένα δίκτυο σωληνώσεων, το ηλεκτρικό ρεύμα που περνάει στα καλώδια του ραδιοφώνου μου κυλάει σε ένα άλλο δίκτυο μεταλλικών γραμμών, η φωνή του εκφωνητή που μιλάει για τον Περγκολέζι έρχεται μέσα από ραδιοκύματα, οι νότες του «Stabat Mater» βγαίνουν από όργανα φτιαγμένα στη Βιέννη, που παίζουν τη μουσική ενός Ιταλού. Όταν κλείσω το ραδιόφωνο, θα βγω από το σπίτι, θα διασταυρωθώ με το οδικό δίκτυο που αποτελείται από αυτοκίνητα που κατασκευάστηκαν στην Ιαπωνία ή την Αμερική, θα μπω σε ένα λεωφορείο που φτιάχτηκε στη Γερμανία, θα κάτσω στην καρέκλα από πλαστικό που παράγεται από πετρέλαιο της Μέσης Ανατολής και, κοιτάζοντας μέσα από το τζάμι από λιωμένη σιλικόνη φτιαγμένο... (εντάξει, δεν ξέρω από πού είναι το τζάμι), θα παρατηρώ τον κόσμο παίζοντας αυτό το παιχνίδι. Προσποιούμαι πως οι γραμμές που ενώνουν τα αντικείμενα με τους προορισμούς τους υπάρχουν. Είναι λευκές και πάρα πολύ λεπτές, ίσα ίσα για να μπορώ να τις διακρίνω. Μετά βλέπω τον εαυτό μου τα ταξιδεύει μέσα σε αυτό το δίκτυο, πάνω σε ένα χάρτη που σχεδιάστηκε σε κάποιο υπουργείο, το ίδιο υπουργείο που διάλεξε να αγοραστούν αυ22

TSEKOURAS AGRIOTRENO DDDD Final.qxp_Layout 1 18/10/2018 16:58 Page 23

ΤΟ ΑΓΡΙΟΤΡΕΝΟ

τά τα λεωφορεία από τη Γερμανία. Μίζες κατέληξαν σίγουρα στην τσέπη κάποιου, χρήματα που μπορώ να «δω» να έχουν ξεκινήσει από την τσέπη μου και τώρα να έχουν αγοράσει ένα μικρό κομμάτι ενός τεράστιου κότερου που αργοσαπίζει σε μια μαρίνα στο Φάληρο. Είναι τρελό να τα σκέφτομαι όλα αυτά; Μπορεί. Μπορεί το δίκτυο των νευρώνων μου, που μοιάζει πάρα πολύ με αυτό των δρόμων που περνώ ως επιβάτης και των διαδρομών που κάνουν οι πληροφορίες στο αγαπημένο μου ίντερνετ, μπορεί οι νευρώνες μου λοιπόν να έχουν κάποιο πρόβλημα, κάποια εμμονή. Μια μανία ίσως να ελέγξω κάθε πληροφορία, να υποκαταστήσω το Θεό ή, ακόμα χειρότερα, το λογιστή του Θεού, να μετρήσω, να αποδώσω, να καταγράψω κάθε διαδρομή όπως καταγράφω αυτά που παράγουν οι νευρώνες μου αυτή τη στιγμή σε αυτό το χαρτί. Να μη μείνει τίποτε άγραφο. Έφτασα στο γραφείο.

TSEKOURAS AGRIOTRENO DDDD Final.qxp_Layout 1 18/10/2018 16:58 Page 24

Οι γειτονιές μου

Μ τα λοιπά. Είναι το παιχνίδι μου. Το παίζω πάντα στα μέσα συγκοινωνίας. Δεν μπορώ να διαβάσω γιατί ζαλίζοΗΝ ΤΑ παίρνετε όλα σοβαρά. Αυτά με το «δίκτυο» και

μαι και δε θέλω να κοιτάω τον κόσμο στα μάτια. Γι’ αυτό βάζω τα πάντα να ενώνονται μεταξύ τους. Και τα πιο ασήμαντα. Μου αρέσει η λεπτομέρεια. Είναι μέρος της δουλειάς μου. Μια δουλειά χρειάζεται πάντα κάποιον να είναι εξονυχιστικά σχολαστικός, παρατηρητικός ή «ψείρας», που λένε. Να βρίσκει τα λάθη που δε θα προσέξει κανείς. Γι’ αυτό ίσως και με ενοχλεί αυτή η πόλη. Μου αρέσει το κέντρο. Ο θόρυβός του, οι ήχοι του. Η σκουπιδιάρα που περνάει στη μία το πρωί, πάντα. Οι ήχοι της λαϊκής αγοράς κάθε Σάββατο κάτω από το σπίτι μου. Οι μυρωδιές στο δρόμο, όταν πια φύγουν οι μανάβηδες, την ώρα που ο ήλιος έχει γείρει και όλοι οι τοίχοι ποτίζουν πορτοκαλί. Τα περίπτερα που είναι πάντα ανοιχτά. Η Αλεξάνδρας, που είναι σαν ποτάμι, με τις καφετέριες και τους πελάτες τους να αγναντεύουν τις όχθες της. Η Κηφισίας με τις παλιές της πολυκατοικίες· κάποιες από αυτές τις θυμάμαι, χρόνια πριν, να είναι καλυμμέ24

TSEKOURAS AGRIOTRENO DDDD Final.qxp_Layout 1 18/10/2018 16:58 Page 25

ΤΟ ΑΓΡΙΟΤΡΕΝΟ

νες από κισσούς, κάτι που μου προκαλούσε πάντα τρομερή εντύπωση όταν περνούσα με τους γονείς μου, παιδί στο πίσω κάθισμα του αυτοκινήτου, σε μια από τις σπάνιες βόλτες μας στα βόρεια προάστια. Κι εκεί κάπου, Κηφισίας και Αλεξάνδρας, ήταν για εμένα ένα φυσικό σύνορο. Το σημείο όπου ξεκινούσε το βόρειο μέρος της πόλης, το διαφορετικό. Που δεν έμοιαζε με το κέντρο ή με τα νότια προάστια, όσο κι αν ποτέ δεν μπορούσα να προσδιορίσω το γιατί. Μπορεί από μικρός να είχα μια έμφυτη αίσθηση των αντικειμενικών αξιών. Κρίμα που την έχασα στην πορεία. Αυτό το αόρατο σύνορο ανάμεσα στα νότια και τα βόρεια προάστια είχε μεγάλη σημασία για τους συμμαθητές μου στο σχολείο. Τα νότια ήταν τα μεσοαστικά, με κάποιες περιοχές, βέβαια, να είναι πανάκριβες, και τα βόρεια ήταν τα μεγαλοαστικά, με περιοχές σαν την Κηφισιά και την Πολιτεία να είναι παραδοσιακά σύμβολο των απλησίαστα πλούσιων. Οι δυτικές συνοικίες ήταν από μικροαστικές ως περίλυπες και οι ανατολικές δεν ξέρω, δεν υπήρχαν στο χάρτη, ήταν ταξικά αδιάφορες. Αυτό, βέβαια, εγώ δεν το αντιλαμβανόμουν όσο ήμουν στο σχολείο. Μετά από χρόνια ένωσα τις τελείες και απέδωσα τη συμπεριφορά των συμμαθητών μου (σαββατόβραδα στην Κηφισιά, Κυριακές στην Πολιτεία) σε τοπογραφική ξιπασιά. Οι μόδες, τα σύμβολα του status και οτιδήποτε απέδιδε σε κάποιον άνθρωπο μια ταυτότητα και μια αίσθηση του ανήκειν, όπως για παράδειγμα τα κόμματα και οι ομάδες, περνούσαν πάντα πάνω από το κεφάλι μου. Γι’ αυτό δεν κάπνιζα ποτέ. Δε θεώρησα ποτέ το τσιγάρο σύμβολο επανάστασης ή απελευθέρωσης. Αργότε25

TSEKOURAS AGRIOTRENO DDDD Final.qxp_Layout 1 18/10/2018 16:58 Page 26

ΘΟΔΩΡΗΣ ΤΣΕΚΟΥΡΑΣ

ρα μάλιστα, δουλεύοντας στη διαφήμιση, έμαθα πόσο έντεχνα είχε χτιστεί αυτή η αυτονόητη πια σημειολογία. Γι’ αυτό σιχαινόμουν τα μεγάλα αυτοκίνητα, τα πούρα και τις γυναίκες με μέικ-απ και ψηλά τακούνια. Ήμουν αγνωστικιστής σε θέματα πόζας. Χωρίς ωστόσο να είμαι εναλλακτικός επαναστάτης που γνωρίζει αλλά απορρίπτει τις νόρμες. Εγώ απλώς αντιστεκόμουν με σθένος στο να καταλάβω τι ακριβώς συνέβαινε γύρω μου. Ήταν περισσότερο αναπηρία παρά στιλ. Έτσι από τη Νέα Σμύρνη των παιδικών μου χρόνων βρέθηκα στο κέντρο. Κυριολεκτικά στο κέντρο, πάνω στο νηματόσταυρο που χώριζε την πόλη μου σε βόρειους και νότιους, εγώ που ποτέ δεν πήρα θέση σε αυτό τον αναίμακτο εμφύλιο του lifestyle. Σε αυτή τη γειτονιά, απ’ όπου περνούσα μικρός και ακούγοντάς την τη φανταζόμουν γεμάτη κήπους με αμπέλια (ό,τι πιο παραπλανητικό υπάρχει στις αθηναϊκές ονομασίες, με την Κυψέλη, την πυκνοκατοικημένη περιοχή με τους ανθρώπους να ζουν σε διαμερίσματα-κελιά, να βρίσκεται στον αντίποδα), εκεί είχα διαλέξει να μένω τα τελευταία πέντε χρόνια, από τότε που σκοτώθηκαν οι γονείς μου σε ένα ασήμαντο αυτοκινητικό στην παραλιακή, καθώς επέστρεφαν από το σπίτι κάποιων φίλων που δεν έχω τολμήσει να τους ξανασκεφτώ από τότε, λες κι έφταιγαν εκείνοι που πέθαναν οι δικοί μου, λες και τους σκότωσαν με τη φιλία τους. Τους σκότωσαν με το timing τους. Αν δεν τους είχαν καλέσει... αν, αν, αν... αν δε σταματούσα να κάνω τέτοιες υποθέσεις, θα τρελαινόμουν. Γι’ αυτό και σταμάτησα. Κατέβηκα από το λεωφορείο σε μια άλλη γειτονιά. Μια 26

TSEKOURAS AGRIOTRENO DDDD Final.qxp_Layout 1 18/10/2018 16:58 Page 27

ΤΟ ΑΓΡΙΟΤΡΕΝΟ

γειτονιά που κάποτε ήταν παράδεισος. Το έλεγε και το όνομά της. Όμως πλέον είχε γεμίσει από εταιρείες που άνθισαν μέσα σε ένα ψεύτικο περιβάλλον ευμάρειας. Εταιρείες που δεν παρήγαν τίποτε αλλά εξυπηρετούσαν άλλες εταιρείες, διαφημιστικές, δημοσίων σχέσεων, τηλεοπτικές αυτοκρατορίες, θυγατρικές, ομίλους. Ένα τεράστιο, ξεχειλωμένο παιχνίδι Μονόπολης που είχε περισσότερο να κάνει με όρους ψυχανάλυσης παρά με όρους οικονομίας. Κανείς άραγε δε σκέφτηκε τι αντίκτυπο θα είχε σε μια τέτοια γειτονιά το να μαζευτούν τόσες εταιρείες σε ένα σημείο; Μια περιοχή χωρίς πεζοδρόμια καλά καλά. Με ένα ρέμα να περνάει κάτω από τα πόδια μας – το κρυφό του κελάρυσμα μπορούσες να το ακούσεις αν στεκόσουν για λίγο σε μια από τις γωνίες της οδού Παραδείσου. Αν τα κατάφερνες, βέβαια, να περπατήσεις ανάμεσα στα παρκαρισμένα κτήνη SUVs, αυτοκίνητα αρκετά μεγάλα ώστε να κουβαλάνε με άνεση την ανασφάλεια και τα πληγωμένα Εγώ των οδηγών τους. Μια παραμορφωμένη γειτονιά. Ένας ναός της βλακώδους προσήλωσής μας στο χρήμα και σε τίποτε άλλο. Δεν ξέρω τι μας έφτασε εδώ, αλλά μια βόλτα στην Παραδείσου μπορούσε να σου προσφέρει έναν ανάγλυφο χάρτη της απόλυτης έλλειψης αξιών σε αυτή τη χώρα. Τα χρήματα ήταν το μόνο μετρήσιμο αγαθό. Η ομορφιά, η αισθητική, η αρχιτεκτονική, οι αρχές της πολεοδομίας, ο σεβασμός στον πολίτη, ο σεβασμός στη φύση ή την ιστορία έμοιαζαν όλα ένα μικρό σκουπιδάκι στα μάτια κάποιου δημάρχου, που γρήγορα γρήγορα το καθάρισε και υπέγραψε την καταστροφή μιας περιοχής για να πάρει λίγα (πολλά για την ακρίβεια) χρήματα παρα27

TSEKOURAS AGRIOTRENO DDDD Final.qxp_Layout 1 18/10/2018 16:58 Page 28

ΘΟΔΩΡΗΣ ΤΣΕΚΟΥΡΑΣ

πάνω και να πάει να ζήσει ήσυχος σε μια άλλη περιοχή με πιο ευσυνείδητους δημάρχους. Άλλωστε εμείς οι άνθρωποι έχουμε μια προπατορική τάση να καταστρέφουμε παραδείσους. Ο σχολαστικός μου χαρακτήρας πληγωνόταν τόσο πολύ από αυτό το φροντισμένα εγκαταλειμμένο χάος, που προτιμούσα να φτιάχνω γύρω μου μια θολούρα, μια τεχνητή μυωπία που μου νάρκωνε τις αισθήσεις. Τα πράγματα γίνονταν ξεκάθαρα μόνο όταν δούλευα στο προστατευμένο περιβάλλον του γραφείου μου. Χαμογέλασα στο σεκιουριτά στην είσοδο του κτηρίου και προχώρησα προς το ασανσέρ. Ήταν η πρώτη ευκαιρία της ημέρας να μιλήσω σε άνθρωπο και την απέφυγα έντεχνα.