Σερένα Βιτάλε «Ο μακαρίτης σιχαινόταν το κουτσομπολιό» by Kastaniotis Editions

VITALE MAKARITHS sel_Final_Layout 1 04/05/2017 4:03 ΜΜ Page 5

ΣΕΡΕΝΑ ΒΙΤΑΛΕ

Ο ΜΑΚΑΡΙΤΗΣ ΣΙΧΑΙΝΟΤΑΝ ΤΟ ΚΟΥΤΣΟΜΠΟΛΙΟ c ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΙΤΑΛΙΚΑ

ΕΦΗ ΚΑΛΛΙΦΑΤΙΔΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΩΝ ΠΟΙΗΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΤΑ ΡΩΣΙΚΑ

ΑΛΕΞΗΣ ΠΑΡΝΗΣ ΘΕΩΡΗΣΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ

ΑΡΕΤΗ ΜΠΟΥΚΑΛΑ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

VITALE MAKARITHS sel_Final_Layout 1 04/05/2017 4:03 ΜΜ Page 6

H παρούσα έκδοση πραγματοποιήθηκε με την οικονομική ενίσχυση του Ινστιτούτου Γκαίτε, που χρηματοδοτείται από το Γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών Υποθέσεων. ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ: Serena Vitale, Il defunto odiava i pettegolezzi © ©

Έτος 1ης έκδοσης: 2017 Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης-Παρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Α.Ε. ΓΡΑΦΕΙΑ: Θεμιστοκλέους 104, 106 81 Αθήνα ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ: Ζαλόγγου 11, 106 78 Αθήνα % 210-330.12.08 – 210-330.13.27 FAX: 210-384.24.31

e-mail: info@kastaniotis.com www.kastaniotis.com ISBN 978-960-03-6125-4

VITALE MAKARITHS sel_Final_Layout 1 04/05/2017 4:03 ΜΜ Page 7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Ταξί αρ. 191 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Πίσω, χρόνε! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Στον ουρανό όλοι βγάζουν το καπέλο τους . . . . . . . . . . . . . Θα τα πούμε απόψε . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Τρία εκατοστά πάνω από την αριστερή θηλή . . . . . . . . . . . . Τίποτα δεν προοιωνιζόταν . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Βακτηριοφοβία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Κεφάλι ή πόδια; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Η καμήλα έχει καμπούρες στρογγυλές... . . . . . . . . . . . . . . . . Ενός λεπτού σιγή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Έγχορδα, πνευστά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ο Ζευς και οι ήσσονες θεοί . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Το μοναχικό σκουλήκι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Μαλέρια . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Πάψτε, Μαγιακόφσκι! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Άλλο ένα γράμμα, όχι του Μαγιακόφσκι, που δεν στάλθηκε ποτέ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Γι’ αυτό . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Desperate pilot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ένα ασήμαντο γράμμα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Από το ημερολόγιο της Λίλιας Μπρικ . . . . . . . . . . . . . . . . . Δεν ήταν μπαλαρίνα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Η λίρα και η σκούπα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Χρόνε, εμπρός! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. 100 . 103 . 109 . 112 . 119 . 126 . 130 . 134 . 145

VITALE MAKARITHS sel_Final_Layout 1 04/05/2017 4:03 ΜΜ Page 8

Ο πρώτος καλός λόγος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Μη με λησμόνει . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ένα συννεφάκι καπνού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Γι’ αυτό . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Σειρά 268 ΧΧΧ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ο πολίτης Κικέρων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ρώσικη ρουλέτα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Τα πάντα ένα τσιτάτο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Αν στον ουρανό ανάβουνε τ’ άστρα . . . . . . . . . . . . . . . . . Τικ τακ, τικ τακ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Η αιωνιότητα των αποθεμάτων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Εκείνη η Βερονίκα; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Κάτι πιο νέο! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Le vin triste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Το φίδι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Τα νιάτα μας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Στη Γιάλτα, στη Γιάλτα! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Η συζήτηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Τα άλογα δεν φτάνουν στην αυτοκτονία, γιατί, χωρίς το χάρισμα του λόγου, δεν μπορούν αρσενικά και θηλυκά να έχουν «καθαρές εξηγήσεις» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . 150 . . . 152 . . . 164 . . . 169 . . . 171 . . . 176 . . . 178 . . . 186 . . . 191 . . . 206 . . . 211 . . . 216 . . . 223 . . . 231 . . . 240 . . . 245 . . . 251 . . . 255

. . . 261

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272

Λογικές βεβαιότητες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274 Γι’ αυτό . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277 Παραπάνω κι από σύζυγο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281 Πηγές . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283

VITALE MAKARITHS sel_Final_Layout 1 04/05/2017 4:03 ΜΜ Page 9

στον Γιόρικ

VITALE MAKARITHS sel_Final_Layout 1 04/05/2017 4:03 ΜΜ Page 10

Ευχαριστούμε την κ. Σταυρούλα Αργυροπούλου η οποία συνέβαλε τα μάλα στην αρτίωση της επιμέλειας λύνοντας απορίες και εκκρεμότητες που αφορούν τη ρωσική πραγματικότητα. Επίσης, μετέφρασε σποράδην αποσπάσματα του Μαγιακόφσκι, του Πούσκιν και της Τσβετάγεβα.

VITALE MAKARITHS sel_Final_Layout 1 04/05/2017 4:03 ΜΜ Page 11

Κατά πρώτον: όταν μιλάμε για έναν ποιητή, να δώσει ο Θεός να θυμόμαστε πάντα τον αιώνα που έζησε. Κατά δεύτερον και αντιθέτως: όταν μιλάμε για τον Μαγιακόφσκι, πρέπει να θυμόμαστε πάντα όχι μόνο τον αιώνα – αλλά πρέπει πάντα να θυμόμαστε έναν αιώνα μπροστά... Με το γρήγορο βήμα του, πήγε μακριά, πολύ πιο μακριά απ’ την εποχή μας, και κάπου, πίσω από μια γωνιά, θα μας περιμένει ακόμα πολύ. ΜΑΡΙΝΑ ΤΣΒΕΤΑΓΕΒΑ

Κειτόταν στο πλευρό, με το πρόσωπο στον τοίχο, μελαγχολικός, το σεντόνι ως το πιγούνι, το στόμα μισάνοιχτο, σαν άνθρωπος που κοιμάται... Είχε την έκφραση αυτή με την οποία αρχίζει κανείς να ζει, όχι που πεθαίνει. ΜΠΟΡΙΣ ΠΑΣΤΕΡΝΑΚ

VITALE MAKARITHS sel_Final_Layout 1 04/05/2017 4:03 ΜΜ Page 12

VITALE MAKARITHS sel_Final_Layout 1 04/05/2017 4:03 ΜΜ Page 13

Ταξί αρ. 191

όΣΧΑ , 14 Απριλίου 1930, πρώτες πρωινές ώρες. Βγαίνοντας από το σπίτι του Βαλεντίν Κατάγεφ, ο Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι φτάνει με τα πόδια στο διαμέρισμα που μοιράζεται με τη Λίλια και τον Όσιπ Μπρικ (τώρα βρίσκονται στο Λονδίνο) στον αριθμό 15 της παρόδου Γκέντρικοφ.

Ο Σιέφτλ Λόκτεφ, υπάλληλος της GIZ (Κρατικός Εκδοτικός Οίκος), επιφορτισμένος να παραδίδει βιβλία και να εισπράττει χρήματα: «Στις 10 της 14/4/30 έφτασα στην κατοικία του Μαγιακόφσκι... χτύπησα το κουδούνι. Μου άνοιξε μια μεσόκοπη γυναίκα, η γειτόνισσα. Χτύπησα την πόρτα του δωματίου του Μαγιακόφσκι δύο φορές, ο πολίτης Μαγιακόφσκι την άνοιξε ξαφνικά,

Γύρω στις 9.30, ο Μαγιακόφσκι φτάνει με ταξί στην οδό Καλαντσόφσκαγια 4: εκεί ζει με τον σύζυγο και τα πεθερικά της η ηθοποιός Βερονίκα Πολόνσκαγια. Το αυτοκίνητο ξαναφεύγει με δύο επιβάτες και κατευθύνεται προς το κέντρο. Σταματάει στην εσωτερική αυλή ενός κτιρίου στην πάροδο Λουμπιάνσκι. Ο ποιητής ζητάει από τον οδηγό να περιμένει. Πίσω από μια γυναίκα, το ζευγάρι ανεβαίνει τη σκάλα ως τον τρίτο όροφο. Φτάνοντας στο διαμέρισμα 12, μια κομμουνάλκα (έξι δωμάτια, τέσσερις οικογένειες, ένας ποιητής), μπαίνουν –πρώτη πόρτα αριστερά– στο γραφείο του Μαγιακόφσκι.

VITALE MAKARITHS sel_Final_Layout 1 04/05/2017 4:03 ΜΜ Page 14

1. Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι· 2. Σεμιόν Τατάρσκι· Μάργια Τατάρσκαγια (σύζυγος)· Μαρίγια Τατάρσκαγια (κόρη)· Λιουντμίλα Τατάρσκαγια (κόρη)· 3. Γιούλι Γιάκοβλεβιτς Μπαλσίν + σύζυγος, Μιχαήλ Μπαλσίν· 4. Οικογένεια Λέβιν (γονείς και μια μικρή κόρη, η Νίνα, γεννημένη το 1921)· 5. Νικολάι Κριφτσόφ και η αδελφή του (Νίνα Κριφτσόβα)· 6. Κοινόχρηστη κουζίνα· 7. Κοινόχρηστο μπάνιο (μπανιέρα και βρύση)· 8. Αποχωρητήριο· 9. Είσοδος· 10. Είσοδος υπηρεσίας.

πολύ ταραγμένος, και μου είπε: “Σύντροφε, αφήστε κάτω τα βιβλία και μην μπείτε μέσα, τα χρήματα θα τα πάρετε απ’ το διπλανό δωμάτιο”, κι έπειτα έκλεισε την πόρτα κι εγώ άφησα στο πάτωμα τους δύο τόμους της Σοβιετικής Εγκυκλοπαίδειας που του είχα φέρει...». Στις 31 Μαρτίου ο Μαγιακόφσκι είχε δώσει 21 ρούβλια προκαταβολή για τους πρώτους τόμους των Απάντων των Μαρξ-Ένγκελς, Λένιν και Πλεχάνοφ, της Σοβιετικής Εγκυκλοπαίδειας. Θα πρέπει ν’ αποφάσισε να κάνει χώρο στα ράφια του που ξεχειλίζουν από βιβλία – μεταφράσεις των ποιημάτων

VITALE MAKARITHS sel_Final_Layout 1 04/05/2017 4:03 ΜΜ Page 15

του στα γαλλικά, στα αγγλικά, στα ισπανικά κ.ά., Λένιν και Πούσκιν για τον «αναγνώστη των μαζών», λογοτεχνικά και επιστημονικά περιοδικά, βιβλία και φυλλάδια για τον κινηματογράφο, για τη θεωρία της σχετικότητας... «... μετά πήγα στο διπλανό δωμάτιο, όπου ήταν η γυναίκα που μου είχε ανοίξει την πόρτα. Μου έδωσε τα χρήματα για τα βιβλία που παραδόθηκαν στις 31/3/30, 49 ρούβλια και 75 καπίκια, συμπλήρωσα την απόδειξη, η γυναίκα την υπέγραψε. Δεν ξέρω το επώνυμό της. Η υπογραφή στο χαρτί είναι δυσανάγνωστη. Ενώ συμπλήρωνα την απόδειξη, ακουγόταν ο Μαγιακόφσκι να μιλάει χαμηλόφωνα στο δωμάτιό του με μια γυναίκα που δεν τη γνωρίζω, αλλά την είχα δει όταν μου άνοιξε την πόρτα· ήταν καθιστή κι εκείνος ήταν μπροστά της γονατιστός, μια γυναίκα γύρω στα είκοσι τέσσερα, με πρόσωπο χλωμό και στρογγυλό, δεν έχω να καταθέσω τίποτ’ άλλο». Είχε βέβαια μακριά χέρια ο Μαγιακόφσκι, μπορούσε όμως γονατιστός να φτάσει το πόμολο της πόρτας για να την ανοίξει; Και θα εμφανιζόταν σ’ έναν ξένο, σ’ αυτή την παράξενη στάση, γονατιστός μπροστά σε μια γυναίκα; Ο Λόκτεφ, όπως μπορούμε να φανταστούμε, θα πρέπει να κρυφοκοίταξε απ’ την κλειδαρότρυπα. Αν κοίταζε για αρκετή ώρα θα έβλεπε μια «γυναίκα γύρω στα είκοσι τέσσερα» (για την ακρίβεια, ήταν είκοσι ενός) ταραγμένη κι εκνευρισμένη· ακόμα κι η χλωμάδα του προσώπου της έδειχνε ότι είχε κοιμηθεί λίγο και άσχημα αφότου έφυγε πολύ αργά από το σπίτι του Βαλεντίν Κατάγεφ.

VITALE MAKARITHS sel_Final_Layout 1 04/05/2017 4:03 ΜΜ Page 16

Μπαίνοντας στο γραφείο του Μαγιακόφσκι, η Βερονίκα – για όλους «Νόρα»– δεν έβγαλε το πανωφόρι της ούτε το κλος καπελάκι: στις 10.30 ξεκινούν οι πρόβες του έργου Τα νιάτα μας, ένα θεατρικό που θα παρουσιαστεί στη Μικρή Σκηνή του ΜΧΑΤ, το ένδοξο Θέατρο Τέχνης της Μόσχας. Είναι ο πρώτος σημαντικός ρόλος της – προηγουμένως δούλευε σαν κομπάρσα. Κόρη μιας ηθοποιού και του Ρώσου «βασιλιά του βωβού κινηματογράφου» (που μόνο ο πρόωρος θάνατός του τον εμπόδισε να μεταφερθεί με την οικογένειά του στο Χόλιγουντ), η Νόρα ήταν μια υπέροχη femme fatale* στο Γυάλινο μάτι, ένα μοντάζ από υλικό ντοκιμαντέρ και σκηνές μυθοπλασίας, που παρωδούσαν τις αμερικανικές ταινίες δράσης. Στα γυρίσματα γνώρισε τη Λίλια Μπρικ –σκηνοθέτρια της «ταινίας για τις ταινίες» μαζί με τον Βασίλι Ζεμτσούζνι– και γίνεται φίλη της. Η Λίλια και ο Όσιπ Μπρικ οργανώνουν τον Μάιο του ’29 τη συνάντηση ανάμεσα στη Νόρα και τον Μαγιακόφσκι: είναι άρρωστος από έρωτα ο φίλος τους, σκέφτεται στ’ αλήθεια να παντρευτεί την Τατιάνα Γιάκοβλεβα, τη γυναίκα που γνώρισε έναν χρόνο πριν στο Παρίσι. Ελπίζουν ότι μια νέα σχέση –ελάχιστα δεσμευτική, με μια κοπέλα πολύ ελκυστική, ήδη παντρεμένη– θα τον γιάτρευε.

* Γαλλικά στο πρωτότυπο: μοιραία γυναίκα. (Σ.τ.Ε.)

VITALE MAKARITHS sel_Final_Layout 1 04/05/2017 4:03 ΜΜ Page 17

Πίσω, χρόνε!

ΟύΛΙΟΣ του 1915. Μ’ ένα τετράδιο στο χέρι, την πλάτη στηριγμένη στην κάσα μιας πόρτας, τα πόδια σταυρωμένα, ο Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι απαγγέλλει το Σύννεφο με παντελόνια :

[...] Άξαφνα οι πόρτες άρχισαν να τρίζουν, θαρρείς και κροταλίζουν τα δόντια του ξενοδοχείου. Μπήκες εσύ, απότομη, σαν ένα «ορίστε λοιπόν!», και, του γαντιού σου το σεβρό τυραννώντας, είπες: «Ξέρετε, παντρεύομαι!»

Ε, τι να γίνει, παντρευτείτε. Δεν έχει σημασία. Θα το αντέξω. Βλέπετε πόσο ήρεμος είμαι! Σαν τον σφυγμό του πεθαμένου.

VITALE MAKARITHS sel_Final_Layout 1 04/05/2017 4:03 ΜΜ Page 18

Θυμάστε; Τζακ Λόντον, λεφτά, έρωτας, πάθος, λέγατε εσείς· κι εγώ ένα μονάχα συλλογιόμουν: πως είστε η Τζοκόντα που πρέπει να την κλέψει κανείς! (Ακόμα και τ’ αυτοκίνητα στον δρόμο φαίνονται να σταματούν για ν’ ακούσουν. Τα μάτια προδίδουν την περηφάνια της Έλσας Καγκάν.)

Μαγιακόφσκι. Αλό! Με ποιον ομιλώ; Η μάμα; Η μάμα! Ο γιος σας έχει μιαν ασθένεια, γλυκιά σα σχόλη! Μάμα! Η καρδιά του καίγεται στ’ αλήθεια, –πείτε το στις αδελφές του Λιούντα κι Όλυ!– πουθενά δε μπορεί να βρει βοήθεια. Η κάθε του λέξη, ακόμα κι η σαχλαμάρα, κι ό,τι βγαίνει από το στόμα σα φουρνέλο, θυμίζει πόρνη ολόγυμνη που με τρομάρα το σκάει απ’ το φλεγόμενο μπουρδέλο! (Η Λίλια Μπρικ, η μεγαλύτερη αδελφή της Έλσας, δεν μπορεί να πάρει τα μάτια της απ’ αυτόν τον άθλια ντυμένο νεαρό. Τον έχει ήδη γνωρίσει: είναι ο πιο παθιασμένος από τους φουτου-

VITALE MAKARITHS sel_Final_Layout 1 04/05/2017 4:03 ΜΜ Page 19

ριστές «νέους Ούννους», που οι εκθέσεις τους τελειώνουν απαρέγκλιτα με σπασμένες καρέκλες και εισβολή χωροφυλάκων. Υπερόπτης, τραχύς, insortable.* Κι όμως, τόσο επιβλητικός, ενώ «παραπονιέται, εξοργίζεται, χλευάζει, απαιτεί».) Μαρία! Ο ποιητής τραγουδάει την Τιάνα** κι εγώ πλάσμα αρσενικό αντράκι ανήμερο το κορμί σου θέλω το πλούσιο – όπως οι χριστιανοί ζητάνε «τον άρτον ημών τον επιούσιο δος ημίν σήμερον»

* Γαλλικά στο πρωτότυπο: αντικοινωνικός. (Σ.τ.Μ.) ** Ηρωίδα του Ρώσου ποιητή Ίγκορ Σεβεριάνιν. (Σημ. Α. Πάρνη)

[...] Μαρία – δε θέλεις; Δε θέλεις! Χα! Δηλαδή ξανά με το βλέμμα κάτω η καρδιά βουρκωμένη του γυρισμού το δρόμο θα πάρει, σαν το σκύλο που σέρνει πίσω στη φωλιά του, το κομμένο απ’ το τρένο ποδάρι.

VITALE MAKARITHS sel_Final_Layout 1 04/05/2017 4:03 ΜΜ Page 20

(Ούτε ο Όσιπ Μπρικ –ο «Όσια» για συγγενείς και φίλους–, ο σύζυγος της Λίλιας, παίρνει το βλέμμα από τον Μαγιακόφσκι. Ένας επιδειξίας των πάρκων: ξαφνικά ανοίγει διάπλατα την καμπαρντίνα του και δείχνει γυμνή την ψυχή του... Αλλά η ρωσική ποίηση δεν είχε ποτέ τέτοιους στίχους, αυτούς τους στίχους χρειάζεται.) Σας ρωτάω, Κύριε και Θεέ μου! Δε σας τσούζει τα μάτια λιγάκι η επαφή τ’ ουράνιου ρευστού τοξικού; Ελάτε καλύτερα, να φτιάξουμε ένα γαϊτανάκι, απ’ το δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού! Θα ’στε παρών στο κάθε ραβαΐσι Διαλεχτά ποτά για χάρη σας θα βρω Μέχρι κι ο σκυθρωπός Άγιος Πέτρος θα θελήσει να το ρίξει για λίγο στο χορό! Η Εύα θα ξαναβγεί στης Εδέμ τα σοκάκια – πες μονάχα το Ναι – και μες στη νύχτα από παντού, θα φέρω πλήθος κοριτσάκια, στη χάρη σου, Θεέ!

(Η Έλσα κρυφοκοιτάει την αδελφή της, τον γαμπρό της τον Όσιπ: δείχνουν μαγεμένοι από τον άντρα που έχει ερωτευτεί. Ίσως τον βοηθήσουν να βρει εκδότη.) Κι εσύ Ουρανέ! Το καπέλο σου βγάλ’ το, καθώς περνάω το στρατί. Σιωπή.

VITALE MAKARITHS sel_Final_Layout 1 04/05/2017 4:03 ΜΜ Page 21

Μετά από ένα φλιτζάνι τσάι, ο Μαγιακόφσκι στρέφεται στη Λίλια (είκοσι τριών χρονών, κόκκινα μαλλιά, λεπτά χαριτωμένα χαρακτηριστικά, μεγάλα μάτια «καστανά φλογάτα»): «Μπορώ να σας αφιερώσω το ποίημά μου;». Μπορεί. Στο εξώφυλλο του τετραδίου γράφει: «Στη Λίλια Μπρικ». Η Έλσα σιωπά, ταπεινωμένη. Ο γαμπρός της (φαβορίτες, μεγάλα στρογγυλά γυαλιά στην επιβλητική του μύτη, πεταχτά αυτιά) δηλώνει: ακόμα κι αν δεν γράψει ποτέ κανέναν άλλο στίχο, ο Μαγιακόφσκι –«όχι ένας άνθρωπος, ένα γεγονός»– θα παραμείνει για πάντα ένας μεγάλος ποιητής. Απόφοιτος της νομικής, ο Μπρικ εργάζεται για τον πατέρα του, πλούσιο έμπορο πολύτιμων λίθων, αλλά το πραγματικό του πάθος είναι η λογοτεχνία· μετά από δύο μήνες θα χρηματοδοτήσει την έκδοση σε 1.050 αντίτυπα του «τετράπτυχου» Σύννεφου με παντελόνια. Το βιβλίο έχει την αφιέρωση «Σε σένα, Λίλια». Από εκείνη τη μέρα, «την πιο ευτυχισμένη της ζωής του», όλες οι ποιητικές συλλογές του Μαγιακόφσκι θα είναι αφιερωμένες σ’ αυτήν. Από εκείνη τη μέρα, ο ποιητής –«μήτε μια γκρίζα τρίχα στην ψυχή, είκοσι δυο χρονών, όμορφος»– θα τρυπώσει σαν τον κούκο στη φωλιά των Μπρικ. Θα γίνει ο εραστής της Λίλιας – ή Λίλι, Λίλικ, Λιλιόνοκ, Λίλιτσκα, Λίλιτσεκ, Λίτσικ, Λίσικ, Λιου... Μόνο όταν θα έχουν περάσει πια τρία χρόνια, η Λίλικ θα μπορέσει «να πει με βεβαιότητα στον σύζυγό της, με τον οποίο δεν έχει πια ερωτικές σχέσεις», ότι αυτή κι ο Μαγιακόφσκι, ο «Βολόντια», αγαπιούνται. Ωστόσο θα τον παρατούσε αμέσως –το ξεκαθάρισε– αν αυτός, ο Όσια, υπέφερε. «Μου απάντησε ότι δεν έπρεπε να τον αφήσω: “Μόνο ένα πράγμα σου ζητώ: να

Το Σύμπαν κοιμάται, ακουμπώντας το χέρι, στο γεμάτο, απ’ τα τσιμπούρια των άστρων, αυτί

VITALE MAKARITHS sel_Final_Layout 1 04/05/2017 4:03 ΜΜ Page 22

μη χωρίσουμε ποτέ”». Δεν χώρισαν: «Ήμουν η γυναίκα του Βολόντια, τον απατούσα όπως με απατούσε κι εκείνος. Κι όλα όσα λέγονται για τρίγωνα και amour à trois δεν έχουν καμία σχέση μ’ αυτό που υπήρχε πραγματικά ανάμεσά μας». Την άνοιξη του 1919, όταν είχε περάσει ένας χρόνος που είχαν μετακομίσει και οι τρεις στη Μόσχα, στην πόρτα του διαμερίσματος της παρόδου Γκέντρικοφ εμφανίστηκε μια χάλκινη πλάκα με την επιγραφή «Μπρικ-Μαγιακόφσκι».

VITALE MAKARITHS sel_Final_Layout 1 04/05/2017 4:03 ΜΜ Page 23

Στον ουρανό όλοι βγάζουν το καπέλο τους

14 aΠΡΙΛίΟΥ 1930. Μόσχα. Ώρα 10.16. Στον Σταθμό Πρώτων Βοηθειών του Ινστιτούτου Σκλιφοσόφσκι φτάνει ένα αίτημα για άμεση επέμβαση. Εφτά λεπτά αργότερα, το ασθενοφόρο φτάνει στον αρ. 3 της παρόδου Λουμπιάνσκι. Ο γιατρός Αγκαμάλοφ διαπιστώνει τον θάνατο του «πολίτη Μαγιακόφσκι».

VITALE MAKARITHS sel_Final_Layout 1 04/05/2017 4:03 ΜΜ Page 24

Θα τα πούμε απόψε

Ν. kΡΙφΤΣόφ , ηλεκτρολόγος, είκοσι τριών χρονών, ένοικος της κομμουνάλκας : «Στις 13 Απριλίου τρέχοντος ήμουν στην κουζίνα, ετοίμαζα φαγητό, κι ο Μαγιακόφσκι μπήκε και μου ζήτησε ένα σπίρτο... Το πρωί της 14/4 τρέχοντος ήμουν στο δωμάτιό μου [τον χώρο των εννέα τετραγωνικών που μοιράζεται με την αδελφή του Νίνα, εργάτρια], δίπλα στην κουζίνα, και την ίδια μέρα, γύρω στις δέκα, έρχεται στην κουζίνα η πολίτισσα Νατάσα Σκομπέλεβα [για την ακρίβεια, Σκόμπινα] και λέει ότι ο Μαγιακόφσκι ήρθε με ταξί μαζί με μια πολίτισσα με ελαφρύ πανωφόρι και γαλάζιο καπελάκι, ντυμένη, είπε, “σαν Παριζιάνα”. Περνούν δέκα-δεκαπέντε λεπτά κι ακούω έναν κρότο απ’ το δωμάτιό μου, σαν να χτυπάει κανείς παλαμάκια, και την ίδια στιγμή μπαίνει η Σκομπέλεβα και μου λέει καταταραγμένη ότι άκουσε έναν πυροβολισμό απ’ το δωμάτιο του Μαγιακόφσκι και τότε πάω μαζί της προς το δωμάτιό του· απ’ την ανοιχτή πόρτα βγαίνει τρέχοντας κι ουρλιάζοντας η πολίτισσα που, όπως έμαθα αργότερα, λέγεται Πολόνσκαγια, και φωνάζει: “Βοήθεια, βοήθεια! Ο Μαγιακόφσκι πυροβολήθηκε!”. κι έρχεται μαζί μας προς την κουζίνα». Ο ανακριτής επιμένει: «Είστε βέβαιος ότι η πολίτισσα Πολόνσκαγια βρισκόταν στο δωμάτιο του Μαγιακόφσκι όταν ακούσατε τον πυροβολισμό;». «Όταν πρωτοείδα την Πολόνσκαγια ήταν στην είσοδο του

VITALE MAKARITHS sel_Final_Layout 1 04/05/2017 4:03 ΜΜ Page 25

Η Τατάρσκαγια Μαρίγια, είκοσι εννιά χρονών, ένοικος της κομμουνάλκας : «Γνωρίζω τον Μαγιακόφσκι απ’ το 1925... Η αδελφή μου είναι δακτυλογράφος κι έχει γράψει στη μηχανή σχεδόν όλα του

δωματίου του Μαγιακόφσκι, η πόρτα ήταν ανοιχτή, δεν είμαι σε θέση να πω αν βρισκόταν μέσα τη στιγμή του πυροβολισμού ή αν μπήκε μετά, αλλά ήταν ζήτημα δευτερολέπτων· μετά τα ουρλιαχτά της, μπήκα κατευθείαν στο δωμάτιο... Τηλεφώνησα αμέσως στις Πρώτες Βοήθειες». Το «δωμάτιο του Μαγιακόφσκι»: έντεκα τετραγωνικά, μια πολυτέλεια σε σύγκριση με τα οχτώ που προέβλεπαν για τους κατοίκους της πρωτεύουσας οι υγειονομικοί κανόνες. Ένα τζάκι ντυμένο με σκούρα πλακάκια (ενθύμιο της εποχής που δεν είχε ακόμα κρατικοποιηθεί το κτίριο), ένα γραφείο κοντά στο παράθυρο, τρεις καρέκλες, ένας καναπές, μια βιβλιοθήκη, ένα τραπεζάκι. «Δωμάτιο-βαρκούλα» το αποκαλεί ο ποιητής (ύψος ένα μέτρο ενενήντα· στον δρόμο τυχαίνει συχνά να γυρίσουν και να τον κοιτάξουν, ενώ «ακόμα κι όταν είναι καθιστός, σου ’ρχεται να του πεις: “Παρακαλώ, καθίστε!”»). Το χρησιμοποιεί κυρίως σαν γραφείο. Το δωμάτιό του (η «καμπίνα») στην πάροδο Γκέντρικοφ είναι ακόμα πιο μικρό. Έχει περάσει λίγο παραπάνω από μήνας αφότου απευθύνθηκε σε έναν γνωστό του για να τον βοηθήσει να βρει, όσο πιο σύντομα γινόταν, ένα διαμέρισμα στο «σπίτι των συγγραφέων», ένα κτίριο υπό κατασκευή ακριβώς απέναντι από το ΜΧΑΤ. «Δεν θα είναι έτοιμο πριν τον Οκτώβρη, Βλαντίμιρ Βλαντίμιροβιτς». «Εντάξει, τότε θα ψάξω για κάτι προσωρινό και μετά το φθινόπωρο...» Αντίθετα, τον οδηγό Γκαμαζίν τον ρώτησε πόση ώρα θα του ’παιρνε να φτάσει στη Μόσχα αν νοίκιαζε μια ντάτσα στο Πούσκινο: «Μιάμιση ώρα. Κάθε μέρα όμως... Φοβάμαι ότι τα λάστιχα δεν θ’ αντέξουν για πολύ. Και καινούρια δεν βρίσκονται».

VITALE MAKARITHS sel_Final_Layout 1 04/05/2017 4:03 ΜΜ Page 26

τα έργα, ακόμα και τα τελευταία, τις κωμωδίες. Εκτός απ’ αυτό, όλη του η αλληλογραφία περνούσε απ’ τα χέρια μας και μερικές φορές μας ανέθετε να παραδίδουμε χρήματα, βιβλία, εισιτήρια. Στις 12 Απριλίου με παρακάλεσε να δώσω στην αδελφή μου τα χρήματα που είχε σ’ έναν φάκελο (όπως έκανε κάθε μήνα). Στις 13 Απριλίου μου έδωσε 50 ρούβλια για την GIZ. Τις δύο τελευταίες μέρες φαινόταν νευρικός, μπαινόβγαινε αδιάκοπα... Το βράδυ της 13ης Απριλίου τον άκουσα να κλαίει και να βογκάει απ’ την άλλη μεριά του τοίχου. Δεν ξέρω τι ώρα βγήκε. Μάλλον αργά. Το πρωί της 14ης ήρθε μαζί με την Πολόνσκαγια (που ερχόταν συχνά να τον επισκεφτεί κι αυτόν τον χειμώνα), στις 9.40 σύμφωνα με το ρολόι μου (αλλά νομίζω ότι πάει πίσω). Λίγο αργότερα ήρθε ο εισπράκτορας της GIZ, κι εκείνος του είπε απότομα να απευθυνθεί σ’ εμένα. Πλήρωσα, πήρα τις αποδείξεις και 5 καπίκια ρέστα· στις 10 και 3 λεπτά περίπου ο Βλαντίμιρ Βλαντίμιροβιτς χτύπησε την πόρτα μου· ήταν πολύ ήρεμος. Μου ζήτησε σπίρτα για ν’ ανάψει τσιγάρο. Του είπα να πάρει τις αποδείξεις και τα ρέστα. Τα πήρε, αλλά όταν έφτασε στην πόρτα, γύρισε και μου τα ξανάδωσε λέγοντας: “Θα τα πούμε απόψε”. Μετά έφυγε, κι απ’ το δωμάτιό του δεν ακούστηκε πια τίποτα. Στις 10 και 8 λεπτά έφυγα κι εγώ για να πάω στη δουλειά. Αν ήταν ερωμένη του η Πολόνσκαγια; Νομίζω ναι». Ναντιέζντα Γκαβρίλοβα, νοικοκυρά, ένοικος του διαμερίσματος 10, στον δεύτερο όροφο: «Μένω εδώ απ’ το 1907... Όταν ήρθε στη Μόσχα, ο Μαγιακόφσκι πήρε ένα δωμάτιο με συστάσεις από τον πολίτη Ρομάν Οσίποβιτς Γιάκομπσον, που έμενε στο 10 με την οικογένειά του. Ο πατέρας έκανε εμπόριο τροφίμων, ο γιος ήταν φιλόλογος και συγγραφέας... Ήταν το καλοκαίρι του 1919». Το 1919 τελείωνε όταν στον αριθμό 2 της οδού Μπολσάγια Λουμπιάνκα, διακόσια μέτρα από την πάροδο Λουμπιάνσκι, εγκαταστάθηκε η Τσεκά, η Έκτακτη Επιτροπή που δημιούρ-

VITALE MAKARITHS sel_Final_Layout 1 04/05/2017 4:03 ΜΜ Page 27

* Μαρίνα Τσβετάγεβα, «Έπος και λυρισμός της σύγχρονης Ρωσίας», Νόβι Γκραντ (Παρίσι, 1933). Η φράση αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στην ποίηση του Μαγιακόφσκι. (Σημ. Στ. Αργυροπούλου)

γησαν ο Λένιν και ο Ντζερζίνσκι για «να καταπολεμηθεί η αντεπανάσταση και το σαμποτάζ». Με τον καιρό, το μεγάλο κτίριο έμελλε να φιλοξενήσει όλες τις Υπηρεσίες Ασφαλείας του Κράτους. Ακόμα και κρατητήρια, που χρειάστηκε να επεκταθούν στο τέλος της δεκαετίας του ’30, όταν και μόνο η λέξη Λουμπιάνκα (αθώο τοπωνύμιο από τη λέξη λουμπ, το εσωτερικό μέρος του φλοιού ορισμένων δέντρων με το οποίο κατασκευάζουν αντικείμενα καθημερινής χρήσης) σου πάγωνε το αίμα. «Από κείνη τη στιγμή τον είχα “νοικάρη”: του ετοίμαζα φαγητό, του καθάριζα το δωμάτιό του, του έπλενα τα ρούχα κ.λπ... Πριν από κάνα χρόνο έπαθε γρίπη που του γύρισε σε πνευμονία, ήταν άρρωστος πάνω από δυο μήνες... φέτος τον Μάρτη τον ξανάπιασε η γρίπη». Η τελευταία σφοδρή επίθεση της γρίπης άφησε τον Μαγιακόφσκι αδύναμο· και όχι μόνο στο σώμα. Φοβάται μια νέα πνευμονία, φοβάται μη χάσει τη φωνή του (δυνατή, στις βελούδινες κλίμακες ενός μπάσου), βασικό όργανο της ποίησής του, «ευθύς λόγος με σαφή στόχο».* Δεν γιατρεύτηκε ποτέ εντελώς: βήχει, πονάει ο λαιμός του, έχει πυρετούς. «Έχω πάψει να καταλαβαίνω», παραπονιέται, «πότε μου περνάει μια γρίπη και πότε με πιάνει άλλη...» «Δεν ξέρω γιατί ερχόταν να τον συναντήσει η Βερονίκα Πολόνσκαγια, ερχόταν πρωί και βράδυ, αλλά εκείνος ήταν πολύ προσεχτικός κι έκρυβε πολλά απ’ τους άλλους. Δεν ξέρω αν ήταν εραστής της Πολόνσκαγια, αλλά νομίζω ναι, γιατί όταν ήταν μαζί της κλείνονταν μες στο δωμάτιο, ενώ συνήθως, όταν έρχονταν να τον βρουν για δουλειά, άφηνε την πόρτα ανοιχτή. Στις 13 Απριλίου τρέχοντος, γύρω στις 13.00, ο Μαγιακόφσκι

VITALE MAKARITHS sel_Final_Layout 1 04/05/2017 4:03 ΜΜ Page 28

μου ζήτησε να του φέρω δυο μπουκάλια κρασί, εγώ του τα ’φερα και του τα ’δωσα απ’ τη μισόκλειστη πόρτα, κι εκείνη τη στιγμή μες στο δωμάτιο ήταν μια γυναίκα, σίγουρα η Πολόνσκαγια, κι ενώ του ’δινα το κρασί, ο Μαγιακόφσκι μου είπε: “Φέρτε μου και τσιγάρα για τελευταία φορά”». «Για τελευταία φορά»: άραγε ο Μαγιακόφσκι ομολογούσε στη γριά θυρωρό ότι ετοιμαζόταν ν’ αφαιρέσει τη ζωή του; Είναι απίθανο: η πρόσφατη τραγωδία θα πρέπει να αλλοίωσε τις αναμνήσεις της κυρίας Γκαβρίλοβα... Ή αυτά τα λόγια απευθύνονταν στη «γυναίκα μέσα στο δωμάτιο»: για να την κάνει να τον λυπηθεί, να την τρομάξει. «Του πήγα δυο πακέτα. Απ’ τη μισόκλειστη πόρτα τα πήρε κι αυτά». Όπως πολλοί καπνιστές, ο Μαγιακόφσκι είναι πάντα χωρίς τσιγάρα· όταν έχει τσιγάρα, του λείπουν τα σπίρτα. Πέντε μήνες νωρίτερα έγραφε Είμαι ευτυχής, «Ωμόρφυνα! / Και χαίρομαι / την αλλαγή. / Ξέχασα / της αρρώστιας / το κακό. / Θέλεις να μάθεις / σύντροφε / τη συνταγή / τάχα σε νοιάζει / το τρανό μου μυστικό; / Όπως και να ’ναι / ευτυχισμένος θα σου πω / ότι ξεπέρασα / τον κάβο / της ζημιάς: / σήμερα / το ’βαλα σκοπό / να σταματήσω / το κάπνισμα μεμιάς!». Λίγο κράτησε η ευτυχία του: ξαναγύρισε στα Γερζεγοβίνα Φλορ. Ανάβει τα παπιρόσι το ένα μετά το άλλο, σχεδόν χωρίς να παίρνει ανάσα, βγάζοντας τεράστια συννεφάκια καπνού, ή κρατάει ένα τσιγάρο σβηστό στην άκρη στα πλατιά του χείλια, μασουλώντας την άκρη από το μακρύ χαρτονένιο επιστόμιο. Ωστόσο παραμένει ένας ακούραστος εργάτης της πένας, μπαίνοντας «στου Τολστόι / το ρουθούνι». Όμως, λένε πολλοί, δεν μπορεί πια να γράψει, «έχασε την έμπνευσή του». Σκόμπινα Νατάλια, είκοσι τριών χρονών, παραδουλεύτρα των Μπαλσίν: «Φτάνοντας στο τρίτο πάτωμα... άφησα την εξώπορτα α-

VITALE MAKARITHS sel_Final_Layout 1 04/05/2017 4:03 ΜΜ Page 29

Μπαλσίν Μιχαήλ, φοιτητής Χημείας, είκοσι έξι χρονών: «Τελευταία φορά είδα τον Μαγιακόφσκι στις 13 Απριλίου τρέχοντος όταν μπήκα στο δωμάτιό του και του ζήτησα δύο εισιτήρια για το Λουτρό... Παρατήρησα ότι ήταν πολύ καταβεβλημένος... Στις 14 Απριλίου, γύρω στις 10 και 11 λεπτά, ενώ

νοιχτή γιατί πίσω μου έρχονταν ο Μαγιακόφσκι με την Πολόνσκαγια... πήγα στην κουζίνα... Μετά από δεκαπέντε-είκοσι λεπτά άκουσα έναν πυροβολισμό απ’ το δωμάτιο του Μαγιακόφσκι, έμοιαζε σαν κρότος από ψεύτικο πιστόλι, κι αμέσως είπα στον Κριφτσόφ ότι θα ’γινε καμιά συμφορά... Για μερικές στιγμές έγινε σιωπή, μετά απ’ το δωμάτιο του Μαγιακόφσκι ακούστηκαν μόνο κλάματα, τότε έμεινα εκεί, στην πόρτα της κουζίνας, απέναντι απ’ το δωμάτιο του Μαγιακόφσκι, για ν’ ακούσω τι γίνεται, είδα την πόρτα ν’ ανοίγει και την Πολόνσκαγια να βγαίνει φωνάζοντας “Βοήθεια!”, με τα χέρια στο κεφάλι. Εγώ με τον Κριφτσόφ μπήκαμε τρέχοντας στο δωμάτιο, ο Μαγιακόφσκι ήταν σωριασμένος στο πάτωμα... Βγήκα στις σκάλες κι έμπηξα τις φωνές κι ήρθαν οι γείτονες... Η Πολόνσκαγια γύρισε με τον γιατρό και τους νοσοκόμους... Ο γιατρός τους ρώτησε όλους: “Πώς συνέβη;”. Η Πολόνσκαγια ήταν πίσω μου κι εγώ είπα ότι ο Μαγιακόφσκι ήταν μαζί μ’ εκείνη την πολίτισσα, δείχνοντας την Πολόνσκαγια, εκείνη είπε ότι ετοιμαζόταν να περάσει την εξώπορτα όταν άκουσε τον πυροβολισμό, και μετά γύρισε πίσω· τότε της είπα: “Δεν είν’ αλήθεια, ανοίξατε την πόρτα του δωματίου δύο δευτερόλεπτα μετά τον πυροβολισμό και φωνάξατε ‘Βοήθεια!’”. Ξέρω ότι η Πολόνσκαγια επισκεπτόταν συχνά τον Μαγιακόφσκι, σχεδόν κάθε μέρα, πρωί και βράδυ». Μπορεί ο Κριφτσόφ να μην είναι σίγουρος, αλλά η δεσποινίδα Σκομπέλεβα δεν έχει αμφιβολίες: η γυναίκα που ήταν ντυμένη αλά γαλλικά, βγήκε απ’ το δωμάτιο μετά τον πυροβολισμό.

VITALE MAKARITHS sel_Final_Layout 1 04/05/2017 4:03 ΜΜ Page 30

επέστρεφα στο σπίτι απ’ το φαρμακείο, μου είπαν ότι πυροβολήθηκε». Στις 10 και 11 λεπτά, ο Μαγιακόφσκι ήταν ακόμα ζωντανός... Όλα τα ρολόγια πήγαιναν πίσω σ’ εκείνη την αναθεματισμένη κομμουνάλκα, στη χώρα που ανάγκασε τον χρόνο να επιταχύνει την πορεία του. «Μπήκα στο δωμάτιό του, όπου ήταν η πολίτισσα Ραϊκόφσκαγια· εκείνη τη στιγμή δεν είδα κανέναν άλλον. Για τέσσερα λεπτά περίπου ο Μαγιακόφσκι ήταν ακόμα ζωντανός αλλά αναίσθητος, σωριασμένος στο πάτωμα, ενώ στο μεταξύ περιμέναμε να έρθει το ασθενοφόρο». Η νοσοκόμα Λίντια Ραϊκόφσκαγια έμενε στο διαμέρισμα 13. Μετά από πολλά χρόνια θα πει: όταν έτρεξε από τα ουρλιαχτά της Βερονίκας Πολόνσκαγια και των παιδιών που έμεναν στον ίδιο όροφο, είδε το πτώμα του Μαγιακόφσκι στο πάτωμα, «με το κεφάλι στραμμένο προς την πόρτα, τα πόδια προς το παράθυρο κι ανάμεσα στα πόδια του ένα πιστόλι». Αμέσως σκούπισε την πληγή με μια βρεμένη πετσέτα και μετά έφυγε για να ξαναγυρίσει αμέσως με μια σύριγγα κι ένα φιαλίδιο καμφορά (την εποχή εκείνη χρησιμοποιούνταν ως αναληπτικό). Μετά την ένεση, τα χέρια και τα πόδια του Μαγιακόφσκι συσπάστηκαν – ήταν απλώς οι επιθανάτιοι σπασμοί. «Κατέβηκα στην αυλή να περιμένω το ασθενοφόρο. Η πολίτισσα Πολόνσκαγια ήταν κοντά στην είσοδο κι όταν ήρθε το ασθενοφόρο, γύρισε μαζί μου στο δωμάτιο όπου κειτόταν ο Μαγιακόφσκι· ο γιατρός διαπίστωσε τον θάνατό του και κάλεσε την αστυνομία, μετά έφυγε. Όταν ο γιατρός βεβαίωσε ότι ο Μαγιακόφσκι ήταν νεκρός, μπροστά στην πολίτισσα Πολόνσκαγια, αυτή ήταν ήρεμη, και υποθέτω ότι έφυγε, χωρίς να το καταλάβουν οι άλλοι, αλλά όταν έμαθα ότι είχε βγει, έτρεξα να την προλάβω στην αυλή· εκείνη όμως είχε ήδη μπει στο ταξί που ετοιμαζόταν να ξεκινήσει, της ζήτησα να μείνει αλλά αρνήθηκε, και τότε την έβαλα να μου πει τη διεύθυνσή της».

VITALE MAKARITHS sel_Final_Layout 1 04/05/2017 4:03 ΜΜ Page 31

Το νόημα της φράσης «ο Μαγιακόφσκι ήταν νεκρός, μπροστά στην πολίτισσα Πολόνσκαγια» παραμένει σκοτεινό. Η πολίτισσα ήταν παρούσα κατά τον θάνατο ή κατά «τη διαπίστωση» του θανάτου αυτού; Πάντως, έδειχνε «ήρεμη».